Tsunami

Tsunami nedir?
Japonca’da liman dalgası anlamına gelen
tsunami, okyanus ya da denizlerin tabanında
oluşan deprem, yanardağ patlaması ve
bunlara bağlı taban çökmesi, zemin
kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize
geçen enerji nedeniyle oluşan uzun
periyotlu deniz dalgasına denir.
• Tsunamiden sonra oluşan dalganın diğer
deniz dalgalarından farkı, su zerreciklerinin
sürüklenmesi sonucu hareket kazanmasıdır.
Derin denizde varlığı hissedilmezken, sığ
sulara geldiğinde dik yamaçlı kıyılarda ya
da V tipi daralan körfez ve koylarda bazen
30 metreye kadar tırmanarak çok şiddetli
akıntılar yaratabilen bu dalga; insanlar için
deprem, tayfun, çığ, yangın ya da sel gibi
bir doğal afet haline gelebilmektedir.
• Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalgadır ancak
kısa bir süre içerisinde üç ya da beş dalgaya
dönüşerek çevreye yayılmaya başlar. Bu
dalgaların birincisi ve sonuncusu çok zayıftır
ancak diğer dalgalar etkilerini kıyılarda şiddetli
biçimde hissettirebilecek bir enerjiyle ilerlerler.
Bu nedenle depremlerden kısa bir süre sonra
kıyılarda görülen yavaş ama anormal su düzeyi
değişimi ilk dalganın geldiğini gösterir. Bu
değişim, arkadan gelecek olan çok kuvvetli
dalgaların ilk habercisi de olabilir.
• Tsunami’nin deniz kıyısına ilk gelişi su
düzeyinin anormal biçimde yükselmesi ya da
çökmesiyle kendini belli eder. Tsunami’nin bu
öncü zayıf ilk dalgası, arkasından gelecek olan
iki ya da üç kuvvetli dalganın habercisidir. Bu
durumda yapılacak tek şey; kıyıdan
uzaklaşmaktır. Deniz içerisinde seyir halinde
bulunanlar ise kıyıdan uzaklara, derin sulara
giderek dalganın kendilerine ve deniz taşıtına
vereceği zararı azaltabilir hatta önleyebilir.
Deniz kıyısında olanlar içinse, denizden
uzaklara ve yükseklere gitmek gereklidir.
• Türkiye'de ise Tsunami'nin en şiddetli ve
tehlikeli olabileceği yerler, Muğla-Gökova
Körfezi,İnce Burun ve Kara Burun, İzmir-
İzmir Körfezi, Aliağa ve Dikili arası,
İstanbul-Kartal, Küçük Çekmece, Şile,
Antalya-Antalya Körfezi, Adana-
Yumurtalık, Antakya(Hatay)-Dörtyol,
Adapazarı(Sakarya)-Karasu- Zonguldak-
Ereğli, Samsun-19 Mayıs ve Tekkeköy’dür.
 Kuzey Sumatra Depremi ve Tsunami

• 26 Aralık 2004 günü Kuzey Sumatra'da(Endonezya) birbirlerine doğru

hareket eden Burma Levhası ile Hindistan Levhası arasındaki ters fay
boyunca meydana gelen deprem deniz tabanının şeklini değiştirmiş,
yaklaşık 1200-1300 kilometrelik kesiminin kırıldığı tahmin edilen fay
üzerindeki ters atım 15-20 metreye ulaşmıştır. Derin bir hendeğin
bulunduğu bölgede meydana gelen bu şekil değiştirmeye bağlı olarak
oluşan kabarma tsunaminin oluşmasına neden olmuştur. Derin
sularda çok hızlı olarak hareket eden tsunami kıyıya yanaştığında
yükselmiş, suyun geriye doğru çekilmesine neden olmuş ve daha
sonra karanın iç kesimlerine doğru su baskını şeklinde ilerlemiştir.
Tsunami, Kuzey Sumatra kıyılarında hemen etkisini gösterirken 2 saat
sonra Sri-Lanka ve Hindistan kıyılarına ulaşmıştır. Ancak Güney Asya
Ülkelerinin çoğunda erken uyarı sisteminin bulunmaması, olanlarda
ise gerekli uyarıların zamanında yapılamaması ya da uyarıların dikkate
alınmaması can kaybının bu derece büyük olmasına neden olmuştur.
• 21.yüzyılın ilk en büyük afeti, 26 Aralık 2004 tarihinde Sumatra Adası’nın
(Endonezya) hemen batısında oluşan Richter ölçeğine göre 9.0 büyüklüğündeki
depremin oluştuğu tsunamidir. Büyük Güneydoğu Asya Depremi,Hindistan ve
Burma plakaları arasındaki sıkışma zonunun sonucu olarak, 7.2 km derinlikte bir
ters faylanma (bir fay bloğunun ötekinin üzerine çıkması) kırılması şeklinde
oluşmuş ve 1000 km uzunluğundaki bir plaka sınırını etkilemiştir.Deprem 9.0
şiddetinde olup bugüne kadar modern aletlerle ölçülen dördüncü en büyük
depremdir.(1960, Orta Şili depremi 9.5 şiddetinde en büyük depremdir.) Merkezi
Endonezya’nın Sumatra Adası olan deprem,Güneydoğu Asya’ya kıyameti
yaşatmıştır.9.0 büyüklüğündeki deprem,10 metrelik tsunami (dev dalga)yaratmış ve
çok geniş alanlı afet oluşturmuştur. Afet, 8 ülkede etkili olmuştur. Tsunami dalgaları
Sri Lanka, Hindistan,Tayland,Malezya,Maldiv Adaları,Myanmar ve Malezya
sahillerini altüst etmiştir.Endonezya’nın 1.500 metre açığında,okyanus tabanının 40
km derininde gerçekleşen dev sarsıntı, 1000 km fayı harekete geçirmiştir.Fayla
birlikte milyarlarca tonluk su kütlesi de harekete geçmiştir.Saatte 800 km hızla
ilerleyen dalgalar,bir buçuk saat sonra ulaştıkları Sri Lanka açıklarında aniden 200
km hıza düşmüştür.Ancak dalgalar,ani yavaşlamanın etkisiyle 6 ile 10 metre
yüksekliğe ulaşarak 150 km süratle kıyıya vurmuştur.Dalgaların 4.600 km uzaklıktaki
Afrika’ya ulaşması ise 5 saati bulmuştur. Endonezya,Malezya,Sri
Lanka,Tayland,Hindistan,Bangladeş,Maldivler,Myanmar,Somali,Kenya ve
Tanzanya’yı etkileyen korkunç tsunami dalgaları inanılmaz bir süratle sahil
şeritlerini silip süpürmüştür.
• 26 Aralık 2004 tarihinde meydana gelen Asya Depreminde oluşan
tsunaminin etkileri oldukça büyük olmuştur.Resmi makamların verdiği bilgiler
çerçevesinde, tsunamide ölenlerin sayısı 226,435 kişi olduğu ve 7,7 milyar
dolarlık hasarın oluştuğu kaydedilmiştir. Hiç şüphesiz,felaketin verdiği zarar
can ve mal kaybıyla sınırlı değildir.B.M Çevre Programı, tsunami felaketinin
Endonezya’da,felaketin ardından mercan resifleri,mangrovlar (tropikal bir
ağaç) ve ekili alanların zarar görmesiyle 675 milyon dolarlık hasar meydana
geldiğini açıklamıştır.Endonezya kıyılarındaki doğal ortam bozulduğu için
ekosistemin işlevi de kaybolmuştur.Depremin Malakka boğazının derinliğini
değiştirdiği de açıklanmıştır.Dev dalgalardan en çok etkilenen ülkelerden biri
olan Maldivler’de yüzlerce ada tamamen yok olmuş.300 bin nüfuslu olan
ülkenin başkenti Male’nin üçte ikisi sular altında kalmıştır. 21.yüzyılın ikinci
büyük tsunami felaketi,11 Mart 2011’de Tokyo’nun373 km kuzeydoğu
açıklarında 24 km derinlikte oluşan 8.9 büyüklüğündeki depremin akabinde
meydana gelmiştir.10 metreyi aşan tsunami dalgası kıyı kesiminde bulunan
ev ve iş yerlerini tahrip etmiş,adeta meskenler,kıyıdaki küçük gemiler,uçaklar
ve arabalar oyuncak gibi dalgalarla sürüklenmiştir.13 binin üzerinde can
kaybının olduğu bu tsunami felaketi,aynı zamanda kıyı açığındaki Fukuşima
nükleer santraline soğutma suyu veren sistemin sualtında kalmasına ve buna
bağlı olarak reaktörlerin aşırı ısınarak radyasyon sızıntısına da neden
olmuştur.