3. GAIA.

ZERGAPENAREN BANAKETA ERAGINA

(ZERGA ERAGINAREN ANALISIA)

3.0. SARRERA

3.1. ZERGA ERAGINA OREKA PARTZIALEKO EREDU

BATEAN: SALGAIEN GAINEKO UNITATE ZERGAK

3.2. ZERGA ERAGINA OREKA PARTZIALEKO EREDU

BATEAN: SALGAIEN BALIOAREN GAINEKO
ZERGAK
 3.0. SARRERA

Analisi honek, zergek gizabanakoen ongizatean sortzen duten aldaketa

aztertzen du.

Zerga bat ezartzean nori egin dion kalte ezagutzea, hau da, zerga nork
ordaintzen duen jakitea du helburutzat.

Beraz, zergaren ERAGIN EKONOMIKOA ezagutu nahi du

ERAGIN EKONOMIKOA  benetan zergaren eragina nork jasotzen duen

ERAGIN LEGALA  Ogasunak nor zergatu nahi duen.

Ez badute bat egiten, zerga TRASLADATU egin dela esaten da.

Analisi sakon batek, zergaren ondorioz ongizatea nola aldatzen den

neurtzea eskatzen du. Baina normalean, analisia sinplifikatu egiten da,
prezioak nola aldatu diren aztertuz.
ADIBIDEA:

•Demagun zergarik gabeko egoeran ondasun baten prezioa Po = 100

dela.

•Ondasun horren kontsumoaren gaineko zerga bat ezartzen da, 10 m.u.-koa

•”Kontsumoa”ren gainekoa denez, “eragin legala” kontsumitzaileek jasaten

dute

•Baino, nork jasaten du zergaren “eragin ekonomikoa”? Egoera posibleak:

1) PK = 110  T=10 denez  PP = 100

Eragin ekonomikoa : Kontsumitzaileak  Zerga ez da trasladatu (EL=EE)

2) PK = 100  T=10 denez  PP = 90

Eragin ekonomikoa : Produktugileak  Zerga guztiz trasladatu da

3) PK = 105  T=10 denez  PP = 95

2 eredu posible analisia egiteko:

OREKA PARTZIALEKO EREDUA 

•Zerga bat ezartzean, soilik merkatu bakar batean sortzen diren efektuak
aztertzen ditu. Beraz, ez da zerga orokorren eragina aztertzeko baliagarria

•Aztertzen den merkatua, ekonomiarekin alderatuz, txikia denean da

aplikagarria

•Ez du bilketaren erabilera aztertzen

OREKA OROKORREKO EREDUA 

•Zerga bat azartzean merkatu guztietan egondako efektuak aztertzen ditu.

Beraz, zerga orokorren eragina aztertzeko baliagarriak dira ere

•Konplexuagoa baino osoagoa

•Bilketaren erabilera aztertzen du ere

 3.1. ZERGA ERAGINA OREKA PARTZIALEKO EREDU
BATEAN: SALGAIEN GAINEKO UNITATE ZERGAK
Unitate zergak  zerga tasa = “u “moneta unitate

A) KONTSUMOAREN gaineko U unitateko zerga baten eragin ekonomikoa (EL=K)

P D(PK)  Kontsumitzaileak gehienez ordaindu
S(PP) nahi duten prezioa ondasunaren unitate
bakoitzeko.
Pa
U Xa Pa Xb Pb …
PK *
Pa-u Baino, zerga bat badago, produktugileari
P0 geldituko zaion prezioaren zatia txikiagoa
PP * U izango da:
Xa Pa-U Xb Pb-U
Pb
Puntu hauek lotuz:
U
Pb-u D(PK)
D’(Pk-u) D’(Pk-u) Produktugileen eskuetara gehienez
Xa X1 X0 Xb X iritsiko den prezioa kontsumitzaileen gehienez
ordaindu nahi duen prezioa eta ogasunak bildu nahi
duen zerga kontuan hartu ondoren.

Bestalde: S(PP)  Produktugileek eskuratu nahi duten gutxieneko prezioa, unitate bakoitzeko

OREKA berria: X 1  P P *  P K * = PP * + u
 Beraz, KONTSUMOAREN g/ U unitateko zergaren eraginez:

OREKA: (c  a)  S(PP) = D(PK) non PK = PP+U den  S(PP) = D(PP+U)

P
S(Pp) Eragin ekonomikoa bi agenteek jasaten dute:

i) Kontsumitzaileak, unitate bakoizeko, jasaten

duen zerga-zama =  PK = PK* - P0
a
Pp*+U=Pk*
Po Pk U d ii) Produktugileak, unitate bakoizeko, jasaten
b
Pp*  Pp
c
duen zerga-zama =  PP = P0 - PP*

non:
PK +  PP = (PK* - P0) + (P0 - PP*) =
D(Pk) = PK* - PP* = U.
D'
D’(PK-u)
X1 Xo X
 ERAGIN EKONOMIKOA, ONGIZATE GALERAREN TERMINUETAN:

P
S(Pp)

a
Pp*+U=Pk*
Po Pk U d b
Pp*  Pp
c

D(Pk)
D' K-u)
D’(P
X
X1 Xo

Kontsumitzaileen ongizate galera =  KS =PK* a b P0 = BilketaK + GZK = (PK* a d P0 )+ (a b d)

+ + +
Produktugileen ongizate galera = PS =P0 b c PP* = BilketaP + GZP = (P0 d c PP* )+ (d b c)
------------------------------------------ -------------- ---------------- -------
Ongizate galera globala = PK* a b c PP* = Bilketa + GZ = (PK* a c PP*) + (abc)
 B) EKOIZPENAREN gaineko U unitateko zerga baten eragin ekonomikoa (EL= P)
P S´(Pp+U)
S(PP)  Produktugileek eskuratu nahi duten
Pb+u S(PP) gutxieneko prezioa, unitate bakoitzeko
U
Pb
Xa Pa Xb Pb …
PK *
P0 U Baino zerga bat badago, produktugileek aurreko
Pa+u * prezioak eskuratzeko kontsumitzaileek prezio
PP altuagoa ordaindu beharko dute :
U
Pa Xa Pa+U Xb Pb+U
D(PK)
X Puntu hauek lotuz:
Xa X1 X0 Xb
S’(Pp+U)  Kontsumitzaileek ordaindu beharko
duten prezioa, zerga ordaindu ondoren produktugileek
eskuratu nahi duten prezioa eskura dezaten

Bestalde: D(PK)  Kontsumitzaileak gehienez ordaindu nahi duten prezioa, unitate bakoitzeko.

OREKA berria: X1  P K *  P P * = P K * - U
 Beraz, EKOIZPENAREN gaineko U unitateko zergaren eraginez:

OREKA: (c  a)  S(PP) = D(PK) non PP = PK- U den  S(PK-U) = D(PK)

S' Eragin ekonomikoa bi agenteek jasaten dute:

P
S(Pp) i) Kontsumitzaileak, unitate bakoizeko, jasaten
duen zerga-zama =  PK = PK* - P0

a ii) Produktugileak, unitate bakoizeko, jasaten

Pk* duen zerga-zama =  PP = P0 - PP*
Po Pk U d b
 Pp
Pk*-U = Pp* c non:
PK +  PP = (PK* - P0) + (P0 - PP*) =
= PK* - PP* = U.
D(Pk)
D'
X
X1 Xo

Bestalde, ongizate galeraren terminuetan eragin ekonomikoaren analisia

kontsumoaren g/ zergarekin egin dugunaren berdina da.
 KONTSUMOAREN gaineko U unitateko zergaren eragin ekonomikoa eta
EKOIZPENAREN gaineko U unitateko zergaren eragin ekonomikoa konparatuz:

KONTSUMOAREN g/ ZERGA EKOIZPENAREN g/ ZERGA

S'
P P
S(Pp) S(Pp)

a
a
Pp*+U=Pk* Pk*
Po Pk U d Po Pk U d
b b

Pp*  Pp Pk*-U = Pp*  Pp

c c

D(Pk) D(Pk)
D'
D’(PK-u) D'
X1 Xo X X
X1 Xo

ERAGIN EKONOMIKOA BERDINA DA BI KASUETAN

 KONTSUMOAREN g/ ZERGA EKOIZPENAREN g/ ZERGA

S'
P P
S(Pp) S(Pp)

a a
Pk* Pk*
Po Pk U d b Po Pk U d b

Pp*  Pp c Pp*  Pp c

D(Pk) D(Pk)
D'
X1 Xo X X
X1 Xo

1 ONDORIOA:
ZERGA BATEN ERAGIN EKONOMIKOA
EZ DAGO ERAGIN LEGALAREN MENPE
ZEREN MENPE dago zerga baten ERAGIN
EKONOMIKOA?

Soilik ESKARI eta ESKAINTZA kurben ELASTIKOTASUNen

menpe dagoela frogatuko dugu.

Horrela:

“ESKARI KURBA zenbat eta ELASTIKOAGOA izan, ceteris

paribus, orduan eta TXIKIAGOA izango da KONTSUMITZAILEEK
jasango duten zerga zamaren zatia”

Modu berean:

“ESKAINTZA KURBA zenbat eta ELASTIKOAGOA izan, ceteris

paribus, orduan eta TXIKIAGOA izango da PRODUKTUGILEEK
jasango duten zerga zamaren zatia”
MUTURREKO KASUAK:

1) ESKARI KURBA GUZTIZ ELASTIKOA

S`
Eragin ekonomikoa guztiz
P S(pp)
produktugileek jasaten dute:
PK = 0
PP = U

PK * = P0 EL = K  Traslazio osoa
D(Pk)
U EL = P  Traslazio nulua
PP *

X
X1 X0
MUTURREKO KASUAK:

2) ESKARI KURBA GUZTIZ INELASTIKOA

D(Pk) S`
Eragin ekonomikoa guztiz
P S(pp)
kontsumitzaileek jasaten dute:
PK = U
PP = 0
PK *
U
PP = P0
* EL = K  Traslazio nulua

EL = P  Traslazio osoa

X
X0 = X1
MUTURREKO KASUAK:

3) ESKAINTZA KURBA GUZTIZ ELASTIKOA

P Eragin ekonomikoa guztiz

kontsumitzaileek jasaten dute:
PK * PK = U
U PP = 0
PP * = P0 S(pp)
EL = K  Traslazio nulua

EL = P  Traslazio osoa

D(Pk)
D’(PK-U)
X
X1 X0
MUTURREKO KASUAK:

4) ESKAINTZA KURBA GUZTIZ INELASTIKOA

P S(pp)
Eragin ekonomikoa guztiz
produktugileek jasaten dute:
PK = 0
PP = U
PK * = P 0
EL = K  Traslazio osoa
U
PP * EL = P  Traslazio nulua

D(P )
D´(PK-U) k
X
X0 = X 1
Beraz:

ZERGA OSOA PRODUKTUGILEEK kasu hauetan:

1) ESKARIA GUZTIZ ELASTIKOA

EDO / ETA

4) ESKAINTZA GUZTIZ INELASTIKOA

ZERGA OSOA KONTSUMITZAILEEK kasu hauetan:

2) ESKARIA GUZTIZ INELASTIKOA

EDO / ETA

3) ESKAINTZA GUZTIZ ELASTIKOA

Zerga baten ERAGIN EKONOMIKOA ez dago eragin legalaren menpe,

soilik D eta S KURBEN ELASTIKOTASUNEN menpe dago.

Frogapena:

• (dPK/dU) eta (dPP/dU) terminuak lortu nahi ditugu, hau da, zergarekiko
kontsumitzaile zein produktugileen prezio aldaketak adiezten dizkiguten
terminuak, eragin ekonomikoa adierazten diguten terminuak, alegia.

• Frogatuko dugun bezala, bai kontsumoaren g/ zerga baten kasuan zein

ekoizpenaren g/ zerga baten kasuan:

dPK e S
dPP eD
EEK   S EEP   S
dU e  eD dU e  eD
FROGAPENA:
A) Kontsumoaren gaineko zerga baten kasuan:
Zerga ondorengo oreka: S(Pp) = D (Pp+U) U-rekiko deribatuz:
dS ( PP ) dPP  dD( PP  U ) d ( PP  U ) 
 ( )( )( )( )
dPP dU dPK dU

dS ( PP ) dPP dD( PK ) dPP

 ( )( )( )(  1)
dPP dU dPK dU

dPP dS ( PP ) dD ( PK ) dD ( PK )
 (( ) ( )) = ( )
dU dPP dPK dPK

dD ( PK )
( )
dPP dPK
 
dU dS ( PP ) dD ( PK )
( ) )
dPP dPK

dD ( PK ) P0
( )( )
dPP dPK X0 e XD
   S
dU dS ( PP ) P0 dD ( PK ) P0 e X  e XD
( )( )( )( )
dPP X0 dPK X0

dPK dPP e XS
Bestalde, PK = PP + U denez, orduan  1  S
dU dU e X  e XD
B) Ekoizpenaren gaineko zerga baten kasuan:
Zerga ondorengo oreka: S(PK-U) = D (PK) U-rekiko deribatuz:
dPK e XS
  S
dU e X  e XD

dPP dPK e XD
Bestalde, PP = PK - U denez, orduan  1  S
dU dU e X  e XD

Frogapen honek, eragin ekonomikoaren eragin legalarekiko

independentzia eta soilik eskari/eskaintza kurben elastikotasunekiko
menpetasuna frogatzen du.
(dPK/dU) eta (dPP/dU) terminuen PROPIETATEAK:

1) -1  (dPP/dU )  0 eta 0  (dPK/dU )  1

EEP  osoa EEP  nulua EEK  nulua EEK  osoa

dPK e XS dPP e XD
Muturreko kasuetan:  S  S
dU e X  e XD dU e X  e XD
e XD
Eskaria guztiz
dPK e XS e XS dPP e XD 1 1 1
elastikoa   0  S     1
dU e XS    dU e X e XD e XS e XS 1
 1 1
eXD  - e XD e XD e XD 

Eskaria guztiz dPK e XS e XS dPP 0

 S  1  S 0
inelastikoa dU e X  0 e XS dU eX  0
eXD  0
e XS
Eskaintza guztiz dPK e XS 1 1 dPP e XD e XD
 S   1   0
elastikoa dU eX D
eX
 S 1
D
eX 1 0
dU   e XD 
eXS   e XS eX 

Eskaintza guztiz dPK 0 dPP e XD

 0   1
inelastikoa dU 0  e XD dU 0  e XD
eXS  0
2) (dPK/dU) eta dPP/dU terminuen zenbatekoek, agente bakoitzak
jasaten duen zergaren ehunekoa adierazten dute, eta ez daude zergaren
zenbatekoaren menpe. Beraz:
dPK dPP
U PK* = P0 + ( U) eta PP* = P0 - ( U)
dU dU

dPK dPP
3) +
dU
=1 (Bi agenteen artean zergaren %100 ordaintzen dute)
dU

e XS
dPK
4) dU  e X
S
 e D
X e XS
 D
dPP e XD eX
dU e XS  e XD
 ARIKETA: UNITATE ZERGEN ERAGIN EKONOMIKOA
X ondasun baten eskari eta eskaintza funtzioak honako hauek izanik, ekoizpenaren
gaineko 75 unitateko zerga baten eragin ekonomikoa azter ezazu:
Dx(P) = 600 - (2/3) P Sx(P) = 300 + (1/3) P
i) P0 eta X0

Dx (P) = Sx(P)  600 - (2/3) P = 300 + (1/3) P P0=300

X0 = Dx(300) = Sx(300) = 600 - (2/3) (300) = 300 + (1/3) (300) = 400

ii)U = 75  Dx(PK) = Sx(PP) non PP = PK – U = PK – 75

Dx(PK)=Sx(PK–U) 600 - (2/3)PK=300+ 1/3(PK–75)PK*=325 eta PP*=325– 75 = 250

X1 = Dx(325)=Sx(250) = 383,33
Bilketa = U * X1 = 75 x 383,33 = 28750 unitate

EEK  PK = 325-300 = 25  Kontsumitzaileek (25/75) = %33 jasaten dute

EEP  PP = 300-250 = 50  Produktugileek (50/75) = %66 jasaten dute
iii) Elastikotasunak aztertuz

eS = d Sx P 0 = 1 300 = 1
eta eD = d D x P 0 = - 2 300 = - 1
d PP X0 3 400 4 d PK X0 3 400 2

d PK eS (1/4)
= = =1 (kontsumitzaileek zergaren %33,3a jasango dute)
dU eS - eD (1/4)-(-1/2) 3

d PP = eD =
(-1/2)
= - 2 (produktugileek zergaren %66,6a jasango dute)
dU eS - eD (1/4)-(-1/2) 3

P *P = P0 - 0,66 (zergaren zenbatekoa unitate bakoitzeko)


P*K = P 0 + 0, 33 (zergaren zenbatekoa unitate bakoitzeko)

Beraz, PK* = 300 + O,33 (75) = 325 eta PP* = 300 – 0,66 (75) = 250
 3.2. ZERGA ERAGINA OREKA PARTZIALEKO EREDU
BATEAN: SALGAIEN BALIOAREN GAINEKO ZERGAK
Balioaren g/ zergak edo “ad-valorem” zerga zerga tasa = t (prezioaren %)

Baino, zein prezio? Bi aukera:

• PP-ren % izatea (tP):

PK = PP + tPPP  PK = PP (1+ tP) edo PP = PK / (1+ tP)

• PK-ren % izatea (tK):

PP = PK - tKPK  PP = PK (1- tK) edo PK = PP / (1- tK)

• Hau ez dago eragin legalarekin erlazionatuta. (Adibidez BEZak,

kontsumoaren g/ zerga izanik, “tP” moduko zerga tasa du)

• Baino guk, sinplifikatzekoa, orokorrean kontsumoaren gaineko zerga bat

A) KONTSUMOAREN gaineko tK tasako zerga baten eragin ekonomikoa (EL=K)

Orain, eskari kurbaren puntu guztiak portzentaia berdinean “desplazatuko” dira

beheruntz, “tK” portzentaiean hain zuzen ere.

P
S(Pp)
(tKPK*)

PK*
P0
PP*

D(PK)
D´(PK-tKPK)

X1 X0 X
B) EKOIZPENAREN gaineko tP tasako zerga baten eragin ekonomikoa (EL=P)

Orain, eskaintza kurbaren puntu guztiak portzentaia berdinean “desplazatuko” dira

goruntz, “tP” portzentaiean hain zuzen ere.

P S`(Pp+tPPP*)
S(Pp)

PK*
P0
PP* (tPPP*)

D(PK)

X1 X0 X
Zein baldintzapean sortuko dute oreka berdina? tK P K * = t P P P * denean

KONTSUMOAREN G/ ZERGA EKOIZPENAREN G/ ZERGA

P P S`(Pp+tPPP*)
S(Pp)
(tKPK*) S(Pp)

PK* PK*
P0 P0
PP* PP* (tPPP*)

D(PK) D(PK)
D´(PK-tKPK)

X1 X0 X X
tK PK* = tP PP* 

i) P*K = P*P / (1-tK) ordezkatuz:  tK (P*P / (1-tK)) = tP PP* tK / (1-tK) = tP

edo

ii) P*P = P*K / (1+tP) ordezkatuz:  tK PK*= tP (P*K / (1+tP)) tK = tP /(1+ tP)

Baliokidetasun erlazioak:

tK / (1-tK) = tP edo tK = tP /(1+ tP)

Gainerako ONDORIOAK, unitate zergetan lortutakoak izango dira:

1) Eragin ekonomikoa ez dago eragin legalaren menpe

2) Eragin ekonomikoa soilik eskari/eskaintza kurben elastikotasunen menpe dago:

dPK dPK dPK e XS

   S
d (t K PK ) d (t P PP ) d (U ) e X  e XD

D
dPP dPP dPP eX
   S
d (t K PK ) d (t P PP ) d (U ) e X  e XD
3) Beraz: U, tP, tK:

PK* = P0 + dPK/dT ( Zergaren zenbatekoa, ondasunaren unitate bakoitzeko )

PP* = P0 - dPP/dT (Zergaren zenbatekoa, ondasunaren unitate bakoitzeko )

Non:
(Zergaren zenbatekoa, ondasunaren unitate bakoitzeko ) =U (unitate zerga bat bada)
= tK PK* (tK tasako bat bada)
= tP PP* (tP tasako bat bada)
 ARIKETA: BALIOAREN G/ ZERGEN ERAGIN EKONOMIKOA
X ondasun baten eskari eta eskaintza funtzioak honako hauek izanik,
ekoizpenaren gaineko %20-eko zerga baten eragin ekonomikoa azter ezazu:
Dx(P) = 600 - (2/3) P Sx(P) = 300 + (1/3) P
i) P0 eta X0

Aurreko ariketan: P0=300 X0 = 400

ii) tP = 0,20  Dx(PK) = Sx(PP) non PK = PP (1 + tP) = (1,2) PP

Dx(1,2PP)=Sx(PP)600-(2/3)((1,2)PP) = 300+(1/3)PP PP* = 264,7 PK* = 317,64

Zergaren zenbatekoa unitate bakoitzeko = ( tP PP* ) = (0,2)264,7 = 52,94 = PK * -PP *

X1 = Dx(317,64)=Sx(264,7) = 388,23
Bilketa = ( tP PP* ) X1 = 52,94 x 388,23 = 20.553 unitate
EEK  PK=317,64-300 =17,64  Kontsumitzaileek (17,64/52,94) = %33 jasaten dute
EEP  PP = 300-264,7 = 35,3  Produktugileek (35,3/52,94) = %66 jasaten dute

Honek bat egiten du elastikotasunaren bidezko azterketarekin. Gogoratu

merkatu honetan dPK/dU = 0,33 eta dPP/dU = 0,66 direla, beraz, beti, edozein
zerga portzentai horien arabera banatuko da.
iii) tK baliokidea

tK = tP/(1+tP) = 0,2 / 1,2 = 0,1666

Ikus dezagun: Dx(PK) = Sx(PP) non PP = PK (1 - tK) = (0,83) PK

Dx(PK) = Sx(0,83 PK)  600 - (2/3) PK = 300 + (1/3) (0,8333) PK 

PK* = 317,64  PP* = (0,8333) 317,64 = 264,7 (ii) atalean bezala)