INS-212 Beton Teknolojisi

Prof. Dr. Celalettin BAŞYİĞİT

12. Hafta
 Bölüm / Hafta Hedefleri
1.Bölüm: Taze ve Sertleşmiş Beton Deneyleri
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
TAZE BETON SERTLEŞMİŞ BETON

İşlenebilirlik Deneyleri
TAHRİBATL TAHRİBATSI
(çökme, Vebe,
I DENEY Z
Sarsma tablası, Kelly
DENEYLER
Topu)
Karot çıkarma •Beton
B.H.A. tabancası
Beton Sıcaklığı LABORATUVA •Ses geçirme
Hava içeriği R
DENEYLERİ

ÖRNEK ALMA Mekanik deneyler •B.H.A., Su emme,

Basınç, Çekme •Boşluk oranı, Kılcallık,
Eğilme • Geçirimlilik, Boy değişimi
•Mikro yapı incelemeleri
•Kimyasal analiz
 BETONDA KALİTE KONTROL
İŞLENEBİLİRLİK DENEYLERİ
 Çökme deneyi

 VeBe deneyi

 Sıkıştırılabilme derecesi deneyi (Walz deneyi)

 Yayılma deneyi

 Sıkıştırma faktörü deneyi

 Kelly topu deneyi

 BETONDA KALİTE KONTROL
Kendiliğinden Yerleşen Beton
 BETONDA KALİTE KONTROL
Kendiliğinden Yerleşen Betonlar İçin
İşlenebilirlik Ölçüm Yöntemleri
 Kendiliğinden yerleşen beton (KYB) gibi çok akıcı kıvama sahip olan
karışımların işlenebilirlikleri ve akıcılık özelliklerinin tayini buraya kadar
sözü edilen işlenebilirlik deneyleri ile belirlenemez.

 KYB’nin işlenebilirliği yüksektir. KYB’nin doldurma kapasitesi, dar

engeller arasından geçiş yeteneği ve segregasyona karşı direnci yüksek
olmalıdır.

 Çok akıcı kıvamda olup, bu üç karakteri birden sağlayabilen betonlar

kendiliğinden yerleşen beton olarak sınıflandırılabilir.

 Çok akıcı kıvamdaki her beton kendiliğinden yerleşen beton değildir.

 BETONDA KALİTE KONTROL
KYB’de uygulanan bazı deneyler
Deney Yöntemi Değerlendirilen Özellik

1 Çökme - yayılma Doldurma yeteneği / akıcılık

2 50cm çapa yayılma süresi (t50) Viskozite / akıcılık
3 J - halkası Geçiş yeteneği
4 V kutusu akış süresi Viskozite / akıcılık
5 V kutusu deneyinde t5 dakika Segregasyon direnci
6 L – kutusu deneyi Geçiş yeteneği
7 U – kutusu deneyi Geçiş yeteneği
8 Kajima kutusu deneyi Görünür geçiş yeteneği
9 GTM görüntü stabilite testi Segregasyon direnci
10 Orimet deneyi Doldurma yeteneği
 BETONDA KALİTE KONTROL
Çökme – Yayılma Deneyi

Doldurma yeteneği / akıcılık

 BETONDA KALİTE
J - Halkası Deneyi

Geçiş yeteneği
 BETONDA KALİTE KONTROL
V-Kutusu Deneyi

Viskozite / akıcılık
Segregasyon
direnc i
13
 BETONDA KALİTE KONTROL
U-Kutusu Deneyi

Geçiş yeteneği
 BETONDA KALİTE KONTROL
L-Kutusu Deneyi

Geçiş yeteneği
 BETONDA KALİTE KONTROL
HAVA İÇERİĞİ
HAVA MİKTARI
(HAPSOLMUŞ veya
SÜRÜKLENMĐŞ)

BETON HAV
BETONUN
DİZAYNINI SÜRÜKLEYİCİ
A
HOMOJENLİĞİNİN
N KATKI
KONTROLÜ
KONTROLU KULLANILDIYSA
ETKİNLİĞİNİN
KONTROLÜ

HAVA ÖLÇER
(AEROMETRE
)
 BETONDA KALİTE KONTROL
BİRİM HACİM AĞIRLIK TESTİ

B.H.A. DENEYİ

HACMİ BELLİ bir KALIBA

DOLDURULAN
BETONUN TARTILMASI

BETON TASARIMININ KONTROLU

BETONUN
HOMOJENLİĞİNİN
KONTROLÜ
 BETONDA KALİTE KONTROL
TAZE BETON SICAKLIĞI

BETON
SICAKLIĞI

İDEAL SICAKLIK
15C CİVARI

< +5C veya

> +32 C

ÖNLEM
ALMAK ŞART
 BASINÇ DENEYİ ve BASINÇ DAYANIMI

P
o A

Betonun basınç dayanımı : Eksenel basınç yükü etkisi altındaki

betonun kırılmamak için gösterebileceği direnme kabiliyeti
(betonda oluşan maksimum gerilme)
EĞİLME DENEYİ ve EĞİLME DAYANIMI
 Laboratuvarda yapılan eğilme dayanımı belirleme deneyleri
standartlara göre iki grupta toplanabilir:

 4 Nokta eğilme deneyi  3 Nokta eğilme deneyi

EĞİLME DENEYİ ve EĞİLME DAYANIMI
P P/ 2 P/ 2

L/2 L/2 L/3 L/3 L/3

L L

P/2 P/2
+ + 0
T T P/
- - 2
P/2

M M
+ + + + +
PL/6 PL/6
PL/4
 EĞİLME DENEYİ ve EĞİLME DAYANIMI
P

L/2 L/2

P/2
+
T  Tekil yüklemeli deneylerde açıklık
- boyunca tek noktada (açıklık ortası,
P/2
yükleme noktası) maksimum moment
oluşur ve o noktada kesme kuvveti
M de değer değiştirmektedir.
+ +
 Dolayısı ile saf eğilme durumundan söz
edilemez.
PL/4
EĞİLME DENEYİ ve EĞİLME DAYANIMI
P/2 P/ 2

L/3 L/3 L/3

 İki noktadan yüklemeli deneylerde

P/2 maksimum moment belirli bir
+ değer almaktadır.
aralıkta
0
T
-  Bu aralıkta kesme kuvveti sıfırdır. Bir
P/ başka deyişle, salt eğilme hali söz
2 konusudur.
M
+ + +  Eğilme deneylerinde sadece eğilme etkisi
inceleneceğinden iki noktadan yüklemeli
PL/6 PL/6 ikinci deney yöntemi daha sağlıklı
sonuçlar vermektedir.
 ÖRNEK ŞEKLİ ve BOYUTLARI

 4 Nokta eğilme deneyi  3 Nokta eğilme deneyi

P PL
L6 M 4
M o  W  b
o  W  b h 2
6 h2 6
 ÖRNEK ŞEKLİ ve BOYUTLARI

 4 Nokta eğilme deneyi  3 Nokta eğilme

deneyi

 Hangi deney yönteminde eğilme dayanımı daha düşük çıkar?

 Hangi deney yöntemi daha güvenilirdir?

 3 nokta eğilme deneyi ile alınan sonuçlar 4 nokta eğilme

deneyindekine göre daha yüksektir
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
DOĞRUDAN ÇEKME DAYANIMI

İlk çekme deneyi örnekleri

P
o A

Son çekme deneyi örnekleri

 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
DOĞRUDAN ÇEKME DAYANIMI

Deneyler sonucunda, basınç dayanımının değeri arttıkça

çekme dayanımının arttığı, fakat çekme/basınç
oranının düştüğü belirlenmiştir.
dayanımı
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

 Çekme yüklerinin dolaylı olarak uygulanması ile çekme

dayanımının tespit edildiği bu yöntem “Brezilya Yarma Deneyi”
olarak da adlandırılmaktadır.
 İlk olarak 1953 yılında Brezilyalı Carnerio ve Barcellas tarafından
önerilen bu deney yönteminde, genellikle silindir beton
örnekleri kullanılmaktadır, ayrıca küp örnekler de
kullanılabilmektedir.
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

 Bu deneyde, yatay olarak presin tablaları

arasına yerleştirilen, basınç deneylerinde
de kullanılan, silindir beton örneklerinin
altına ve üstüne yerleştirilen plakalara dik
yönde basınç yüklemesi uygulanarak
gerçekleştirilmektedir.
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

 Yükün arttırılmasıyla,
dolaylı olarak çekme
gerilmeleri oluşur ve
örnek ekseni boyunca
yarılarak göçer.
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

 Elastisite teorisine göre, şekilde

gösterildiği biçimde yüklenen bir
silindirin yük ekseni doğrultusundaki
düzleminde, birbirine dik asal çekme
ve basınç gerilmeleri oluşur.

 Yükün uygulandığı yerlerde oluşan yerel basınç gerilmeleri,

bu noktalardan uzaklaştıkça çekme gerilmelerine
dönüşmekte ve bu çekme gerilmeleri çap boyunca sabit
kalmaktadır, kesitin orta bölgesinde oldukça üniform
dağılımlı çekme gerilmeleri oluşmaktadır.
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

 Burada uygulanan gerilme iki yönlü

olduğundan asıl çekme
dayanımından daha büyük değerler
elde edilir

 Yarma deneyi süresince, deney aletinin (presin) yükleme

tablalarının silindir örneğe göre dikey bir düzlemde
tutulması sağlanmalıdır.
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

 Mukavemet dersi bilgilerinden

yararlanarak, şu şekilde ifade edilir :

2 
Basınç gerilmesi : 2P  D
1
πLD  r(D  
r)
Çekme gerilmesi =
2P P:silindire uygulanan basınç yükü,
L:silindir örneğin uzunluğu,
D:silindir örneğin çapı,

πLD
r ve (D-r): seçilen elemanın yükleme
noktalarına uzaklıklarıdır.30

30
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
ÇEKME DAYANIMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

EKSENEL
ÇEKME
( fct ) EĞİLME
( fct’’ )
SİLİNDİR YARMA ( fct’ )

( fct’ )
fct
( fct’’)
= =
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
ÇEKME İLE BASINÇ DAYANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ
ÇEKME DAYANIMI BASINÇ DAYANIMI İLE

TABLOLAR fctk  (TS500)

f ck
0,35 Betonarme Yapıların Tasarım
ve Yapım Kuralları

 Betonun çekme dayanımı (doğrudan) basınç

dayanımının yaklaşık 10’da biri kadardır.

 Eğilmede çekme dayanımı ise basınç dayanımının

yaklaşık 5’de biri kadardır.
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
ÇEKME İLE BASINÇ DAYANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ

20
Basınç Dayanımı/Çekme
Dayanımı Oranı

15

10

0
C
1
6

C
1
8
 BETONDA KALİTE KONTROLÜ
ÇEKME İLE BASINÇ DAYANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Beton dayanımı (MPa) Oran (%)
Eğilme dayanımı Çekme dayanımı Çekme dayanımı
Basınç Eğilme Çekme / / /
Basınç Basınç Eğilme
dayanı dayanı dayanı
mı mı mı
6,9 1,6 0,8 23,0 11,0 48
13,8 2,6 1,4 18,8 10,0 53
20,7 3,3 1,9 16,2 9,2 57
27,6 4,0 2,3 14,5 8,5 59
34,5 4,7 2,8 13,5 8,0 59
41,3 5,3 3,2 12,8 7,7 60
48,2 5,9 3,6 12,2 7,4 61
55,1 6,4 4,0 11,6 7,2 62
62,0 7,0 4,3 11,2 7,0 63
 BETONUN DİĞER ÖZELLİKLERİ
• KESME DAYANIMI

• AŞINMA DAYANIMI
1. Yüzeysel aşınma
2. Kavitasyon (oyulma)
3. Erozyon

• DARBEYE DAYANIKLILIK

• BETONUN f-
DAVRANIŞI ve
ELASTİSİTE MODÜLÜ
GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME İLİŞKİSİ ve ELASTİK DAVRANIŞ

 Yük altında belirli mertebede şekil değiştirme gösteren,

kaldırıldığında ilk haline yük
denilmektedir.
dönen malzemelere elastik malzemeler
 Malzemenin bu tür davranışı elastik davranış olarak tanımlanmaktadır.
Bu tür davranışta Hooke Kanununa uygun olarak gerilmelerle şekil
değiştirmeler orantılıdır.

Ge rilme agre ga
= ε × E
beton
Çime nto
: Gerilme hamuru
ε: Birim şekil değiştirme
E. Elastisite modülü

Birim şekil
değiştirme
 Poisson Oranı
 Eksenel yüke maruz kalmış bir malzemede elastik bölge
içerisinde yanal birim deformasyonların eksenel birim
deformasyona oranı Poisson oranı olarak adlandırılır.
Betonun Poisson oranı 0.15 ile 0.22 arasında değişir.
εy εy: yanal birim şekil değiştirme

µ ε: eksenel birim şekil değiştirme

 ε
 ELASTİSİTE MODÜLÜ
 Malzemenin elastisite modülü veya elastik modülü
rijitliğinin bir ölçüsüdür. Malzemenin şekil değiştirmeye
karşı koyabilme kapasitesini gösterir.

 Betonda değişik sebeplerle oluşan şekil değiştirmelerin

ve gerilmelerin hesabı için elastisite modülünün
bilinmesi gereklidir.

 Yük altındaki basit elemanlarda gerilmelerin ve

karmaşık yapılarda momentlerin ve sehimlerin hesabı
için de elastisite modülüne ihtiyaç vardır.
 ELASTİSİTE MODÜLÜ
 Basınç veya çekme altında betonun
statik elastisite modülü eksenel
yükleme altında gerilme-birim
deformasyon eğrisinin eğimi olarak
verilir.

 Betonun gerilme-birim deformasyon

eğrisinin doğrusal olmayan
karakterinden dolayı elastisite
modülünün bulunmasında zorluklar
yaşanmaktadır. Bu nedenle elastisite
modülünün hesabında farklı tanımlar
geliştirilmiştir
 ELASTİSİTE MODÜLÜ
f Teğet Modülü
fc

0.4 fc


Teğet Modülü:
f - eğrisine herhangi bir noktada çizilen teğetin eğimi
Uygulamada bu teğet yaklaşık olarak eğrinin 0.4 fc
gerilmesine karşıt gelen noktası esas alınarak çizilir.
 ELASTİSİTE MODÜLÜ
f Başlangıç Modülü

fc

Başlangıç modülü: f- eğrisinin başlangıçtaki teğetinin eğimi

(Et = tan)
 ELASTİSİTE MODÜLÜ
f
fc

Sekant Modülü


Sekant modülü; f -  eğrisinin herhangi bir
noktasını, koordinat merkezine birleştiren
doğrunun eğimidir.
Gerilmenin değeri ile değişir. Bu nedenle, sekant
modülünün hesaplandığı gerilme değeri belirtilmelidir.
Gerilme değeri, dayanımın (fc) belirli bir oranı olarak
seçilir. Bu oran İngiliz standardında %33 Amerikan
standardında ise %40 olarak öngörülmüştür.
 Ultrases yöntemi
 L uzunluğunda bir beton üzerinde özel aygıtlarla üretilen
ultrases dalgalarının, beton elemanın bir ucundan diğer
ucuna varabilmesi için, geçen (t) zamanı mikrosaniye
mertebesinde ölçülür. Beton içindeki V ses hızı ;

L olarak cm/s boyutunda bulunur

V
: betonun birim hacim ağırlığı,
EV x 2
g: yerçekimi ivmesidir
δ g
Boyut değişimi δ
yapıldığında bağıntışu E  10 xV x
5 2

şekle gelir : 9.81

Burada, V km/sn,  kg/lt, E kgf/cm2 birimlerinde alınır
Değişik sınıftaki betonların farklı standart ve bağıntılara göre
tahmini elastisite modülleri

Elastisite Modülü (MPa)

Smith
fc (MPa) TS500 ACI CEB - Voellmy
Youn
g

20 28534 21153 27088 27100 20000

30 31801 25907 31008 35348 26087

40 34555 29915 34129 43360 32000

50 36981 30376 36764 45167 33333

80 43069 36595 43000 72267 53333

 Betonun Elastisite Modülünü
Etkileyen Faktörler
• Agrega
Düşük ya da orta dayanım sınıfındaki
betonlarda beton dayanımı agrega
porozitesi tarafından fazla etkilenmez
• Bağlayıcı hamur
S/Ç oranı, hidratasyon derecesi, hava içeriği ve mineral katkıların varlığı
çimento hamuru elastisite modülü 7-30 GPa
• Ara yüzey
geçiş bölgesinin yoğunluğunun artışının yararlı etkisi basınç dayanımından
daha çok gerilme-birim deformasyon eğrisinde görülmektedir

• Deney koşulları
Karışım özellikleri ve kür yaşı aynı olan betonlardan ıslak olarak test edilmiş
örnekler kuru olarak test edilmiş örneklerden yaklaşık %15 daha yüksek
elastisite modülü değerleri verebilmektedir.
 Bölüm / Hafta Özeti
Bu bölünde taze ve sertleşmiş beton denetleri
açıklanmıştır ve özellikle betonda önemli olan
çekme dayanımı deneyi üzerinde durulmuştur.
 Ödev Çalışması
• Betonun aşınmaya karşı dayanıklılığı üzerine
araştırma yapınız ve kısa bir özet hazırlayınız.

• Not: Birebir aynı ödevler değerlendirilmeyecektir!

 Kaynaklar
• İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN MALZEME BİLGİSİ
Bülent BARADAN
• BETON
Prof.Dr. Turhan ERDOĞAN
• Concrete : Microstructure, Properties, and
Materials
P.K. MEHTA, P.J.M. MONTEIRO
TEŞEKKÜRLER