ELEKTRİKLE

ÇALIŞMALARDA
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Burak TUNA
İnşaat Mühendisi
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
İş Güv.Uzm.& İşyeri Hek. Eğiticisi
Adalet Bakanlığı İSG Bilirkişisi
Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı
Yönetim Sistemleri Baş Tetkikçisi

www.buraktuna.net
 EĞİTİMİN AMACI

Katılımcıların, işyerinde elektrikle

çalışmalarda ortaya çıkan riskler hakkında
bilgi sahibi olmalarına ve bu risklere karşı
alınması gereken İSG tedbirlerini
öğrenmelerine yardımcı olmaktır.
 EĞİTİMİN HEDEFİ

Elektrikle ilgili risk etmenlerini belirler.

Sağlık ve güvenlik açısından gerekli olan
kontrolleri sınıflandırır, elektrikle
çalışmalarda alınması gereken önlemleri
açıklar.
TANIMLAR
 ATOM
Bir elementin kimyasal özelliklerini taşıyan en küçük
yapı taşıdır.
Atom temel olarak bir çekirdek ve onun etrafında
bulunan elektron bulutundan oluşur.
Atom çekirdeği, elektrondan kütlece büyük iki temel
parçacıktan; proton ve nötrondan oluşmaktadır.
 ELEKTRİK NEDİR?
Maddenin yapısında bulunan elektron
parçacıklarının hareketleriyle ortaya çıkan enerji
türüdür.
Eski Yunanca'da "kehribar" anlamına gelen
elektron sözcüğü, Latince'ye electro veya
electrica olarak geçmiştir.
Elektrik; elle tutulmayan, gözle görülmeyen
ancak yapılan iş ile ortaya çıkan bir enerji
çeşitidir. Dünyada en yaygın kullanılan enerji
türüdür
Elektriğin Uygulama Alanları
 ELEKTRİK AKIMI
İletkenden birim zamanda geçen elektron
miktarıdır.
I ile gösterilir.

Akımın birimi Amper olup A ile

gösterilir.

Akım Ampermetre ile ölçülür.

 AKIMIN YÖNÜ

Akım, elektronların hareketiyle ortaya çıkar. Ancak eskiden

akımın + yüklü oyuklar tarafından taşındığı sanıldığından,
bugün de eski teorem kabul edilmektedir. Başka bir deyişle,
bir pilde akım + uçtan – uca doğru gider diye kabul ederiz.
Aslında akım – uçtan + uca doğru akar.
Günlük hayatta kullandığımız bir çok
cihaz 1-2 amper akım çeker.
İletkenin herhangi bir noktasından 1
saniyede 6,25x1018 elektron geçmesi 1
amperlik akıma eşittir.
 GERİLİM

Gerilim; serbest elektronların harekete

geçmesini sağlayan enerjidir.

V veya U ile gösterilir.

Gerilimin birimi Volt olup V ile gösterilir.

Gerilim Voltmetre ile ölçülür.

İki nokta arasındaki gerilime Potansiyel

Fark adı verilir.
 KÜÇÜK GERİLİM
Anma gerilimi 50 Volt ’a kadar olan gerilim değ eridir.

TEHLİKELİ GERİLİM
Etkin değ eri alçak gerilimde 50 voltun ü zerinde olan, yü ksek
gerilimde hata sü resine bağlı olarak değ işen gerilimdir.

ALÇAK GERİLİM
Etken değ eri 1.000 volt ya da 1.000 voltun altında olan
gerilimdir.

YÜKSEK GERİLİM
Etken değ eri 1.000 voltun ü zerindeki gerilimdir.
 İŞLETME ELEMANI
Elektrik enerji tesislerini oluşturan generatör,
motor, kesici, ayırıcı, anahtarlama (bağlama)
hücresi vb. cihazlardır.
SANTRAL
Elektrik enerjisinin üretildiği tesislerdir
AĞ (ENTERKONNEKTE) ŞEBEKE
Santrallerin birbiri ile bağlantısını sağlayan
gözlü şebekedir.
İLETİM ŞEBEKESİ
Yerel koşullar nedeniyle belli yerlerde üretilebilen
ve ağ şebeke ile en üst düzeyde toplanan enerjiyi
tüketicinin yakınına ileten kablo ve/veya hava hattı
şebekeleridir
 DAĞITIM ŞEBEKESİ
İletilerek tüketilecek bölgeye taşınmış olan enerjiyi,
tüketiciye kadar götüren şebekedir.

ANA İNDİRİCİ MERKEZ

Gerek enterkonnekte şebekeden alınan enerjiyi, daha küçük
seviyeli iletim şebekelerine, gerekse iletilerek dağıtım
bölgesine taşınan enerjiyi seçilmiş dağıtım gerilimi
seviyesine dönüştüren transformatör merkezleridir.
ARA İNDİRİCİ MERKEZ
İki veya daha fazla yüksek gerilim seviyesi kullanılan
şebekelerde enerjiyi bir yüksek gerilim seviyesinden
diğerine dönüştüren transformatör merkezleridir.

DAĞITIM TRANSFORMATÖR MERKEZİ

Yüksek gerilimli elektrik enerjisini alçak gerilimli elektrik
enerjisine dönüştüren transformatör merkezleridir.
 TOPRAKLAMA GERİLİMİ
Bir topraklayıcı yada topraklama tesisi üzerinden
akım geçmesi durumunda bunlarla referans
toprağı arasında meydana gelen gerilimdir.

DOKUNMA GERİLİMİ
Topraklama geriliminin, insan tarafından
köprülenebilen bölümüdür.

ADIM GERİLİMİ
Topraklama geriliminin, insanın 1 m'lik
adım açıklığı ile köprülenebilen bölümüdür
TOPRAKLAYICININ YAYILMA DİRENCİ
Bir topraklayıcı ile referans toprağı
arasındaki toprağın direncidir.

TOPRAKLAMA DİRENCİ

Topraklayıcının yayılma direnci ile

topraklama iletkeninin direncinin toplamıdır.
 KÜÇÜK GERİLİM

Bir yalıtım hatasında yüksek dokunma

gerilimi baş göstermemesi için, anma
gerilimleri 42 volta kadar olan akım
devrelerinin topraklanmadan çalıştığı bir
korunma tedbiridir.

HATA GERİLİMİ
İnsanlar tarafından dokunulabilen, işletme
devresine ait olmayan iletken bölümler
arasındaki yada iletken kısımlar ile toprak
arasında oluşan gerilimdir.
 KISA DEVRE
Genellikle bir arıza sonucu meydana gelen
iletken bağlantıdır.

HATA AKIMI
Yalıtkanlık hatası sonucu oluşan kısa devre
akımı yada toprak temas akımıdır.

KAÇAK AKIM
Gerilim altında bulunmayan iletken bölümler,
akım sisteminin orta noktasına, doğrudan
doğruya topraklanmış bir şebeke noktasına
yada toprağa iletken olarak bağlı ise, gerilim
altında olan tesis bölümlerinde bu bölümlere
yalıtkan madde üzerinden işletme gereği
geçen akımdır.
 AŞIRI GERİLİM

İletkenler arasında yada iletkenler ile

toprak arasında oluşan işletmede izin
verilen en büyük değeri aşan gerilimdir.
Genellikle kısa süreli oluşur.
 DİRENÇ
Direnç; elektrik akımına karşı gösterilen zorluk
şeklinde tanımlanır. Maddelerin iletkenlikleri
(geçirgenlikleri), maddelerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine göre, az veya çok olacak şekilde değişir

Direncin değeri, yapıldığı madde, kalınlığı ve

uzunluğu ile belirlenir.

R veya r ile gösterilir.

Direncin birimi Ohm olup Ω ile gösterilir.

Direnç Ohmmetre ile ölçülür.

 AVOMETRE

Akım – Gerilim ve Direnç ölçen aletlerin genel adı

AVOMETRE – Multimetre olarak da bilinir
 ELEKTRİK ZAYIF AKIM TESİSLERİ

Normal durumlarda, insanlar ve eşyalar

için tehlikeli olan akımların meydana
gelemediği tesislerdir.
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ

İnsanlar, diğer canlılar, bitkiler ve eşyalar için

bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.)
tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin
üretilmesini özelliğinin değiştirilmesini,
biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve
mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb.
enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını
sağlayan tesislerdir.
 ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ

Yapıların içinde veya bu yapılara ek olarak

kurulmuş tesisler dışındaki her türlü alçak
gerilim tesisleri, evlere ait, bağ, bahçe
tesisleri, sürekli tesislerin işletmeye
açılmasına kadar kurulmuş geçici
tesislerdir.
 EL ULAŞMA UZAKLIĞI
Normal olarak girilip çıkılan yerlerde insan elinin,
yardımcı bir araç kullanmadan her yönde ulaşabileceği
uzaklıklardır.
Bu uzaklıklar, basılan yüzeyden başlayarak yukarıya
doğru 2,5 m. aşağıya ve yanlara doğru 1,25 m.
varsayılır.

2,5 m

1,25 m
 SIFIR İLETKENİ

Doğrudan doğruya topraklanmış bir iletken

olup genellikle sıfırlamada koruma iletkeni
olarak kullanılabilen orta iletkendir.

SIFIRLAMA
Gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinin
sıfır iletkenine veya buna iletken olarak
bağlanmış olan koruma iletkenine bağlanmasıdır.
 GÖVDE
İşletme araçların her an dokunulabilen, aktif
bölüm olmayan fakat bir arıza durumunda
gerilim altına girebilen iletken bölümleridir.
GÖVDE TEMASI
Bir hata sonucunda bir elektrik işletme
elemanının gövdesi ile aktif bölümler
arasında oluşan iletken bağlantıdır.
GÖVDE TOPRAKLAMASI
Gövde teması neticesinde çalışanların
elektrik akımına kapılmaması için yapılan
topraklamadır.
 DİRENÇ
Direnç; elektrik akımına karşı gösterilen zorluk
şeklinde tanımlanır. Maddelerin iletkenlikleri
(geçirgenlikleri), maddelerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine göre, az veya çok olacak şekilde
değişir.
Direncin değeri, yapıldığı madde, kalınlığı ve
uzunluğu ile belirlenir.
R veya r ile gösterilir.
Direncin birimi Ohm olup Ω ile gösterilir.
Direnç Ohmmetre ile ölçülür.
 AKIM-GERİLİM-DİRENÇ İLİŞKİSİ

George S. Ohm temel üç elektriksel

büyüklük arasında önemli ilişkiler
bulmuştur.
Ohm; elektrik akımın, uygulanan gerilim
ile doğru orantılı, direncin büyüklüğü ile
ters orantılı olduğunu ispatlamıştır.

Geri lim(V )
Akm( I ) 
Direnç ( R )
V
I
R
 İLETKEN MADDE

Elektriği ileten maddelerdir.

Atomların dış yörüngelerindeki elektron
sayısı dörtten az (1-2-3) olan
elementlerdir.
Atomların dış yörüngesindeki elektronlar
atoma zayıf olarak bağlıdır.
İnsan vücudu da iyi bir iletkendir.
İyonlara sahip sıvılar da iyi bir iletkendir,
bunlara elektrolit adı da verilir.
 YALITKAN MADDE
Elektriği iletmeyen maddelerdir.
Bir elektrik akımı taşıyabilecek serbest
elektronları olmayan, elektrik iletkenliği sıfır
veya çok zayıf olan cisim veya maddedir.
Saf su yalıtkandır, günlük hayatta kullandığımız
su ise iletkendir. Çünkü günlük kullanılan su
içerisinde iyonlarına ayrılmış bir çok madde
vardır. Toprak içerisinde su olduğu için
iletkendir.
Gazlar genelde yalıtkandırlar; fakat iyonlarına
ayrılmış gazlar iletkenlik kazanırlar.
 İLETKEN ÇEŞİTLERİ

Ana İletken (Faz iletkeni) (L1,L2,L3):

Ana iletken Elektrik enerji kaynaklarını
tüketicilere bağlayan, fakat orta noktadan
ya da yıldız noktasından çıkmayan
iletkenlerdir.
 İLETKEN ÇEŞİTLERİ

Nötr iletkeni (N):

Şebekenin orta noktasına veya yıldız
noktasına bağlanan, elektrik enerjisinin
iletilmesine katkıda bulunan bir iletkendir
(d.a. sistemlerinde kaynağın orta
noktasına bağlanan iletkene de orta
iletken denir).
 İLETKEN ÇEŞİTLERİ

Koruma iletkeni (PE):

Elektriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına
karşı alınacak güvenlik önlemleri için işletme
elemanlarının açıktaki iletken bölümlerini;
-Potansiyel dengeleme barasına,
-Topraklayıcılara,
-Elektrik enerji kaynağının topraklanmış
noktasına,
bağlayan iletkendir.
 DOĞRU AKIM DC

Zamanla yön ve büyüklüğü değişmeyen

akımdır.
DC:Direct Current
 ALTERNATİF AKIM AC
Zamanla yön ve/veya büyüklüğü değişen
akımlardır.
AC:Alternating Current
Konutlarda kullanılan gerilim 220 V
Sanayide kullanılan gerilim 380 V
ELEKTRİĞİN ETKİLERİ
ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA RİSK ETMENLERİ

Elektrik tesisatının cins ve hacmine göre

yetkili ehliyete sahip kişilerce yapılmaması,
bakım ve onarımlarının sağlanmaması
Elektrik ile ilgili fen adamları, gördükleri teknik
veya mesleki öğrenim seviyelerine göre aşağıdaki
gruplara ayrılırlar
 1. Grup: En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler
 2. Grup: En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler
ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve
teknik öğrenim görenler
 3. Grup: En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim
görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle
Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile
tamamlamış olanlar ile 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki
Eğitimi Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık
belgesi alanlar.
 1. Grup: En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler
 2. Grup: En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler
ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve
teknik öğrenim görenler
 3. Grup: En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim
görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle
Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile
tamamlamış olanlar ile 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki
Eğitimi Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık
belgesi alanlar.

ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ, GÖREV VE

SORUMLULUKLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA RİSK ETMENLERİ

Makine veya aletlerin çıplak metal

kısımlarının topraklanmamış ya da gerekli
yalıtımın yapılmamış olması
Gövde topraklaması
Topraklamanın kolay muayene
edilememesi sonucu, topraklaması
yapılmış bilinen alet veya makinelerin,
zaman süreci içerisinde veya dış etkenler
sonucu topraklamasının bozulması
ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA RİSK ETMENLERİ

Çalışanlara yeterli KKD, güvenlik

malzemesi verilmemesi veya çalışanların
bunları kullanmaması,
Çalışanlara İSG konusunda gerekli
bilgilerin verilmemesi ve bu konuda sürekli
olarak uyarılmamaları veya işyerinde
konulan kurallara çalışanların uymaması
ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA RİSK ETMENLERİ

Çalışanların elektrik enerjisi hakkında

gerekli eğitim, bilgi ve deneyime sahip
olmamaları, bunun sonucu olarak
kendilerine aşırı güven duymaları ve
elektriğe karşı gerekli dikkat ve özeni
göstermemeleri
Çalışanların gerekli talimatları almadan veya
görevleri dışında arızaya müdahale etmeleri
Çalışanların ve işverenlerin işlerini
benimsememesi
 ELEKTRİK
KAZALARINDA
ÖNEMLİ FAKTÖRLER
 ELEKTRİK KAZALARINDA
ÖNEMLİ FAKTÖRLER

1. Tehlikeli akımın cinsi (AC-DC)

2. Etkileyen gerilimin büyüklüğü
3. Akım büyüklüğü ve şiddeti
4. Akım alternatif ise frekansı
5. Akımın etki yaptığı süre
6. Devre topraktan tamamlanmış ise,
toprağın kuru ve ıslak olma durumu
7. Elektrik devresinde izole edilmemiş
noktaların bulunması
 ELEKTRİK KAZALARINDA
ÖNEMLİ FAKTÖRLER

8. Akım kaynağı ile kazazede arasında

akımı engelleyici maddelerin bulunması
9. Akımı taşıyan bağlantılar
10.Akım şiddetinin yönü ve izlediği yol
11.Kaza sırasında vücudun gösterdiği
direnç
12.Ellerin kuru, ıslak, terli veya nasırlı
olması
 ELEKTRİK NEDEN ÇARPAR?
Elektriğin bir canlıya zarar vermesi için elektrik
akımının bu canlı üzerinden geçmesi ve devreyi
tamamlaması gerekir. Elektriğin vücudumuzdan
akmasının sebebi hücre sıvıları, başta tuz olmak
üzere çözülmüş iyonlar vardır. Bunlar çok iyi
iletkendirler ve vücudumuzdaki elektrik akımının
akmasına neden olur. Elektrik akımının seviyesine
ve süresine bağlı olarak da insanda meydana
gelebilecek zararlar değişir. Akım şiddetlerine bağlı
olarak insanda meydana gelen fizyolojik tepkiler
aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
 ELEKTRİK NEDEN ÇARPAR?

(a) Bir kolu ve bacağı (b) Bir kolu ve bir bacağı

arasındaki bir gerilim arasında gerilim farkı
farkı olan insan vücudu. olan insan vücudunun
basitleştirilmiş modeli.
ELEKTRİK KAZALARININ OLUŞUM NEDENLERİ
İzolasyon hatalarından oluşan kazalar %23
Gövde topraklaması olmaması sonucu kazalar %26
Enerji iletim hatlarıyla temas sonucu kazalar %20
Elektrik direkleri üzerinde veya yakınında oluşan
kazalar %12
Gerilim yakınındaki işlerde oluşan kazalar %5,5
Patlama sonucu oluşan kazalar %5,9
Elektrik kısa devreler sonucu yangın %7,6
ELEKTRİK AKIMIN İNSAN
VÜCUDUNA ETKİLERİ
ELEKTRİK AKIMINININ İNSAN VÜCUDUNA ETKİSİ

 Alçak gerilim kan dolaşım sistemi üzerinden

meydana gelir.
 Kalp fibrilasyonu (şok) ile öldürür.
 Yüksek gerilimlerde kan dolaşım sistemi
dışındaki bir çok organ da iletken hale gelir.
 Deri dokusunun direnç etkisiyle ağır yanıklar
sonucu öldürür.
ELEKTRİK AKIMINININ İNSAN VÜCUDUNA ETKİSİ
 İnsan vücudu toplam direnci: 2.500 Ω
-Nemli ortamlarda 1.000 Ω
-Islak ortamlarda 480 Ω’ a kadar düşer.

İnsan için tehlikesiz akım : 20 mA

V = I x R = 50 V

 İnsanlar için sınır (tehlikesiz) gerilim : 50 V

 Nemli ıslak yerlerde,

 Metal malzemelerin çoğunlukta olduğu yerlerde,
42 Volt gerilim kullanılmalıdır.
ALTERNATİF AKIMIN ZAMAN-AKIM ETKİSİ
TEMAS GERİLİMİ GÜVENLİK EĞRİSİ
VÜCUT ÜZERİNDE ELEKTRİK ÇARPMASININ ETKİLERİ
ELEKTRİK ÇARPILMASINDAN KORUNMA

İnsanları elektrik çarpmasından

korumak için
Koruyucu yalıtım
Üzerinde durulan yerin yalıtılması
Küçük gerilim kullanma
Sıfırlama
Topraklama
Kaçak akım rölesi kullanma
Eğitim çalışmaları
KORUYUCU YALITIM (KORUMA İZOLASYONU)
Normalde gerilim altında olmayan ancak yalıtım
hatası sonucu elektriklenebilen parçaların izoleli
yapılmasıdır.
Elektrik işlerinde kullanılan el aletleri uygun
şekilde yalıtılmalıdır.
Çift izolasyonlu malzemeler kullanılmalıdır.
Elektrikli el aletlerinde CE işareti ve çift
izolasyon işareti aranmalıdır.
Çift yalıtım işareti;
ÜZERİNDE DURULAN YERİN YALITILMASI

Yerleri değişmeyen sabit elektrikli

makine ve araçlarda, elektrik panolarının
taban alanına yalıtkan paspas
konulmalıdır.
 KÜÇÜK GERİLİM KULLANMA

Tehlikeyi kaynakta önleme-bertaraf etme değil

kaynakta azaltma uygulaması olduğuna dikkat
ediniz.
Nemli ıslak yerlerde,
Metal malzemelerin çoğunlukta olduğu yerlerde,
küçük gerilim (42 Volt gerilim) kullanılmalıdır.

Elektrikli el aletleri ıslak yerlerde küçük gerilime

(24 V-42 V) bağlanmalıdır.
 SIFIRLAMA
Elektrikli makine ve araçların gövde kısımlarının nötr
iletkenine bağlanmasıdır.
Nötr hattına doğrudan bağlamak için en az 10 mm 2
kesitinde bakır iletken kullanılmalıdır.
Prizlerdeki toprak ucunun nötr hattına bağlanması ile
de yapılabilir.
Zorunlu olmadıkça tercih edilmemelidir.
Genellikle; topraklama bulunmayan yapılarda kullanılır.
Sıfır iletkeni bir koruma iletkeni olarak
kullanılmamalıdır. Ek risk getirir.
 TOPRAKLAMA

Toprak
Elektrik potansiyelinin her noktada sıfır
olduğu yeryüzünün madde ve yer olarak
ifadesidir.
Humuslu toprak
Killi toprak
Kumlu toprak
Çamur
Kayalık arazi
 TOPRAKLAMA
Topraklama İletkeni
Topraklanacak bir cihazı ya da tesis bölümünü,
bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya
yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenmiş bir
iletkendir.
Topraklamak
Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir
topraklama tesisi üzerinden toprağa bağlamaktır.

Topraklama
Topraklamak için kullanılan araç, düzen ve
yöntemlerin tümüdür.
 TOPRAKLAMA ÇEŞİTLERİ
1. Dolaysız topraklama: Topraklama direncinden
başka hiçbir direnç içermeyen topraklamadır.
2. Dolaylı topraklama: Topraklama iletkeni
üzerine ek olarak bağlanan ohmik, endüktif
veya kapasitif dirençlerle yapılan
topraklamadır.
3. Açık topraklama: Topraklama iletkeni üzerine
bir parafudr veya eklatör bağlanan
topraklamadır.
KULLANIM AMACINA GÖRE TOPRAKLAMA ÇEŞİTLERİ

1. Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma

gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım
devresinde bulunmayan iletken bir bölümün
topraklanmasıdır.
2. İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir
noktasının, cihazların ve tesislerin normal
işletilmesi için topraklanmasıdır.
3. Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya
bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine
getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır.
Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni
olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme
akımlarını da taşır.
 TOPRAKLAYICI ÇEŞİTLERİ

1. Konuma Göre Topraklayıcılar

a. Yüzeysel topraklayıcı
b. Derin topraklayıcı
2. Biçim ve Profile Göre Topraklayıcılar
a. Şerit topraklayıcı
b. Boru ve profil topraklayıcı
c. Örgülü iletken topraklayıcı
d. Doğal topraklayıcı
e. Topraklayıcı etkisi olan kablo
f. Çıplak topraklayıcı bağlantı iletkeni
g. Temel topraklayıcı
 TOPRAKLAMA
Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden yapılmış
olmalıdır. (Cu, Al)
Periyodik kontrollerde direnci 10 ohm’dan büyük
levhalara ek topraklama levhası eklenmelidir.
Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı ve paratoner
periyodik kontrol periyodu azami 1 yıldır.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartlar
ı Yönetmeliği
Topraklama Tesisatı Ölçümü Periyodik Kontrol Raporu Örneği
 KAÇAK AKIM RÖLESİ
Yalıtım hatasından kaynaklanan hata akımını
algılamak ve algılanan kaçak akım değerini belirlenen
değerlerin üzerine çıkması durumuna bağlı bulunduğu
devreyi kesen ekipmandır.
30 mA insan (hayat) koruma
300 mA tesisat (yangın) koruma değeridir.
Kullanılması zorunlu
KAÇAK AKIM RÖLESİ
 SİGORTA
 Devreden geçen akımın belli bir değerin üzerine
çıkmasını engelleyerek devre elemanlarının ve
devreye bağlı alıcıların zarar görmesini meydana
gelebilecek kaza ve arızalara karşı koruma
sağlayan açma elemanlarıdır.
 Sigorta elektrik çarpmalarından ve statik
elektriğin kötü etkilerinden korumaz.
 Elektrik işletmelerinden ve alıcılarını yanmaya
karşı korur.
 Alıcı üstünde elektrik kaçağı oluştuğunda kişileri
elektrik çarpmasına karşı korur.
 SİGORTA
Sigortalar değiştirilmeden önce;

1. Sistem gerilim dışı bırakılır,

2. Gerilim yokluğu kontrol edilir,
3. Sigorta gerilim dışı bırakılamıyor ise kesicilerle devre kesilir.
Koruma aygıtları;

Bir yüksek gerilim tesisini veya bunun bir kısmını

müsaade edilmeyen aşırı gerilimlere karşı koruyan
aygıtlara, aşırı gerilimlere karşı koruma aygıtları
denir.

Parafudr;
 Büyük akım darbelerini toprağa iletir ve işletmeyi
kesintiye uğratmadan aşırı gerilimleri şebeke
izolasyonu için zararsız bir düzeye indirir.

Paratoner – Faraday Kafesi;

 Havadaki elektrik yükünü toprağa aktarmayı
amaçlayan araçtır
 EKED-LOTO

EKED: Etiketle-Kilitle-Emniyete Al-Dene

LOTO: Lock Out&Tack Out
Tüm elektrik bakım, onarım ve
kontrollerinde EKED (LOTO)
uygulanmadan çalışılmaya
başlanmamalıdır.
Yüksek gerilim tesisatı üzerinde herhangi bir
çalışmaya girişmeden önce, tesisat gerilimsiz durumu
getirilmelidir
Gerilimsiz duruma getirdikten sonra gerilim yokluğunu
kontrol edilmelidir
Topraklama-kısa devre etme işlemi çalışılacak yerde, burası
ile akım kaynağı arasında yapılmalıdır.

Önce topraklama sonra kısa devre.

 
Çalışılan tesisatın birden çok kaynaktan ring hatlarla
beslenmesi halinde iki taraftan da topraklama ve kısa devre
uygulanmalıdır.
 
Elektrik iç tesislerinde 32 Amperin üstündeki sigortalar en
az bir şalter veya anahtar ile kontrol altına alınmalıdır.
 
 DİĞER ÖNLEMLER
Atölyelerde bulunan makine ve tezgahların ayrı ayrı durdurma
tertibatından başka, atölyedeki veya kısımdaki tezgahları tamamen
durduracak bir ana şalter bulunmalıdır.
Elektrik panolarının önüne geçişi güçleştirecek malzemeler
bırakılmamalıdır.
Makine ve tezgahların çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri
kırmızı renkte olmalıdır.
Makine ve tezgahların kumanda yeri, bunlar görülemeyeceği yerde ise
çalışmaya başlamadan önce bir uyarı sesi ile haber verilmelidir.
Elektrikli el aletlerinin kullanılması gereken yerlerde, yeteri kadar
topraklanmış elektrikli prizler bulundurulmalıdır.
Elektrik kabloları muntazaman döşenmiş olmalı, kırık fiş ve prizler
onarılmalı, sigortalar kapalı dolap içerisinde bulundurulmalıdır.
Muhtemel patlayıcı ortamlarda bu ATEX elektrikli ekipman ve
teçhizatlar kullanılmalıdır.
Nemli çalışma yerlerinde su geçirmez ve suya dayanıklı elektrikli
ekipman ve teçhizatlar kullanılmalıdır.
Elektrik kabloları elektrikli ısıtıcılardan ve ısı kaynaklarında uzak
tutulmalıdır.
Prizlere çocukların erişiminin önlenmesi için kapaklı olanlardan
seçilmeli veya yükseğe konumlandırılmalıdır.
Kemirgenlere karşı önlem alınmalıdır.
 STATİK ELEKTRİK

İletken bir bağlantı olmaksızın, sürtünme

ve hareket sonucu oluşan durgun
elektriktir.
Maddelerin yapısı, işleme, öğütme,
sürtünme, karıştırma, sıçrama, taşıma ve
depolama işlemleri sonucunda oluşabilir.
Statik elektrik yüklü cisimlerin birbirleriyle
temas etmeleri sonucu kıvılcım oluşur ve
patlama ve yangın ihtimali sonucu ölüm
ve yaralanma riski oluşturur.
 STATİK ELEKTRİK
Statik elektriği engellemek için (özellikle
parlayıcı patlayıcı ortamlarda);
 Nemlendirme (Maden ve kağıt üretim)
 Çevre havasını statik elektrik akımının geçmesine
izin verecek kadar nemli hale getirerek, statik
elektrik birikimi engellenebilir.
 Topraklama

 İyonizasyon (Kimyasal yöntemdir).

 Hava normal koşullarda iletken değildir. Ancak
havayı yeterli oranda iyonlaştırarak statik elektriğin
cisimlerde birikmesi önlenebilir.
 STATİK ELEKTRİK

Antistatik ayakkabı
El barası Statik yük bileziği

ESD işareti
(Electro Static Decharge
ELEKTRİK ÇARPMA OLAYINDA NELER YAPILABİLİR
Hatalı akım devresi hemen kesilmelidir,
Akım kesilmemişse, yalıtkan bir cisim kullanarak,
çarpılan kişinin elektrikle teması kesilmeli,
Çarpılan kişinin çıplak vücuduna dokunulmamalı,
Akım kesilmemişse, çarpılan kişi, elbisesinin kuru
olan kısmından tutarak, gerilim altındaki tesis
kısmından uzaklaştırılmalı,
Solunum ve nabız yoksa suni solunum kalp masajı
yapılmalı,
Eğer solunum ve nabız varsa fakat kazazedenin
bilinci yerinde değilse kazazedeye şok pozisyonu
verilmelidir.
Yanıklar kuru ve temiz bezle kapatılmalıdır.
Acil olarak kazazedenin en yakın sağlık kuruluşuna
ulaştırılması sağlanmalıdır.
 PERİYODİK MUAYENE SÜRELERİ
Çeşitli topraklama  tesislerinin işletme dönemi içindeki
muayene, ölçme ve denetlemelere ilişkin önerilen
periyotlar:
1) Elektrik üretim iletim ve dağıtım tesisleri (enerji
nakil ve dağıtım hatları hariç) için: 2 yıl,
2) Enerji nakil ve dağıtım hatları için: 5 yıl,
3) Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için:
i) Topraklamalara ilişkin dirençlerinin  muayene ve
ölçülmesi: 1 yıl,
ii) Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme
ve kontroller: 2 yıl,
4) Sabit olmayan tesisler için:
i) Sabit işletme elemanları için: 1 yıl,
ii) Yer değiştirebilen işletme elemanları için: 6 ay.
 PERİYODİK MUAYENE SÜRELERİ

Parlayıcı, Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı

Maddelerle Çalışılan İşyerleri ve İşlerde
Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük
kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak
ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama
tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme
periyotları bir yılı aşamaz.

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeli

ği Ek-P
GÜVENLİK MESAFELERİ
GÜVENLİK MESAFELERİ
 ÖNEMLİ BİLGİ
Kuvvetli Akım tesislerinde, yüksek gerilimli hava
hatlarında kullanılan çıplak örgülü bakır iletkenlerin
kesitleri en az 16 mm2 olmalıdır.
Telektrikli kuvvetli akım tesisleri kapsamında YG
hücreleri ve AG pano odalarında aydınlık şiddeti en
az 250 lux olmalıdır.
SORULAR
TOPRAKLAYICI ÇEŞİTLERİ SLAYTI
DOĞRU YANIT: C
DOĞRU YANIT: E
DOĞRU YANIT: B
DOĞRU YANIT: B
DOĞRU YANIT: E
DOĞRU YANIT: D
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
f) Aydınlatma ve havalandırma:
Tesislerin aydınlık şiddeti en az 250 lux olmalı, nemi giderilmeli ve
damlamalar önlenmelidir. Aydınlatma ve havalandırma tesislerinin
iletkenleri, olabildiğince arktan tehlike görmeyecek biçimde
yerleştirilmelidir. Ayrıca acil durum (Emergency) aydınlatması
yapılmalıdır.

DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: B
DOĞRU YANIT: C
DOĞRU YANIT: B
DOĞRU YANIT: C
DOĞRU YANIT: B
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: C
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: B
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: A
DOĞRU YANIT: C
DOĞRU YANIT: D
DOĞRU YANIT: B
burak@buraktuna.net