Araling Panlipunan 9

Tutor: Angelyza T. Caceres

Paikot na Daloy ng
Ekonomiya
UNANG MODELO

=
 Kita Paggasta
I
Pamilihan ng Produkto at Serbisyo
K Pagbebenta ng Pagbili ng kalakal M
A kalakal at paglilingkod at paglilingkod
O
L
D
A
E
W
BAHAY-KALAKAL SAMBAHAYAN L
A Input para sa Lupa, Paggawa,
at Kapital O
N Produksiyon
Pamilihan ng Salik ng Produksiyon
G Sahod, upa, at tubo Kita
 Kita Paggasta
I Pamilihan ng Kalakal at
K Pagbebenta ng
Paglilingkod
Pagbili ng kalakal M
A kalakal at paglilingkod at paglilingkod
O
T
D
L
E
O
BAHAY-KALAKAL SAMBAHAYAN L
N Input para sa Lupa, Paggawa,
at Kapital O
G Produksiyon
Pamilihan ng Salik ng Produksiyon

Sahod, upa, at tubo Kita

Pamilihang Pinansiyal
Pamumuhunan Pag-iimpok
 Kita Paggasta
I Pamilihan ng Kalakal at
K Pagbebenta ng
Paglilingkod
Pagbili ng kalakal M
A kalakal at paglilingkod at paglilingkod
O
A Pagbili ng kalakal
D
P at paglilingkod Buwis
E
A
BAHAY-KALAKAL
Buwis
PAMAHALAAN
Sweldo, tubo
SAMBAHAYAN L
T Input para sa Lupa, Paggawa,
Produksiyon at Kapital O
Pamilihan ng Salik ng Produksiyon
N Sahod, upa, at tubo Kita
A Pamilihang Pinansiyal
Pamumuhunan Pag-iimpok
 Kita sa pagluluwas (export) Kita sa pag-aangkat (import)
Panlabas na Sektor
Kita Paggasta
I Pamilihan ng Kalakal at
K Pagbebenta ng
Paglilingkod
Pagbili ng kalakal M
A kalakal at paglilingkod at paglilingkod
O
L Pagbili ng kalakal
D
I at paglilingkod Buwis
E
M
BAHAY-KALAKAL
Buwis
PAMAHALAAN
Sweldo, tubo
SAMBAHAYAN L
A Input para sa Lupa, Paggawa,
at Kapital O
N Produksiyon
Pamilihan ng Salik ng Produksiyon
G Sahod, upa, at tubo Kita
Pamilihang Pinansiyal
Pamumuhunan Pag-iimpok
Pambansang Kita
Pambansang Kita
• Ang kabuuang kitang pinansiyal ng lahat ng sektor na
nasasakupan ng isang bansa o estado.
• Sa pambansang kita natutukoy kung ang ekonomiya ng
isang bansa ay maunlad o hindi.
Gross National Income (GNI)
• Ito ay ang dating Gross National Product.
• Tumutukoy sa kabuuang pampamilihang halaga ng mga
produkto at serbisyo na nagawa ng isang bansa o kita na
tinatanggap mula sa labas ng bansa sa loob ng isang taon.
• Sinusukat gamit ang salapi sa bawat kwarter sa loob ng
isang taon na ginagamit ang dolyar bilang pamantayan.
Gross National Income (GNI)
• Ang market value ng isang produkto at serbisyo ang
ginagamit sa pagsukat ng GNP/GNI.
 Market Value – Halaga ng produkto at serbisyo na
umiiral sa pamilihan.
• Ang mga produktong handa ng ikonsumo ang isinasama sa
pagkuwenta ng GNP/GNI.
 Final Goods – Mga produktong tapos na at hindi na
kailangang iproseso upang maging yaring produkto.
Intermediate Goods
• Mga produkto na kailangang iproseso upang maging yaring
produkto.
• Ito ay hindi na isinasama sa pagkukwenta upang maiwasan
ang double counting ng GNP/GNI na nagiging dahilan sa
paglaki nito.
Gross Domestic Product (GDP)
• Ito ay sumusukat sa pampamilihang halaga ng lahat ng tapos
ng produkto at serbisyo na ginawa sa loob ng isang takdang
panahon.
• Kasama rito ang lahat ng mga salik na ginamit sa
produksiyon upang mabuo ang produkto at serbisyo, maging
pagmamay-ari ng mga dayuhan o hindi matatagpuan sa loob
ng isang bansa.
• Kasama rito ang kinita ng mga nabanggit na dayuhan dahil
hindi sila mamamayan ng bansa.
Mga Paraan ng Pagsukat ng GNI
1. Pamamaraan batay sa gastos (Expenditure Approach)
2. Pamamaraan batay sa kita ng sangkap ng produksiyon
(Income Approach)
3. Pamamaraan batay sa pinagmulang industriya (Industrial
Origin Approach)
Paraan Batay sa Paggasta (Expenditure Approach)
GNI = C + I + G + (X – M) + SD + NFIFA
a. Gastusing Personal (C) – Napapaloob dito ang lahat ng
gastusin ng mga mamamayan.
b. Gastusin ng mga namumuhunan (I) – Kabilang dito ang mga
gastos ng mga bahay-kalakal.
c. Gastusin ng pamahalaan (G) – Kasama rito ang mga gastusin
ng pamahalaan sa pagsasagawa ng mga proyektong panlipunan
at iba pang gastusin nito.
d. Gastusin ng panlabas na sektor (X – M) – Makukuha ito kung
ibabawas ang iniluluwas o export sa inaangkat o import.
Paraan Batay sa Paggasta (Expenditure Approach)
e. Statistical discrepancy (SD) – Ang anumang kakulangan o
kalabisan sa pagkuwenta na hindi malaman kung saan ibibilang.
Ito ay nagaganap sapagkat may mga transaksiyong hindi sapat
ang mapagkukunan ng datos o impormasyon.
f. Net Factor Income from Abroad (NFIFA) –Tinatawag din na
Net Primary Income. Makukuha ito kapag ibinawas ang gastos
ng mga mamamayang nasa ibang bansa sa gastos ng mga
dayuhang nasa loob ng bansa.
Paraan Batay sa Kita (Income Approach)
GNI = I + S + D + Taxes & Subsidies
a. Sahod ng mga manggagawa (I) – Sahod na ibinabayad sa
sambahayan mula sa mga bahay-kalakal at pamahalaan.
b. Net Operating Surplus (S) – Tinubo ng mga korporasyong
pribado at pag-aari at pinatatakbo ng pampamahalaan at iba pang
mga negosyo.
c. Depresasyon (D) – Pagbaba ng halaga ng yamang pisikal bunga
ng pagkaluma bunga ng tuloy tuloy na paggamit paglipas ng
panahon.
Paraan Batay sa Kita (Income Approach)
d. Di-tuwirang buwis – Subsidiya (Taxes and Subsidies)
• Di-tuwirang buwis – Kabilang dito ang sales tax, custom
duties, lisensiya, at iba pang di-tuwirang buwis.
• Subsidiya – Salaping binabalikat at binabayaran ng
pamahalaang hindi tumatanggap ng kapalit na produkto o
serbisyo.
Paraan Batay sa Pinagmulang Industriya (Industrial
Origin Approach)
GNI = A + I + S + NFIFA
• Sa paraang batay sa pinagmulang industriya, masusukat ang
GDP ng bansa kung pagsasamahin ang kabuuang halaga ng
produksiyon ng mga pangunahing industriya ng bansa.
• Kinapapalooban ito ng sektor ng agrikultura, industriya, at
serbisyo.
• Kung isasama ang Net Factor Income from Abroad o Net Primary
Income sa komputasyon, masusukat din nito ang GNI ng bansa.
Current/Nominal GNP/GNI
• Kilala bilang GNP/GNI at current prices
• Kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga natapos na produkto
at serbisyong nagawa sa loob ng isang takdang panahon batay sa
kasalukuyang presyo.
Real/Constant GNP/GNI
• Tinatawag din na GNP/GNI at constant prices
• Kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga tapos na produkto at
serbisyong ginawa sa loob ng isang takdang panahon batay sa
nakaraan pang presyo o sa pamamagitan ng paggamit ng
batayang taon o base year.
• Ginagamit ito upang masukat kung talagang may pagbabago o
paglago sa kabuuang produksiyon ng bansa nang hindi
naaapektuhan ng pagtaas ng presyo.
• Ang paglago ng Real GNP/GNI ay higit na pinag-uukulan ng
pansin dahil ang pagtaas nito ay nagpapakita ng pagtaas ng
produksiyon ng produkto at serbisyo.
 Pagsukat ng paglago ng Nominal at Real GNP/GNI

𝑮𝑵𝑷 𝒐 𝑮𝑵𝑰 ( 𝒌𝒂𝒔𝒂𝒍𝒖𝒌𝒖𝒚𝒂𝒏𝒈 𝒕𝒂𝒐𝒏 ) − 𝑮𝑵𝑷 𝒐 𝑮𝑵𝑰 (𝒏𝒂𝒌𝒂𝒍𝒊𝒑𝒂𝒔 𝒏𝒂𝒕𝒂𝒐𝒏)

GNP/GNI
¿
growth rate 𝑮𝑵𝑷 𝒐 𝑮𝑵𝑰 (𝒏𝒂𝒌𝒂𝒍𝒊𝒑𝒂𝒔 𝒏𝒂 𝒕𝒂𝒐𝒏)
Kahalagahan ng Pagsukat sa Pambansang Kita
• Ang sistema ng pagsukat sa pambansang kita ay
nakapagbibigay ng ideya tungkol sa antas ng produksiyon ng
ekonomiya sa isang particular na taon at maipaliwanag kung
bakit ganito kalaki o kababa ang produksiyon ng bansa.
• Sa paghahambing ng pambansang kita sa loob ng ilang taon,
masu-subaybayan natin ang direksiyon na tinatahak ng ating
ekonomiya at malalaman kung may nagaganap na pag-unlad
o pagbaba sa kabuuang produksiyon ng bansa.
Kahalagahan ng Pagsukat sa Pambansang Kita
• Ang nakalap na impormasyon mula sa pambansang kita ang
magiging gabay ng mga pagpaplano sa ekonomiya upang
bumuo ng mga patakaran at polisiya na makapag-papabuti
sa pamumuhay ng mga mamamayan at makapagpapataas
sa economic performance ng bansa.
• Kung walang sistematikong paraan sa pagsukat ng
pambansang kita, haka-haka lamang ang magiging basehan
na walang matibay na batayan. Kung gayon, ang datos ay
hindi kapani-paniwala.
• Sa pamamagitan ng National Income Accounting, maaaring
masukat ang kalusugan ng ekonomiya ng isang bansa.
Implasyon
Implasyon
• Ito ay tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng pangkalahatang
presyo ng bilihin.
• Ang implasyon ay nagiging batayan ng kalagayang pang-
ekonomiko ng bansa.

Deplasyon
• Ito ay tumutukoy sa patuloy na pagbaba ng pangkalahatang
presyo ng bilihin.
Mga Dahilan ng Implasyon
Cost-Push Inflation
• Kapag tinutulak pataas ng mga gastusin ng salik ng produksiyon
ang pagtaas ng presyo ng produkto at serbisyo.

Demand-Pull Inflation
• Tinatawag na Demand-Pull Inflation kung ang presyo ay hinihila
pataas dahil sa sobrang demand.

Import Inflation
• Nakapagpapataas ng gastusin sa pagi-import ang mahinang
palitan ng piso kontra dolyar at mataas na taripa sa kalakalan.
Mga Dahilan ng Implasyon
Export Orientation
• Ang mga magagandang produkto ay dinadala sa ibang bansa na
nagiging dahilan ng kakulangan ng suplay sa bansa kaya tumataas
ang presyo nito sa pamilihan.

Import Dependent
• Mas umaasa ang mga bansa sa mga produktong mula sa ibang
bansa na ang ginagamit na salapi ay dolyar, kaya ang mga lokal
na produkto ay hindi na napapansin na siyang nagdudulot ng mas
mataas na presyo nito dahil sa unti-unting pagkaubos ng mga
nagsusuplay.
Mga Dahilan ng Implasyon
Structural Inflation
• Ito ay nagaganap kapag ang mga sektor ng ekonomiya ay
nagkakaroon ng tunggalian.
Epekto ng Implasyon
Positibo
Prodyuser – Ayon sa batas ng
suplay, kapag tumataas ang presyo,
tumataas din ang suplay ng
produkto o serbisyo.
Negatibo
Konsyumer – Kapag tumataas ang
presyo, nababawasan ang
kapasidad o purchasing power ng
pera ng mga konsyumer na
makabibili ng maraming produkto
o serbisyo.
Epekto ng Implasyon

Positibo Negatibo
Mga Manghihiram – Kapag may Mga Tagapagpahiram – Kapag may
implasyon, ang mga manghihiram implasyon, ang taong
ay nagbabayad ng halaga na ang nagpapahiram ay lubhang
kakayahan sa pagbili o purchasing naaapektuhan.
power ng salapi ay mababa na.
Kung ipambibili niya ito, hindi na
kasindami ng produkto ang kayang
mabibili kumpara noon.
Pagsukat ng Implasyon
Consumer Price Index (CPI)
• Tumutukoy sa pagsukat ng pagbabago sa average na retail na
presyo ng mga produkto at serbisyo.
• Ang pangunahing batayan sa pagkompyut ng CPI ay ang presyo at
dami ng produktong kinokonsumo ng bawat pamilya sa loob ng
isang buwan.
Pagsukat ng Implasyon
Market Basket
• Ito ay naglalaman ng mga produkto at serbisyong karaniwang
kinokonsumo ng mga mamimili na siyang kumakatawan sa lahat
ng mga mamimili sa isang particular na lugar.
Market Basket
Product Quantity 2018 2019
Price Weighted Price Weighted
Price Price
Bigas 25 kilos 53.00 1325 54.00 1350
Baboy 15 kilos 290.00 4350 310.00 4650
Manok 10 kilos 160.00 1600 170.00 1700
Isda 5 kilos 140.00 700 180.00 900
Mantika 4 Litres 44.25 177 44.75 179
Asukal 2 kilos 80.25 160.50 80.50 161
Itlog 24 pieces 7.75 186 8.00
Total Total
Weighted Price Weighted Weighted
Quantity X Price Price Price
Market Basket
Product Quantity 2018 2019
Price Weighted Price Weighted
Price Price
Bigas 25 kilos 53.00 1325 54.00 1350
Baboy 15 kilos 290.00 4350 310.00 4650
Manok 10 kilos 160.00 1600 170.00 1700
Isda 5 kilos 140.00 700 180.00 900
Mantika 4 Litres 44.25 177 44.75 179
Asukal 2 kilos 80.25 160.50 80.50 161
Itlog 24 pieces 7.75 186 8.00
192
Total Total
Weighted Price Weighted Weighted
Price Price
Quantity X Price
Market Basket
Product Quantity 2018 2019
Price Weighted Price Weighted
Price Price
Bigas 25 kilos 53.00 1325 54.00 1350
Baboy 15 kilos 290.00 4350 310.00 4650
Manok 10 kilos 160.00 1600 170.00 1700
Isda 5 kilos 140.00 700 180.00 900
Mantika 4 Litres 44.25 177 44.75 179
Asukal 2 kilos 80.25 160.50 80.50 161
Itlog 24 pieces 7.75 186 8.00 192
Total Total
Weighted Price Weighted Weighted
Price Price
Quantity X Price 8,498.50 9,132
Year T.W.P. C.P.I. I.R. P.P.P.
2018 8,498.50 100
2019 9,132.00

𝑻𝑾𝑷 (𝒌𝒂𝒔𝒂𝒍𝒖𝒌𝒖𝒚𝒂𝒏𝒈 𝒕𝒂𝒐𝒏)

𝑪𝑷𝑰 = 𝒙 𝟏𝟎𝟎
𝑻𝑾𝑷 (𝒃𝒂𝒔𝒆𝒉𝒂𝒏𝒈𝒕𝒂𝒐𝒏)
8,498.50
𝐶 𝑃𝐼 2 018 = 𝑥 100
8,498.50
𝐶 𝑃𝐼 2 018 =𝟏𝟎𝟎
Year T.W.P. C.P.I. I.R. P.P.P.
2018 8,498.50 100
2019 9,132.00 107.46

𝑻𝑾𝑷 (𝒌𝒂𝒔𝒂𝒍𝒖𝒌𝒖𝒚𝒂𝒏𝒈 𝒕𝒂𝒐𝒏)

𝑪𝑷𝑰 = 𝒙 𝟏𝟎𝟎
𝑻𝑾𝑷 (𝒃𝒂𝒔𝒆𝒉𝒂𝒏𝒈𝒕𝒂𝒐𝒏)
9,132.00
𝐶 𝑃𝐼 2 019 = 𝑥 100
8,498.50
𝐶 𝑃𝐼 2 019 =(1.0745)(100)

𝐶 𝑃𝐼 2 019 =𝟏𝟎𝟕 . 𝟒𝟔
 Year T.W.P. C.P.I. I.R. P.P.P.
2018 8,498.50 100 -
2019 9,132.00 107.46 7.46

𝑪𝑷𝑰 ( 𝒌𝒂𝒔𝒂𝒍𝒖𝒌𝒖𝒚𝒂𝒏𝒈 𝒕𝒂𝒐𝒏 ) − 𝑪𝑷𝑰 (𝒏𝒂𝒌𝒂𝒓𝒂𝒂𝒏𝒈 𝒕𝒂𝒐𝒏)

𝑰𝑹= 𝒙 𝟏𝟎𝟎
𝑪𝑷𝑰 (𝒏𝒂𝒌𝒂𝒓𝒂𝒂𝒏𝒈 𝒕𝒂𝒐𝒏)
107.46 −100
𝐼𝑅 2 019 = 𝑥 100
100
7.46 𝐼𝑅 2 019 =𝟕 . 𝟒𝟔
𝐼𝑅 2 019 = 𝑥 100
100

𝐼𝑅 2 019 =(0.0746)(100)
Year T.W.P. C.P.I. I.R. P.P.P.
2018 8,498.50 100 - 1
2019 9,132.00 107.46 7.46

𝟏𝟎𝟎
𝑷𝑷𝑷 =
𝑪𝑷𝑰
100
𝑃𝑃𝑃 2018 =
100

𝑃𝑃𝑃 2018 =𝟏
Year T.W.P. C.P.I. I.R. P.P.P.
2018 8,498.50 100 - 1
2019 9,132.00 107.46 7.46 0.93

𝟏𝟎𝟎
𝑷𝑷𝑷 =
𝑪𝑷𝑰
100
𝑃𝑃𝑃 2019 =
107.46

𝑃𝑃𝑃 2019 =𝟎 .𝟗𝟑

Thank you and good luck!