Pedagoški fakultet u Užicu

Univerzitet u Kragujevcu

Likovne tehnike

Student: Profesor:
Bukvić Lejla Mitrović Aleksandar
8/2020 - vaspitač
 Likovne tehnike su svi materijali i načini na koji ih
umetnik koristi pri umetničkom oblikovanju nekog
likovnog dela.

 Delimo ih na:
1. Crtačke tehnike
2. Grafičke tehnike
3. Slikarske tehnike
4. Vajarske tehnike
Crtačke tehnike
 Crtež je, ujedno, i pomoćno
sredstvo u slikanju, grafici,
vajanju i arhitekturi. Materijali
koji se koriste za crtanje su:
 olovka,
 ugljen,
 kreda (pastel),
 pero,
 tuš i četkica,
 lavirani tuš,
 tuš i pero,
 flomaster.
 Olovka je materijal s najvećim rasponom tonskih izražajnih mogućnosti.
Razlikujemo tvrde (H) i meke (B) olovke. Iza slova sledi broj koji označava
stepen tvrdoće ili mekoće olovke; iza H olovaka veći broj znači veću tvrdoću
(H, H2, H3, H4...), a iza B olovke veću mekoću (B, B2, B3, B4... B7). Srednja
vrednost koju najčešće koristimo za pisanje označena je kao HB.

 Ugljen je suvi materijal za crtanje velike mekoće koji na podlozi ostavlja fine
baršunaste nijanse. Ugljen se izrađuje pečenjem štapića vrbe ili lipe. Odličan
materijal za rad sa mlađim osnovcima i na velikim površinama. Deca ga
upotrebljavaju spontano a ima za cilj da se deca oslobode. Budući da se lako
briše, nakon završetka rada treba ga fiksirati. Pri radu se obično koristi hrapaviji
papir.

 Crtački materijal koji je mekši od olovke, a tvrđi od ugljena naziva se kreda.

Ona je suvi materijal za crtanje koji na hrapavom papiru, najčešće toniranom,
ostavlja tragove debljih, tanjih i oštrih linija. Deca kredom crtaju na većim
formatima. Pored suve krede postoji i pastela, kreda koja se sastoji od mešavine
pigmenata i gline. Drugi naziv za ovakvu kredu je suvi pastel.
 Pero – traži se po senzibilitetu umetnika. Postoje razlićite vrste pera za crtanje.
Neka ostavljaju šire tragove, a neka tanje.

 Tuš i pero - Metalno pero i crni tuš je likovna tehnika koja daje mogućnost da
se grafički izraze zanimljive strukture i teksture u prirodi. Za razliku od ugljena,
krede ili olovke, tuš spada u trajne crtačke tehnike. On nakon nanošenja na papir
oksidira, i zato su tuš i pero postojana tehnika. Tuš se koristio još u vreme
Egipćana i starih Grka.

 Tuš i četkica - Japanci su bili izvanredni majstori u crtanju četkicom. Kod

crtanja tušem i četkicom linija je nekad puna a nekad nežna, kada se istroši tuš,
linija postaje suva i mekana.

 Lavirani tuš - Najčešće se posle crtanja četkicom koristi i razblaživanje tuša

vodom da se dobiju tonovi od crne do najsvetlije sive i to je tada tehnika
laviranog tuša. Mogu se naizmenično kombinovati crtanje četkicom, laviranje i
crtanje metalnim perom.
 Grafičke tehnike
 Grafičke tehnike su svi materijali i način njihovog korištenja pri
oblikovanju umetničke grafike. Kod grafičkih tehnika najpre se
izrađuju matrice, s kojih se slika otiskuje na papir ili na neku drugu
podlogu. U okviru grafičke tehnike možemo koristiti:
 bakropis,
 linorez,
 drvorez,
 akvatinta,
 litografija,
 suva igla,
 monotipija.
 Bakropis - jedna od hemijskih grafičkih tehnika duboke štampe, oštrih linija.
Tehnika nije komplikovama ali zahteva preciznost u radu. Radi se na bakarnoj ili
cinkanoj ploči.
 Linorez - grafička tehnika visoke štampe. Linorez predstavlja svojevrsnu
alternativu tehnici drvoreza. Za razliku od drvoreza, gde se upotrebljavaju drvene
ploče, linorez se realizuje urezivanjem u ploču linoleuma. Kao i drvorez, linorez
je moguće štampati ručno ili na grafičkim presama za visoku štampu. Izrezana
ploča se boji valjkom i štamparskom bojom i zatim se otiskuje.
 Drvorez - grafička tehnika visoke štampe. Drvorezu dolazi ime od drveta kruške
ili trešnje koja mu služi kao podloga ili matrica. Drvorezac načini drvorez tako da
nožićem izreže drvenu ploču. Celu površinu podloge izdubljuje i nožićem obilazi
a ostavlja netaknuta ona mesta koja će mu poslužiti pri otiskivanju drvoreza na
papiru kao nosioci boje za konturu.
 Akvatinta - grafičaka tehnika duboke štampe, slična bakropisu, ali pruža
mogućnost dobijanja većeg broja tonova. Kod akvatinte, ispolirana metalna ploča
se naprašuje prahom smole (asfalta i kolofonijuma) koji se zatim podvrgava
topljenju a nakon toga izlaže delovanju kiseline. Umetnik je u mogućnosti da
pomoću ove tehnike izgradi grafičku sliku bogatu tonskim gradacijama, od
najsvetlijih do maksimalno zasićenih tonova. Po svojoj izražajnosti, akvatinta
podseća na tehniku laviranja.
 Litografija - (od grčke reči lithos - „kamen“ i graphein - „pisati“,
kamenotisak) je grafička tehnika plošne (ravne) štampe sa kamene ploče.
Štampanje kamenom pločom zasniva se na principu adhezije između masnoće i
vode. Kamen, koji se pre procesa štampanja ovlaži vodom odbija vodu tamo
gde je crtež, a na tim mestima prima boju koja se valjkom nanosi na ploču.
Otisci se prave pomoću posebne litoprese.

 Suva igla - grafička tehnika duboke štampe, dobijena mehaničkom metodom

direktnog graviranja u metalnu ploču, karakteristična po svojim baršunastim
linijama. Ova tehnika nalazi svoju primenu i kao dopuna pri oblikovanju i
korekciji u drugim tehnikama duboke štampe, bakropisu, bakrorezu, itd.

 Monotipija - Monotipija je vrsta grafičke tehnike. Kod monotipije je

karakteristično to što se može napraviti samo jedan otisak (mono=jedan).
Upravo zato mnogi negiraju monotipiju kao grafičku tehniku, jer ne
omogućava umnožavanje, kao jednu od osnova grafike.
 Slikarske tehnike
 Danas postoji mnogo slikarskih tehnika kojim umetnici stvaraju
svoja umetnička dela:
 tempera,
 akvarel,
 gvaš tempera,
 uljane boje,
 pastel,
 akrilne tempere,
 kolaž,
 freska,
 vitraž,
 mural, mozaik.
 Tehnika tempere, poznata i pod nazivom jajčana tempera, je
trajni slikarski medij koji se sastoji od obojenih pigmenata
pomešanih sa vezivom rastvorljivim u vodi, obično
bezglutenskim materijalom, kao što je žumance. Tempera je boja
koja se brzo suši. Obično se nanosi u tankim, poluprozirnim ili
prozirnim slojevima. Slikanje temperom omogucava veliku
preciznost kada se koristi sa tradicionalnim tehnikama koje
zahtevaju primenu brojnih malih poteza četkicama.
 Slike rađene tehnikom tempere su veoma dugotrajne, a primeri iz prvog veka još
uvek postoje.
 Jajčana tempera je bila primarna metoda slikanja sve do posle 1500. godine kada
je pronađena tehnika ulje na platnu.
 Osim tradicionalnog postupka mešanja pigmenta sa žumancem, nove metode
uključuju tempere koje su fabrički napravljene.

Sandro Botticelli, Rođenje venere, tempera na platnu, 1486.

 Akvarel - slikarska tehnika u kojoj se za razređivanje pigmeneta koristi voda,
naziv i dolazi od italijanske reči akva-voda. Tehnika ima karakter prozirnosti,
tamo gde želimo svetlije boje pokrivamo ih laganim razređenim slojevima a
gde želimo belu ostavljamo neoslikano. U ovoj tehnici podloga dolazi do
naročitog izražaja. Papir treba da je čvršći zbog čega je debljina i težina ,
gramaža veoma bitna. Bolje je ako je papir strukturiran, hrapav jer
omogućava bogatstvo nijansi. Papir se pre slikanja pričvrsti za podlogu da ne
bi došlo do nabiranja i savijanja papira.
 Akvarel je vrlo stara tehnika. U Kini se već u II veku pne. upotrebljava
akvarel za slikanje na papirusu i svili. Poznata je bila i u Egiptu, Japanu,
Indiji, Persiji, Starojn Grčkoj i Rimu. Majstori nemačke renesanse vrlo često
se služe akvarelom da ožive crteža. U XIII veku akvarel je raširen u Engleskoj
i kao omiljena tehnika stekla je položaj samostalne tehnike.

 Poznati akvarelisti su Vilijem Tarner, Ežen Delakroa, kasnije Eduard

Mane, Ogist Renoar, Pol Sinjak, Raul Difi, Vinslov Homer, Enru Vajet i
drugi.
Endru Vajet, Farm in winter Albreht Direr, Veliki busen
 Uljane boje - Ulje je tehnika slikanja pomoću boja (pigmenata) pri čemu se kao
vezivno sredstvo upotrebljava masno oksidirajuća ulje (pre svega laneno,
makovo, orahovo i suncokretovo), čisto ili sa dodacima smole, voska i drugih
pomoćnih sredstava koja daju boji specifični optički efekat. Ulje kao slikarski
medijum ima dugu tradiciju u štafelajnom slikarstvu. Poznato kao komponenta
klasičnih tempernih emulzija Vizantije, neprimetno se sve više uvlačilo u
strukturu štafelajne slike, prvo kao uljana lazura a kasnije već i kao komponenta
slike zajedno sa tempernom bojom.
 Krajem 16. veka slika je sve češće izvođena na platnu a preparatura od olovno
bele i ulja je zamenila krti i upijajući đeso. Slobodniji gest koji je omogućavala
uljana tehnika doneo je nove četke od kratke i tvrde čekinje.
 Polovinom 17. veka koristi se i slikarski nož koji je do tada služio jedino za
prepariranje. Ugušćena ulja i uljano-smolni lakovi nisu više odgovarali bržem i
dinamičnijem postupku slikanja. Vezivna sredstva se zato pripremaju u
razređenijem stanju a trag poteza je oštriji i plastičniji. Uljani medijum će
prevladati na slikama Rubensa (Peter Paul Rubens), Velaskeza (Diego
Velázquez), Rembranta (Rembrandt van Rijn).
Rembrandt van Rijn, Flora, 1654. Claude Monet, Jesen u Argentilu,
1873..
Branko Oreščanin, Prizori iz života
 Gvaš tempera - Reč gouache je francuskog porekla, znaci gust, ili italijanski
guazzo – vodena fleka. Gvaš je tehnika slikanja vodenim bojama kod koje se
pigment meša sa gustom belom bojom i veže na podlogu vodotopivim vezivom.
Belina papira u gvašu za razliku od akvarela nema značajnu ulogu. U odnosu na
transparentni akvarel gvaš je gust i nepriziran, mat, pokriva podlogu. Beli tonovi
slikaju se kao kod tempere ili ulja. Količina vodotopivog veziva i punioca u
gvaš boji utiče na smanjenu refleksiju svetlosti i posle sušenja daje površinski
efekat koji liči na pastelno slikarstvo. Iako je po sastavu sličan akvarelu, manje
je luminozan, ali je zato moguć klasičan način rada od tamnijeg ka svetlom i iz
srednjeg tona ka svetlijim i tamnijim. Gvaš boje se brzo suše, a sušenjem
posvetle.
 Gvaš se koristio za iluminiranje rukopisa u srednjem veku. U 18. veku dobija
današnji karakter. Mnogi moderni slikari rade u gvaš tehnici. Među njima i
Pablo Pikaso (Pablo Picasso) naročito u svom plavom periodu, pesimističkim
slikarskim vizijama u skoro monohromnom modrom tonalitetu. U kombinaciji
sa pastelom gvaš nalazimo na slikama Edgara Dega.
 Edgar Dego, Vežbanje baleta, 1875. Vincent Van Gogh, Sunny Landscape
Gvaš i pastel
 Kolaž (franc. coller - lepiti) je likovna, pre svega slikarska, tehnika
koja se koristi lepljenjem raznih materijala na podlogu.
 Na jednoj površini uklapaju se najrazličitiji prethodno pripremljeni
materijali ( uglavnom papir, ali i tkanine, končići, lišće, itd).
 Kolaž je počeo intenzivno kao tehnika da se koristi u kubizmu. Od
tada su ga koristili predstavnici različitih umetničkih strujanja i
dalje ga razvili (dadaizam, nadrealizam, futurizam, pop art).
Kolaž tehnika je prvi put upotrebljena u periodu otkrića papira u
Kini, oko 200 godina pre nove ere. Primena ove tehnike nije bila
naročito zastupljena sve do 10. veka u kom se u okviru kaligrafije u
Japanu počinje koristiti lepljen papir na čijoj su površini pisane
poeme.
 Najprepoznatljiviji oblik tehnika dobija od 1912. godine u
radovima Žorža Braka i Pabla Pikasa, koji osmišljavaju termin
kolaž i čine ovu tehniku prepoznatljivim obeležjem moderne
umetnosti.
Georges Braque, Violin and Pipe, 1913. Pablo Pikaso, The Rower, 1910.
 Freska - Freska spada u zidno slikarstvo u kojoj se boje nanose u
svež malter na zidu. To je jedna od najstarijih slikarskih tehnika još
iz vremena praistorije i razvijao se kroz vekove i u različitim
kulturama na svim kontinentima ali se posebno razvila u XIII veku
i dostigla vrhunac u vreme renesanse.
 Tada su nastale neka od remek dela italijanskih umetnika kao što
su Leonardova “Poslednja večera” i Mikelanđelovo “Stvaranje
Adama” na tavanici Siktinske kapele. Na našim prostorima tokom
srednjeg veka nastala su neka od najznačajnijih fresko slika koja se
nalaze na listi Unesko Svetske baštine. Jedna od najlepših je freska
“Beli anđeo” iz manastira Mileševe.
 U čuvenoj spavaćoj sobi u palati vojvode Mantua, Louis Gonzaga,
zidovi su ukrašeni freskama iz života vlasnika kuće. Veliki
italijanski majstori tog vremena - Raphael, Michelangelo,
Masaccio i drugi - stvorili su jedinstvene freske koje su preživele
do danas.
Manastir Mileševa, Freska Belog andjela
 Masaccio, Sveto Trojstvo (The Holy Trinity)

Dominican church of Santa Maria Novella in Florence, 1426-1428.

 Giotto di Bondone, 1302.
Freska prikazuje dolazak tri maga, koji su došli da se poklone Detetu Isusu.
Scrovegni Chapel (Skrovenji Kapela) Padova, Italija
 Vitraž – neprolazna vrednost bojenog stakla
Dominacija stakla u arhitekturi i enterijerima kao materijala koji
treba da pokaže ekskluzivnost prostora vratila se u XX veku nakon
nekoliko vekova pauze. Ipak, staklo punih boja i tekstura, a naročito
stara tehnika zastakljivanja površina komadima bojenog stakla –
vitraž, danas je daleko manje prisutna nego što je to bio slučaj u
doba gotičkih katedrala, ili u doba secesije početkom XX veka, ali,
još uvek je tu.
Vitraž je svoje zlatno doba imao u vreme gradnje gotičkih
katedrala, tokom prvih vekova drugog milenijuma.
Konstruktivni sklop prelomljenog luka, tankih stubova i sistema
kontrafora (polulukova) koje sa spoljašnje strane objekta preuzimaju
horizontalna opterećenja, ostavio je daleko više mogućnosti za
rasterećenje fasadnih zidova.
 Može se reći da je u narednim vekovima ova tehnika bila
skrajnuta, sakralna arhitektura više se nije zasnivala na vitražu u
tolikoj meri, pa je tokom vekova nastalo zatišje. Najzaslužniji za
povratak vitraža u naše svakodnevno okruženje bio je Louis
Comfort Tiffany (1848 – 1933), umetnik i industrijalac iz SAD
po kome su ime dobile i poznate Tiffany lampe (abažur u tehnici
vitraža na mesinganom stubiću).
The Holy City, 1905.

Vizija Svetog Jovana na ostrvu Patmos, jedan od 11

prozora na crkvu u Baltimore, Maryland. Ima 58
panela i smatra se jednim od najvećih dela Tiffanija.
Girl With Cherry Blossoms, 1890.
 Mozaik - odavno poznata slikarska tehnika koja podrazumeva
slaganje raznobojnih komadića kamenja, stakla, blazirane
keramike, biber crepa, školjki ili drugog sličnog materijala. Naime,
mozaik slikarska tehnika predstavlja umetnost stvaranja slike
pomoću malih obojenih delova određenog materijala. Najpoznatiji
je mozaik od stakla, mozaik od kamena i mozaik od pločica
keramike.

 Ova slikarska tehnika se danas sve više koristi za uređivanje doma

ili jednostavno za pravljenje posebnog predmeta kojim možete da
ukrasite prostor ili ga možete pokloniti dragoj osobi. Najraniji
primeri mozaika napravljenih od različitih materijala su pronađeni
u hramu u Mesopotamiji i potiču iz druge polovine trećeg
milenijuma pre nove ere.
 Postoje dva tipa mozaika, i to: opus tesselatum i opus
vermiculatum. Prvi tip podrazumeva mozaik od
kamenčića koji nisu iste veličine i oblika, a vezivni
materijal koji ih drži zajedno mora biti vidljiv. Drugi tip,
opus vermiculatum, čini mozaik koji je sačinjen od sitnih
delova kamena, stakla ili glazirane keramike koji su
uglavnom iste veličine i usko povezani, sa jedva vidljivim
fugnama između njih.

 Mozaik je jedna od najstarijih tehnika umetničkog

izražavanja, koju su poznavali Vavilonci, a razvijali je
Grci i Rimljani. Danas je veoma poznata slikarska
tehnika u svetu.
 Mozaik od stakla – umetnost koja izaziva divljenje

 Mozaik od ogledala je veoma karakterističan deo ukrasa za prostoriju, jer

pomoću njega mogu da se oblože razni predmeti, kao što je kutija za nakit ili
ram za slike. Takođe, kada je u pitanju mozaik ogledala mogu biti veoma
interesantna jer svaki komadić slomljenog stakla služi kao posebno ogledalo, te
može biti lep detalj.

 Mozaik od stakla je veoma popularan još od davnina. Naime, obojeno staklo je

služilo da se ukrase vrata ili prozori i predstavljali su zavese na neki način.
Brojne poznate znamenitosti krase najimpresivniji mozaici na svetu pokazujući
određene scene iz istorije ili važne ličnosti prošlosti koje su karakteristične za tu
građevinu. Staklarske radnje su svojevremeno proizvodile i prodavale stakle
mozaičke kockice raznih veličina i boja.
Maurice Bennett,
Marilyn Monroe

Ručno je naslikao oko

6.000 kriški tosta kako bi
napravio ovaj portret
„Marilyn Monroe“.

Ovaj komad je bio izložen

u Šangaju.
Boris Anrep (1883-1969), The Awakening of the Muses, 1933.

National Gallery, London

 Hišamova palata u Jerihonu,
Omajadska džamija

Umajadski mozaici Hišamove palate,

ranoislamsko mozaičko delo je dekoracija
Omajadske džamije u Damasku, tadašnjoj
prestolnici Arapskog kalifata. Mozaici
unutrašnjeg dvorišta prikazuju raj sa
prekrasnim drvećem, cvećem i malim brdskim
gradovima i selima u pozadini. Mozaici ne
sadrže ljudske figure, što ih čini drugačijim od
inače sličnih savremenih vizantijskih dela.
 Nakon decenija provedenih pod debelim slojem peska otkriven je mozaik u
Hišamovoj palati koji je pronađen za vreme arheološkog istraživanja davne
1935. godine.
 Mozaik se sastoji od 7 miliona kamenčića koji su manji od jednog centimetra
kvadratnog i prekriva pod glavne dvorane Hišamove palate. Mozaik je otkriven
od strane palestinskog arheologa Dimitrija Baramkija i Britanca Roberta
Hamiltona, ali nisu želeli da ga izlažu spoljnim faktorima zbog bojazni od
erozije.
 Mural - Mural ili zidno slikarstvo označava monumentalnu kompoziciju urađenu na
zidu, tavanici ili nekoj drugoj velikoj permanentnoj zidanoj površini, kao njen
integralni deo. Ova umetnička kompozicija u sebi objedinjava opšte elemente slike, i
elemente arhitekture. Sama izrada zidne slike, odnosno murala, zavisi od sastava
podloge uz koju je vezana odgovarajućom tehnikom, dok na kompoziciju i raspored
elemenata utiče prostor čije dimenzije namjeću i dimenzije same zidne slike. Zidne
slike, odnosno murali mogu biti izuzetno velike, pa u svojoj dekorativnoj, narativnoj
ili memorijalnoj funkciji najčešće poprimaju monumentalni karakter.

 Najčešće se na ovaj način oslikavaju fasade zgrada ili velike zidne površine unutar
prostorija. U širem smislu pojam „mural” se odnosi na slikarsku kategoriju koja je
postala popularna zahvaljujući umetničkom pokretu - muralizmu. Nekada su zidne
slike imale veliku važnost, ne samo kao ukras verskih i stambenih objekata, nego i
kao iskaz bogatstva i pokroviteljstva. Karakteristika koja mural izdvaja od drugih
slikarskih formi je to da su arhitektonski elementi datog prostora harmonično
ugrađeni u sliku. Etimološki termin „mural” potiče od latinske reči murus - zid ili
muralis - zidni.
 Obzirom da prate razvoj ljudskog društva od samih početaka, murali kroz različite
epohe oslikavaju razne teme, od obrednih i religijskih do scena iz svakodnevnog
života. Tokom 19. i 20. veka, kada se murali rade u službi monumentalne dekoracije,
ovakve kompzicije inspirisane su istorijskim temama iz doba romantizma.
 Beogradski murali
Beograd je svoje ime na mapi ovog globalnog fenomena ozbiljnije počeo da
ucrtava negde sredinom 90-ih godina 20. veka. Deceniju kasnije, stvari su
konačno počele da se menjaju nabolje, kako za crtače tako i za sam grad.
Presudna je bila 2008. godina kada je, u okviru Beogradskog letnjeg festivala, u
roku od mesec dana na tri lokacije u užem centru grada oslikano nekoliko stotina
metara uličnih murala.
Literatura:

 Knjiga Osnove likovnog jezika i likovne tehnike, Marija

Jakubin;

I pročitala sam neke zanimljive stvari o mozaiku sa ove

stranice tj. knjige, nju sam našla na Google akademiku:
 https://books.google.com/books?hl=sr&lr=&id=g3JT9
c50VkoC&oi=fnd&pg=PA6&dq=art+techniques+and+
methods+mosaic&ots=c97ZLx1Sp9&sig=IvhWDlBGgN
4GQUzod4D07KbDsJQ
.
 *Ispravka prezentacije*.