Digitalna obrada slike

Uvod
Hardver za obradu slike
 Historijat

 Fotografija se pojavljuje u XIX vijeku.

 Prva primjena digitalne slike: 1920. u
novinskoj fotografiji za prijenos crno-
bijelih fotografija preko Atlanskog
okeana namijenjenih novinama putem
telegrafskih linija.
 Ovaj sistem je postepeno unaprijeđivan i
po kvalitetu i po brzini, tako da je 1922.
dostigao minimalnu upotrebljivost.
 Historijat
 Ključni detalj u razvoju
obrade slike je pojava
računara koji su omogućili
jednostavnu i brzu obradu
slika.
 Drugi ključni momenat su
astronomska istraživanja 60-
tih godina i tzv. trka u
kosmos.
 JPL iz Kalifornije je obavila prve
zadatke za NASA-u u okviru
američkog svemirskog programa.
 Historijat
 70-tih godina dolazi do nastanka
računarske tomografije koja je
omogućila procjenu sastava
zvijezda i ostalih okolnih nebeskih
tijela.
 Dobijen je precizan pregled sunčeve
unutrašnjosti.
 Slike gama zračenja
 Gama-zraci
 Primjene:
 medicina (snimanje
skeleta),
 astronomija (zračenje
iz kosmosa)
 energetika (zračenje u
nuklearnim
reaktorima)
 Rendgenske slike
 X –zraci
 Primjene:
 medicina (kod pregleda pluća,
u angiografiji krvnih sudova,
CT ili kompjuterska aksijalna
tomografija),
 industrija (analiza kvaliteta
štampanih ploča),
 astronomija(zračenje iz
kosmosa)
 Slike nastaju skeniranjem
snimka ili direktnim
zračenjem
 UV slike
 Snimanja u ultraljubičastoj zoni
spektra
 litografija,
 industrijska inspekcija,
 mikroskopija,
 laseri,
 biološki imaging,
 astronomska posmatranja.
 Infracrvene slike
 Primjene:
 u mikroskopiji (istraživanja pojedinih bolesti i uzoraka,
inspekcije industrijskih proizvoda, u industrijskim
aplikacijama).
 u satelitskim observacijama
 u meterologiji, kako u praćenju oblaka i oluja, tako i u
praćenju vlažnosti, temperature i vazdušnog pritiska.
 za praćenje zagađenja čovjekove okoline i zagađivača,
 u geodeziji za određivanje granica između posjeda,
 u seizmologiji za određivanje pokretanja tektonskih
ploča, kao i
 u kartografiji.
 Infracrvene slike
 Primjene u brojnim industrijskim
aplikacijama za:
 inspekciju elektronskih kola,
 inspekciju proizvoda uključujući tablete i pilule,
 inspekciju zapakovanih materijala,
 inspekciju plastičnih masa,
 prehrambenih proizvoda, ..
 Radiotalasne slike
 Snimanje u području radio talasa
 Primjene:
 u medicini snimanje magnetnom rezonansom
gdje snimci nastaju na osnovu radio talasa
kreiranih snažnim magnetom u obliku impulsnih
povorki koje prolaze kroz pacijentovo tijelo i
odbijaju se od pojedinih tkiva.
 u astronomiji gdje se nekad za snimanje jednog
objekta koriste snimci nastali u više opsega.
 Ultrazvučne slike
 Emituje se zvuk i na osnovu refleksije
kreira slika.
 Primjene:
 u geologiji (u traganju za naftom,
prirodnim gasom, šupljinama i
pećinama kao i u rudarstvu),
 u medicini (za snimanje abdomena i
pojedinih žlijezda) i
 industriji.
 Računarski generisane slike
 Fraktali
 generišu se
iterativnim
ponavljanjem
osnovnog uzorka
 Vizuelizacija:
 kompjuterski 3D
modeli objekata
 Digitalna slika
 Slika se može definisati kao
dvodimenzionalna funkcija f(x,y) pri čemu
su x i y prostorne koordinate, dok
amplituda funkcije f u bilo kojoj tački (x,y)
naziva se intenzitet ili nijansa sivog date
slike u datoj tački.
 Kada x, y i f uzimaju vrijednosti iz
konačnog skupa diskretnih vrijednosti,
tada govorimo o digitalnoj slici.
 Akvizicija slike
Slika je optička predstava objekta osvjetljenog izvorom zračenja
Za formiranje slike neophodni su : objekat, izvor zračenja i sistem za
formiranje slike.
Uglavnom će pod
izvorom zračenja biti
posmatrana vidljiva
svjetlost ali to može
biti i bilo koje drugo
elektromagnetno
zračenje (X-zraci,
gama zraci, radio
talasi), ultrazvuk,
vibracije itd.
odbijeni dio svjetlosti sa
površi dolazi na ulaz
sistema za dobijanje
digitalne slike
 Akvizicija slike

Optički
O p ti~k i Se n zo r D igita liza to r
sistem
siste m Senzor Digitalizator

senzor pretvara optički analogni električni signal

signal u električni pretvara u digitalni
na ulaz u optički
sistem stiže slika
koja je
ovo je neelektronski dio koji se
reflektovana sa
sastoji od sočiva i sličnih djelova;
objekta f(x,y)
modeluje se kao 2D linearni
prostorno invarijantni sistem sa
impulsnim odzivom h(x,y) koji može
biti približno poznat unaprijed
 Akvizicija slike

 f(x,y) se može shvatiti kao snaga svjetlosnog (ili nekog

drugog signala koji se vizualizira).
 h(x,y) je impulsni odziv sistema sočiva nakon kojega opet
dobijamo optički signal.
 Ako je optički sistem linearno prostorno invarijantan izlaz je:

zz
 

b( x , y )  f (  , ) h ( x   , y  ) d  d 
 
kako su u pitanju snage to su
veličine b(x,y) i f(x,y) zasigurno
2D konvolucija (podsjetite se kako
nenegativne
se to obavlja 1D konvolucija i što
je linearni vremensko invarijantni
sistem)
 Akvizicija slike
 Optički sistem očigledno donekle deformiše sliku.
 Proizvođači često mogu da procjene izobličenje
h(x,y) i posebnim tehnikama da vrše ispravljanje.
 Drugi elemenat u optičkom sistemu je senzor koji
vrši pretvaranje optičkog signala u strujni
ekvivalent.
 Senzorika se relativno brzo mijenja i neće biti
detaljno objašnjavana (zbog brzih promjena
tehnologije u ovoj oblasti neki podaci budu
zastarjeli).
 Digitalizator
 Analogni strujni ekvivalent i(x,y) pretvara u digitalnu
verziju kroz dvije procedure:
 Odabiranje
 Zaokruživanje
1 2 3 4 5 6 7
1
i(x,y)
2
3
na osnovu sadržaja u
kvadratu određuje se 4
vrijednost piksela slike 5
i(1,1) 6
7

Piksel je elementarna tačka slike. Koristi se činjenica da oko

vidi mnoštvo sitnih bliskih tačkica kao kontinualnu sliku.
 Digitalizator
 Nakon odabiranja potrebno je izvršiti digitalizaciju
(digitalizacija je zaokruživanje na najbliži cijeli broj koraka
kvantizacije).
 Cijeli broj koraka kvantizacije može da se jednostavno
prikaže binarnim brojem.
 Broj nivoa kvantizacije je uvijek 2k gdje je k cijeli broj.

i(n1,za fiksno n2)

n1
 Najvažniji sistemi

 Fotografija
 Nastala u XIX vijeku.  Fax
 Ne daje strujni  Nastao početkom XX
ekvivalent. vijeka u nekim
 Bazirana na hemijskom varijantama.
procesu.  Digitalizacija pozicija
crnih tačaka na papiru i
 Tržište je potiskuje ali kodirano slanje
tehnološki napredak i komunikacionom
dalje postoji. kanalom.
 Poboljšanje u kvalitetu  Standardizovan.
materijala u posljednjih
pet godina je veće nego
za prethodnih pola vijeka.
 Digitalizatori slike
Tehnologije skeniranja:
SCAN-IN – svjetlosni zrak
 Djelovi prelazi preko slike dio po dio
 Aparatura za odabiranje SCAN-OUT – čitava se slike
 Mehanizam za skeniranje slike osvjetli a odabiranje se obavlja
 Svjetlosni izvor postepeno
 Kvantizator (najčešće AD konvertor)
 Memorijski medijum
 Važne karakteristike
 Veličina piksela
 Veličina slike
 Što se transformiše u sliku (kod vidljivog spektra to je
transmitansa objekata)
 Linearnost
 Najvažniji sistemi
 TV kod nas radi sa 25 slika u
 TV sekundi.
 Nastala 30 godina XX  Razlog: Ako bi se slika slala sa 24
slike u sekundi zbog nesinhronizacije
vijeka.
oka i TV vidjeli bi podrhtavanje slike.
 Kamera (ranije vidicon –  Broj 25 je pogodan jer je to ½
cijevna) u studiju snima frekvencije energetske mreže u
pojedinačne slike. Evropi
 Slike se šalju preko  Tri standarda za analognu TV:
komunikacionog kanala.  PAL (koristio se kod nas i u nizu
zemalja i podrazumjeva 25 slika u
 Pojedinačne slike se sekundi)
prikazuju na ekranu TV-a.  SECAM (koristi u Francuskoj i
 Oko ne vidi kontinualne frankofonskim zemljama, Iranu itd)
slike već 24 slike u  NTSC (američki standard sa 30 slika
sekundi u sekundi; energetska mreža 60Hz)
 TV
 U posljednje vrijeme brzo napreduje digitalna
TV.
 Standard digitalnog TV se naziva HDTV.
 Kako napreduje tehnologija u oblasti
kompresije video-signala postoji velika
mogućnost da se pojave i drugi standardi.
 Za video stream-ove preko Interneta koriste se
drugi standardi koji podrazumjevaju veliku
kompresiju podataka (i gubitak kvaliteta).
 Razvoj DVD diskova dalje generiše nove
visokokvalitetne formate zapisa.
 Računar u obradi slike
 Revolucija u razvoju i primjeni digitalne obrade slike
potiče od razvoja brzih računarskih mašina.
 Tehnološki ovo je veoma dinamična oblast tako da podaci
u skripti stari godinu – dvije su već zastareli i više
predstavljaju istorijski pregled.
 Najčešće u PC računarima opšte namjene postoji
specijalna kartica za rad sa grafikom (obrada grafičkih
podataka i slanje na monitor).
 Ova kartica često sadrži sopstveni procesor za obradu kao
i memoriju.
 Zadatak procesora je najčešće kompresija podataka a
memorija mora biti specijalne konstrukcije da dozvoli
obradu ogromne količine podataka.
 Računar u obradi slike

 Osnovni problem ovih kartica je pristup drugim resursima u

računaru (magistrali i komunikacija sa procesorom računara).

video podaci zahtjevaju dosta memorije

npr. za svaki piskel monitora po 3 bajta
veoma skupo puta broj slika u jednoj sekundi (koji je
veći nego kod TV-a).
 Tehnološki postoji više načina da se ovaj problem razrješi.
 Pored ove kartice mogu postojati i dodatne kartice za obradu
video signala.
 Postoje i specijalizovani računari – grafičke stanice – koji su
namjenjeni samo obradi slike i video zapisa.
 Štampači

 Cilj štampača je da proizvede otisak na papiru

 Postoji mnoštvo tipova štampača. Ovdje ćemo nabrojati najpoznatije:
 Matrični štampači (traka – ribon – koja je umočena u mastilo i prislonjena blizu
papira, otisak nastaje tako što iglice – pinovi- udaraju o traku spajajući je sa papirom).
 Linijski štampači (slična tehnologija kao prethodno opisana sa tom razlikom što
umjesto iglica postoje mali čekići koji su u stanju da udaraju više tačkica odjednom i
na taj način prave linije teksta)
 Laserski i LED štampači (tehnologija zasnovana na elektrofotografiji koja je
otkrivena 1938 a prvi put kod štampača primjenjena 1980-te od strane Canon-a). Na
narednim slajdovima ova tehnologija će biti detaljnije objašnjena.
 Inkjet i bubble jet štampači (jedna ili više kutija sa mastilom se postavlja iznad
papira, podešavanjem piezoelektričnog sredstva kod inkjet štampača ili grijača kod
bubble jet štampača podešava se količina mastila koja će preko dizne biti ispuštena na
papir).
 Laserski i LED štampači

1. U laserskim štampačima postoji cilindar od specijalnog

staklenog materijala koji se uniformno naelektriše.
2. Ovaj cilindar se osvjetli selektivno u skladu sa stranicom koja se
želi odštampati.
3. Osvjetljeni djelovi cilindra se razelektrišu.
4. Zatim se na cilindar nanosi toner. Toner je specijalno praškasto
mastilo.
5. Toner se zadržava samo na naelektrisanim mjestima.
6. Na kraju se dobijena slika prenosi na papir kreirajući trajni
otisak (prenosi se na papir zbog elektrostatičkog elektriciteta).
 Laserski i LED štampači

Fotoprovodni materijal

Sistem sočiva

Kod LED tehnologije za

osvjetljavanje fotoprovodnog
Izvor laserskog zraka
materijala koriste se LED diode
(više njih). Kod LED tehnologije se
štampaju sve tačkice u jednom
redu odjednom.
 Štampanje
 Kod “laserskog” štampanja štampa se materijal u
jednoj boji a zbog mana ljudskog oka različita
gustina tačkica na malom rastojanju nam se čini
kao neka nijansa.

 Dvije najvažnije karakteristike štampača se mjere

u
 dpi=dots per inch i
 ppm=page per minute.
Display-i
 Pod displayima podrazumjevamo sredstva za
prikazivanje slike (u pitanju je najšira definicija).
 Jedna neobična grupa displaya su permanentni
koji ostavljaju trajni otisak (npr. fotokopir
aparati).
 U display-e ubrajamo i:
 računarske monitore,
 medicinska sredstva koja daju sliku,
 projektore,
 itd.
 Monitori
 Tri osnovne tehnologije:
 CRT sa katodnom cijevlju zasnovani na
osvjetljenju fosfornih zrnaca (catode ray tube)
 LCD sa tečnim kristalom (liquide crystal
display)
 PDP zasnovan na dovođenju gasa na visoki
napon (plasma display panel)
 Kamere

 Analogne (vidicon kamera zasnovana na

fotomulitplikatorskoj cijevi) Fotoni
P o lu tra n s p a re n tn a svjetlosti
fo to k a to d a udaraju o
+200V +400V +600V I fotokatodu i
+ 7 0 0 V izbijaju
R
primarne
elektrone.
S v je tlo s t Ubrzani
električnim
0V +100V +300V +500V poljem
S e k u n d a rn i elektroni
P rim arn i e le k tro n i udaraju u
e le k tro n i naredne ploče i
izbijaju sve
Na ovaj način se na izlazu dobija video signal kao električni veći i veći mlaz
ekvivalent (mnogo puta pojačani) signala svjetlosti. elektrona.
Digitalne kamere

 Iako analogne kamere imaju određene prednosti sve

jeftinije i kvalitetnije digitalne video kamere su u
upotrebi.
 Postoje tri tipa senzora kod digitalnih kamera:
 CCD (Charged Coupled Device) senzori
 CID (Charge Injection Device) senzori
 ASC (Active Pixel Sensor)
 CCD senzori su u masovnijoj upotrebi (najviše zbog
cijene) a analiziraćemo i ACS kao novi trend u
oblasti.
 Detalji o CID senzorima se mogu naći u knjizi.