ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ - ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ

Ένα σώμα δεμένο σε ελατήριο αν δεν είναι ακίνητο στη θέση ισορροπίας
εκτελεί περιοδική κίνηση , παλινδρομικά γύρω από τη θέση ισορροπίας του
που λέγεται ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ .

Υπάρχουν κι άλλα συστήματα που εκτελούν τέτοια κίνηση , το απλούστερο

όμως είναι το σύστημα ελατηρίου (k) – σώματος (m) που λέγεται αρμονικός
ταλαντωτής .
φ
 ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ α.α.τ.

1. Όταν ένα σώμα εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση θα υπάρχει ένα

σημείο (σημείο Ο στο σχήμα) γύρω από το οποίο θα παλινδρομεί πάνω
σε ένα ευθύγραμμο τμήμα (ΡΡ΄) του οποίου τα άκρα (Ρ και Ρ΄) θα
ισαπέχουν από το (Ο) .
 F

2. Στο σημείο (Ο) που λέγεται κέντρο ταλάντωσης ή θέση ισορροπίας η

συνισταμένη των δυνάμεων , στον άξονα της κίνησης , και η επιτάχυνση
του σώματος που λέγονται αντίστοιχα δύναμη επαναφοράς και
επιτάχυνση επαναφοράς έχουν μηδενική τιμή ενώ η ταχύτητα του
σώματος είναι μέγιστη (ή με θετική φορά ή με αρνητική φορά , ανάλογα
με τον τρόπο που διέρχεται το σώμα από το σημείο Ο).
 F

3. Η απόσταση από το σημείο (Ο) (χ) λέγεται απομάκρυνση της ταλάντωσης

και παίρνει ή θετική (ημιάξονας ΟΡ) ή αρνητική τιμή (ημιάξονας ΟΡ΄) . Η
μέγιστη τιμή της απομάκρυνσης λέγεται πλάτος της απλής αρμονικής
ταλάντωσης (Α) και από σύμβαση έχει μόνο θετική τιμή (χmax = Α >0 ) όταν
το σώμα είναι στις ακραίες θέσεις (Ρ ή Ρ΄) όπου υ=0.
 F

Κ Λ

χ>0 , α<0
F<0

4. Η επιτάχυνση επαναφοράς και η δύναμη επαναφοράς έχουν

πάντα διαφορετικό πρόσημο από την απομάκρυνση και είναι
ανάλογες με την απομάκρυνση .

Στις ακραίες θέσεις παίρνουν τη μέγιστή τους τιμή .

 F

Κ Λ

5. Θέσεις που ισαπέχουν από τη θέση ισορροπίας έχουν την ίδια

τιμή και ταχύτητας σώματος και επιτάχυνσης και δύναμης
επαναφοράς και όσο πιο κοντά στις ακραίες θέσεις βρίσκονται τόσο
πιο μικρή είναι η ταχύτητα και πιο μεγάλες η επιτάχυνση και η
δύναμη επαναφοράς ενώ όσο πιο κοντά προς το κέντρο
ταλάντωσης βρίσκονται τόσο πιο μεγάλη είναι η ταχύτητα και πιο
μικρές η επιτάχυνση και η δύναμη επαναφοράς .
 F

Κ Λ

6. Οι χρόνοι που αντιστοιχούν σε μεταβάσεις μεταξύ

κατάλληλων σημείων της τροχιάς είναι ίσοι .
Αν ΟΚ = ΟΛ τότε : ΔtΛΟ= ΔtΟΚ , ΔtΛΟ= ΔtΟΛ ,
ΔtΚΟ= ΔtΟΚ , ΔtΚΡ΄= ΔtΡΛ κ.λ.π.

7. Η απλή αρμονική ταλάντωση είναι κίνηση

ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΜΗ ΟΜΑΛΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗ
και ισχύουν ΙΔIΑΙΤΕΡΕΣ ΧΡΟΝΟΕΞΙΣΩΣΕΙΣ που θα
μελετήσουμε στη συνέχεια ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ .
 F

Κ Λ

8. Σε κάθε θέση (πλην των ακραίων όπου υ = 0) το σώμα περνά με

το ίδιο μέτρο ταχύτητας δύο φορές , τη μία κινούμενο με θετική φορά
και την άλλη με αρνητική φορά .

Αν κινείται προς το κέντρο των ταλαντώσεων η ταχύτητα αυξάνεται

(ταχύτητα ομόρροπη με την επιτάχυνση και τη δύναμη επαναφοράς)
ενώ αν κινείται προς τις ακραίες θέσεις της ταλάντωσης η ταχύτητα
μειώνεται (ταχύτητα αντίρροπη με την επιτάχυνση και τη δύναμη
επαναφοράς) .
ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ Α.Α.Τ. ΣΕ ΚΕΚΛΙΜΕΝΟ ΕΠΙΠΕΔΟ .
ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
Περιοδικά φαινόμενα
ονομάζονται τα φαινόμενα
που εξελίσσονται και
επαναλαμβάνονται
αναλλοίωτα σε σταθερά
χρονικά διαστήματα.
ΑΠΛΟ ή ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ
ΕΚΚΡΕΜΕΣ
ΑΠΛΟ ή ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ
ΕΚΚΡΕΜΕΣ
Τέτοια φαινόμενα είναι η
κίνηση της Γης γύρω από τον
Ήλιο, η κίνηση του εκκρεμούς,
το φως που εκπέμπει το φλας
ή ο φάρος (ρυθμικές
αναλαμπές) κ.λ.π.
Κάθε περιοδικό φαινόμενο
χαρακτηρίζεται από την
περίοδο του (Τ), το χρόνο
δηλαδή που απαιτείται για να
ολοκληρωθεί.
Αν σε χρόνο Δt γίνονται N
επαναλήψεις του φαινομένου, η
περίοδος ( Τ ) είναι ίση με το
πηλίκο :

Δt
T=
N
Το αντίστροφο πηλίκο :
N
f=
Δt
του αριθμού των επαναλήψεων
(Ν) του φαινομένου προς τον
αντίστοιχο χρόνο (Δt) λέγεται
συχνότητα του περιοδικού
φαινομένου
Η συχνότητα εκφράζει τον
αριθμό των επαναλήψεων του
περιοδικού φαινομένου στη
μονάδα του χρόνου .
Μονάδα μέτρησης της
περιόδου στο S.I. είναι το 1s
και της συχνότητας το
1s-1 ή κύκλος/s ή 1 Ηz
με πολλαπλάσια :

1KHz = 103 Hz ,
1MHz = 106Hz και
1GHZ = 109 Hz
Από τον ορισμό τους, τα μεγέθη
περίοδος και συχνότητα είναι
αντίστροφα, συνδέονται
δηλαδή με τη σχέση :

1
T=
f
Ένα τρίτο μέγεθος που
αναφέρεται σε όλα τα περιοδικά
φαινόμενα, χωρίς άμεση φυσική
σημασία, είναι η γωνιακή
συχνότητα ή κυκλική συχνότητα
(ω) για την οποία ισχύει :
2π
ω= ή ω = 2π f
Τ
Μονάδα μέτρησης της γωνιακής
συχνότητας είναι το 1rad/s.
 Η απλούστερη περιοδική
κίνηση είναι :

Η ΟΜΑΛΗ ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

Το υλικό σημείο κινείται σε περιφέρεια
κύκλου και σε ίσους χρόνους , όσο μικροί
κι αν είναι , διανύει ίσα τόξα της κυκλικής
του τροχιάς .
Παρατήρηση :

Στην κυκλική κίνηση ορίζεται το διανυσματικό

μέγεθος στιγμιαία γωνιακή ταχύτητα με μέτρο :
dφ
ω=
dt
ή για την ομαλή κυκλική
κίνηση επειδή είναι
σταθερή συμπίπτει με τη
μέση τιμή της δηλαδή :
 Δφ
ω=
Δt
αν Δt = T , τότε Δφ = 2π

άρα :

2
ω= ή ω = 2π f

Στην ομαλή κυκλική κίνηση το
μέτρο της γωνιακής ταχύτητας
που έχει ως κυκλική κίνηση
είναι ίσο με τη γωνιακή
συχνότητα που έχει ως
περιοδική κίνηση.
Το διάνυσμα της γωνιακής
ταχύτητας στην κυκλική
κίνηση.

ω

r
r dφ , dt m
Στην κυκλική κίνηση ορίζεται το
διανυσματικό μέγεθος γραμμική
ταχύτητα με μέτρο :

dS
υ=
dt
Εκφράζει το μήκος του τόξου που
διανύει το κινητό στη μονάδα του
χρόνου .
Το διάνυσμα της γραμμικής
ταχύτητας στην κυκλική
κίνηση.


υ

r
m
r ds , dt

mυο
Στην ομαλή κυκλική κίνηση το
μέτρο της γραμμικής ταχύτητας
είναι σταθερό (υ = υ ο ) και
συμπίπτει με τη μέση τιμή του :

ΔS
υ=
Δt
αν Δt = T τότε ΔS = 2π R

άρα

2π R
υ= ή υ = 2πf R
Τ

ή υ=ω.R
Στην ομαλή κυκλική κίνηση το μέτρο της γραμμικής
ταχύτητας είναι σταθερό αλλά μεταβάλλεται η
κατεύθυνσή της .
Η ομαλή κυκλική κίνηση είναι , λοιπόν ,
μεταβαλλόμενη κίνηση και έχει επιτάχυνση .
Αυτή ενεργεί κάθετα στη γραμμική ταχύτητα ,
ακτινικά προς το κέντρο της κυκλικής τροχιάς και
λέγεται κεντρομόλος επιτάχυνση :

υ2
ακ = ή α κ = ω2 R
R
Στην ομαλή κυκλική κίνηση υπάρχει επιτάχυνση ,
θα υπαρχει επομένως και δύναμη με την ίδια
προς την επιτάχυνση κατεύθυνση , σύμφωνα με το 2ο
νόμο του Newton .

Η δύναμη αυτή , δεν είναι μια νέα δύναμη αλλά αποτελεί

τη συνισταμένη όλων των δυνάμεων που ενεργούν στο
σώμα όταν κάνει ομαλή κυκλική κίνηση λέγεται
κεντρομόλος δύναμη :
  υ2 2
Fκ = m α κ ή Fκ = m ή Fκ = m ω R
R
Τα διανύσματα της
κεντρομόλου επιτάχυνσης
και της κεντρομόλου
δύναμης στην ομαλή
κυκλική κίνηση .


FΚ


αΚ m
m
Συνολικά όλα τα
διανυσματικά μεγέθη στην
ομαλή κυκλική κίνηση .

 
ω υ
 
r FΚ αΚ

r dφ , dt m
ds , dt
ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ
ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ
Α. Κινηματική προσέγγιση

Μια περιοδική παλινδρομική κίνηση

ονομάζεται ταλάντωση.
Η ταλάντωση που γίνεται σε ευθεία
τροχιά ονομάζεται γραμμική ταλάντωση.
Η απλή αρμονική ταλάντωση είναι μια
ειδική περίπτωση γραμμικής ταλάντωσης
αφού είναι εκείνη η γραμμική ταλάντωση
όπου η απομάκρυνση είναι αρμονική
συνάρτηση του χρόνου .
Έστω ένα σώμα που κινείται
παλινδρομικά πάνω σε ένα άξονα
γύρω από το σημείο Ο, που είναι
το μέσο της τροχιάς του.

Απομάκρυνση χ είναι η απόσταση του

σώματος από τη θέση ισορροπίας (κέντρο
ταλαντώσεων Ο)
Αν η απομάκρυνση χ του σώματος
είναι ημιτονοειδής ή
συνημιτονοειδής συνάρτηση του
χρόνου (αρμονικές συναρτήσεις) η
κίνηση του σώματος ονομάζεται
απλή αρμονική ταλάντωση.
Η μέγιστη απομάκρυνση, δηλαδή η
μέγιστη απόσταση από το σημείο
Ο στην οποία φτάνει το κινητό, και
ονομάζεται πλάτος της
ταλάντωσης (χmax = A)
 ΑΡΜΟΝΙΚΟΣ ΤΑΛΑΝΤΩΤΗΣ

Το σύστημα ιδανικού ελατηρίου με σταθερά (k) και σημειακού

σώματος μάζας (m)
Το απλούστερο σύστημα που εκτελεί απλές αρμονικές ταλαντώσεις
μπορεί να ταλαντώνεται σε λείο οριζόντιο επίπεδο

Θέση φυσικού μήκους

ή θέση ισορροπίας 
ταλάντωσης N
Στον οριζόντιο άξονα της κίνησης η
συνισταμένη δύναμη που είναι η δύναμη

B επαναφοράς προκύπτει
Δl = x
Μόνο από

F ί ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΕΛΑΤΗΡΙΟΥ

Η ΘΕΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗ ΘΕΣΗ

ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΑΤΗΡΙΟΥ
 0 1 2
Το σύστημα ιδανικού ελατηρίου
με σταθερά (k) και σημειακού
σώματος μάζας (m)

Σε κατακόρυφη ταλάντωση

  Στον κατακόρυφο άξονα της κίνησης

Δ1 F Δ Fελ η συνισταμένη δύναμη που είναι η
1 ελ δύναμη επαναφοράς προκύπτει από
 
Θέση 0 Β χ Fεπ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Και
Θέση  ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΕΛΑΤΗΡΙΟΥ
φυσικού Θέση 1 Β
μήκους
ελατηρίου Θέση Η ΘΕΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ βρίσκεται
ισορροπίας κάτω από τη ΘΕΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ
ταλάντωσης ΜΗΚΟΥΣ του ελατηρίου κατά Δl :

ΣF = 0  k l = m g
m.g
 l =
k
Το σύστημα ιδανικού ελατηρίου με σταθερά (k) και σημειακού
σώματος μάζας (m)

μπορεί να ταλαντώνεται σε λείο κεκλιμένο επίπεδο

Στον άξονα της κίνησης η

συνισταμένη δύναμη που είναι η
δύναμη επαναφοράς προκύπτει από

ΤΗ ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣ

ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ
φ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΣΤΟ ΚΕΚΛΙΜΕΝΟ
ΕΠΙΠΕΔΟ ΒΧ ή WX
Και
ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΕΛΑΤΗΡΙΟΥ (Fελ)

Η ΘΕΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ

Fελ Ν ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
ΜΗΚΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΑΤΗΡΙΟΥ κατά :

Βχ=mgημφ
ΣFx =0  kl =mgημφ
Βψ=mgσυνφ φ
m.g .
Β φ  l =
k
Π Σ

Η προβολή (Π) του σώματος (Σ) , που εκτελεί ΟΜΑΛΗ

ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ , στην κατακόρυφη διάμετρο εκτελεί
ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ
 Σ

Η προβολή (Π) του σώματος (Σ) , που εκτελεί ΟΜΑΛΗ

ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ , στην οριζόντια διάμετρο εκτελεί
ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ
 Η προβολή (Π) του σώματος (Σ) , που εκτελεί ΟΜΑΛΗ ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ , στην κατακόρυφη
διάμετρο εκτελεί ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ .
Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ της ομαλής κυκλικής κίνησης συμπίπτει με την ΠΕΡΙΟΔΟ της ΑΠΛΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ
ΤΑΛΑΝΤΩΣΗΣ και η ΑΚΤΙΝΑ της ομαλής κυκλικής κίνησης συμπίπτει με το ΠΛΑΤΟΣ της ΑΠΛΗΣ
ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗΣ
• TALANTVSH KAI KYKLIKH KINHSH.flv
YouTube - Γ_ Λυκείου - Κύκλο
ς αναφοράς _ Απλή Αρμονική
Ταλάντωση.flv
 Το σώμα (Σ) εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση και
υο
τη χρονική στιγμή μηδέν βρίσκεται στο δεξιό άκρο
Σ,t της οριζόντιας διαμέτρου , ενώ τη χρονική στιγμή (t)
φ βρίσκεται στη θέση του σχήματος .
χ Α υο
φ Η προβολή του σώματος (Σ) στην κατακόρυφη
Σ , to=0 διάμετρο εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση και έχει
ταχύτητα την κατακόρυφη συνιστώσα της γραμμικής
ταχύτητας .
Αν η γραμμική ταχύτητα είναι (υο ) η ακτίνα της
τροχιάς (Α) και η γωνιακή ταχύτητα (ω) τότε :
υο = ω Α
Η απομάκρυνση (χ) της προβολής από το κέντρο του κύκλου , δηλαδή τη
Δφ φ-0
θέση ισορροπίας είναι : χ = Α ημ φ , αλλά ω = = 
Δt t-0
φ = ω t . Έτσι θα έχουμε χ = Α ημ ( ω t )
 υο Από το ορθογώνιο τρίγωνο των ταχυτήτων έχουμε :
υ υ
φ υ = υο συν φ με υο = ω Α και φ=ωt
Επομένως θα έχουμε : υ = ω Α συν ( ω t )
αο
α φ α π
φ ή υ = ω Α ημ ( ω t + ) δηλαδή η φάση της ταχύτητας
2
to=0 π
προηγείται κατά από τη φάση της απομάκρυνσης
2
υο 2
 κεντρομόλος επιτάχυνση α ο = ή α ο = ω2Α
Α
Η κατακόρυφη συνιστώσα της είναι η επιτάχυνση
της ταλάντωσης : α = - α ο ημ φ

ή α = - ω2 Α ημ ( ω t ) ή α = ω2 Α ημ ( ω t + π )
δηλαδή η φάση της επιτάχυνσης προηγείται κατά
π
π από τη φάση της απομάκρυνσης και κατά
2
από τη φάση της ταχύτητας .
 Η απομάκρυνση ταχύτητα και η επιτάχυνση του
σώματος κάθε στιγμή δίνονται:

x = A ημωt 1 ,υ  υ max συν ωt  2  και

α = -α max ημωt 3 
όπ ου υ max  ωA και α max  ω 2 Α

Για χ = 0 , υ = υ max και α=0

για x=+Α ή x=-Α : υ=0 και α= α max
Οι σχέσεις 1, 2  και 3  ισχύουν αν
για t=0 , x=0 και το σώμα κινείται κατά
τη θετική φ ορ ά υ = +ω.Α
 Για to = 0 είναι x=0 και υ = +υο=+ωΑ
Τότε η απλή αρμονική ταλάντωση δεν έχει αρχική φάση φο=0
+

Χ=+Α

Α Α υο

Χ=0 , υ = +υο=+ωΑ
Θ.Ι. Ο
Σ , to=0
to=0
Α

Χ=-Α
-
Εξίσωση απομάκρυνσης

Aπομάκρυνση : x = A . ημ(ω.t)
                         

στο S.I. μονάδα το 1m

Το γινόμενο (ω.t) αποτελεί τη

φάση φ της ταλάντωσης όταν η
αρχική φάση είναι μηδέν .
 t 0 T T 3T T
4 2 4

2π 0 π π 3π 2π
φ= .t 2
Τ 2

ημ φ 0 1 0 -1 0

0 Α 0 -Α 0
χ = Α ημφ
χ max = Α
Εξίσωση ταχύτητας
Ταχύτητα : υ = ωA . συν(ω.t)

ή υ = ωA . ημ (ω.t + )
                         

2
m
στο S.I. μονάδα το 1
sec

Η φάση της ταχύτητας προηγείται κατά
2

της φάσης της απομάκρυνσης φ (υ) = φ (χ) +
2
Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές της απομάκρυνσης

 
καθυστερούν χρονικά κα τά Δt =  2  Δt =
 2 4

 t 0 T T 3T T
4 2 4

2π 0 π π 3π 2π
φ= .t 2
Τ 2

συν φ 1 0 -1 0 1

υmax 0 -υmax 0 υmax

υ=υmaxσυνφ
max  .
υmax = ω.Α
Εξίσωση επιτάχυνσης
Επιτάχυνση : α = - ω2 A . ημ(ω.t)
ή
                       
   
α = ω A . ημ (ω.t + π)
2

m
στο S.I. μονάδα (α) το 1
sec 2

Η φάση της επιτάχυνσης προηγείται κατά
2
της φάσης της ταχύτητας και κατά π από τη φάση της
απομάκρυνσης :

φ (α) = φ (χ) + π = φ (υ) +
2
Αυτό σημαίν ει ότι οι τιμές της επιτάχυνσης

προηγούνται χρονικά κατά Δt = των τιμών
4

της ταχύτητας και κατά Δt = των τιμών
2
της απομάκρυνσης
 t 0 T T 3T T
4 2 4

2π 0 π π 3π 2π
φ= .t 2
Τ 2

ημ φ 0 1 0 -1 0

0 -αmax 0 +αmax 0
α=-αmax ημφ
α max = ω .Α
2
Αν για t=0 το σώμα βρίσκεται σε απόσταση d από το Ο και
κινείται θετικά ή αρνητικά ή ακόμα αν για t=0 το σώμα
βρίσκεται στο Ο και κινείται προς τα αρνητικά τότε φο≠0

t0

t0 α

(-) t=0 x=0 , υ = -υο=-ωΑ (+)

P΄ Θ.Ι. Ο P
 Για to = 0 είναι x≠0 και υ ≠ +υο ≠ +ωΑ
Τότε η απλή αρμονική ταλάντωση έχει αρχική φάση φο ≠ 0

Χ=+Α υο
υ
to=0 Α Σ , to=0

φο
Θ.Ι. Ο

Χ=-Α
-
 Για to = 0 είναι x≠0 και υ ≠ +υο ≠ +ωΑ
Τότε η απλή αρμονική ταλάντωση έχει αρχική φάση φο ≠ 0

Χ=+Α υο
to=0
Σ , to=0
Α
φο
Α
Θ.Ι. Ο

Χ=-Α
-
 Για to = 0 είναι x=0 και υ = -υο=-ωΑ
Τότε η απλή αρμονική ταλάντωση έχει αρχική φάση φο=π

Χ=+Α

Α Α
Σ , to=0

Θ.Ι. Ο
Χ=0 , υ = +υο=+ωΑ
to=0 υο
Α

Χ=-Α
-
 Οι εξισώσεις (1), (2) και (3) γίνονται

x = Α ημ(ωt + φο)

υ = υmax συν(ωt + φο)

ή υ = υmax ημ(ωt + π/2 + φο)
α = -αmax ημ(ωt + φο)
ή α = αmax ημ(ωt + π + φο)

Αν για t = 0 , x = d τότε :
d= Α ημ(ω.0+ φο )

δηλαδή ημ φο = d/A
 Τότε 0  φ ο < 2π για κάθε d   A υπάρχουν δύο τιμές
για την αρχική φάση , η μία για υ > 0 και η άλλη για υ < 0 .
π
Αν d = +A τότε ημφ ο = 1 και φο =
2
3π
ενώ αν d = -A τότε ημφ ο = -1 και φ ο =
2

Η γωνία φο ονομάζεται
αρχική φάση και 0 ≤ φο < 2π
Η γωνία (φ = ωt + φο)
Η φάση της ταλάντωσης γραφικά
φ

φ = φ0 + ω . t
Δφ
κλίση = = σταθερή
φ0 Δt

t
0

φ0  αρχική φάση : 0  φ 0 < 2π

Η φάση της ταλάντωσης με αρχική φάση μηδέν

φ=ω.t
αν φ 0  0
t
0
 φ φ

φ0
φ0  0 φ0 = 0
t t
0 0
Δφ
κλίση = = σταθερή
Δt
 Για to = 0 είναι x≠0 και υ ≠ +υο ≠ +ωΑ
Τότε η απλή αρμονική ταλάντωση έχει αρχική φάση φο ≠ 0

+ +
Σ , to=0
Χ΄>0,υ΄<0 υο Χ>0,υ>0 to=0 υο Α Σ , to=0
to=0 Α φ΄ο
φο
Θ.Ι. Ο Θ.Ι. Ο

- -

Παρατηρείστε ότι για t=0 , τα χ , χ΄ έχουν την ίδια θετική τιμή

ενώ τα υ , υ΄ έχουν το ίδιο μέτρο αλλά αντίθετη αλγεβρική τιμή .
Δείτε ακόμη : ότι φο <π/2 ενώ φ΄ο >π/2 και φ΄ο + φο = π

ημφ΄ο = ημ φο γι’ αυτό χ΄= χ = Α ημ φο

αλλά συνφ΄ο = -συν φο γι’ αυτό υ΄= - υ <0

αφού υ = υο συν φο > 0

αφού υ΄ = υο συν φ΄ο < 0

 χ
x = A ημ (ω t + φ ο )
Α

0 T t

-Α

ταλάντωση με αρχική φάση ( φ ο ) : 0 < φο 
2
Για t o = 0 , x = d > 0 , υ > 0
 υ υ = ω A συν (ω t + φ ο )
ωΑ
υ1

0 T t


- ωΑ ταλάντωση με αρχική φάση ( φ ο ) : 0 < φο 
2
Για t o = 0 , x > 0 , υ > 0
 υ υmax = ω A
ωΑ
υ1

0 T t

0 < φο 
2
Για t o = 0 ,
- ωΑ
x>0 , υ>0
 α 2
α = - ω A ημ (ω t + φ ο )

ω2Α

T
0

t
α1

-ω2Α

ταλάντωση με αρχική φάση ( φ ο ) : 0 < φο 
2
Για t o = 0 , x > 0 , υ > 0
 Β.Δυναμική προσέγγιση

Αν ένα κινητό μάζας m εκτελεί

απλή αρμονική ταλάντωση όπως
αναφέραμε, σε μια τυχαία θέση έχει
επιτάχυνση α, ανεξάρτητη από τη
φορά ταχύτητας.
Η συνολική δύναμη που δέχεται
το σώμα και είναι υπεύθυνη για
την επιτάχυνσή του είναι :
F=mα 
F=-mα max ημ( ωt+φ ο )  F=-mω 2 Aημ( ωt+φ ο ) ⇒
2
F=-mω x ανε ξάρτητη του φ ο

Από τη σχέση αυτή φαίνεται ότι

όταν ένα σώμα εκτελεί απλή
αρμονική ταλάντωση η συνολική
δύναμη που δέχεται είναι ανάλογη
με την απομάκρυνση σώματος από
το μέσο Ο της τροχιάς του και έχει
αντίθετη φορά από αυτήν.
Εξίσωση δύναμης αν φο=0
Δύναμη : F = - m ω2 A . ημ(ω.t)
ή
                          F = m ω A . ημ (ω.t + π)
2

στο S.I. μονάδα (F) το 1N

Η δύναμη είναι συμφασική
με την επιτάχυνση δηλαδή
η φάση της προηγείται κατά

της φάσης της ταχύτητας και
2
κατά π από τη φάση της
απομάκρυνσης :

φ (F) = φ (α) = φ (χ) + π = φ (υ) +
2
Εξίσωση δύναμης αν φο=0
Δύναμη : F = - m ω2 A . ημ(ω.t)
ή
                          F = m ω A . ημ (ω.t + π)
2

στο S.I. μονάδα (F) το 1N

Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές της δύναμης


προηγούνται χρονικά κατά Δt = των τιμών
4

της ταχύτητας και κατά Δt = των τιμών
2
της απομάκρυνσης
 t 0 T T 3T T
4 2 4

2π 0 π π 3π 2π
φ= .t 2
Τ 2

ημ φ 0 1 0 -1 0

0 -Fmax 0 +max 0
F=-Fmax ημφ
Fmax = m ω Α Fmax = m α max Fmax = D Α
2
 F t 0 T T 3T
T
4 2 4

F 0 - mω2Α 0 mω2Α 0

mω2Α

T
0 4 T
T 3T t
2 4

- mω2Α
Εξίσωση δύναμης αν φο≠ 0

Δύναμη : F = - m ω A . ημ(ω.t + φο )
2

                         
ή F = m ω2 A . ημ (ω.t +φ ο + π)

Η δύναμη είναι συμφασική με την επιτάχυνση δηλαδή


η φάση της προηγείται κατά της φάσης της ταχύτητας
2
και κατά π από τη φάση της απομάκρυνσης :

φ (F) = φ (α) = φ (χ) + π = φ (υ) +
2
Εξίσωση δύναμης αν φο≠ 0

Δύναμη
                          : F = - m ω A . ημ(ω.t + φ ο )
2

ή F = m ω2 A . ημ (ω.t +φ ο + π)

Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές της δύναμης


προηγούνται χρονικά κατά Δt =
4

των τιμών της ταχύτητας και κατά Δt =
2
των τιμών της απομάκρυνσης
 F 2
F = - m ω A ημ (ω t + φ ο )

mω2Α

T
0

t
F1

-mω2Α

ταλάντωση με αρχική φάση ( φ ο ) : 0 < φο 
2
Για t o = 0 , x > 0 , υ > 0
 F

0 < φο 
2
mω2Α Για t o = 0 ,
x>0 , υ>0
T
0

t
F1

-mω2Α
Όταν το σώμα περνά από το σημείο
Ο η συνολική δύναμη που δέχεται
ισούται με μηδέν.
Για το λόγο αυτό, το σημείο Ο
ονομάζεται θέση ισορροπίας της
ταλάντωσης.
Αν συμβολίσουμε με D το γινόμενο
mω2 τότε:

F=-Dx
Η παραπάνω σχέση είναι γνωστή
και σαν συνθήκη για την παραγωγή
απλής αρμονικής ταλάντωσης.
Η δύναμη F ονομάζεται δύναμη
επαναφοράς (γιατί τείνει να
επαναφέρει το σώμα στη θέση
ισορροπίας) και η σταθερά
αναλογίας D σταθερά επαναφοράς
Γενική σύνοψη - Παρατηρήσεις
Σύμφωνα με όλα τα προηγούμενα καταλήγουμε στον παρακάτω πίνακα:

Η απομάκρυνση, η επιτάχυνση και η δύναμη επαναφοράς είναι μηδέν στη Θέση Ισορροπίας και μέγιστες
(κατά απόλυτη τιμή) στις θέσεις πλάτους.
Η ταχύτητα είναι μέγιστη (κατά απόλυτη τιμή) στη Θέση Ισορροπίας και μηδέν στις θέσεις πλάτους.
Η απομάκρυνση και η επιτάχυνση έχουν πάντα αντίθετο πρόσημο.

Θ.I.
 Είδαμε ότι : D = mω 2

Από τη σχέση D = mω2 προκύπτει

D 2π D
ω   
m Τ m

T m m
   T  2π
2π D D
 1
Από τη σχέση f  προκύπτει :
T

1
f και τελικά έχουμε τη σχέση :
m
2π
D
1 D
f
2π m
 ΠΩΣ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΜΕ ΟΤΙ ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚΤΕΛΕΙ
ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ
Για να αποδείξουμε ότι ένα σώμα κάνει αρμονική ταλάντωση :

1.Βρίσκουμε αρχικά τη θέση ισορροπίας του και από τον πρώτο νόμο
του NEWTON γράφουμε τη συνθήκη που προκύπτει από τις δυνάμεις
που ασκούνται στον άξονα της ταλάντωσης .

2. Εκτρέπουμε το σώμα μικρή απόσταση x από τη θέση αυτή. Τη φορά

της εκτροπής τη θεωρούμε θετική , δηλαδή x > 0 .

3.Βρίσκουμε τη ΣFx βάζοντας πρόσημα στις δυνάμεις σύμφωνα με

τη θετική φορά που ορίσαμε για το x.

4.Αποδεικνύουμε ότι η ΣFx είναι της μορφής :

ΣFx = - Dx  ΣFx = - σταθερό . x

D = σταθερά εξαρτώμενη από την κατασκευή του συστήματος

Μπορούμε να βρούμε την περίοδο αφού γνωρίσουμε το D
δηλαδή τη «σταθερά της ταλάντωσης» από τον τύπο :
m
T  2π
D
 Συστήματα που εκτελούν α.α.τ.
1.Σώμα σε οριζόντιο ελατήριο
Σώμα Σ, μάζας m δένεται στο ένα άκρο
οριζόντιου ιδανικού ελατηρίου σταθεράς
(k) το άλλο άκρο του οποίου είναι
στερεωμένο σε ακλόνητο σημείο σε
κατακόρυφο τοίχο . Το σύστημα
ισορροπεί σε λείο οριζόντιο επίπεδο.
Να δείξετε ότι αν εκτραπεί το σώμα λίγο
από τη θέση ισορροπίας και αφεθεί
ελεύθερο εκτελεί α.α.τ. και να βρεθεί η
περίοδος .

ΛΥΣΗ
Στη θέση ισορροπίας στον οριζόντιο άξονα δεν ασκείται καμιά δύναμη , αφού το ελατήριο

έχει το φυσικό του μήκος . Στον κατακόρυφο άξονα η δύναμη του βάρους και η δύναμη
Αν απομακρυνθεί το σώμα κατά (x)
στήριξης αναιρούνται
Θέση φυσικού μήκους . από τη θέση ισορροπίας , τότε το (x) είναι
ή θέση ισορροπίας
ταλάντωσης
N και η επιμήκυνση (Δl) του ελατηρίου .
Αν x > 0 τότε στον οριζόντιο άξονα στην
τυχαία θέση ΣFx = - Fελ , αφού έχει
 αρνητική φορά η δύναμη του ελατηρίου .
B Επομένως ΣFx = - k Δl αλλά Δl = x και
η σταθερά του ελατηρίου είναι ανεξάρτητη
Δl = x της θέσης του σώματος άρα D = k
Έτσι ΣFx = - D . x
Επομένως η κίνηση είναι α.α.τ. με D = k

Fί Η περίοδος της απλής αρμονικής
ταλάντωσης ( α. α. τ. ) είναι :

m m
T  2π και θέτοντας D = k προκύπτει : T  2π
D k
 Συστήματα που εκτελούν α.α.τ.
2. Σώμα σε κατακόρυφο ελατήριο
Σώμα Σ, μάζας m δένεται στο κάτω άκρο
κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου
σταθεράς (k) το πάνω άκρο του οποίου

είναι στερεωμένο σε ακλόνητο σημείο

Να δείξετε ότι αν εκτραπεί το σώμα λίγο
από τη θέση ισορροπίας και αφεθεί
ελεύθερο εκτελεί α.α.τ. και να βρεθεί η
περίοδος .

ΛΥΣΗ

0 1
Στη θέση (1) ΣF = 0  -k Δl1+ m g = 0 (1)
Αν απομακρυνθεί το σώμα κατά (x) από
2 τη θέση ισορροπίας , τότε :
( Δl = Δl1 + x )
Αν x > 0 τότε στην τυχαία θέση (2) :
ΣF = - Fελ +B  ΣF = -kΔl + mg 
ΣF = -k(Δl1+x) + mg = -kΔl1-kx + mg και από
τη σχέση (1) , προκύπτει :
ΣF = -kx

  και η σταθερά του ελατηρίου είναι

Δ1 Δ Fελ ανεξάρτητη της θέσης του σώματος άρα
F1ελ
 D=k .
Β χ Έτσι ΣF = - D . x
Θέση 0
 Επομένως η κίνηση είναι α.α.τ. με D = k
Θέση φυσικού Β
μήκους ελατηρίου Θέση 1 Η περίοδος της απλής αρμονικής
Θέση ισορροπίας ταλάντωσης ( α. α. τ. ) είναι : m
ταλάντωσης
Τυχαία Θέση
T  2π
D
m
και θέτοντας D = k προκύπτει : T  2π
k
 Συστήματα που εκτελούν α.α.τ.
3. Σώμα με ελατήριο σε κεκλιμένο
Σώμα Σ , μάζας m δένεται στο κάτω
άκρο
ιδανικού ελατηρίου που βρίσκεται σε
λείο
κεκλιμένο επίπεδο. Το ελατήριο έχει σταθερά
(k)και το πάνω άκρο του είναι στερεωμένο
(l)σε ακλόνητο σημείο . Το σύστημα
Να δείξετε ότι αν εκτραπεί το σώμα λίγο
από τη θέση ισορροπίας και αφεθεί
ελεύθερο εκτελεί α.α.τ. και να βρεθεί η
περίοδος .
ΛΥΣΗ

θ
 Θέση 0
0

Θέση φυσικού Δ1 1 Στη θέση (1) ΣFχ = 0  -k Δl1+ m g ημθ = 0 (1)
μήκους (Φυσικά ΣFy =0)
ελατηρίου 
Θέση 1 N  2 Αν απομακρυνθεί το σώμα κατά (x) από τη
θέση ισορροπίας , τότε :
 F
 1ελ
Θέση Βx ( Δl = Δl1 + x )
ισορροπίας θ Βy 
ταλάντωσης
 Fελ Αν x > 0 τότε στην τυχαία θέση :
N
 ΣFχ = - Fελ +Bχ  ΣFχ = -kΔl + mgημθ 
Θέση 2 Βx Βy Δ
θ ΣFχ = -k(Δl1+x) + mg ημθ= -kΔl1-kx + mgημθ και
Τυχαία Θέση
Β χ
από τη σχέση (1) , προκύπτει :
ΣFχ = - k x
και η σταθερά του ελατηρίου είναι ανεξάρτητη
της θέσης του σώματος άρα D = k
Έτσι ΣFχ = - D . x
Επομένως η κίνηση είναι α.α.τ. με D=k
Η περίοδος της απλής αρμονικής
m ταλάντωσης ( α. α. τ. ) είναι :
T  2π
D m
και θέτοντας D = k προκύπτει : T  2π
k
 Συστήματα που εκτελούν α.α.τ.
4. Απλό ή μαθηματικό εκκρεμές
                                                       
Το απλό εκκρεμές αποτελείται από ένα σώμα μικρό (ώστε η άνωση που δέχεται
από τον αέρα να είναι ασήμαντη) και σφαιρικό (ώστε η αντίσταση που δέχεται από
τον αέρα κατά την κίνησή του να είναι ασήμαντη και ένα αβαρές νήμα σταθερού
μήκους (L)
Το απλό εκκρεμές είναι ένα σώμα δεμένο σε ένα αβαρές νήμα που είναι
κρεμασμένο κάπου ψηλά. Αν στο σώμα οι μόνες δυνάμεις είναι το βάρος και
η δύναμη από το σκοινί, τότε αυτό θα ισορροπεί ώστε να βρίσκεται στη
Τ χαμηλότερη θέση (δηλαδή στη θέση με την ελάχιστη δυναμική ενέργεια). Αυτή
η θέση αντιστοιχεί σε κατακόρυφο νήμα (ΘΕΣΗ Ο) .
Αν απομακρύνουμε το σώμα λίγο από τη θέση ισορροπίας του (ΘΕΣΗ Α)
Β Α τότε εξαιτίας της μιας συνιστώσας του βάρους αυτό θέλει να επιστρέψει στην
αρχική του θέση. Φτάνοντας στην κατακόρυφη θέση έχει ήδη ταχύτητα και
O έτσι, αντί να σταματήσει, συνεχίζει περνώντας στην άλλη πλευρά (ΘΕΣΗ Β) .
Η κίνηση, αν δεν υπάρχουν τριβές, επαναλαμβάνεται συνεχώς. Αυτή η κίνηση
W
είναι η ταλάντωση του εκκρεμούς και μοιάζει πολύ με την κίνηση μιας
παιδικής
Εξαιτίας της x-συνιστώσας του βάρους, το σώμα εκτελεί ταλάντωση. Αυτή η συνιστώσα παίζει το ρόλο
της δύναμης επαναφοράς και είναι της μορφής ΣF=-Dx όπως αποδεικνύεται παρακάτω.
Το εκκρεμές λειτουργεί σαν αρμονικός ταλαντωτής μόνο για μικρές γωνίες εκτροπής φ.
Κι αυτό γιατί είναι απαραίτητο το x στο σχήμα να είναι σχεδόν ίσο με το μήκος της
πραγματικής τροχιάς που θα διαγράψει το σώμα. Έτσι ισχυριζόμαστε ότι το μήκος του τόξου
στο σχήμα είναι ίδιο με το x.
Το Τ είναι η τάση του σκοινιού και το L το μήκος του.
 ΣFx = -Bx  ΣFx = - m . g . ημ φ
x m.g
 ΣFx = - m . g .  ΣFx = - .x
L L
m.g
 ΣFx = - D. x όπου D =
L
m m.g
T = 2π Θέτουμε όπου D =
D L
m
T = 2π και προκύπτει τελικά :
m.g
L

L
T = 2π
g
Από την απόδειξη του τύπου της περιόδου του εκκρεμούς φαίνεται ότι η
περίοδος δεν εξαρτάται από το πλάτος της ταλάντωσης.
Δεν εξαρτάται επίσης από τη μάζα του σφαιριδίου .
Εξαρτάται μόνο από το μήκος του σκοινιού και από την επιτάχυνση της
βαρύτητας στον τόπο που βρίσκεται το εκκρεμές .
 Αν στο εκκρεμές ενεργεί κι άλλη δύναμη F προς τα
κάτω (όπως στο σχήμα) πρέπει να ξανακάνουμε όλη
την απόδειξη της περιόδου από την αρχή.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση που το σώμα του
εκκρεμούς είναι μεταλλικό και από κάτω υπάρχει
μαγνήτης, τότε θα εμφανιστεί ακόμα μια x-συνιστώσα
που θα μεγαλώσει τη δύναμη επαναφοράς.
Τότε:

ΣFx = -(Bx +Fx )  ΣFx = - (B+F).ημφ

x m.g+F
 ΣFx = - (m.g+F)  ΣFx = - .x
L L
m.g+F
 ΣFx = - D. x όπου D =
m m.g  F L
T = 2π Θέτουμε όπου D =
D L
m
T = 2π και προκύπτει τελικά :
m.g  F
L Εκκρεμές.swf
m.L
T = 2π
m.g  F
 Γ. Ενεργειακή προσέγγιση

Για να εκτελεί ένα σύστημα απλή

αρμονική ταλάντωση πρέπει να
έχει ενέργεια , διαφορετική θα
παραμένει ακίνητο στη θέση
ισορροπίας του .
 1. ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Το σώμα μάζας (m) στην τυχαία θέση θα έχει ταχύτητα (υ) και
κατά συνέπεια το σύστημα θα περικλείει κινητική ενέργεια (Κ) :

1
Κ= mυ 2 και αν φ ο = 0
2
αφού υ = ω.Α σ υν ωt
η κινητική ενέργεια θα είνα ι :
1
Κ = m.ω 2 .Α 2 . σ υν 2 ωt , όμως D = m.ω 2
2
1
Κ = D.Α 2 . σ υν 2 ωt  0
2
π ου είναι και αυτή π εριο δική
αλλά όχι αρμονική σ υνάρτησ η !
Τ
με π ερίοδο : Τ΄ = , σ υχνότητα
2
f΄ = 2 f και κυκλική σ υχνότητα ω΄= 2 ω
 2. ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Αν δεχτούμε ότι στη θέση Ο το

σώμα έχει δυναμική ενέργεια
μηδέν, σε κάθε άλλη θέση θα
έχει δυναμική ενέργεια που
υπολογίζεται ως εξής :
Εάν το σώμα βρίσκεται στο σημείο Ο και
είναι ακίνητο, για να μετακινηθεί στη
θέση Δ, που απέχει απόσταση χ από τη
θέση ισορροπίας, πρέπει να του ασκηθεί
δύναμη F΄ τέτοια ώστε να εξουδετερώνει
τη δύναμη επαναφοράς F.
Το μέτρο αυτής της δύναμης, σε κάθε
θέση, θα είναι ίσο με το μέτρο της
δύναμης επαναφοράς :

F΄=Dx
Το έργο της F΄ υπολογίζεται από τη
γραφική παράσταση F΄=f(x) και είναι

W  ΕΜΒΑΔΟ ΤΡΙΓΩΝΟΥ
1 1
W = χ.Dχ  W = Dχ 2
2 2
Το έργο της F΄ αποθηκεύεται υπό
μορφή δυναμικής ενέργειας (U) στο
σύστημα :
1 2
U = DX
2
Αν η αρχική φάσ η φ ο = 0 τότε χ = Α ημω t
1
επ ομένως U = D Α 2 ημ2 ωt 0
2

π εριοδική και όχι αρμονική σ υνάρτησ η

Τ
με π ερίοδο Τ΄= , σ υχνότητα f΄= 2 f
2
και κυκλική σ υχνότητα ω΄= 2 ω
 3. ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η μηχανική ενέργεια του σ ώματος
σ ε μια τυχαία θέσ η θα είναι :
Ε = U + K και για μια τυχαία σ τιγ μή ( t )

1 1
Ε = DΑ ημ ωt + DΑ 2 σ υν 2 ωt 
2 2

2 2
1 1
Ε = DΑ( ημ ωt + σ υν ωt )  Ε = DΑ 2 .1
2 2 2

2 2
1 2
Επ ομένως : Ε  DΑ  σ ταθερή
2
ανεξάρτητη του χρόνου ( t )
 U,K,E
E
1
D.A 2
2
U
1
D.A 2
4
Κ
t
0 5 3 7
  3 Τ m
Τ΄  T  2π
8 4 8 2 8 4 8 D

Παρατηρείστε ότι οι ενέργειες U , K είναι μη αρμονικές με

Τ
π ερίοδο ενώ η μηχανική ενέργεια Ε είν αι ΣΤΑΘΕΡΗ
2
 Βρείτε τις συντεταγμένες των σημείων τομής των διαγραμμάτων της
δυναμικής και της κινητικής ενέργειας .

1
Στα σ ημεία τομής U = Κ ( 1 ) όμως U + K = DΑ2 , απ ό ( 1 )
2
1 1 1 1
U+U= DΑ2  2U = DΑ 2
U= DΑ2 απ ό ( 1 ) Κ = DΑ 2
2 2 4 4

Αφού U = Κ 
1 1
DΑ 2 ημ2 ωt = DΑ 2 σ υν 2 ωt  ημ 2 ωt = 1 - ημ 2 ωt  2ημ 2 ωt = 1 
2 2
2 2π π 2π π
 ημωt =   ημ t = ημ ( 2 ) ή ημ t = ημ( π + ) ( 3 )
2 Τ 4 Τ 4
2π π
απ ό τη( 2 ) t = 2κπ + και για την π ρώτη π ερίοδο κ=0
Τ 4
2π π Τ 2π π
άρ α t1 =  t1 = ή απ ό τη( 2 ) t = 2κπ + π -
Τ 4 8 Τ 4
2π 3π 3Τ
και για την π ρώτη π ερίοδο κ=0 άρα t2 =  t2 =
Τ 4 8
 2π π
ημ t = ημ( π + ) ( 3 )
Τ 4
2π π
απ ό τη( 3 ) t = 2κπ + π + και για την π ρώτη π ερίοδο κ=0
Τ 4
2π 5π 5Τ 2π π
άρα t3 =  t3 = ή απ ό τη( 3 ) t = 2κπ + π -( π + ) 
Τ 4 8 Τ 4
2π π 2π π
t = 2κπ - και για την π ρώτη π ερίοδο κ=1 άρ α t = 2π - 
Τ 4 Τ 4 4
2π 7π 7Τ
t4 =  t4 =
Τ 4 8
 1. Η δυναμική ενέργεια μπορεί να
εκφραστεί και ως προς την
απομάκρυνση της ταλάντωσης , ως
εξής :

1 2
U = Dχ 0 , Αχ Α
2

1 2
αν χ=  Α  U= D A ( μέγιστη )
2
αν χ=0  U=0 ( ελάχ ιστη )
2. Η κινητική ενέργεια ενέργεια
μπορεί να εκφραστεί και ως προς την
απομάκρυνση της ταλάντωσης , ως
εξής :

1 1 1
Κ = m υ  Κ = m ω Α συν φ  Κ = DΑ(2 1  ημ 2 φ )
2 2 2 2

2 2 2
1 1 1 1
 Κ = DΑ2  DΑ 2 ημ2 φ  Κ = DΑ 2  Dχ 2  0
2 2 2 2
αφού -Α  χ  Α
Αν χ=  Α  Κ=0 ( Ελάχιστη )
1
ενώ αν χ=0  Κ = DΑ 2 ( Μέγιστη )
2
Η Μηχανική ενέργεια προκύπτει ως
εξής :

1 2 1 2 1 2
Ε = U+K  E = Dχ + DΑ  Dχ
2 2 2

1 2
E = D Α = ΣΤΑΘΕΡΗ
2
ανεξάρτητη της απ ομάκρυνσης ( χ )
 Κ Ε = Κ max = U max
1 1
E= D A = m.υ 2max
2
ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ
2 2

ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ
U

-Α 0
 2  2 +Α απομάκρυνση (χ)
 
2 2
 Βρείτε τις συντεταγμένες των σημείων τομής των διαγραμμάτων της
δυναμικής και της κινητικής ενέργειας .

1
Στα σ ημεία τομής U = Κ ( 1 ) όμως U + K = DΑ2 , απ ό ( 1 )
2
1 1 1 1
U+U= DΑ2  2U = DΑ 2
U= DΑ2 απ ό ( 1 ) Κ = DΑ 2
2 2 4 4

1 1 1
Αφού U = Κ  U = Ε - U  2 U = Ε  2 Dx 2 = DΑ2  x 2 = Α 2
2 2 2
A 2
x=
2
π αρατηρείσ τε ότι η κινητική ενέργεια γίν εται ίσ η με τη δυναμική ενέργεια
της ταλάντωσ ης σ ε δύο σ υμμετρικέ ς θέσ ε ις ως π ρος τη θέσ η ισ ορροπ ίας
και αυτό σ ε κάθε ταλάντωσ η ( σ ε κάθε π ερίοδο ) σ υμβαίνει τέσ σ ερις φορές
( σ ε 4 σ τιγμές ) , γιατί σ ε κάθε θέσ η το σ ώμα π ερνάει δύο φορές , τη μία
κινούμενο π ρος τα θετικά και την άλλη π ρος τα αρνητικά.
3 . Πώς εκφράζονται ως προς την απομάκρυνση η επιτάχυνση και η
δύναμη επαναφοράς ; Ποια είναι τα αντίστοιχα διαγράμματα ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :
α ) Επ ιτάχυνσ η - απ ομάκρυνση

α = -ω 2 Α ημ φ
α
με διαίρεση κατά μέλη  = - ω 2  α = -ω 2 x
x
x = A ημ φ

Η επ ιτάχυνση επ αναφοράς είναι ανάλογη με την απ ομάκρυνση

και έχει π άντα διαφορετικό π ρόσημο απ ό αυτήν !
 α = - ω2x  m 
α  2 
 s e c 
- Α  x  A
2
ω Α

Α 0 Α
x( m )
2
ω Α
3 . Πώς εκφράζονται ως προς την απομάκρυνση η επιτάχυνση και η
δύναμη επαναφοράς ; Ποια είναι τα αντίστοιχα διαγράμματα ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :
β ) Δύναμη - απ ομάκρυνση

F = -mω 2 Α ημ φ
F
με διαίρεση κατά μέλη  = - mω 2  F = - D x
x
x = A ημ φ

Η δύναμη επ αναφοράς είναι ανάλογη με την απ ομάκρυνση

και έχει π άντα διαφορετικό π ρόσημο απ ό αυτήν !
 F= -D x F N 
- Α  x  A
DΑ

Α 0 Α
x( m )

DA
4 . Πώς εκφράζεται ως προς την απομάκρυνση η ταχύτητα της
α.α.τ. ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :

υ
υ = ω Α συν φ  συν φ = ( 1)
ωΑ
x
x = A ημ φ  ημ φ = ( 2)
Α

Γνωρίζουμε ότι ισχύει : ημ 2 φ+συν 2 φ=1 απ ό τη ( 2 ) και την ( 1 )

x2 υ2
π ροκύπ τει :   1 και π ολλαπ λασιάζοντας επ ί ω 2 Α2 κάνουμε
Α2 ω 2 Α2
απ αλοιφή π αρονομασ τών και π ροκύπ τει : ω 2 x 2 + υ 2  ω 2 Α2 
υ 2  ω 2 Α2 - ω 2 x 2  υ 2  ω 2 ( Α2 - x 2 )  υ   ω Α2 - x 2
 Η σχέση ταχύτητας και
απομάκρυνσης προκύπτει και με την
αρχή διατήρησης της ενέργειας στην
α.α.τ. ως εξής :

1 2 1 2 1 2
Κ+U = E  mυ + Dχ = DΑ 
2 2 2
1 2 1 2 2 1 2 2
 mυ  mω x  mω Α 
2 2 2
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
 υ ω x ω Α  υ =ω A -ω x
2 2 2 2 2 2
 υ = ω ( A - x )  υ=  ω A - x
5 . Πώς εκφράζεται ως προς την ταχύτητα η απομάκρυνση της
α.α.τ. ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :
υ
υ = ω Α συν φ  συν φ = ( 1)
ωΑ
x
x = A ημ φ  ημ φ = ( 2)
Α

Γνωρίζουμε ότι ισχύει : ημ 2 φ+συν 2 φ=1 απ ό τη ( 2 ) και την ( 1 )

x2 υ2
π ροκύπ τει :   1 και π ολλαπ λασιάζοντας επ ί ω 2 Α 2 κάνουμε
Α2 ω 2 Α2
απ αλοιφή π αρονομαστών και π ροκύπ τει : ω 2 x 2 + υ 2  ω 2 Α2 
2 ω 2 Α2 - υ 2 ω 2 Α2 - υ 2 2 υ2
x  2
x ή x Α -
ω ω ω2
6 . Πώς εκφράζεται ως προς την ταχύτητα η επιτάχυνση της α.α.τ. ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :

υ
υ = ω Α συν φ  συν φ = ( 1)
ωΑ
α
α = -ω 2 A ημ φ  ημ φ = - 2
( 2)
ω Α

Γνωρίζουμε ότι ισ χύει : ημ2 φ+συν 2 φ=1 απ ό τη ( 2 ) και την ( 1 )

α 2 υ2 α2 υ2
π ροκύπ τει : ( - 2
)  2 2
1  4 2;
 2 2
 1 και π ολλαπ λασ ιάζοντας
ω Α ω Α ω Α ω Α
επ ί ω 4 Α 2 κάνουμεαπ αλοιφή π αρονομασ τών και π ροκύπ τει :
α 2 + ω 2υ 2  ω 4 Α2  α 2  ω 4 Α 2  ω 2υ 2 
 α 2  ω 2( ω 2 Α 2  υ 2 )  α   ω υ max
2
 υ2
 7 . Πώς εκφράζεται ως προς την ταχύτητα η δύναμη της α.α.τ. ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :

υ
υ = ω Α συν φ  συν φ = ( 1)
ωΑ
F
F = -mω 2 A ημ φ  ημ φ = - 2
( 2)
mω Α

Γνωρίζουμε ότι ισχύει : ημ2 φ+συν 2 φ=1 απ ό τη ( 2 ) και την ( 1 )

F 2 υ2 F2 υ2
π ροκύπ τει : ( - 2
)  2 2
1  2 4 2;
 2 2
 1 και π ολλαπ λασιάζοντας
mω Α ω Α m ω Α ω Α
επ ί m2 ω 4 Α2 κάνουμεαπ αλοιφή π αρονομαστών και π ροκύπ τει :
F 2 + m 2 ω 2 υ 2  m 2 ω 4 Α 2  F 2  m 2 ω 4 Α 2  m2 ω 2 υ 2 
 F2  m2 ω 2( ω 2 Α2  υ 2 )  F  mω υ m2 ax  υ 2