Predavanje 1

Razvoj multimedija
Sadržaj

 RAZVOJ PERSONALNIH RAČUNARA KAO OSNOVA ZA RAZVOJ

MULTIMEDIJA
 UVOD U MULTIMEDIJE
 Hardver za multimedijalni računarski sistem
 Softver multimedijalnog računarskog sistema
 DELOVI HARDVERSKE PLATFORME MULTIMEDIJALNIH SISTEMA
 Opis multimedijalnih sistema
 Mediji za multimediju
 Delovi multimedijalnih sistema
 Hardverske platforme multimedijalnih sistema
Razvoj multimedija

 Da bi smo objasnili pojam multimedija, neophodno je prvo

razmotriti:
 nastanak računara,
 tehnologije koje su istu omogućile,
 ideje koje su dovele do stvaranja prvog PC računara i
 njegovog kasnijeg razvoja u prvu multimedijalnu mašinu.
Razvoj multimedija

 Prvu generaciju elektronskih računara obeležio je računar ENIAC,

a konstruktori su bili John W. Eckert i Džon Presper Mautchly.

 Prvi elektronski računar je upravljan spoljnim instrukcijama, a

podaci koji su se obrađivali smeštani su u unutrašnju memoriju.

 Ideja o pohranjivanju instrukcija i podataka u promenljivu

elektronsku memoriju ostvarena je u razvoju računara ED VAC.
Razvoj multimedija

 Druga generacija računara nastala je krajem 50-ih godina, kada su

tranzistori potisnuli računarske cevi iz računara. Njihova upotreba u
proizvodnji elektronskih kola u računarima dovela je do efikasnijih
digitalnih sistema, brzi su i manji od svojih prethodnika iz prve
generacije.

 Početkom 70-ih godina tehnologija izrade digitalnih integrisanih

kola pružila je mogućnost izrade nekoliko hiljada tranzistora na jednoj
poluprovodničkoj pločici.

 Kompanija Intel je 1971. god. rešenje ovog problema našla u realizaciji

kola čija se funkcija definiše programom, a koje se prema tome
može koristiti kao univerzalno kolo.
 Ovo kolo je projektovano po ugledu na procesore velikih računara, a
zbog svojih minijaturnih dimenzija dobilo je naziv mikroprocesor.
Razvoj multimedija

 Drugi bitan pronalazak proizašao iz LSI (Large Scale Integration)

tehnologije bila je poluprovodnička memorija.
memorija Ona se sastojala od
nekoliko čipova i bila je pogodna i za mini i mikro kompjutere.
 Do početka 80-ih godina integrisana kola su napredovala do VLSI
tehnologije čime je znatno unapređena gustina kola u
mikroprocesorima, memoriji i čipovima (elektronika zadužena za
povezivanje mikroprocesora sa ulazno-izlaznim uređajima).

 Početkom 90-ih imali smo VLSI kola koja su sadržala više od tri
miliona tranzistora na silikonskom čipu površine manje od 0.3
kvadratna inča (dva kvadratna centimetra).
 Digitalni računari 80-ih i 90-ih godina pripadaju sistemima četvrte
generacije.
RAZVOJ PERSONALNIH RAČUNARA KAO OSNOVA ZA
RAZVOJ MULTIMEDIJA

 Personalni kompjuter (PC) je dizajniran sa idejom korišćenja od

strane samo jednog korisnika.
 PC se sastoji iz:
 procesora,
 primarne ili interne memorije i
 masovne memorije (hard i flopi diskovi. CD ROM uredaji,
ZAP, JAZ..),
 raznih ulazno-izlaznih uređaja, uključujući pre svega CRT
jedinicu (Cathode Ray Tube - monitor zasnovan na
katodnoj cevi),
 tastaturu i miš, te
 modem, printer itd.
Razvoj personalnih računara kao osnova za razvoj
multimedija

 Kompanija MITS napravila je 1974. god. prvi personalni računar

Altair, koji je kao osnovu imao Intelov 8080 mikroprocesor.
 Prava industrija personalnih računara otpočela je 1977. godine, kada
su Stiven Džobs i Stiven Voznijak osnovali korporaciju Apple
Computer Inc., i tržištu ponudili Apple II,

 Kao najveći proizvodač računara na svetu IBM korporacija, lansirala

je na tržiste 1981. god. IBM Personal Computer ili IBM PC, koji je
imao deset puta veći kapacitet memorije, i bio podržan ogromnom
IBM-ovom prodajnom mrežom.
Razvoj personalnih računara kao osnova za razvoj
multimedija

 Apple je 1983 god. predstavio Lisu, prvi personalni računar sa

grafičkim korisničkim interfejsom GUI.
 Grafički interfejs – grafički korisnički interfejs,
interfejs predstavlja vizuelno
kompjutersko okruženje koje predstavlja programe, datoteke i opcije
sa grafičkim slikama, ikonama, menijima, dijaloškim prozorima i
ekranima (prozorima). Često sretan pojam je GUI.

 Pod GUI–jem podrazumevamo format displeja koji omogućava

korisniku da:
 izvršava komande,
 operiše datotekama,
 startuje programe i
 izvršava ostale rutinske zadatke koristeći uređaj miš
(mouse) za manipulaciju ikonama ili menijima na ekranu.
Razvoj personalnih računara kao osnova za razvoj
multimedija

 “Lisin” GUI je postao osnova Apple-ovog personalnog računara

Macintosh, koji je predstavljen 1984 god. i koji se pokazao veoma
uspešnim.

 Stil Macintosh-ovog grafičkog interfejsa bio je široko prihvaćen od

strane ostalih proizvođača personalnih računara i PC softvera.
 Tako je 1985 god. Microsoft korporacija predstavila MS Windows
koji je vremenom postao najrasprostranjeniji operativni sistem na
personalnim računarima.
Razvoj personalnih računara kao osnova za razvoj
multimedija

 S druge strane, proizvođači mikroprocesora uspevaju da postignu

sve veći stepen integracije elektronskih komponenti i uspevaju da u
stopu prate napredak u mogućnostima softvera i operativnih
sistema.
 Intelov 80386, 32-bitni mikroprocesor (predstavljen 1985) omogućio
je PC računarima veću brzinu i kapacitet adresiranja memorije
Razvoj personalnih računara kao osnova za razvoj
multimedija

 Do početka 90-ih tehnologija je dovela do razvoja prenosnih

računara:
 laptop kompjutera,
 notebook–a i
 palmtop uređaja.
 Računari se povezuju u mreže radi sakupljanja, slanja i deljenja
informacija elektronskim putem, a samim tim upoznajemo i
multimediju u pravom smislu te reči.
 Danas se računari koriste za najrazličitije primene, postaju
neizostavno sredstvo u svakoj profesiji i sasvim sigurno njihovo
vreme tek dolazi.
Multimedija

 Da li uopšte postoji stroga definicija multimedije?

 Primenljivosti multimedije u prezentacione svrhe govorilo se i
razmišljalo još sedamdesetih godina prošlog veka.
 Ideja da multimedija predstavlja povezanost više medijuma dominirala
je duže vremena.

 Nakon druge polovine osamdesetih godina, kada su PC računari

preuzeli upravljanje drugim medijima, računar je korišćen na stari
način, ali ipak sadržaji su se promenili.
 Više nije bilo dovoljno reći da je multimedija prosto veza
komjuterskog podržavanja medija kao što su:
 tekst, slika, grafikoni, glas, video, zvuk i animacija koji se mogu koristiti
interaktivno.
Multimedija

 Uspešna prezentacija ili predstava često nosi oznaku

multimedijalna i time se naglašava:
 snažan, po pojavnim oblicima i prenosnim putevima
 višestruk i simultan protok informacija između izvođača i učesnika
događaja.

 Multimedijalni sistem pre svega treba da u interaktivnoj

komunikaciji sa korisnikom, simultano koristi različite pojavne
oblike informacija, kao što su:
 tekst, grafika, animacija, mirne ili pokretne slike, muzika i govor.
Multimedija

 Multimedijalna tehnologija obuhvata, prema tome, nove

ulazno/izlazne jedinice za automatizovano zahvatanje podataka iz
okruženja.
 Takve jedinice su:
 televizijska kamera,
 mikrofon,
 skener...
 One generišu multimedijalne entitete:
 video zapis,
 audio zapis,
 slike koje se programski samo delimično interpretiraju, jer su
nedovoljno strukruira
Multimedija

 Ono što objedinjava multimedijalne entitete jeste

višedimenzionalnost matrica.
 Nizovi multimedijalnih sadržaja su višedimenzionalni, te je osnovni
zadatak interpretacije inače slabo struktuiranih multimedijalnih
entiteta,
 povezivanje u prostornom i vremenskom domenu.

 Postoji više pristupa rešavanju problema interpretiranja

sadržaja multimedijalnih podataka.
Multimedija

 Oni se mogu svesti na dva osnovna pristupa:

 konvencionalni pristup: dodatno struktuiranje

multimedijalnih podataka pomoću složenih programa -
interpretera.
 Ovim se generišu podaci koji su prenosivi putem standardnih
prezentacionih sistema,

 novi pristup: nova paradigma računarske obrade koja

odgovara onoj koja se koristi u ekspertnim sistemima, a koja
tretira interpretaciju slabostruktuiranih entiteta oslanjanjem
na bazu znanja i mehanizam logičkog zaključivanja.
Multimedija

 Multimedija je jedno od najuzbudljivijih područja personalnog

računarstva.

 Ona korisnike podstiče na kreativnost omogućujući pri tom:

 dodavanje video i zvučnih mogućnosti dokumentima, pa čak i
 stvaranje vlastitog digitalnog udžbenika, upotpunjenog zvukom i
animacijom.

 Ako se korisnicima omogući bilo gde i bilo kad pristup bilo kojem
multimedijalnom projektu, tada se to naziva multimedia
networking.

 Ključni element svake multimedijalne aplikacije jeste ugrađena

interaktivnost.
Multimedija

 Ona onemogućava pasivnost korisnika aktivno ga uključujući

u proces učenja i podstičući ga na pronalaženje sve većeg broja
informacija.

 Time se osigurava kvalitetno učenje.

 Multimedia networking pored toga što na jednostavan i brz

način
 omogućava korisniku pristup velikom broju informacija
ima
 veoma važnu primenu u obrazovanju i kreiranju „virtualnih
škola“ i učenja na daljinu.
Multimedija

Osnovni elementi multimedijalnog sistema

Multimedija

Osnovna terminologija i koncept multimedije

 Multimedijalne aplikacije dizajnirane su na taj način da uključuju

sva čula korisnika kao i sposobnost komunikacije.

 Stoga je njihova funkcionalnost najbolja ako mogu pokrenuti što

više čulnih sposobnosti korisnika.

 Danas sve bolje multimedijalne aplikacije mogu angažovati skoro

sva čula (dodir, vid, sluh) korisnika.
UVOD U MULTIMEDIJE

 Razvoj računarske tehnologije i njene integracija sa

telekomunikacionom tehnologijom utiče na razvoj multimedija.
 Multimedija nije samo povezivanje više medijuma, kako se ranije
mislilo.
 Multimedija nije samo veza računarskog podržavanja
medijuma poput:
 teksta,
 slike,
 zvuka,
 animacije,
 videa, koji se mogu interaktivno koristiti.
Uvod u multimedije

 Danas multimedija treba da obezbedi sledeće multimodalitete:

 multitasking – rad više procesora istovremeno,

 paralelnost – mogućnost paralelnog prikazivanja i
izvršavanja, i
 interaktivnost – mogućnost interakcije
Uvod u multimedije

 Multimedija kao interdisciplinarna naučna oblast zahteva

poznavanje i drugih oblasti.
 Pored neophodnih hardverskih i softverskih znanja potrebno je
poznavati komunikacije, dizajn, marketing, didaktiku i psihologiju.

 Danas je multimedija prisutna u svim segmentima

 komunikacija,
 supermedijskim sistemima,
 bankama sistemskih podataka kao i
 specificnim autorskim sistemima.
 Jedan od pokazatelja ove prisutnosti multimedija je i stalan rast
prodaje multimedijalnih proizvoda.
Hardver za multimedijalni računarski sistem

 Hardver – predstavlja fizičke komponente računarskog

sistema, uključujući sve periferne računarske komponente jednog
računarskog sistema (na primer: štampač, skener..).

 Hardver za multimedijalni računarski sistem treba da zadovolji

određene minimalne karakteristike za:

 korišćenje multimedije (mogućnosti reprodukcije slike,

zvuka, videa i animacije) odnosno,
 kako prezentacije multimedijalnih sadržaja tako i u
pogledu kreiranja multimedijalnih aplikacija.

 Multimedia PC Marketing Concil (MPC) je 1990. god. propisao

minimalne zahteve koji se iziskuju od jedne računarske platforme
da budu multimedija MPC.
Hardver za multimedijalni računarski sistem

 Tako je nastao standard MPC 1 Level 1.

 Ubrzo, posle naglog rasta i napretka računarske tehnologije (1993. god.)
propisan je i drugi standard multimedija MPC 2 Level 2.

 Pregled hardverskih normi za oba standarda

MPC 1 – Level 1 MPC – Level 2

Procesor 16 MHz 386 SX 25 MHz 486 SX
RAM 2 MB 4 MB
Hard disk 30 MB 160 MB
CD –ROM Brzina 1x, Brzina 2x
Prenos podataka 150 Kb/s Prenos podataka 300 Kb/s
Audio Muzička kartica sa 8-bitnom Muzička kartica sa 16-bitnom sintezom
sisntezom zvuka, MIDI interfejs zvuka, MIDI interfejs
Interfejsi MIDI I/O, Joystick MIDI I/O, Joystick
Hardver za multimedijalni računarski sistem

 Nagli razvoj i ubrzano primenjivanje računarske tehnologije danas, i

uvid u prethodnu tabelu, navodi na potrebu uspostavljanja novog
hardverskog standarda.

 Da bi jedan PC računar bio multimedijalan treba da sadrži bar

sledeće komponente prikazane u tabeli.
Hardver za multimedijalni računarski sistem

 Komponente PC računara

Multimedija PC optimal Multimedija PC High

Procesor PII Celeron 500 MHz AMD Thunderbird 850 MHz

RAM 128 MB 256 MB

Hard disk 20 GB 30 GB

CD/DVD CD 40x DVD 12X/40x

Grafika Voodoo 32000 16 MB GeForce GTS 32 MB DDr

Monitor 17” Samsung 750s 19” Hansol 920D

Audio Creative PCI 128 Creative Livel Platinium

Zvučnici Genius G 106 Teac DDS PM - 1500

Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Operativni sistemi, prevodioci i aplikacije koje su kreirane tako da

njihovi korisnici mogu da ih koriste bez profesionalnog znanja čine
softversku podršku multimedijalnih računarskih sistema.

 Operativni sistem upravlja hardverskim resursima, softverom i

podacima da bi obezbedio efikasno izvršavanje korisničkih programa
(aplikacija).

 Ukratko:
 razmotrimo najpopularnije operativne sisteme na PC računarima I
 istaknimo njihove "multimedijske" mogućnosti - podršku uređajima i
rad sa potrebnim formatima podataka.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Microsoft Disk Operating System je došao na tržiste 1981. god. i

predstavija osnovu i početak korišćenja PC računara u savremenom
smislu. Multimedijske mogućnosti su mu bile više nego skromne.

 DOS
 nije bio poput GUI grafički interfejs – grafički korisnički interfejs,
interfejs
predstavlja vizuelno kompjutersko okruženje koje predstavlja
programe, datoteke i opcije sa grafičkim slikama, ikonama,
menijima, dijaloškim prozorima i ekranima (prozorima). operativnog
sistema, a
 nije postojao ni standardni korisnički interfejs –
 svaka aplikacija je imala sopstveni,
 tako da su programi bili dosta šaroliki, a
 korisćenje svakog od njih se morao zasebno učiti.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Microsoft Windows 3.1 pojavio se 1991. god. postavljajući svoje

standarde, sa svojom doradom za mrežni rad (Windows for
Workgroup 3.11) zagospodario je na tržistu operativnih sistema, a
oslanjao se na arhitekturu prethodne verzije (Windows 3.0.), koja se
pojavila 1990.

 Sustina ovog operativnog sistema je bila u nadogradnji DOS-a

dodavanjem grafičkog "operativnog sistema" sa naprednim
performansama - kao što je kooperativni multitasking.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 IBM OS/2 Warp je od samog početka dizajniran kao sistem sa

pravim multitaskingom i odličnom zastitom, koja u većini
slučajeva onemogućuje negativan uticaj loših aplikacija.

 U verziji 2.0, koja je izasla 1991. god., IBM je prešao na 32-bitni rad i
predstavio svoj Workplace Shell, pravi objektno orijentisani
korisnički interfejs.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Microsoft Windows NT je 32-bitni operativni sistem,

 sa pravim multitaskingom,
 sa mnogo boljim sistemom za rad
 sa datotekama, a takođe svaka aplikacija pod njim, pa i
sistemski elementi rade u zasebnim adresnim prostorima,

 što znači da ni jedna aplikacija ne može zadirati u adresni

prostor neke druge aplikacije ili samog operativnog sistema -
svaka od njih vidi virtuelni prostor od 2 GB.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Microsoft Windows 95 je 32-bitni operativni sistem sa pravim

multitaskingom i ima podršku za kompletnu bazu postojećih
programa.

 Svaka 32-bitna aplikacija ima sopstveni adresni prostor, čime se

omogućava oporavak od bilo kakve greške.

 Ipak, 16 - bitne aplikacije i dalje rade u prostoru koji dele sa

samim sistemom tako da ga mogu oboriti, čak ako ne koriste 16-
bitne aplikacije,
 Sigurnost nije na nivou Windows NT-a ili OS/2, jer svi sistemi
dodatno dele jedan prostor od 4 MB u kome se odvijaju procesi u
realnom modu, kao što su drajveri uređaja.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Win 9x je predviđen za kućnu zabavu i razonodu i za sitnije

poslovne potrebe.

 Zbog takve koncepcije:

 postoji sistemska podrška svim multimedijalnim
dokumentima i formatima podataka, kao i
 mnogim karakterističnim uređajima uz konstantno
unapređivanje.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Najpre "Windows 95" koji nije ponudio ništa više od animiranog (i

sporijeg desk-topa) i novijih drajvera za uređaje.
 Zatim, revizija B i C, sa značajnim novitetima poput 32-bitne FAT
tabele diskova ili Internet Eksplorerom 3, te podrškom novih uređaj
a.
 Verzija Windows 98 se pojavila 1998.godine, a revizija SE 1999.
Stigao je 11 E4, aktivni desktop i kompletna orijentacija ka Internetu,
ali bez nekih drastičnih promena u filozofiji korišćenja računara ili
performansama.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 APLIKATIVNI SOFTVER - koji se, prema pojedinim

analitičarima, pokazao kao najbolji je:

 Softver za obradu slike kao što je Picture Publisher, Adobe

photoshop. Ovi alati su namenjeni za digitalnu obradu slike,
što omogućava različite efekte kao što su kvalitet boje, kontrast.
 Adobe Photoshop se u vreme svojih skromnih početaka korislio
kao program za korekturu filmova, a danas je prerastao u vodeći
svetski program za obradu slike.
slike
 On danas omogućuje i kreiranje 3D slika,
slika tako da se i korisnici
sa velikim fotografskim, umetničkim, graflčkim i kompjuterskim
znanjem mogu suočiti sa ogromnim izazovima.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Softver za obradu zvuka (Media Rack, Qbase, Sound

Simulation, Fast Tracker) mora imati određene karakteristike
kao sto su:
 Hard disk recorder - koji obrađuje i digitalno zapisuje zvuk
sa zvučnog adaptera uzet sa nosioca zvuka (CD disk iii
mikrofon),
 MIDI sekvencer - obezbeduje mogućnost promene zvuka,
njegovo snimanje i reprodukciju sa MIDI instrumenta
(klavijatura koja se preko MIDI interfejsa sa kablom
povezuje na zvučni adapter),
 Postupak notacije - daje mogućnost zapisa odsvirane
melodije u notama.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Softver za dizajn filma (Video for Windows, Quick Time, Premier)

trebalo je da reši dva problema:
 brzinu protoka sličica i
 veličinu filma.

 prvi problem je rešen sa procesorom velike propusne moći, a

 drugi softverskom kompresijom video zapisa za šta mogu
poslužiti,

 npr. Microsoft Video, Intel Video ili Autodesk RLE

Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Sofver za izradu multimedijalne aplikacije,

aplikacije Microsoft Power Point sa
svojim alatima, omogućava nam kreiranje prezentacija sa
 zvučnim animacijama,
 slikama iz "ClipArt-a",
 filmovima (dinamičkim video-clipovima),
 animacijama sa tekstom,
 linijama,
 objektima.

 Microsoft Power Point je postao potpuno programabilna platforma

na kojoj se mogu realizovati složeni zahvati.
 Opcija Slide Finder omogućava nalaženje i pregled slajdova lociranih
bilo gde u mreži i njihovo uvođenje u aktivnu prezentaciju.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Softver za kreiranje radnih tabela i grafikona - Microsoft Excel i

Lotus služe za grafoanalizu i kao predprocesor za interne baze
podataka i Internet. Excel dokument jednostavno postaje Web
dokument.

 Softver za obradu teksta - najpoznatiji su Microsoft Word, Corel

Ventura, Word Perfekt...
 Pod obradom teksta se podrazumeva unos, brisanje, stampanje i
pretraživanje teksta.
 Microsoft Word pored klasične obrade teksta omogućava:
 izradu i prepravljanje HTML fajlova,
 konvertovanje HTML fajla u Word i obrnuto.
Softver multimedijalnog računarskog sistema

 Softver za baze podataka Microsoft Acces je alat koji

obuhvata relacionu bazu podataka, HTML editor i
publikovanje na WEB-u. Kao razvojno okruženje Microsoft
Acces je veoma moćan.

 Microsoft Acces
 uključuje potpunu podršku za Visual Basic for Applications
(VBA) i
 ima bogat skup obrazaca za dizajniranje, uključujući i podršku
za ActiveX.
 Microsoft Acces
 pruža mogućnost uvoza i povezivanja sa podacima iz mnogih
eksternih izvora podataka,
 uključujući ODBC baze podataka i HTML fajlove.
 DELOVI HARDVERSKE PLATFORME
MULTIMEDIJALNIH SISTEMA

 Osnovna i suštinska karakteristika čoveka kao misaonog bića je

komunikacija.

 Da bi se ovaj problem otklonio mora se povećati kvalitet

komunikacije, pri čemu se prvenstveno misli na komunikaciju koja
je
 jasna,
 nedvosmislena,
 konkretna,
 pravovremena i
 sa što manje smetnji.

 Danas u eri informatike, kada su mreže, ultrabrzi računari i

Internet, ukomponovani u jedno novo obrazovno sredstvo i kvalitet
komunikacije je podignut na viši nivo.
Opis multimedijalnih sistema

 Ekspanzija i razvoj metoda i tehnika u različitim oblastima

računarskih nauka vode prema integrisanim sistemima koji
pokušavaju da razreše probleme „reprezentacije i prezentacije
znanja".

 Jedan od ključnih problema koje pri tom treba razrešiti je kako

ogromnu količinu znanja i informacija reprezentovati na
najpogodniji način za konkretnog korisnika.
Opis multimedijalnih sistema

 Kao rezultat napretka na polju integracije računarstva i telekomunikacija

nastalo je novo tehnološko rešenje - multimedijalni sistemi.

 Pomoću ovakvih sistema omogućuje se istovremena (simultana)

prezentacija više medijalnih izvora –
 teksta,
 video slike (statične i dinamične),
 zvuka (govora, muzike ili raznih zvučnih efekata),
 grafike,
 animacije kao i skladištenje, pretraživanje i obrada podataka.

 Ovi navodi podrazumevaju i rešenja poznata kao video konferencije koje

su multimediji dale novu komunikacionu dimenziju - telekomunikaciono
povezivanje radnih stanica telefonske i TV mreže.
Opis multimedijalnih sistema

 Svet u kome čovek živi je multimedijalni svet. Takođe, treba imati na

umu da ljudi međusobno komuniciraju multimedijalno:

 gestovima, izrazom lica, glasom, pismom, crtežom, pogledom.

 Dakle, prirodno je što se razvoj informatičkih tehnologija kreće sve više u

smeru
 memorisanja,
 obrade i
 prezentacije multimedijalnih podataka (teksta, slike i zvuka).
Opis multimedijalnih sistema

 Stoga, u preduzećima, obrazovnim institucijama i drugim

organizacijama razvijenih zemalja
 trodimenzionalna animacija,
 stereo zvuk,
 fotografije,
 grafici i
 pokretne video slike
 postaju sve više stvarnost u svakodnevnom obavljanju
poslova.
Opis multimedijalnih sistema

 Rad sa multimedijalnim sistemima omogućava korisnicima da:

 kreiraju, uređuju,
 primaju, predaju,
 skladište, pretražuju,
 vraćaju, dodaju,
 oduzimaju ili brišu dva ili više oblika informacije.

 Već postoje i definicije multimedijalnih sistema kao "... prenos

poruka upakovanih u blokove impulsa bez obzira na njihovo
poreklo i prirodu ulaza".
Opis multimedijalnih sistema

 Multimedijalni sistemi se danas najčešće sreću u sledećim

područjima:

 tehnologijama masovne zabave (razne video i druge igre),

 aplikacijama za nastavu i učenje,
enje odnosno obrazovnoj delatnosti
uopšte,
 bibliotečkim informacionim sistemima,
sistemima gde multimedije zapravo
predstavljaju fizičku implementaciju tzv. virtuelne biblioteke,
 poslovnim prezentacijama i marketingu,
 novinarstvu i izdavaštvu uopšte.
Opis multimedijalnih sistema

 Na danasnjem nivou razvoja multimedija treba da obezbedi

sledeće multimodalitete:
 multitasking (rad sa više procesa istovremeno)
 paralelnost (mediji se mogu paralelno prikazivati i izvršavati)
 interaktivnost (mogućnost interakcije).

 Za multimedije su potrebna nova znanja iz domena:

 hardverskog znanja, i
 softverskog znanja.
Opis multimedijalnih sistema

 Razvoj hardvera pratio je i odgovarajući razvoj softvera.

 Pojavili su se novi jezici:
 Java,
 operativni sistemi,
 softver za servise, i
 sadržaje za interaktivni rad.
Opis multimedijalnih sistema

Sve to je omogućilo pojavu:

 govornog interfejsa korisnika, tj, komunikacije s kompjuterom

pomoću glasa,
 PDA džepnih pomoćnika" Palm computing" kao elektronskog
pomoćnika po čijem se ekranu piše,
 hiperteksta i hipermedija,
 elektronskih novina i udžbenika,
 učenja na daljinu,
 «inteligentnih kuća» itd.

 Interface – mesto ukrštanja (elektronski uređaj koji povezuje dva

druga uređaja koji se ne mogu direktno priključiti na računar).
Mediji za multimediju

 Klasifikacije medija za multimediju se mogu izvršiti na različite

načine.
 Na primer, prema stepenu interaktivnosti koji dopuštaju mediji
mogu biti:
 linearni mediji,
 feedback,
 adaptivni mediji,
 komunikativni mediji.
Mediji za multimediju

 Mediji mogu biti:

 statički (tekst, brojevi, grafici)
 dinamički (animacije, artikulisani jezik, muzika i
video).

 Postoje dva oblika egzistiranja multimedije u vremenu, tj.:

 kao sekvenca, i
 realno u vremenu.
Mediji za multimediju

 U površinskoj strukturi multimedijalni objekti stoje u relaciji

jedni prema drugima, koja se može iskazati kao:

 jedan pored drugog,

 jedan ispod drugog,
 paralelno ,
 jedan uz drugi (hijerarhijski i sukcesivno).
Mediji za multimediju

 U dubokoj strukturi objekti su u relaciji, koja se može označiti

kao:
 demonstracija,
 komentar,
 primer,
 dokaz,
 kauzalitet,
 indicija,
 naracija,
 argumentacija, itd
Mediji za multimediju

 Multimedija se koristi kao viši pojam preko mnoštva proizvoda

i usluga iz oblasti:

 kompjutera,
 telekomunikacija i
 medija.

 Heterogenost ovih proizvoda i usluga objašnjava to da

jednoznačna, jasno razgraničena definicija pojma multimedija
nije moguća.
Mediji za multimediju

 Multimedijska prezentacija znanja, odnosno informacija

nastaje korišćenjem različitih medija i to interaktivno.

 Jedan multimedijalni sistem je u stanju:

 da realizuje različite medije nezavisno jedne od drugih i
 da u željenoj formi kombinuje prezentaciju.

 Za ostvarivanje toga kompjuter predstavlja nezamenljivo

sredstvo.
Mediji za multimediju

 Osnovni medijumi za multimediju

 Kao osnovne medijume koji se pojavljuju u multimedijalnim
aplikacijama možemo navesti:
 tekst
 video
 audio
 statička 2D i 3D kolor grafika
 animaciona 2D i 3D kolor grafika
 statičke slike
Mediji za multimediju

 Tekst:
 Tekst predstavlja medijum koji se u multimediji posmatra sa nekoliko
aspekata, tj. kao:
 obrada teksta,
 animacija teksta,
 tipografija teksta,
 hipertekst.
Mediji za multimediju

 Video - i audio tehnike su važni medijumi za multimediju.

 Povezivanje kompjutera i nekog od nosioca analognog video signala

(npr. video rekorder ili video kamera), preko posebno projektovane
kartice (video kartice), predstavlja video za multimediju.

 Posebna video kartica mora biti u stanju:

 da "hvata" analogni video signal (digitalizacija), i
 isti prosledi računaru na dalju obradu.

 Video kartica mora imati odgovarajući softver.

Mediji za multimediju

 MS video za Windows - obuhvata sledeće programe:

 Media player - za reprodukciju AVI (Audio Video Intervleave –
audio-video preplitanje) fajlova,
 Vid Cap - program zadužen za hvatanje “žive" slike,
 Vid Edit - zadužen za video editovanje i montažu video
sekvence,
 Pal Edit - za editovanje i konvertovanje video filmova u 8-bit
paletu,
 Wave Edit - za editovanje i montaža audio sekvenci u video
formatu,
 Bit Edit - za dodatno editovanje sličica video filma, po principu
"tačkica po tačkica",
 Media Browser - program koji omogućuje kreiranje i povezivanje
više audio i video sekvenci u jednu multimedijalnu prezentaciju.
Mediji za multimediju

 Audio:
 Današnji računari mogu proizvesti zvuk na više načina:

 preko ugrađenog internog zvučnika,

 digitalno-analognom konverzijom,
 sintezom,
 preko MIDI interfejsa (Musical Instrument Digital Interface je
serijski interfejs koji dozvoljava konekciju muzičkog sintisajzera,
muzičkog instrumenta na računaru radi snimanja i dalje dorade i
obrade dokumenta).
 sa CD-ROM-a.
Mediji za multimediju

 Računari nisu u stanju da direktno manipulišu sa analognim

izvorima zvuka.
 Svaki računar bi trebalo da ima A/D konvektor i D/A
konvektor.
 Prilikom pretvaranja analognog signala u digitalni javlja se
nekoliko problema.
Mediji za multimediju

 Prvi problem:
problem svaki uzorak analognog signala se uzima u
pravilnim intervalima zavisno od frekvencije semplovanja.
 Ako je frekvencija nedovoljna dolazi do pojave Aliasing, izobličavanja
tonova visokih frekvencija.

 Drugi problem: pojava šuma. Sama elektronika zvučne kartice

stvara šum, koji se izražava u decibelima (dB).
 Zvuk je neizostavni multimedijski element u svim multimedijskim
prezentacijama.
Mediji za multimediju

 Multimedijalna grafika
 Grafika predstavlja osnovni multimedijski medijum za prikazivanje.
Postoji više vrsta grafike:
 Bitmapirana grafika,
 Vektorska grafika,
 3D grafika.
Mediji za multimediju

 Bitmapirana grafika - pojam bitmapirana slika predstavlja

sliku iz proizvoljnog broja tačkica po horizontali i vertikali.
 Te tačkice se drugačije nazivaju pixeli.

 Pored svoje pozicije u matrici svaka tačkica nosi i svoju informaciju o

boji.
 Kvalitet slike se direktno određuje brojem pixela po kvadratnom inču.
 Ova jedinica je standardom usvojena i zove se DPI.
 Broj DPI-a direktno utiče na sam kvalitet slike, kako na monitoru (u
manjem obliku) tako i na štampi (u većem obimu).
Mediji za multimediju

 Broj boja koje štampači mogu da podrže je različit i varira od jednog

do drugog tipa stampača.

 Najznačajniji i najpopularniji multimedijalni formati slika su:

 JPEG (Joint Photographic Expert Group) i
 GIF (Graphic image Format), a

 poznatiji programi za obradu bitmapiranih slika su:

 PhotoShop, Photo-Paint, PhotoFinish, i dr.
Mediji za multimediju

 Raster kao pojam teoretski označava „ nešto

što je načinjeno od više elemenata u nekom
vidljivom dvodimenzionalnom sistemu“
sistemu

 U grafici je to prikaz od najmanje jednog do

teoretski beskonačnog broja polja na površini
određene veličine, a zajedno stvaraju mozaik
složen da čini celovitu sliku

 Tako stvorena slika naziva se još i bitmapa,

bitmapa a
polja pikseli

 Broj piksela na površini određene veličine

naziva se rezolucija
Mediji za multimediju

 Kod rasterske grafike svaki piksel može prikazivati samo jednu boju, ali
sadrži podatke o svim bojama koje može prikazati

 Rasterske slike zauzimaju poprilično fizičkog prostora na medijima za

memorisanje podataka

 Zavisno od broja boja prikazanih na rasterskoj slici razlikujemo:

1-bitne bitmape
8-bitne bitmape
16-bitne bitmape
24-bitne bitmape
32-bitne bitmape
Mediji za multimediju

 Vektorska grafika - Rad sa programima za vektorsku grafiku se

sastoji iz crtanja poligona - objekata.
 Skup poligona predstavlja sliku.

 Crtanje kod vektorske grafike predstavlja crtanje objekata ili poligona,

 Na PC platformama najpoznatiji programi za rad sa vektorskom grafikom
su:
 CDR (program Corel Drax),
 CGM (Computer Graphics Metafile),
 DRW (Micro Graphics Draw),
 DXF (Auto Cad),
 GEM (Graphics Environment Manager),
 WMF (Windows Metafile).
Mediji za multimediju

 3D grafika - Specifičan vid grafičkog dizajniranja predstavlja

trodimenzionalna (3D) grafika.

 Kreiranje 3D aplikacija podržavaju, npr.: CAD sistemi, animacioni

softveri (npr. 3D studio),
 Ti softveri su u stanju da crtaju - modeliraju 3D objekte
predstavljene žičanim modelima.
Delovi multimedijalnih sistema

 Kao i u većini drugih oblasti primene računara i kod multimedijalnih

sistema se mogu razlikovati tri dela:

 tehnička podrška,
 softverski standardi i alati,
 aplikacije
Delovi multimedijalnih sistema

 Tehnička podrška u multimedijalnim sistemima podražumeva

moćne računare, ali uz njih i veoma širok spektar dodatne opreme.
 Dodatna oprema posmatrana u globalu predstavlja:

 audio i video digitalizatore,

 uređaje za smeštanje ogromnih količina podataka,
 komunikacione Iinije velike propusne moći,
 kvalitetne izlazne uređaje za prezentaciju,
 posebne uređaje za sinhronizaciju rada delova sistema.
Delovi multimedijalnih sistema

 Moćnija hardverska oprema za multimedijalne sisteme

podrazumeva:

 CD-ROM plejere
 kolor grafičke monitore visoke rezolucije
 zvučne kartice
 video kartice, itd.
Delovi multimedijalnih sistema

 Softverski standardi i alati podrazumevaju:

 tehnike kompresije i dekompresije velike brzine i visokog
stepena sažimanja podataka,
 alate za manipulaciju digitalizovanim objektima raznog
porekla (zvučnog, slikovnog...),
 alate za koordinaciju rada multimedijalnih mreža,
 jezike za upravljanje tokovima podataka kao i
 redovima čekanja tokom multimedijalnih prezentacija.
Delovi multimedijalnih sistema

 Veliki broj programskih paketa namenjenih za kreiranje prezentacija

je opremljen mogućnostima za multimedijalni rad.

 To drugim rečima znači:

 da se uz njihovu pomoć mogu pokrenuti slike, a
 zatim se te slike mogu obogatiti zvukom, i
 pri svemu tome mogu se dodavati fotografije ili video snimci.

 Programski paketi sadrže biblioteke unapred pripremljenih "podloga"

na koje se dograđuju pojedinosti specifične za određeni novi
projekat.
Delovi multimedijalnih sistema

 Osnovni koraci u kreiranju multimedijalnih aplikacija mogli bi biti

sledeći;
 prikupljanje podataka,
 kompresija podataka,
 smeštaj podataka,
 pristup podacima,
 prezentacija podataka.
Delovi multimedijalnih sistema

 Prikupljanje podataka:

 za alfanumeričke podatke koristi se tradicionalna tastatura,

ali i uređaji za optičko prepoznavanje znakova.
 Za zvučne podatke se koriste digitalizatori glasa, dok se
 za vizuelne podatke koriste digitalne kamere i skeneri.
Delovi multimedijalnih sistema

 Kompresija podataka:
 Ovaj korak je u oblasti multimedija još veliki problem i smetnja
razvoju odgovarajućih sistema.

 Bez kompresije je količina podataka sa kojom treba baratati u

jednoj multimedijskoj prezentaciji obično preobimna za slabiji
računar.
Delovi multimedijalnih sistema

 Smeštaj podataka:
 odgovarajuće tehnike smeštanja podataka moraju omogućavati
realizovanje svih zahteva kod pristupa i prezentacije proizvoljnih
vrsta informacija.

 Ovde poseban problem predstavija to što se često javlja potreba za:

 sinhronizovanjem,
 paralelnim pristupom informacijama različitog tipa i porekla i
 njihovoj koordiniranoj prezentaciji.
Delovi multimedijalnih sistema

 Pristup podacima: za kvaliletno korišćenje multimedijalnih

sistema moraju se obezbediti različiti načini za pristup podacima,
npr.

 po ključu (indeksirani pristup), u skladu sa datim

primerom,
 po sadržaju (semantički pristup) i sl.

 Prezentacija podataka:
 predstavija posebno kompleksan problem zbog nužnosti:
 koordinirane,
 sinhronizovane i
 paralelne obrade velikih količina informacija i njihovog prikaza na
najkvalitetnijoj izlaznoj opremi.
Delovi multimedijalnih sistema

 Značajni problemi vezani za ograničenja u multimedijalnim

aplikacijama, a koji su posledica do danas dostignutog stepena razvoja
hardverskih i soflverskih tehnologija su:

 veliki broj implementacija multimedijalnih sistema nije u stanju

da kvalitetno podrži kontinualan prikaz video i audio signala
visoke rezolucije, za smeštaj video i audio signala zahteva se
ogromna količina memorijskog prostora,
Delovi multimedijalnih sistema

 multiinedijalne prezentacije se sastoje iz više različitih

tipova informacija,
informacija koje se obično čuvaju posebno i za
koje treba obezbediti koordiniranu i sinhronizovanu
prezentaciju,
 danas samo mali broj veoma skupih mreža omogućava
veliku brzinu i kapacitet komunikacionih kanala
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 Pre nego što se počne sa razvojem multimedijske aplikacije

neophodno je da korisnik ima:
 moćan i kvalitetan "pravi" hardver,
hardver tj.
 on mora znati i to na kojoj će platformi implementirati
multimedijalni sistem.

 Ukoliko je poznata hardverska platfonna onda je korisniku olakšan i

sužen izbor alata za razvoj aplikacija.
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 Korisnik mora da zna da li je potrebno da multimedijske aplikacije

funkcionišu na više platformi jer će to ograničiti izbor autorskih alata
kao i formate datoteka.

 Treba voditi računa o tome da:

 kombinacije podataka,
 zvuka i
 videa
 mogu predstavljati veliko opterećenje za kompjuterski sistem, a
posebno ako je reč o mrežnom okruženju.
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 Kvalitet zvučnih i video signala i zapisa je mnogo bolji sa audio i

video karticama visokog kvaliteta.
 Neophodne su adapterske kartice sa procesorima digitalnih
sistema (DSP -Digital Signal Procesor).
 To su programirani uređaji projektovani za izvršavanje
specijalnih algoritama neophodnih kod upravljanja audio i video
signalima.
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 DSP - Digital Signal Procesor se mogu reprogramirati ukoliko se

razvijaju novi algoritmi. DSP čip može posedovati niz višefunkcionalnih
mogućnosti.

 Na primer, on istovremeno može primati fax poruke i emitovati muziku.

 Digitalni video zahteva

 veliki kapacitet standardne memorije i ima
 ogromne ulazno - izlazne zahteve za jedinicu centralnog procesora.
 Jedan frame-frejm (okvir) – (fizičke celine na koje se može podeliti
veb stranica) nekompresovanog video signala zauzima i više MB
sekundarne memorije.
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 Standardni digitalni video zahteva:

 veliki memorijski kapacitet i
 ima ogromne ulazno-izlazne zahteve za jedinicu
centralnog procesora.

 Jedan frejm (okvir) nekompresovanog video signala zauzima

više MB sekundarne memorije.
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 Digitaini video je uvek kompresovan. U kojoj meri je kompresovan i

sa kojim kvalitetom zavisi od algoritma kompresije / dekompresije
(CODEX - Compression De-compresson Algorithm).

 JPEG (Joint Photographic Expert Group) i MPEG (Motion Pictures

Experts Group) su dva CODEC - a koji su postali standardi.

 JPEG je razvijen da omogući zauzimanje pojedinih mirnih frejmova

(okvira) iz video niza koristeći "inframe" kompresionu tehniku koja tretira
sliku kao zasebnu celinu.
 Ova tehnika je pogodna za prezentaciju sa personalnim računarima i
radnim stanicama.
Hardverske platforme multimedijalnih sistema

 Uz video aplikacije postoje i aplikacije koje za krajnji rezultat imaju

grafičke slike i fotografije prikazane na ekranu.
 Za implementaciju audio aplikacije potrebna je audio kartica koja
omogućava zvučni signal.

 Audio datoteke se čuvaju u jednom od dva digitalna formata:

 "wave" format koji predstavlja "Windows" audio format, i
 MIDI (Musical Instrument Digital Interface) format.

 "Wave" audio datoteke su veće, poređenja radi, jedna MIDI datoteka

iznosi 1/10 veličine iste "wave" datoteke.
Ispitna pitanja

1. Šta je neophodno da bi smo objasnili pojam multimedija?

2. Koje minimalne karakteristike treba da zadovolji hardver za
multimedijali računarski sistem?
3. Šta čini softversku podršku multimedijalnih računarskih sistema?
4. Šta se omogućuje pomoću multimedijalnih sistema?
5. Šta omogućava korisnicima rad sa multimedijalnim sistemima?
6. Koji su osnovni medijumi koji se pojavljuju u multimedijalnim
aplikacijama?
7. Koji su osnovni koraci u kreiranju multimedijalnih aplikacija?