Đọc văn

TiẾT 77 - 78

Hồn Trương Ba, da

hàng thịt
(Trích)

Lưu Quang Vũ
I. Đọc - hiểu chung
1. Tác giả :
- Tiểu sử: Lưu Quang Vũ (1948 - 1988), tại
Phú Thọ trong một gia đình trí thức,
cha là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận.
- Sự nghiệp văn học:
+ Là một nghệ sĩ đa tài: vẽ tranh, làm thơ, viết truyện, kịch ...
Từ 1980, ông chuyển hẳn sang lĩnh vực sân khấu trở thành nhà
soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại.
+ Tác phẩm: Sgk.
+ PCNT: Sự kết hợp giữa tính hiện đại với các giá tri truyền
thống, sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm
thắm, bay bổng.
+ Được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
năm 2000. Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳn
 Lưu Quang Vũ - Tố Uyên
(người vợ đầu tiên) và
con trai Lưu Minh Vũ
Lưu Quang vũ và gia đình
Một số hình ảnh về các vở kịch của
Lưu Quang Vũ

Cảnh trong vở
“Hồn Trương Ba, da hàng thịt”
Một số hình ảnh về các vở kịch của
Lưu Quang Vũ

Kịch “Sống mãi tuổi 17”

Một số hình ảnh về các vở kịch của
Lưu Quang Vũ

Cảnh trong vở “Nàng Xita”

Một số hình ảnh về các vở kịch của
Lưu Quang Vũ

Cảnh trong vở “Mùa hạ cuối cùng”

Một số hình ảnh về các vở kịch của
Lưu Quang Vũ

Cảnh trong vở “ Tôi và chúng ta”

Một số hình ảnh về các vở kịch của
Lưu Quang Vũ

Cảnh trong vở “ Lời thề thứ 9”

Dòng người đổ đến rạp xem kịch của Lưu Quang Vũ
Bút tích Lưu Quang Vũ
2. Vở kịch "Hồn Trương Ba, da hàng thịt”:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
- Viết năm 1981, công diễn 1984.
- Vở kịch mượn cốt truyện dân gian, nhưng có nhiều
sáng tạo …

b. Tóm tắt nội dung vở kịch:

 Tóm Tắt 
Trương Ba - một cao cờ Xác hàng thịt đòi về nhà
dưới hạ giới đã kết thân Trương Ba. Mọi người
với Đế Thích –người đánh ngỡ ngàng song đành
cờ rất giỏi trên thiên đình phải chấp nhận

Lý trưởng sách nhiễu

Do Nam Tào cẩu thả
Trương Ba phải ở nhà hàng
nên đã gạch nhầm tên
thịt đến đêm mới được
người chết là Trương Ba
về nhà

Nam Tào sửa sai bằng

Bị thể xác xui khiến,
cách cho hồn Trương Ba
Trương ba định xuôi theo
nhập vào xác hàng thịt
ở lại với vợ hàng thịt
để sống lại

Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiến

mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh
chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ.
Quyết định giải thoát chấp nhận cái chết,
hồn Trương Ba nhập vào màu xanh cây cỏ.
c. Vị trí và bố cục đoạn trích:
* Vị trí đoạn trích: Cảnh 7 và đoạn kết của vở kịch
* Bố cục
Hồn Trương Ba – Xác hàng thịt

Hồn Trương Ba – Người thân

4 màn
đối thoại Hồn Trương Ba – Đế Thích

Màn kết
 Nhân hậu, trong
sạch, ngay thẳng Thô lỗ, phũ phàng

Trương Trú nhờ thể

Ba xác dung tục
của hàng thịt
Thú vui tao nhã, trí Uống rượu nhiều,
tuệ, chơi cờ với ham bán thịt, không
nước đi khoáng hoạt mặn mà với chơi cờ

Đau khổ đến cùng cực, thấm thía

ước ao tách ra


II. Đọc - hiểu chi tiết:
1. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt

Nhận xét cuộc đối thoại giữa hồn

và xác trên các phương diện sau:

Lý lẽ Cách Giọng Hành

Vị thế
xưng hô điệu động
 CÁC
PHƯƠNG
DiỆN
Hồn Trương Ba Xác hàng thịt
Lên án sự dung tục, tầm thường Khẳng định sức mạnh và vai
Lí lẽ của Xác, khẳng định linh hồn trò quan trọng của Xác đối
-“…ông
trong sạch không tách ra khỏi tôi
cao quý với được
Hồn đâu, dù
Xưng tôi chỉ
Màylà–thân
ta xác…”. Ông - tôi :
-“ Mày không
-“ Khibỉ, có tiếng nói, mà chỉ là xác thịt
hô => khinh ông coiđứng
thường bên cạnh vợ tôi, tayhàng,
Ngang chânthách
run thức
đui rẩy,
mù…” hơi thở nóng rực, cổ họng nghẹn lại…”
- “Mày
- Tám chỉđầu:
là cái vỏ dữ,
bên ngoài,
xao không
- Ngạo có ý nghĩa
lời- thoại Giận mắng nghễ, ranh mãnh, mỉa
“ Chẳng lẽ ông không xuyến…cái món
mỏ. gì hết, không có tư tưởng, không mai,
cócười
cảmnhạo
xúc!”.
Giọng - Những tiết
lờivẫn
canh,
thoạicó
cổ
sau:
hũ,
Lờisống
khấu đuôi…”
thoạiriêng:
ngắn, nguyên vẹn, trong
- “ Ta
- “ Hai đời -Giọng
hoặc ra lệnh hoặc tabỏđã hòa
lửng vớichừng
giữa nhau làm một”
an ủi, dỗ dành hồn
điệu sạch,- “thẳng
Tôi đãthắn”
cho ông sức mạnh…ông tát thằng
kèm theo tiếng than. Trương Ba thỏa hiệp
con
=> Bất lực, ôngvọng
tuyệt tóe máu mồm, máu mũi…”
Hành Ôm đầu, bịt tai, nhìn chân tay, thân Lắc đầu, an ủi => Tỏ ra
động thể => uất ức, đau khổ thương hại, giễu cợt

Bị động, đuối lý, thua cuộc, phải Thắng thế, lấn át hồn, buộc
Vị thế chấp nhận trở lại xác hàng thịt hồn Trương Ba phải quy thuận.
b. Ý nghĩa:
- Cuộc đối thoại đã khẳng định mối quan hệ khăng khít
giữa hồn và xác: Linh hồn là cao quý, nhưng thể xác cũng vô
cùng quan trọng. Hồn và xác phải tồn tại hòa hợp.
+ Hồn: Biểu tượng cho tâm hồn, lý trí, biểu tượng cho
những cao thượng nhân văn.
+ Xác: Biểu tượng cho phần bản năng, dục vọng.
= > Con người phải luôn đấu tranh với cái dung tục, tầm
thường để giữ tròn nhân phẩm, hoàn thiện nhân cách.

- Tác giả cảnh báo: Khi con người sống trong dung tục thì
tâm hồn nhân hậu, thanh cao dễ bị nhiễm độc, tha hóa.
 CỦNG CỐ LUYỆN TẬP
Bài tập : Từ nội dung vở kịch “ Hồn Trương Ba, da hàng thịt” em hãy phát
biểu khái quát về mối quan hệ giữa thể xác và linh hồn của con người. Từ
đó suy nghĩ rộng hơn về nội dung và hình thức trong sự vật, trong đời sống.
Gợi ý:
-Thể xác và linh hồn là hai phần gắn bó hữu cơ làm nên con người. Thể xác là nơi trú
ngụ của linh hồn: linh hồn tạo nên sự sống, hoạt động của thể xác và điều khiển thể
xác. Tuy vậy thể xác cũng có tính tương đối độc lập của nó, nếu linh hồn không giữ
vững ý chí, thì những nhu cầu đòi hỏi của thể xác có thể tác động, làm thay đổi linh
hồn. Sự đấu tranh giữa hồn và xác để đạt tới sự hòa hợp thống nhất giúp con người
làm chủ bản thân, hoàn thiện nhân cách.
- Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức trong mỗi sự vật đời sống:
+ Khi nội dung và hình thức phù hợp thì sự vật tồn tại phát triển.
+ Khi nội dung và hình thức không phù hợp thì sự phát triển bị kìm hãm, có thể bị đe
dọa.
+Hình thức là phương tiện biểu hiện nội dung; nội dung đóng vai trò chủ đạo quyết
định hình thức.
=> Nội dung và hình thức phải thống nhất, hài hòa, giống như con người luôn cần sự
hài hòa giữa thể xác và linh hồn.
 HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

- Làm bài tập phần củng cố

- Học bài nắm được nội dung của bài
- Chuẩn bị cuộc đối thoại của hồn Trương Ba với người thân, với Đế
Thích, màn kết của vở kịch
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM
TRÍCH ĐOẠN “HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT”
 2. Màn đối thoại của Hồn Trương Ba
với người thân

Với vợ

Hồn Cháu gái

.
Trương Ba
Chị con dâu
* Màn đốiNGƯỜI
thoạiTHÂN
giữa hồn Trương Ba và người
TRƯƠNG BA
thân : Phản ứng
MQH N.nhân Tâm trạng N.nhân
Vợ Buồn bã, đau Nhận thấy sự -Vẻ mặt : Hiểu
khổ, muốn chết, thay đổi của thẩn thờ, những gì
- “Không cần đến cái đời sống do mày
bỏ đi, địnhÔngCon bây
chồngsợgiờlắm,
và bởi
cònkhổ
đau biếtcon
đếnngắt
lặng ai mình đã,
mang
Ông nội lại!
tôi Không
chết cần!”.
rồi. Nếu ông
nhường cảm thấy,
chồng nữa !...điđớn
đau
trước cảnh chồng
biệt… đểnội
thấy…mỗi ôngtôi
như tảnghiện
ngàyđá. đang và
về
chođược,
-cô
"Mày hồn
hàngmột
thầy đã ông
thịtthắng
chung
đổi nội
khác
thế tôi sẽ
dần,
rồi bóp
mất
đấy,
được thảnh thơi…với cô hàng thịt…cho cổ
cái
- ông...lúc
mát
Cửthân
chỉ dần,
: xác
tay sẽ làm
ông chiết
Con cảcây
tất khôngcứ cam,
phải
như bànta
của
lệch
Thấu tayạ…”
lạc,
hiểu giết lợnmờ
nhòa
nhưng của
ôm dầnôngđi,
đầu. làmđến
gãy
Ông đâu còn là ông nữa ? người
tiệt cái nỗi
dâu chồicó
Thông non,
cảm
lúc chân
đau
chính ông
lòng to bè
nhận
con nhưkhông
cũng cái xẻng,
-Giọng nhận giẫm
thân là
- “Nhưng có thật là
và xót thương thấy bố ngày một không còn cách nào
lên nát cả cây sâm quý
rakhông
thầy cònmới
nữa…ươm !
điệu Ông
: nhẫnnộirất tệ hại
khác? Có thật khác cáchnhục,
nào cầu
tôi đời nào thô lỗ, phũ phàng như vậy ! mặc dù
Cháu khác?” Tâm hồn tuổi thơ cứu không
gái Quyết liệt trong sạch, không
 Vô cùng hề
và dữ dội chấp nhận sự
đau đớn, bế muốn.
dung tục
tắc.
NX

-Tất cả mọi người trong gia đình, dù đã cố chịu đựng

và thích nghi với hoàn cảnh mới nhưng càng không
thể chấp nhận sự thật quái gở trong nhà mình.

- Đối thoại với 3 người thân yêu của mình làm cho
hồn Trương Ba càng thêm đau khổ, tuyệt vọng vì
hoàn cảnh trớ trêu mà mình đã dấn thân vào
 3- Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích
HỒN TRƯƠNG BA
- Kiên quyết từ chối cuộc sống chắp
vá, “không thể sống “bên trong một
đằng, bên ngoài một nẻo” .
- Vạch ra sai lầm của Đế Thích “Ông
chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng
sống thế nào thì ông chẳng cần biết”
- Hồn Trương Ba yêu cầu trả lại sự
sống cho anh hàng thịt. Kiên quyết từ
chối nhập vào xác cu Tị.
=> Ý thức sâu sắc, về ý nghĩa của sự
sống
ĐẾ THÍCH
- Ngạc nhiên, bất ngờ trước yêu cầu
của Hồn Trương Ba,
- Khuyên Trương Ba nên chấp nhận
hoàn cảnh
- Gợi ý hồn Trương Ba nhập vào xác
cu Tị và vẽ ra một tương lai hấp dẫn …”
- Chấp nhận yêu cầu của Trương Ba
và thắc mắc : “Con người hạ giới các
ông thật kì lạ”
=> Có cái nhìn hời hợt, phiếm diện
về cuộc sống

* Ý nghĩa cuộc đối thoại: Được sống là đáng quý nhưng được sống là mình
toàn vẹn còn quý giá hơn rất nhiều. Con người phải đấu tranh với cám dỗ,
nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách và tỏa sáng.
 
Ý nghĩa sâu sắc về lẽ sống :
+ Con người là một thể thống nhất giữa hồn và xác hài
hòa. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một
thể xác phàm tục, tội lỗi.
+ Sống thực là mình, trung thực thật khó khăn. Sống
nhờ, sống gửi, giả dối…thì dù có sung sướng về vất
chất đến đâu, cuộc sống ấy vẫn đầy day dứt, đau khổ
và vô nghĩa.

 Hồn Trương Ba quyết định ngay và dứt khoát việc

chết đi để cu Tị được sống lại vì cu Tị vừa mới qua
đời, xác chưa bị phân hủy, dẫn đến tính hợp lí của câu
chuyện.
* Màn kết :
-Cái Gái lấy những hạt na vùi xuống đất “ cho nó mọc thành cây mới…
Những cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi… ”.
 Niềm tin vào tương lai, niềm tin vào sự chiến thắng của cái Thiện,
cái Đẹp và của sự sống đích thực.

 Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng giàu chất trữ tình, đằm
thắm bay bổng.
"Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho
một bi kịch lạc quan đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng
của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực."


III-Tổng kết :

1. Nội dung:

Từ một truyện cổ dân gian Lưu Quang Vũ đã đưa ra một quan

niệm cao đẹp về cách sống : Hãy sống chân thật với chính mình,
phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại
sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới nhưng giá trị
tinh thần cao quý
2- Nghệ thuật :
- Xung đột giàu kịch tính
- Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch
- Sự kết hợp tính hiện đại với các giá trị truyền thống
- Chất thơ, chất trữ tình bay bổng
Củng cố luyện tập

1. Anh chị có đồng ý với đoạn kết của vở

kịch không? Giải thích?
 HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

- Làm bài tập phần củng cố

- Học bài nắm được nội dung của bài
- Chuẩn bị diễn đạt trong văn nghị luận (tiếp)
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM