FIZYKA W DIAGNOSTYCE

Związki fizyki z medycyną

* Spokrewnienie fizyki z medycyną trwa już od

długiego czasu i występuje ono na wielu
płaszczyznach. Dzisiaj zastosowanie fizyki w
medycynie i diagnostyce jest tak powszechne, że
wiele ludzi nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, jak
bardzo współczesna medycyna jest rozwinięta.
 Rezonans magnetyczny

Badanie polega na umieszczeniu

pacjenta w komorze aparatu,
gdzie jest stałe pole magnetyczne
oraz wysoka energia. Dodatkowe
cewki wytwarzają krótkie impulsy
promieniowania
elektromagnetycznego o
częstotliwości radiowej. Jądra
wodoru absorbują energię tych fal
radiowych, zmieniają swój stan, a
potem oddają energię emitując
fale o tej samej częstości
(zachodzi więc zjawisko
rezonansu). Sygnały te odbierane
są przez aparat i można
precyzyjnie zlokalizować miejsce,
w którym zachodzi emisja.
Odebranym sygnałom komputer
 Rezonans magnetyczny

Rezonans magnetyczny to
specjalny rodzaj badania, który
pozwala na rozpoznanie m.in.
wielu rodzajów chorób układu
nerwowego. To metoda
całkowicie nieinwazyjna,
pozwalająca na uzyskanie
obrazów z wnętrza ludzkiego
ciała - podstawowy sposób na
diagnozowanie przez
obraz. Rezonans magnetyczny
głowy to nie jedyna
możliwość. Możliwy jest
jeszcze rezonans magnetyczny
kręgosłupa, który z kolei daje
dokładny obraz tego, co dzieje
się w tej części ciała.
 Elektromiografia (EMG)
Pomiar EMG wykorzystywany jest
najczęściej w przypadku chorób
nerwowo- mięśniowych. Pozwala on
zbadać stan unerwienia mięśnia,
potrafi wychwycić procesy związane
z odbudowywaniem uszkodzonego
unerwienia oraz wskazuje na stopień
uszkodzenia mięśnia i nerwu.
Podczas gdy mięsień jest drażniony
elektrycznie, kurczy się i powstaje w
nim prąd. Wskutek
nierównomiernego rozmieszczenia
jonów sodu i potasu w obrębie
komórki mięśniowej - dochodzi do
polaryzacji ładunku elektrycznego
wnętrza komórki w stosunku do
błony komórkowej. Potencjał
polaryzacji, wynoszący w spoczynku
około 80 mV, ulega zmianom w
zależności od stanu czynnościowego
 Elektromiografia (EMG)

* Wskutek nierównomiernego rozmieszczenia jonów sodu i

potasu w obrębie komórki mięśniowej - dochodzi do polaryzacji
ładunku elektrycznego wnętrza komórki w stosunku do błony
komórkowej. Potencjał polaryzacji, wynoszący w spoczynku
około 80 mV, ulega zmianom w zależności od stanu
czynnościowego mięśnia.
 Tomografia komputerowa (CT)
Ten rodzaj badania stosuje się
często w przypadku urazów,
wymagających natychmiastowego
zdiagnozowania(np. złamań) ale też
do badania m. in. kamieni
nerkowych. Tomografia polega na
wykonywaniu kolejnych zdjęć
rentgenowskich sterowanych
komputerem badanego narządu w
różnych płaszczyznach i pod
różnym kątem. Pozwala to uzyskać
warstwowy obraz, przedstawiający
bardzo dokładnie nawet niewielkie
zmiany chorobowe.
 Tomografia komputerowa (CT)

Skaner tomografu
komputerowego obraca się
wokół leżącego pacjenta,
wykonując co kilka stopni liczne
pomiary. Na podstawie
pomiarów gęstości osłabiania
promieniowania komputer
tworzy obrazy poprzecznych
przekrojów ciała pacjenta
uwidaczniające z dużą
dokładnością tkanki organizmu i
strukturę narządów.
 Ultrasonografia (USG)
Badanie ultrasonograficzne to
jedna z nowoczesnych technik
w medycynie, podstawowa
metoda diagnostyczna. Na
podstawie uzyskanych
wyników podejmuje się
decyzje o leczeniu,
profilaktyce lub też odstępuje
się od dotychczas stosowanej
terapii.
USG  pokazuje kształt i
wielkość poszczególnych
narządów. Badanie
ultrasonograficzne jest bardzo
wygodne dla chorego, zwykle
nie wymaga wcześniejszych
przygotowań, nie boli i nie
uszkadza tkanek.
 Ultrasonografia (USG)

Wyemitowana fala,
przechodząc przez ciało
człowieka, wprawia w
drgania napotkane tkanki.
Gdy trafia na przeszkodę, na
przykład granicę między
różnymi strukturami
anatomicznymi lub
niejednorodności tkanki,
takie jak zwapnienie,
pęcherzyki gazów czy ciała
obce, jej część zostaje odbita
i wraca do źródła, część zaś
podąża dalej aż trafi na
kolejną przeszkodę. Fala
wnika prawie bez przeszkód
w głąb ciała pacjenta.
 Ultrasonografia (USG)

* Fala wnika prawie bez przeszkód w głąb ciała pacjenta.

Generator ultradźwięków, będący drgającym kryształem,
może równocześnie odbierać falę odbitą od granicy tkanek.
Przekazuje ją do przetwornika, który rysuje obraz
narządów na ekranie oscyloskopu. Sygnał odbity widać w
postaci rozjaśnienia na monitorze. Powracająca z głębi ciała
fala dźwiękowa, w zależności od natężenia, przedstawiana
jest w postaci punktów świetlnych o różnym stopniu
szarości.
 Echokardiografia

Echokardiografia, zwana też echem

serca czy ultrasonografią (USG)
serca. Diagnostyka pozwala na
ocenianie struktury anatomicznej
serca, budowy oraz pracy jego
zastawek, kurczliwości mięśnia
sercowego, przepływu krwi przez
przedsionki i komory serca, a także
w obrębie dużych naczyń
krwionośnych. Echokardiografia
umożliwia także wykrycie
przebytego zawału, nowotworu
serca, obecności skrzepliny czy
płynu w osierdziu.
 Echokardiografia

Echokardiografia jest to
obrazowa metoda badania
serca i naczyń krwionośnych za
pomocą ultradźwięków. Na
ekranie monitora uzyskuje się
obraz ("echo") powstający w
wyniku odbicia od badanych
struktur wewnątrz ciała fali
ultradźwiękowej wysyłanej z
głowicy aparatu. Zwykle
stosuje się ultradźwięki o
częstotliwości od 1 do 10 MHz.
Istnieje możliwość
zarejestrowania obrazu w
dowolnym momencie na
papierze lub taśmie wideo.
 Strzykawka lekarska
Nabierając do strzykawki
pewną ilość wody, a następnie
(po zatkaniu wylotu strzykawki
palcem) próbując zmniejszyć jej
objętość przez przesunięcie
tłoka w stronę wylotu
strzykawki. Zauważymy, że
ciecze są praktycznie
nieściśliwe, ponieważ bardzo
trudno jest zmienić ich
objętość. Gdy wodę zastąpimy
powietrzem, objętość
powietrza można znacznie
zmniejszyć. Oznacza to, że gazy
są ściśliwe. Dlatego ta
właściwość wody(cieczy) ma
zastosowanie przy robieniu
Badanie rentgenowskie (RTG)
RTG - technika obrazowania
wykorzystująca
promieniowanie
rentgenowskie
(promieniowanie X). Często
stosowana w medycynie,
głównie w diagnostyce układu
kostnego. Polega ona na
wykorzystaniu różnego
pochłaniania promieniowania
rentgenowskiego przez różne
tkanki ciała. Przechodzące
przez ciało promieniowanie
powoduje zaczernienie kliszy
fotograficznej w stopniu
zależnym od natężenia tego
promieniowania.
 Badanie rentgenowskie (RTG)
To badanie radiologiczne,
nieinwazyjne, które potocznie
nazywamy „prześwietleniem".
Badania pozwala na wykrycie
ewentualnych nieprawidłowości
w budowie prześwietlanego
narządu.To badanie przede
wszystkim bezbolesne. Zazwyczaj
nie wymaga specjalnego
przygotowania. Wyjątek stanowi
prześwietlenie kręgosłupa
lędźwiowego i jamy brzusznej.
Po wejściu do gabinetu, pacjent
proszony jest o odsłonięcie
prześwietlanego fragmentu ciała
i przyjęcie odpowiedniej pozycji.
Następnie osoba wykonująca
prześwietlenie wychodzi do
 Termometr lekarski

W medycynie stosowany jest

najczęściej termometr
rtęciowy, tzw. lekarski, który
zachowuje wskazanie uzyskane
w czasie mierzenia
temperatury ciała człowieka
dzięki specjalnej budowie,
polegającej na zastosowaniu
przewężenia rurki o przekroju
mikrometrycznym,
uniemożliwiającym cofnięcie
się słupa rtęci po zmierzeniu
temperatury ciała (tzw.
termometr maksymalny).
 Laser w medycynie
Szczególne znaczenie mają w
biomedycynie lasery
molekularne. Promieniowanie
lasera molekularnego
przypada na część
podczerwoną widma, która
jest silnie pochłaniana przez
tkankę. Ostra wiązka
laserowa stosowana jako
skalpel chirurgiczny
umożliwia przeprowadzanie
czystych cięć w tkankach, a
przez przypalanie rany
zmniejsza krwawienie. Takich
bezkrwawych zabiegów
można dokonywać na
narządach silnie, ukrwionych
jak wątroba, płuca czy mózg.
 Laser w medycynie

Duże zastosowanie wiązki

laserowej jest w okulistyce, a
mianowicie w mikrochirurgii
ocznej do łączenia
(koagulacji) odklejonej
siatkówki z naczyniówką w
oku ludzkim. Urządzenie
służące do tego zabiegu zwie
się koagulatorem laserowym.
 Laser w medycynie

W stomatologii stosuje się też od lat

lasery. Najczęściej do fizykoterapii
przy chorobach dziąseł (światło o
odpowiedniej barwie korzystnie
wpływa na tkanki), ale również
zamiast wiertła. Do tego celu
oczywiście potrzeba urządzeń dużej
mocy. Laser neodymowy
odparowuje część tkanek, zaś
pozostałe stapia, pozostawiając
szklistą powierzchnię. Innym
zastosowaniem lasera jest
wybielanie zębów - przebarwienia
bieleją pod wpływem silnego światła
jak kości leżące na pustyni.
 Fizyka w diagnostyce

* Metody fizyczne i urządzenia stosowane w diagnostyce, służą do

wyznaczania wartości wielkości fizycznych, generowanych przez
tkanki i narządy charakteryzujących czynne własności organizmu
(potencjał czynnościowy, ruch, siła) oraz wielkości fizycznych,
chemicznych i biologicznych charakteryzujących bierne
właściwości ciała, jego narządów i tkanek (długość, kształt,
struktura ciała, struktura tkanek, skład chemiczny, stężenia
elektrolitów, itp.) 
 Fizyka w lecznictwie

* Metodami fizycznymi i urządzeniami stosowanymi w

terapii, wymusza się, wspomaga lub hamuje niektóre
procesy biologiczne albo niszczy się niepożądaną tkankę
(zwłaszcza nowotworową), za pomocą zewnętrznego
środka fizycznego takiego jak promieniowanie
elektromagnetyczne jonizujące (promieniowanie X, cząstki
naładowane), niejonizujące (diatermia, światło
podczerwone i ultrafioletowe), prąd elektryczny, ciepło ,
zimno, siła, ruch itp., w celu przywrócenie zdrowia.