"Tërheqja e Copave Dhe Sforcimet e Brëndshme Në Procesin e Saldimit

Trheqja e copave dhe sforcimet e brndshme n procesin e saldimit
Msc.I ng.Kl odi an Gu meni 1

REPUBLIKA E SHQIPERISE
UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANS
FAKULTETI I INXHINJERISE MEKANIKE
Departamenti i Prodhimit dhe Menaxhimit

Tema: Trheqja e copave dhe sforcimet e brndshme n procesin e
saldimit

DISERTACION
Pr gradn: Doktor

DISERTANT: UDHHEQS:

Msc. Ing. Klodian GUMENI Akademik. Jorgaq KAANI

Mbrohet me dt. 28.12.2012 para Juris:

1. Prof.Dr.Vladimir Nika Kryetar
2. Prof.Dr.Vladimir Kasemi Antar (Oponent)
3. Dr.Odhisea Koa Antar (Oponent)
4. Dr.Jordan Misja Antar
5. Dr.Fatos Mirai Antar

Tiran, 2012


PRMBAJTJA E LNDS FAQE
Prmbledhje 5
KAPITULLI I
1. FENOMENET TERMIKE NE SALDIM
1.1 Termofizika dhe termodinamika e metaleve 6
1.1.1 Llojet e transmetimit t nxehtsise. 6
1.1.2 Koeficientt e bymimit termik. 7

1.1.3 Ndikimimi i temperaturs n karakteristikat mekanike t metaleve . 7
1.2 Analiza dhe vlersimi termik i procedurave t saldimit 8
1.2.1 Konsiderata t prgjithshme 8
1.2.2 Solidi termik . 10
1.2.3 Ciklet termike .. 12
1.3 Mnyrat e llogaritjes s shpejtsis s ftohjes . 15
1.4 Metodat e matjes s temperatures, t prdorura n kt studim 21
1.4.1 T pergjithshme 21
1.4.2 Matja e cikleve termik 22

KAPITULLI II
2. ORIGJINA E TRHEQJES S COPAVE N SALDIM
2.1 T prgjithshme 23
2.1.1 Ngrohja uniforme e penguar 23
2.1.2 Ngrohja jouniforme . 25
2.2 Trheqja transversale 27
2.2.1 Nyjet kok m kok 27
2.2.2 Nyjet T .. 30

2.3 Trheqja gjatsore 36
KAPITULLI III
3. ORIGJINA E SFORCIMEVE T BRNDSHME N SALDIM 39
3.1 T prgjithshme ... 39
3.2 Sforcimet transversale e gjatsore n nyjet kok m kok . 40
3.3 Shprndarja e sforcimeve t brndshme n drejtim t trashsis.. 43


3.4 Studimi i sforcimeve t brendshme n drejtim t trashsis me FEM.. 45

3.4.1 Prshkrimi i modelit me element t fundm 45
3.4.2 Aplikimi i modelit .......................................................................................... 45
3.5 Raste tipike t shprndarjes s sforcimeve 47
3.5.1 Saldimi perimetral i objekteve npr flet 47
3.5.2 Trart e salduar 48
3.5.3 Nyje perimetrale ndrmjet tubash . 49
KAPITULLI IV
4. PASOJAT E TRHEQJES DHE SFORCIMEVE T BRNDSHME
4.1 Sjellja e nyjeve t ngarkuara gjat shrbimit 52
4.1.1 Ngarkesa n trheqje .. 52
4.1.2 Ngarkesa n shtypje 54
4.2 Identifikimi i difekteve n strukturat metalike pr shkak t sforcimeve t mbetura n procesin e
saldimit dhe riparimi i tyre
4.2.1 T prgjithshme ........................................................................................................ 57
4.2.2 Detektimi i arjeve dhe aksionet korrigjuese pr eliminimin e tyre .......................... 57
4.2.3 Modelimi i kollons dhe llogaritja e gjendjes s sforcuar me (FEM) 59
4.2.4 Verifikimi i vetive fizike-mekanike t materialit t kollons me teste shkatrruese.. 63
4.2.5 Zgjidhja konstrultive e riparimit t kollonave .................................................... 70
4.2.6 Kontrolli i lidhjeve me bulona ..................................................................................... 72
4.2.7 Analiza e problemit dhe konkluzione .................................................................... 73
4.3 Raste t rrezikshme pr pranin e sforcimeve mbetse 74
4.3.1 Shrbim n temperatur t ult 74
4.3.2 Prpunime mekanike me heqje ashkle 75
4.3.3 Tensokorrozioni , brishtzimi nga hidrogjeni 75
4.3.4 Lodhja 76
4.4 Masat paraprake dhe mjetet kundr efektit t trheqjes dhe sforcimeve mbetse 76
4.4.1 Masat paraprake para saldimit 76
4.4.1.1 Deformimi parandalues 77


4.4.1.2 Krijimi i nj zone elastike 79
4.4.1.3 Vendosja opportune e tegelit t saldimit 81
4.4.1.4 Konstruksione me panele t parafabrikuara 81
4.4.2 Masat ekzekutive gjat kryerjes s saldimit 82
4.4.2.1 Zgjedhja e procedurave t saldimit dhe mnyrave operative 82
4.4.2.2 Kushtet e lidhjeve dhe radha e ekzekutimit t saldimeve 83
4.4.3 Ndrhyrjet pas saldimit 87
4.4.3.1 Ngrohje t trheqjes 87
4.4.3.2 Trajtimi i tensionimeve n furr 88
4.4.3.3 Trajtimi termik i lokalizuar 89
4.4.3.4 Trajtimi i trheqjes me flak 90
4.4.3.5 Rrahja me ekan 91
KAPITULLI V
5. METODAT E MATJES S SFORCIMEVE T BRNDSHME
5.1 T prgjithshme 93
5.2 Metodat e matjes t gjendjeve t sforcuara njaksiale ose dyaksiale pr shprbrje .. 94
5.3 Metodat e matjes t gjendjes s sforcuar treaksiale pr shprbrje 95
5.4 Metoda me hapje vrimash (metoda baz) 96
5.5 Disa metoda t tjera pr matje 98
5.5.1 Metoda me hapje t vrimave qorre 98
5.5.2 Metoda me heqje t trupave rrethor 98
5.5.3 Matja e sforcimeve t mbetura me difraksion t rrezeve X 99
5.5.4 Matja e sforcimeve mbetse me difraksion neutronesh 100
5.5.5 Matja e sforcimeve mbetse me metoda akustike 101
5.5.6 Matja e sforcimeve mbetse me metoda magnetike 101
ANALIZA E REZULTATEVE T MARRA DHE PRFUNDIME 102
REFERENCAT 106



Prmbledhje
Saldimi po z nj pesh gjithmon e m t madhe n industrin mekanike mbarbotrore dhe
gjithashtu edhe n vendin ton n mnyr t veant n prodhimin e konstruksioneve metalike dhe n
industrin energjetike.
Efeketet jometalurgjike (deformime dhe sforcime) t prodhuara nga kryerja e saldimit, jan analizuar
dhe karakterizuar gjithmon si duke u bazuar n provat eksperimentale ashtu edhe me ndihmn e
modeleve matematike.
Aktualisht sht e rndsishme t njohim dukurit q shpjegojn prejardhjen e tyre, t cilat m pas na
lejojn t ndjekim m mir procesin e saldimit.
N kt studim sht krkuar q t jepet nj analiz e qart e faktorve kryesor t prfshir n
procesin e saldimit, t cilt ndikojn n lindjen e sforcimeve t brndshme si edhe t jepen
rekomandime pr zgjidhjet e mundshme m optimale t kryerjes s procesit t saldimit.
Gjithashtu ktu do t trajtohet analiza termike e proceseve t saldimit, prejardhja e deformimeve t
saldimit, ndarja e deformimeve n kategori dhe studimin e tyre n veanti, prejardhja e sforcimeve t
mbetura n saldim, ndarja e sforcimeve n kategori dhe studimin e tyre n veanti.
Do t studiohen rastet e ngarkimit t nyjeve t salduara me forca t jashtme n pranin e sforcimeve
t brndshme si edhe raste t rrezikshmeris s shrbimit t nyjeve t salduara n pranin e
sforcimeve t brndshme.
Do t rekomandohen masa dhe mjete q prdoren kundr efektit t trheqjes dhe sforcimeve t
brndshme. Kto masa do ti klasifikojm n tre grupe: para kryerjes s saldimit, gjat kryerjes s
saldimit dhe pas kryerjes s saldimit.
Do t jepet nj prshkrim teorik i metodave t matjes s temperaturs duke u fokusuar ne matjen me
termoifte, e cila sht prdorur n kt studim, gjithashtu do t prshkruhen metodat q prdoren pr
matjen e sforcimeve t brndshme, duke u fokusuar ne metodat e matjes me ekstensometr pr
shprbrje dhe me hapje vrimash, t prdorura n kt studim.
N funksion t matrics teorike t ndrtuar n t cilin jepet varsia e gjendjes s deformuar dhe t
sforcuar pas saldimit nga: metodat e saldimit, parametrat e saldimit, gjeometria e copave q do t
saldohen dhe trashsia e tyre, mnyra e prgatitjes buzve pr saldim, lidhjet e jashtme, temperatura e
parangrohjes etj, jan kryer edhe eksperimente t shumta pr verifikimin e ktyre t dhnave.
Duke qen se gjendja e deformuar dhe e sforcuar e instaluar n nyje pas saldimit sht funksion i
shum variablave, athere sht vendosur q nyja e salduar e prdorur pr eksperimente t jet ajo
kok m kok, pasi ka gjeometri m t thjesht dhe aksesibilitet m t mir prsa i prket montimit t
instrumentave mats. Metoda e saldimit e prdorur ka qen kryesisht ajo me elektrod t veshur, por
gjthashtu n ndonj rast eksperimente jan br edhe me metoda t tjera si jan: me flak
oksiacetileni, TIG dhe me hark t zhytur.Materiali i prdorur pr eksperimente ka qen kryesisht elik
pr konstruksione S275JR, por n ndonj rast edhe eliqe t lidhura. N prgjithsi edhe prfundimet e
nxjerra vlejn pr eliqet me pak karbon, por q mund t shtrihen me nj prafrim t knaqshm edhe
pr eliqet pak t lidhur.


Kryesisht eksperimentet jan fokusuar n mbledhjen e t dhnave pr varsin e trheqjes dhe
sforcimeve t brndshme nga:
- Lloji i saldimit
- Trashsia e copave dhe gjeometria e tyre
- Madhsia e seksionit t tegelit t saldimit
- Ndikimi i lidhjeve t jashtme gjat saldimit
- Mnyra e prgatitjes s buzve pr saldim.

Gjithashtu sht ndrtuar nj model i thjesht me FEM me programin Comsol Finit Element, pr t
gjetur variacionin e sforcimeve t brndshme sipas trashesis s nyjes, pas saldimit por edhe n faza t
ndrmjetme t tij. Ai prfaqson nyjen e bashkimit ndrmjet pjess cilindrike e sferike t nj
rezervuari. Rezultatet e marra jan krahasuar me t dhnat eksperimentale.Kemi gjetur q ka nj
prputhje t mir ndrmjet modelit t ndrtuar dhe t dhnave eksperimentale.



KAPITULLI I
1. FENOMENET TERMIKE NE SALDIM
1.1 Termofizika dhe termodinamika e metaleve
Me qllim q t mund t studiojm n mnyr efiente dhe t shpejt fenomenet termike n saldim do
t japim ktu m posht n mnyr t prmbledhur disa nocione t termodinamiks dhe termofiziks
s metalit.
Llojet e transmetimit t nxehtsis
Dihet q nxehtsia mund t transmetohet nga nj zon n nj zon tjetr t t njjtit trup ose nga nj
trup n nj tjetr n tre menyra: me prcjellshmri termike, konveksion dhe me rrezatim.
Prcjellshmria sht prhapja e nxehtsis nga nj zon n nj tjetr e t njjtit trup ose ndrmjet
trupave n kontakt, nprmjet lvizjeve t brendshme t atomeve e molekulave, pa lvizje t dukshme
t materies.
Sipas hipotezs s Fourier, sasia elementare e nxehtsis dqq kalon pingul n siperfaqen
izotermike elementare dS , n kohn elementare dt, nse gradienti i temperaturs n drejtim t
fluksit termik sht d/dn ( n= koordinata n hapsirn pingul me dS), n vler absolute jepet:
dt dn d dS K dq * / * * u =
ku K sht prcjellshmria termike e lnds n t ciln po transmetohet nxehtsia. Ajo matet n
J/mC s, edhe pse varion pak me temperaturn ( n prgjithsi pr metalet zvoglohet, prve se pr
aluminin), pranohet pr do lnd me prafrsi t mjaftueshme si konstante, duke marr vlern
mesatare.
Konveksioni sht nj prhapje e nxehtsis nga nj zon e nj fluidi n tjetrn me transportim
materie, dmth pr efekt t lvizjeve relative t zonave t ndryshme. Kto lvizje mund t vijn pr
tendenc natyrale drejt nj gendje ekuilibri t zonave t fluidit me temperatur t ndryshme e si pasoj
edhe me densitet t ndryshm, duke patur kshtu konveksion t lir, ose si pasoj e diferencs s
presionit e provokuar artificialisht duke patur kshtu konveksion t detyruar.
Rrezatimi sht nj fenomen i emetimit t energjis nn formn e rrezatimit elektromagnetik, n sasi
q varet kryesisht nga lloji dhe temperatura e trupit q emeton.
do shkmbim nxehtsie ndodh gjithmon n mnyr t till q tenton t ngrej temperaturn e trupit
m t ftoht duke ulur temperaturn e trupit m t nxeht, ose n t njjtin trup, t zons m t ftoht
pr llogari t asaj m t nxeht. Variacioni i temperaturs si pasoj e thithjes ose leshimit t nxehtsis
varet nga karakteristikat termike t materialit.
Sasia e nxehtsis e nevojshme pr ngritjen me 1 C t temperaturs s njsis s mass (kg) t nj
lnde t caktuar quhet nxehtsi specifike e ksaj lnde.
Prodhimi i mass s nj trupi me nxehtsin e tij specifike quhet kapacitet termik i trupit, e cila
shpreh sasin totale t nxehtsis (n J) t thithur nga trupi pr ngritjen e temperaturs me 1C.


N saldim prcjellshmria dhe kapaciteti termik i copave q do t bashkohen jan dy karakteristika
shum t rndsishme, prej t cilave pr kushte ekzekutive t njjta, zgjidhet burimi termik q do t
prdoret dhe n disa raste t veanta zgjidhet edhe procedura e saldimit. Gjithashtu kan ndikim
prcaktues n shpejtsin e ftohjes e si pasoj n t gjitha fenomenet metalurgjike e mekanike q
rrjedhin prej saj.

1.1.2 Koeficientt e bymimit termik
Rritja e temperaturs s trupit shoqrohet nga nj rritje e prmasave t tij. Quhet koeficient i bymimit
linear () i nj trupi t ngurt ndryshimi q ka njsia e gjatsis kur temperatura e tij rritet 1C dhe
trupi sht i lir t bymehet.
N mnyr t ngjashme prcaktohen koeficienti i bymimit siprfaqsor dhe ai i bymimit vllimor .
3 / 2 / o o c = =
Koeficientt e bymimit linear pr do material varen nga temperatura, pr elikun mund t japim
varsin e mposhtme:
6
10 * ) 008 . 0 11 (

+ = u c
N t kundrt pr do zvoglim temperature ka nj tkurrje, koeficientt e dhn m sipr jan t
vlefshm, vetm se me shenj tjetr. Kalimi nga gjendja e ngurt n t lngt ose e anasjellta
shoqrohet nga nj bymim ose respektivisht tkurrje. Quhet trheqjevariacioni linear n prqindje
q nj metal pson gjat kalimit nga gjendja e shkrir deri n gjendjen n temperatur t zakonshme.
Kjo trheqje sht shuma e tkurrjeve t provokuara nga ndryshimi i gjendjes dhe ftohja. N rastin e
elikut trheqja sht rreth 1.5%.
1.1.3 Ndikimimi i temperaturs n karakteristikat mekanike t metaleve.
Karakteristikat mekanike t metalit ndryshojn n funksion t temperaturs, si n varsin e shfaqjes
s disa fazave t qndrueshme n intervale t prcaktuara t temperaturs, si pr efekt t ndryshimit
t gjendjes energjetike, tregues i s cils sht temperatura.
Le t marrim n konsiderat elikun e but me karbon n temperatura t larta. Sic e tregon edhe
diagrama n fig 1.1, n t ciln jepen karakteristikat mekanike n funksion t temperaturs, kufiri i
soliditetit n trheqje dhe kufiri i rrjedhshmris rriten lehtsisht deri n temperaturn 200-250, pr
tu zvogluar pastaj n mnyr t shpejt deri n temperaturn 600, prtej ksaj temperature kto
parametra kan vlera aq t vogla saq eliku ka rezistenc minimale karshi forcave t jashtme q
tentojn ta deformojn [1],[2]. Deformimet plastike jan m t lehta sa m e lart t jet temperatura.
Dim gjithashtu se nj mundsi tjetr pr deformim plastik n t nxeht sht rrshqitja viskoze, q
verifikohet nse aplikojm nj ngarkes pr nj koh t gjat.
N rastin e saldimit ka rndsi sidomos fenomeni i par, sepse qndrimi n temperatur t lart i
materialit sht n nj koh t shkurtr pr manifestimin e rrshqitjes, ndrsa zvoglimi i kufirit t


rrjedhshmris n vlera shum t vogla pr temperatura superiore nga 600 ka nj rol t rndsis s
veant n fenomenin e trheqjes.

Figura 1.1 Ndryshimi i karakteristikave mekanike n trheqje t nj eliku konstruksionesh n
lidhje me temperature
1.2 Analiza dhe vlersimi termik i procedurave t saldimit
1.2.1 Konsiderata t prgjithshme
N saldim futja e nxehtsis arrihet nprmjet nj burimi termik n form pike o gjithsesi shum i
koncentruar n krahasim me copat q do t saldohen dhe pr kt arsye rezulton nj ngrohje
jouniforme e cila sht karakteristika termike kryesore e proesit t saldimit.
Nxehtsia q i jepet lokalisht copave ( psh me rrezatim dhe konveksion n rastin e procedurave me
hark elektrik dhe me oksiacetilen, dhe me prcjellshmri dhe konveksion n rastin e procedurs me
elektroskorje) duhet t jet e mjaftueshme pr t ngritur temperaturn e nj sasie t vogl t metalit
baz duke e shpn deri n pikn e shkrirjes ( ose t farktimit n rastin e saldimit me presion), duke
kompesuar humbjet e mdha t nxehtsis kryesisht me prcjellshmri n drejtim t copave t ftohta
t saldimit.
Gjat kohs s futjes s nxehtsis, burimi i nxehtsis mund t jet fiks, si n rastin e saldimit me
rezistenc ose t saldimit piksor ose t leviz prgjat nyjes si n rastin e saldimit me flak
oksiacetileni ose hark elektrik.

Msc.I ng.Kl odi an Gu meni 1 0

N rastin e par shprndarja termike varet vetm nga gjendja paraekzistuese e lamierave, q mund
edhe t mos jet uniforme pr shkak t aksioneve lokale termike t prodhuara rretheqark pikave t
saldimit (psh nga saldime t mparshme) ose edhe si pasoj e asimetris s kapacitetit termik t mass
metalike.
N prgjithsi shprndarja shum pran piks s saldimit sht simetrike dhe e prodhuar nga prhapja e
nxehtsis rreth vet piks dhe varet kryesisht nga parametrat e saldimit [3].
N rastin e dyt, lvizja e burimit t nxehtsis shpie n stabilizimin e nj regjimi termik q lviz
zakonisht bashk me burimin duke provokuar kshtu n do pik nj variacion t temperaturs n
lidhje me kohn.Kjo e fundit pas stabilizimit t kushteve t regjimit prsritet n mnyr identike pr
pikat me distanc t njjt nga aksi i tegelit t saldimit, t paktn n afrsi t tegelit t saldimit, duke
supozuar konstant seksionin trthor t cops prgjat nyjes s salduar [3].
Natyrisht variacionet e temperaturs q verifikohen n nj pik t caktuar t cops s salduar mund t
variojn n funksion t faktorve t shumt.
Copat q do t saldohen marrin pjes me karakteristikat e tyre fizike, si jan; prcjellshmria,
nxehtsia specifike, temperatura dhe gjendja termike fillestare e tyre dhe e t gjith elementv n
kontakt metalik me zonn e saldimit. Kan gjithashtu rndsi edhe faktort gjeometrik t vet
copave, ndr t cilat kryesori sht spesori (dhe n kufij t caktuar edhe prmasat e tjera) si edhe
forma e nyjes e pozicioni i saj n hapsir.
Mnyra e saldimit merr pjes n mnyr mbizotruese me karakteristikat e saj ekzekutive: lloji i
procesit t saldimit, mnyra e ekzekutimit, volumi i banjos s shkrir, regjimi i puns ( nxehtsia
specifike e futur pr njsi t gjatsis s nyjes, shpejtsia, tensioni dhe rryma e harkut ose fuqia e
flaks).
Analiza termike e procedurave t ndryshme t saldimit rezulton kshtu shum komplekse, por sht e
domosdoshme t njohim kushtet termike n afrsi t nyjes s salduar me qllim q t kontrollojm
fenomenet metalurgjike gjat saldimit.
Me interes t vecant sht prcaktimi i temperaturs m t lart n zonn termikisht t ndryshuar,
shpejtsin e ftohjes n zonn e shkrir dhe at termikisht t ndryshuar si edhe shpejtesin e
ngurtsimit t materialit baz.
Nj zgjidhje sht e mundur vetm duke marr n konsiderat hipoteza thjeshtimi q rrjedhin nga
vzhgimet teoriko eksperimetale dhe metodat teorike komplekse.
Megjithse vshtirsit e matjes jan t mdha dhe rastet jan tepr t ndryshme nga nj realizim n nj
tjetr, kjo zgjidhje na lejon q t kemi tregues shume t dobishm si pr deformimin dhe sforcimet e
brndshme si pasoj e gradientve termik t shkaktuar nga procesi i saldimit ashtu edhe pr
ndryshimet metalurgjike si pasoj e shpejtsis s ftohjes s zonave t sjella n temperatur t lart.



1.2.2 Solidi termik
Problemi i shprndarjes s temperaturave gjat saldimit sht nj rast i vecant i problemit t
transmetimit t nxehtsis me prcjellshmri, q pershkruhet nga ekuacioni diferencial i Fourier.
N rastin e saldimit me flak oksiacetilene dhe me hark elektrik mund t pranojm q burimi i
nxehtsis leviz n menyr drejtvizore t njtrajtshme prgjat nyjes dhe si pasoj, kur arrihen kushtet
e regjimit pak pas fillimit t saldimit, stabilizohet nj shprndarje e till e temperaturave e cila bn q
izotermat t spostohen n mnyr t ngurt bashk me burimin. Kjo do t thot q pr nj observator
i cili lviz bashk me burimin e nxehtsis, shprndarja e temperaturave duket konstante n lidhje me
kohn. N nj moment t caktuar temperatura sht maksimale tek burimi i nxehtsis dhe vjen duke
u zvogluar sa m shum i largohet atij.
Mundet kshtu t perfytyrojm nj solid termiki cili prfaqson shprndarjen e temperaturs n
hapsirn prreth piks q korrespondon me burimin e nxehtsis t konsideruar. Solidi termik
perfaqsohet nga siprfaqja e prftuar duke vendosur n pingulen e do pike t lamiers nj segment
proporcional me temperaturn e saj. Forma e ktij solidi termik varet nga kushtet e saldimit dhe nga
karakteristikat fizike t materialit t cilat influencojn n transmetimin e nxehtsis s copes [4].
Ne fig 1.2 kemi dhn nj shembull t solidit termik dhe n fig 1.3a dhe 1.3b jan dhn seksionet e
ktij solidi sipas planeve vertikale (X,Z) dhe (Y,Z) t cilat prfaqsojn shprndarjen e temperaturs n
drejtimet X dhe Y, duke na dhn kshtu gradientet termike q ka copa si pasoj e ngrohjes s
lokalizuar nga burimi termik n O.

Fig. 1.2 Paraqitja e solidit termik pr modelin e burimit t nxehtsis dopio-elipsoid


Figura 1.3. Kurba izotermike t marra nga prerja e solidit termik me tre planet koordinative

Duke e prer solidin termik me plane (X Y) paralele me siprfaqen e lamiers , merren vijat
izotermike t prfaqsuara nga elipse t zgjatur n drejtimin e ekzekutimit t saldimit . Ne fig 1.3c kto
elipse jan treguar t projektuara n planin e lamiers. Aksi minor i secilit prej ktyre elipseve sht
m shum i spostuar pas sa m e vogl t jet temperatura q ai prfaqson.
Ekstremet e ktyre akseve korrespondojn me temperaturn maksimale q arrin do pik e planit.
Pikat m t largta nga aksi i saldimit arrijn nj temperatur maksimale me vler m t vogl dhe
me vones m t madhe, sa m e madhe t jet distanca e tyre nga aksi.
Kto fenomene jan studiuar n mnyr eksperimentale me lamiera t luiduara paraprakisht. N nj
regjim termik uniform t stabilizuar, formohen mbi siprfaqe n korrespondenc me zonn e ngrohur


n ant e tegelit t saldimit, rripa t ngjyrosur paralele me aksin, t cilat konfimojn konstancn e
regjimit n pikat t cilat kan t njjtn distanc nga aksi i tegelit.
Nga sa m sipr solidi termik prfaqson imazhin e momentit t shprndarjes s temperaturave prreth
burimit t nxehtsis, i cili prcakton si shkojn gradientet e temperaturs t lidhura me t dhe si do
t shohim edhe lindjen e deformimeve dhe sforcimeve pr pasoj t ngrohjes lokale.
1.2.3 Ciklet termike
Gjat procesit t saldimit burimi termik lviz prgjat nyjes e bashk me t edhe solidi termik, si
pasoj pr do pik do t kemi nj variacion t temperaturs n lidhje me kohn e cila jepet grafikisht
me an t kurbes t paraqitur n fig 1.4. Kjo kurb sht nxjerr me an t matjeve dhe regjistrimit te
temepraturave n lidhje me kohn, n nj nyje kok m kok me trashsi 14 mm e salduar me hark
elektrik. Materiali elik pr konstruksione dhe distanca e matjes nga aksi i tegelit ishte 12 mm.
Pr do pik stabilizohet kshtu nj cikl termik i cili karakterizohet nga fakti q temperatura
maksimale e arritur sht aq m e vogl sa m e madhe t jet distanca e piks nga trajektorja e
burimit t nxehtsis ( ose sa m larg t jet pika nga tegeli i saldimit- fig 1.5). Kto kurba jan
regjistruar n t njjtat kushte si m sipr por me instrument mats (termoifte) t vendosura n
distanca t ndryshme nga aksi i tegelit t saldimit.

Figura 1.4 Cikli termik i procesit t saldimit


Figura 1.5 Varsia e ciklit termik t saldimit nga distanca nga aksi i tegelit t saldimit
Prania e cikleve termike n saldim shpie n ndryshime metalurgjike pak a shum t ndjeshme n
varsi t prbrjes kimike t materialit baz dhe n veanti t shpejtsis s ftohjes s materialit ( q
varet nga pjerrsia e krahut t djatht t kurbs), e cila prfaqson parametrin m tregues t vet ciklit
duke karakterizuar t ashtuquajturn ashprsi termike t procesit t saldimit.
N ashprsin termike e cila rritet me shpejtsin e ftohjes, ndikojn kryesisht kta faktor:
- Karakteristikat e procesit t saldimit dhe mnyra e kryerjes, nga t cilat varet nxehtsia specifike q
futet, dmth energjia e futur nga burimi termik pr njsin e gjatsis s nyjes, e cila llogaritet ( duke
konsideruar zero humbjet n transferimin e nxehtsis) sipas formuls s mposhtme:
60 *
*
v
i V
Q = [J/cm]
N t ciln i sht intensiteti i rryms s saldimit n amper, V sht tensioni n volt, v shpejtsia e
avancimit n cm/min.
- Trashsia e copave q do t saldohen dhe forma e nyjes, nga t cilat varet absorbimi i nxehtsis.
- Parangrohja eventuale e copave q do t saldohen ( nga 50 deri n 300), e cila bhet n disa raste
tamam pr t ulur shpejtsin e ftohjes.
Ashprsia e ciklit termik zvoglohet me rritjen e nxehtsis specifike t futur dhe temperaturs s
parangrohjes, ndrsa rritet me rritjen e trashsis s copave [5].


N fig 1.6 sht sjell nj shembull ku krahasohen ciklet termike t saldimit me flak oksiacetileni (a)
dhe me hark elektrik (b). Kurbat e variacionit t temperaturs n funksion t kohs jan ndrtuar nga
matjet e kryera n nj nyje kok m kok prej materiali elik pr konstruksione me trashsi t fletve
14 mm.Vihet re se cikli termik i t parit sht m i gjer dhe ka shpejtsi t ngrohjes dhe ftohjes m t
vogla. Kjo varet nga prqndrimi m i vogl dhe gjersia m e madhe e burimit t nxehtsis.

Figura 1.6 Krahasimi ndrmjet cikleve termike t saldimit me procese t ndryshme.
N prgjithsi nxehtsia termike e futur rritet duke kaluar nga procesi i saldimit me elektrod t veshur
n at me fill teli t vazhduar me mbrojtje gazi e akoma m tej n proceset me hark t zhytur ose
elektroskorje.
sht e mundur q t prshkruhen n mnyr sasiore ciklet termike duke prdorur relacionet
matematike t dhna nga Rosenthal, t cilat marrin parasysh karakteristikat e materialit dhe
nxehtsin termike t futur.
Llogaritja e cikleve termike me an t ktyre relacioneve sht shum komplekse dhe koeficientt
korrektive jo shum t sigurt. Pr kt arsye kur duam q t kemi t dhna t sakta preferohet t
merren pr baz t dhnat eksperimentale, ndrsa t dhna m t perafrta mund t merren me metoda
grafike. Ndr konkluzionet e nxjerra nga eksperimentet jan me rndsi ato q i referohen krahasimit
t shpejtsis s ftohjes n nyje tipike saldimi.


N saldimin e nyjeve kok m kok t kryer me disa kalime, ku secili prej tyre kryhet n regjim
perfekt identik prsa i takon temperaturs fillestare dhe nxehtsis s futur pr njsi gjatsie,
shpejtsit e ftohjes n kalimet e fundit jan m t mdha se tek i pari.
Kjo si pasoj e faktit q n kalimin e par, n fundin e zmusos, metali mbushs depozitohet n nj
siprfaqe t vogl nprmjet s cils transmetohet nxehtsia n metalin baz, ndrsa n kalimin e
fundit banjo e metalit vendoset n kalimet e mparshme dhe si pasoj nxehtsia transmetohet nga nj
siperfaqe m e madhe.
N nyjet T shpejtsia e ftohjes pr kalimin e par sht m e lart se n nyjet kok m kok, pr t
njjtn nxehtsi t futur pr njsi gjatsie.
N prgjithsi pr elikun mund t thuhet me nj prafrsi t knaqshme se shpejtsia e ftohjes pr
tipet e ndryshme t nyjeve sht n funksion t nxehtsis s dhn nga banjo e shkrirjes n materialin
perreth brenda nj sfere me rreze rreth 75 mm, me qendr n pikn e saldimit t marr n konsiderat,
t pjestuar me vllimin e materialit efektivisht brenda ksaj sfere.
Kjo do t thot me fjal t tjera, q ndrhyn n mnyr efiente n marrjen e nxehtsis kryesisht
materiali q nuk sht m larg se 75 mm nga burimi i nxehtsis s saldimit.
Me ndryshimin e llojit t elikut, por duke qndruar tek eliqet jo t lidhur, nuk vrehen variacione t
mdha n shpejtsin e ftohjes.
Duke kaluar nga eliqet me karbon n eliqet shum t lidhur dhe n metale t tjera, regjimi termik
ndryshon dukshm, pr arsye t diferencave t mdha t prcjellshmris termike dhe nxehtsis
specifike. Metalet me prcjellshmri t ult termike kan shpejtsi ftohjeje m t vogla.
1.3 Mnyrat e llogaritjes s shpejtsis s ftohjes
Duke par rndsin e shpejtsis s ftohjes n lidhje me mikrostrukturn prfundimtare n zonn e
shkrir dhe at termikisht t ndryshuar si edhe duke marr n konsiderat ndikimin e mikrostrukturs
n karakteristikat perfundimtare t nyjes, pr materiale t ndryshme me t cilt jan realizuar nyjet e
saldimit, sht e rndsishme t tregojm cilt jan instrumentat pr vlersimin e shpejtsis s ftohjes
nprmjet metodave llogaritse.
N rastet e eliqeve jo t lidhur dhe pak t lidhur, nj parametr prfaqsues i shpejtsis s ftohjes
sht t
8/5
, i prcaktuar si koha e nevojshme pr t kaluar, n nj pik t caktuar, gjat ftohjes,
intervalin e temperaturave nga 800 ne 500 C. Kuptohet q ky parametr sht i rndsishm pr
eliqet pr konstruksione t cilat psojn n kt interval temperaturash modifikime mikrostrukturale
t rndsishme.
Pr t kuptuar relacionet matematike q shpien n vlersimin e ktij parametri, duhet n radh t par
t bjm nj dallim ndrmjet nyjeve me prcjellshmri t nxehtsis dydimensionale ose
tredimensionale. Mund t konsiderojm tek t parat nyjet kok m kok me trashesi t vogl ose
mesatare dhe n prgjithsi t gjitha gjeometrit e nyjeve n t cilat mund t identifikojme dy flukse t
mundshme termike. N rastin e dyt futen nyjet kok m kok me trashsi t madhe, nyjet T dhe X
n t cilat sht e mundur t gjejm nj fluks t tret termik pr transmetimin e nxehtsis [6].


N t kundrt nga sa duket nga nj analiz siprfaqsore, n rastin e fluksit termik tredimensional (le t
mendojm kalimet e fundit n nj nyje kok m kok) trashsia nuk luan rol t rndsishm n
shpejtsin e ftohjes, n dallim me at q ndodh n rastin e trashesis s vogl ose mesatare, fenomen
i cili prshkruhet plotsisht me ligjin Fourier:
|
|
.
|
\
|
=
0 0
5 / 8
800
1
500
1
2 T T
Q
t
t

Ku:
- Q sht nxehtsia termike specifike e futur [kJ/mm]
- T
0
sht temperature e parangrohjes
N rastin e eliqeve jo t lidhur ose pak t lidhur, shprehja e msiprme mund t shprehet nprmjet
faktorv t forms F t dhen n tabeln 1.3, t prdorur edhe n rastin e fluksit s nxehtsis
dyprmasor, pr t cilin do t flasim m posht.

Tabela 1.3 Prcaktimi i faktorit t forms (UNI EN 1011-2)
Pr nyjet me transmetim tredimensional t nxehtsis kemi relacione t pavarura nga trashsia, si
jepet ktu m posht:
3
0 0
0 5 / 8
*
800
1
500
1
* * ) 5 6700 ( F
T T
Q T t
|
|
.
|
\
|
=


Ndrsa n rastin e transmetimit dydimensional t fluksit termik, n t cilin rezulton e rndsishme
trashsia e nyjes, nj model i mundshm matematik pr vlersimin e t
8/5
sht ky i mposhtmi:
( ) ( )
|
|
.
|
\
|
=
2
0
2
0
2
2
5 / 8
800
1
500
1
*
4 T T cd
Q
t
t

sht prcjellshmria termike e materialit
sht densiteti i materilait
c sht nxehtsia specifike e materialit
d sht thellsia e penetrimit t saldimit
Duke konsideruar edhe n kt rast eliqet jo t lidhur dhe pak t lidhur, shprehja mund t shprehet
edhe nprmjet faktorit t forms F
2
, t cilin mund ta marrim nga tabela e msiprme.
( )
2
2
0
2
0
2
2
3
0 5 / 8
*
800
1
500
1
* * 10 * 3 . 4 4300 F
T T d
Q
T t
(
(
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=
Konsiderohet, me qllim prdorimin e relacioneve t msiprme, q nxehtsia specifike e futur duhet
t korrigjohet me an t nj faktori q karakterizon efiencn termike t nyjes dhe q ndryshon nga
procesi n proces.
- Pr procesin me hark t zhytur = 1
- Pr proces me elektrod t veshur ose me fill teli t vazhduar me mbrojtje gazi = 0.85
Nga ana tjetr, jo gjithmon mund t rezultoj e qart nse nyja operon n regjim t transmetimit t
nxehtsis dy ose tredimensional. Nj ndihm pr kt mund t jepet nga diagrama e dhn m
posht, n t ciln trashsia e tranzicionit sht dhn n funksion t nxehtsis specifike t futur. N
funksion t temperaturs s parangrohjes T
0
duke u futur n diagram me t dhnat e procesit, mund
t shohim nse pika prfaqsuese bie n zonn 3 ( fluks tredimensional) ose n zonn 4 ( fluks
dydimensional).



Figura 1.7 Diagrama pr vlersimin e mnyrs s transmetimit t nxehtsis (UNI EN 1011-2)

1- Jepet spesori i nyjes ne [mm]
2- Jepet nxehtsia specifike e futur [kJ/mm]

Si alternativ e vlersimeve numerike, n rastin psh t nyjeve me transmetim dydimensional t fluksit
termik, sht e mundur edhe prdorimi i metodave grafike. N diagramat e mposhtme sht e
mundur n funksion t spesorit t nyjes t gjejm grafikisht t
8/5
(1) duke njohur nxehtsin specifike t
futur (2), e cila zakonisht jepet n kJ/mm, dhe temperaturn e parangrohjes.



Figura 1.8 Diagrama pr prcaktimin grafik t kohs s ftohjes t
8/5
(UNI EN 1011-2)

N prfundim t ktyre vzhgimeve, n menyr trsisht cilsore, po japim disa konsiderata si
ndikon paramentri t
8/5
n ecurin e disa karakteristikave mekanike t nyjes, duke ditur ndikimin e tij
n lidhje me mikrostrukturn [5],[6].
Konsiderata e par do t jet n lidhje me reziliencn e nyjes. Duke konsideruar t
8/5
si variabl t
pavarur (2), ecuria e reziliencs (1) jepet n figurn 1.9, nprmjet provave eksperimentale specifike,
rezulton praktikisht e mundur q t gjejm vlern maksimale t t
8/5
n prputhje me nj nivel minimal
t reziliencs s nyjes.
Rasti i dyte na tregon temperaturn e tranzicionit t tenacitetit T
t
n zonn e ndryshuar termikisht,
natyrisht pr ato materiale q paraqesin, pr karakteristikat e tyre kt fenomen. Duke ditur efektin
brishtezues t t
8/5,
nuk sht e uditshme q T
t
(1) tenton gradualisht t rritet, me rritjen progressive t
vet t
8/5
(2).


Figura 1.9. Varsia ndrmjet reziliencs (1) dhe kohs s ftohjes t
8/5
(2) (UNI EN 1011-2).

Figura 1.10 Varsia ndrmjet temperaturs s tranzicionit t kufirt t soliditetit (1) dhe kohs s
ftohjes t
8/5
(2) (UNI EN 1011-2)
Rasti i tret sht n lidhje me fortsin, n vecanti me fortsin maksimale (1) e cila arrihet n zonn
termikisht t ndryshuar. Nga ana cilsore sht e drejt q t presim nj zvoglim t vlerave
maksimale kur kemi cikle termike m t but, ashtu si konfirmohet edhe nga diagrama e mposhtme.


Nprmjet provave praktike, edhe n kt rast, sht e mundur q t gjejm minimumin e pranueshm
t t
8/5
n funksion t vlerave t fortsis t parashikuar pr nyjen e marr n analiz.

Figura 1.11 Varsia ndrmjet fortsis maksimale (1) dhe kohs s ftohjes t
8/5
(2) (UNI EN 1011-
2)

1.4 Metodat e matjes s temperatures, t prdorura n kt studim
1.4.1 T prgjithshme
Studimi i fenomeneve termike n saldim krkon prdorimin e metodave dhe instrumentave mats.
Ktu po japim n mnyr t shkurtuar pershkrimin e tyre dhe prdorimin specifik pr qllimet e
saldimit.
Metodat termometrike t prdorura pr kt qllim duhet t ken si veti kohn e shkurtr t matjes,
dmth duhet t garantojn nj arritje t shpejt t ekuilibrit termik t instrumentit me ambjentin t cilit
do ti matet temperatura. Sbashku me kt karakteristik duhet gjithashtu t ken nj preision dhe
ndjeshmri t mir, n mnyr t veant n temperaturat e larta. Tipet e termometrave t prdorur pr
studimin e saldaturave ose pr procedurat e lidhura me t jan:
- iftet termoelektrik, t prdorura pr analizn e cikleve termike t copave t salduara dhe t furrave
pr trajtimet termike, pr t cilat mund t ken nevoj copat e salduara.
- pirometrat, t cilt prdoren pr matjen e temperaturs s burimeve t nxehtsis ( flaka ose harku)
dhe t furrave.
- Termokolort, t cilt prdoren pr matjen e temperaturave n siprfaqe t copave t salduara ose t
parangrohura para saldimit.


1.4.2 Matja e cikleve termik
N kt studim jan prdorur termoiftet pr matjen e cikleve termike t pikave t ndryshme t
vendosura n nj distanc t caktuar nga aksi i tegelit t saldimit.
Pr kt qllim termoifti vendoset n nj vrim t vogl t hapur tek copa q po saldohet (Fig 1.12).
vrimat mund t hapen me thellsi t ndryshme n mnyr q t kemi informacion se far ndodh me
ndryshimin e temperaturs n drejtim t thellsis s cops.
Figura 1.12 Regjistrimi i ciklit termik me an t termoifteve
N funksion t temperaturs q do t matej u zgjodh ifti Pt Pt e Rh dhe pr temperatura m t vogla
se 750 C ifti Fe kostantana.
Fiksimi i instrumentave krkon kujdes t madh, sepse sistemi i regjistrimit prjashton do mundesi
kontakti elektrik ndrmjet instrumentave t ndryshm d.m.th ndrmjet kampionve q po
ekzaminohen dhe termoifteve. I till sht rasti, psh, i nj saldimi me rrym alternate kur aparati i
regjistrimit sht i pajisur me nj amplifikator elektronik, i cili sht i ndjeshm karshi devijimit t
moduluar t rryms s saldimit.
Izolimi i instrumentave t ndryshm mund t arrihet nprmjet veshjes s nyjes me nj past
zjarrduruese. Kjo veshje, megjithse e holl, rrit inercin termike t instrumentit. Pr kt arsye n
kto raste procedohet me matje t prshtatshme pr vlersimin e ksaj inercie.
Aparati i regjistrimit duhet t jap, pr secilin instrument mats, variacionin e temperaturs n
funksion t kohs. Kjo realizohet nprmjet nj oshilografi q regjistron vlerat e temperaturs n
ordinat duke patur n abshis kohn.
Duhet t theksojm se metodat e matjes t prdorura n kt studim jan edhe ato t prekura nga
gabime eksperimentale dhe t limituara si pasoj e principit fizik n t cilin bazohen.



KAPITULLI II
2. ORIGJINA E TRHEQJES S COPAVE N SALDIM
2.1 T prgjithshme
Rritja e temperaturs s nj cope metalike sjell bymimin e saj, si e kemi theksuar dhe m sipr.
Bymimi mund t jet n mnyr uniforme vetm nse copa sht ngrohur n mnyr uniforme dhe
nuk pengohet bymimi i saj i lir.
2.1.1 Ngrohja uniforme e penguar
do penges q nuk lejon bymimin e lir t metalit t ngrohur sjell lindjen e sforcimeve t
brndshme.
Duke patur parasysh q vlera e kufirt t elasticitetit t nj eliku sht funksion i temperaturs, mund
t vihet re se kur vlera e ketyre sforcimeve sht m e vogl se kufiri i elasticitetit t materialit n
temperaturn ku e kemi shpn, gjat ftohjes metali rimerr n mnyr elastike prmasat e tij. Ndrsa
nse vlera e sforcimeve kalon kufirin e rrjedhshmeris n temperaturn e arritur, metali pson
deformime plastike mbetse.
Fibrat e metalit n drejtimin e penguar zgjaten m pak se sa rritja termike kerkon dhe rritja
volumetrike e cops duke mos patur mundsi t realizohet n mnyr uniforme n t gjitha drejtimet
sjell q n drejtimet e lira t kemi nje bymim m t madh se ai i duhuri. Metali kshtu pson at q
quhet trashje n t nxeht.
Le t konsiderojm nj shufr eliku t papenguar, subjekt i nj ngrohje uniforme ( Fig. 2.1a).Ajo
pson nj rritje t gjatsis, por pas ftohjes ajo merr prmasat origjinale.

Figura 2.1 Modeli mekanik pr studimin e efektit t ngrohjes uniforme t penguar.


Le t konsiderojm tani rastin e nj shufre t mbshtetur n skajet e saj n mnyr q t pengohet
zgjatja e saj ( Fig 2.1 b). Nse e ngrohim n t stabilizohet nj gjendje e sforcuar n shtypje si shkak i
ndalimit t zgjatjes. Sforcimet n shtypje rriten me rritjen e temperaturs derisa arrijn vlern e kufirit
t rrjedhshmris.
Duke u nisur nga kjo pik, pr do rritje t mtejshme t temperaturs, shufra pson nj deformim
plastik t pakthyeshm. Kur shufra ftohet ajo tkurret, por gjatsia e saj n temperaturn e ambientit
rezulton m e vogel se ajo fillestare, ndrsa diametri m i madh. Pas ftohjes ajo rezulton e shkarkuar.
Konsiderojm n fund rastin e nj shufre t tret e cila n vend q t jet thjesht e mbshtetur t jet
e penguar n skajet e saj (Fig 2.1c), n mnyr q t jet e penguar edhe tkurrja e saj. Ajo trashet si n
rastin e dyt gjat nxehjes, m pas gjat ftohjes duke mos patur mundsi t shkurtohet, rezulton t
ndodhet n nj gjendje t sforcuar n trheqje t cilat quhen sforcime t brndshme ose sforcime t
mbetura.
Le ta ekzaminojm nga ana cilsore sjelljen e shufrs s inkastruar duke marr n konsiderat
diagramn e ndryshimit t kufirt t rrjedhshmris me temperaturn (fig 2.2).
Pr thjeshtsi t arsyetimit i konsiderojm konstant n lidhje me temperaturn si koeficientin e
bymimit linear ashtu edhe modulin e elasticitetit t materialit.

Figura 2.2 Ecuria e gjendjeve n trheqje dhe shtypje pr efekt t ngrohjes uniforme t
penguar.


N temperaturn e ambjentit pika O shufra sht e shkarkuar. Me rritjen e temperaturs fillon nj
gjendje e sforcuar n shtypje, kto sforcime rriten me rritjen e temperaturs derisa arrijn kufirin e
rrjedhshmris s materialit n temperaturn T
1
(pika A).
Duke u nisur nga kjo pik, nse temperatura zvoglohet, kemi nj rikthim n prmasat origjinale t
shufrs pa deformime mbetse. Nse temperatura vazhdon t rritet m tej, fillon trashja dhe vlerat e
sforcimeve n shtypje pershkojn kurbn
rr
= f(t) derisa arrijm n vlern e rrjedhshmrise pr nj
temperatur t re T
2
(pika B). Nse n kt moment fillon ftohja e shufrs, tashm e deformuar, do t
kemi nj shkarkim progresiv t saj dhe n temperaturn T
3
rezulton krejtsisht e pasforcuar.
M tej pr temperature m t ulta se T
3
, lindin sforcime n trheqje t cilat n temperaturn e
ambjentit mundet edhe t arrijn kufirin e rrjedhshmris (pika C), nse sht arrir n fazn e
ngrohjes nj temperatur e lart T
2
.
Temperature T
1
perfaqson vlern kufitare t temperaturs mbi t ciln kemi deformime mbetse n
rastin e shufrs s mbshtetur dhe sforcime mbetse n rastin e shufrs s inkastruar. Kjo temperatur
sht rreth 150C pr eliqet e but kur ngrohja bhet duke u nisur nga temperatura e ambjentit.
Modeli i shufrs s penguar, nn veprimin e ngrohjes e m pas t ftohjes, mund t jet me rndsi pr
t iterpretuar origjinn e deformimeve dhe sforcimeve mbetse n elementt struktural t cilat mund
t mendohen si t prbr nga shum shufra (shirita) t bashkuar ngurtsisht ndrmjet tyre.
2.1.2 Ngrohja jouniforme
Kur nj cop metalike ngrohet n mnyr jouniforme, zgjatja e saj rezulton gjithmon e penguar.
N fakt pjesa e ngrohur tenton t bymehet m shum sesa ato prreth t ftohta, por duke mos e br
dot pr shkak t unitetit t cops do t kemi veprime t prbashkta trheqje e shtypje t cilat varen
nga gradientt termik t provokuar nga ngrohja, nga temperatura q arrihet dhe nga gjeometria e
cops.
Kto kushte vendosen automatikisht pas nj ngrohje t lokalizuar. Le t konsiderojm rastin e nj flete
t ciln e ngrohim me an t nj kaneli n nj zon qendrore t kufizuar. Shprndarja termike n fund
t ngrohjes do t ket formn e paraqitur n figurn 2.3.
Pjesa e ngrohur tenton t zgjatet , por e penguar nga pjest m t ftohta, sht subjekt i shtypjes dhe
nse n nj temperatur t caktuar kalojm kufirin e elasticitetit ajo trashet.
N prfundim t ngrohjes fibrat e nxehta q ndodhen n planin e flets rezultojn m t shkurtra
krahasuar me efektin termik, ndrsa spesori sht rritur n mnyr permanente si pasoj e deformimit
plastik.


Figura 2.3 Efekti i ngrohjes s lokalizuar n nj flet.
Gjat ftohjes, n momentin e par (derisa pjesa m e nxeht mbetet akoma n temperatur kshtu t
lart q kufiri i rrjedhshmris mund t kalohet lehtsisht) pjest m t ftohta duke u tkurrur
provokojn nj shkurtim t mtejshm t fibrave t nxehta n planin e flets.Pastaj fenomeni kthehet,
me uljen progresive t temperaturs fibrat m t nxehta tentojn t shkurtohen, por pjesa m e ftoht
rreth e qark ia ndalon. Fibrat qendrore kshtu tendosen, prshtaten sa sht e mundur plastikisht me
kushtet e lidhjes dhe m n fund kur prfundon plotsisht ftohja, rezultojn t tendosura dhe shpesh n
vlera q jan shum afr me kufirin e rrjedhshmris n t ftoht.
Fenomene analoge ndodhin edhe gjat saldimit. Edhe n kt rast dhnia e nxehtsis sht e
lokalizuar dhe ngrohja e cops sht shum jouniforme. Madje nj pjes e metalit shkon n shkrirje
brenda nj zone q mbetet n temperatur shum m t ult, prej nga n saldim fenomeni i trheqjes
dhe lindja e sforcimeve t terheqjes jan t paevitueshme. Gjrat komplikohen m tej nga fakti q n
prgjithsi burimi i nxehtsis spostohet, nga mnyra e lidhjes s cops dhe nga mnyrat e ndryshme t
ekzekutimit t procesit.
M posht studimi i trheqjes dhe i sforcimeve t trheqjes n saldim do t kryhet vetm pr raste t
thjeshta dhe me thjeshtime t cilat lejojn t arrihen rezultate indikative dhe sasiore mjaftueshm
pran realitetit.
Per t thjeshtuar studimin e fenomeneve termike q ndodhin gjat saldimit dhe ndikimin e tyre n
trheqjen e nyjeve t salduara, shprbjm vet trheqjet n tre kategori si m posht:
- Trheqje transversale, e cila verifikohet sipas drejtimit trthor me nyjen e salduar, n planin e flets.
- Trheqje gjatsore, e cila verifikohet n drejtim me aksin e saldimit.
- Trheqje pingule, e cila verifikohet n drejtim pingul me planin q prmban dy t parat (ose sipas
spesorit t flets).


Ndrmjet ktyre tipeve t trheqjes m t rndsishmit pr pasojat q kan dhe pr madhesin n t
ciln mund t verifikohen, jan dy t parat.
Konsiderimet e mposhtme dhe eksperimentet jan br pr saldimin e eliqeve te buta, por nga ana
principale mund t shtrihen edhe pr materialet e tjera.
2.2 Trheqja transversale
2.2.1 Nyjet kok m kok
Me qllim q t studiojm shkaqet dhe zhvillimin e trheqjes transversale n nyjet kok m kok
mund t konsiderojm t dy aspektet e ktij fenomeni:
- Trheqjen transversale
- Trheqjen kndore
Konsiderojm fenomenin e trheqjes transversale si pasoj e saldimit kok m kok t dy fletve. Me
qllim q pr momentin t jemi t pavarur nga variablat e tjer, t cilat nuk jan ato q varen
drejtprdrejt nga progresi i saldimit prgjat nyjes, supozojm q spostimi i burimit t nxehtsis t
jet vetm gjatsor dhe me shpejtsi konstante nga pika A ne pikn B (fig 2.4), q nyja bashkohet
vetm me nj kalim me gjersi konstante n kuptimin e spesorit( n mnyr q t prjashtojm do
mundsi t trheqjes kndore) dhe n fund q flett jan t lira t lvizin n planin e tyre pr munges
si t lidhjeve t jashtme ashtu edhe t pikimeve [7].
Nga studimi i cikleve termike dim q flett ngrohen sipas elipseve izotermik. Bashkimi i
ekstremiteteve t akseve t vegjl t ktyre elipseve na lejon q t dallojm dy zona: njra, zona
VCAD, n fazn e ftohjes dhe tjetra, zona VCBD, n fazn e ngrohjes.N zonn e par ekziston nj
pjes e nyjes s bashkuar, e cila ndodhet n temperatur m t lart se 600C (pjesa EV) dhe pr
pasoj me kufirin e rrjedhshmris shum t ult. Analizojm se far fenomenesh t trheqjes
ndodhin n t.
Pr kt konsiderojm n pjesn E-V nj shirit materiali t marr trthor me nyjen. Ai sht subjekt i
nj veprimi trheqs analog me at t studiuar kinse t shufrs s penguar dhe t ngrohur lokalisht. N
kt rast pengimi ndodh pr shkak t vazhdueshmris s materialit ekzistues ndrmjet shiritit dhe
pjess paraardhse t salduar dhe t ftohur. Shkaqet q prcaktojn trheqjen mund t permblidhen si
m posht ( fig 2.4):
- Bymim i penguar dhe trashje n t nxeht gjat fazs s ngrohjes
- Trashje pr zgjatim t mtejshm t pjesve ansore t cilat ngrohen akoma gjat fazs s par t
ftohjes s zons qendrore.
Me zvoglimin e temperaturs kufiri i elasticitetit t shiritit t konsideruar krkon t kthehet n vlern
normale. Duke filluar nga nj moment i caktuar bhet e mundur nj tkurrje e shiritit q vazhdon gjat
periudhs s mvonshme t ftohjes.
Efekti i tkurrjes ndihet n zonn pasardhse (pjesa EV) q, duke qen n temperatur t lart mund t
trashet me lehtsi.Pjesa paraardhse, jo e deformueshme, vepron si nj bosht n levizjen drejt afrimit


ndrmjet fletve. Si pasoj e ktij veprimi si grshr dy buzt e pasalduara akoma afrohen, duke
tentuar edhe t mbivendosen. Kjo trheqje ndalohet kur copat pikohen para kryerjes s saldimit, por
ne flet lindin sforcime t ndjeshme q n ndonj rast, psh n saldimin me flak oksiacetileni t
fletve t holla, mund t ojn edhe n shkatrrimin e pikimit me pasoj mbivendosjen e fletve
(efekti grshr).

Figura 2.4 Efektet e terheqjes n nyjen kok m kok e kryer me nj kalim
Trheqja transversale sht ndr t tjera, direkt e varur nga kushtet e ekzekutimit, si psh trashsia e
copave q do t saldohen, sasia e nxehtsis s futur dhe gjersia e saldimit.
Eksperienca ka treguar se pr t njjtin vllim t depozituar t elementit mbushs, trheqja
transversale sht n prpjestim t zhdrejt me trashsin e tegelit, ndrsa sht n prpjestim t drejt
me sasin e nxehtsis s futur dhe me gjersin e tegelit t saldimit.
Vlera q trheqja transversale mund t arrij n praktikn konstruktive varet shum nga shkalla e
lidhjeve q kan copat, nga pesha e elementve t lidhur apo edhe mund t parandalohen nga paisje t
studiuara dhe t pergatitura pr t lidhur copat n pozicionin e saldimit me qllim q t evitohen
deformimet gjat dhe pas saldimit. Gjetja me preision e shkalls s lidhjes dhe parashikimi m pas n
baz t saj t trheqjes s mundshme shpesh sht shum e vshtir. Vlerat e trheqjes n nyjet e
salduara jan prcaktuar nprmjet eksperimenteve t ndryshm. Pr trheqjen transversale ktu m
posht do t japim rezultatet e marra pr raste t ndryshme nyjesh me trheqje transversale t cilat
jan t lira ose n kushte lidhjeje minimale t prcaktuar nga prbrja e tyre.


N diagramn e fig 2.5 tregohet ndryshimi i trheqjes transversale t kampionve t salduar kok m
kok me elektrod t veshur, n funksion t seksionit t saldaturs pr flet me trashsi t ndryshme.
Materiali i fletve t prdorura pr kto eksperimente ishte elik pr konstruksione me mark
S275JR. Buzt u prgatitn n form V me knd 60 dhe me distanc ndrmjet tyre nga 2-4 mm.
Prmasat e fletve ishin 500 x 500 mm dhe u lan n gjendje t lir t palidhura n drejtimin paralel
me aksin e tegeli t saldimit. Saldimi i fletve t holla u krye me nj kalim pa lvizje horizontale t
elektrods duke u munduar t kufizohej sa m shum gjersia e saldimit, ndrsa flett e trasha u
salduan me disa kalime me nxehtsi specifike t futur pr njsi t gjatsis q vinte duke u rritur nga
kalimi i par n at t fundit brnda intervalit 3.93 13.8 kJ/cm. Saldimi u krye me kalime me
trashsi jo t madhe me qllim q t evitoheshin deformimet e mdha kndore Shihet se trheqja
rritet me rritjen e seksionit t saldaturs, por me shpejtsi m t vogl sa m e madhe t jet trashsia
per tu salduar. Pastaj tenton t stabilizohet pr vlera q ndodhen n intervalin ndrmjet 3-4 mm. Kto
prfundime jan n harmoni me prfundimet teorike dhe eksperiencat e vrojtuara n saldim.

Figura 2.5 Trheqja transversale n saldimin kok m kok n funksion t trashsis s flets
dhe seksionit t saldaturs
N diagramn e fig 2.6 kemi nj konfirmim t ndikimit t dukshm t seksionit t saldaturs si pasoj
e formave t ndryshme t prgatitjes s buzve pr saldim n vlern e trheqjes transversale. Provat u
kryen pr saldimin kok m kok t fletve me trashsi 14 mm dhe prej materiali elik pr
konstruksione S275JR, i ekzekutuar me elektrod t veshur. Prgatitja e buzve ishte n form X
dhe V. U vu re q pr prgatitjen n form X t buzve trheqja sht m e vogl sesa n form V.
Pr fardo lloj prgatitje trheqja sht aq m e madhe sa m i hapur t jet kndi i zmusos e m e
madhe distanca ndrmjet buzeve.
N figurn 2.7 jan dhn dy kurba t marra nga eksperimentet e kryera pr nyjet kok m kok t
prgatitura n form V me knd t hapjes s zmusos 60 t salduara respektivisht me elektrod t


veshur dhe me flak oksiacetileni dhe nj e tret e vlevshme pr nyje t prgatitura n form X me
knd t hapjes s zmusos 70, t salduar me elektrod t veshur. Shihet q trheqja rritet me rritjen e
trashsis q saldohet (banjo e shkrirjes me prmasa m t mdha), q saldatura oksiacetilenike
prodhon trheqje m t mdha se ajo me hark elektrik, pr shkak t shpejtsis m t vogl t shkrirjes
dhe gjersis m t madhe t banjos dhe q m n fund prgatitja n form X, pr t njjtn trashsi,
lejon nj futje t materialit mbushs m t kufizuar prve se simetrik duke prodhuar kshtu nj
trheqje m t vogl.
Prsa i prket ndikimit t faktorve ekzekutiv t saldimit n trheqjen transversale sht gjetur se kjo
tenton t rritet me numurin e kalimeve, gjithashtu edhe trheqja kndore sht shum e ndikuar nga
numuri i kalimeve dhe tenton t rritet me rritjen e tyre. N tabeln 2 kemi prmbledhur rezultatet e
eksperimenteve t kryera.
Provat jan kryer me kampion prej materiali elik S275JR, me trashsi 12 mm t salduar kok m
kok me prgatitje t buzve n form V me knd t hapjes 90 dhe distanc ndrmjet buzve 2 mm.

Figura 2.6 Trheqja transversale n saldimin kok m kok n funksion t seksionit t
saldaturs


Figura 2.7 Trheqja transversale n saldimin kok m kok
Numuri i kalimeve Trheqja transversale [mm] Trheqja kndore []
7 3.3 230
9 3.7 620
10 4.1 630
12 4.4 850
15 4.6 10

Tabela 2. Efekti i numurit t kalimeve n trheqjen transversal

Mnyra e kryerjes t do kalimi ka gjithashtu nj influenc t caktuar n trheqjen transversale. N
rastin e saldimit me hark, sipas eksperiencave nga provat e kryera, saldimi me kalime t gjera (me
lvizje t theksuar transversale t elektrods) prodhon nj trheqje transversale pak m t madhe se
ajo me kalime t ngushta, por teknika e dyt prodhon deformime kndore m t mdha, sepse krkon
nj numr m t madh kalimesh. N mnyr t ngjashme saldimi me hap mbrapa prodhon nj
trheqje transversale pak m t vogl se sa ai i vazhduar.


Nj tjetr aspekt i fenomenit t trheqjes transversale sht trheqja kndore. Le t marrim n
konsiderat dy rastet e mposhtme.
a) Saldim vetm me nj kalim
N kryerjen e saldimit , pavarsisht nga lloji i prgatitjes s buzve, banjo e shkrirjes n funksion t
procesit prshtatet n V dhe n U pak a shum t hapur dhe prandaj gjersia e saj ndryshon prgjat
trashsis , duke arritur gjersin maksimale n siprfaqen e cila sht e ekspozuar krejtsisht karshi
burimit termik ( Fig 2.8).
Duke e imagjinuar fletn t ndar n disa shtresa horizontale paralele, aq t holla sa n seciln prej
tyre mund t supozojm nj volum konstant t banjos. Duke ditur q trheqja transversale sht n
prpjestim t drejt me gjersin e saldimit, kuptohet leht q shtresat e siprme, me banjo m t
gjer, trhiqen m shum se ato t poshtmet.
Pr t mundsuar kt trheqje, q ndryshon n mnyr lineare prgjat trashsis, t dy flett duhet t
formojn nj knd si tregohet n Fig 2.8 b dhe kndi i formuar pr devijim nga vendosja fillestare
quhet trheqje kndore.
Trheqja sht aq m e madhe sa m e hapur dhe josimetrike kundrejt planit horizontal mesatar sht
banjo e shkrirjes dhe sa m e madhe t jet trashsia e cops.
Kjo vlen natyrisht kur t dy flett jan t lira pr tu vendosur me knd jo vetm pr munges t
lidhjeve t jashtme, por edhe pse pesha vetijake sht e paprfillshme.

Figura 2.8 Trheqja kndore e nj nyje kok m kok
b) Saldimi me shum kalime
Kur saldimi kryhet me shum kalime me burimin termik vetm nga njra an ( prgatitja e buzve V,
V, U ose J) futja e nxehtsis bhet n koh t ndryshme dhe n kushte t ndryshme nga kalimi n
kalim.
Kalimi i par, do t jet subjekt vetm i trheqjes transversale, duke ditur formn dhe trashesin e
gjersin e vogl t banjos s shkrir ( tipike n saldimin manual me hark). Nj trheqje e leht
kndore sht e mundur pr banjo me prmasa m t mdha si jan ato t realizuara me saldim
oksiacetileni dhe m shum akoma n saldimin automatik me hark.


Kalimi i dyte i gjen copat t lidhura n fund t zmusos nga kalimi i par dhe si pasoj mund t
verifikohen dy raste:
- Kalimi i par sht i holl dhe futja e nxehtsis n kalimin e dyt sht e madhe. Ura metalike q lidh
dy copat pas kalimit t par, mund t ohet e gjitha n temperatur m t lart se ajo e trashjes, duke
qen kshtu subjekt n fillim i nj zgjatje t leht, dhe m pas i nj trheqjeje transversale t
mtejshme. N kt rast kemi nj afrim t mtejshm t buzve q po saldohen pr trheqje t t dy
kalimeve. sht e qart q kalimi i par, m i ngusht dhe me temperatur m t ult se i dyti, ftohet i
pari dhe prbn nj pik fikse pr fazn e trheqjes s kalimit t dyt. Si pasoj kemi nj trheqje
kndore q bashkohet me at transversale.
- Kalimi i par sht m i madh dhe nuk kalon i tri n temperaturn mbi 600C. Bymimi dhe tkurrja e
tij jan shum t kufizuara dhe kshtu ai prbn nj penges pr trheqjen transversale. Nse t dy
copat jan t lira t rrotullohen rreth aksit t nyjes ato psojn nj trheqje kndore pr shkak t
kalimit t dyt, m t madh se n rastin e par, duke prdorur si bosht rrotullimi kalimin e par.
2.2.2 Nyjet T
Le t konsiderojm nj nyje T t bashkuar me nj tegel kndor (fig 2.9).
Supozojm se forma e tegelit sht trekndore dhe ai kryhet vetm me nj kalim.

Figura 2.9 Efekti i trheqjes n njnyje kndore
Duke par vendosjen e copave duhet n kt rast t konsiderojm trheqjen transversale si shum t
dy komponenteve:
- Trheqjen e vet metalit t depozituar
- Trheqjen e copave t lidhura, t ngrohura n mnyr jouniforme.


Trheqja e metalit t depozituar vjen n t njjtat mnyra si ato q pam n trheqjen kndore t
nyjeve kok m kok.
N fakt nse imagjinojm t ndajm seksionin trthor t tegelit me plane paralele me siprfaqen e
jashtme t vet tegelit, sht evidente q shtresat m t jashtme psojne ( pr faktin se kan nj gjersi
m t madhe) nj trheqje transversale m t madhe se ajo q psojn shtresat m t brendshme.
Si pasoj ka nj rrotullim t fletve rreth piks A n kahun e treguar nga shigjetat 1 dhe 1. Ktij
efekti i shtohet edhe ai si pasoj e ngrohjes jouniforme t fletve pr shkak t saldimit.
N fakt nse i referohemi flets H , mund t vrehet se si pasoj e futjes s nxehtsis n faqen AB
stabilizohet nj regjim termik i karakterizuar nga temperatura q vijn n zbritje n kahun e trashsis.
Edhe n kt rast mund t dallojm dy zona; ajo q korrespondon me temperatura m t larta dhe
pson trashje n t nxeht, dhe tjetra n t ciln deformimet mbeten n zonn elastike.
Pas ftohjes, zona e trashur tenton t shkurtohet duke shkaktuar kshtu nj deformim q krkon t
rrotulloj fletn n kahun e treguar nga shigjeta 1.
Natyrisht t njjtat konsiderata mund t shtrihen edhe pr fletn P e cila pr shkak t ngrohjes s
lokalizuar n zonn AC krkon t rrotullohet n kahun e treguar nga shigjeta 1. Bashkveprimi i
ktyre efekteve bn q deformimet kndore n nyjet T t jen m t mdha, pr t njjtat kushte
ekzekutuese, sesa n nyjet kok m kok. Rrotullimi i fletve sht aq m i madh sa m i madh t jet
seksioni i tegelit dhe sa m i madh t jet numri i kalimeve me t cilat ekzekutohet. N rastin kur
kryhen dy tegela n t dy ant e flets H, rrotullimi i saj kompesohet nga simetria e futjes s
nxehtsis, por mbetet deformimi kndor i flets P (fig 2.10 a). Ky deformim mund t ndalohet nga
lidhje t prshtatshme (fig 2.10 b) ose automatikisht pr kompensim kur ekzekutohet n mnyr
simetrike n nj nyje kryq (fig 2.10 c).

Figura 2.10 Deformimet kndore n nj nyje T dhe kryq


Trheqja si pasoj e trashjes s fletve varet kryesisht nga sasia e nxehtsis s futur, nga seksioni i
tegelit t saldimit dhe nga vet trashsia e fletve. Trheqja rritet me rritjen e s pars dhe zvoglohet
me rritjen e s dyts. Metodat m t avashta t saldimit gjithmon kan tendencn e rritjes s trheqjes
nse copat jan t lira [7].
Trheqja transversale ndikohet edhe nga tipi i nyjes. N diagramn e dhn n figurn 2.11 nyjet jan
radhitur sipas rendit rrits s trheqjes transversale. Shihet se trheqja m e vogl prodhohet nga nyjet
T t salduara me pjes t alternuara t ndjekura nga ato t salduara me pjes ball pr ball dhe m
pas nga ato me tegel kndor t vazhduar, trheqje m t mdha japin nyjet me mbivendosje dhe
akoma m t madhe ato kok m kok. E fundit sht nj lloj nyje e veant q prodhon natyrisht
trheqje maksimale. Provat jan kryer me me kampion prej materiali elik S275JR, t salduara
manualisht me elektrod t veshur.

Figura 2.11 Trheqje transversale dhe gjatsore pr lloje t ndryshme nyjesh


2.3 Trheqja gjatsore
Trheqja gjatsore e nj nyje t salduar ndodh gjithmon n kushtet e pengimit t deformimit t lir.
N ant e zons t shpn n gjendje t shkrir dhe asaj t shpn n gjendje plastike, ndodhet
gjithmon nje zon q sht e ftoht dhe q prbn nj penges pr trheqjen n drejtimin gjatsor.
Nj cop e salduar , nn efektin e trheqjes gjatsore, tenton t marri form si n figurn 2.12. Edhe
n kt rast kompleksiteti i faktorve q kushtzojn fenomenin e trheqjes gjatsore e bn shum t
vshtir mundsin e llogaritjes t vlers s trheqjes n rastet e mundshme n praktik.

Figura 2.12 Deformacioni cilsor pr efekt t trheqjes gjatsore.
Kshtuq treguesit kryesor mund t deduktohen nga rezultatet praktike, t kryera n nj nyje kryq (
Fig 2.13) t salduar n mnyr simetrike dhe m dimensione t tilla q prjashtojn do mundsi t
lakimeve ansore pr shkak t sforcimeve q lindin gjat saldimit.

Figura 2.13 Trheqja gjatsore: kampion n form kryqi, ku tregohen pikat e matjes


Rezultatet e ktyre eksperimenteve jan vendosur n diagramn e figurs 2.14. N t sht dhn
trheqja gjatsore n funksion t seksionit trthor t fletve t salduara pr vlera t ndryshme t
siprfaqes s seksionit trthor t tegelit t saldimit. Saldimi sht kryer me elektrod t veshur dhe
materiali i nyjes sht elik pr konstruksione. Kalimet sht krkuar q t kryhen n kushte identike,
prsa i prket temperaturs dhe parametrave t procesit.

Figura 2.14 Ndryshimi i trheqjes gjatsore n funksion t seksionit t fletve dhe t siprfaqes
s saldimit.
Nga diagrama shihet qart se, pr nj seksion t tegelit t saldimit, madhsia e trheqjes zvoglohet
me rritjen e seksionit t fletve. Kurbat e dhna n diagram tregojn se pasi kalohet nj vler e
caktuar e seksionit t fletve, trheqja tenton t jet konstante.
Kjo evidenton faktin q seksioni i elikut i mbetur praktikisht i ftoht fiton mbizotrimin mbi faktort
e tjer dhe do rritje e mtejshme e seksionit ( t paktn per rastet q kemi eksperimentuar) nuk ka
ndikim n trheqjen gjatsore.Pr seksion trthor t barabart t fletve, madhsia e trheqjes


gjatsore rritet me rritjen e siprfaqes s seksionit t saldaturs. Vlerat e trheqjes gjatsore t dhna
n figurn 2.14 i prgjigjen nj nyjeje me gjatsi 500 mm. Prova t mtejshme kan treguar q kto
vlera mbeten praktikisht t pandryshueshme ( gjithmone referuar pr nj metr gjatsi) kur gjatsia
rritet. sht vzhguar q, sa m sipr vlen mesatarisht pr nyjen, dhe kjo mesatare sht rezultante e
nj trheqje pak m t madhe n skaje dhe m t vogl n mesin e saj.
N figurn 2.11 jan dhn vlerat e trheqjes gjatsore pr lloje t ndryshme nyjesh. Kushtet
gjithmon ekzistues t lidhjes kufizojn madhsin e trheqjes gjatsore, me pasoj lindjen e
sforcimeve mbetse t brendshme t cilat veprojn paralel me drejtimin e aksit t tegelit t saldimit.
Si pasoj e ktyre sforcimeve aksiale, nse momenti i inercis s cops n planin pingul me tegelin
nuk sht n vlera t mdha ( rasti i fletve t holla e me trashsi mesatare), nyja e ngarkuar n kt
mnyr tenton t harkohet. Nse ngarkesa sht eksentrike karshi planit mesatar t flets ( si n rastin
e materialit mbushs t futur n mnyr josimetrike) ky efekt do t jet m i fort.

KAPITULLI III
3. Origjina e sfocimeve t mbetura n saldim
3.1 T prgjithshme
Kushtet e veanta t ngrohjes dhe t ftohjes jouniforme nn t cilat kryhet procesi i saldimit si edhe
pamundsia pr trheqjet q t zhvillohen n mnyr krejt t lir dhe t plot, krijojn n mnyr t
paevitueshme n nyjen q po saldohet sforcime, t cilat quhen sforcime mbetse t saldimit ose n
kompleksitetin e tyre sforcime t trheqjesose sforcime t brndshme.
Trheqja e mass metalike e cila sht shpn n temperatur t lart do t duhej t verifikohej n t
gjitha drejtimet, por duke qen pak a shum e penguar, prcakton nj gjendje t sforcuar komplekse.
Kemi sforcime n drejtimin gjatsor
L
, n drejtimin transversal
T
dhe n prgjithsi n vlera m t
vogla n drejtimin pingul
P
( Fig 3.1).

Figura 3.1 Drejtimi i sforcimeve t brndshme t saldimit


Sforcimet gjatsore t mbetura t saldimit jan ato me vler m t madhe, sepse n drejtimin gjatsor
kemi n mnyr t paevitueshme kushte t vetpengimit m t rrepta, ndrsa vlera e sforcimeve
transversale varet nga procedura e saldimit ( mbi t gjitha ka prparsin nxehtsia specifike e futur e
cila ndikon shum n trheqjen transversale t nyjeve t gjata) si edhe shkalla e lidhjeve t aplikuara
pr t penguar ose kufizuar deformimet [8].
Shum studime me karakter eksperimental jan kryer nga autor t ndryshm, me qllim q t
evidentojn vlern maksimale si edhe ecurin e sforcimeve t mbetura n nyjet e salduara. Kto jan
kryer kryesisht pr nyjet kok m kok dhe eksperimentet jan kryer si n kampion t posam ashtu
edhe n nyje reale t konstruksioneve. Rezultatet kan treguar se edhe pr rastin e fundit, duke ln
mnjan ndryshimet e sforcimeve pr shkak t ndryshimit t lidhjeve dhe mbivendosjes s sforcimeve
mbetse t prgatitjes, t montimit dhe t saldimit t nyjeve t tjera, vlerat e ktyre sforcimeve jan
gjithmon t larta dhe n disa raste t barabarta me kufirin e rrjedhshmris, t cilat mund t krijojn
edhe deformime plastike t materialit.
Nga kjo prshtatje plastike e materialit n kushtet e gjendjes s sforcuar rrjedh n thelb mundsia pr
t marr nyje t mira saldimi. Edhe duke patur t gjith kujdesin pr te kufizuar sforcimet e
brendshme dhe prqndrimin e tyre, shpesh sht e paevitueshme prania e tyre n nyjet e salduara,
kryesisht n konstruksione komplekse. Duke qen se masat ekzekutive parandaluese nuk lejojn q t
parandalohet formimi i sforcimeve t saldimit, rrjedh rndsia e materialit, karakteristikat plastike t
t cilit duhet t zbusin sforcimet e krijuara nga saldatura.

3.2 Sforcimet transversale e gjatsore n nyjet kok m kok
Shum studime teoriko eksperimetale t kryera kan lejuar t prcaktohet se si ndryshojn sforcimet
gjatsore dhe transversale t mbetura nga saldimi n nyjet e salduara kok m kok dhe t
prcaktohen vlerat e tyre n t dy drejtimet.
N rastin e saldimit t kampionve t lir nga lidhjet e jashtme dhe kshtu t lir q t trhiqen,
eksperimentet e kryera kan treguar se pr saldimin manual me hark, shprndarja e sforcimeve
L
dhe
T
kan nj ecuri si ai q tregohet n figurat 3.2 a dhe b, dhe 3.3 [9],[10].
N nj seksion t fardoshm transversal x-x ( Fig 3.2 a dhe b) ecuria e sforcimeve t mbetura
gjatsore jepen nga kurba e cila tregon se kto sforcime jan n trheqje n nyjen e salduar dhe n
zonn menjher pran saj , dhe n shtypje n zonat e jashtme. Eksperiencat gjithashtu kan treguar se
shprndarja e sforcimeve gatsore sht e njjt pr t gjitha seksionet transversale, si tregohet edhe
nga kurba. Nga kjo rrjedh se gjat nj plani gjatsor y-y paralel me aksin e nyjes dhe n nj distanc d
t fardoshme nga vet aksi, sforcimet
L
qndrojn konstante dhe me vler e cila varet nga distanca
d ( Fig 3.2 b).


Figura 3.2 a dhe b. Ecuria e sforcimeve gjatsore n nyjt kok m kok.

N figurn 3.3 jepet shprndarja e sforcimeve transversale ( t rrotulluara me 90 n planin e tyre).
Nga aty shihet se kto sforcime, prgjat nj seksioni t fardoshm transversal, jan gjithmon me
t njjtn shenj ( kurbat a dhe a) dhe tamam ato jan n trheqje n zonn qendrore dhe n shtypje
n zonat e skajshme.
Kjo tregohet nga kurba b e cila prfaqson shprndarjen e
T
prgjat nj seksioni gjatsor y-y t
fardoshm.



Figura 3.3. Ecuria e sforcimeve transversal n xhuntot kok m kok

Prfundimet m t rndsishme q mund t nxirren nga eksperimentet e kryera pr studimin e
sforcimeve t mbetura t saldimit mund t prmblidhen n pikat e mposhtme [11].
N shprndarjen e sforcimeve transversale vihet re se:
- Sforcimet transversale vshtir q mund t kalojn 100 N/mm
2
, kur saldohet me trheqje t lir. Kur
kampiont inkastrohen paralel me nyjen e salduar, kjo vler mund edhe t dyfishohet.
- Sforcimet transversale maksimale verifikohen n nj shirit mbi aksin e nyjes, ato jan positive (n
trheqje) n zonn qendrore dhe negative ( n shtypje) n ekstremet e nyjes.
- Ngrohja m e gjer ( saldimi me flak oksiacetileni ose me procedura q krkojn intensitet t lart t
rryms elektrike, si me hark t zhytur ose me elektroskorje) prodhon vlera maksimale t sforcimeve
transversale pak m t vogla se ato t prodhuara nga ngrohja m e ngusht ( saldim me hark me
elektrod t veshur, MIG, MAG, TIG) n rastin e kampionve t lir. N rastin e kampionve t
inkastruar ndodh e kundrta, dmth saldimi me hark manual prodhon sforcime transversale m t vogla
se ato t proceseve t mekanizuara t prmendura m lart. Kjo sht n harmoni me faktin q trheqja
transversale tenton t rritet me rritjen e gjersis s zons s ngrohur, dhe kshtu sht llogjike q
edhe sforcimet q prfaqsojn kto deformime t penguara, tentojn t rriten me to.
- Skajet e nyjeve rezultojn zakonisht t shtypura n drejtimin transversal. Kjo shprndarje e
sforcimeve transversale sht nj avantazh, sepse i bn m pak t rrezikshme defektet e ekstremiteteve
( zgavra, jovazhdueshmri e forms, paplotsueshmrin, etj), t cilat jan shum m frekuenete n
skaje sesa n zonn qendrore.


N shprndarjen e sforcimeve gjatsore vihet re se:
- Sforcimet gjatsore, duke ditur q saldatura kryhet gjithmon n kushtet e nj vetpengimi t fort,
kan vlera t mdha dhe n nyjet e gjata arrijn me lehtsi kufirin e elasticitetit t materialit dhe mund
t provokojn deformime plastike t zons s salduar.
- Saldimi manual me hark prodhon sforcime maksimale m t larta se ato t shkaktuara nga procedura
q karakterizohen nga kontribut termik m i madh. Shpesh n t dyja rastet, por m shpesh n rastin e
harkut manual, kalohet kufiri i elasticitetit.
- Zona e saldimit rezulton e trhequr, ndrsa ato ansore n shtypje.
- Sforcimi gjatsor q sht pak a shum konstant prgjat gjith nyjes, bhet zero pr arsye t
ekuilibrit n skaje. Pjesa e rnies duket t jet n rangun 100-200 mm. Copat shum t shkurtra kan
sforcime gjatsore m t vogla.
- Inkastrimet paralele me aksin e saldimit nuk kan praktikisht ndikim n ecurin dhe n vlerat e
sforcimeve gjatsore.
3.3 Shprndarja e sforcimeve t brndshme n drejtim t trashsis
Si e kemi theksuar edhe m par, konsideratat e bra deri ktu, t marra nga eksperimentet e kryera
tregojn ecurin e sforcimeve t mbetura n fibrat siprfaqsore t kampionve.
Studime t tjera jan kryer pr t analizuar shprndarjen e sforcimeve t mbetura prgjat drejtimit t
trashsis. N rastin e fletve t salduara me trashsi m t madhe se 25 mm, edhe sforcimet e
mbetura n drejtimin pingul mund t bhen t rndsishme [12].
N figurn 3.4 jepet shprndarja, e marr nga eksperimentet, e sforcimeve t mbetura prgjat
drejtimit t trashsis n nj nyje kok m kok prej materiali elik me karbon, me prgatitje X t
buzve, trashsi 36 mm, gjatsi dhe gjersi 500 mm. Saldimi u krye me elektrod t veshur duke
salduar nga t dyja kraht n mnyr t alternuar n mnyr q t minmizohej deformimi kndor.
Nga figura 3.4 shihet se sforcimet gjatsore dhe transversale jan n trheqje n zonat pran
siprfaqes s kampionit. Sforcimet transversale n shtypje, n zemr t saldaturs, jan prodhuar nga
kryerja e kalimeve t fundit t mbushjes s hapsirs mes buzve.
N figurn 3.4 tregohet shprndarja e sforcimeve t mbetura pingule, t cilat anullohen n siprfaqet
e kampionit. Edhe pse n kt rast sforcimet rezultojn n shtypje, krkues t tjer mbshtesin
hipotezn se kto sforcime mund t jen edhe n trheqje edhe n brendsi t spesorit t salduar, n
mnyr t veant pr spesort e mdhenj [13].



Figura 3.4 Ecuria e sforcimeve t mbetura n drejtim t trashsis n nyjet e salduara kok m
kok

3.4 Studimi i sforcimeve t brendshme n drejtim t trashsis me FEM

Prve krkimeve eksperimetale pr t prcaktuar shprndarjen e sforcimeve t mbetura n nyjen e
saldimit sht prdorur edhe teoria e elementve t fundm. Pr kt jam bazuar n nj model nyjeje i
cili jepet n Figurn 3.5 a [14]. Ky model prfaqson nyjen ndrmjet trupit cilindrik dhe fundit
gjysmsferik t nj rezervuari t treguar n Figurn 3.5 b [15].
Kalimet e saldimit jan kryer n mnyr t alternuar n kraht e kundrt t X n mnyr q t
parandalohej deformimi kndor. Material i nyjes ishte elik pr konstruksione, i salduar me hark t
zhytur (30 kJ/cm) me material mbushs analog dhe me nj parangrohje rreth 100C.


Figura 3.5 Modeli eksperimental ( nyja ndrmjet trupit cilindrik dhe fundit gjysmsferik)
3.4.1 Prshkrimi i modelit me element t fundm
Modelet 3-dimensionale t saldimit pr vlersimin e cikleve termike dhe sforcimeve t mbetura
prdoren gjersisht si n fushn akademike t studimit ashtu edhe pr qllime komerciale [14].
Modelimi i dhn ktu m sipr prdor nj model termik 3-dimensional t shoqruar me nj model
elasto- plastik pr llogaritjen e sforcimeve dhe deformimeve. Modeli u krijua me Comsol Finite
Element. Sforcimet n modelin elasto plastik pr shkak t bymimit termik llogariten pas do kalimi.
Pas kalimit t fundit modeli lejohet t ftohet duke na dhn kshtu gjendjen e sforcuar pas saldimit.
Analiza e sforcimeve u krye kundr radhs s saldimit dmth nga metali baz i ftoht n drejtim t
burimit t nxehtsis duke ditur gradientet e temperaturs deri n temperaturn e dhoms. Kjo
garanton q printimi i gjendjes s sforcuar prfundimtare t ket marr n konsiderat historin e
mparshme t temperaturs dhe gjendjes s sforcuar [16],[17].

3.4.2. Aplikimi i modelit
Vetit termike t prdorura n model jan t njjta me ato t elikut t derdhur. N mnyr artificiale
rritet prcjellshmria termike pr temperatura m t larta se 1000C, me qllim kapjen e transmetimit
t nxehtsis me konveksion n banjon e shkrir [18] . Nxehtsia latente e shkrirjes u fut n model
duke rritur artificialisht nxehtsin specifike rreth piks s shkrirjes. Madhsia e nxehtsis latente u
testua dhe u gjet se nuk kishte efekt n madhsin e sforcimeve t mbetura prfundimtare [19]. Burimi
i nxehtsis u prfaqsua me nj burim nxehtsie konvencional dopio ellipsoid, si rekomandohet edhe
nga literature [20],[21].
N fig. 3.6 a dhe 3.6 b tregohen sforcimet e mbetura gjatsore n korrespondenc me nivele t
ndryshme t mbushjes s saldimit ( me temperatur t kalimeve 200C) respektivisht n siprfaqen e


kampionve ( n drejtimin normal me aksin e tegelit) dhe n drejtimin e spesorit. Kto shprndarje
jan nxjerr me analiz elasto plastike tredimensionale me element t fundm [22].
Pas prfundimit t saldaturs shprndarja e sforcimeve t mbetura gjatsore n siprfaqen e kampionit
sht treguar n Fig 3.7 a. Mund t vrehet se vlera maksimale sht spostuar rreth 20 mm kundrejt
ans s kalimit t fundit. Figura 3.7 b tregon shprndarjen e sforcimeve t mbetura gjatsore n
drejtim t spesorit n korrespondenc me aksin e tegelit dhe n dy distanca t ndryshme nga aksi. Si
tregon figura 3.7, ndrsa n siprfaqen e jashtme t saldimit sforcimet e brndshme gjatsore jan
positive n vler t vogl, vlern e tyre m t lart e kan n nj thellsi t caktuar , n
korrespondenc me disa shtresa t kalimeve.

Figura 3.6 a dhe b. Ecuria e sforcimeve t mbetura gjatsore n funksion t niveleve t
ndryshme t mbushjes me saldim
Prsa kemi par m sipr rezulton evidente vshtirsia pr t gjetur shprndarjen efektive t
sforcimeve t mbetura, e lidhur ngusht me rastet e veanta dhe e ndikuar nga nj numr i madh
faktorsh. Nga ana tjetr, pr arsye mbrojtse, normativat konsiderojn sforcime t brndshme ideale
konstante dhe t barabarta me kufirin e elasticitetit t materialit, si n fushn e mekaniks s
frakturs, ashtu edhe n at t lodhjes e tensokorrozionit.
N kushte t tilla, duke qen ndonjeher shum mbrojtse, me qllim shfrytzimin sa m t mir t
materialit, merret shtytje pr t vazhduar studimet pr nj vlersim m t sakt t gjendjes s sforcuar
n raste t veanta praktike.
Pr kt do t ilustrojme m posht disa raste tipike t shprndarjes s sforcimeve t saldaturs.


Figura 3.7 a dhe b. Krahasimi i shprndarjes s sforcimeve ( vlerat eksperimentale dhe vlerat
e llogaritura me FEM)

3.5 Raste tipike t shprndarjes s sforcimeve
3.5.1 Saldimi perimetral i objekteve npr flet.
Figura 3.8 tregon nj saldim ndrmjet nj cope rrethore dhe nj flete t prgatitur me vrim, rast tipik
saldimi gjat riparimeve. N figurn 3.8 b tregohet skematikisht shprndarja e sforcimeve radiale dhe
tangenciale t cilat rezultojn t larta n vecanti n korrespondenc me tegelin, prej nga shpesh n
kt zon kemi edhe arje.

Figura 3.8 a dhe b. Shprndarja cilsore e sforcimeve t mbetura pr efekt t saldimit t nj
arn rrethore.


3.5.2 Trart e salduar
Po japim ktu m posht shprndarjen e sforcimeve t mbetura gjatsore n trart e salduar me profil
T, dopio T dhe kuti ( fig 3.9).

Figura 3.9 Shprndarja e sforcimeve t mbetura gjatsore pr shkak t saldimit n trart e
prbr.

3.5.3 Nyje perimetrale ndrmjet tubash
Shprndarja e sforcimeve t mbetura n nj nyje perimetrale ndrmjet tubave varet nga diametri dhe
nga trashsia e murit t tubit, nga prgatitja dhe nga radha e saldimit [23].
Matjet jan br me ekstensiometr n tuba eliku me mark API 5L X52 PSL 2, me diametr 18
(457 mm) dhe me spesor 9.52 mm, duke marr shprndarjen e fig. 3.10. N kto eksperimente sht
prdorur saldimi me procedure TIG me ambient gazi inert pr mbrojtjen e tegelit edhe nga brnda
tubit.



Figura 3.10 Shprndarja e sforcimeve mbetse gjatsore (a) dhe transversale (b) n saldimin e
tubave prej eliku me pak karbon (API 5L X52 PSL 2)
Gjithashtu t tjera eksperimente jan br pr t studiuar ecurin e sforcimeve t mbetura n rastin e
tubave prej eliku rezistent ndaj temperaturave t larta me prmbajtje t lart Cr, me mark ASME SA
335 P11 ( diametri i jashtm 4 ose 114,3 mm dhe trashsia 8,56 mm) me saldim manual me
procedure TIG n pozicion fiks me aksin horizontal. Saldimi u krye me 5 kalime me nxehtsi t futur
prkatsisht (4.5, 3.6, 5.28, 9.24, 8.58 kJ/cm) dhe me knd t prgatitjes s buzve 60 e me distanc
2-4 mm ndrmjet tyre. Gjat gjith kohs s saldimit u krye nj parangrohje prej 100C. Me rndsi
ishte edhe matja e fortsis pas saldimit. Kjo u krye n tre zona, n metalin baz, ne zonn e prekur
termikisht dhe n vet tegelin e saldimit. Duke par se fortesia n zonn termikisht t prekur dhe n
tegelin e saldimit kalonte vlerat prej 225 HV u krye nj trajtim termik pas saldimit me ngrohje me
shpejtsi 200 C/h deri n temperaturn 655C, mbajtje n kt temperatur pr 30 dhe me pas ftohje
me t njjtn shpejtsi 200 C/h. Rezultatet e shprndarjes s sforcimeve t mbetura jepen n fig. 3.10
dhe n figurn 3.11 jepet pamja e tegelit e marr nga radiografia.


Figura 3.10. Ecuria e sforcimeve t mbetura n saldimin kok m kok t tubave t elikut me
mark ASME SA 335 P11

Fig3.11. Radiografia e tegelit t saldimit
Duket qart nga t dy eksperiencat, se gjendjet me sforcime m t larta, si pr sforcimet mbetse
gjatsore ashtu edhe pr ato transversale, manifestohen n siprfaqen e brendshme dhe jan n
trheqje. Nj shpjegim i ksaj mund ti jepet duke konsideruar gradientt e ndryshm termik t t dy
siprfaqeve gjat ftohjes. N fakt n rastin e dyt sht verifikuar n mnyr eksperimentale q pas
depozitimit t kalimit t fundit, gjat ftohjes, pr shkak t shkmbimit m t lart t nxehtsis nga
jasht, faqja e brendshme gjithmon ndodhet n nj temperatur m t lart rreth 80C n krahasim
me faqen e jashtme, duke u nisur q prej temperaturave ( rreth 850 - 900C) posht t cilave jan t
rndsishm diferencat e vlerave t kufirt t rrjedhshmris n lidhje me temperaturn.


KAPITULLI IV
4. PASOJAT E TRHEQJES DHE SFORCIMEVE T BRENDSHME
4.1 Sjellja e nyjeve t ngarkuara gjat shrbimit
Kemi par m sipr se si sforcimet mbetse t saldimit mund t arrijn vlera shum t mdha aq sa t
kalojn edhe kufirin e elasticitetit t materialit, kryesisht n drejtimin gjatsor prgjat aksit t
saldimit. Kur n kushtet e shrbimit forcat e jashtme ngacmojn copn ose strukturn e salduar,
sforcimeve ekzistuese t saldimit i mbivendosen ato q vijn nga ngarkesat e jashtme. Nse kto t
fundit i kundrshtojn t parat, natyrisht q kto zvoglohen ose edhe mund t anullohen. Ky sht
rasti m i favorshm q shfrytzon dobin e parangarkimit. N rast t kundrt nse t dy sforcimet, i
saldimit dhe i shrbimit, kan t njjtin kah, ato mblidhen dhe mund t kalojn kufirin e
rrjedhshmris duke provokuar kshtu deformime plastike [24].
N kt rast t fundit nj studim cilsor i sjelljes s materialit na lejon q t nxjerrim disa konsiderata
t rndsishme.
4.1.1 Ngarkesa n trheqje
Le t konsiderojm dy flet eliku t but t salduara kok m kok dhe kshtu subjekt i nj sistemi
sforcimesh mbetse. N veanti sforcimet gjatsore ( q jan edhe ato m t mdhat) rezultojn n
trheqje n zonn qendrore t nyjes dhe n shtypje n at ansore. Si model mekanik ekuivalent pr
prfaqsimin e nj nyje t salduar si m sipr mund t shrbej nj sistem prej tre shufrash eliku t
izoluara nga njra tjetra me sjellje elastike perfekte plastike ( Fig. 4.1).

Figura 4.1 Ekuivalenca ndrmjet modelit mekanik (a) dhe nyjes s salduar (b)


T tre shufrat jan t lidhura nga dy traversa t supozuara pafundsisht t ngurta. Shufra qendrore
sht e filetuar n njrin fund t saj dhe kalon lart nprmjet nj vrime n traversn e siprme. Duke
shtrnguar dadon, ajo rezulton e ngarkuar n trheqje, ndrsa dy shufrat ansore pr arsye t ekuilibrit
punojn n shtypje. Imagjinojm ta shtrngojm dadon derisa sforcimi n shufrn e mesit t arrij
kufirin e rrjedhshmris. Kshtu mund t arrihet analogjia e modelit me gjendjen e sforcuar t nyjes s
salduar kok m kok.
N kto kushte nse Q sht ngarkesa q rrjedh nga veprimi i dados si dhe A
a
dhe A
b
seksionet e
shufrave, sforcimet n to do t jen:
a A
A Q/ = o
b B
A Q 2 / = o
Prderisa kemi supozuar se sforcimi n shufrn e mesit arrin vlern e kufirit t rrjedhshmris do t
kemi:
rr A
o o =
Nse tani aplikojm n model nj ngarkes P n trheqje paralel me tre shufrat, ajo do t provokoj n
shufrn qendrore nj rrjedhje plastike s ciles i korrespondon nj deformim permanent me nj sforcim
konstant:
rr a A
A Q o o = = /
Ndrsa shufrat ansore do t zgjaten n mnyr elastike dhe gjendja e tyre e sforcuar modifikohet si
m posht:
b
b b B
A
Q P
A P A Q
2
2 / 2 /

= + = o
Vlera maksimale e ngarkess P q mund t mbahet nga struktura, e parangarkuar nga veprimi i dados,
nse duam t evitojm deformimet permanente n t gjith sistemin, sht ajo q shpie n kufirin e
rrjedhshmris edhe sforcimet n shufrat e jashtme.
Duke e zgjidhur relacionin e msiprm n lidhje me P do t kemi:

Q A P
b B
+ = 2 o
Duke pranuar
rr B
o o =
Do t marrim Q A P
b rr
+ = 2
max
o
Prderisa
a rr
A Q o = ) 2 (
max a b rr
A A P + = o
Relacioni i fundit tregon se ngarkesa maksimale q mban modeli n kushtet e hipotezuara sht e
njjt me at q do t mbante n munges t gjendjes s parangarkuar.


Si prfundim sforcimet mbetse t saldimit nuk e ndryshojn aftsin mbajtse statike t nyjes s
salduar, sepse materiali sht n gjendje t modifikoj shprndarjen e sforcimeve nprmjet rrjedhjes
plastike.
Le t shqyrtojm tani grafikisht sjelljen e modelit t parangarkuar n mnyr q shufra e qendrs te
ket kaluar kufirn e elasticitetit, si pasoj e veprimit t forcs P.
Fenomeni mund t studiohet n mnyr t thjesht duke konsideruar radhn e fazave t ndryshme t
ngarkimit n diagramn ( ) t figurs 4.2.
Gjendja e parangarkuar, korrespondente me sforcimet e mbetura gjatsore t saldimit, jepet nga pika
A n diagram, pr shufrn qendrore ( sforcime n trheqje t barabarta me kufirin e rrjedhshmris)
dhe nga pika B pr seciln nga shufrat ansore ( sforcime n shtypje n zonn elastike). Pozicioni i
piks B varet nga vlera e raportit 2A
b
/A
a.
Pas aplikimit t forcs P n t gjith sistemin , shufra qendrore pson nj zgjatje plastike dhe pika
prfaqsuese e gjendjes s sforcuar spostohet n A, ndrsa shufrat ansore psojn nj zgjatje elastike
q sposton pikn prfaqsuese n B. Pr arsye t natyrshme harmonie, t varura nga supozimi i
ngurtsis s traversave, spostimet e hufrave duhet t jen t njjta.

Figura 4.2 Modifikimi i sforcimeve gjatsore n nj nyje t salduar pas aplikimit t nj
ngarkese t jashtme


Nse n kt pik hiqet ngarkesa P, shufrat ansore tentojn t anullojn deformimin elastik
paraardhs dhe pr kt pika prfaqsuese spostohet nga B n B, duke rikuperuar deformimin .
Edhe shufra qendrore pr harmoni shkurtohet n mnyr elastike dhe pika prfaqsuese e gjendjes s
sforcuar spostohet n A. Pra si pasoj e aplikimit t prkohshm t ngarkess P, pika prfaqsuese e
gjendjes s sforcuar e shufrs qendrore ka kaluar n nj nivel sforcimesh inferior n krahasim me at
para aplikimit t ngarkess.
Pr korrespondenc ndrmjet sjelljes s modelit t studiuar dhe nj nyjeje t salduar, rrjedh q
aplikimi i prkohshm i ngarkess sjell n nj ulje t nivelit t sforcimeve t mbetura t shkaktuara
nga saldatura.
Eksperimentet e kryera pr kt qllim n flett e salduara kan treguar q prfundimet cilsore t
marra si m sipr gjejn nj prputhje efektive me fenomenet reale.
Mund t jet interesante n kt pik, t llogarisim madhsin maksimale t zgjatjes pr t vlersuar
se ajo nuk sjell prforcime t rrezikshme. Pr kt qllim , supozohet se material i shufrave sht nj
elik i but me
rr
= 240 N/mm
2
dhe q seksioni i t tre shufrave sht i njjt.
Duke ju referuar figurs 3.2 rezulton se
A
= 240 N/mm
2
dhe
B
= 120 N/mm
2
.
Madhsia maksimale e sipas ligjit t Hooke sht:
3 2 4 2
10 * 7 , 1 / 10 * 21 / / 360 / '

= = + = mm N mm N E
B A
o o c
Pra zgjatja maksimale n prqindje rezulton vetm 0.17 %, vler kjo q nuk rrezikon prforcimin.
N prfundim, kemi gjetur ktu justifikimin, pse verifikimet statike pr nj nyje t salduar normalisht
kryhen duke konsideruar si gjendje t sforcuar konvencionale vetm at q rrjedh nga ngarkesat e
aplikuara dhe nuk interesohen krejtsisht pr gjendjen e sforcuar t mbetur pas saldimit e prezente n
nyje. Kjo mnyr procedimi bazohet n koncepte analoge me at t llogartjes nga shkatrrimi, duke
konsideruar faktin q ngarkesa e shkatrrimit pr nyjen nuk rezulton e ndikuar nga sforcimet e
mbetura.
Nuk mund t themi t njjtn gj pr verifikimin e elementve struktural q mund t jen subjekt t
fenomeneve t mosqendrueshmris s ekuilibrirt. N kto verifikime prania e sforcimeve t mbetura
loz nj rol shum t rndesishm.
4.1.2 Ngarkesa n shtypje
Nse do t kishim ekzaminuar modelin e msiprm hap pas hapi, me rritjen e ngarkess s aplikuar,
do t vrenim nj sjellje jolineare t sistemit q n vlerat m t vogla t ngarkess s aplikuar, tamam
pr shkak t gjendjes fillestare t parasforcuar, dmth t sforcimeve mbetse [25].
Nj metod eksperimentale pr t vn n evidenc kt fenomen sht prova n shtypje e kolonave
profiluara (stub column test), q lejon nj verifikim indirekt t pranis s sforcimeve t mbetura dhe
t influencs tyre n lidhjen themelore sforcime deformime globale t materialit.


Figura 4.3 Prova n shtypje me kampion t profiluar

Prova ( Fig 4.3) n thelb evidenton uljen e kufirit t proporcionalitetit t t gjith seksionit transversal
(
p
) n krahasim me vlern e matur n kampion t thjesht t marr prej materialit (
0
). Kjo ulje
shkaktohet nga plastifikimi, i cili manifestohet para arritjes s kufirit t rrjedhshmris t elikut, pr
shkak t sforcimeve mbetse n shtypje.
N planin sforcime mesatare (
m
) deformime t aplikuara (
a
), kurba karakteristike e ksaj prove
n shtypje globale ka nje lakore q fillon pr
p
<
0
dhe q rakordohet me pjesn e pastr plastike t
provs s kryer n nj kampion t vetm, athere kur seksioni sht krejtsisht i plastifikuar.
Eksperimentet e kryera deri m tani kan treguar q diferenca ndrmjet kufirit t rrjedhshmris t
elikut
0
dhe kufirit t proporcionalitetit t t gjith seksionit
p
korrespondon tamam me vlern


maksimale t sforcimeve t mbetura n shtypje
R
n skajet e fletve ose n qendrn e murit t
seksionit.
Gjithmon nga prova n shtypje globale merret diagrama e ( fig 4.3) moduli tangent mesatar (E
tm
) -
deformime t aplikuara (
a
), q fillon me vlern e modulit elastik (E) pr vlera t vogla t
deformimeve dhe me shpejtsi fillon t zvoglohet pr shkak t plastifikimit t prodhuar nga prania e
sforcimeve t mbetura, derisa bhen zero n regjim plastifikimi t plot.
N rastin e shufrave n shtypje zvoglimi i modulit tangent n krahasim me modulin elastik sht
prgjegjs i uljes s kurbs kritike reale n krahasim me parashikimet e teoris klasike t Eulerit.
Nse analizohet fenomeni i paqndrueshmris pr ngarkesat e puns t kollonave duke ndjekur
teorin e Shanley, e cila lidh sforcimet kritike me modulin tangent sipas formuls:
t o /
2
t krt
E =
mund t krijohet cilsisht nj ide e degradimit t prodhuar nga prania e sforcimeve t mbetura n
kapacitetin mbajts t elementit. Akoma cilsisht mund t merret me mend n far mase ky degradim
varet nga plastifikimet lokale q verifikohen n regjimet elasto- plastike prej mbledhjes s sforcimeve
t mbetura n shtypje dhe atyre prej ngarkesave t jashtme t cilat dobsojn seksionin n zonat m
aktive ( skajet e fletve) n dm t ngurtsis n prkulje.
Nn aspektin sasior ndikimi i sforcimeve mbetse t saldimit n aftsin mbajtse t kollonave ka
qen objekt i studimeve t shumta teorike e eksperimentale. Nga kndvshtrimi teorik fenomeni sht
analizuar numerikisht nprmjet metodave t simulimeve t cilat kan zvendsuar aktualisht metodat
klasike dhe jan te drejtuara n mnyr t veant n ekzaminimin e sjelljes s shufrave industriale,
dmth t prekura nga t gjitha joperfeksionet e shkaktuara nga proceset e prpunimit industrial [26].
Prve fenomenit t qndrueshmris s kollonave, ndikimi jo i favorshm i sforcimeve mbetse n
fenomene t tjera t qndrueshmris ( si p.sh prkuls prdredhs i trarve) sht studiuar n
shum krkime eksperimentale.
Megjithkto sht e detyrueshme t saktsojme q jo gjithmon prania e sforcimeve mbetse zvoglon
aftsin mbajtse. N rastet e tegelave t saldimit t depozituara n skajet e fletve ose kur piastrat e
fletve jan prer me flak, manifestohen n skajet e fletve sforcime mbetse n trheqje q
prodhojn nj efekt t dobishm kur elementi sht i ngarkuar n shtypje, t till q aftsia mbajtse
mund t rezultoj e njejt ose edhe m e madhe se ajo e profilit analog t petzuar.



4.2 IDENTIFIKIMI I DIFEKTEVE N STRUKTURAT METALIKE PR SHKAK T
SFORCIMEVE T MBETURA N PROCESIN E SALDIMIT DHE RIPARIMI I TYRE
4.2.1 T prgjithshme
N ditt e sotme prdorimi i strukturave prej eliku ka marr nj zhvillim t madh. Pr mbrojtjen e
tyre nga korrozioni merren masa mbrojtse, n prgjithsi prdoret zinkimi n t nxeht. Por shpesh
moszbatimi i parametrave t proceseve teknologjike, si dhe mungesa e nj plani t mir t kontrollit t
cilsis bhen shkak q t kemi defekte t ndryshme n strukturat metalike dhe mosgjetja n koh e
tyre bhet shkak pr shkatrrimin e tyre. Pikrisht humbja e ktyre koordinatave teknike kan uar
edhe n problemin q do t trajtohet n vijim.
Ktu m posht do t tregojm mnyrn e identifikimit dhe diagnostifikimin e arjeve n struktura
metalike t galvanizuara (me zink) n t nxeht. Shkak i ktyre arjeve ishin deformimet mbetse t
saldimit. Gjithashtu do t prshkruhen edhe metodat joshkatrruese t prdorura pr kontrollin e
ktyre kollonave me qllim gjetjen e mikroarjeve te tjera n zonn prreth defektit si edhe testimet
shkatrruese dhe vrojtimet kristalografike t kryera n laborator, mbi kampione t marra nga kolona e
dmtuar, me qllim verifikimin e karakteristikave t materialit t prdorur si edhe gjetjen e defekteve
t ndryshme strukturore t lindura gjat procesit t prodhimit, saldimit ose galvanizimit t tyre. M tej
do t tregohet metodologjia e analizs s proceseve t prodhimit t kolons, duke prcaktuar kshtu
shkaqet potenciale q kan shpn n arjen e kolons. N fund do t jepen edhe zgjidhjet
konstruktive e aksionet korrigjuese t prdorura pr riparimin e kolons dhe rivendosjen e
karakteristikave fiziko-mekanike t saj. Pr t kontrolluar kt zgjidhje konstruktive u prdorn
metodat analitike dhe ato me elemente t fundm FEM. Pr llogaritjen me elemente t fundm u
prdor programi Straus 7 bazuar n Eurocodin 3.
4.2.2 Detektimi i arjeve dhe aksionet korrigjuese pr eliminimin e tyre.
Kollonat metalike mbajtse te defektuara jane pjes e nj ndrtese industriale n TEC-in e Vlors.
Detektimi i ktyre arjeve u b pas montimit t kolonave n pozicionet e tyre prfundimtare dhe prej
aty filloi faza e analizs s shkakut t ktyre arjeve.
Materiali i prdorur ishte S275JR, elik jo i lidhur pr qllime strukturale.
Kollonat ishin kollona t prbra prej dy pjesve kryesore IPE 400 t lidhura me profile U 100x50
mm dhe L 80x80 mm n formn e kapriats. Pas matjeve t kryera u vu re se arjet kishin nj gjatsi
rreth 10 cm dhe ndodheshin n dy kollona saktsisht n t njjtn lartsi nga bazamenti, rreth 1.3 m, t
vendosura si n murin e kolons, ashtu edhe n dy flett e saj.
Pr t ndaluar prparimin e mtejshm t arjes n t dy ant e saj u bn dy vrima t vogla (Figura
4.4). Gjithashtu u kontrollua zona 250 mm rreth tyre me teste joshkatrruese me pjesza magnetike
(Figura 4.5) pr t verifikuar nse do t kishim dhe mikroarje t tjera n at zon.


Figura 4.4 Hapja e vrimave pr ndalimin e arjes

Figura 4.5 NDT me pjesza magnetike



Rezultati i testeve joshkatrruese ishte pozitiv n faktin se nuk u gjenden mikroarje t tjera n zonn
prreth, si edhe n zona t tjera n lartsi t ndryshme t kolons.
Shkaqet e arjeve t verifikuara mund t ishin t ndryshme, m t mundshmet ishin:
1. Materiali baz i kolons nuk ishte sipas specifikimeve teknike.
2. Fabrikimi i tyre, pra parametrat dhe mnyra e saldimit mund t kishin qen t gabuara.
3. Parametrat e zinkimit n t nxeht (temperatura dhe koha e qndrimit n vask) mund t kishin qen
t gabuara.
Verifikimi i sa m sipr filloi t bhej n rrug paralele, pr t pasur n nj koh sa m t shkurtr
informacionin e duhur dhe pr t gjetur m pas zgjidhjen e problemit. Analizat e procesit t fabrikimit
kan evidentuar shkakun e mundshm t nj defekti t till. Gjat fazs s saldimit t kolons ka
ndodhur nj prkulje e brendshme e bazs s pafiksuar t kolons me nj vler rreth 15-20 mm, pr
shkak t saldimit t pllakave dhe L-ve mbajtse n komponenten vertikale. Mosvendosja e lidhjeve t
nevojshme n fundin e kolons dhe radha e gabuar e kryerjes s saldimit ka shpn n trheqjen e saj.
Pr ta rikthyer kolonn n formn korrekte gjeometrike n bazn e kolons sht salduar nj profil
dhe pastaj me an t nj kriku hidraulik sht ushtruar forc n gjendje t ftoht, duke krijuar kshtu
tensione t brendshme t cilat kan vlern maksimale n zonn e salduar. Kuptohet q deformimi i
kolons n gjendje t ftoht, me vlera t larta t kufirit t rrjedhshmris s materialit, ka shpn n
instalimin e sforcimeve t brendshme me vlera t konsiderueshme, pran tegelit t saldimit. Kjo
procedur sht n kundrshtim me rekomandimet e dhna ktu m sipr. M pas gjat procesit t
galvanizimit, zhytja n banj t ngroht zinku dhe m pas ftohja ka liruar kto tensione t
brendshme, dhe pr pasoj gjat transportit dhe shkarkimit t kolonave ka filluar arja e tyre [27].

4.2.3 Modelimi i kollons dhe llogaritja e gjendjes s sforcuar me metoda numerike (FEM).
Pr tu prafruar me gjendjen hipotetike t dmtimit t kolons, n fundin e saj aplikohet nj
zhvendosje 20 mm (Figur 4.6); si rrjet prdoren elementet horizontale t kolons; pr nyj jan
zgjedhur pllakat pran seksionit kritik t kolons [28]..
Pr kto llogaritje u prdor softi struktural Straus 7, me ndihmn e t cilit u realizua kontrolli i
gjendjes s sforcuar n seksionin kritik.


Figura 4.6 Modelimi i kollons pr llogaritje me element t fundm

N figurn 4.7 jepet shprndarja e sforcimeve n pjesn e poshtme t kollons, ndrsa n figurn 4.8
jepet shprndarja e sforcimeve n seksionin kritik, rezultate te marra drejtprsdrejti nga softi
llogarits.


Figura 4.7. Sforcimet n pjesn e poshtme t kollons.



Figura 4.8. Shprndarja e sforcimeve n seksionin kritik

Pasi u bn llogaritjet e kolons me metodn e prshkruar m sipr u vu re se sforcimi maksimal n
seksionin kritik ishte 250 MPa, pran kufirit t rrjedhshmris s materialit.
Tensioni maksimal n prforcuesen horizontale ishte 134 MPa, ndrsa n prforcuesen diagonale ishte
141 MPa, n elementt pllak 171 MPa n pikn e Gausit dhe -235 MPa n pikn e tehut [29].


Edhe pse sforcimet n seksionin kritik ishin m t ulta se kufiri i soliditetit t materialit,
bashkveprimi i proceseve t saldimit dhe t galvanizimit n t nxeht mund t shpjegonin formimin e
arjeve t vrejtura.

4.2.4 Verifikimi i vetive fizike-mekanike t materialit baz t kollons me an t provave
shkatrruese
N funksion t ides se ndoshta materiali i prdorur nuk ishte sipas specifikimeve teknike u shkua m
thell n kt drejtim duke testuar me prova shkatrruese kampione t marra, si nga zona me defekt,
ashtu edhe nga ajo e padefektuar e kolons. Prve provave mekanike do t bhej edhe ekzaminimi
kristalografik i strukturs t kampioneve t marra.
T dy kampiont e marr iu nnshtruan testeve t njjta si m posht:
1. Dokumentacioni fotografik:
2. Ekzaminimi mikrografik, pr t par nse n zonn prreth arjeve do t kishim edhe ndryshime
strukturore.
3. Prova n trheqje
4. Prova n goditje ekii i Sharpit
5. Prcaktimi i trashsis s shtress s zinkut pr njsi t siprfaqes

Figura 4.9 Kampioni i marr nga pjesa e padifektuar e kollons



Figura 4.10 . Kampioni i marr nga pjesa e difektuar e kollons

Prova n trheqje
Rezultatet e testit jepen n tabeln 4.1.

Marka Pozicioni a/trashsia
mm
b/gjersia
mm
seksioni
mm
2

ReH
N/mm
2

Rm
N/mm
2

%
T1 gjatsor
me traun
12.9 19.9 256.71 331.50 470.90 33.33

Tabela 4.1 Rezultati i testit pr provn n trheqje



Prova n goditje
Rezultatet e testit jepen n tabeln 4.2.

Marka Pozicioni a/trashsia
mm
b/gjersia
mm
Temperatura
C
Energjia
J
Mesatarja
J
B1(*) KV in PM 10.00 10.00 -7 186 158
B2(*) KV in PM 10.00 10.00 -7 152
B3(*) KV in PM 10.00 10.00 -7 135

Tabela 4.2. Rezultati i testit pr provn n goditje (ekici i Sharpit)
Shnim: (*) kampioni sht marr n fletn e kollons
.
Prcaktimi gravimetrik i mass s njsis s siprfaqes s veshjes s materialeve ferroze gjat
zhytjes n banj t nxeht zinku.
Rezultatet e testit jepen n Tabeln 4.3.

Kampioni Masa e kampionit
para heqjes s
veshjes
(g)
Masa e
kampionit
pas heqjes s
veshjes
(g)
Madhsia e
siprfaqes
s ekspozuar
t kampionit
(mm
2
)
Masa e njsis
s siprfaqes
gjat zhytjes
n t nxeht
(g/m
2
)
Spesori i
shtress s
zinkut

(m)
Me arje 88.7045 85.1623 2523.43 1403.72 194.96

Tabela 4.3 Rezultati i testit pr prcaktimin gravimetrik t mass s njsis s siprfaqes s
veshjes t materialeve ferroze gjat zhytjes n banj t nxeht zinku
Duke iu referuar rezultateve t testeve shohim se materiali i prdorur ishte n prputhje me krkesat e
materialit t deklaruar.



Ekzaminimi Mikrografik i Strukturs
Kampioni i marr nga pjesa pa defekte e kollons
N figurn 4.11 tregohet struktura e materialit t kollons n tre rezolucione t ndryshme. Struktur
ferritike me ishuj perliti, prani inkluzionesh jometalike me form t zgjatur.

Figura 4.11 Struktura e zons pa defekte



Kampioni i marr nga zona e dmtuar e kollons
N fotografi tregohet arja me vrim pr ndalimin e saj.

Figura 4.12 Fotografi e arjes me vrimn pr ndalimin e saj

Figura 4.13 Siperfaqja e jashtme e arjes : zona e jashtme e karbonizuar pr shkak t
zinkaturs


Figura 4.14 Siprfaqja e brendshme e flets s profilit me zinkatur aderente.

Figura 4.15 Siprfaqja e arjes me zinkatur aderente.


Figura 4.16 Mikroarje n afrsi t siprfaqes s arjes kryesore
N figurn 4.16 duke u nisur nga lart posht vrejm:
- Mikroarje n afrsi t siprfaqes s arjes kryesore: ecje ndrkokrrizore.
- Zona termikisht e ndryshuar me nj mikroarje, t treguar me kuadrat n foto.
- Mikroarja e zmadhuar e fotos s msiprme


Figura 4.17 Struktur ferritike me ishuj perliti, prani prfshirjesh jometalike me form t
zgjatur
Rezultatet e testeve
- Vetit fiziko-mekanike t materialit baz ishin n prputhje me vlerat e dhna n standarde pr kt
material
- Analizat e kryera tregojn se arjet kan ndodhur gjat ose menjher pas zhytjes n banjon e zinkut;
ky aspekt evidentohet me zinkun e derdhur n drejtim t siprfaqes s ar
- Nga sa m sipr sht evidente se nuk jan t pritshme arje t tjera t reja.

4.2.5 Zgjidhja konstrultive e riparimit t kollonave
Pas rezultateve t testeve dhe ekzaminimit kristalografik u krye ndrhyrja n kollonat e dmtuara
duke vendosur pllaka prforcuese t lidhura me bullona n nj an pr flett dhe n t dy ant pr
murin. (Figura 4.18 ). Nj lloj garancie pr kt zgjidhje jepte dhe rezultati pozitiv i testimeve
joshkatrruese. N kt pik u kalua n llogaritjen e soliditetit t lidhjes me bullona n mnyr
analitike dhe me elemente t fundm [30].
Kto llogaritje u bn sipas eurokodeve (1, 3, 5, 6) [31].
Materiali i strukturs (profili dhe pllakat) ishin elik pr konstruksione S275JR, ndrsa bulonat 8.8.


Figura 4.18 Mnyra e riparimit t kollons me an t pllakave t lidhura me bullona.



3.2.6 Kontrolli i lidhjeve me bulona
Forcat e jashtme maksimale q veprojn n kolon, te marra nga llogaritjet per verifikimin e nderteses
me konstruksione metalike, jepen si m posht:
N
d
= 1810.6 kN
M
dy
= 10.66 kNm
M
dz
= 4.6 kNm
V
d
= 58 kN
N
d
ndahet ndrmjet murit t kolons dhe dy fletve ansore n prpjestim me siprfaqet e tyre.
Bashkimi n murin e kolons
Siprfaqja e murit = 331 x 8.6 = 2846.6 mm
Siprfaqja totale e seksionit = 8450 mm
Forca aksiale: 1810.6 x 2846.6 / 8450 = 609.9 kN
Bulonat 6 M24, klasa 8.8, 2 plane rezistente
Forca prerse q vepron n bulon:
S
d
= [(609.6/2 x 6) + (58/2 x 6)]
0.5
= 51.0 kN
Llogaritja n prerje e bulonit:
S
r
= 0.6 x 353 x 800/1.25 = 135.5 kN > 51.0 kN
Pr siguri i referohemi dhe zons me sforcime n trheqje t bulonit.
Llogaritja n shtypje lokale (trashsia e murit 8.6 mm):
F
b,Rd
= 2.5 x 275 x 24 x 8.6 / 1.25 x 1000 = 113.5 kN > 2 x 51.0 = 102.0 kN
Kontrolli global i pllaks, trashsia e pllaks 10 mm):
= 609600 / 2 x 10 x (250 3x24 ) = 171.2 Mpa < 275 MPa
Bashkimi me fletn vertikale t kolons
Forca aksiale: (1810.6 -609.9) / 2 = 600.35 kN
bulonat 6 M24, klasa 8.8, 1 plan rezistent.
Forca prerse q vepron te buloni:
S
d
= 600.35 / 6 + 10.66 / 0.4x6 + 4.6 / 0.1x3 = 100.1 + 4.5 + 15.3 = 119.9 kN


Llogaritja n prerje e bulonit:
S
r
= 0.6x353x800/1.25 = 135.5 kN > 119.9 kN
Pr siguri i referohemi dhe zons me sforcime n trheqje t bulonit.
Llogaritja n shtypje lokale (trashsia e flets 13.5 mm):
F
b,Rd
= 2.5 x 275 x 24 x 13.5 / 1.25 x 1000 = 178.2 kN > 119.9 kN
Kontrolli global i pllaks (trashsia e pllaks 20 mm):
= 119900 x 6 / 20 x (180 2 x 24 ) = 272.5 MPa < 275 MPa
Rezultatet e marra nga llogaritjet e msiprme tregojne se kjo zgjidhje ishte e prshtatshme nga ana
konstruktive dhe restauronte kushtet fillestare t kollons.
4.2.7 Analiza e problemit dhe konkluzione
Nga studimi i kryer nuk ishte e mundur t identifikohej nj indikacion i qart dhe univok prse kishin
ndodhur arjet n kolona. U verifikua q vetit fiziko-mekanike ishin n prputhje me vlerat q jepen
npr standarde pr materialin e dhn, kshtu q supozohet se arjet jan shkaktuar si pasoj e
veprimit t njkohshm t disa faktorve:
1. lirimi i sforcimeve t mbetura nga procesi jo i rregullt i saldimit.
2. Proces jo i prshtatshm i galvanizimit n t nxeht (p.sh. parangrohje jo e prshtatshme, koha e
zhytjes n banj, prbrje ose temperatur e gabuar e banjs s zinkut ose zhytja disa her n banj e
pjesve me prmasa t mdha si edhe mnyrat e lidhjes, zgavra t strukturs, fenomeni i brishtzimit
t metalit, pra humbja e duktilitetit t elikut n prani t nj likuidi t caktuar, kjo dukuri vrehet
pikrisht gjat zinkimit n t nxeht (Liquid Metal Embrittlement LME; Liquid Metal Assisted
Cracking LMAC), si evidentohen edhe n literaturn shkencore [32].
3. Trashsia (dhe trashsia e ndryshme e shtresave t zinkuara), si dhe pamja finale e galvanizimit n t
nxeht, jan rezultat i parametrave t ndryshm: prbrja kimike e elikut (n mnyr t veant
prmbajtja e silicit, karbonit dhe fosforit), konditat e siprfaqes, temperatura dhe prbrja kimike e
zinkut t prdorur n banj si dhe koha e zhytjes.
4. Megjithat, trashsia e madhe e veshjes, pamja gri e errt, jan njlloj me pamjen me shklqim n
termat e shkalls s korrodimit atmosferik, si tregohet edhe n literaturn shkencore.
5. Analizat e kryera tregojn se arjet kan ndodhur gjat ose menjher pas kohs s zhytjes n banjn e
zinkut: ky aspekt evidentohet me zinkun e derdhur n drejtim t siprfaqes s ar, kshtu duke u
bazuar n verifikimet e msiprme dhe duke u bazuar n sigurin e materialit baz, si tregohet nga
analizat, ishte evidente se nuk jan t pritshme arje t tjera t reja.



4.3 Raste t rrezikshme pr pranin e sforcimeve mbetse
Le t japim tani shkurtimisht rastet kryesore n t cilat sforcimet e mbetura rezultojn t rrezikshme.
4.3.1 Shrbim n temperatur t ult.
Ndrsa si kemi par m lart, prania e sforcimeve t mbetura nuk e modifikon aftsin mbajtse t
shkatrrimit t nj nyjeje t salduar nn aspektin e sjelljes plastike t materialit, kjo nuk vlen nse e
njjta nyje punon n temperatur t ult.
N kt rast , n t vrtet, sforcimet mbetse, duke vepruar n defektet strukturale, mund te
kompromentojn efiencn e strukturs s salduar duke shkaktuar kolapsin e saj pr thyerje t brisht
[24].
Shrbimi n temperatur t ult pr nj struktur t salduar sht kritik nse kemi pranin e
sforcimeve mbetse.
4.3.2 Prpunime mekanike me heqje ashkle
Shprndarja e sforcimeve t mbetura brenda nj mase metalike t nj produkti sht e till q formon
nj sistem n ekuilibr. Pr kt arsye , sforcimet n korrespondenc t nj siprfaqeje t lir t cilat
veprojn pingul me siprfaqen jan zero.
N vazhdim t perpunimit me heqje ashkle, sforcimet e shprndara brenda mass s ashkls s hequr
eliminohen. Kjo sjell modifikimin e shprndarjes s sforcimeve n masn q mbetet, n mnyr q t
realizohet nj konfigurim i ri gjeometrik i siprfaqes s lir. Kjo gj ndodh nprmjet deformimeve t
vogla t njpasnjshme t siprfaqeve q punohen t cilat mund t pengojn t marrim dimensionet e
dshiruara me tolerancat e dhna.

Figura 4.19 Shembull i punimit n makina metalprerse
4.3.3 Tensokorrozioni , brishtzimi nga hidrogjeni
Dihet tashm q fenomeni i tensokorrozionit rrjedh nga veprimi i kombinuar i nj sforcimi n
trheqje, m i lart se nj vler e caktuar si prag, dhe nga prania e nj agjenti korroziv.


Fenomeni intereson pjesn m t madhe t materialeve metalike t cilt punojn n ambiente q, n
munges s gjendjes s sforcuar t lartprmendur, do t mund t konsideroheshin jokritike.
Rezulton pra q sforcimet e mbetura mund t rezultojn shum t rrezikshme pr fillimin e fenomenit
t tensokorrozionit dhe prhapjen e tij deri n nj shkatrrim t plot. Duhet thn se shkatrrimi nga
tensokorrozioni paraqitet nga ana makroskopike e brisht, n dallim me at q ndodh gjat
shkatrrimit (duktil) t t njjtit material n munges t agjentit korroziv ( Figura 4.20 a dhe b)[25].
Pra duhet t evidentohet rndsia e tensionimit nga tensionet e mbetura t saldimit, e cila duhet t
kryhet me vmendje t veant ( dhe kryesisht me trajtimin e duhur termik) sa her q kemi t bjm
me nj konstruksion t salduar i cili operon n kushte t favorshme pr sulmin nga tensokorrozioni.
Sforcimet e mbetura kan ndikim negative edhe n fenomenet e brishtzimit nga hidrogjeni t elikut,
t titanit, t zirkonit dhe t lidhjeve t tyre. N prgjithsi brishtzimi nga hidrogjeni sht nj fenomen
q provokohet nga absorbimi i ktij elementi, i cili mund t varet nga situata t ndryshme teknologjike
( prodhimi i elikut, elektroplakatura, pastrim kimik, etj), ose nga kushte specifike t shrbimit ( tipike
rastet e industris s nafts e petrokimike).
sht e rndsishme q t konsiderojm aspektin e dyt, t rndsishm pr strukturat e salduara, ku
pr prani t sforcimeve n nivele t larta mund t filloj shkatrrimi edhe pr vlera t vogla ngacmimi
t jashtm. N prgjithsi efekti i sforcimeve t mbetura si pasoj e saldimit mblidhet me efektet pr
shkak t ndryshimeve metalurgjike ( n veanti kalitja) nga vet saldimi.
Natyrisht, keto efekte vihen re m shum sa m e lart sht rezistenca (ose kufiri i elasticitetit) e
materialit. N fakt mund t vrejm q, ndrsa nj elik me karbon nuk sht praktikisht subjekt i
shkatrrimit pr brishtzim nga hidrogjeni t provokuar nga veprimi i H
2
S, ky fenomen rezulton
gjithmon e m evident n eliqet pak t lidhur ose t bonifikuar.
N baz t konsideratave t deriktushme, rezulton akoma evidente, kur parashikohen kushte t tilla
kritike t shrbimit, rndsia e tensionimit nga tensionet e mbetura t saldimit n mbrojtje t
besueshmris s konstruksionit.

Figura 4.20 a dhe b. Shembuj t tensokorrozionit n elik austenitik inoksidabl pr efekt t
klorureve (a) dhe acidit politionik (b).


4.3.4 Lodhja
Ndikimi i sforcimeve t mbetura n prparimin gjat lodhjes s nj arje si dhe shprndarja e
sforcimeve gjat cikleve t ngarkess t prsritura jan tashm objektiv i nj numuri t madh
programi provash.
Duhet t konsiderojm, q n fillim, q prezenca e gjendjeve t sforcuara mbetse n nyje t salduara
ndryshojn raportin efektiv t ngacmimeve n krahasim me at t aplikuar, me mundsin, n vecanti,
t nj ndryshimi ndrmjet fazave t trheqjes dhe atyre t shtypjes (dihet q jan t parat m t
rrezikshme, pr rezistencn n lodhje t nj nyjeje).
Prej kohsh n fakt, prqasja n kt drejtim tenton t mos konsideroj shum raportin e ngacmimit t
aplikuar R, n pranin e sforcimeve t mdha n trheqje, sesa madhsin e ciklit, t kuptuar si
diferenc ndrmjet sforcimit maksimal dhe atij minmal [25].

Figura 4.21 a dhe b Shembuj t shkatrrimit nga lodhja n saldim: skatola e motorit t nj
makine garish (a); karpenteri mekanike e salduar (b)
4.4 Masat paraprake dhe mjetet kundr efektit t trheqjes dhe sforcimeve mbetse.
Me qllim q t parandalohen, t reduktohen ose t eliminohen efektet e trheqjes ose sforcimeve t
trheqjes tek saldimet, mund t merren n disa raste masa paraprake t dobishme ose mund t
ndrhyet gjat saldimit me procedura ose trajtime oportune, ose mund t prdoren edhe ndrhyrje
pasi ka prfunduar saldimi.
4.4.1 Masat paraprake para saldimit
Masat paraprake q tekniku i saldimit mund t marr para se t ekzekutoj nj nyje t salduar, me
qllim q t kundrshtoj efektet e trheqjes, pa vendosur lidhje t ngurta n copat q do t saldohen,
duhet ti prgjigjen kriterit themelor t ushqimit t trheqjes. Me kt shprehje kuptohet krijimi i nj
kushti t prshtatshm pr t cilin trheqja mund t kryhet n mnyrn m t lir t mundshme, duke i
sjell copat e salduara ekzaktsisht n pozicionin e krkuar [33].


M posht po japim disa nga metodat e rekomanduara pr kt qllim.
3.4.1.1 Deformimi parandalues
Mund ti jepet copave q do t saldohen nj dispozicion ose nj deformim t barabart dhe t kundrt
me at q do t provokonte trheqja. Me kt metod mjaft t thjesht mund t eleminohen efektet e
trheqjes kndore n nyjet kok m kok, T dhe me the [7].
N rastin e nyjeve kok m kok , mjafton q flett t vendosen me nj knd ( me planin e
mbshtetjes, nse saldohet n plan, ose gjithmon nga krahu i kundrt me at q ka kontributin termik
m t madh) n vend q t ishin n t njjtin plan (Fig. 4.22). Kndi i devijimit, n prgjithsi me
madhsi prej pak gradsh, duhet t prcaktohet rast pr rast, sipas procedurs dhe kushteve operative
dhe duke u bazuar n eksperiencn e rasteve identike ose analoge krijohet nj referim i sigurt.

Figura 4.22 Paradeformimi i nj nyjeje kok m kok pr kompensimin e trheqjes kndore
N mnyr t ngjashme n rastin e nyjeve T, t salduar me nj tegel kndor, ushqehet trheqja duke i
vendosur copat me nj knd pak m t madh se ai i krkuar (pak t hapur n rastet e zakonshme t
nyjeve kndore) (Fig. 4.23). Pr nyjet T t salduara simetrikisht me dy tegela kndor duhet ti jepet
nj paradeformim i leht flets s vazhduar, si tregohet n Fig. 4.23b.

Figura 4.23 Paradeformimi i nyjes T n kompensim t trheqjes kndore.
N rastin e nyjeve me teh , gjithmon sipas t njjtit kriter, duhet t mbyllet pak kndi ndrmjet dy
fletve (Fig 4.24).


Figura 4.24 Paradeformimi i nyjeve me teh pr kompensimin e trheqjes kndore
N dhnien e ktyre deformimeve duhet gjithmon t kihet parasysh aftsia deformuese e copave ,
elementt m t holl e m t lir tentojn t deformohen m shum dhe pr kt sht mbi to q n
kuadr t parandalimit t ndrhyet m shum.
Kur duhet t saldohet nj tub n nj flet ( Fig. 4.25) me nj tegel kndor perimetrik nga jasht, dy
trheqje veprojn t cilat deformojn nyjen: trheqja kndore si e kemi par pr nyjet T dhe trheqja
gjatsore ( perimetrike) e tegelit t saldimit, i cili tenton t reduktoj gjatsin e perimetrit t salduar.
Nse duam q ti parandalojm kto efekte t trheqjes , duhet ti japim flets t mbshtetjes t tubit nj
kurbzim t leht n kahun e kundrt. Ky paradeformim sht n mnyr t vecant i dobishm n
rastin e fletve t holla t salduara me flak oksiacetileni.

Figura 4.25 Efekti i trheqjes n bashkimin e nj tubi n nj flet t holl.



4.4.1.2 Krijimi i nj zone elastike
Mundet q t ushqejm trheqjen transversale duke krijuar n elementin m t deformueshm nj
zon elastike, q jepet lehtsisht nn veprimin e trheqjes.

Figura 4.26 Krijimi i nj zone elastike pr t ushqyer trheqjen

Shembull t ktyre masave jan treguar n Fig 4.26 (ku sht krijuar kinse nj valzim i leht n
fletn m t holl) dhe n (Fig. 4.27 a) n t ciln aplikimi i nyjes buz m buz n vend t asaj T, ose
prgatitja e buzve t ngritura n vend t atyre t drejta n nyjet kok m kok (Fig.4.27b), i garanton
nyjes nj elasticitet t theksuar pr t prballuar dhe ushqyer trheqjen.

Figura 4.27 Prgatitje q lejojn elasticitetin e nyjes


N Figurn 4.28 jan dhn dy prgatitje t prdorura n saldimin e tubave me piastrat tubiere t
shkmbyesve t nxehtsis. Kanali rrethor i hapur ka qllim edhe ushqimin e trheqjes.

Figura 4.28 Kanal pr t ushqyer trheqjen ( dhe pr t barazuar aftsit termike t buzve)
Saldim i kryer me procedurn TIG (a) ose me elektrod t veshur (b)

N Fig 4.29 sht treguar rasti i vendosjes s nj elementi pr tu salduar prgjat gjith perimetrit t tij
n nj flet t madhe ( rasti i zakonshm i riparimeve, mbyllja e nj vrime inspektimi, etj). Pr t rritur
trheqjen i duhet dhn flets nj kurbatur t leht n form kupole, trheqja e saldaturs periferike
ushtron trheqje dhe tenton ta drejtoj.

Figura 4.29 Paradeformimi i piastrs s mbylljes


4.4.1.3 Vendosja opportune e tegelit t saldimit
Jan disa raste kur nj vendosje opportune e tegelave t saldimit mund t evitoj efektet e
padshirueshme t trheqjes. P.sh n lidhjen T t dy tubave (Fig 4.30): me spesor t holl, spostimi i
linjs s saldimit nga pozicioni a n pozicionin b , pasi jan prgatitur copat n mnyr opportune,
duke futur nj qafore n tubin vertikal, lejon q t evitohen efektet e padshirueshm t trheqjes
kndore dhe nse rritet pak diametri i lidhjes n t dy tubat , evitohet ngushtimi prej trheqjes
gjatsore.

Figura 4.30 Futja e nj tubi n nj trup cilindrik me mure t holl

4.4.1.4 Konstruksione me panele t parafabrikuara
N konstruksionet e salduara komplekse sht mir t procedohet me parafabrikim t pjesve m t
thjeshta, duke krijuar panele n t cilt sht m e leht t kontrollohen shtrembrimet dhe t
drejtohen ato. Nj her q kemi kto panele t rregullta rezulton m e leht t dominohen dhe t
parashikohen n kompleksin e konstruksionit trheqjet e prgjithshme. I till sht rasti psh i
ndrtimit t anijeve ose kaldajave t mdha, ku prdoren blloqe t parafabrikuara gati pr tu bashkuar
mes tyre si edhe ndrtimi i karpenteris s salduar, si psh kur kemi struktura me kapriata t cilat
shprbhen n pjes t ndryshme q parafabrikohen n ofiin dhe pastaj bashkohen mes tyre n
kantier[34].
N sygjerimin e tekniks s parafabrikimit ndrhyjn shpesh edhe (ndonjher edhe n mnyr
dominuese) faktor t tjer , nga t cilat thjeshtsia dhe ekonomia e ekzekutimit, mundsia m e
madhe e impenjimit t saldaturs automatike dhe n fund nevojat e transportit pr pjest e salduara.


Figura 4.31 Shembuj te parafabrikacioneve t marra gjat montimit t kaldajs t TEC-it t
Vlors

4.4.2 Masat ekzekutive
Shum masa mund t merren edhe n vendin e ekzekutimit me qllim q t kontrollohen ose t
reduktohen trheqjet duke u zvogluar kshtu sforcimet e trheqjes. Nevojat konstruktive shpesh
imponojn q t behet nj kompromis ndrmjet sforcimeve dhe deformimeve.

4.4.2.1 Zgjedhja e procedurave t saldimit dhe mnyrave operative
Kemi par m sipr sesi procedura e saldimit mund t ndikoj si n madhsin e trheqjes ashtu edhe
n at t sforcimeve mbetse t trheqjes n nj struktur t salduar.
Trheqja kndore varet si nga procedura e saldimit ashtu edhe nga mnyra e ekzekutimit, kujdesi m
i madh sht ai i saldimit simetrik n lidhje me aksin ose n planin q dshirojm t mos deformohet.
Kshtu prgatitja n form X sht vecanrisht e kshillueshme pr nyjet kok m kok, sidomos kur
kan trashsi q kerkojn shum kalime.
N nyjet T sht e mundur q kompensimi i trheqjes kndore t bhet duke salduar n t njjtn koh
n t dy kndet e kundrt dhe duke penguar deformimin kndor t flets s vazhduar, n rastin e
nyjeve kryq mjaft q t saldojm n t njjtn koh ose n mnyr t alternuar n dy kndet e kundrt
n kulm.


Prsa i prket trheqjeve transversale kemi par sesi procedura oksiacetilenike shkakton trheqje m
t mdha se ajo me hark dhe si n do rast aq m e vogl sht trheqja sa m e vogl sht gjersia
mes buzve.
Prsa i prket trheqjeve gjatsore vlejn konsiderime t njjta. Duhet t theksojm se kto trheqje,
gjithmon t kundrshtuara nga pjest e ftohta prreth, tentojn t gjenerojn deformime pr shtypje
aksiale t vet pjesve t ftohta dhe pr kt rezultojn n mnyr t veant t dukshme pr spesort
e vegjl, t cilt kan tendenc t valzohen.
Prsa i prket sforcimeve mbetse n saldim duhet t dallojm rastin e copave t lira dhe at t copave
t penguara. N rastin e dyt reaksioni i lidhjeve sht aq m i madh sa m e madhe t jet zona e
ngrohur, dmth aq m e madhe do t ishte trheqja nse copa do t ishte e lir, prandaj n kto raste
nuk sht se pritet shum nga mnyrat e operimit.
Kto mnyra operimi mund t jen efikase n ndryshimin e sforcimeve t trheqjes nse copat nuk
kan lidhje t jashtme, dmth kur saldatura sht subjekt vetm i lidhjeve t brendshme t shkaktuara
nga pjest m t ftohta t vet cops. sht verifikuar se n saldimin me hark ndonj prmirsim
mund t arrihet me kryerjen e saldimit nga qendra n skaje n vend q t kryhet nga njri skaj n
tjetrin, ose duke prdorur sistemin e blloqeve dhe duke aplikuar ftohjen e tyre deri n 60C.
Del gjithashtu e nevojshme q pr t patur saldime me cilsi t mir duhet q ato t kryhen me
material, si ai copave ashtu edhe ai mbushs, t tilla q t lejojn nj deformim plastik t caktuar nn
veprimin e sforcimeve komplekse, n rastet kur duhet t saldohen nyje me copa me lidhje t jashtme,
n t cilat nuk sht e mundur q t evitohet lindja e sforcimeve nga trheqja gjat ekzekutimit t
saldimit dhe pas prfundimit t tij.
Duhet pra n kto kushte nj saldim q jo vetm pas prfundimit t ket karakteristika t larta
plastike, por q t ket mundsi edhe n moslindjen e arjeve gjat procesit t kryerjes, arje kto q
lindin m leht kur kushtet e lidhjes s nyjes jan m t rrepta. Tendenca pr arje sht m e
theksuar n kalimin e par, i cili pr efekt t trheqjes prshkohet nga nj tuf me vija forcash, q
fillojn nga vet copat pran e q dendsohen n seksionin e kufizuar t tegelit dhe q mund t rriten
me lehtsi m von n korrespondenc me parregullsit e penetrimit shpesh t paevitueshme. Gjat
ftohjes materiali mund t kaloj faza shum m t pafavorshme n prballimin e sforcimeve
komplekse dhe mund edhe t shkatrrohet nga ato.
4.4.2.2 Kushtet e lidhjeve dhe radha e ekzekutimit t saldimeve
Kushtet e lidhjeve t jashtme t copave, t prmendura m sipr, duhet sa t jet e mundur t
lehtsohen duke u kufizuar n vendosjen e lidhjeve t cilat pengojn trheqjen kndore t saldimeve,
t cilat ku nuk sht e mundur t kryhet nj paradeformim, prfaqsojn nj nevoj konstruktive nse
duhet qe konstruksioni t mbaj formn e krkuar, duke i ln copave liri lvizjeje n drejtimet e
tjera.
M tej duhet krkuar q t mos krijojm nprmjet pikimeve ose morsave kapse, lidhje lokale t
rrepta pr nyjen.
Pr fat t keq n praktik dhnia e liris s lvzjes s copave nuk sht gjithmon e mundur dhe n t
tilla raste prdoren t gjitha mjetet t cilat lejojn ti afrohemi atyre kushteve sa m shum. Krkohet


pra q t ushqehet maksimalisht trheqja n kufirin e lejuar nga kushtet reale. M posht do t japim
disa shembuj pr ta kuptuar m mir kt kriter.
N shembullin e Fig 4.32 sht treguar rasti i bashkimit t dy copave t nj trau t prbr dopio T.
Radha m e mir pr saldim do t ishte saldimi i njkohshm i tre nyjeve transversale kok m kok,
por kjo nuk mund t realizohet me lehtsi. Radha tjetr e kshillueshme sht si m posht: saldohen
n fillim dy nyjet kok m kok t fletve, nse sht e mundur n t njjtn koh dhe simetrikisht,
m pas kryhet nj pjes e prshtatshme e saldimit ndrmjet fletve dhe murit. Saldohet pastaj nyja
kok m kok ndrmjet mureve dhe n fund kompletohen pjest gjatsore t saldimit q lidh flett me
muret.

Figura 4.32 Sekuenca e saldimit pr nj tra t prbr dopio T

N shembullin e Fig 4.33 tregohet nj radh pune e kshillueshme n saldimin e nj paneli t madh n
plan. Vihet re q nuk duhet n asnj mnyr t procedohet n saldimin e pjesve gjatsore para se t
kemi salduar nyjet transversale n t cilat mbaron saldimi gjatsor dhe pr m shum duhet t mos i
arrijm ato pr nj distanc jo m t vogl se 300 mm duke i ln m shum liri pr trheqje sipas
aksit t saj nyjes transversale.
N rastin e bashkimit t nj strukture celulare t nj rrjete (Fig 4.34) ndiqet zakonisht kjo sekuenc; n
fillim prgatiten vemas paneli plan dhe struktura celulare korrespondente, pra saldimet e bashkimit
fillojn nga qendra duke avancuar si njoll vajidrejt periferis n mnyr q t lejojn materialin t
kryej n mnyrn m t lirshme t mundur trheqjen e tij drejt zons qendrore, sipas radhs s
kryerjes t treguar n figurn 4.34.



Figura 4.33 Radha e saldimit n ndrtimin e nj paneli t madh n plan

Figura 4.34 Radha e saldimit n bashkimin e nj strukture celulare t nj rrjete (nyje kndore)


N rastin e riparimit t nj arje n nj flet, si tregohet n (Fig 4.35) sht e nevojshme q para se t
kryejm riparimin, t lirojm fletn n nj zon t caktuar prreth arjes, n mnyr q t lejoj q
trheqja, q shpesh nuk mund t kryhet ose mundet n kurriz t plasticitetit t materilait, t mund t
ushqehet nga nj zon e gjer n mnyr t mjaftueshme. Saldimin sht mir q ta kryejm duke u
drejtuar drejt skajit t lir.

Figura 4.35 Riparimi i nj arjeje n nj skelet anijeje ( zona e rrethuar tregon zonn n t
ciln duhet t hiqet do lidhje).
Edhe parangrohja e lokalizuar , n rastin e materilaeve t brisht, mund t shfrytzohet me qllim
zvoglimin e sforcimeve t saldimit duke ushqyer trheqjen.
Parangrohja duhet t filloj para saldimit n mnyr q zona e nyjes t arrij n regjimin termik t
dshiruar, por duhet m pas t vazhdoj gjat gjith kohs s saldimit.
Nj rast i prhapur i parangrohjes s lokalizuar sht ai i riparimit t detaleve t gizs, me qllim
eleminimin e sforcimeve mbetse n kt material t brisht, pak rezistent ndaj sforcimeve n
trheqje. Parangrohja duhet t aplikohet n mnyr t till q t tentoj t rris distancn n mes
buzve q do saldohen kshtuq duke ndaluar m pas saldimin e parangrohjen, copa t mund t
trhiqet n mnyr uniforme n gjith volumin e saj pa prodhuar sforcime.
Po sjellim n Fig 4.36, 4.37 dhe 4.38 tre raste t thjeshta t riparimit me saldim t detaleve t derdhura
prej gize, duke treguar zonat e parangrohjes deri n temperatur 500-600C. Shihet sesi parangrohja
tenton t largoj buzt e nyjes gjat saldimit. Mundet kshtu t ushqejm trheqjen gjat ftohjes dhe
si pasoj t zvoglojm ose eliminojm sforcimet e mbetura n nyjen e prfunduar.


Figurat 4.36 4.38. Shembuj riparimi me aplikim t parangrohjes kompensuese.
4.4.3 Ndrhyrjet pas saldimit
Metoda t ndryshme, q do t shohim ktu mund t prdoren me qllim zvoglimin ose eliminimin,
pas prfundimit t saldimit, t deformimemeve ose sforcimeve t trheqjes.
4.4.3.1 Ngrohje t trheqjes
E kemi thn edhe m sipr principin e ngrohjes s trheqjes, ato konsistojn n nj ngrohje t
lokalizuar q n saj t trashjes n t nxeht t materialit, mund t shkurtoj gjatsin e fibrave t tij
pas prfundimit t ftohjes. Le t shohim dy shembuj:
Saldimi AB i kryer n copn e dhn n Fig 4.39 ka krijuar harkimin e saj si tregohet n figur. Pr
t drejtuar kt cop mund t aplikohen ngrohjet e trheqjes prgjat siprfaqes m t zgjatur, duke
kryer penetrime trekndore n zonn e shpn n temperaturn e trashjes (600-800C).
Saldimi i fletve t holla shpesh provokon valzime prej ngarkesave t puns n drejtimin gjatsor.
Mund t hiqen deformimet duke aplikuar nj seri ngrohjesh t trheqjes n faqet e fletve n mnyr
q ti vem nn sforcim.

Figura 4.39 Aplikimi i ngrohjeve t trheqjes pr kufizimin e deformimeve t nj trau t
prbr T


4.4.3.2 Trajtimi i tensionimeve n furr
Principi i ktij trajtimi qndron n faktin se n temperatur t lart, kufiri i rrjedhshmris s
materialit zvoglohet praktikisht n vlera t paprfillshme. Pr shembull n rastin e elikut me karbon
n intervalin e prfshir ndrmjet 600 dhe 650C kjo vler sht n rendin 40 50 N/mm
2
. Pra duke
ngrohur nj struktur t salduar n kto temperatura dhe duke e mbajtur pr nj koh t mjaftueshme,
sforcimet lirohen duke u reduktuar n vlern e kufirt t rrjedhshmris pr kt temperatur. Si
pasoj e ktij fenomeni n struktur zhvillohen deformime plastike prej t cilave pas trajtimit termik
prmasat e saj paraqesin ndryshime pak a shum t ndjeshme [35].
Gjithashtu eliminohen pikat me fortsi t lart (q mund t jen t ndjeshme n rastin e spesorve t
mdhenj prej eliku me kalitshmri t lart, pavarsisht masave t marra). Kjo zbutje sbashku me
tensionimin nga tensionet e mbetura, parandalon n nj mas t madhe mundsin e thyerjeve t
brishta.
Trajtimi termik i tensionimit kryhet praktikisht duke e futur t gjith strukturn e salduar n furr
dhe duke e ngrohur avash ( me gradient t ult t temperaturs, psh m t vogl se 6000C/h e pjestuar
me spesorin maksimal n mm) n mnyr q t garantohet nj shprndarje uniforme e temperaturs n
masn metalike.
Koha e qndrimit n furr n 600 - 650C sht n proporcion me spesort q prbjn strukturn (n
prgjithsi 2min pr do milimetr) dhe megjithat nuk duhet t jet m pak se 30 min. Edhe ftohja
kryhet n mnyr q t mbahet uniforme temperatura n masn metalike, prndryshe do t lindnin t
tjera sforcime t brendshme. Edhe shpejtsia e ftohjes sht e lidhur me spesorin maksimal t
strukturs.
Ky trajtim ka shum avantazhe dhe prdoret kryesisht n rastet e mposhtme:
- N saldimin e eliqeve me rezistenc t madhe
- N saldimin e strukturave t prbra nga element me spesor t mdhenj dhe me xhunto t ngurta.
- Depozita nn presion, n veanti ato me rndsi
- Struktura t salduara, subjekt i punimeve t mtejshme mekanike.
Nj mundsi e ndrmjetme ndrmjet trajtimit global n furr dhe atij t lokalizuar sht trajtimi q
kryhet duke futur n furr vetm nj pjes t elementit q do t trajtohet.
Efienca e tensionimit t arritur varet ndrmjet t tjerave, nga gradient i temperaturs n pjesn e
mbetur jasht furrs gjat trajtimit e lidhur kjo me pranin e ndryshimeve t forms konstruktive n
kt pjes.
Si rrjedhoj, tensionimi i ksaj pjese mund edhe t mos kompletohet. Si prfundim trajtimi sht n
gjendje t eliminoj me efikasitet sforcimet m t larta dhe variacionin e madh t tyre si pasoj e
pranis s tegelave t saldimit.



4.4.3.3 Trajtimi termik i lokalizuar
sht zgjidhja e pranuar kur nuk ka mundsi t kryhet trajtimi i plot i strukturs n furr ( rasti i
strukturave t mdha ose i saldimeve t kryera n montim).
Kjo metod prdoret me shum kujdes, duke u kufizuar n rastet n t cilat prdorimi i saj mund t
sjell nj prfitim real prsa i prket sforcimeve t brendshme.n fakt, gjithmon nse i referohemi
rastit t elikut me karbon, sht e nevojshme t kihet parasysh se ky trajtim kryhet me ngrohje lokale
deri n 600 - 650C t nj zone kufiri i rrjedhshmris n t ciln zvoglohet n vlera t
paprfillshme. Zona e ngrohur tenton t zgjatet, por duke u ndaluar nga masa e ftoht prreth saj
deformohet plastikisht duke u trashur. M pas gjat ftohjes sht akoma masa e ftoht prreth q
pengon shkurtimin, pr kt prfundimisht krijohet nj gjendje e sforcuar n trheqje n zonn e
ngrohur, t ciln e ekuilibron nj gjendje e sforcuar n shtypje n zonn e ftoht prreth saj. Kjo
gjendje e sforcuar sht ndryshe nga ajo paraardhse (e krijuar nga saldimi), pr nj zgjerim t zons
n trheqje, e cila nga nyja e salduar zgjerohet deri n kufijt ndrmjet zons s ngrohur dhe asaj t
mbetur e ftoht.
N praktik i vetmi rast kur trajtimi i lokalizuar sjell prmirsime sht rasti i nyjeve perimetrale t
tubacioneve ose n prgjithsi konstruksione me gjeometri cilindrike t lira pr tu zgjatur sipas aksit
gjatsor. N kt rast kjo metod prdoret duke ngrohur nj zon prreth tegelit t saldimit ( n
prgjithsi t gjer sa 6 spesor t tubit).
N kt rast ekziston mundsia nga ana e tubit q t psoj deformime perimetrike shum t vogla, t
cilat reduktojn kushtet e vetpengimit t pjess s ngrohur gjat zgjatjes duke e br minimal
trashjen n kt zon. Pr kto lloje nyjesh pra ekziston mundsia q t kemi nj efekt t tensionimit.
Kjo metod prdoret n praktik duke ngrohur nj zon prreth nyjes s salduar, duke theksuar se
gjersia e ksaj zone varion edhe n mnyr t konsiderueshme duke u bazuar n kriteret prbrs s
normave e kodeve internacionale.
Duhet t preizojm se konsiderimet e msprme nuk prdoren pr nyjet gjatsore t tubave, pr t
cilat trajtimi i lokalizuar nuk jep asnj avantazh.
Duhet theksuar q pjesa m e madhe e trajtimeve termike lokale t tensionimit veprojn kryesisht si
nj riardhje e strukturs e cila kthehet n pak duktile si pasoj e cikleve termike t saldimit. Trajtimi
termik i lokalizuar nuk eleminon gradientet e forta t sforcimeve ekzistuese n zonn termikisht t
prekur t nyjeve, por stabilizon n vet nyjet ( n ZTN dhe n zonn e materialit direkt pran saj n
t dy kraht) sforcime mbetse jo t paprfillshme, funksion i llojit t elikut, t temperaturs s
trajtimit dhe prmasave t elementit.
Si pasoj, rezultati i nj trajtimi t lokalizuar i kryer me kriteret e msiprme sht natyrisht i
ndryshm nga ai i trajtimit n furr i kryer n t gjith strukturn. Megjithat mungon nj eksperiment
q t tregoj pasojat reale praktike q nj diferenc e till mund t sjell, psh prsa i prket rrezikut t
thyerjes s brisht.



4.4.3.4 Trajtimi i trheqjes me flak
Koncepti i saj rrjedh direkt nga ajo q kemi par se cfar ndodh gjat aplikimit t prkohshm t nj
ngarkese n nj telajo e cila prfaqsonte modelin e nj nyjeje t salduar. N fakt aplikimi i nj
ngarkese n trheqje e cila vepron sipas aksit t tegelit provokon nj rrjedhje plastike t zons n
trheqje e cila shpie pas heqjes s ngarkess n nj shprndarje t re t sforcimeve gjatsore, me
zvoglimin e atyre maksimal.
N rastin e ktij trajtimi trheqja e nyjes bhet sbashku me ngrohjen e dy zonave anash tegelit.
Lindin kshtu zgjatjet termike q shpien n rrjedhje viskoze t dshiruara n zonn qendrore t
trhequr (Fig 4.40). Efekti termik shfrytzohet kshtu vetm pr provokimin e nj efekti mekanik
trheqjeje n nyjen e salduar [36].
Gjithashtu sht oportune q dy zonat ansore t ngrohura t mbajn deformimet e tyre jo shum
jasht fushs elastike, duke evituar probleme t trashjes t cilat do t ndryshonin rezultatin.
Deformimet plastike duhet t ndrhyjn kryesisht n zonn qendrore q sht e ngarkuar n kufirin e
rrjedhshmris dhe sht e detyruar t ndjek pr harmoni zonat ansore. Pr kt arsye temperatura e
zonave ansore nuk duhet t kaloj 200 - 250C, ndrsa pozicioni, fuqia termike dhe shpejtsia e
prparimit t flaks duhet t rregullohen n funksion t trashsis dhe prmasave t elementve q
prbjn nyjen.
Duhet t precizojm q kjo metod ka ndikim vetm n sforcimet gjatsore, ato transversale mbeten t
pandryshuara pas trajtimit.

Figura 4.40 Efekti i trajtimit t tendosjes n temperatur t ult tek sforcimet e trheqjes



4.4.3.5 Rrahja me ekan
Rrahja me ekan n saldim mund t zgjidh nj detyr t dyfisht, t drejtoj copat e deformuara dhe
t reduktoj sforcimet e mbetura nga saldimi. Ajo sht n gjendje t prodhoj deformime plastike
lokale t cilat nse jan provokuar n mnyr oportune, mund t knaqin t dy qllimet pr t cilat
prdoren.
Shembuj eksperimental t rezultateve t arritura me rrahjen me ekan jan treguar n diagramn e
Fig 4.41 pr sforcimet gjatsore dhe n Fig 4.42 pr sforcimet transversale. Kto diagrama tregojn
reduktimin e sforcimeve n rastin e fletve me lidhje t jashtme t marra pas rrahjes n t ftoht t
kalimeve t fundit [7].
Rrahja me ekan duhet t kryhet kalim pas kalimi, n mnyr q t zgjas gradualisht zonat q jan
subjekt i sforcimeve, dhe t kryhet nga persona ekspert. Ajo n fakt me rritjen e deformimeve
plastike, mund t prodhoj sforcime t rrezikshme n zonat prreth, duke prforcuar materialin si
edhe duke prkeqsuar cilsit e disa eliqeve n lidhje me vjetrimin. Si pasoj nuk sht e
kshillueshme t kryhet, n praktikn e konstruksionit, rrahja me ekan pas kalimit t fundit, duke
munguar n kt rast efekti i trajtimit termik n kalimet e mpasshme.

Figura 4.41 Ndryshimi i sforcimeve t mbetura gjatsore t saldimit pas rrahjes me ekan



Figura 4.42 Ndryshimi i sforcimeve t mbetura transversale t saldimit pas rrahjes me ekan



KAPITULLI V
5. METODAT E MATJES S SFORCIMEVE MBETSE
5.1 T prgjithshme
Matja e sforcimeve t mbetura mund t konsiderohet nj deg e nj lnde me karakter m t
prgjithshm, q sht matja e gjendjeve t sforcuara dhe t deformuara me to t lidhura.
N prgjithsi mund t dallojm metodat shkatrruese dhe ato joshkatrruese. Tek t parat sht i
mundur nj dallim tjetr ndrmjet metodave shkatrruese t vrteta dhe ato pjesrisht shkatrruese (si
sht p.sh prania e vrimave t vogla tek copa, t cilat nuk kompromentojn n pjesn m t madhe t
rasteve, funksionimin e mtejshm).
Principet n t cilat bazohen metodat shkatrruese (dhe ato pjesrisht shkatrruese) jan t njjtat q
prdoren pr vlersimin e sforcimeve si pasoj e ngarkesave t jashtme. N kt rast matja e
sforcimeve rezulton relativisht e thjesht, duke pranuar q materiali ka nj sjellje t tipit elastik dhe
duke konsideruar vetm siprfaqet e cops (kufizime kto, n prgjithsi, t konsideruara t
pranueshme)[7].
Pr m tej sht e qart q matja e zgjatjes t nj elementi siprfaqsor t cops, t marr si referim,
sht e mundur prderisa kemi t njejtin subjekt n kushte t ngarkess, dhe njohim gjendjen e tij t
referimit (pa ngarkes) n munges t ngacmimeve.Natyrisht q sht m e vshtir matja e gjendjes
s sforcuar dyaksiale, pr t ciln duhet t kryhen matje n t paktn tre drejtime. Deformimet
korrespondente n elementt e referimit mund t interpretohen me ligjin e Hooke. Ekstensimetrat
elektrik, ekstensimetrat e lvizshm dhe riveshje siprfaqsore fotoelastike jan metodat m t
prhapura, me futjen n koht e fundit t teknikave olografike. N prgjithsi teknika e matjes dhe
vlersimit sht thjeshtuar nga njohja e drejtimit t sforcimeve kryesore, q mund t prcaktohet p.sh
me prdorimin e bojrave special me sjellje t brisht.
Si n rastin e sforcimeve t krijuara nga ngarkesat e jashtme, edhe ato mbetse mund t prcaktohen
duke shkarkuar komponenten, duke ditur diferencat ndrmjet dy rasteve, ose nse mungojn ngarkesat
e jashtme del e nevojshme t hiqet nj pjes e komponentes s ngacmimit pr shkak t materialit
prreth. Pr kt qllim, merren porcione t materialit pr pjesn q po studiohet ose n raste t tjera
aplikohen hapje pr t lejuar elementin q matet t deformohet, duke e liruar pjesrisht nga lidhjet e
materialit prreth.
Kto metoda prdoren ndonjher n rastin e trarve, t fletve ose t trupave me simetri cilindrike.
Kuptohet q ato mund t japin indikacione t dobishme vetm n rastin kur rekuperimi elastik i
materialit, pas heqjes totale ose parciale t elementit q do t matet, t jet analitikisht i
prshkrueshm.
N t gjitha metodat e matjes s sforcimeve mbetse mbajtja konstante e temperaturs sht shum e
rndsishme pr arritjen e rezultateve t sakta. Gjithashtu sht i rndsishm edhe kujdesi gjat
marrjes s elementve. Nj aspekt i dyt pr tu vlersuar, gjithmon pr arritjen e rezultateve t sakta,
sht nevoja q materiali t mos kaloj kufirin e tij t rrjedhshmris.



5.2 Metodat e matjes t gjendjeve t sforcuara njaksiale ose dyaksiale pr shprbrje.
N shum raste mund t jet e mjaftueshme t vlersohen sforcimet e mbetura duke pranuar q ka nj
shprndarje me prparsi njaksiale, me mundsin e nj shprndarjeje jouniforme t sforcimeve n
seksionin transversal.
Metodat e matjes pr shprbrje parashikojn, n prmbledhje, q komponentja t jet e ndar n nj
numr t prshtatshm elementsh t holl ( si sht rasti i nj trau t prbr dopio T, fig 5.1) sipas
drejtimit kryesor (x) t sforcimit [7]. N nj prafrim t par mund t gjejm sforcimin
x
nprmjet
relacionit:
x x
Ec o =
Prerja bhet me an t nj sharre dhe deformimi matet me an t nj ekstensiometri t lvizshm ose
ekstensiometr elektrik. T part lejojn nj matje q i referohet nj elementi me gjatsi m t madhe,
nga 100 deri n 250 mm, gj q bn t preferueshm matjen e sforcimeve q ndryshojn pak n
gjatsin e matjes. Ekstesiometrat elektrik, q jan m t ndjeshm, lejojn nj matje q i referohet
nj elementi me prmasa m t vogla, por fijet e lidhjes mund t komplikojn ekzekutimin e prerjes.

Figura 5.1 Matja e sforcimeve t mbetura n nj tra t prbr dopio T
Sigurisht q m komplekse sht matja e gjendjes s sforcuar dyaksiale. N rastin m t thjesht, dy
drejtimet ortogonale x dhe y jan t shoqruara me sforcimet normale
x
dhe
y
duke pranuar q ato
jan konstante n drejtim t spesorit (si sht rasti i spesorve t vegjl pr shembull).
Ekstensiometrat jan t vendosur zakonisht n t dy kraht e komponentit, dhe pas ksaj priten


element kuadrat rreth 30 x 30 mm. Pasi marrim deformimet
x
dhe
y
, bhet e mundur llogaritja e
sforcimeve korresponduese
x
dhe
y
n baz t ligjit t Hooke:
( )
( )
y x x
E
vc c
v
o +
=
2
1

( )
( )
x y y
E
vc c
v
o +
=
2
1

Pr t prcaktuar plotsisht gjendjen e sforcuar jan t nevojshme t paktn tre drejtime matjesh t
shoqruara nga po aq ekstensiometra me tre element. Metoda e prshkruar sht prdorur me sukses,
n rastin e rezervuarve t prmasave t mdha.
5.3 Metodat e matjes t gjendjes s sforcuar treaksiale pr shprbrje.
Nj problem i prbashkt i t gjith metodave t matjes t gjendjeve t sforcuara treaksiale sht
prqasja e vshtir n pjesn qendrore t komponentit, n funksion t matjes s sforcimeve normale
n siprfaqen e elementit. Megjithat disa metoda mund t aplikohen, duke pranuar p.sh si t njohura
drejtimin e tre sforcimeve kryesore, p.sh n prputhje me drejtimet kryesore t gjeometris s
komponentit.
Nj lloj metode matjeje pr shprbrje e prdorur n elementt knddrejt, me trashsi t vogl ose t
mesme, t karakterizuar nga nj saldatur qendrore u zhvillua nga Rosenthal e Norton. Pr kt rast ,
mund t jet me interes q t njohim variacionet e sforcimeve t mbetura gjatsore e transversale n
drejtim t spesorit. Pr kt qllim merren dy blloqe t holl materiali, n drejtimin gjatsor dhe
transversal t nyjes, n mnyr oportune t paisur me ekstensiometra n t dy faqet (fig.5.2).

Figura 5.2 Metoda Rosenthal Norton pr matjen e gjendjes s sforcuar treaksiale
M pas, merren dy shtresa t holla n qendr t spesorit t bllokut, e kshtu hap pas hapi, shtresa t
mtejshme duke vazhduar n drejtim t siprfaqeve t paisura me ekstensiometra, t cilt masin nga
hera n her deformimet n vet siprfaqet. Metoda pr shprbrje sht n fakt e kombinuar me
metodn e heqjes t shtresave t njpasnjshme ( shum her e prshkruar m sipr). N kt mnyr,


mund t prcaktohet sforcimi gjatsor npr blloqe, sbashku me sforcimet prerse q veprojn n to.
Sforcimet q veprojn n drejtim t spesorit, m pas, llogariten nprmjet ekuacioneve relative t
ekuilibrit t trupit t ngurt t vazhduar. Duke u bazuar n standardin ASTM E 837, kjo metod u
prdor pr gjetjen e shprndarjes s sforcimeve t brndshme sipas trashsis.
5.4 Metoda me hapje vrimash (metoda baz)
Kjo sht nj metod alternative e asaj t siprprmendur, pr matjen e gjendjes s sforcuar treaksiale,
e bazuar n eksperimentet e kryera nga Mathar. Kjo metod parashikon hapjen e vrimave t
tejprtejshme n trashsi dhe matjen e deformimeve n drejtimin radial ( Fig 5.3) nprmjet sferave
matse ose ekstensiometrat elektrik t vendosur prreth vrims [37].

Figura 5.3 Prdorimi i sferave matseose t ekstensiometrave pr matjen e deformimeve
radiale
Duke matur deformimet n drejtimin x dhe y, sht e mundur q t gjejm sforcimet
x
dhe
y

nprmjet teoris s elasticitetit t zbatuar pr nj plan pafundsisht t holl, n t cilin sht hapur
nj vrim rrethore, e cila sht subjekt i nj gjendjeje t sforcuar njaksiale [38]. Duke zvendsuar t
dhnat ( diametri i vrims d
0
=12 mm, baza e matjes me diametr d=16 mm, = 0.3) mund t shprehen
sforcimet n funksion t deformimeve x dhe y:
(
|
.
|
\
| A
+ |
.
|
\
| A
=
d
y
d
x
E
x
2 * 38 . 0 2 * 99 . 0 o
(
|
.
|
\
| A
+ |
.
|
\
| A
=
d
x
d
y
E
y
2 * 38 . 0 2 * 99 . 0 o


Nse duam t shprehim deformimin radial n funksion t sforcimeve
x
dhe
y
sht e mundur duke
futur parametrat A dhe B, funksione t karakteristikave elastike t materialit dhe t gjeometris s
sistemit t matjes [39]:
( ) ( )
y x r
B A B A o | o | c 2 cos 2 cos + + =
duke ditur q:
( )
2
0
2
1
|
.
|
\
|
=
d
d
E
A
u

( )
(
(
(
(
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
+
=
4
0
2
0
3 1
4
2
) 1 (
d
d
d
d
E
B
u
u

N rastet e sforcimeve t mbetura dyaksiale n drejtim t panjohur, jan t nevojshme q t kryhen
matje n t paktn tre drejtime t ndryshme ( relacionet e msiprme nuk jan t vlefshme pr kt
rast t prgjithshm). Pr kt qllim, kjo metod parashikon n versionin e saj t prgjithshm
prdorimin e ekstensiometrave ( Fig 5.4), t cilt kane pr qllim t prcaktojn, prvec deformimeve,
edhe kndin ndrmjet drejtimit t sforcimeve kryesore
1
dhe drejtimit t matjes
x
[
.
40].

Figura 5.4 Pozicionimi i ekstensimetrave



Sic e kemi thn, kndi mund t shprehet analitikisht nprmjet relacionit:
( )
( )
( )
90 00
90 45 00
2
2 tan
c c
c c c
|
+
=
N prgjithsi, saktsia e matjeve pr kt metod varet, nga pozicionimi i elementeve t matjes karshi
vrims. N rastin sferave matse, ato mund t jen pozicionuar 1mm nga perimetri i vrims, ndrsa
pr ekstensiometrat kjo vler prfshihet n intervalin ndrmjet 2.5 dhe 4 t raportit d/d
0
.
Nga ana tjetr diametri i vrims varet nga prmasat e elementve t matjes ( pr shembull, diametri d
0

baraz me 1.5 3.0 mm dhe bazat e matjes baraz me 10 mm prdoren zakonisht).
Duhet t kujtojm qe kjo metod bazohet n modele t tipit elastik, pr t ciln prania e gjendjeve t
sforcuara pran kufirit t rrjedhshmris dhe/ose mundsia e deformimeve plastike mund t
fallsifikojn rezultatet, duke na dhn indikacione absolutisht t pabesueshme.

5.5 Disa metoda t tjera pr matje
5.5.1 Metoda me hapje t vrimave qorre
Metoda e prshkruar m sipr mund t shtrihet edhe pr rastin me trashsi t fundme duke adoptuar
metodn e vrimave qorre.
Duke pranuar q gjendja e sforcuar nuk ndryshon ose ndryshon n mnyr t paprfillshme menjher
posht siprfaqes s komponentit (pra n funksion t kuots z),metoda me vrima qorre mund t
prdoret duke br nj modifikim tek parametrat A* dhe B*, t prshkruar m sipr ( n mnyr
indikative, thellsia e vrims t mund t pranohet sa 1.2 e diametrit t saj). Nga ana tjetr, sht e
mundur q t njihet edhe ndryshimi i sforcimeve t mbetura n funksion t kuots z duke aplikuar
kt metode n form rritse, duke ndryshuar kshtu gradualisht thellsin e vrims t [41].
5.5.2 Metoda me heqje t trupave rrethor
Nj alternativ e metods me hapje vrimash sht metoda q parashikon matjen e gjendjes s
deformuar n komponente pasi ka nxjerr nga vet ai blloqe me gjeometri cilindrike, me prmasa t
prshtatshme, n prputhje me sistemin e matjes.
Kjo metod mund t konsiderohet nj alternativ e metods me vrima qorre, n rastin e sforcimeve
konstante ose t ndryshueshm n lidhje me kuotn z.
Principi sht lejimi i siprfaqes s referuar, me gjeometri rrethore, t zgjerohet trsisht duke
eliminuar t gjitha lidhjet e krijuara nga materiali prreth. Pr kt qllim hapet nj vrim cilindrike
deri n nj thellsi minimale, prtej s cils nuk verifikohen rilaksime t mtejshme t siprfaqes.
Pasi kemi gjetur nj baz t mir matje, sht e mundur q t gjejm analitikisht sforcimet
1
dhe
2
,
duke iu referuar modelit elastik t sjelljes s materialit ( ligji i Hooke).


( )( )
135 90 45 00
2 1
1 2 c c c c u
o o
+ + + +
= +
E

( ) ( ) ( ) | |
2
1
2
135 90
2
90 00
2 1
1 2 c c c c u
o o
+ +
=
E

N fakt sht e mundur m tej q t aplikojm t njjtat relacione t prshkruara pr metodn me
hapje vrimash, duke patur parasysh rregullimet e nevojshme n funksion t numurit t pikave t
matjes.

4.5.3 Matja e sforcimeve t mbetura me difraksion t rrezeve X
Ndr metodat joshkatrruese pr matjen e sforcimeve t mbetura nj rndsi t vecant merr ajo e
bazuar n difraksionin e rrezatimeve t jonizuara, n vecanti rrezet X.
Principi fizik bazohet n difraksionin q ndodh pr shkak t ndrveprimit ndrmjet rrezatimit dhe
rrjets kristaline t materialit, i cili rezulton t jet funksion i konstanteve t rrjets dhe si pasoj e
gjendjes s sforcuar t aplikuar tek materiali, e cila krahasohet me gjendjen e pasforcuar t rrjets [7].
N vecanti vrehet se nj tuf monokromatike e rrezeve X, e cila bie mbi siprfaqen q po
kontrollohet pingul, prodhon efekte t difraksionit q mund t vrehen n nj distanc t caktuar nga
aksi i tufs rnse me sisteme t prshtatshme treguese ( filma radiografik ose metoda t tjera).
Analitikisht, nse prfaqson kndin e difraksionit (kndi i Bragg), gjatsin e vals s tufs
(zakonisht prdoren vlera t barabarta me 0.05 0.23 nm) dhe d distancn e rrjets, mund ti lidhim
kto madhsi me nj relacion t thjesht trigonometrik.
( ) u n d = sin * * 2
N t cilin vlersohen, zakonisht, fenomenet e difraksionit t rendit t par (dmth me n = 1).
N aspektin eksperimental (Fig 5.5), sht e mundur t marrim vlern e kndit t Bragg n funksion t
distancs r t difraksionit maksimal n lidhje me aksin e tufs rnse dhe n distancn e matjes a:
|
.
|
\
|
=
a
r
arctan
2
1
u
Duke konsideruar distancn e rrjets d
0
n munges s gjendjes s sforcuar, sht e mundur qe t
gjejm gjendjen e deformuar me relacionin e mposhtm:
( )
0
0
d
d d
= c


Pr marrjen e vlerave t gjendjes s sforcuar dyaksiale sht e nevojshme q t kryhen t paktn tre
matje sipas kndeve t ndryshm ( pr shembull: , + /4, + /2), duke prdorur n do rast knde
t ndryshme matje kundrejt aksit vertical z.
Me kt metod siprfaqja e matjes varion nga 0,1 n 1 mm
2
, thellsia e matjes sht rreth 10 m.
Kshtu pra q sht e mundur t procedohet me matje n thellsi, pr rritje t njpasnjshme t
thellsis.
Avantazhi kryesor i ksaj metode sht natyrisht fakti q nuk sht shkatrruese dhe lejon matje
shum t sakta. Nga ana tjetr ajo mund t paraqes kufizime t mdha n rastin e materialeve t
karakterizuar nga nj orientim i fort i mikrostrukturs ( psh, t prodhuar me punim n t ftoht).

Figura 5.5 Skema pr matjen e kndit t difraksionit ( kndi i Bragg) me rreze X.

5.5.4 Matja e sforcimeve mbetse me difraksion neutronesh.
Principi i ksaj metode sht i njjt me at t prshkruar m sipr pr tufn e rrezeve monokromatike
X.
Nj diferenc e dukshme vjen nga thellsia e ndryshme e penetrimit (maksimumi 20 m n rastin e
rrezeve X), ndrsa pr neutronet mund t arrij deri n 50 mm n rastin e celikut, 300 mm n rastin e
lidhjeve t aluminit dhe 30 mm pr lidhjet e nikelit ( duhet t konsiderohet,n kt ndryshim, se rrezet
X t prdorura pr kto qllime veprojn me materien n nivelin e shtresave elektronike t jashtme,
ndrsa tufat e neutroneve arrijn t penetrojn materien n nivelin e brthams).


Nj rrjedhoj e rndsishme sht pra q metoda me difraksion neutronesh sht n gjendje t na jap
informacion pr nj gjendje t sforcuar treaksiale, n dallim me at me difraksion t rrezeve X.
Kjo metod n praktik, parashikon prdorimin e nj tufe neutronesh me seksion t barabart me 50
mm
2
, t marr nga reaktort atomik ose nprmjet sincotronit. Kjo tuf m pas ngushtohet me mjete
t prshtatshme, pr shembull m kadmium, n mnyr q t zvoglohet ndjeshm seksioni
transversal duke matur kshtu sa m pak vllim materiali q t jet e mundur ( nga 10 deri n 100
mm
3
). Tufa e difraktuar drejtohet n nj sistem kaps, n t cilin arrin e ngushtuar n mnyr t
prshtatshme.
Kjo metod prdoret pr matje n sektor t rndsishm si ai brthamor, industrin e avionve,
ndrtimeve n det, zakonisht n xhuntot me shum kalime.

5.5.5 Matja e sforcimeve mbetse me metoda akustike
Metodat e tipit akustik, edhe kto t tipit joshkatrrues, jan bazuar n relacione t njohura ndrmjet
shpejtsis s prhapjes t valve ultrasonore dhe disa karakteristika elastike t materialit, t cilat jan
funksion i gjendjes s sforcuar.
N fakt kjo metod sht bazuar n ndryshimin e shpejtsis s prhapjes s valve gjatsore,
transversale dhe siprfaqsore pr shkak t gjendjes s sforcuar. Shpesh prdoren val ultrasonike
siprfaqsore t prodhuara nga nj dhns t montuar tek copa (frekuenca ndryshon nga 2 deri n 10
MHz).
Sasia e madhe e volumit t materialit t prfshir n matje, sjell natyrisht matje jo shum t sakta. Nj
aspekt q nuk duhet neglizhuar sht ndikimi i mikrostrukturs n shpejtsin e prhapjes s valve, e
cila detyron n taratura paraprake me blloqe kampione q prfaqsojn copn reale.
5.5.6 Matja e sforcimeve mbetse me metoda magnetike
Prania e sforcimeve t mbetura prcakton ndryshime n vetit magnetike t materialeve. Ky konstatim
sht baza e matjes s sforcimeve mbetse me metoda magnetke t karakterit siprfaqsor. Vetit
magnetike, n veanti ato q ndikohen nga gjendja e sforcuar jan efekti Barkhausen e tipit
magnetoinduktiv ose magnetoakustik, rritja e prcjellshmris ndaj rrymave t induktuara,
magnetostrikshon.
Si e kemi thn n rastin e metodave t tipit akustik, edhe kto karakteristika jan shum t lidhura
me tipin e mikrostrukturs dhe orientimin e saj, gje kjo q shpie n nevojn e nj tarature precise
paraprake.
Si prfundim, kemi t bjm me metoda me interes n fushn e kontrollit t cilsis pr kohn e
shkurtr t matjes dhe mundsin e automatizimit. Duhet t konsiderojm q nprmjet kombinimeve
t prshtatshme t teknikave, t bazuara n veti t ndryshme magnetike, sht e mundur t arrijm nj
pavarsi t konsiderueshme n lidhje me saktsin e metodave t taraturs s prdorur.



ANALIZA E REZULTATEVE T MARRA DHE PRFUNDIME
Analiza termike e procedurave t ndryshme t saldimit rezulton t jet shum komplekse, por sht e
domosdoshme t njohim kushtet termike n afrsi t nyjes s salduar me qllim q t kontrollojm
fenomenet metalurgjike gjat saldimit.
Me interes t vecant sht prcaktimi i temperaturs m t lart n zonn termikisht t ndryshuar, i
shpejtsis s ftohjes n zonn e shkrir dhe at termikisht t ndryshuar si edhe i shpejtesis s
ngurtsimit t materialit baz. Prcaktimi i ktyre parametrave na lejon q t kemi tregues shume t
dobishm si pr deformimin dhe sforcimet e mbetura si pasoj e gradientve termik t shkaktuar nga
procesi i saldimit ashtu edhe pr ndryshimet metalurgjike si pasoj e shpejtsis s ftohjes s zonave
t sjella n temperatur t lart.
Kurbat e variacionit t shpejtsis n lidhje me kohn jan nxjerr me matje t kryera n nyje prej
eliku pr konstruksione t salduara kok m kok. Ashprsia termike e ciklit prfaqsohet nga
shpejtsia e ftohjes. N ashprsin termike ndikojn kryesisht kta faktor:
- Karakteristikat e procesit t saldimit dhe mnyra e kryerjes, nga t cilat varet nxehtsia specifike q
futet, dmth energjia e futur nga burimi termik pr njsin e gjatsis s nyjes.
- Trashsia e copave q do t saldohen dhe forma e nyjes, nga t cilat varet absorbimi i nxehtsis
- Parangrohja eventuale e copave q do t saldohen ( nga 50 deri n 300), e cila bhet n disa raste
tamam pr t ulur shpejtsin e ftohjes.
Ashprsia e ciklit termik zvoglohet me rritjen e nxehtsis specifike t futur dhe temperaturs s
parangrohjes, ndrsa rritet me rritjen e trashsis s copave.
Ndr prfundimet e nxjerra nga eksperimentet e kryera jan me rndsi ato q i referohen krahasimit
t shpejtsis s ftohjes n nyje tipike saldimi.
N saldimin e nyjeve kok m kok t kryer me disa kalime, ku secili prej tyre kryhet ne regjim
perfekt identik prsa i takon temperaturs fillestare dhe nxehtsis s futur pr njsi gjatsie,
shpejtsit e ftohjes n kalimet e fundit jan m t mdha se tek i pari.
N nyjet T shpejtsia e ftohjes pr kalimin e par sht m e lart se n nyjet kok m kok, pr t
njjtn nxehtsi t futur pr njsi gjatsie.
N prgjithsi pr elikun mund t thuhet me nj prafrsi t knaqshme, q ndrhyn n mnyr
efiente n marrjen e nxehtsis kryesisht materiali q nuk sht m larg se 75 mm nga burimi i
nxehtsis s saldimit.
N rastet e eliqeve jo t lidhur dhe pak t lidhur, nj parametr prfaqsues i shpejtsis s ftohjes
sht t
8/5
, i prcaktuar si koha e nevojshme pr t kaluar, n nj pik t caktuar, gjat ftohjes,
intervalin e temperaturave nga 800 ne 500 C. Ky parametr mund t prcaktohet si analitikisht ashtu
edhe grafikisht.
N prfundim t ktyre vzhgimeve, n menyr trsisht cilsore, po japim disa konsiderata si ndikon
paramentri t
8/5
n ecurin e disa karakteristikave mekanike t nyjes, duke ditur ndikimin e tij n lidhje
me mikrostrukturn.


- Rezilienca e nyjes s salduar zvoglohet me rritjen e t
8/5
.
-
Temperatura e tranzicionit t tenacitetit T
t
n zonn e ndryshuar termikisht tenton gradualisht t rritet
me rritjen progressive t t
8/5
- Fortsia maksimale e cila arrihet n zonn termikisht t ndryshuar zvoglohet me rritjen e t
8/5
.
Eksperimentet e kryera kan treguar se pr t njjtin vllim t materialit mbushs t depozituar,
trheqja transversale sht n prpjestim t zhdrejt me trashsin e tegelit, ndrsa sht n prpjestim
t drejt me sasin e nxehtsis s futur dhe me gjersin e tegelit t saldimit.
Trheqja si pasoj e trashjes s fletve n nyjet T varet kryesisht nga sasia e nxehtsis s futur, nga
seksioni i tegelit t saldimit dhe nga vet trashsia e fletve. Trheqja rritet me rritjen e s pars dhe
zvoglohet me rritjen e s dyts dhe t trets. Metodat m t avashta t saldimit gjithmon kan
tendencn e rritjes s trheqjes nse copat jan t lira.
Eksperimentet kan treguar q: trheqja trthore n nyjet kok m kok rritet me rritjen e seksionit t
saldaturs, por me shpejtsi m t vogl sa m e madhe t jet trashsia per tu salduar. Pastaj tenton t
stabilizohet pr vlera q ndodhen n intervalin ndrmjet 3-4 mm.
Me eksperimentet e kryera kemi konfirmuar ndikimin e dukshm t seksionit t saldaturs si pasoj e
formave t ndryshme t prgatitjes s buzve pr saldim n vlern e trheqjes transversale. N provat
e kryera me saldim me hark n nj flet me trashsi 12 mm dhe prgatitje n form X t buzve
trheqja sht m e vogl sesa ne form V. Pr fardo lloj prgatitje trheqja sht aq m e madhe sa
m i hapur t jet kndi i zmusos e m e madhe distanca ndrmjet buzeve.
Trheqja trthore varet gjithashtu edhe nga lloji i saldimit. sht treguar q saldatura oksiacetilenike
prodhon trheqje m t mdha se ajo me hark elektrik, pr shkak t shpejtsis m t vogl t shkrirjes
dhe gjersis m t madhe t banjos.
Prsa i prket ndikimit t faktorve ekzekutiv t saldimit n trheqjen transversale sht gjetur se kjo
tenton t rritet me numurin e kalimeve, gjithashtu edhe trheqja kndore sht shum e ndikuar nga
numuri i kalimeve dhe tenton t rritet me rritjen e tyre.
Trheqja transversale ndikohet edhe nga tipi i nyjes. sht treguar q trheqja m e vogl prodhohet
nga nyjet T t salduara me pjes t alternuara t ndjekura nga ato t salduara me pjes ball pr ball
dhe m pas nga ato me tegel kndor t vazhduar, trheqje m t mdha japin nyjet me mbivendosje
dhe akoma m t madhe ato kok m kok.
Eksperimentet e kryera pr vlersimin e trheqjes gjatsore kan treguar q pr nj seksion t tegelit
t saldimit, madhsia e trheqjes zvoglohet me rritjen e seksionit t fletve. Pasi kalohet nj vler e
caktuar e seksionit t fletve, trheqja tenton t jet konstante.
Sforcimet gjatsore t mbetura t saldimit jan ato me vler m t madhe, sepse n drejtimin gjatsor
kemi n mnyr t paevitueshme kushte t vetpengimit m t rrepta, ndrsa vlera e sforcimeve
transversale varet nga procedura e saldimit ( mbi t gjitha ka prparsin nxehtsia specifike e futur e
cila ndikon shum n trheqjen transversale t nyjeve t gjata) si edhe shkalla e lidhjeve t aplikuara
pr t penguar ose kufizuar deformimet.


Prfundimet m t rndsishme q mund t nxirren nga eksperimentet e kryera pr studimin e
sforcimeve t mbetura t saldimit mund t prmblidhen n pikat e mposhtme.
N shprndarjen e sforcimeve transversale vihet re se:
- Sforcimet transversale vshtir q mund t kalojn 100 N/mm
2
, kur saldohet me trheqje t lir. Kur
kampiont inkastrohen paralel me nyjen e salduar, kjo vler mund edhe t dyfishohet.
- Sforcimet transversale maksimale verifikohen n nj shirit mbi aksin e nyjes, ato jan positive (n
trheqje) n zonn qendrore dhe negative ( n shtypje) n ekstremet e nyjes.
- Ngrohja m e gjer ( saldimi me flak oksiacetileni ose me procedura q krkojn intensitet t lart t
rryms elektrike, si me hark t zhytur ose me elektroskorje) prodhon vlera maksimale t sforcimeve
transversale pak m t vogla se ato t prodhuara nga ngrohja m e ngusht ( saldim me hark me
elektrod t veshur, MIG, MAG, TIG) n rastin e kampionve t lir. N rastin e kampionve t
inkastruar ndodh e kundrta, dmth saldimi me hark manual prodhon sforcime transversale m t vogla
se ato t proceseve t mekanizuara t prmendura m lart. Kjo sht n harmoni me faktin q trheqja
transversale tenton t rritet me rritjen e gjersis s zons s ngrohur, dhe kshtu sht llogjike q
edhe sforcimet q prfaqsojn kto deformime t penguara, tentojn t rriten me to.
- Skajet e nyjeve rezultojn zakonisht t shtypura n drejtimin transversal. Kjo shprndarje e
sforcimeve transversale sht nj avantazh, sepse i bn m pak t rrezikshme defektet e ekstremiteteve
( zgavra, jovazhdueshmri e forms, paplotsueshmrin, etj), t cilat jan shum m frekuenete n
skaje sesa n zonn qendrore.
N shprndarjen e sforcimeve gjatsore vihet re se:
- Sforcimet gjatsore, duke ditur q saldatura kryhet gjithmon n kushtet e nj vetpengimi t fort,
kan vlera t mdha dhe n nyjet e gjata arrijn me lehtsi kufirin e elasticitetit t materialit dhe mund
t provokojn deformime plastike t zons s salduar.
- Saldimi manual me hark prodhon sforcime maksimale m t larta se ato t shkaktuara nga procedura
q karakterizohen nga kontribut termik m i madh. Shpesh n t dyja rastet, por m shpesh n rastin e
harkut manual, kalohet kufiri i elasticitetit.
- Zona e saldimit rezulton e trhequr, ndrsa ato ansore n shtypje.
- Sforcimi gjatsor q sht pak a shum konstant prgjat gjith nyjes, bhet zero pr arsye t
ekuilibrit n skaje. Pjesa e rnies duket t jet n rangun 100-200 mm. Copat shum t shkurtra kan
sforcime gjatsore m t vogla.
- Inkastrimet paralele me aksin e saldimit nuk kan praktikisht ndikim n ecurin dhe n vlerat e
sforcimeve gjatsore.
Sforcimet gjatsore dhe transversale mund t arrijn vlera t konsiderueshme n drejtim t trashsis
s cops, ndrsa sforcimet e mbetura pingule kan vlera relativisht t ulta sipas ktij drejtimi.


Modeli i ndrtuar me element t fundm, pr studimin e shprndarjes s sforcimeve t mbetura
gjatsore sipas trashsis n funksion t nivelit t mbushjes s nyjes si edhe shprndarjes tyre n
siprfaqe n distance t ndryshme nga aksi i tegelit t saldimit dhe rezultate q prputheshin me ato t
marra nga eksperimentet.
Edhe duke patur t gjith kujdesin pr te kufizuar sforcimet e brendshme dhe prqndrimin e tyre,
shpesh sht e paevitueshme prezenca e tyre n nyjet e salduara, kryesisht n konstruksione
komplekse. Duke qen se masat e marra nuk lejojn q t parandalohet formimi i sforcimeve t
saldimit, rrjedh rndsia e materialit, karakteristikat plastike t t cilit duhet t zbusin sforcimet e
krijuara nga saldatura.
Nga modeli analog mekanik i ndrtuar dhe eksperimentet e kryera rrjedh se nse nyja e salduar sht e
ngarkuar statikisht n trheqje athere sforcimet mbetse t saldimit nuk e ndryshojn aftsin
mbajtse t saj, sepse materiali sht n gjendje t modifikoj shprndarjen e sforcimeve nprmjet
rrjedhjes plastike.
Ndrsa n rastin kur nyja sht e ngarkuar n shtypje sforcimet mbetse t saldimit kan nj ndikim t
madh negativ, prsa i prket qndrueshmris s nyjes.
sht shum e vshtir q t gjejm shprndarjen efektive t sforcimeve t mbetura, e cila sht lidhur
ngusht me rastet e veanta dhe e ndikuar nga nj numr i madh faktorsh. Nga ana tjetr, pr arsye
mbrojtse, normativat konsiderojn uniforme shprndarjen e sforcimeve t mbetura dhe t barabarta
me kufirin e elasticitetit t materialit, si n fushn e mekaniks s frakturs, ashtu edhe n at t
lodhjes e tensokorrozionit.
N kushte t tilla, duke qen se normativat jan shum konservative, me qllim shfrytzimin sa m t
mir t materialit, merret shtytje pr t vazhduar studimet pr nj vlersim m t sakt t gjendjes s
sforcuar n raste t veanta praktike.



REFERENCAT
[1] Withers P.J.: Encyclopedia of materials science and technology, (ed. K.H.J. Buschow et
al.); 2001, Oxford, Pergamon
[2] Bouchard P.J.: Encyclopedia of materials science and technology, (ed. K. H.J.
Buschow et al.), 2001, Oxford, Pergamon.

[3] J. Goldak, A. Oddy, M. Gu, W. Ma, A. Mashaie and E. Hughes, Coupling Heat
Transfer, Microstructure Evolution and Thermal Stress Analysis in Weld Mechanics, in L.
Karlsson, M. Jonsson and L-E. Lindgren (eds), IUTAM Symposium on the Mechanical
Effects of Welding, Springer Verlag. 1992.

[4] Goldak J,Bibby M,Moore J, House R, Patel B. Cmputer modeling of heat flow in
welds. Metall Trns B 1986

[5] D.Radaj: Heat Effects of welding, 1992, New York, Springer

[6] S.Kou: Welding Mtallurgy,2003,New York,USA,Wiley-Intersience

[7] Istituto Italiano della Saldatura: Tensioni e deformazioni in saldatura.

[8] Radaj D.: Welding residual stresses and distortion, Calculation and measurement.

[9] Flavenot J.F.: Handbook of measurement of residual stresses, (ed. J. Lu), pp. 35-48;
1996, Lilburn, GA, Society for Experimental Mechanics.

[10] Franxois M., Sprauel J.M., Dehan C.F., James M.R., Convert F., Lu J., Lebrun J.L., Ji
N. and Hendricks R..: Handbook of measurement of residual stresses, (Ed. J. Lu), pp. 71-
131; 1996, Lilburn, Ga, Society For Experimental Mechanics.

[11] ithers P.J. and Bhadeshia H.K. D.H.: Residual stress. Nature, origins and
measurement.

[12] Lindgren, L-E., Runnemalm, H., and Nasstrom, M., Simulation of multipass welding
of a thick plate, Int. J.Numer. Methods Eng., 44.

[13] Free JA, Porter Goff RF. Predicting residual stress in multi pass weldments with the
finite element method.Comput struct 1999; 32(2);365-78.

[14] Y. Ueda and H. Murakawa, Applications of computer and numerical analysis
techniques in welding research, JRI, vol. 13, no. 2, 1984.

[15] API 579: Fitness for service evaluation of pressure vessels and equipment.

[16] Schajer, G. S., Application Of Finite Element Calculations To Residual Stress
Measurements, ASME J. Eng. Mater. Technol., 103(2), 1981.


[17] Dong, P., Zhang, J., and Li, M. V., Computational Modelling of Weld Residual
Stresses and Distortions An Integrated Framework and Industrial Applications, ASME
PVP, 373, Fatigue, Fracture, and Residual Stresses, 1998.

[18] A. De, T. DebRoy, A smart model to estimate effective thermal conductivity and
viscosity in the weld pool, Journal of Applied Physics, vol. 95, n.9, 2004.

[19] A Lundback, CAD support fo heat input in FE-model, Mathematical Modelling of
Weld Phenomena 6, 2002, pp 1113 -1121.

[20] Goldak J, Chakravarti A, Bibby M., A new finite element model for welding heat
sources, Metall Trans B,15B: 1984.

[21] J.A.Goldak, A. Chakravarti, M Bibby, A new finite element model for welding heat
sources, Metallurgical Trans B, 1994, 15B,pp 299-305

[22] Murthy YVLN, Rao Vencata G, Iyer Krishna P. Numerical simulation of weldingand
quenching process using transient thermal and thermo-elasto-plastic formulations. Comput
struct 1996:60(1):131-54.

[23] Jonsson M, Josefson BL., Experimentally determined transient and residual stresses in
the Butt-welded pipes, J Strain Anal, 23(1), 1998

[24] K.Masubuchi: Analysis of welded structures, 1981, Oxford, England, Pergamon
Press.

[25] D.A.Price,S.W.Williams,A.Wescott, C.J.C. Harrison, A.Rezai, A.Steuwer,M.Peel,
P.Staron and M.Kocak: Science and Technology of Welding and Joining, 2007,12,620-633.

[26] BS 7910:2005: Guide to methods for assessing the acceptability of flaws in metallic
structures.

[27] Mechanics and Mechanisms of fracture /An Introduction Alan Liu (1993)

[28] Giulio BALLIO e Claudio BERNUZI (2008) Progettare costruzioni in acciaio.

[29] UNI EN 1993-1-1:2005-Eurocode 3- Design of steel structure- Part 1-1: General rules
and rules for buildings

[30] Giulio BALLIO e Federico M. MAZZOLANI ( 2009) Strutture in Acciaio: sistemi
strutturali-sicurezza e carichi-materiale unioni e collegamenti- resistenza e stabilita.

[31] UNI EN 1998-1-8:2005-Eurocode 3- Design of steel structure- Part 1-8: Design of
connecting devices.

[32] ASM Handbook, Corrosion, fundamentals, testing and protection.(1994)


[33] D Camilleri, T Comlekci and T.G.F.Gray: Journal of strain analysis for Engineering
design,2005,40,161-176.

[34] Jonson M, L Lindgren LE. Deformation and stresses in but-welding of large plates
with special reference to the mechanical material properties.J Eng Math Tech 1995;107:265-
70

[35] British Energy R6, Revision 4.

[36] T.Nagy, S.W.Williams, P.a.Colegrove, I.Fafiolu and C.R.Ikeagu: Proc.2
nd
International
Workshop on Thermal Forming and Welding Distorsion, Bremen, Germany, 22-23 April
2008.

[37] Determining residual stresses by the hole-drilling strain-gage method. ASTM standard
E 837.

[38] Timoshenko S and J.M.Goodier, Theory of Elasticity.New York: McGraw-Hill
(1951)

[39] Rendler N.I and I.Vigness, Hole-drilling Strain-gage method of measuring residual
stresses.Proc SESA XXIII,No2.577-586(1996).

[40] Schajer. G.S and Tootoonian, M, A new rosette design for more reliable hole-drilling
residual stress measurements. Experimental mechanics, Vol 37, No 3, pp 299-306, 1997.

[41] Niku-Lari, A.J. Lu and J.F. Flavenot, Measurement of residual stress distribution by
the incremental hole-drilling method.Experimental mechanics 25: 175-185 (1995).

"Tërheqja e Copave Dhe Sforcimet e Brëndshme Në Procesin e Saldimit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

"Tërheqja e Copave Dhe Sforcimet e Brëndshme Në Procesin e Saldimit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trheqja e copave dhe sforcimet e brndshme n procesin e saldimit

Msc.I ng.Kl odi an Gu meni 1

You might also like