Professional Documents
Culture Documents
Ως ρυθμός ορίζεται το μορϕικό αποτέλεσμα που παράγεται από την εϕαρμογή ορισμένων κανόνων, βάσει των οποίων
οργανώνονται τα λογοτεχνικά κείμενα, κατά μείζονα λόγο όσα εγγράϕονται σε είδη και τρόπους της ποίησης (γιατί ρυθμός
υπάρχει και στην πεζογραϕία)· το αποτέλεσμα αυτό εμϕανίζεται είτε με τη μορϕή κανονικότητας ως προς την περιοδική
επανάληψη συνδυαζόμενων ηχητικών και γραμματικο-συντακτικών ενοτήτων (προβλέψιμος ρυθμός), είτε με μια μορϕή που
αποαυτοματοποιεί την κανονικότητα στην επανάληψη των παραπάνω ενοτήτων, ορίζοντας ποικιλία ρυθμικών πραγματώσεων.
. Για την έννοια του ρυθμού στην ποίηση και στην πεζογραϕία, βλ.: Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού, «Η ποίηση και η πεζογραϕία στα
πλαίσια μιας συγκριτικής ποιητικής: η έννοια του ρυθμού»: Πρακτικά Όγδοουσυμποσίου Ποίησης. Ποίηση και Πεζογραϕία (επιμ.:
Σωκρ. Λ. Σκαρτσής), Πάτρα, Αχαϊκές Εκδόσεις, 1990, σσ. 115-145.
• Οι κανόνες οργάνωσης των ποιητικών κειμένων βάσει των οποίων
παράγεται ο ρυθμός, συνδέονται με μετρικά σχήματα, συχνότατα δε
και με σχήματα λόγου μιας ορισμένης λογοτεχνικής και ειδικότερα
ποιητικής παράδοσης –εν προκειμένω της νεοελληνικής.
• Τα σχήματα αυτά αρθρώνονται χάρη στη συστηματική διαπλοκή
τόνου και συλλαβής (η διαπλοκή αυτή ορίζει τον τύπο σχέσης μεταξύ
ηχητικών και γραμματικο-συντακτικών ενοτήτων και άρα το μετρικό
σύστημα της νεοελληνικής ποίησης), σε συντονισμό ή μη με τη
συστηματική επανάληψη παράλληλων και αντιστοιχούντων
γραμματικο-συντακτικών ενοτήτων (σχήματα λόγου).
~ μετρική: το μετρικό σύστημα (τόνος και συλλαβή) και το γραμματικο-
συντακτικό σύστημα (της γλώσσας)
«τεχνική του δημοτικού στίχου» και «στην τεχνική της έντεχνης ποίησης»
Οι νεοέλληνες ποιητές συνηθέστατα περνούν από το ένα σύστημα
μέτρησης στο άλλο, με πολύ χαρακτηριστικό το παράδειγμα του
Σολωμού, ο οποίος, από τα ιταλογενή μέτρα των πρώτων συνθεμάτων
του, υιοθετεί στα ώριμα έργα του τον “ιαμβικό” δεκαπεντασύλλαβο,
ενώ ασϕαλώς δεν λείπουν οι περιπτώσεις αϕενός της μείξης των δύο
συστημάτων στο εσωτερικό ενιαίων έμμετρων συμϕραζομένων (στο
εσωτερικό δηλαδή συγκεκριμένων ποιημάτων), και αϕετέρου της
αποκλειστικής προσήλωσης σ’ ένα σύστημα, όπως π.χ. συμβαίνει με το
έντεχνο σύστημα των ωδών του Κάλβου (και μάλιστα σε αντιπαράθεση
προς το δημοτικό σύστημα μέτρησης και τη «μονοτονί[αν]» του,
παραδειγματοποιημένη στον Ερωτόκριτο του Κορνάρου), στους
(ιταλογενείς) επτασύλλαβους των οποίων ωστόσο απηχείται, όπως έχει
επισημανθεί, η παρουσία του “ιαμβικού” δεκαπεντασύλλαβου.