Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı

Dr. Öğr. Üyesi Selda ÖRS ÖZDİL

• İzmir’de hava sıcaklığı 40 ◦C iken Sivas’ta 20 ◦C.

• Diğer değişkenlerin hepsi aynı iken İzmir’de hava Sivas’a

göre 2 kat daha sıcak ifadesi doğru mu yanlış mı?

• Neden?

2
Kelvin, sıcaklığın hiç olmadığı yeri gerçek değerini
bulmuş.

0 ◦K de sıcaklık yok gerçekten. Bu araç eşit oranlı

Celsius 1 Bar basınç altında su tam donarken

Kelvin ölçeğini suya batırıyor. 273 ◦K gösteriyor.

273 ◦K 0 ◦C diyor. Su tam donarkenki

noktaya 0 diyor. Keyfi bir sıfır noktası belirliyor. Bu
araç eşit aralıklı

3
 Ölçmede Sıfır Noktası

Oranlı karşılaştırma yapılabilir.

4
Mutlak ve Keyfi Sıfır Noktasına Sahip
Araçlara Örnekler

5
 ÖLÇME
BETİMLEME

BELLİ BİR ÖZELLİĞE SAHİP OLUP OLMAMA

SAHİP OLUŞ DERECESİ

6
 ÖLÇME SONUCU İFADELERİ

BOY
1. Serdar’ın boyu 1.85 m’dir.
SICAKLIK
2. Ağustos ayında en yüksek hava
sıcaklığı 45 derece oldu.
GÜZELLİK
3. Güzellik yarışmasında Meral birinci,
Seray ikinci, Deniz ise üçüncü oldu.
YAZILI ANLATIM
4. Yazılı anlatımda Ufuk iyi, Selim orta
BECERİSİ
ve Ece zayıf bulundu.
5. Bugün sınıfta 45 öğrenci vardı.
ÖĞRENCİ SAYISI

Ölçülen Özellik

7
 Ölçek
• Ölçek genelde “birim”, “derecelenmiş araç”, “bölmelenmiş ölçme aracı”
gibi anlamlarda kullanılır fakat dersimizde “ölçme sonucu elde edilen sayı
ya da sembollerin matematiksel özellikleri” olarak ele alınmaktadır.

8
 Cinsiyet Boy Sırası Boy Uzunluğu Tutum
(cm) Puanı

Mert 1 1. 185 60
Korhan 1 2. 180 80
Ege 1 3. 175 50
Defne 2 4. 170 90
Pırıl 2 5. 165 60
Melis 2 6. 160 70
Esra 2 7. 155 40

9
 Bireyler ya da nesneler belli bir özelliğe sahip olup olmamasına
ya da benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılır/gruplandırılır.

 Sınıflama işlemiyle yapılan ölçmelerde yalnızca her bir elemanın

hangi kategoriye gireceği belirlenir.

 En basit ölçme işlemidir.

 Örneğin; illeri plaka numaralarına göre sınıflamak

bireyleri göz renklerine göre sınıflamak
Meslek grupları, Bölgeler, Forma numaraları

10
 Kız = 1, Erkek= 2 gibi sınıflar sayılarla gösterilebilir.

 Aynı gruba girenlerin ölçme konusu olan özellik açısından eşit,

farklı gruba girenlerin farklı olduğu bilgisinden başka bilgi
vermez.

 Verilen bu sayılar üzerinden hiç bir matematiksel işlem

yapılamaz.

 İstatistiksel olarak sadece frekans ve mod (tepe değer), yüzde

hesaplanabilir.

 Birim yoktur ve sıfır noktası anlamsızdır.

11
 Bireyler ya da nesneler belli bir özellik bakımından belli bir
sıraya dizilmektedir.
 Her birey ya da nesneye bir sıra numarası verilir (1., 2., 3. vb…).
Örneğin; sınıftaki öğrencileri boy sırasına dizmek
 Sayılar, değişkenlerin belli bir özelliğe, birbirlerine göre daha az
ya da daha çok sahip olma durumunu ifade eder. Aradaki farkın
ne büyüklükte olduğunu söylemez.
 Özelliklere verilen sıralar üzerinden hiçbir matematiksel işlem
yapılamaz.
 İstatistiksel olarak sadece frekans, mod ve medyan (ortanca)
sıra farkları korelasyonu hesaplanabilir.
 Sıfır noktası anlamsızdır. Yani başlangıç noktası değişkendir.
 Birim eşit değildir! (Nesneler arasındaki farkın miktarı bilinemez)

12
 Değişkenlerin belli bir özelliğe sahip oluş derecelerine göre,
tanımlı bir başlangıç noktasından itibaren eşit aralıklarla
sıralanmasını içerir.
 Birimler eşittir. Sıfır noktası vardır.
 Ancak Ölçekteki sıfır, göreceli sıfırdır.
 Toplama ve çıkarma işlemi yapılabilir, çarpma ve bölme
işlemleri yapılamaz.

13
 Başlangıç noktası ve eşit birimi vardır.
 Ölçekteki sıfır mutlak sıfırdır.
 Ölçme sonuçlarını ifade eden sayıların oranı anlamlıdır.
 Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapılabilir.
 En fazla bilgi veren ölçek türüdür.

14
 ÖLÇEKLER TEMEL İŞLEMLER ÖRNEKLER İST. TEKNİKLER

SINIFLAMA Farklılık ya da -Kişileri saç rengine -frekans

(ADLANDIRMA) benzerliği göre gruplamak -tepe değer (mod)
belirlemek -Evlere kapı -yüzde
numarası vermek
SIRALAMA Azı-çoğu ya da -Kitapları kalınlık -ortanca (medyan)
küçüğü büyüğü sırasına göre -çeyrek sapma
belirlemek dizmek -yüzdelik
-Öğrencileri boy ve -sıra farkları
başarı sırasına korelasyonu
koymak
-Ham puanlar
EŞİT ARALIK Farkları -Termometreyle -ortalama
belirlemek sıcaklık ölçmek -standart sapma
-Kullanılan -Pearson momentler
takvimler çarpımı korelasyonu
-Standartlaştırılmış
test puanları
ORAN Oranları -Hacim, uzunluk, Matematiksel her türlü
belirlemek ağırlık vb. ölçüleri işlem yapılabilir
-Sıcaklık (Kelvin)

15
ÖLÇEKLER Eşit Başlangıç Dört İşlem Ölçme
Ölçme Noktası Duyarlılığı
Birim
SINIFLAMA Yok Yok Yok Düşük
SIRALAMA Yok Yok Yok
EŞİT ARALIK Var Tanımlı + ve -
ORAN Var Gerçek +, -, x, : Yüksek

16
 Kitap sayfa sayısı
 Renkler (kırmızı, mor, yeşil, vs.)
 KPSS’de 5. sırada olmak
 Ankara’da işsiz kişi sayısı
 Öğretim üyelerinin yıllık gelir toplamı
 Doğum yeri
 Takvim (5 Mart 2010)
 Akademik alan (Sınıf Öğretmenliği, Alman dili ve Edb.)

17
 DEĞERLENDİRME NEDİR?

Ölçme

Değerlendirme

Ölçme, bir betimleme (tanımlama) işlemidir.

Değerlendirme ise, bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle
karşılaştırılmasına dayanır.
18
 ÖLÇME DEĞERLENDİRME

BETİMLEME YARGI

19
 Ölçme genellikle sayı ve sembollerle ifade
edilirken, değerlendirme daha çok sözcüklerle
ifade edilir.

 “Basketbol antrenörü boyu 180 cm üzeri olanların

takıma alınacağını belitti ve Serkan’ın boyu 185
olduğu için takıma seçildi.”

Ölçme: Serkan’ın boyu 185 cm

Ölçüt: 180 cm üzeri Değerlendirme
Karar: Serkan takıma seçildi

20
 ÖRNEKLER

1. İş deneyimi sekiz yılın üstünde olanlar işe alınmıştır.

(Değerlendirme)
2. Ahmet, güreşten önce tartılmış ve 130 kg gelmiştir.
(Ölçme)
3. Canan, ortalamanın üstünde puan alarak sınıfını
geçmiştir. (Değerlendirme)
4. Pelin’in LES puanı 68’dir. (Ölçme)
5. Sınavda en yüksek puanı Erdem aldı. (Ölçme)

21
Değerlendirme Türleri

22
 Mutlak Değerlendirme

•Hedef davranış dayanaklı, kriter/ölçüt bağıntılı değerlendirme

olarak da geçer.
•Mutlak ölçüt denilen önceden belirlenmiş bir kriter kullanılır.
•Her bireyin değerlendirme sonucu içinde bulunduğu gruptan
bağımsızdır.

Örneğin; 50 sorudan 40’ını doğru yanıtlamış olmak

sınavda 100 üzerinden en az 65 almak

23
 Bağıl Değerlendirme

•Norma dayanaklı/referanslı değerlendirme olarak da bilinir.

Belirleyicisi öğrencilerdir/gruptur.
•Bağıl ölçüt denilen, ölçme sonuçlarına göre sonradan
belirlenmiş bir kriter kullanılır.
•Her bireyin değerlendirme sonucu içinde bulunduğu
gruptan etkilenir.

Örneğin; İlk 3’e girenlerin yarışmayı kazanması

Sınıf ortalamasının altında kalanların
dersten kalması

24
 Sinan
Aslı

ÖLÇME

75 puan 65 puan

MATEMATİK DERSİNDEN
ÖLÇÜT (I) GEÇEBİLMEK İÇİN EN AZ 70
PUAN ALMASI GEREKİR.

SİNAN GEÇER.
DEĞERLENDİRME
ASLI KALIR.

25
 Aynı ölçüm, farklı ölçütlerle
karşılaştırılması durumunda Aslı
için farklı değer yargılarına
ulaşılmıştır.

26
Mutlak ve Bağıl Değerlendirmelere Örnekler

27
 Öğrenilmesi beklenen davranışların en az %60’ına sahip
olma (M)
 Sınıfta en yüksek başarı gösteren ilk beş öğrencinin
arasına girme (B)
 Sınıftaki öğrencilerin %70’inden daha başarılı olma (B)
 Ortalamanın 10 puan üzerinde alanların sınıfı geçmesi (B)
 Askere ağırlığı 150 kg’nin altındaki erkeklerin alınması (M)
 Soruların %80’ini doğru yanıtlayanların bilgi yarışması
elemesine katılması (M)
 YKS puanına göre tıp fakültesinin kazanılması (B)

28
 Eğitim sisteminde
ölçme ve değerlendirme
hangi aşamalarda yapılabilir?

29
Eğitim sistemin hemen hemen
her aşamasında değerlendirme
yapma zorunluluğu
kendiliğinden ortaya
çıkmaktadır.

30
 Çevre

Girdi Çıktı
SÜREÇ

Hazırbulunuşluk
Ön öğrenmeler Öğrenme başarısı Dönem başarısı
Tanıma Öğrenme eksiği Akademik başarı
Yerleştirme Öğretimin etkililiği Seçme ve yerleştirme
Rehberlik ve Rehberlik ve Rehberlik ve
yönlendirme yönlendirme yönlendirme

31
 Tanıma- Yerleştirmeye Dönük Değerlendirme

•Eğitim sürecinin başında yapılır.

•Amaç öğrenciyi tanımak ve onu uygun olan eğitim
programına yerleştirmektir.
•Asıl amaç öğrenciye not vermek değildir!!!
•Örneğin; seviye tespit sınavları, muafiyet sınavları,
sınıf atlama sınavları vb...

32
 Öğretim Süreci Başında

Tanılayıcı Değerlendirme
(Giriş Performansını
Belirleme)

Bilgi Düzeyleri
Hazırbulunuşluk Düzeyi
Öğrenciler kazandırılması
Öğrenciler gerekli
hedeflenen bilgilere zaten
ön bilgilere sahip mi?
sahipler mi?

Hayır Evet Hayır Evet

Gerekli öğrenmelerin Planlarınızı daha ileri
oluşması için fırsatlar Öğretimi planladığınız
seviyeye alarak
sunun. şekilde gerçekleştirin.
devam edin.

33
Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Dönük Değerlendirme
(Formatif Değerlendirme)

•Eğitim süreci devam ederken yapılır.

•Amaç, öğrencinin eksiklerini, hatalarını belirleyerek
düzeltmek ve öğrenciye geribildirimde bulunmaktır.
•Asıl amaç öğrenciye not vermek değildir!!!
•Örneğin; quizler, ünite testleri vb…

34
 Öğretim Süreci Sırasında
Biçimlendirici Değerlendirme
(Öğrenme sürecini izleme)

Öğrenciler kazandırılması
hedeflenen bilgileri ve becerileri
kazanıyor mu?
Hayır Evet

Gruplar veya bireyler için Öğrenmeyi yönlendirmek için

uygun öğrenme fırsatları yaratın dönüt verin.

Öğretime planladığınız
şekilde devam edin.

35
 Değer Biçmeye Dönük Değerlendirme
(Summatif Değerlendirme)

•Eğitim sürecinin sonunda yapılır.

•Amaç, öğrenciye tamamlanan eğitim sonucundaki
seviyesini, ulaştığı noktayı bildirmektir.
•Asıl amaç öğrenciye not vermektir!!!
•Örneğin; bitirme sınavları, uzmanlık sınavları, finaller
vb…

36
 Öğretim Süreci Sonunda
Düzey Belirleyici Değerlendirme
(performans hakkında
karar verme)

Öğrenciler kazandırılması
hedeflenen bilgileri ve becerilere
sahip mi?
Hayır Evet

Fazladan Notları verin veya uzmanlık

öğrenme deneyimleri sunun. düzeylerini belirleyin.

Öğretimin etkililiğini
değerlendirin.

37
 “ Geçme notunun en az 60 puan olduğu Matematik
dersinden Elif, her sorunun 2 puan olduğu 50
soruluk çoktan seçmeli bir sınavdan 40 soruya
doğru yanıt vererek 80 puan almış ve başarılı
olmuştur.”

 Ölçme: 80 puan aldı

 Ölçüm: 80 puan
 Ölçüt: en az 60 puan
 Değerlendirme: başarılı olmak
 Ölçme Kuralı: Her sorunun 2 puan olması

38
 Atılgan, H., Kan, A. & Doğan, N. (2009). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık.
 Çıkrıkçı Demirtaşlı, N. (Ed.) (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Edge Akademi.
 Güler, N. (2011). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
 Özçelik, D. A. (2010). Ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
 Tan, Ş. (2011). Öğretimde ölçme ve değerlendirme: KPSS el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
 Tekin, H. (1991). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınevi.
 Turgut, M. F. & Baykul, Y. (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.

39