Subscribe to DeepL Pro to edit this document.

Visit www.DeepL.com/pro for more information.

 BİYOMÜHENDİSLİĞİN DR. ÖĞR. PROF. BETÜL
GÜRÜNLÜ
TEMELLERİ II BAHAR, 2022
ÜCRETİN KORUNMASI ( 2. BÖLÜM) ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ
SERİLER VEYA PARALEL
BAĞLANTILI DEVRE
ELEMANLARI
Devre elemanları iki farklı şekilde bağlanabilir: seri veya paralel. Seri bağlı iki
bileşen, bir devre elemanının ucu başka bir devre elemanının ucuyla buluşacak
şekilde bağlanır. Böylece, bir bileşenin içinden sonuna doğru hareket ederseniz,
hareket edebileceğiniz tek yer bir sonraki bileşendir. İki eleman tek bir düğüm
noktasına bağlandığında, elemanlar her zaman seri haldedir. Şekil 5.6 seri haldeki üç
kabloyu göstermektedir. Seri bağlı tellere KCL uygulanması, akımın büyüklüğünün
her telde aynı olduğunu gösterir. Dolayısıyla, Şekil 5.6'daki devrede i1 = i2 = i3
vardır.
SERİLER VEYA PARALEL
BAĞLANTILI DEVRE
ELEMANLARI
Paralel bağlanan devre elemanları, akım bölünecek ve birden fazla devre elemanına girecek,
eleman dalları tekrar birleştiğinde yeniden birleşecek şekilde bağlanır. Şekil 5.7'de 2, 3 ve 4
numaralı teller paralel bağlanmıştır. Bu üç kablonun her birinin diğer ikisiyle her iki uçtan
birleştirildiğine dikkat edin. Paralel bağlı tellere KCL uygulanması, akımın tellerin paralel
bağlı olduğu düğüm noktalarında bölündüğünü gösterir. Şekil 5.7'deki devrede A düğümü için
i1 = i2 + i3 + i4 ve B düğümü için i2 + i3 + i4 = i5'tir. Bu nedenle, 2, 3 ve 4 numaralı
tellerdeki akımın büyüklüğü 1 ve 5 numaralı tellerdekinden daha azdır. Akım 2, 3 ve 4
numaralı teller arasında eşit olarak paylaştırılırsa, 2, 3 ve 4 numaralı tellerdeki akım 1
numaralı teldekinin üçte biri olur.
Devreler, nasıl bağlanabileceklerine ek olarak, aşağıdakiler açısından da
tanımlanabilir
devre elemanlarının sürekliliği. Açık bir devrede süreklilikte bir boşluk veya
kopukluk vardır
Böylece akım akamaz. Açık devreler ölçüm yapmak için kullanılabilir,
Sıcaklık gibi. Boşluğu bir iletkenle doldurmak devreyi kapatır. Kapalı bir
devresinde akım serbestçe akabilir.
Düğümlü bir devre için KCL uygulandığında n
adet akım denklemi elde edilir. Bu n denklemden
sadece n - 1 tanesi doğrusal olarak bağımsızdır.
Devre analizinde, çoğu sistem sınırı düğüm olarak
belirtilir, ancak diğer sistem sınırları kesinlikle
mümkündür.
Bazı durumlarda, bir telde taşınan akım bir
bileşen kümesine girebilir. Eğer sistem sınırı bu
kümeyi kapsıyorsa, sisteme giriş ve çıkış akımı
üzerine genel bir denge yazılabilir. Şekil 5.8'de
Şekil 5.8 Bir süpernodu kapsayan
gösterilen konfigürasyon bir süper düğüm
örneğidir. sistem sınırı.
ÖRNEK 5.5 KIRCHHOFF'UN
AKIM YASASININ KAPALI
BIR DEVREYE
UYGULANMASI
Problem: Şekil 5.9a yedi telli ve üç
düğümlü (A, B ve C) bir kapalı
devreyi göstermektedir. Aşağıdaki
akımlar bilinmektedir: i1 = 6.0 A, i2
= 2.5 A, i7 = 1.0 A. Kapalı devre
için i4 = 16i3 ilişkisi de
bilinmektedir. Bilinmeyen tüm
akımların yönünü ve büyüklüğünü
belirleyiniz.
ÖRNEK 5.5 KIRCHHOFF'UN
AKIM YASASININ KAPALI
BIR DEVREYE
UYGULANMASI
Çözüm: Sistem ilk olarak tüm elemanlar
kümesi olarak tanımlanır (Şekil 5.9b). Net
yük (KCL) için diferansiyel korunum
denklemi 1, 2, 5 ve 7 numaralı teller için
yazılır. Tel 5'teki akımın yönü
bilinmediğinden, keyfi olarak akımın B
düğümünden çıktığını varsayıyoruz. Şekil
5.9b için genel denklem şöyledir:
i1 + i2 - i5 - i7 = 0
KCL üç düğüm için birer akım
denklemi verir. Her bir düğümün
etrafına bir sistem sınırı çizilir
(Şekil 5.9c-e). Tel 4 ve 6'daki
akımların yönleri
bilinmediğinden, her biri için
keyfi yönler varsayıyoruz. Tel
4'teki akımın A düğümünden ve
tel 6'daki akımın C düğümünden
aktığını varsayıyoruz:
A: i1 + i2 - i3 - i4 = 0
B: i4 + i6 - i5 = 0
C: i3 - i6 - i7 = 0
i3'ü çözdükten sonra şunu da biliyoruz:
i4 = 16i3 = 8,0 A
i4'ün büyüklüğü pozitif bir değer olduğu için, 4 numaralı teldeki akımın yönünü
doğru bir şekilde varsaydığımızı biliyoruz; bu yön A düğümünden B düğümüne
doğrudur. 4 numaralı teldeki akımın ters yönde aktığını varsaysaydık, i4 = -8,0 A
olarak hesaplardık.
B düğümünden (i5 ve i6) daha az bilinmeyen değere (i6) sahip olduğu için bir
sonraki analiz C düğümüdür. C düğümü için geliştirilen KCL denklemini kullanabilir
ve kalan bilinmeyen değeri çözmek için az önce bulduğumuz değerleri yerine
koyabiliriz:
C: i3 - i6 - i7 = 0,5 A - i6 - 1,0 A = 0
i6 = -0,5 A
i6'daki akımın büyüklüğü negatif olduğu için bu, akımın 6 numaralı telden
varsayılanın tersi yönde aktığı anlamına gelir. Bunun yerine, 0,5 A akım B
düğümünden çıkıp C düğümüne akar.
i6'daki akımın büyüklüğü negatif olduğu için bu, akımın 6
numaralı telden varsayılanın tersi yönde aktığı anlamına gelir.
Bunun yerine, 0,5 A akım B düğümünden çıkıp C düğümüne akar.
Şimdi tel 5'teki akımı çözmek için B için düğüm denklemini ya da
genel KCL denklemini kullanabiliriz. Bilinen değerleri B için
düğüm denkleminde yerine koyarak i5 'i bulabiliriz:
B: i4 + i6 - i5 = 8,0 A - 0,5 A - i5 = 0
i5 = 7,5 A
Böylece, B düğümünden 7,5 A akım akar.
 ÖRNEK 5.6 KIRCHHOFF'UN
AKIM YASASININ AÇIK
DEVREYE UYGULANMASI
Problem: Yedi elemanlı (telli) ve üç düğümlü (A, B ve C)
kapalı bir devreyi inceleyen Örnek 5.5'i göz önünde
bulundurun. Şekil 5.10a aynı sistemi 4 numaralı telin açık
devre oluşturmak için kesilmesiyle göstermektedir. Aşağıdaki
akımlar bilinmektedir: i1 = 6.0 A, i2 = 2.5 A, i7 = 1.0 A. Tüm
bilinmeyen akımların yönünü ve büyüklüğünü belirleyin.
Örnek 5.5'te olduğu gibi, KCL uygulamak için her düğümün
etrafına bir sınır çizebiliriz. Örnek 5.5'te olduğu gibi
bilinmeyen akımların yönlerinin aynı olduğunu varsayıyoruz:
A: i1 + i2 - i3 = 0
B: i6 - i5 = 0
C: i3 - i6 - i7 = 0
Bilinen değerleri A için düğüm denkleminde yerine
koyarak elde edebiliriz:
A: i1 + i2 - i3 = 6,0 A + 2,5 A - i3 = 0
i3 = 8,5 A
Daha sonra bu değeri C için düğüm denkleminde
yerine koyarak elde edebiliriz:
C: i3 - i6 - i7 = 8,5 A - i6 - 1,0 A = 0
i6 = 7,5 A
5 ve 6 numaralı teller seridir, bu nedenle içlerinden
geçen akım aynı büyüklükte ve yönde olmalıdır.
Dolayısıyla, i5 = 7,5 A ve 5 numaralı teldeki akım
akışının yönü B düğümünden dışarı doğrudur.
ÖRNEK 5.7 ÜÇ AKIM
KAYNAĞI OLAN BIR
DEVREYE UYGULANAN KCL
Problem: Şekil 5.11'de gösterilen ve akım için keyfi
yönler belirlenmiş devreyi göz önünde bulundurun.
Tüm bilinmeyen akımları çözmek için Kirchhoff'un
akım yasasını kullanarak bir dizi denklem yazın. Bu
konfigürasyonda üç ideal akım kaynağı, terminaller
üzerindeki gerilimden bağımsız olarak sürekli olarak
belirli bir miktarda akım veren cihazlar
bulunmaktadır (bkz. Bölüm 5.5.2). P, Q ve R akım
kaynaklarından geçen akımların toplamı 9 A'dir.
Aşağıdaki akım değerleri bilinmektedir: i1 = -4 A, i3
= -4 A, i5 = -6 A ve iR = 4 A. Bu hesaplamalar için
tellerin dirençli yapısını göz ardı edin. Diyagramın
merkezinde iki telin kesiştiği yerde bağlantı yoktur.
Çözüm: KCL A, B, C ve D düğümlerine uygulanabilir:
A: i2 + i5 - i1 - i4 = 0
B: i1 - i2 - i3 + iP + iQ = 0
C: i3 + i4 + iR - iQ = 0
D: -iR - iP - i5 = 0
Bu dört denklemden sadece üçü doğrusal olarak bağımsızdır. Akım kaynaklarından geçen
akımların toplamına dayalı olarak başka bir denklem yazılabilir:
Kaynak: iP + iQ + iR = 9 A
Akım kaynağı denklemi, A, B ve C düğümleri için denklemler ve verilen değerler
kullanılarak yukarıdaki denklemler basitleştirilir:
Kaynak: iP + iQ = 5 A
A: i2 - i4 = 2 A
B: -i2 + iP + iQ = 0
C: i4 - iQ = 0
Dört denklem ve dört bilinmeyenle artık akımları çözebiliriz. Bu problem,
dört denklemli bir matris oluşturarak MATLAB'da çözülmeye uygundur. Bu
skaler denklemler A = şeklinde aşağıdaki matris denklemi ile gösterilebilir:
=
Aşağıdaki komutları kullanarak MATLAB'da xu çözüm vektörünü
çözebiliriz:
>>A = [1 1 0 0; 0 0 1 -1; 1 1 -1 0; 0 -1 0 1];
>> y = [5; 2; 0; 0];
>> x = A\y
Çözüm şöyledir: iP = 2 A, iQ = 3 A, i2 = 5 A ve i4 = 3 A. Çözüm geri ikame
yoluyla kontrol edilebilir.
ÖRNEK 5.8 DÖRT AKIM
KAYNAĞI OLAN BIR
DEVREYE UYGULANAN KCL
Problem: Şekil 5.12'de gösterilen ve akım için keyfi
yönler belirlenmiş devreyi göz önünde bulundurun.
Tüm bilinmeyen akımları çözmek için Kirchhoff'un
akım yasasını kullanarak bir dizi denklem yazın.
Dört akım kaynağı şu akımları üretmektedir: i1 = 1
A, i2 = 3 A, i5 = 2 A ve i9 = 5 A. Aşağıdaki akım
toplamları da bilinmektedir: i4 + i7 = 2 A, i3 + i8 =
4 A, i6 + i10 = 1 A. Bu hesaplamalar için tellerin
dirençli yapısını göz ardı edin. Diyagramın
merkezinde iki telin kesiştiği yerde bağlantı yoktur.
Çözüm: KCL A, B, C ve D düğümlerine uygulanabilir:
A: i2 - i1 - i6 - i7 - i8 = 0
B: i1 + i3 + i5 - i2 - i4 = 0
C: i4 + i6 + i10 - i5 - i9 = 0
D: i7 + i8 + i9 - i3 - i10 = 0
Bu dört denklemden sadece üçü doğrusal olarak bağımsızdır. A, B ve C düğümleri için
denklemler ve i1, i2, i5 ve i9 için verilen değerler kullanılarak düğüm denklemleri
basitleştirilir
A: -i6 - i7 - i8 = -2 A
B: i3 - i4 = 0
C: i4 + i6 + i10 = 7 A
Üç ek denklem verilmiş ve bunlar şu şekilde sıralanmıştır:
i4 + i7 = 2 A
i3 + i8 = 4 A
i6 + i10 = 1 A
Altı denklem ve altı bilinmeyenle (i3, i4, i6, i7, i8 ve i10) artık akımları çözebiliriz. Bu
problem, altı denklemli bir matris oluşturarak MATLAB'da çözülmeye uygundur. Bu skaler
denklemler A𝑥 ⃗ = 𝑦 ⃗ şeklinde aşağıdaki matris denklemi ile gösterilebilir:
=
Aşağıdaki komutları kullanarak MATLAB'da çözüm vektörünü çözebiliriz:
>> A = [0 1 0 1 0 0; 1 0 0 0 1 0; 0 0 1 0 0 1; 0 0 -1 -1 -1 0; 1 -1 0 0 0 0; 0 1 1 0 0 1];
>> y = [2; 4; 1; -2; 0; 7];
>> x = A\y
Çözüm: i3 = 6 A, i4 = 6 A, i6 = 8 A, i7 = -4 A, i8 = -2 A, i10 = -7 A. i7, i8 ve i10'un
hesaplanan değerleri negatif olduğundan, başlangıçta bu akımlar için yanlış yönü varsaydık.
Çözüm geri ikame yoluyla kontrol edilebilir.
5.5 ELEKTRIK ENERJISI MUHASEBE
BEYANININ GÖZDEN GEÇIRILMESI
Bu bölümde, elektrik enerjisi için bir hesap denklemi
geliştirilmiştir. Bir devrede akan yüklerin sayısı
hakkındaki bilgiler genellikle akım olarak verilir, bu
nedenle elektrik enerjisi hesap denkleminin cebirsel
formu bu sınıf problemleri çözmek için yaygın olarak
kullanılmaz; bu nedenle burada sunmuyoruz.
 5.5.1 MUHASEBE
DENKLEMININ
GELIŞTIRILMESI
Bir sistemin toplam enerjisi korunmalıdır; ancak
elektrik enerjisi her zaman korunmaz. Bu
nedenle, elektrik enerjisinin bir sisteme nasıl
girip çıktığını, bir sistemde nasıl üretildiğini ve
tüketildiğini ve bir sistemde nasıl biriktiğini
matematiksel olarak tanımlamak için bir hesap
denklemi kullanılmalıdır.
Şekil 5.13'te gösterilen sistemi düşünün. Elektrik
enerjisi ve yükü, yüklü kütle sistem sınırı
boyunca aktığında sistemin içine veya dışına
hareket edebilir. Genellikle, elektrik enerjisi
sistemde başka bir enerji türüne
dönüştürüldüğünde veya başka bir enerji
türünden dönüştürüldüğünde üretilir veya
tüketilir. Bu süreçlerin her ikisi de sistem içinde
elektrik enerjisi birikimine yol açabilir.
Şekil 5.13. Yüklenme hızının şematik çizimi (örn,
akım) bir sistem içinde taşınır, üretilir, tüketilir ve biriktirilir.
Genel muhasebe denklemi, elektrik enerjisinin hareketini ve sistemdeki elektrik enerjisi
üretimini, tüketimini ve birikimini izler. Muhasebe denkleminin diferansiyel formu, elektrik
enerjisi oranları belirtildiğinde uygundur:

elektrik enerjisinin toplu yük transferi yoluyla sisteme girme hızıdır,

elektrik enerjisinin toplu yük transferi yoluyla sistemi terk etme hızıdır,
sistemde elektrik enerjisinin üretilme hızıdır,
elektrik enerjisinin sistem tarafından tüketilme oranıdır,
d /dt elektrik enerjisinin sistem içinde birikme hızıdır.
k ve j indisleri sırasıyla giriş ve çıkışı ifade eder. Denklem [5.5-2]'deki terimlerin boyutu [L 2
Mt-3 ]'dir ve bu da gücün boyutuyla aynıdır.
Elektrik enerjisi sınır boyunca sisteme akım olarak girer ve çıkar. Elektrik
enerjisi oranı, , akım ve bu akımın özgül potansiyel enerjisinin çarpımı olarak
tanımlanır (denklem [5.2-4]), bu nedenle denklem [5.5-2] olarak yazılabilir:

Bu, yöneten elektrik enerjisi hesap denkleminin diferansiyel formudur.

Elektrik enerjisi üretim ve tüketiminin birincil kaynağı, bir enerji formunun
başka bir forma dönüştürülmesidir. Örneğin, bir batarya kimyasal enerjiyi
elektrik enerjisine dönüştürerek elektrik enerjisi üretir. Buna karşılık, bir
direnç elektrik enerjisini ısıya dönüştürerek tüketir.
Birikim terimi, elektrik enerjisinin anlık değişim hızı veya elektrik enerjisinin sistemde
birikme hızı olarak ifade edilir. Bir Birikim terimi mevcut olduğunda, problemi çözmek için
başlangıç koşulu gibi ek bilgilerin belirtilmesi gerekebilir.
Elektrik enerjisi kapasitör ve indüktör olarak bilinen elektronik cihazlarda depolanabilir. Bir
kapasitör enerjiyi bir elektrik alanında depolarken, bir indüktör enerjiyi bir manyetik
alanda depolar. Elektrik devrelerini tanımlayan sistemlerde, sistemin elektrik enerjisinin
büyüklüğü (EE ) kapasitörlerde (EE,C ) ve indüktörlerde (EE,L ) depolanan enerjilerin
toplamıdır.
Bir sistemdeki elektrik enerjisinin iki belirli zaman noktası arasındaki hareketini, üretimini,
tüketimini ve birikimini hesaba katmaya çalışırken, elektrik enerjisi hesaplama denkleminin
integral formunun kullanılması en uygunudur:

Burada t0 ilgilenilen zaman diliminin başlangıcı ve tf sonudur. Denklem [5.5-4]'teki

terimlerin boyutu [L2 Mt ]'dir.-2
5.5.2 ELEKTRIK ENERJISI
ÜRETEN UNSURLAR
Bir başka örnek de bir elektrik santralidir. Bir başka örnek de bir elektrik santralidir.
Suyun ısıtılarak buhar haline getirilmesi ve bunun da bir türbini döndürmesiyle
termal enerji mekanik enerjiye dönüştürülür.
Türbin, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren bir jeneratöre bağlıdır.
Termokupl, sıcaklık ölçümü yapmak için termal enerjinin elektrik enerjisine
dönüştürülmesini kullanan bir cihazdır. Bir çift birbirine benzemeyen metal tel
(örneğin bakır ve demir) bir termokupl yapmak için birbirine kaynaştırılır.
Şekil 5.14'teki eleman boyunca bir voltaj değişimi düşünün. Elektronikte, düşük
voltaj ucunu belirtmek için negatif ve yüksek voltaj ucunu belirtmek için pozitif
işaret kullanılır. Akım bu elemanın negatif terminalinden (1 etiketli) pozitif
terminaline (2 etiketli) taşındığında, potansiyel enerji oranı
 Şekil 5.14 Akımın
düşük gerilimden
yüksek gerilime
doğru hareket ettiği
devre elemanı

elemanı pozitif değere sahiptir. Bu, elementteki elektrik enerjisi üretim oranına, , bir örnektir:

Burada i1 ve i2 giriş ve çıkış akımları, v1 ve v2 ise sırasıyla giriş ve çıkıştaki gerilimlerdir. v1

ve v2'nin devredeki o nokta ile toprak durumu arasındaki potansiyel farklar için kısaltılmış
referanslar olduğunu unutmayın. KCL kullanarak, i1'in i2'ye eşit olduğunu biliyoruz, bu
nedenle denklemi [5.5-5]'e indirgeyebiliriz:

burada vb eleman boyunca gerilim kazancıdır. Bu elemandan geçen akım pozitif olduğunda,
eleman belirli bir oranda elektrik enerjisi üretir. Voltaj kaynaklarına örnek olarak piller,
piezoelektrik diskler ve jeneratörler verilebilir.
İdeal bir voltaj kaynağı, terminallerinde akan
akımdan bağımsız olarak terminalleri boyunca
öngörülen bir voltajı koruyan bir devre elemanıdır. Bir
devredeki gerilim kaynağının sembolü Şekil 5.15a'da
gösterilmiştir. Bir batarya genellikle bir devreye sabit,
sabit, belirli bir voltaj sağlayan ideal bir voltaj kaynağı
olarak modellenir.
İdeal bir akım kaynağı, bu terminaller üzerindeki
voltajdan bağımsız olarak sürekli olarak belirli bir
miktarda akım veren bir cihazdır. Doğada bulunması
çok zor olsa da, ideal akım kaynakları birkaç
elektronik bileşenden oluşan bir koleksiyonla simüle
edilebilir. Bir akım kaynağı, belirli bir miktarda akım
üretmek için terminalleri boyunca gerektiği kadar çok
veya az voltaj üretir. Bir akım kaynağı, akımın
terminaller üzerindeki gerilimle çarpımına eşit bir
oranda elektrik enerjisi üretir. Bir devredeki akım
kaynağının sembolü Şekil 5.15b'de gösterilmiştir.
5.5.3 DIRENÇLER: ELEKTRIK
ENERJISI TÜKETEN
ELEMANLAR
Elektrik enerjisi, mekanik ve termal gibi diğer enerji biçimlerine
dönüştürüldüğünde de tüketilebilir. Örneğin bir elektrik motoru
kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine ve mekanik enerjiye
dönüştürebilir. Elektrik enerjisi ayrıca termal enerjiye dönüştürülebilir
ve bir elektrik motoru çalıştırıldığında ısı şeklinde dağıtılabilir.
Akım, akım akışına direnç gösteren bir devre elemanı olan bir direnç
üzerinden akar. Akkor ampullerdeki tungsten bir direnç görevi görür.
Bir ampul tarafından harcanan enerji oranı, yaydığı ışık miktarı ile
doğru orantılıdır. Bu bölümün odak noktası dirençler aracılığıyla
elektrik enerjisi tüketimi olacaktır.
Şekil 5.16'daki eleman boyunca bir voltaj
değişimi düşünün. Akım bu elemanın pozitif
ucundan (3 etiketli) negatif ucuna (4 etiketli)
taşındığında, elemanın potansiyel enerji oranı
azalır. Bu, elemandaki elektrik enerjisi tüketim
oranına bir örnektir, elec:
DERSİN SONU