TOPLUMSAL

DÜZEN KURALLARI
• İnsan toplum denilen sosyal çevre içinde yaşamaktadır.
• Toplumsal düzen, bir toplumda o toplumla ilgili olarak getirilmiş kurallara uygun
düşen yapıya verilen isimdir.
• Toplum yaşamının düzen içinde devam edebilmesi, insanların gerek birbirleriyle
ve gerekse toplumla olan ilişkilerinde uyacakları bir takım kuralların varlığına
bağlıdır.
• Sosyal düzen içinde yaşayan insanların ödevleri, hak ve yetkilerini düzenleyen
kurallara toplumsal (sosyal) düzen kuralları denilmektedir.
• Öncelikle bu kurallar genel nitelik taşır yani
ayırımsız herkese uygulanır. İkincisi
süreklidir yani bu kurallar çok uzun
zamandır ve aralıksız bir biçimde
uygulanmaktadır. Üçüncüsü, bunlar
yaptırımlı kurallardır.
 Din kuralları,

Ahlak kuralları,
Toplumsal
Düzen
Kuralları Görgü kuralları,

Hukuk kuralları
 Din kuralları Tanrı ile insanlar arasındaki
ilişkileri düzenleyen, Tanrı’nın emir ve
yasaklarını içeren kurallar bütünüdür.
İstisnalar bir yana bırakılırsa din kuralları
genellikle kutsal kitaplara
dayanmaktadır.
Din Kuralları
Din, evreni yaratan ve yöneten ilahi bir
varlığa yani Tanrı’ya inanmayı ve ona
ibadeti emreder. Kutsal kitaplarda
düzenlenen bu ilişkinin bir boyutu uhrevi
yani kişi ile Tanrı ve öbür dünya
ilişkileridir.
Ahlak Kuralları
• Ahlak kuralları iyilik-kötülük, doğruluk-yanlışlık gibi çeşitli konulardaki değer yargılarıdır.
• Yalan söyleme’, ‘hırsızlık yapma!’, şeklindeki emirler, toplumda ahlak kurallarına örnek oluşturmaktadır.
• Ahlak kuralları biri öznel (subjektif), diğeri ise nesnel (objektif) ahlak kuralları olmak üzere ikiye
ayrılmaktadır.
• Öznel ahlak kuralları, kişilerin kendilerine karşı nasıl davranmaları gerektiğini gösteren ahlak kurallarıdır.
Diğer bir ifadeyle öznel ahlak kuralları bu kurallar kişinin kendisine karşı olan ödevlerini gösterir.
• Buna karşılık nesnel ahlak kuralları, toplum hayatında kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinde davranış
şekillerini gösteren ahlak kurallarıdır. Örneğin başkaları hakkında kötü düşünmemek, yalan söylememek
• Ahlak kuralına uymayan kişi pişmanlıktan dolayı vicdan azabı çeker.Bu duruma düşmemek için kendi
koyduğu ahlak kurallarına uyar.
Ahlak ve erdemden yoksun kimse, bir çuval çamurdan daha değersizdir.
(Laedri)
Cahilde eksik olan akıl değildir (o kurnazdır) eksik olan ahlaktır.
Ferit Edgü
 • Bu kurallar tavırlar, yöntemler ve hareket
biçimlerinden oluşur. Başkası konuşurken
dinlemek, el öpmek, kibarca yemek yemek,
selam vermek veya misafir ağırlamak bu
kurallara örnek gösterilebilir.
Görgü • Örf ve adet kurallarının bir türü.
Kuralları • Örf ve adet
 insanlar arasında tekrar tekrar yapılarak
yerleşmiş olan davranışlar,kurallar. 
Hukuk Kuralları

Hukuk kuralları toplum hayatında kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve
uyulması kamu gücüyle yani maddi yaptırımla desteklenmiş sosyal kurallardır.
Hukuk kuralları en önemli sosyal kurallardır. İnsan topluluğunun bulunduğu her yerde hukuk vardır.
Hukuk kuralları kişilerin dışa yansıyan ilişkilerini düzenlediği gibi toplum yaşamını düzenlemek,
huzuru ve barışı sağlamak, dayanışmayı gerçekleştirmek gibi fonksiyonları yerine getirir. Hukuk
kurallarının temel özellikleri genel ve soyut olması, emir ve yaptırım içermesidir.
Hukuk kurallarını diğerlerinden ayıran en önemli özellik yaptırımının maddi olmasıdır. Başka bir
ifadeyle hukuk kurallarına uymama hâlinde kişiye maddi yaptırım uygulanır, kamu gücü devreye
girerek kuralı ihlal eden kimseye zor kullanır ve kuralın gereğini yerine getirir. Hukuk kurallarının
diğer sosyal düzen kurallarından farkı, bu kuralların devletin zorlayıcı gücüyle desteklenmiş olmasıdır.
Ahlâk Kurallarıyla Hukuk Kuralları
Arasındaki İlişki

• Gerek ahlâk, gerek hukuk kuralları insan davranışlarını yönlendirmek için öngörülmüştür ve insan
davranışlarını düzenlemeyi amaçlamaktadır. Ahlâk kuralları "iyi" davranışın, hukuk kuralları ise
"haklı" davranışın ne olduğu sorularına cevap verir. İyi ve kötü arasındaki ayrım ahlâk kurallarını
gerektirir.
• Hukuk düzeniyle ahlâk düzeni yer yer çakışır; fakat birbirinin simetriği değildir.
• Çakışan kısım dışında kalan alanda, hukuk kurallarını ilgilendirmeyen ahlâk kuralları ve ahlâk
kurallarını ilgilendirmeyen hukuk kuralları yer alabileceği gibi, hukuk düzeni, ahlâk düzenine ters
düşen kurallar da öngörebilir.
• Ahlâk kuralları, kişilere, yardıma muhtaç olanlara
yardım etmesini emreder. Medeni Kanun'un
364‘üncü maddesinde "Herkes, yardım etmediği
takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu
ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür"
demektedir.

• Bir kimsenin üvey anasına yardım etmemesi ahlâk

kuralları açısından tasvip edilmez. Fakat böyle bir
davranış hukuka aykırı olarak nitelenemez.

• Karayolları Trafik Kanunu'nda, motorlu araçların

yolun sağın dan gitmesini öngören normlar, ahlâk
kurallarını ilgilendirmez.
• Ahlâk kuralları sübjektif ve objektif ahlâkı içine aldığı
için, hukuk kurallarının kapsamından daha geniş bir
kapsama sahiptir.
• Çünkü, hukuk kuralları kişinin kendi vicdanına karşı
olan kuralları içermez; sadece, kişilerin birbirleriyle
olan ilişkilerini düzenler.
• Bu itibarla kapsamı, ahlâk kurallarına göre daha
dardır.
• Bununla beraber hukuk kuralları ahlâk kurallarının
kapsamına girmeyen hususları da içerir.
• Meselâ, ticaret sicilinin, tapu sicilinin tutulmasının
ahlâk kuralı ile bir bağlantısı yoktur.
• Ahlâk kuralları kişiye sadece yükümlülük yükler,
yetki vermez.
• Halbuki hukuk kurallarının bir kısmı yükümlülük
yüklerken, diğer bir kısmı yetki verir.
• Ahlâk kurallarının yaptırımı insanın vicdanın
sesidir veya toplumun kişiyi ayıplaması, onunla
ilişkileri kesmesi, onu kınamasıdır.
• Kısaca ahlâk kurallarına aykırı davranışın
yaptırımı manevidir. Halbuki hukuk kurallarının
yaptırımı devlet gücüdür.
• Türk kanun koyucusu bazen pozitif hukuk kuralları içinde ahlâk
kurallarına yollama yapmıştır. Bu durumda ahlâk kuralları o konuda,
hukuk düzenin bir parçasıdır; bir hukuk kuralıdır.
Örnek:
• Kanunda bir sözleşmenin muhtevasının ahlâka aykırı olmaması
zorunluluğu öngörülmüştür (BK. 20). Aynı şekilde ahlâka aykırı bir fiille
başkasına zarar veren kimse, zararı tazminle yükümlü tutulmuştur (BK.
41/II).
• Yine Borçlar Kanununda ahlâka aykırı bir amacın sağlanması için
verilen şeyin geri istenemeyeceği öngörülmüştür (BK. 65).
Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki
İlişki
• Din kuralları kişiler arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını istemesi
bakımından, hukuk kurallarına benzerlik gösterirler.

• Hırsızlık, adam öldürme, zina, din kurallarınca yasaklanmıştır.

• Aynı şekilde hukuk kuralları da bu tip davranışları hukuka aykırı davranışlar olarak
kabul etmiş ve bu davranışları tasvip etmediğini hukuk kuralları ile açıkça
belirtmiştir.
• Lâik hukuk düzenlerinde, hukuk kuralları ile din kuralları arasında yollama
biçiminde bir ilişki yoktur.
• 5 Şubat 1937 t. ve 3115 no. Kanun ile Anayasanın 2'nci maddesiyle "lâiklik ilkesi"
benimsenmiştir
• Din kuralları Tanrı'nın emri olduğu için statik kurallardır. Zaman içinde
değiştirilmesi düşünülemez. Hukuk kurallarıysa insan aklının eseri
olduğu için dinamik kurallardır; İhtiyaçlarına uygun olarak
değiştirilebilir.
• Din kurallarının yaptırımı uhrevîdir. Allah korkusudur; cehennem
azabıdır. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.
• Din kuralları bir taraftan uhrevî ilişkileri, diğer taraftan dünyevî ilişkileri
düzenler. Halbuki hukuk kuralları sadece kişiler arasında ki ilişkilerin
bir kısmını düzenler.
Görgü Kuralları İle Hukuk Kuralları
Arasındaki İlişki
• Zaman içinde bazı görgü kurallarının hukuk kuralı haline dönüşmesi
çok sınırlı olsa da mümkündür
• Örnek: Türkiye Cumhuriyetinin devlet ve dışişleri protokolünü
düzenleme ve yürütme görevi, bir kanun ile Dışişleri Bakanlığına
verilmiştir. Çoğu zaman devlet protokolü yönetmelikle düzenlenir
• Örnek: Askerlerin birbirlerine selâm vermek mecburiyeti kanunla
düzenlenmiştir. Hosteslerin de belli bir kıyafet giyme mecburiyetleri
vardır.
• Görgü kuralları, kişilerin karşılaştıklarında uymaları gerekli belirli
davranış biçimlerini düzenler. Özellikle aynı çevreye mensup kişilerin
karşılaştıkları zamanki davranış biçimlerini öngörür. Bu kurallara
uyulması daha dar çevrelerde sözkonusu olur. Hukuk kuralları ise
ülkenin tümünde geçerli olan davranış kurallarıdır.

• Görgü kuralları yazılı olmayan kurallardır

• Hukuk kurallarının büyük bir çoğunluğuysa yazılı kurallardır. Hukuk
kurallarının yazılı olanları da, yazılı olmayanları da (örf ve âdet hukuku)
belli, tespit edilmiş kurallardır.
• Görgü kuralları insanlara sadece yükümlülük yükleyen kurallardır.
• Halbuki hukuk kuralları kişilere aynı zamanda yetki veren kurallardır.

• Görgü kurallarının yaptırımı toplumdaki bir takım değer hükümleridir.

• Kişinin "görgüsüz", "kaba", "nezaketsiz" olarak nitelendirilmesi gibi.

• Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.