SİGORTA

MUHASEBESİ
SOVTAJ İŞLEMLERİ VE
MUHASEBESİ
ÖĞR. GÖR.SERPİL ÇELİK
SOVTAJ
KAVRAMI
Sigorta şirketleri hasara uğramış bir varlığın tazminat bedelini ödedikten
sonra o varlığın sahibi olur. Sigortacı uğramış olduğu zararını kısmen de
olsa telafi etmek için tazminatını ödediği varlığı nakde dönüştürmek
isteyecektir.
Sigorta şirketinin hasara uğrayan ve tazminat bedelini ödeyerek sahip
olduğu varlığın satışı işlemi sovtaj işlemi, bu satıştan elde edilen gelire
ise sovtaj geliri denilmektedir.
Sigorta şirketleri çoğu zaman perte çıkmış bir malın tazminat değerini
ödeyerek o mala sahip olmaktadır. Perte çıkmış malların sigorta
şirketlerince satılması işlemine sovtaj işlemi, bu işlemden elde edilen
gelire ise sovtaj geliri denir.
Sovtaj geliri, devlete ödenen vergi türlerinden banka sigorta muamele
vergisine ( BSMV) tabidir. BSMV, banka ve sigorta işlemlerinden doğan
ve bu işlemlerin miktarları ya da gelirleri üzerinden hesaplanan bir vergi
türüdür. BSMV’nin oranı %5’tir.
İzleyen ayın 15’ine kadar ödenmek zorundadır.
Sovtaj işlemleri sadece yangın, kaza ve nakliyat gibi mal sigortaları
kapsamındaki sigortaları kapsar.
Sigorta şirketinin sovtaj işleminden faydalanabilmesi için,
Sigortalı bir varlığın tamamen pert olma koşullarını sağlaması
gerekmektedir.
Bunun için de Sigorta Poliçesi genel şartlarında yer alan “Onarım
masraflarının sigortalı varlığın rizikonun gerçekleştiği tarihteki değerini
aşması gerekir.” hükmünü sağlaması gerekmektedir.
 Eksper raporu ile de varlığın onarımının imkânsız olduğu tespit edilmelidir.
Perte çıkmış söz konusu varlık için belirlenen tazminat tutarı, sigorta şirketi
tarafında sigortalıya ödenir. Fakat varlığın hurdaya ayrıldığını gösteren
hurda tescil belgesi sigorta şirketine ibraz edilmeden sigortalıya tazminatı
ödenmez.
Sovtaj
Süreci
Rayiç bedeli 120.000 TL olan kasko sözleşmesi ile güvenceye alınmış bir araç
kaza yapıyor. Tescilli aracın ne tür bir kazaya karıştığı ve uğradığı zararın
düzeyini belirlemek üzere eksper görevlendiriliyor. Araçtaki hasar oranı,
ayrıntılı bir incelemeden sonra eksper tarafından söz konusu aracın eksper
raporu hazırlanıyor. Eksper raporu aracın pert durumunda olduğunu
belirtiyor aracın kaza yaptığı güne ait rayiç bedeli belirleniyor.
Aracın rayiç bedeli fiyatı 120.000 TL olduğundan, sigorta şirketi araç sahibine
120.000 TL tazminat bedeli ödüyor. Sigorta şirketi, ödediği tazminatın
bir kısmını elde edebilmek için sovtaj hakkını kullanıyor.
Pert aracı ya da aracın kullanılabilir parçalarını satışa çıkarıyor. Satış
işleminden elde edilen gelir, sovtaj bedeli adı altında sigorta şirketinin
kasasına girer.
Sovtaj işleminin sigorta şirketi ve paydaşlar üzerinde bazı önemli
etkilere sahiptir. Bu etkiler:
 Sovtaj işleminin mali etkisi
 Sovtaj işleminin reasürans etkisi
 Sovtaj işleminin hasar/prim
oranına etkisi
 Sovtaj işleminin risk primine ya
da fiyatlandırmaya etkisi
 Sovtaj işleminin genel ekonomik
yapıya etkisi
Sovtajın etkinliğini azaltan bazı faktörler de bulunmaktadır:
 Sigorta şirketlerinin perte çıkmış mallarla uğraşmak istememeleri
Şirket bünyesinde sovtaj işlemini yürütecek nitelikte
personelin bulunmaması
Bu alanda uzmanlaşmış ve sovtaj işlemlerinde sigorta
şirketlerine destek verecek şirketlerin bulunmaması
 Bazı mallara ait gelişmiş ikinci el pazarının ülkemizde bulunmaması
 Sovtaj işlemlerinin %5 oranında BSMV’ye tabi tutulması
Sovtaj hesaplamaları ve muhasebesi 2 şekilde yapılmaktadır:
1. Hasarlı varlığın sigorta şirketinde kalması
2. Hasarlı varlığın sigortalıya bırakılması
Hasarlı Varlığın Sigorta Şirketinde
Kalması
Sigortalı, hasarlı malın mülkiyetini sigorta şirketine bırakabilir. Bu durumda
sigorta şirketi gerekli piyasa araştırmalarını yaptıktan sonra elindeki hasarlı
malı en uygun fiyatla satar. Belirlenen sovtaj bedeli ilgili muhasebe
hesaplarına alınır ve hasar dosyasına da sovtaj bedelinin tahsiline ilişkin
kayıtlar aktarılır.
Hasarlı malın bedeli tamamen peşin olarak ödenebileceği gibi, kısmen vadeli
ya da tamamen vadeli olarak da ödenebilir. Eğer satış, vadeli olarak
gerçekleştirilmişse sigorta şirketi borçludan vadelere uygun çek veya senet
alır.
Sovtaj bedeli tahsilinde genel olarak nakden ödeme, çekle ödeme, senetle
ödeme veya banka havalesi yoluyla ödeme yöntemleri kullanılabilir.
Örne
A şahsına ait özel bir otomobilde 15.02.2018 tarihinde çıkan yangın
ksonucu kaza yapmış araç pert olmuştur. Aracın mülkiyetini sigorta
şirketi almıştır. 50.000 TL'ye araç satılmıştır. Sovtaj geliri sigorta şirketine
çek düzenlenerek ödenmiştir. Araç sigortasına ilişkin bilgiler;
Teminat Tutarı (TT) : 300.000 TL
Ödenecek Tazminat Tutarı (ÖTT) : 300.000 TL
Sovtaj Değeri (SD) :50.000 TL
BSVM= 50.000 X %5 = 2.500 TL
Hasarın Sigorta Şirketine Maliyeti (HSŞM)=
ÖTT - SD
300.000
-
Tazminat bedelinin ödenmesi
/
717. MOTORLU
KARA
TAŞITLARI ARAÇ KASKO

300.000
102 BANKALAR 300.000
717.02. Teknik Gider
/
Sovtaj gelirinin tahakkukuna ilişkin muhasebe kaydı
/
120 SİGORTACILIK FAALİYETLERİNDEN
ALACAKLAR
52.500
120.09 Sovtaj geliri
717. MOTORLU KARA
TAŞITLARI ARAÇ KASKO 50.000
717.03. Tahak.eden
sovtaj geliri 2.500
360 ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR
360.01 BSMV
/
Sovtaj gelirinin banka yoluyla tahsil edilmesine ilişkin muhasebe kaydı
/ -
101 ALINAN ÇEKLER 52.500
120 SİGORTACILIK
FAAL.ALACAKLA 52.500
R
/ Sovtaj geliri
120.09 -
Banka sigorta muamele vergisinin ödenmesine ilişkin muhasebe kaydı
/ -
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 2.500
360.01 BSMV
100 KASA 2.500
-/
Örne
A şahsına ait özel bir otomobil 30.06.2019 tarihinde kaza yapmış ve
karaç pert olmuştur. Aracın mülkiyetini sigorta şirketi almıştır. 15.000
TL'ye araç satılmıştır. Sovtaj geliri sigorta şirketinin banka hesabına
yatırılmıştır. Araç sigortasına ilişkin bilgiler;
Teminat Tutarı (TT) : 120.000 TL
Ödenecek Tazminat Tutarı (ÖTT) : 120.000 TL
Sovtaj Değeri (SD) :15.000 TL
BSVM= 15.000 X %5 = 750 TL
Hasarın Sigorta Şirketine Maliyeti (HSŞM)=
ÖTT - SD
120.000
-
Tazminat bedelinin ödenmesi
/
717. MOTORLU
KARA
TAŞITLARI ARAÇ KASKO

120.000
102 BANKALAR 120.000
717.02. Teknik Gider
/
Sovtaj gelirinin tahakkukuna ilişkin muhasebe kaydı
/
120 SİGORTACILIK FAALİYETLERİNDEN
ALACAKLAR
15.750
120.09 Sovtaj geliri
717. MOTORLU KARA
TAŞITLARI ARAÇ KASKO 15.000
717.03. Tahak.eden
sovtaj geliri 750
360 ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR
360.01 BSMV
/
Sovtaj gelirinin banka yoluyla tahsil edilmesine ilişkin muhasebe kaydı
/ -
102 BANKALAR 15.750
120 SİGORTACILIK
FAAL.ALACAKLA 15.750
R
/ Sovtaj geliri
120.09 -
Banka sigorta muamele vergisinin ödenmesine ilişkin muhasebe kaydı
/ -
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
750
360.01 BSMV 750
100 KASA
-/
Hasarlı Varlığın Sigortalıya
Bırakılması
Sigorta şirketi ile sigortalı kendi aralarında görüşerek perte çıkmış olan
varlığın mülkiyetinin kimde kalacağına karar verebilir. Eğer söz konusu
varlığın mülkiyeti sigortalıda kalacaksa ödenecek tazminat tutarından
sovtaj bedeli düşülür ve kalan tutar kadar sigortalıya tazminat ödemesi
yapılır.
Örne
A şahsına ait özel bir otomobilde 15.02.2018 tarihinde çıkan yangın
ksonucu kaza yapmış araç pert olmuştur. Aracın mülkiyetinin sigortalıda
kalması kararlaştırılmıştır. 50.000 TL'ye araç satılmıştır. Araç sigortasına
ilişkin bilgiler;
Teminat Tutarı (TT) : 300.000 TL
Ödenecek Tazminat Tutarı (ÖTT) : 300.000 TL
Sovtaj Değeri (SD) :50.000 TL
BSVM= 50.000 X %5 = 2.500 TL
Sigortalıya Ödenecek Tazminat (SÖT) = ÖTT - (SD + BSMV)
SÖT = 300.000-(50.000 + 2.500) = 247.500 TL
Tahakkuk kaydı
/
717. MOTORLU
KARA 300.000
TAŞITLARI ARAÇ KASKO
717.02. Teknik Gider
717. MOTORLU KARA
TAŞITLARI ARAÇ KASKO 50.000
717.03. Tahak.eden
sovtaj geliri 2.500
360 ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 247.500
360.01 BSMV
320 SİGORTACILIK
FAAL.BORÇLAR
/
Tazminatın ödenmesi
/ 320 SİGORTACILIK
FAAL.BORÇLAR 247.500
320.01 Sigortalılara Borçlar
102 BANKALAR 247.500
/
Banka sigorta muamele vergisinin ödenmesine ilişkin muhasebe kaydı
/
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 2.500
360.01 BSMV
100 KASA 2.500
/
Örne
A şahsına ait özel bir otomobil 30.06.2019 tarihinde kaza yapmış ve
karaç pert olmuştur. Aracın mülkiyetini sigortalı almıştır almıştır. 15.000
TL'ye araç satılmıştır. Araç sigortasına ilişkin bilgiler;
Teminat Tutarı (TT) : 120.000 TL
Ödenecek Tazminat Tutarı (ÖTT) : 120.000 TL
Sovtaj Değeri (SD) :15.000 TL
BSVM= 15.000 X %5 = 750 TL
Sigortalıya Ödenecek Tazminat (SÖT) = ÖTT - (SD + BSMV)
SÖT = 120.000-(15.000 + 750) = 104.250 TL
Tahakkuk kaydı
/
717. MOTORLU
KARA 120.000
TAŞITLARI ARAÇ KASKO
717.02. Teknik Gider
717. MOTORLU KARA
TAŞITLARI ARAÇ KASKO 15.000
717.03. Tahak.eden
sovtaj geliri 750
360 ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR 104.250
360.01 BSMV
320 SİGORTACILIK
FAAL.BORÇLAR
/
Tazminatın ödenmesi
/ 320 SİGORTACILIK
FAAL.BORÇLAR 104.250
320.01 Sigortalılara Borçlar
102 BANKALAR 104.250
/
Banka sigorta muamele vergisinin ödenmesine ilişkin muhasebe kaydı
/
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
750
360.01 BSMV 750
100 KASA
/
YARARLANILAN
KAYNAKLAR
Kurnaz, E. (2015), Sigorta Muhasebesi , Atatürk Üniversitesi Açıköğretim
Fakültesi Yayını: Erzurum.