Shenime Mjekesi Nukleare, Final

Shenime
Mjekesi Nukleare
MJEKESI NUKLEARE Shenime mjekesi nukleare
SHENIME MJEKESI NUKLEARE

Tekstet e paraprira me simbolin Ⓣ nenkupton qe ajo pjese ka qene ne afate.
Përmbajtje
Shenime mjekesi nukleare .......................................................................................................................... 1
1. Hyrje ........................................................................................................................................................ 6
atomi ....................................................................................................................................................... 6
➢ nivelet energjetike te elektroneve.............................................................................................. 6
berthama ................................................................................................................................................ 7
➢ forcat berthamore ...................................................................................................................... 7
➢ struktura e berthames ................................................................................................................ 7
➢ rADIOAKTIVITETI ......................................................................................................................... 8
➢ qendrueshmeria e berthames .................................................................................................... 8
zberthimi radioaktiv dhe aktiviteti...................................................................................................... 9
➢ Pikat permbledhese .................................................................................................................... 9
2. Bashkeveprimi i rrezatimit me materien .............................................................................................. 11
➢ rrezet alfa .................................................................................................................................. 11
➢ rrezet beta ................................................................................................................................ 11
➢ rrezet gama ............................................................................................................................... 11
➢ krijimi i cifteve elektronike ....................................................................................................... 12
➢ Zonat e efekteve ....................................................................................................................... 12
➢ bashkeveprimi i grimcave alfa dhe beta me materien ............................................................. 12
➢ dozimetria ................................................................................................................................. 13
➢ Pikat permbledhese .................................................................................................................. 13
3. Ndikimi biologjik i rrezatimit ................................................................................................................. 15
burimet e rrezatimit.............................................................................................................................. 15
➢ Doza e rrezatimit....................................................................................................................... 15
➢ Shpejtesia e pranimit te dozes .................................................................................................. 15
➢ Forma e rrezatimit .................................................................................................................... 15
➢ lloji i rrezatimit .......................................................................................................................... 16
➢ radiosensitiviteti i qelizave ....................................................................................................... 16
veprimi i rrezatimit ne materien e gjalle .............................................................................................. 17
➢ lendimet biologjike ................................................................................................................... 17
➢ veprimi akut i radiacionit .......................................................................................................... 17
➢ sindroma kronike e radiacionit ................................................................................................. 18
➢ pikat permbledhese .................................................................................................................. 18
4. Mbrojtja nga rrezatimi .......................................................................................................................... 20
1
➢ veprimi i rrezatimit ne inde ...................................................................................................... 20
➢ dozimetria ................................................................................................................................. 20
➢ parimet per mbrojtje nga rrezatimi .......................................................................................... 20
➢ shfrytezimi i pajisjeve mbrojtese .............................................................................................. 21
➢ shenjat paralajmeruese ............................................................................................................ 22
5. Radiofarmaket ...................................................................................................................................... 24
➢ perfitimi i radionuklideve.......................................................................................................... 25
➢ koha e gjysmezberthimit radioaktiv – T ½ ................................................................................ 25
➢ spektri energjetik ...................................................................................................................... 25
➢ energjia e voltazhes .................................................................................................................. 25
➢ koha efektive biologjike e rrezatimit ........................................................................................ 26
➢ radionuklidet me perdorim me te gjere ne mjekesi ................................................................. 26
➢ radiofarmaket ........................................................................................................................... 28
➢ pikat permbeledhese ................................................................................................................ 29
6. Radioterapia metabolike....................................................................................................................... 31
➢ fushat e mjekesise nukleare ..................................................................................................... 31
➢ radioterapia metabolike ........................................................................................................... 31
➢ indikacionet per jod-131 ........................................................................................................... 32
➢ patologjite malinje te tiroides................................................................................................... 32
➢ marrja e pelqimit dhe trajtimi me I-131 ................................................................................... 33
➢ pikat permbledhese .................................................................................................................. 33
7. zbulimi dhe matja e radioaktivitetit ...................................................................................................... 35
➢ pjesa elektronike e perpunimit te impulsit............................................................................... 36
➢ pajisjet matese .......................................................................................................................... 37
8. metodat radioimunologjike .................................................................................................................. 39
➢ analizat radioimunologjike........................................................................................................ 39
➢ RIA – analiza radioimunologjike................................................................................................ 40
➢ IRMA – ANALIZAT IMUNORADIOMETRIKE................................................................................ 40
➢ IRMA INDIREKTE ....................................................................................................................... 40
➢ Analiza CPBA – lidhja kompetitive per proteina ....................................................................... 40
➢ Metoda e radioreceptoreve...................................................................................................... 40
➢ EIA - metoda enzimoimunologjike ............................................................................................ 40
➢ emit – enzyme multiplied imunoassay technique .................................................................... 41
➢ elisa – enzyme linked imunosorbent assay .............................................................................. 41
➢ percaktimi i hormoneve ............................................................................................................ 41
2
➢ FIA - Metoda flouroimunologjike ose (FIA – flouroimmunoassay) ........................................... 42
➢ FIA kompetitive - Metoda fluoroimunologjike kompetitive ..................................................... 42
➢ FPIA - Metoda fluoroimunopolarizueses (FPIA, Flourescence polarization immunoassay) ..... 42
➢ SLFIA - Metoda fuoroimunologjike me stubstrat flouroshent (SLFIA, Substrat-labeled-
fluoroimmunoassey) ......................................................................................................................... 42
➢ LIA - Metoda luminoimunologjike (LIA, luminoimmunoassay)................................................. 42
➢ LIA kompetitive ......................................................................................................................... 42
➢ metoda ILMA - imunoluminimetrike ........................................................................................ 42
➢ ICMA.......................................................................................................................................... 42
➢ Metoda enzim-imunologjike ..................................................................................................... 42
➢ metoda fluoro-imunologjike ..................................................................................................... 42
➢ Metoda lumino-imunologjike ................................................................................................... 42
➢ Permbledhje e metodave ......................................................................................................... 43
➢ Pika permbledhese ................................................................................................................... 43
9. sistemi endokrin.................................................................................................................................... 45
➢ gjendrat endokrine ................................................................................................................... 45
➢ hipofiza...................................................................................................................................... 45
➢ gjendra tiroide .......................................................................................................................... 46
➢ gjendra paratiroide ................................................................................................................... 48
➢ gjendra mbiveshkore ................................................................................................................ 50
10. onkologjia............................................................................................................................................ 54
➢ tumoret e gjendres tiroide........................................................................................................ 54
➢ tumoret e gjendres paratiroide ................................................................................................ 55
➢ tumoret e gjendres mbiveshkore ............................................................................................. 55
➢ tumoret gastrointestinale ......................................................................................................... 55
➢ karcinoma e melcise dhe pankreasit ........................................................................................ 56
➢ karcinoma kolorektale .............................................................................................................. 57
➢ kanceri i veshkave ..................................................................................................................... 57
➢ kanceri i gjirit ............................................................................................................................ 57
➢ kanceri i kockave ....................................................................................................................... 58
➢ kanceri i mushkerive ................................................................................................................. 58
➢ Trajtimi me radionuklide dhe radiofarmake ............................................................................. 58
11. sistemi kardiovaskular ........................................................................................................................ 61
➢ semdundja koronare ................................................................................................................. 61
➢ scintigrafia e perfuzionit te miokardit ...................................................................................... 61
3
➢ testi ne stres fizik ...................................................................................................................... 62
➢ Testet farmakologjike ............................................................................................................... 62
➢ kunderindikacionet e testit te mbingarkeses ........................................................................... 63
➢ scintigrafia e zemres ................................................................................................................. 63
➢ SPECT-i i zemres ........................................................................................................................ 63
➢ EKG-Gate SPECT ........................................................................................................................ 63
➢ interpretimi i scintigrafise ......................................................................................................... 64
➢ GATE-SPECT – angiokardiografia dhe ventrikulografia me radionuklide me eritrocite te
markuara ........................................................................................................................................... 65
➢ scintigrafia e infarktit te zemres ............................................................................................... 66
➢ rendesia e testeve radionuklide te zemres ............................................................................... 66
12. sistemi Respirator ............................................................................................................................... 68
➢ scintigrafia e mushkerive .......................................................................................................... 68
➢ Scintigrafia e semundjeve tjera ................................................................................................ 70
13. sistemi gastrointestinal ....................................................................................................................... 72
➢ gjendrat e peshtymes ............................................................................................................... 72
➢ ezofagu...................................................................................................................................... 73
➢ lukthi ......................................................................................................................................... 74
➢ scintigrafia e zorreve................................................................................................................. 75
➢ diverticulum mickel................................................................................................................... 77
➢ semundjet e melcise ................................................................................................................. 77
➢ rruget biliare ............................................................................................................................. 80
14. sistemi urinar ...................................................................................................................................... 82
➢ hyrje .......................................................................................................................................... 82
➢ Vaskularizimi dhe inervimi ........................................................................................................ 82
➢ Ureteret dhe fshikeza e urines.................................................................................................. 82
➢ Aspekte fiziologjike ................................................................................................................... 82
➢ patofiziologjia............................................................................................................................ 82
➢ ekzaminimet radionuklide ........................................................................................................ 83
➢ percaktimi i klirensit ................................................................................................................. 85
➢ scintigrafia dinamike e veshkave .............................................................................................. 85
➢ scintigrafia diuretike ................................................................................................................. 87
➢ scintigrafia pas stimulimt me kaptopril .................................................................................... 87
➢ scintigrafia per monitorim te transplantit ................................................................................ 88
4
MJEKESI NUKLEARE
➢ scintigrafia statike e veshkave me DMSA ................................................................................. 88
➢ perpunimi i te dhenave dhe interpretimi i rezultateve te scintigrafise dinamike Ⓣ .. 89
➢ scintigrafia e veshkave te pacientet me hidronefroze.............................................................. 90
➢ scintigrafia dinamike per vleresimin e perfuzionit te veshkes ................................................. 90
➢ Scintigrafia e transplantit veshkor ............................................................................................ 90
➢ Perpunimi dhe interpretimi i rezultateve te scintigrafise me DMSA ........................................ 90
➢ infeksionet e traktit urinar ........................................................................................................ 90
➢ pIKAT PERMBLEDHESE .............................................................................................................. 90
15. sistemi skeletor ................................................................................................................................... 92
➢ anatomia dhe fiziologjia............................................................................................................ 92
➢ patofiziologjia............................................................................................................................ 92
➢ semundjet infektive .................................................................................................................. 92
➢ semundjet degjenerative .......................................................................................................... 92
➢ semundja e PErthes-it ............................................................................................................... 92
➢ Semundjet metabolike.............................................................................................................. 93
➢ frakturat .................................................................................................................................... 93
➢ tumoret ..................................................................................................................................... 93
➢ scintigrafia e kockave ................................................................................................................ 95
➢ interpretimi i rezultateve scintigrafike ..................................................................................... 96
16. inflamacionet .................................................................................................................................... 100
➢ radiofarmaket per zbulimin e inflamacionit ........................................................................... 100
➢ scintigrafia me 67Ga-citrat ....................................................................................................... 101
➢ interpretimi i imazheve ........................................................................................................... 101
➢ scintigrafia me leukocite te markuara me 99mTc HMPAO ....................................................... 102
➢ scintigrafia me leukocite te markuara me 111In-oksine........................................................... 103
➢ radiofarmake te tjere .............................................................................................................. 103
➢ Pikat permbledhese ................................................................................................................ 104
17. sistemi nervor ................................................................................................................................... 106
➢ anatomia dhe fiziologjia.......................................................................................................... 106
➢ patofiziologjia e SNQ-se .......................................................................................................... 106
➢ scintigrafia e trurit .................................................................................................................. 107
➢ SPECT dhe PET e trurit ............................................................................................................ 109
➢ cisternografia radionuklide ..................................................................................................... 111
➢ Pikat permbledhese ................................................................................................................ 111
5
MJEKESI NUKLEARE 1. Hyrje
1. HYRJE
ATOMI
Ⓣ George Havsey me 1923 beri eksperimentin e pare ne bime permes izotopeve radioaktive.
• Mjekesia nukleare – merret me zbulimin dhe sherimin e semundjeve duke shfrytezuar lendet
radioaktive
• Tufat e lasereve – paraqiten sepse atomet emetojne fotone (drite) kur i nenshtrohen kalimeve
nga niveli me i larte energjetik ne me te ulte.
• Energjite e grimcave jane te kuantizuara, qe dmth se ato mund te marrin vetem vlera (kuante) te
caktuara te energjise.
Ⓣ Postulati i pare i Bohr (postulati i kuantifikimeve) – elektronet levizin rreth berthames sipas
orbitave rrethore, midis te cilave jane te lejuara vetem orbita te caktuara, te quajtura gjendje
stacionare. Elektroni ne cdo orbite te lejuar (gjendje stacionare) zoteron energji te caktuar dhe
levize neper orbite, duke mos rrezatuar energji.
Ⓣ Postulati i dyte i Bohr (postulati i frekuencave) – cdo emetim apo absorbim i drites ndodhe, kur
elektroni kalon prej njeres gjendje stacionare ne tjetren. (ky postulat tregon se sepktri i atomit
eshte nje spekter me vija).
• e- absorbon energji – gjate kalimit nga niveli me i ulte energjetik dhe me te qendrueshem ne
nivelin me te larte dhe me pak te qendrueshem
• e- emeton energji – gjate kalimit te elektronit nga niveli me i larte energjetik ne me te ulte.
➢ NIVELET ENERGJETIKE TE ELEKTRONEVE

• Energjia e plote – varet nga numri rendor i atomit dhe numri kuantik kryesor i nivelit.
Ⓣ 1 eV – eshte puna e kryer nga forca e fushes elektrike per ta zhvendosur ngarkesn elektrike sa te
nje elektroni ndermjet dy pikave me diference potenciale 1V (1eV=1.602 x 10-19 J).
Ⓣ Nivelet energjetike te elektroneve – shenohen me numra kunatik kryesor ose me shkronja.
Nivelet energjetike kane numer te percaktuar te nenniveleve (I deri VII).
Ⓣ Numri maksimal i elektroneve ne nje nivel – varet nga numri kuantik kryesor dhe eshte 2n2
Ⓣ Elektronet e valences – jane elektronet ne nennivelin e fundit dhe percaktojne vecorite kimike te
nje atomi.
Ⓣ Numrat kuantik – jane 4. Numri kuantik kryesor “n”, numri kuantik orbital “l”qe percakton
momentin orbital, numri kuantik magnetik “m” dhe spini i elektroneve “s”.
Ⓣ Parimi i Paulit – dy elektrone nuk mund te kene te kater numrat kuantike te njejte.
• Madhesia e strehimit (a) - paraqet korrektimin te atomet e nderlikuara, dhe kjo madhesi varet
nga numri dhe renditja e elektroneve, qe gjenden ne nivelet me te ulta, elektronet e jashtme kane
ndikim te parendesishem.
• Energjia me e larte e jonizimit nevojitet per largimin e elektroneve qe jane me afer berthames se
atomit.
• Per te ngritur nje e- nga niveli K ne nje nivel me te larte, duhet ti jepet elektronit energji e sakte
(20.98keV). atehere atomi gjendet ne gjendje te eksituar.
• Per tu kthyer atomi ne gjendjen baze, realizohet permes disa menyrave. Psh kemi kalim neper tri
etapa te ndryshme, gjate te cilave lirohen fotone me energji: E1=0.18, E2=2.55 dhe E3=18.25 keV.
Dhe ky njihet si kalim shkallezor.
Ⓣ Kalimi i e- qe jane me larg berthames se atomit, gjenerohen fotone me energji te vogel dhe gjatesi
valore me te madhe.
Ⓣ Kalimi ne nivelet e ulta K, L, M, japin rreze X me energji te larte dhe gjatesi valore te ulte.
• Me plotesimin e vendeve te zbrazeta ne nivelin K me e- te nivelit L emetohet vija K-alfa.
6
• Ndersa me plostesimin me e- nga niveli M fitohet vija K-beta.
• Vija K-alfa dhe K-beta paraqesin linja te spektrit karakteristik te rrezatimit X.
BERTHAMA
• Protonet - Z
• Masa e atomit – A (nr i protoneve dhe neutroneve)
Ⓣ Izotope – numer te njejte te protoneve (Z=kons) dhe numer te ndryshem te neutroneve, psh 168O,
17 18
8O, 8O.
Ⓣ Izobare – numer te njejte te mases (A=kons) dhe numer te ndryshem atomik (rendor), psh 146N,
14
7N.
Ⓣ Izotone – numer te njejte te neutroneve, por numer atomik dhe te mases te ndryshem, psh 146C,
15 16
7N, 8O.
• Nuklide – quhen tipe te ndryshme te berthamave.

• Nukleone – quhen se bashku protonet dhe neutronet
Ⓣ Masa e protonit = 1.00728u
Ⓣ Masa e neutronit = 1.00876u
Ⓣ Masa e elektronit = 1/ 1863 pjese e mases se protonit.
• Berthama ka forme sferike, me rreze 1.2x10-15m.
➢ FORCAT BERTHAMORE
Ⓣ Permasat e berthames – 10 -15m
Ⓣ Qendrueshmeria e berthames – mundesohet nga disa forca berthamore terheqese qe
mbizoterojne ne mes grimcave ne berthame (nukleoneve=protoneve dhe neutroneve). Keto forca
terheqese berthamore jane shume me te fuqishme se forcat debuese (psh ne mes protoneve qe
kane ngarkesa te njejta), forca e gravitetit dhe kane nje zone shume te vogel te veprimit, qe
kufizohet nga permasat e berthames 10-15m.
• Energjia e plote e lidhjes – eshte afersishte e perpjesshme me numrin e nukleoneve A, qe kjo
deshmon per nje zone shume te vogel veprimi te forcave berthamore.
• Energjia e plote e lidhjes se nje berthame – eshte diferenca ne mes energjise se prehjes se pjeseve
perberese te lira dhe energjise se prehjes se kombinimit te tyre.
• Energjia e plote e lidhjes – tregon se cfare energjie duhet shpenzuar qe te ndahet berthama ne
pjeset perberese te saj (protone dhe neutrone). Kjo nuk eshte energji e berthames. Ajo eshte
energjia qe ne lidhje me energjine e plote te protoneve dhe neutroneve perberese te berthames i
mungon kesaj berthame. Prandaj, berthama eshte e qendrueshme
Ⓣ Defekti i mases – paraqet ndryshimin e shumes se masave te grimcave te lira qe perbejne
berthamen dhe mases se berthames.
Ⓣ Energjia specifike e lidhjes – quhet energjia e plote e lidhjes per cdo grimce (nukleon) El/A (dhe
dallon per secilen grimce). Sa me e madhe qe eshte kjo madhesi, aq me i lidhur eshte nukleoni ne
berthame.
• Nukleonet e berthamave te renda jane te lidhura me dobet sesa ato te berthamave te elementeve
qe gjenden ne mes te tabeles periodike.
• Dy tipet te reaksioneve nukleare energjetike te clirimit te energjise jane:
- Fisioni – ndarja e berthamave te renda ne dy a me shume berthama te lehta.
- Fuzioni – sinteza e berthamave te lehta ne me te renda.
➢ STRUKTURA E BERTHAMES
Ⓣ Numrat magjike – (A=2,8,20,28,50,82,126) berthamat me keta numra te grimcave tregohen
shume te qendrueshme, per shkak te niveleve elektronike te plotesuara.
7
• Modeli i grimcave elementare –
• Gjendjet me te ulta energjetike jane te plotesuara, ndersa ekzistenca e niveleve te paplotesuara
(te lira) mundeson ngacmimin e berthames me ngritjen e grimces (nukleonit) ne nje nivel
energjetik me te larte.
Ⓣ Gjate kalimit te berthames nga gjendja e ngacmuar ne ate baze, emetohet rrezatimi
elektromagnetik me energji shume me te larte dhe gjatesi valore te vogel, qe njihet si rrezatim
gama. Ky proces kryhet me kalim izomerik, ne te cilin numri i grimcave dhe numri i protoneve nuk
ndryshon dhe gjate kesaj me shpesh emetohet kaskada e gama foroneve te energjive te ndryshme.
➢ RADIOAKTIVITETI
• Rrezatimi – eshte energji e bartura gjate perhapjes se tij ne forme te valeve ose grimcave.
• Burim radioaktiviteti – mund te jete gati cdo gje qe leshon vale ose grimca.
• Gjatesia valore – eshte largesia ndermjet dy kreshtave te njepasnjeshme.
• Valet elastike (mekanike) – jane nje forme e rrezatimit.
• Rrezatimi elektromagnetik –
Ⓣ Rrezatimi elektromagnetik jo-jonizues: radiovalet, mikrovalet, rrezatimi infra i kuq (termik),
(drita e dukshme: 400-700nm), rrezatimi violet, rrezatimi ultra-violet.
Ⓣ Rrezatimi elektromagnetik jonizues: rrezet X, rrezet gama, rrezet kozmike; rrezatimi jonizues
grimcor (rrezet alfa, beta dhe neutronik)
• Zberthim radioaktiv – transformimi spontan i nje elementi ne nje element tjeter.
Ⓣ Atomet e paqendrueshme dallohen nga atomet e qendrueshme sepse kane nje teprice te
energjise ose mases, ose qe te dyjave.
Ⓣ Atomet e paqendrueshme jane radioaktive sepse qe te arrijne stabilitetin e tyre, ato atome japin
ose semetojne tepricen e mases ose energjise, e qe keto rrezatime quhen rrezatime jonizuese.
Ⓣ Radioaktivitet – quhet transformimi natyral dhe spontan me te ciliin nje atom i paqendrueshem i
nje elementi rrezaton tepricen e energjise si vale dhe grimca.
• Kur berthama humb energji formohet nje atom i njejte me energji me te ulte ose nje berthame
dhe atom krejtesisht tjeter.
Ⓣ Tri format themelore te zberthimit radioaktiv – jane zberthimi alfa, beta dhe gama; qe se bashku
me fizionin spontan i quajme edhe mekanizma natyrore te zberthimit.
• Kur nje berthame e paqendrueshme (radioaktive) zberthehet ne menyre te vetvetishme, fitohen
grimca te ndryshme dhe fotone me energji te larte, qe se bashku i quajme rreze.
• Radioaktiviteti natyror (spontan) – si pasoje e zberthimit natyror.
• Radioaktiviteti artificial – si pasoje e radioaktivitetit te izotopeve te paqendrushme qe krijohen ne
kushte laboratorike si produkte te reaksioneve berthamore.
• Shiko figuren 1.8 faqe 9 ne liber dhe tabelen 1.3 faqe 10 ne liber
➢ QENDRUESHMERIA E BERTHAMES
• Qendrueshmeria e berthames – varet nga raporti i forcave terheqese dhe debuese ne mes
grimcave me ngarkesa elektrike te njejta.
Ⓣ Nje berthame mund te qendroje e bashkuar – (perkunder qe protonet brenda saj shtyhen me
forca elektrike) me ane te forces berthamore te forte.
Ⓣ Forca berthamore e forte – eshte nje force vepruese brenda berthame, qe e mposhte forcen
elektrostatike (debuese) e qe i mbane nukleonet e bashkuara.
• Rrezja e veprimit te forces berthamore eshte teper e vogel.
• Kjo force terheqese eshte shume me e fuqishme kur dy nukleone jane me afer se 10-10m, kurse bie
shume shpejte ne zero ne largesi te medha.
8
Ⓣ Per te qene nje berthame stabile – forca shtytese duhet te ekuilibrohet me terheqjen ndermjet
nukleoneve, e shkaktohet nga forca e forte berthamore.
• Permes forces se forte berthamore – protoni dhe neutroni terheq vetem fqinjet e afert. Kur rritet
numri Z i protoneve ne berthame, per te ruajtur qendrueshmerin e berthames numri N i
neutroneve rritet edhe me shume.
• Duke u rritur edhe me shume numri i protoneve ne berthame, vjen nje moment qe me rritjen e
numrit te neutroneve nuk arihet ekuilibri ne mes forcave shtytese dhe terheqese.
Ⓣ Te gjitha berthamat me me shume se 83 protone, jane berthama te paqendrueshme dhe
zberthehen spontanisht ose me kalimin e kohes rirregullojne strukturen e tyre te brendshme.
Pra berthama me e madhe e qendrueshme eshte bismuti me 83 protone.
Ⓣ Ky zberthim spontan ose rirregullim i brendshem i berthames quhet radioaktivitet, qe u zbulua
nga Henri Beker.
ZBERTHIMI RADIOAKTIV DHE AKTIVITETI

• Radioaktiviteti – paraqet procesin gjate te cilit radionuklidi nga gjendja e paqendrueshme kalon ne
gjendje me pak te qendrueshme ose ne ate plotesishte te qendrueshme duke emetuar grimca apo
rrezatim elektromagnetik.
Ⓣ Perioda e gjysme-zberthimit T ½ - e izotopeve radioaktive paraqet kohen e nevojshme qe numri i
grimcave radioaktive fillestare te pergjysmohet. (22688Ra ka T ½ = 1600 vite (radiumi ne radon)).
• Koha e gjysmezberthimit – varet nga natyra e berthames radioaktive.
Ⓣ Aktiviteti i nje mostre radioaktive – percaktohet vetem nga numri i zberthimeve ne njesine e
kohes. Aktiviteti A varet nga numri N i berthamave radioaktive si dhe nga probabiliteti qe cdo
berthame te zberthehet.
Ⓣ Njesia e aktivitetit radioaktiv – Bekerel (Bq). 1 Bq eshte e barabarrte me nje dezintegrim ne
sekonde.
• Njesia e vjeter per matjen e radioaktiviteti ishte kyri Ci. Sot perdoret mili kiri (mCi).
• Ligji i zberthimit radioaktiv (formula)
➢ PIKAT PERMBLEDHESE
1. Atomi paraqet njësinë themelore strukturale të materies dhe ndarja e mëtutjeshme e tij
nënkupton humbjen e kuptimit të asaj materie .
Ⓣ Atomi është i ndërtuar sipas modelit të atomit bërthamor të referuar nga Ernest Rutherford në
vitin 1911 modeli planetar sipas të cilit ngarkesa pozitive është e koncentruar në bërthamë ,
ndërsa elektronet negative janë të renditura në shtresa elektronike përreth bërthamës .
Ⓣ Postulati i parë i Borit shpjegon gjendjen stacionare të elektroneve në orbita të caktuara sipas
të cilit elektronet zotërojnë energji të caktuar dhe lëvizin nëpër orbitë , duke mos rrezatuar
energji .
Ⓣ Postulati i dytë , i frekuencave sqaron se për lëvizjen e një elektroni nga një nivel energjetik në
nivelin tjetër energjetik ato duhet te absorbojnë ose emetojnë energjinë e diferencës në mes të
dy niveleve .
Ⓣ Në fizikën atomike dhe nukleare energjia shpre het në elektronvolt ( eV ) . Një elektronvolt ( eV
) është puna e kryer nga forca e fushës elektrike për ta zhvendosur ngarkesën elektrike sa të një
elektroni ndërmjet dy pikave me diferencë potenciale 1V .
Ⓣ Numri maksimal i elektroneve në një nivel varet nga vlera e numrit kryesor kuantik dhe është
2n² .
Ⓣ Nënniveli i fundit mund të ketë maksimumi tetë elektrone . Këto quhen elektronet e valencës
dhe përcaktojnë veçoritë kimike të atomit
9
Ⓣ Jonizimi i atomit do të ndodh nëse njërit nga elektronet i jepet energjia e cila ka vlerë më të
lartë apo të barabartë me energjinë e lidhjes së elektronit në mbështjelljen përkatëse .
Ⓣ Eksitimi I atomit ndodh kur energjia e cila i jepet një elektroni mundëson kalimin e tij në një
nivel tjetër energjetik .
Ⓣ Bërthamat me numër të njëjtë të protoneve Z = konstant ) dhe numër të ndryshëm të
neutroneve quhen izotope , siç janë : 180. 10 dhe 10 . 18 8
Ⓣ Bërthamat me numrin e masës të njëjtë ( A = konstant por me numër atomik të ndryshëm (
num - rin rendor të ndryshëm ) quhen izobare ¹4 C ¹4C ) .
Ⓣ Bërthamat me numrin e neutroneve të njëjtë n = konstant ) por numrin e masës dhe atomik të
ndryshëm ( rendor të ndryshëm ) quhen izotone ( C N , 80 .
Ⓣ Defekti i masës paraqet ndryshimin e shumës së masave të grimcave të lira që përbëjnë
bërthamën dhe masës së bërthamës : m = ( Zm + Nm ) -mb .
Ⓣ Qëndrueshmëria e bërthamës varet nga raporti i forcave tërheqëse dhe dëbuese në mes të
grimcave me ngarkesë elektrike të njëjte .
Ⓣ Radioaktiviteti paraqet Procesin gjatë të cilit radionuklidi nga gjendja e pa qëndrueshme kalon
në gjendje më pak të pa qëndrueshme apo në atë plotësisht të qëndrueshme duke emituar
grimca apo rrezatim elektromagnetik . ¹1 / 2
Ⓣ Gjysmëkoha e zbërthimit T₁ / 2 paraqet kohën e nevojshme që numri I grimcave radioaktive
fillestare të përgjysmohet .
Ⓣ Njësia e aktivitetit në SI është bekereli ( Bq ) . Aktiviteti prej një Bq është i barabartë me një
dezintegrim në sekondë .
10
MJEKESI NUKLEARE 2. Bashkeveprimi i rrezatimit me materien
2. BASHKEVEPRIMI I RREZATIMIT ME MATERIEN

• Kur nje tufe rrezesh e pershkon nje lende:
- nje pjese e rrezatimit absorbohet,
- nje pjese shperhapet dhe
- nje pjese kalon neper lende pa bashkevepruar fare me te.
• Jane dy procese
- Humbja e energjise mund te jete graduale: ne kete rast grimca e humbe energjine pothuajse
vazhdimisht gjate shume bashkeveprimeve me materialin qe e rrethon. Me humbje graduale
te energjise karakterizohet levizja e grimcave te ngarkuara (grimcat alfa, protonet, grimcat
beta minus dhe beta plus).
- Humbja e energjise mund te jete katastrofike: ne kete rast grimca mund te levize pa
bashkevepruar fare me lenden, kurse mundet qe me nje perplasje te vetme ndonje grimce te
humbase tere energjine e vet. I ketij tipi “krejt ose asgje” i takojne grimcat neutrale (te
pangarkuara) (neutronet dhe gamafotonet).
• Rrezatimi jonizues ndahet ne: te drejtperdrejte dhe te terthort
➢ RREZET ALFA
• Jane berthama heliumi 42H, te renda, pozitive, lirojne shpejte energjine prandaj jane pak te
depertueshme.
• Grimcat alfa kane energji 5 MeV, udhetojne 3.6cm ne ajer, depertojne rreth 4 mikro m ne
thellesine e indeve te njeriut. Ato mund te bashkeveprojne me berthamat apo elektronet orbitale
kudo ne mjedise qe kalojne.
➢ RREZET BETA
• Grimcat beta jane elektrone me energji kinetike shume me te madhe se te elektroneve te lira,
lindin nga shkeputja e elektroneve nga orbita e atomeve.
• Nese nje tufe elektronesh i japim energji te mjaftueshme qe ti mposhtim forcat e lidhjes per
atomet e mjedisit ku levizin, atehere mposhten forcat qe i mbajne ato brenda nje mjedisi, dhe tufa
e lire, pervec energjise vetanake ka edhe energjin qe i jepet dhe keshtu mund te perdoret ne fusha
te ndryshme.
• Elektronet per shkak qe kane mase shume te vogel dhe nje ngarkese elektrike elementare
negative, ato bashkeveprojne intensivisht me lenden, dhe keshtu e humbin energjine ne
milimetrat e pare, dhe nuk mund te perdoret ne mjekesi ku lezionet gjenden me ne thellesi.
➢ RREZET GAMA
• Jane vale elektromagnetike, pa ngarkese, me energji shume me te madhe se rrezet X, lindin nga
ndryshimet energjetike te berthames se atomit e jo nga ndryshimet e energjise se niveleve te
orbitave te tij.
• Disa procese kryesore te bashkeveprimit te rrezeve gama me lenden jane:
- Fenomeni fotoelektrik – e gjithe energjia e gama fotoneve absorbohet nga nje elektron, i cili
pastaj largohet nga atomi dhe krijohet joni pozitiv.
- Fenomeni i Komptonit – nje pjese e energjise absorbohet nga elektroni ne mbeshtjelles,
ndersa gama fotoni me energjine e mbetur kthehet prapa ne nje kend te caktuar duke
bashkevepruar dhe me elektrone te atomeve te tjera.
- Krijimi i cifteve elektronike (e+, e-) – shiko me poshte
11
➢ KRIJIMI I CIFTEVE ELEKTRONIKE
• Kur fotone me energji me te madhe se 1.024 MeV bashkeveprojne me fushen elektrike te
berthames, ndersa vet fotoni zhduket (anihilohet), ndersa energjia e fotonit sherben per krijimin e
ciftit elektron pozitron.
Ⓣ Elektroni del nga atomi ne gjendje te lire, kurse pozitroni sapo te shkeputet kap nje elektron te lire
ne hapesiren nderatomike dhe ndodh anihilimi i pozitronit me nje elektron. Dhe ky cift i grimcave
me mase dhe me ngarkese elektrike, ktheht ne dy rreze gama, pa mase dhe pa ngarkese, me nga
0.511 MeV energji secila.
➢ ZONAT E EFEKTEVE
Ⓣ Ne zonen e energjise 0.01-10MeV dominojne efekti fotoelektrik, i komptonit dhe krijimi i cifteve.
Ⓣ Efekti fotoelektrik – krijohet nga bashkeveprimi i fotoneve me energji me te vogel se 0.8 MeV dhe
me lenden qe kane numer te larte atomik Z.
• Efekti Kompton – krijohet nga bashkeveprimi i fotoneve me energji 8 deri 4000 keV, dhe per cdo
vlere te numrit atomik Z, por per Z te ulte ka nje interval te gjere te zones se energjise.
• Per energji te larta mbizoteron efekti i krijimit te ciftet elektron-pozitron gje qe ndodhe gjate
bashkeveprimit te rrezatimit me lenden qe kane numer te larte atomik Z.
➢ BASHKEVEPRIMI I GRIMCAVE ALFA DHE BETA ME MATERIEN

• Grimcat e elektrizuara dhe gama fotonet e emetuara nga burimi radioaktiv kane energji te caktuar
qe e shpenzojne gjate bashkeveprimit me atomer apo molekulat e materialit ku kalojne.
• Gjate ketyre bashkeveprimeve kemi ndryshim: a) gjendjes se materialit dhe b) vete rrezatimit.
• Gjate kalimit te grimcave te ngarkuara elektrikisht neper lende paraqiten dy lloje te
bashkeveprimit:
- Ngacmimi (eksitimi) – grimca i dorezon atomit nje pjese te energjise se vet, duke kaluar ne
gjendje te ngacmimit e qe manifestohet me reaksione te drites, nxehtesise dhe reaksionin
kimik te atomit. Ndersa grimca ndryshon trajektoren e levizjes dhe vazhdon rrugen me energji
te zvogeluar deri kur te ndodhe ndeshja tjeter.
- Jonizmi – ndodhe gjate bashkeveprimit direkt te grimces me elektronin ne mbeshtjellesin e
jashtem te atomit dhe ndodhe largimi i e- nga atomi bene qe te krijohet cifti jonik (elektroni
negativ dhe atomi i ngarkuar pozitivisht). Ne kete proces grimca pas ndeshjeve te
njepasnjeshme e humbe teresisht energjine dhe ndalet.
• Gjurme quhet rruga te cilen e kalon grimca gjate ketij procesi.
Ⓣ Largesi e arritshme – quhet vlera mesatare e gjatesise se gjurmeve te grimcave te llojit te njejte
me energji te njejte.
Ⓣ Thellesia e depertueshmerise – quhet projeksioni i gjurmes ne drejtim te tufes goditese te
grimcave. Dhe eshte gjithmone me e vogel se largesia e arritshme.
Ⓣ Energjia mesatare e shpenzuar per krijimin e ciftit te joneve W = 33.7 eV
Ⓣ Jonizim specifik – paraqet numri i cifteve jonike te krijuara ne njesi te rruges se rrezatimit jonizues
ne mjedisin e caktuar.
• Veti e grimcave te rrezatimeve berthamore eshte depertueshmeri e tyre ne lende.
• Aftesia depertuese e nje grimce jonizuese – varet nga:
- Energjia qe ka dhe
- Shpejtesia me te cilen e humbe grimca kete energji.
• Grimcat me energji me te vogel depertojne me pak.
• Shpejtesia me te cilen grimca e humbe energjine varet nga:
- Ngarkesa elektrike e grimces
- Shpejtesia dhe
12
- Dendesia e mjedisit ku kalon.
• Aftesia e ndaljes (D=dE/dx) – quhet humbja e energjise se plote te grimces per njesi te gjatesise se
rruges se pershkuar, dhe shprehet me MeV/cm.
Ⓣ Transferi linear energjetik (LET) – quhet energjia qe jepet ne njesin e gjatesise se mjedisit ku kalon
grimca.
• Ndryshimi ne mes ketyre energjive ndodhe si rezultat i rrezatimit frenues.
• Gjate kalimit te grimcave te elektrizuara te pershpejtuara, afer berthames se atomit mund te
ndodhe frenimi i vrullshem (per shkak te efektit elektrostatik). Gjate frenimit te vrullshem grimca
humb shpejte energjine dhe distanca qe ajo pershkon ne lende eshte e vogel.
Ⓣ Rendesia e rrezatimit frenues rritet krahas rritjes se numrit rendor te elementit perberes se
mjedisit, keshtu materialet me numer rendor te larte nuk jane te pershtateshem per mbrojtje nga
rrezatimit korpuskular. Ne fakte ky material i absorbon grimcat e elektrizuara, por lejon kalimin e
rrezatimit elektromagnetik qe gjithashtu eshte i demshem.
Ⓣ Rrezet alfa jane berthama te heliumit qe quhen edhe grimca alfa. Ato kane ngarkesa pozitive (per
shkak te dy protoneve). Kane shpejtesi 0.1c, dhe depertueshmeri shume te vogel, ku vetem nje
flete me trashesi 0.2mm nuk lejon kalimin e tyre.
Ⓣ Rrezet alfa bashkeveprojne me elektronet, kur grimcat alfa per shkak qe kane mase shume me te
madhe se elektroni humbin shume pak energji dhe rruga devijon shume pak, keshtu gjurmet e
rrezeve alfa jane pothuajse te drejta, vetem kah fundi ajo lakohet per shkak te shume ndeshjeve.
• Grimcat alfa te nje tufe monoenergjetike kane gjatesi te gjurmes perafersisht te njejte e cila ne
ajer eshte 2-8.5cm, ne vartesi nga vlera e energjise: Rv=3.18 x 10-3E3/2.
➢ DOZIMETRIA
• Energjia qe e barte rrezatimi radioaktiv nuk eshte i barabarte me energine qe do ta absorboj
mjedisi gjate bashkeveprimit me rrezet. Energjia shprehet me eV ose J (1eV=1.6x10-19J).
Ⓣ Doza absorbuese D – ka njesine Grej. Eshte energjia e absorbuar prej 1J ne trupin e mases prej 1kg.
Nuk mund te llogaritet direkt ne sistemet biologjike
Ⓣ Diza ekspozuese X – C/kg.
• Shpejtesia e absorbimit te dozes – Gy/s apo J/kg
• Shpejtesia e dozes ekspozuese – C/kg
Ⓣ Doza ekuivalente H – Siverti=J/kg. Sherben per percaktimin e efektit te rrezatimit
• Siverti dhe Greji
Ⓣ Doza efektive – paraqet shumen e te gjitha dozave te rrezatimit se bashku me indet e ekspozuara,
ka njesi sivertin.
• Dozat e lejuara – paraqesin sasine e rrezatimit e cila bazuar ne hulumtimet dhe diturine aktuale
shkencore nuk shkaktojne rrezik per shendetin.
Ⓣ Doza e lejuar per profesionistet eshte deri ne 20 mSv/vit, ndersa per popullaten 1-5 mSv/vit.
• Organet me te ndjeshme ndaj rrezatimit jane: organet reproduktive, palca aktive kockore,
thjerreza e syrit.
• Organet me te qendrueshme ndaj rrezatimit jane: indi muskulor, kockor dhe nervor.
• Nga vlerat energjetike te rrezatimit te cilat perdoren ne MN, konsiderohet se mbrojtja e plote
arrihet nese perdoren 7 gjysme trashesi te absorbuesit.
• Shiko tabelen 2.1 faqe 18 ne liber
1. Gjatë kalimit të grimcave me ngarkesë elektrike nëpër materie ( lëndë ) ndodhin dy lloj
bashkëvep rimesh : ngacmimi ( eksitimi ) dhe jonizimi .
13
Ⓣ Gjatë procesit të eksitimit , grimca atomit i dorëzon një pjesë të energjisë së vet , duke e kaluar
atë në gjendje të ngacmimit e që manifestohet me reaksionet e dritës , nxehtësisë dhe
reaksionin kimik të atomit .
3. Gjatë procesit të jonizimit ndodh bashkëveprimi i drejtpërdrejt i grimcês me elektronin në
mbështjel lësin e jashtëm të atomit dhe largimi i tij nga atomi me ç'rast krijohet çifti jonik ;
elektroni negativ dhe atomi me ngarkesë pozitive .
Ⓣ Vlera mesatare e gjatësisë së gjurmëve të grim cave të llojit të njëjtë me energji të njëjtë
paraqet largësinë e arritshme ( depërtueshmërinë ) .
5. Thellësinë e depërtueshmërisë së grimcës së ele ktrizuar e paraqet projeksioni i gjurmës në
drejtim të tufës goditëse të grimcave .
6. Thellësia e depërtueshmërisë gjithmonë është më e shkurtër se largësia e arritshme .
Ⓣ Njësia karakteristike për matjen e jonizimit eshtë energjia mesatare e shpenzuar për krijimin e
çiftit të joneve ( W ) , e cila fitohet me ndarjen e energjisë së plotë të shpenzuar me numrin e
çifteve jonike të formuara .
8. Vlera e energjisë së shpenzuar W është më e larte te elementet me numrin rendor më të vogël
, fidërsa bie te elementet me numrin rendor të lartë .
9. Aftësia depërtuese e një grimce jonizuese varet nga energjia që ka dhe nga shpejtësia me të
cilën ajo e humbet këtë energji .
10. Humbja e energjisë së plotë të grimcës për njësi të gjatësisë së rrugës së përshkuar , quhet
aftësia e ndaljes dhe shprehet në MeV cm .
11. LET paraqet energjinë e deponuar të grimcës nëpër njësinë e gjatësisë së mjedisit nëpër të cilën
kalon grimca .
Ⓣ LET më të madh me materien e kanë grimcat alfa që njihen si grimca me masën më të madhe .
Ⓣ Rrezatimi frenues rritet në përpjesëtim me tre fishin e rritjes së numrit rendor të elementit ( Z3
)
14. Materialet me numrin rendor të lartë nuk janë të përshtatshëm për mbrojtje nga rrezatimi
korpuskular sepse ato pasi të absorbojnë grimcat e elektrizuara , ndërkohë do të lejojë
rrezatimin elektromagnetik , i cili gjithashtu mund të ketë efekte të dëmshme .
15. Grimcat alfa kanë shpejtësinë 0.1 c të dritës dhe shkaktojnë numrin më të madh të çifteve
jonike.
16. Grimcat beta kanë shpejtësi 200 mijë km / sek dhe depërtueshmëri 2-10 m në vakum .
17. Rrezet gama bashkëveprojnë me materien përmes efektit fotoelektrik , efektit të Koumptonit
dhe krijimit të çifteve elektronike .
18. Intensitetin e burimit të rrezatimit e zvogëlon trashësia e materialit absorbues .
Ⓣ Nga vlerat energjetike të rrezatimi të cilat përdoren në mjekësinë nukleare , konsiderohet se
mbrojtja e plotë arrihet nëse përdoren 7 gjysmë trashësi të absorbuesit .
20. Intensiteti i tufës primare të gama fotonit bie në mënyrë eksponenciale , në varësi të trashësisë
lëndës .
14
MJEKESI NUKLEARE 3. Ndikimi biologjik i rrezatimit
3. NDIKIMI BIOLOGJIK I RREZATIMIT

• Rrezatimi perkufizohet si energji e perhapur ne forme te grimcave dhe valeve.
• Ne baze te fuqise per te ndervepruar me materien, rrezatimi ndahet ne:
- Rreze jonizuese dhe jojonizuese.
• Rrezet jonizuese – jane vale dhe grimca qe me energjine e tyre e kane aftesine e largimit te
elektroneve nga shtresa e atomit jashte atomit duke shkaktuar krijimin e joneve dhe elektroneve
te lira.
Ⓣ Rrezatim jonizues shkaktojne: spektri beta i rrezeve UV (220-240 mikrom), rrezet alfa, rrezet
beta, rrezet X dhe rrezet gama.
• Rrezet jojonizuese – jane vale elektromagnetike me energji te vogel qe nuk mund te shkaktojne
jonizimin e ambientit.
BURIMET E RREZATIMIT
Ⓣ Radoni 55%, njeriu 18% kontaminim.
• Rasti i pare i lezionit nga rrezatimi te njeriu 1896
• Rasti i pare i kancerit nga rrezet X 1902
• Rrezatimi ne materie vepron: direkt dhe terthort.
• Veprimi direkt i rrezatimit – ndodhe kur materia e gjalle i ekspozohet direkt rrezatimit. Ne keto
raste absorbimi i energjise eshte i mjaftueshem te largoje nje elektron duke shkaktuar shkeputje te
lidhjes.
Ⓣ Ndryshimet tautometrike shfaqen kur energjia e eksitimit mund te shkaktoj predominim te
formes se imidolit. Imidoli dhe amidet jane tautomere, qe ne kushte normale jane ne ekuiliber,
me predominim te amideve ne reaksionet normale.
• Veprimi i terthort i rrezatimit – ndodhe kur materia e gjalle i ekspozohet indirekt rrezatimit (pra
nga nje radikal i lire)
• Radikali i lire eshte nje atom elektroneutral me nje elektron te pandar (bosh) ne pozicionin orbital.
Radikalet e lira jane atome dhe molekula (jonet, H2O+, dhe H2O-) me reaktivitet te larte, qe
shkaktojne demtime biologjike ne qeliza, por ato radikale edhe mund te kombinohen mes veti
(formojne H2O2).
• Veprimi i rrezatimit ne materien biologjike varet nga disa faktore:
- Doza e rrezatimit, Shpejtesia e pranimit te dozes se rrezatimit, Forma e rrezatimit dhe
Radiosensivitetit i qelizave dhe organeve
➢ DOZA E RREZATIMIT
• Sa me e madhe doza e rrezatimit aq me e madhe do te jete energjia e deponuar ne inde dhe
qeliza, e po ashtu edhe demtimi biologjik.
➢ SHPEJTESIA E PRANIMIT TE DOZES

• Pranimi i dozes se njejte te rrezatimit per nje kohe te gjate duke e shperndare ne shume pika te
siperfaqes (dhe fragmentuar ne doza), lejon aktivizimin e sistemit enzimatik riparues dhe
regjenerimin e demtimeve biologjike te shkaktuara.
➢ FORMA E RREZATIMIT
• Te rrezatimi i brendshem; varet nga doza e radioaktiviteti te futur ne trup, karakteristikat fizike te
radionukleidit dhe koha e eleminimit biologjik te rrezatimit.
• Te rrezatimi i jashtem; varet doza absorbuese e rrezatimit ne qeliza dhe inde, varet siperfaqja e
rrezatuar, largesia e burimit te rrezatimit, fuqia e burimit te rrezatimit dhe kohezgjatja e rrezatimit.
15
➢ LLOJI I RREZATIMIT
• Rrezatimi korpuskular, alfa, ndervepron fuqishem me materien, duke transferuar energjine lineare
ne mase te madhe ne materien me te cilen ndervepron duke shkaktuar jonizim dhe ekscitim
jashtezakonisht te larte e me kete edhe demet me te medha biologjike.
• Grimcat alfa veprojne ne nje siperfaqe te vogel e kjo bene qe demtimet biologjike te jene me te
medha ne inde dhe qeliza.
• Doza e njejte e rrezatimit alfa do te sjelle shume me shume demtime biologjike se doza e njejte
absorbuese e rrezatimit gama apo beta.
Ⓣ Karakteristike e rrezatimit alfa dhe neutroneve me LET te larte – nderveprojne ne menyre direkte
me qeliza dhe indet.
Ⓣ Karakteristike e rrezatimit gama dhe rrezet X me LET te ulte – veprojne ne menyre te terthorte
me qeliza dhe indet e trupit.
➢ RADIOSENSITIVITETI I QELIZAVE
• Radiosensitiviteti nenkupton gjasat per qelizat, indet apo organet per ta perjetuar nje efekt per
njesi te dozes.
• Radiondjeshmeri me te larte kane:
- qelizat qe kane mitoza te shpeshta, jane te padiferencuara dhe kane predispozita te larta
kancerogjene.
Ⓣ Qelizat gjate ndarjes ne G2 dhe M jane shume me te ndjeshme, ndersa ne stadin S jane me
radiorezitente
• Qeliza qe rrezatohet, e i cili i jep demtime asaj, qeliza ka 3 mundesi:
- Nese demtimi eshte shume i rende – qeliza nuk ka mundesi te rigjenerimit dhe riparimit. Dhe
ajo vdes.
- Nese qeliza nuk demtohet rende – ajo mund te jete e afte qe ta riparoje veten dhe te vazhdoj
funksionin, por e humbe funksionin e shumimit keshtu ajo vdes ne kohen e saj biologjike.
- Nese qeliza e demtuar peson mutacionin – arrin te vazhdoj funksionin si qelize mutante, ajo
shumohet dhe mund te shkaktoje efekte gjenetike apo rritje kanceroze.
• Demtimi i ADN eshte shume me i larte se citoplazma dhe membrana qelizore
Ⓣ Rrezatimi ben qe ADN te mund te pesoj mutacione ne nje gjen ose ne grupin e disa gjeneve.
Ⓣ Rrezatimi shkakton thyerje fragmentare te kraheve te kromozomeve, thyerje
multifragmentare te kraheve te kromozomeve ku pasohet me kombinime (cross section
chromosome).
Ⓣ Mund te keputen dy vargjet e molekules se ADN-se.
Ⓣ Membrana qelizore eshte pjesa me rezistente ndaj rrezatimit, per carjen e saj duhet doze
absorbuse prej 30-50Gy, nen 30Gy rritet pershkueshmeria e saj.
Ⓣ Ne Doze absorbuese prej 5-10Gy shkeputen lizozomet. Berthama e qelizes eshte pjesa me
radiosensitive e qelizes.
• Riparimi i ADN behet permes disa enzimave:
- Enzima glukozilaze – liron bazen azotike te demtuar
- Enzima endonukleaze – bene prerjen e vargut dhe liron sheqerin e mbetur
- ADN polimeraza bashke me nukleotid trefosfatin – rimbushin boshllekun e krijuar duke sjelle
bazen azotike te munguar.
Ⓣ Enzima ligaze – mbylle vargun e prere dhe bene riparimin e kompletuar te ADN-se, pa humbur
informaten gjenetike.
• Ne baze te radiosensitivitetit, qelizat i kemi te klasifikuara ne keto grupe:
- Qeliza vegjetative – qelizat e indit hematopoetik (radiosensitivitet te larte)
- Qeliza te diferencuara -
16
- Qeliza plotesisht te diferencuara
- Qeliza jondarese fikse
Ⓣ Indet dhe organet me ndjeshmeri te larte ndaj rrezatimit jane: palca aktive kockore, shpretka,
timusi, nyja limfatike, gonadet, lensi i syrit dhe limfocitet.
Ⓣ Indet dhe organet me ndjeshmeri te mesem ndaj rrezatimit jane: lekura dhe organet
mesodermale (zemra, melcia, dhe mushkerite).
Ⓣ Indet dhe organet me ndjeshmeri te ulte ndaj rrezatimit jane: muskujt, kockat dhe qelizat e
sistemit nervor.
VEPRIMI I RREZATIMIT NE MATERIEN E GJALLE

Ⓣ Jane 4 stade te veprimit te rrezatimit jonizues ne materien e gjalle:
- Stadi fizik – ndodhe ne intervale shume te shkurta kohore 10-16-10-15 e sekondes. Energjia
kinetike e rrezatimit jonizues kalon ne atome apo qeliza, dhe ndodhe jonizimi i atomeve dhe
molekulave.
- Stadi fiziko-kimik – zhvillohet brenda kohes 10-14-10-11 sekonda. Energjia e absorbimit
zhvendoset nga rrezatimi jonizues brenda qelizave dhe mes qelizave, dhe formohen radikalet e
lira.
- Stadi kimik – ndodhe ne intervalin 10-6-10-3 sekonda. Radikalet e lira nderveprojne mes veti
dhe me molekulat e paprekura, duke formuar molekula me strukture dhe funksion abnormal.
- Stadi biologjik – zgjate nga disa sekonda deri ne disa vite. Formohen lezione ne te gjitha
nivelet (nga qelizor, organizma dhe gjithe popullata).
➢ LENDIMET BIOLOGJIKE
Ⓣ Lendimet determinuese – ndodhin kur qelizat, indet apo organet e trupit absorbojne dozen e
rrezatimit me vlere me te larte se pragu i dozes se lejuar. (ndodhe vdekja e qelizave).
• Katarakta e syrit: 2-10Gy
Ⓣ Steriliteti i perkohshem te meshkujt: 0.15Gy
Ⓣ Steriliteti i perkohshem te femrat: 0.6Gy
Ⓣ Steriliteti i perhershem te meshkujt: 3.5-6Gy
Ⓣ Steriliteti i perhershem te femrat: 1.5-6Gy
Ⓣ Demtimet stokastike – shkaktohet nga secila do doze e rrezatimit jonizues, pra ska nevoje per
kalim te pragut. Ato mund te takohen vetem ne nje qelize te vetme si ndryshime gjenetike apo
transformimit kancerogjen.
➢ VEPRIMI AKUT I RADIACIONIT

• Shkaktohet nga ekspozimi i trupit ndaj dozave te larta te rrezatimit dhe absorbimit te dozave te
larta te rrezatimit per nje kohe te shkurter.
• Dozat me te vogla se 1 Gy – jane doza te vogla absorbuese.
• Dozat 1-10 Gy – jane doza te moderuara.
• Dozat mbi 10 Gy jane doza te larta.
• Sindorma akute e radioacionit (SAR) – shkaktohet nga pranimi i dozave te larta te rrezatimit te
trupit brenda nje intervali kohor te shkurter.
Ⓣ SAR zhvillohet manifestohet ne tri stade: Stadi prodromal, Stadi latent, Stadi i manifestimit te
semundjes.
STADI PRODROMAL
Ⓣ Ndodhe brenda oreve te para, pas absorbimit te dozes 1 Gy (100 rad) e me shume.
• Shenjat klinike jane: mundimi, vjellja, diarrea dhe lodhja. Zhvillohet edhe leukopenia (nen
5000/mm3). Zgjate disa ore deri ne disa dite.
17
STADI LATENT
• Shfaqet nje jave pas. Ne kete kohe nuk ka shenja te semundjes. Ne kete faze fillon sherimi apo
efekti latent.
STADI I MANIFESTIMIT TE SEMUNDJES

• Shenjat klinike jane: sistemi hematopoetik, gastrointestinal dhe cerebrovaskular.
• Kur vlera e dozes se absorbuar eshte 2-10 Gy (200-1000 rad) – shkakton anemi, leukopeni dhe
trombocitopeni, shfaqen pengesa ne frymemarrje, lodhje, humbje e imunitetit, gjakederdhje dhe
ngadalesim i procesit te sherimit dhe ne fund mund te pasoje vdekja.
• Doza absorbuese prej 10-50 (1000-5000 rad) – do te atakohet sistemi tretes, demtohet rende
rigjenerimi i qelizave te reja epiteliale te zorreve, shfaqen shenja klinike si: neveri, dhe vjellje,
dehidrim nga diarrete dhe ulja e absorbimit te lengjeve, crregullimi i balancit elektrolitik dhe
vdekje nga kolapsi cirkular nga humbja e lengjeve,
Ⓣ Dozat me te larta se 50 Gy – atakojne qelizat e SNQ dhe periferik, duke shkaktuar: konvulsione,
dridhje te trupit, pergjumje, dhe vdekje nga insuficienca trunore-respiratore.
• Parameter vleresues per ashpersine e SAR perdoret doza letale.
• Doza letale tregon efektin e dozes se rrezatimit ne vdekjen e popullates.
Ⓣ Doza letale 50/30 paraqet dozen qe do te shkaktoj vdekje ne 50% te popullates brenda kohes 30
ditesh. Vlera e saj per njerezit eshte 2-3 Gy per rrezatim te tere trupit.
➢ SINDROMA KRONIKE E RADIACIONIT

• Shfaqet per shkak te absorbimit te dozave te vogla te rrezatimit per nje kohe te gjate.
• Te rrezatimi kronik, trupi ka mundesi shume me te larta qe te sanoj lendimet eventuale te
shkaktuara, pra te zevendesoj qelizat e vdekura jofunksionale me qeliza te reja.
• Te rrezatimi kronik, nuk mund te ndodhin ndryshimet determinuese, por mund te rezultojne ne
ndryshimet ne forme te ndryshimeve somatike dhe gjenetike.
• Ndryshimet somatike – prekin shendetin e personit. Jane tipe te ndryshme te kancerit (leukemia,
Ca e kolonit, mushkerise, lukthit). Ndryshimet somatike mund te jene te menjehershme (te
shpejta) dhe te vonshme.
• Ndryshimet somatike te shpejta – jane ato qe ndodhin shpejte pas nje doze akute (10 rad ose me
shume per nje kohe te shkurte). Shembull per keto eshte renia e flokeve qe ndodhin tri jave pas
nje doze te 400 rad ne lekuren e kokes. Floket rriten brenda dy muajve pas rrezatimit, ndoshta me
ngjyre dhe cilesi te ndryshme.
• Ndryshimet e vonuara somatike – jane efekte qe ndodhin disa vite pas pranimit te dozes se
rrezatimit. Nder efeket te vonuara jane kanceret dhe katarakta e syrit. Keto ndryshime paraqiten
te punetoret qe punojne per nje kohe te gjate me rreze jonizuese.
• Ndryshimet gjenetike – prekin shendetin e pasardhesve te personave te rrezatuar dhe jane
mutacione qe shkaktojne malformacione si mongolizmi etj.
1. Rrezatim është çdo gjë që lëshon apo emiton grimca apo valë .
2. Rrezatimet mund të dallohen njëra nga tjetra për shkak të gjatësisë valore të ndryshme që kanë
njëra nga tjetra dhe energjia
3. Rrezet jonizuese janë valët dhe grimcat të cilat me energjinë e tyre kanë aftësinë e largimit të
elektroneve nga shtresa e atomit jashtë atomit duke shkatuar krijimin e joneve dhe elektroneve
të lira .
4. Rreze jo jonizuese janë valët elektromagnetike me energji të vogël që nuk mund të shkaktojnë
jonizimin e ambientit .
5. Rrezatimi në materien e gjallë mund të veproj në mënyrë direkte dhe në mënyrë të tërthortë.
18
6. Veprimi direkt i rrezatimit ndodh në rastet e ekspozimit direkt të materies së gjallë ndaj rreza
timit
7. Si rezultat i absorbimit të energjisë së rrezatimit vjen deri te lirimi i një elektroni dhe shkëputja
e lidhjes
8. Edhe eksitimi i atomeve në çelsin molekular mund të rezultojë gjithashtu me shkëputje të
lidhjeve.
9. Në këtë rast energjia mund të transferohet nëpër molekulë deri te pjesa anësore e dobët e
lidhjes dhe të shkaktoj shkëputje
10. Veprim i tërthortë i rrezatimit përfshin transferi min e energjisë në një atom i cili me një "
shkatër rim " të mëvonshëm kalon në një radikal të lire
Ⓣ Një radikal i lirë , është një atom elektrikisht neutral me një elektron të pandarë ( bosh ) në pozi
cion orbital
12. Radikalet e lira janë atome dhe molekula me reaktivitet të lartë të cilat pasi depërtojnë në të
gjitha pjesët e materies së gjallë shkaktojnë ndryshime , modifikime dhe dëmtime të
makromole kulave
13. Produkt final i kombinimit të radikaleve të lira mund të jetë H202 që është helm qelizor .
14. Sa më e madhe doza e rrezatimit dhe sa më e shpejtë koha e pranimit të dozës së rrezatimit ,
dëmtimet biologjike janë më të mëdha .
15. Doza absorbuese e njëjtë e rrezatimit alfa do të sejllë shumë më shumë dëmtime biologjike se
doza e njëjtë absorbuese e rrezatimit gama apo beta
Ⓣ Është konstatuar qelizat janë më të ndjeshme gjatë ndarjes mitotike në fazën e vonshme të G2
( interfazë ) dhe fazën
Ⓣ Qelizat janë më radiorezistente gjatë ndarjes mitotike në stadin S
Ⓣ Gjatë ndërveprimit të rrezatimit jonizues në ma terien e gjallë procesi veprimit zhvillohet në
katër stade : stadin fizik , fiziko - kimik , kimik dhe biologjik
Ⓣ Dëmtimet stokastike mund të shkaktohen nga secila doze e rrezatimit jonizues që do të thotë
se nuk nevojitet fare tejkalimi i pragut të lejuar të dozës .
Ⓣ Sëmundja akute radiacionit zhvillohet si pasoj pranimit të dozave të larta të rrezatimit të trupit
brenda një intervali kohor të shkurtër dhe zakon isht manifestohet në tri stade : stadin
prodromal shpërthimi i sëmundjes ) , stadin latent ( qetësimi i përkohshëm i simptomave , një
javë ) dhe manifestimi sëmundjes.
19
MJEKESI NUKLEARE 4. Mbrojtja nga rrezatimi
4. MBROJTJA NGA RREZATIMI

• Rrezatimi grimcor: nenkupton rrezat alfa dhe beta
• Rrezatmi me natyre valore: perfshine rrezet X dhe rrezet gama
• Burimet e rrezatimit mund te jene natyrore (82%) dhe artificiale (18%)
Ⓣ Grimcat alfa – si pengese per to mjafton nje fjlete letre
Ⓣ Grimcat beta – jane tufe elektronesh: pozitive dhe negative, qe depertojne ne ajer 2-10 metra.
Ⓣ Grimcat gama – jane vale elektromagnetike, me fuqi te larte jonizuese. Dhe veprimin me indet
biologjike e kryejne permes:
Ⓣ Efektit fotoelektrik
Ⓣ Efektit Kompton
➢ VEPRIMI I RREZATIMIT NE INDE

• Gjate veprimit direkt, energjia e rrezatimit largon elektronin nga atomi, jonnizon ate dhe shkepute
lidhjet.
Ⓣ Gjate veprimit te terthort, energjia e rrezatimit krijon radikalet e lira, zakonisht H+ dhe OH.
• Ndjeshmeria e indeve ndaj rrezatimit eshte ne proporcion te drejte me numrin e mitozave dhe ne
proporcion te zhdrejte me shkallen e diferencimit qelizor.
Ⓣ Palca kockore dhe gonadet si riprodhuese ne vazhdimesi te qelizave jane shume te
ndjeshme ndaj rrezatimit.
Ⓣ Qelizat e diferenciara mire si eritrocitet, qelizat nervore dhe osteocitet jane mjaft
rezistente ndaj rrezatimit.
• Depresion i funksionit te palces aktive kockore shkaktohet nga 1-10 grej
• Depresion i sistemit gastrointestinal nga 10-50 grej
Ⓣ Depresion i qelizave te SNQ mbi 50 grej
• Efekt anesor i rrezeve X eshte se ato jonizojne atomet ne inde gjate kalimit. Pas kontaktit te pare
me ajrin, rrezja X humb nga energjia e saj dhe quhet rreze e shperndare.
Ⓣ Organet mjaft te ndjeshme ndaj veprimit te rrezeve X dhe gama jane gjendra tiroide dhe tjerreza
e syrit.
➢ DOZIMETRIA
• Per regjistrimin e rrezatimit ekspozues perdoren pajisjet kolektive dhe personale.
• Pajisjet kolektive qendrojne ne hapesirat ku punohet me rrezatim jonizues.
Ⓣ Komora jonizuese eshte pajisje qe perdoret me shpesh per njehesimin e dozes ekspozuese ne
hapesirat ku punohet me burime te hapura dhe burime te mbyllura te rrezatimit. Perdorim te
madh kane edhe numeruesi personal dhe numeruesi i Giger Milerit.
• Pajisjet personale per regjistrimin dhe njehesimin e rrezatimit jane dozimetrat personal. Perdorim
kane edhe film-dozimetrat dhe dozimetrat ne forme stilolapsi.
Ⓣ Doza totale vjetore per puntore profesioal eshte 20mSv, ndersa per popullaten 1-5mSv.
➢ PARIMET PER MBROJTJE NGA RREZATIMI

Ⓣ Parimet per mbrojtje qe duhet te respektohen gjate punes me burime te rrezatimit jane:
- Koha
- Largesia
- Pajisjet mbrojtese
KOHA
• Koha e ekspozimit varet nga koha qe nje person qendron afer materialit radioaktiv.
20
• Shume me i lehte eshte minimizimi i kohes se ekspozimit ndaj rrezatimit te jashtem (direkt) ndaj
rrezeve gama dhe X.
• Por eshte shume me e veshtire te burimet e rrezatimit per qellime diagnostike dhe terapeutike qe
futen ne brendi te organizmit (grimcat alfa dhe beta). Ne keto raste koha e ekspozimit te
organizmit varet nga:
- Karakteristikat fizike te burimit te rrezatimit dhe
- Nga koha e eleminimit biologjik te rrezatimit nga organizmi.
• Gjysmejeta biologjike eshte sasia e kohes qe i duhet trupit per te eleminuar gjysmen e
radionuklideve te pranishme ne fillim.
LARGESIA
• Qendrimi sa me larg burimit te rrezatimit ndikon ne zvogelimin e ekspozimit ndaj atij rrezatimi.
• Ekspozimi varet edhe nga:
- energjia e rrezatimit dhe
- aktiviteti i burimit
• Largesia eshte shqetesim i madh te rrezet gama, sepse ato depertojne ne distanca te gjata.
• Grimcat alfa dhe beta kane energji te ulte, keshtu ato mund te ndalen edhe me nje flete letre apo
shtrese aluminin a plastike.
Ⓣ Te faktori i largesise, vlen parimi i katrorit: “nese dyfishohet largesia, atehere zvogelohet
ekspozimi ne faktorin e katert, pra me pergjysmimin e distances, rritet ekspozimi nga faktori nje
ne faktorin kater”.
Ekspozimi ne 4 metra
• Ekspozimi i nje individi 4 m larg burimit te rrezatimit do te jete ¼ e ekspozimit te nje individi
tjeter qe gjendet 2 m larg po te njejti burim.
PAJISJET MBROJTESE
• Me mbrojtje nga rrezatimi nenkupton vendosjen e materialit absorbues ne mes trupit te njeriut
dhe burimi te rrezatimit.
• Per qellime te tilla perdoren:
- pllakat e plumbit me trashesi te duhur perreth burimit radioaktiv
- vendosja e qelqit me plumb
- dyerve te mbeshtjella me plumb
Ⓣ Per mbrojtje nga grimcat alfa, mjafton nje flete e letres apo shtrese e qelizave te lekures.
Ⓣ Per mbrojtje nga grimcat beta, perdoren materialet e plastikes apo shtresa te aluminit.
Ⓣ Per rrezet X dhe gama, qe kane depertueshmeri te larte, perdoren mjete me densistet te larte
dhe trashesi adekuate, sic eshte plumbi.
➢ SHFRYTEZIMI I PAJISJEVE MBROJTESE

• Mjetet mbrojtese i ndajme ne:
- Personale, si perparsja, syzet, qaforja, dorezat.
- Kolektive, si ekranet, qelqi i plumbit, perdet per ekzaminim ne shtrat, mbeshtjellesit e
shiringave, kontenjeret bartes te dozave, kontenjeret per hedhjen e materialit te ngelur
radioaktiv.
• Te gjitha keto jane efektive, nese koeficienti i absorbimit te rrezeve X eshte identik me
koeficinetin e perthithes ne shtresat e plumbit me trashesi 0.5 mm.
21
RREGULLA E 10 DITEVE
Ⓣ Rregulla e 10 diteve lejon qe nje procedure diagnostike me ekspozim ndaj rrezeve X te grate ne
moshen riprodhuese te kryhet vetem gjate 10 diteve te para te ciklit menstrual. Perjashtim
bejne grate:
- Qe perdorin kontraceptiv te sigurte
- Qe jane ne periudhen postmenopauzale dhe
- Qe jane ne rrezik per jete.
LIDHUR ME PACIENTET
• Secili mjek duhet te dije se:
- Ekspozimi ndaj rrezeve X dhe gama eshte i padeshirueshem
- Rrezet X dhe gama jane mjeti i fundit diagnostik
- Te disa grupe pacientesh, eksozimi ndaj rrezeve X behet vetem per indikacione absolute:
o Te pacientet me te rinje se 30 vjec
o Te shtatezenat
o Te punonjesit qe jane ne kontakt me rreze
- Duhet zvogeluar ekspozimi i indeve radiosenzitive
➢ SHENJAT PARALAJMERUESE
• Tregojne per rrezatim, dhe duhet te vendosen ne te gjitha hapesirat ku ka burime radioaktive apo
rreze X dhe gama.
• Shenja te tilla jane te shoqeruara me tekste si: material radioaktiv, zone e kufizuar, zone e
kontaminuar, zone e kontrollit radiologjik dhe te ngjashme,
1. Burime të rrezatimit mund të jenë të gjitha materiet që emetojnë energji.
2. Burimet e rrezatimit energjinë e tepërt e emeto- jnë në formë të valëve dhe grimcave
3. Gjatësia valore është një karakteristikë e veçantë e cila dallon secilën formë të rrezatimit.
4. Në brezin e valëve elektromagnetike, rrezet y kanë gjatësinë më të shkurtë valore por energji
të lartë.
5. Transformimi natyral dhe spontan me të cilin një atom jo stabil rrezaton tepricën e energjisë në
formë të valëve dhe grimcave quhet radioaktivitet.
6. Grimcat alfa formohen me dezintegrimin radioaktiv të "bërthamave të rënda" jostabile. Këto
kanë masën më të madhe nga të gjitha grimcat dhe përbëhen nga dy neutrone dhe dy protone.
Ⓣ Për shkak të masës së madhe dhe të ngarkesës së dyfishtë pozitive, grimcat a kanë aftësi të
madhe të jonizimit, dhe depërtueshmëri të vogël. Mjafton një fletë letre që të ndal plotësisht
depërtimin.
8. Grimcat B fitohen me dezintegrimin radioaktiv të protonit në neutron apo neutronit në proton.
9. Pozitronet në aspektin fizik janë pak të rëndë- sishme sepse anihilohen menjëherë pas daljes
nga bërthame me elektronin në mbështjellës. Rrugëtimi tyre është vetëm deri te mbështjellësi i
atomit.
10. Pozitronet kanë rëndësi mjekësore sepse gjatë anihilimit lirohen dy rreze y me nga 511 keV që
mundësojnë PET.
11. Energjia të cilën e bartë rrezatimi radioaktiv me vete e cila shprehet me eV apo xhul
(1eV=1.610-19J) nuk është e barabartë me energjinë të cilën do ta absorboj ambienti gjatë
bashkëveprimit me rrezatimin, bile edhe atëherë kur rrezatimi nuk e lëshon ambientin nëpër të
cilin lëvízë.
12. Nëse një substance emeton me shume rrezatim për një minute se substanca tjetër, themi se
ajo substance është me radioaktive se tjetra.
22
13. Doza absorbuese De rrezatimit jonizues de- finohet si vlera mesatare e energjisë së absorbuar e
rrezatimit jonizues karakteristik në masën absorbuesit.
Ⓣ Njësi matëse për dozën absorbuese është grej (Gy, gray) që i përgjigjet energjisë së absorbuar
prej J nga masa prej 1 kg.
15. Doza ekspozuese X shpreh sasinë e elektriz- imit me shenjë të njëjtë të shkaktuar me rastin e
jonizimit të masës së ajrit nga fotoni goditës.
Ⓣ Njësia për matjen e dozës ekspozuese është kuloni për kilogram
Ⓣ Doza ekuivalente shpreh prodhimin në mes të dozës që absorbohet dhe faktorit të kualitetit.
Një- sia e dozës ekuivalente është siverti (Sv, sievert).
Ⓣ Faktorët themelorë të mbrojtjes nga rrezatimi janë: faktori kohë, distancë dhe pajisjet
mbrojtëse.
19. Te faktori distancë vlen parimi i katrorit: në qoftë se distance dyfishohet, zvogëlohet ekspozimi
në faktorin e katërt.
Ⓣ Dozat e lejuara ekspozuese për profesionistët janë 20 mSv/vit, maksimalisht 50 mSv por për 5
vite të mos kalohet 100 mSv. Doza ekspozuese e lejuar për popullatën është 1 mSv.
23
MJEKESI NUKLEARE 5. Radiofarmaket
5. RADIOFARMAKET
• Radioizotope ose radionuklide quhen disa izotope qe zberthehen duke emetuar rrezatim
radioaktiv, psh 14C
• Izotope stabile apo nuklide stabile quhen izotopet qe nuk kane zberthim radioaktiv., psh 12C dhe
13
C.
• Ne mjekesi radionuklidet mund te shfrytezohen per qellime:
- Diagnostike: 99mTc, 123I, 125I, 131I, 67Ga, 201Tl, 111In.
- Terapeutike: 32P, 131I, 95Sm, 223Ra, 90Y, 60Co, 137Cs.
Ⓣ Hulumtuese: 14C.
• Per qellime diagnostike, radionuklidet mund:
- Te shfrytezohen duke i fute brenda ne trup – diagnostika in vivo
- Duke rene ne kontakt dhe bashkevepruar me lengjet trupore – diagnostika in vitro
DIAGNOSTIKA IN VIVO
• Futja e radionuklideve ne trup, mundeson integrimin e tyre ne proceset metabolike, emetojne
radioaktivitet dhe mundesojne perfitimin e imazhit funksional te organizmit.
• Radionuklidet ne trup futen permes: gojes, eneve te gjakut, subkutan, intramuskular, intratekal
dhe rruge rektale apo uretrale.
Ⓣ Radionuklidet qe perdoren per diagnostike in vivo, qe emetojne rreze gama jane: 99mTc, 123I, 67Ga,
201
Tl, 111In.
Ⓣ Ne diagnostiken in vivo shfrytezohen edhe radionuklidet me zberthim beta plus, duke emetuar
pozitrone. Posa te dalin keto pozitrone nga berthama, bashkeveprojne me elektronet me ngarkese
negative dhe anihilohen duke emetuar energji prej 1.022MeV si rreze gama, perkatesisht kjo
energji emetohet si dy rreze gama me nga 511 keV.
- Radionuklidet qe perdoren per kete qellim qe zberthehen me beta minus jane: 18F, 11C, 15O,
13
N, 82Rb, 124I.
DIAGNOSTIKA IN VITRO
• Perdoret per percaktimin e perqendrimit te substancave te ndryshme ne trupin e njeriut
(horomonet, enzimat, markeret tumoral).
Ⓣ Radionuklidet qe perdoren zberthehen me zberthim gama apo beta. Te tilla jane: 125I dhe 131I.
• Percaktimi i perqendrimit te ketyre substancave behet duke i vene ne kontakt radionuklidet me
lengjet trupore, qe sipas parimit te reaksionit antigjen-antitrup konkurojne per receptoret e
antitrupave.
RADIONUKLIDET PER QELLIME TERAPEUTIKE

• Per trajtimin e semundjeve te ndryshme mund te shfrytezohen radionuklidet qe zberthehen me
emetime alfa, beta dhe gama
Ⓣ Kur per trajtimin e semundjeve, preferohet futja e radionuklidit brenda ne trup, atehere
shfrytezohen radionuklidet qe zberthehen me beta minus, qe lirojne elektrone negative. Keto
elektrone nderveprojne me materien dbe shkaktojne jonizim dhe ekscitim te atomeve.
Ⓣ 32P eshte shfrytezuar per trajtim te polycitemia rubra vera, sepse shkaterron nje numer te
eritrociteve dhe i kthen ato ne vlera normale.
Ⓣ 131I perdoret per trajtimin e hipertireozes se gj tiroide dhe si trajtim plotesues pas largimit
kirurgjik te gj tiroide.
Ⓣ Radionuklidi 90Y zberthehet me beta minus dhe perdoret per trajtimin e karcinomes se melcise
dhe pankreasit
• Terapia ideale per trajtimin e semundjes se kancerit do te ishte trajtimi radiometabolik me
radionuklide qe zberthehen duke emetuar grimca alfa.
24
Ⓣ Per trajtimin radiometabolik te kancerit te prostates me metastaza ne kocka, shfrytezohet
radionuklidi 223Ra me T ½ = 11.4 dite dhe ka afinitet te ngjaseh me kalciumin dhe lidhet per qelizat
e kockave.
Ⓣ Radionuklidet mund te shfrytezohen edhe si burime te jashtme te rrezatimit per trajtimin e
semundjeve, sidomos malinje, rasti i rrezatimit me 60Co qe vendoset mbi siperfaqen ose futet ne
siperfaqen e tumorit te rasti i vendosjes intersticiale te 192Ir apo 137Cs.
• Radionuklidet dallohen nga njeri tjetri per shkak te disa karakteristikave fizike sic jane:
- Menyra e perfitimit
- Koha e gjysmezberthimit
- Spektri energjetik
- Energjia e voltazhes.
➢ PERFITIMI I RADIONUKLIDEVE
• Radionuklidet perfitohen permes: fisionit, fuzioni, zberthimit alfa, beta minus, beta plus, dhe gama
(transformim izomerik apo konversionit intern).
Ⓣ Gjate fisionit, berthamat e medha ndahen ne dy berthama te reja me te vogla, psh perfitimi i
molibdenit-99 ne reaktorin berthamor, nga bombardimi i fletezave te uranit-235 me neutrone
terminale te pershpejtuara.
Ⓣ Gjate zberthimit alfa, nuklidet me numer te marte te mases atomike, lirojne grimca alfa me 2
protone dhe 2 neutrone, berthama e mbetur shenderrohet ne nje element tjeter me numer
atomik te zvogeluar per 2, psh zberthimi i radiumit-226 ne radon-222.
Ⓣ Gjate zberthimit beta minus, kur nje neutron liron nje elektron me ngarkese negative ne forme te
rrezeve beta, perfitohet element i ri me numer rendor me te larte per 1, psh perfitimi i 99mTc nga
molibdeni-99.
➢ KOHA E GJYSMEZBERTHIMIT RADIOAKTIV – T ½

Ⓣ Nenkupton kohen per te cilen aktiviteti fillestar i berthamave pergjysmohet.
➢ SPEKTRI ENERGJETIK
• Radionuklidet mund te zberthehen duke emetuar energjine me vetem nje spekter energjetik
(monoenergjetik), psh jodi-131 dhe ksenonin-133.
- Ne kete rast per detektim me te lehte te spektrit monoenergjetik perdoret dritarja energjetike
qe diskriminon te gjitha valet energjetike qe nuk arrijne te kalojne neper dritaren energjetike.
• Por shumica e radionuklideve emetojne energji me disa spektra te ndryshem energjetik, psh
galiumi-67 qe emeton energji ne forme te rrezeve gama me tre spektra energjetik 93, 185 dhe 300
keV.
- Ne kete rast dritarja energjetike duhet te perfshije pikun e spektrit energjetik me te larte.
SHIKO TABELEN 5.1 faqe 38 ne liber
➢ ENERGJIA E VOLTAZHES
• Radionuklidet zberthehen duke emetuar energji me voltazhe te caktuar.
• Aftesia e depertueshmerise se rrezeve radioaktive eshte ne proporcion te drejte me lartesine e
voltazhes se tyre.
• Per diagnostike in vitro, perdoren radionuklide qe emetojne rreze gama me energji te ulte, psh
jodi-125 (35keV).
Ⓣ Radionuklidet qe emetojne energji me voltazhe te ulte, detektohen me kolimatorin me energji te
ulte dhe rezulucion te larte, psh tekneciumi-99m (140 keV)
25
Ⓣ Radionuklidet qe emetojne energji te voltazhit te mesem dhe te larte, perdoren kolimator me
energji te mesme dhe te larte, psh galiumi-67 (300 keV), jodi-131 (364 keV) dhe karboni-11 (511
keV).
• Te imazheria PET, duhet qe izolimi i mureve te hapesirave ku punohet te jete ne perputhje me
energjine e voltazhes prej 511 keV, qe emetohet gjate zberthimit beta plus.
➢ KOHA EFEKTIVE BIOLOGJIKE E RREZATIMIT

• Sa dhe ne cfare mase do te veproj rrezatimi ne materien e gjalle, varet nga disa faktor:
- Rruget e injektimit te radionuklidit
- Forma dhe rruget e eleminimit te radionuklidit
- Afiniteti i qelizave, indeve dhe organeve per radionuklidin
- Ndertimi i organeve
• Radionuklidet qe aplikohen brenda trupit per qellime diagnostike duhet te plotesojne disa kushte:
- Te jene monoenergjetik te paster, gama emetues
- Kohe gjysmezberthimi te pershtatshme
- Spekter energjetik te pershtatshem per detektim
- Veti te shpejte te eleminimit biologjik
• Koha efektive e eleminimit (Kee) te radionuklidit, varet nga shume faktor, kryesisht nga koha e
gjysmezberthimit te radionuklidit dhe koha e elemnimit biologjik (Keb) te radionuklidit:
Kee= T ½ + Keb
• Kunderindikadione absolute per ekzaminime in vivo jane:

- Shtatezenia
- Nenat gajte laktacionit
- Pacientet me semundje te palces kockore aktive
- Pacietentet me rrezatim paraprak me doza te larta.
• Kunderindikacion relative jane:
- Femijet e porsalindur
- Femijet ne moshe te vogel.
Ⓣ Te ekzaminimet me 99mTc, keshillohet nderprerja e gjidhenies vetem per 24 ore, ndersa te ato
me 131I nderprerja e plote.
➢ RADIONUKLIDET ME PERDORIM ME TE GJERE NE MJEKESI

TEKNECIUMI METASTABIL-99M
• Ne berthame ka 43 protone dhe 56 neutrone. Perfitohet ne gjeneratorin e molibden-tekneciumit
nga molibdeni-99, ndersa molibdeni perfitohet me fision pas bombardimit te fletezave te uranit-
235 me neutrone te pershpejtuara.
• Molibdeni ka t ½ = 66 h, dhe zberthehet me zberthim beta minus
• Tekneciumi-99m ka t ½ = 6 h dhe zberthehet permes kalimit izomerik 87.87% dhe konversionit
intern 12.13%, duke emetuar rreze gama me pik 140 keV.
• Tekneciumi perdoret ne scintigrafi planare dhe SPECT.
Ⓣ Ai vilet nga gjeneratori si jon perteknetat TcO4- dhe ne forme te oksiduar 7 valent perdoret per
scintigrafi te gj tiroide dhe kockave.
• Teknecium perteknetati lidhet mire me substancat farmakologjike, keshtu perdoret per krijimin e
radiofarmakeve specifik.
26
Gjeneratori me Mo-99
• Eshte nje epruvete e gjere e perbere nga gypi i qelqit apo plastikes, ku kalon tretja fiziologjike e
kripes. Ne te gjendet nje gyp i zgjeruar ne te cilen ndodhet absorbenti-oksid alumini Al2O, dhe
tretesira e molibdenit-MoO4, filtri dhe gjilpera dalese permes se ciles vilet jashte eluati i Tc-99m
Ⓣ ndersa molibdeni mbetet i lidhur per adsorbensin e oksidit te aluminit, Tc jo. Vjelja e Tc behet
cdo 24 ore.
• Ata jane te mbeshtjellet me plumb, ne menyre qe rrezatimi te mos dal ne siperfaqe te gjeneratorit.
• Tekneciumi prodhohet deri ne arritje te ekuilibrit te perkohshem apo te perhershem.
JODI-123
• Eshte izotop i jodit qe ka 53 protone dhe 70 neutrone. Emeton rreze gama dhe beta, me spekter
monoenergjetik 159 keV dhe t ½ = 13.22 h.
• Zberthehet permes kapturimit elektronik duke emetuar rreze gama, dhe kalon ne telerium-123
• Jodi-123 perfitohet ne ciklotron me bombardim te berthamave te Xe-124 ne kapsule permes
protoneve te pershoejtuara.
- Ne rastin e pare Xe-124 absorbon protonin dhe liron nje n dhe p, dhe kalon ne Xe-123
- Ne rastin e dyte Xe-123 liron 2n dhe shenderrohet ne Ce-123
- Ce-123 permes zberthimit beta plus shenderrohet ne Xe-123
- Xe-123 permes zberthimit beta plus shenderrohet ne jod-123 dhe lirohet nje pozitron.
Ⓣ Perdoret per scintigrafi te gj tiroide. Si 123I MIBG perdoret per diagnoze te feokromacitomes dhe
neuroblastomes.
JODI-131
• Ka 53 protone dhe 78 neutrone. Emeton 90% rreze beta me energji maksimale 606 keV, dhe gama
me energji 364 keV dhe shenderrohet ne Xe-131.
• Perfitohet ne reaktore nuklear me bombardim te berthamave te teliriumit natyral me neutrone te
pershpejtuara.
Ⓣ Jodi-131 ka t ½ = 8 dite.
Ⓣ Perdoret per diagnoze dhe trajtim te kancerit te tiroides.
Ⓣ Perdoret per trajtim te feokromacitomes dhe neuroblastomes.
Ⓣ Perdoret per zbulim te metastazave nga tiroideja.
Ⓣ Perdoret per mjekim te tirotoksikozave dhe formave te avancuara te karcinomave papillare dhe
folikulare te gj tiroide.
GALIUMI-67
• Perfitohet me bombardim te berthamave te pasuruara me oksid zinku me protone.
• Ka t ½=78.3 h, dhe zberthehet permes kapturimit elektronik deri ne zink stabil
• Emeton energji gama me spektra te ndryshem: 93, 184 dhe 300 keV.
• Perdoret per identifikimin e limfomave ne gjendrren tiroide.
TALIUMI-201
• Ka 81 protone dhe 120 neutrone. Zberthehet me kapturim elektronik ne Hg-201, duke emetuar:
- 90 % rreze X me energji 70-80 keV
- 10 % rreze gama me energji 135 dhe 167 keV
Ⓣ Perfitohet ne cikltotron ne reaksion zingjiror me bombardim te taliumit natyror Tl-203, qe
shenderrohet ne Pb-201.
Ⓣ Tl-201 ka karakteristika biologjike si kaliumi, pra hyne brenda qelizes. Keshtu perdoret per
scintigrafine e perfuzionit te miokardit dhe zbulim te tumoreve te ndryshme.
• Perdoret per dallimin e noduseve te ftohta beninje nga malinje:
- 3-5 h pas aplikimi te Tl-201 paraqitet fenomeni i zbrazjes se taliumit nga nodusi i ftohte beninj.
27
- Te noduse e ftohta malinje kemi akumulin te theksuar.
RADIUMI-223
• Ka 88 protone dhe 135 neutrone ne berthame.
• Perfitohet pas bombardimit te radiumit-226 me neutrone ne reaktorin berthamor. (radiumi-
226→radium-227→aktinium-227→thorium-227→radium-223)
Ⓣ Radiumi-223 ne formet te klorurit te 223Ra ka T ½=11.4 dite
- Zberthehet me zberthim alfa deri ne radon-219 duke emetuar grimca alfa me energji 5.6-5.7
MeV.
Ⓣ Perdoret per trajtimin e metastazave ne kocka, te rastet e kancerit te prostates.
INDIUMI-111
• Ka 49 protone dhe 62 neutrone.
• Zberthehet me kapturim elektronik deri ne kadmium-111, duke emetuar 2 gama fotone me
energji 173 keV dhe 247 keV.
• T ½=67 h.
• Perfitohet nga zberthimi i kallajit (Sn-111).
Ⓣ Lidhet me oksine dhe leukocite.
Ⓣ Me preparatet e oktreotideve perdoret per zbulimin e proceseve inflamatore dhe tumoreve
malinje gastroentero-pankreatike
➢ RADIOFARMAKET
Ⓣ Radiofarmaket jane preparate farmakologjike te shenuar me radionuklide.
• Disa prej preparateve farmakologjike qe perdoretn jane:
- DTAP – dietilen-treamino-pentacetat
- DMSA – acid-dimerkapto-sukcinik
- MIBI – metoksi-izo-bytol-izonnitril
- HMPAO – heksa-metil-propilen-amino-oksime
- MAA – makro-agregat-albuminat
- MAG3 – merkapto-acetil-treglicime
- IDA – adic-imino-diacetik
- MDP – metilen difosfonat
DTPA – DIETILEN-TREAMINO-PENTACETAT
• Ka vecori te ngjashme me inulinen, perdoret per percaktimin e filtrimit glomerular
Ⓣ Kompleksi 99mTc-Sn DTPA nuk lidhet aq per proteinat plazmatike, keshtu DTPA nuk perthithet e as
sekretohet nga qelizat tubulare, pra e tera eliminohet permes filtrimit glomerular.
Ⓣ 99mTc-DTPA ne parenkimen e veshkave arrihet 2-3 min e pare pas futjes ne gjak.
• Perdoret per ekzaminimin e funksionit te veshkave dhe trurit.
• Si aerosol perdoret per scintigrafine e ventilimit mushkeror.
• DTPA ka aftesi te lidhet per substanca radioaktive si plutoniumi dhe metalet e renda, keshtu
shfrytezohet per elemninin e ketyre substancave jashte organizmit.
DMSA – ACID-DIMERKAPTO-SUKCINIK
Ⓣ Kompleksi i VI ka afinitet me te larte per koren e veshkave, ndersa komplekset tjera per qelizat e
melcise.
• Pas futjes ne gjak, 90% e 99mTc-perteknetatit DMSA lidhet per proteinat e plazmes, keshtu
akumulimi i tij ne veshka eshte proporcional me qarkullimin renal te plazmes dhe kapacitetin e
mases funksionale te nefroneve kortikale, per te terhequr radiofarmakun nga gjaku kapilar
peritubular.
28
• Pas kalimit ne gjak, vetem 35% e radiofarmakut filtrohet permes filtrimit glomerular te plazmes.
Kjo pjese eshte e palidhur per proteinat e plazmes dhe gjate kalimit lidhet per masen e veshkes
dhe mund te stimuloj rritjen e funksionit relativ te veshkave.
99M
TC MAG3 – MERKAPTO-ACETIL-TREGLICIME
• Ka karakteristika te ngjashme me hipuranin.
• 75-90% e MAG3 lidhet per proteinat e plazmes.
• Te njerezit e shendosh, 75% e MAG3 lirohet permes urines ne 30 minutat e pare pas injektimit,
ndersa pas 3 oreve eleminohet 99.93%.
• Preferohet qe radiofarmaku te shfrytezohet brenda 60 min qe eshte pergatitur.
Ⓣ 99mTc dhe MAG3 perdoret me sukses te femijet e vegjel, te pacientet me nefropati dhe uropati
obstruktive per te vizualizuar qarte veshkat.
MIBI – METOKSI-IZO-BYTOL-IZONNITRIL
Ⓣ Eshte lipofil, kalon membranen qelizore dhe lidhet per mitokondriet.
• Perdoret per zbulimin e semundjes koronare, hiperplazionit dhe tumoreve te gjendrave parotide
dhe te gjirit.
Ⓣ Perdoret per zbulimin e karcinomes se diferencuar te gjendres tiroide.
99M
TC MAA – MAKRO-AGREGAT-ALBUMINAT
Ⓣ 90% e grimcave te agregatevee te albumineve kane madhesi te diametrit 10-40 mikron. Nuk ka
grimca me te medha se 150 mikron.
• Pas futjes ne gjakun venoz, radiofarmaku arrin ne atriumin dhe ventrikulin e djathte, pastaj
permes arterieve pulmonare arrine ne kapilar mushkeror, deri te barriera kapilaro-alveolare kur
90% lidhet aty.
Ⓣ Grimcat e MAA me te vogla se 10 mikron lidhen per qelizat e sistemit retikuloendotelial.
Ⓣ Eleminimi i 99mTc MAA lirohet nga mushkerit per gjysmezberthimin biologjik prej 6.2 h.
• 75% e tekneciumit te injektuar eleminohet permes urines brenda 24 oreve.
• Eleminimi i 99mTc MAA nga mushkerit normale dhe patologjike te njeriut ndodhe me nje gjysme-
jete biologjike 10.8 h.
• Gjysme-jeta efektive e radiofarmakut ne mushkeri eshte vleresuar te jete 3.8 h.
➢ PIKAT PERMBELEDHESE
1. Disa nga izotopet zbërthehen duke emetuar rrezatim radioaktiv dhe për këté arsye quhen ra-
dioizotope ose radionuklide.
2. Varesisht nga mënyra se si e humb bërthama energjinë, formohet atom i njëjtë me energji mê
të ulte ose bêrthamě e atomit të një elementi krejtë- sisht tjetër.
3. Izotopet që nuk manifestojnë zbërthim radioaktiv quhen izotope stabile apo nuklide stabile.
4. Një shembull tipik paraqesin nuklidet 12C dhe 13C te cilat janë stabile kurse 14C éshtë jo
stabile dhe zbërthehet duke emituar rreze radioaktive.
5. Për dallim nga radionuklidet, radiofarmakët jane preparate farmakologjike të markuara me
radionuklide.
Ⓣ Në mjekësi, radionuklidet shfrytëzohen për nevoja diagnostike (p.sh., 99TC, 1231), terapeutike
(P, 1311, 955m, 2Ra, 0Y, 60CO, 137 Cs) dhe hulumtuese (1C).
7. Radionuklidet për qëllime diagnostike zakonisht futen brenda trupit të pacientit (diagnostika in-
8. Radionuklidet për qëllime diagnostike mund të shfrytëzohen duke i sjell në kontakt dhe
bashkëve- pruar me mostrat e marra (lëngjet trupore) jashtë trupit (diagnostika in-vitro).
9. Nder radionuklidet diagnostike me përdorimin më të gjerë janë : 18F 11C, 50, 13N, 82 RE dhe
1241. Keto zberthehen me zbërthim beta plus.
29
10. Radionuklidet të cilat përdoren zakonisht për gellime diagnostike in-vivo e që zbërthehen me
lirim té rrezeve gama, janë. Tc, 123I, "Ga, 201TI dhe In-111
Ⓣ Radionuklidet që përdoren më shpesh në diag nostikën in - vitro janë 1251 dhe 13¹1 .
12. Për trajtimin e sëmundjeve të ndryshme mund të shfrytëzohen radionuklidet të cilat
zbërthehen me lirim të rrezeve alfa , beta dhe gama ,
Ⓣ Radionuklidi Y zbërthehet me zbërthim beta minus dhe shfrytëzohet me mjaft sukses në
trajtimin e karcinomés së mëlçisë dhe pankreasit .
Ⓣ Burimi i rrezatimit nga 60Co mundëson rrezati min e trupit nga një largësi e caktuar .
15. Burimi radioaktiv mund të vendoset mbi sipër faqen e trupit ose të sillet afër sipërfaqes së
tumorit , siç është rasti i brakioradioterapisë me vendosjen intersticiale të izotopit të iridiumit (
192Ir ) apo cesi umit ( ¹37Cs ) .
16. Secili radionuklid dallon nga tjetri nga karakter istikat fizike siç janë : mënyra e përfitimit , koha
e gjysmézbërthimit , spektri energjetik dhe energjia e voltazhit .
17. Radionuklidet të cilat futen në organizëm për qëllime diagnostike ose terapeutike , preferohet
të kenë kohë të përshtatshme të zbërthimit , me qëllim të shmangies së rrezatimit të gjatë të
qelizave , indeve dhe organeve .
18. Secili radionuklid ka kohën e vet të gjysmêz bërthimit ( I ) që e dallon nga radionuklidet tjera.
19. Radionuklidet që shoqërohen me emetim të rrezeve gama me energji të ultë , siç është 1251 (
35keV ) , janë shumë të përshtatshme për diagnos tiken in - vitro.
Ⓣ Radiofarmakët janë produkte farmakologjike të shenuara ( markuara ) me radionuklide .
30
MJEKESI NUKLEARE 6. Radioterapia metabolike
6. RADIOTERAPIA METABOLIKE
• Ne vitin 1914, Frederick Soddy shkroi nocionin e izotopeve-elemente qe kane te njejtat veti kimike
dhe biokimike, por qe jane radioaktive dhe te detektueshme jashte organizmit te gjalle.
• Irene dhe Frederic Jolit-Curie, zbulojne radioaktivitetin artificial ne vitin 1934.
➢ FUSHAT E MJEKESISE NUKLEARE

IN-VITRO: RADIOIMUNOLOGJIA
• Radioimunologjia mundeson dozimin e nje substance S ne nje mjedis biologjik.
• Nje antitrup specifik-reaktant vepron ne antigjen-substance te caktuar, sipas reaksionit reverzibil:
- Duke markuar reaktantin R ose substancen S, mundesohet matja e perqendrimit te shume
perberesve biologjik, si hormoneve steroide, tiroides, hipofizes, pankreasit etj.
IN-VIVO: SCINTIGRAFIA
• Administrohet ne trupin e pacientit, izotopet radioaktive perdoren per ekzaminime dinamike:
metabolizmi i hekurit, eksplorimi i vellimi te gjakut dhe matja e debitit.
• Imazhi i fituar, vizualizon edhe morfologjine edhe funksionin e organit.
TERAPEUTIKE: RADIOTERAPIA METABOLIKE

• Radioterapia eshte metode e trajtimit te kancerit permes rrezeve jonizuese. Ndahet ne:
Ⓣ Radioterapi eksterne: burimi i rrezatimit eshte jashte organizmit. Me Cobalt
- Radioterapi intersticiale (brahiterapia): burimi i rrezatimit vihet ne kontakt me tumorin ose
me organin e zbrazet.
- Radiokirurgjia: tumori pritet me ane te nje vrushkulli rrezesh te fokalizuara mire.
- Radioterapia interne (e vektorizuar): burimi radioaktiv merret ne forme te lenget apo si
kapsule, injektohet apo merret nga goja dhe kapet per qelizat e shenjesteruara per trajtim.
➢ RADIOTERAPIA METABOLIKE
• Njihet ndryshe edhe si radioterapi interne ose e vektorizuar.
• Bazohet ne efektin terapeutik te rrezeve beta minus te emetuara nga izotopet e jodit-131.
• Emetimi sekondar i rrezeve gama, mundeson detektimin nga jashte.
INDIKACIONET
• Perdoret per trajtimin e tiroides me hipertiroidizem.
Sinoviorteza me 169Er, 90Y, dhe 186Re

• Injektim direkt ne nyje, te artriti kronik rezistent ne terapi klasike.
• Indikacionet: monoartheritis recidivans, polyarthiri reumatoid, komplikimet artikualre te
hemofilise.
Ⓣ Per nyjet e vogla, perdoret:
- Erbiumi-169, emetues beta minus, me t ½=9.5 dite, energji mesatare 120 keV, depertueshmeri
0.3mm ne indin e bute, doze 10-80 MBq.
Ⓣ Per nyjet e mesme, perdoret:
- Reninium-186, emetues beta minus, t ½=3.7 dite, energji mesatare 330 keV, depertueshmeri
1.2mm ne indet e buta, doze 70-110 MBq.
Ⓣ Per nyhet e medha, perdoret:
- Ytrium-90, emetues beta minus, t ½=2.7 dite, energji mesatare 760 keV, depertueshmeri
3.8mm ne indet e buta, doze 10-80 Mbq.
Ⓣ Policitemia me 32P
- Policitemia rubra vera eshte hiperplazi e palces kockore me prodominim te linjes eritrocitare.
31
- Trajtimi behet me injektimin e fosforit-32, t ½=14 dite, energji mesatare 570 keV, depertim
3mm, aktivitet 100-200 MBq.
Tumoret neuroendokrine me MIBG 131I

• MIBG eshte analog i epinefrines.
Ⓣ MIBG i markuar me jod-131 lidhet per qelizat kromatofine te sistemit autonom periferik.
Ⓣ Disa tumore malinje neuroendokrine jane: paraganglioma, feokromacitoma, neuroblastoma
• MIBG eshte analig i kaliumit.
• Trajtimi me aktiviteti 5.5 MBq te MIBG jod-131, jepet cdo 6 muaj, per permiresim te gjendjes se
pergjishme dhe per dhembje.
Metastazat kockoke me dhembje me 89Sr dhe 153Sm

• Metastazat ne kocka detektohen permes scintigrafise me Tc-99m DDP.
• Stronciumi-89
- Eshte analog i kalciumit
- Emetues 100% beta minus me t ½=50.5 dite, depertim 8mm, aktivitet prej 150 MBq IV.
Ⓣ Perdoret per trajtimin e metastazave hipersensitive te kancerit te prostates.
• Samariumi-153
Ⓣ Indikohet ne trajtimin e metastazave osteoblastike qe fiksojne bifosfonatet, pra
hiperakumuluese per scintigrafine
- Samariumi-153 si leksidronamit, lidhet per kristalet e hidroksiapatitit.
- Eshte emtues beta negativ.
- Indikohet te metastazat e kancerit te mushkerive, prostates, gjirit, veshkave, por edhe te
tumoret primitive te kockave si osteosarkaoma.
- Administrohet ne doze 37 MBq/kg IV dhe ngadal.
Karcinoma hepatocelulare me 131I

Ⓣ Trajtim te karcinomave hepatocelulare jo te operueshme dhe Zvogelimi i rrezikut nga recidicat
postoperator behet me lipiodol I-131, emetues beta negativ me energji 200 keV dhe rreze gama
me energji 360 keV.
• Lipidol jod-131 administrohet intraarterial ne arterien hepatike 3 ml lipiocis te markuar me 60 mCi
te jodit-131 (2.2 GBq), qe bllokohet ne nivel te tumorit
➢ INDIKACIONET PER JOD-131

TRAJTIMI I ADENOMES SE PLUMER-IT (NODUSIT TE NXEHTE AUTONOM TOKSIK)
• Nodusi i nxehte autonom dhe toksik fikson te gjithe jodin e administruar, kurse pjesa e parenkimes
se tiroides nuk rrezatohet aspak.
Ⓣ Administrohet aktivitet prej 20 mCi (74 MBq)
TRAJTIMI I SEMUNDEJS SE BASEDOW-IT DHE HIPERTIROIDIZMAVE TE TJERE (GUSHA TOKSIKE
SEKONDARE)
• Jodi-131 ka kohe gjysmezberthimi 8.02 dite
Ⓣ Administrohen 5-15 mCi I-131 orale.
• Doza efektive dhe mesatare sillet rreth 80 siverta.
➢ PATOLOGJITE MALINJE TE TIROIDES

• Kanceret e gjendres tiroide jane:
Ⓣ Karcinoma papillare 90%
- Karcinoma folikulare 5%
- Karcinoma me pak te diferencuar dhe
32
- Karcinoma ne forme onkocitare 5%
• Scintigrafia me pertekneteat Tc-99m apo I-123 konfirmon karakterin hipofiksues.
Ⓣ 5 % e noduseve solide te ftohta ne scintigrafi, jane kancere te gj tiroide.
• Klasifikimi TNMR i patologjive malinje te tiroide – (shiko tab 6.1, faqe 51 liber)
➢ MARRJA E PELQIMIT DHE TRAJTIMI ME I-131

Ⓣ Doza ablative, pas tireoidoktomise total, ka per qellim:
- Shkaterrimin e te gjiith indit te ngelur, te shendosh apo neoplazik
- Bilancin scintigrafik qe eshte i ndjeshem per detektimin e metastazave ne nyjet limfatike dhe
metastazat e largeta.
- Optimizimin e percjellejs se mevonshme permes dozimit te tiroglobulines.
Ⓣ Kjo doze ablative jepet kur TSH>40mU/L/
• Per pacientet me rrezik te larte (>45 vjec, T 1-3 dhe N1b ose T4)
- Radioterapia eshte sistematike
• Per pacientet me rrezik te ulte:
- Radioterapia eshte e deshirueshme
• Para trajtimit, pacienti nuk duhet te marre terapine substituive, sepse duhet indukuar
hipotiroidizem.
• Terapia jepet 4-5 jave pas tireoidektomise totale.
• Ne 90-95% te rasteve terapia tregon efikasitet te menjehershem.
• Te rastet e metastazave ne nyje limfatike lokale apo rajonale apo te largeta, trajtimi duhet
perseritur, maksimum 4 seanca.
1. Shfrytëzimi i rrezatimit për trajtimin e sëmund jeve quhet radioterapi
2. Radioterapia mund të jetë ne formë të rrezatimit të jashtëm , terapisë së kontaktit dhe futjes ë
radion uklideve në organizëm .
Ⓣ Radioterapia eksterne , kur burimi i rrezatimit është jashtë organizmit , siç janë akceleratorët lin
earë të elektroneve dhe bombat me kobalt .
4. Rrezet mund të përdoren edhe për qëllime ra diokirurgjike , kur tumori pritet nga një tufë
rrezesh mirë të fokusuara ( gamme knife ) .
5. Radioterapia intersticiale ose brahiterapia paraqet formën kur burimi i rrezatimit vihet në
kontakt me tumorin ose me organin kavitar ( shufrat e 192 Ir , 137 Cs etj ) .
6. Terapia interne ( radiometabolike ) paraqet formën e administrimit oral ose parenteral të radio
nuklideve me qëllim të sëmundjeve të ndryshme , kryesisht endokrine
7. Trajtimi radiometabolik kryesisht bëhet përmes shfrytëzimit të radionuklideve që zbërthehen
me zbërthim beta minus .
8. Rrezet B të energjisë mesatare prej 200keV kanë një rrugëtim ( depërtim ) mesatar prej një
milimetri në indin e butë të organizmit
9. Trajtimi i kancereve të tiroides dhe hipertire oidizmit janë indikacionet kryesore të
radioterapisë metabolike .
10. Në rastet me artrit kronik ku trajtimi klasik është joefikas , radioizotopet artificiale mund të
përdoren përmes injektimit direkt në nyje ( artikula cione )
11. Indikacionet kryesore janë : monoarthritis recidivans , polyarthriti reumatoid , komplikimet
artikulare të hemofilisë .
12. Për trajtimin e nyjave të vogla , p.sh. , ato të duarve , në përdorim është erbium - 169 , ( Er )
emetues B me T2 prej 9,5 ditë dhe energji mesa tare rreth 120 KeV .
33
Ⓣ Për trajtimin e nyjave të mesme është në për T1 / 2 dorim reniumi - 186 ( % Re ) , emetues B
me T rreth 3,7 ditë dhe energji mesatare 330 keV .
Ⓣ Për trajtimin e nyjave të mëdha për shembull gjurit , shpatullës , kërdhokullës ose krahut ,
shfrytëzohet itriumi - 90 ( Y ) , emetues B me T₁ / 2 prej 2,7 ditë dhe energji mesatare 760 KeV
Ⓣ Policitemia rubra vera trajtohet me aplikimin e fosforit 32 ( 32p ) , beta emetues me T ,,, rreth
14 ditë dhe energji mesatare 570 KeV . 1/2
Ⓣ Disa tumore malinje neuroendokrine si paragan glioma , feokromocitoma tek të rriturit dhe
neuro blastoma tek fëmijët trajtohen me 13¹1 MIBG .
17. Terapia radiometabolike e metastazave ne kocka propozohet kur nuk është efikase terapia
eksternale e rrezatimit
18. Për trajtimin e metastazave hiperalgjike të kancerit të prostatës preferohet administrimi intra
venoz i 150 MBq stroncium - 89 ( 89Sr )
Ⓣ Për trajtimin e karcinomave hepatocelulare jo të operueshme si dhe zvogëlimin e rrezikut të
recidiveve postoperatore sot shfrytëzohet jodi - 131 i cili aplikohet në rrugën intraarteriale në
dozë me aktivitet 60 mCi të 13¹1 lipidolit .
Ⓣ Trajtimi radiometabolik i nodusit autonom te nxehte të tiroides behet me aplikimin per os të
1311 në dozë me aktivitet 20mCi .
34
MJEKESI NUKLEARE 7. zbulimi dhe matja e radioaktivitetit
7. ZBULIMI DHE MATJA E RADIOAKTIVITETIT

• Gjate zberthimit radioaktiv, lirohet radioaktivitet permes emetimit te grimcave apo valeve
elektromagnetike.
• Intensiteti i rrezatimit te zbuluar jashte burimit mund te jete ekuivalent, por jo i barabarte me
intensitetin e burimit te rrezatimit, pershkak te disa faktoreve si:
- Matja gjeometrike – intensiteti i rrezatimit varet nga largesia e vete burimit radioaktiv
- Bashkeveprimi i rrezatimit me lenden neper te cilen rrezatimi kalon
- Menyra e zbulimit dhe efikasiteti.
MATJA GJEOMETRIKE
• Intensitetin e zberthimit radioaktiv e paraqet numri i grimcave, perkatesisht fotoneve qe kalojne
neper njesine e siperfaqes se vendosur para tufes se rrezatimit ne njesine e kohes.
• Intensiteti i rrezatimit eshte proporcional me aktivitetin e burimit radioaktiv.
DETEKTORET JONIZUES
• Gjate bashkeveprimit te rrezatimit me materien, ndodhe jonizimi. Keshtu jane ndertuar dhoma
jonizuese me gaz, neper te cilin kalon rrezatimi dhe shkakton jonizimin e gazit.
• Dhoma jonizeues, numeruesi i Gajger Milerit dhe numeruesi proporcional – jane aparate qe
punojne sipas parimit te jonizimit dhe zbulojne rrezatimin radioaktiv.
• Keto jane te ndertuara nga nje kondensator, qe perbehet nga: burimi energjetik, ndryshuesi i
tensionit dhe galvanometri (i cili e regjistron vleren e caktuar te jonizimit).
• Dhoma jonizuese punon nen ndikimin e tensionit te fushes elektrike, keshtu mundeson
regjistrimin e te gjitha joneve te krijuara, qe arrijne ne elektroda dhe me rritjen e tensionit elektrik
me tej nuk mund te rritet intensiteti i rrymes.
• Permes dhomes jonizuese njehesohet fluksi i radioaktivitetit.
• Numeruesi i Gajger Millerit – perbehet nga ena qe eshte e mbeshtjelle me katoda ne forme
cilindrike, ndersa anoda ndodhet ne mes te cilindrit.
• LEXO NE LIBER
DETEKTORET SCINTILUES
Ⓣ Detektoret e ngurte perdoren per detektimin e rrezatimi me energji te ulte dhe jonizim te paket
(si rrezet gama, grimcat me energji te ulte alfa dhe beta).
• Detektoret e ngurte, gjate bashkeveprimit me rrezatimin, kane vetin e flouroshences, kjo sepse
lenda e ngurte ka veti te emetoj gjatesi cale te drites se dukshme ose ultraviolet.
• Sulfiti i zinkut – perdoret per detektimin e grimcave te medha si alfa dhe protoneve.
• Antraceni, naftalina dhe flouret plastike – perdoren per detektimin e elektroneve me energji te
ulte.
• Kristali i joditit te natriumit qe permbane gjurme taliumi, si nje pershpejtues i procesit – perdoret
per detektimin e rrezatimit gama.
• Grimcat beta me energji shume te ulte detektohen shume veshtire.
• Numeruesi gama scintilues permbane NaI-Tl, qe kur bashkevepron me rrezet jonisuese, emeton
rreze te drites.
Ⓣ Taliumi i shtohet kristalit te joditit te natriumit, ne menyre qe efekti i scintilimit te ndodhe
edhe ne temperature dhome.
• Rrezet gama kur kalojne neper kristal, absorbohen permes disa proceseve: procesit te fotoefektit,
efektit Kompton dhe procesit te krijimit te ciftit te joneve. Keto procese krijojne elektrone te lira,
qe bashkeveprojne me elektronet e kristalit dhe japin energjine e duhur. Kjo energji mundeson qe
elektronet e kristalit te kalojne nga nje nivel energjetik me i ulte, ne nje nivel me te larte energjetik
dhe lirohen fotone (ndonese ne numer te vogel). Fotonet e cliruara arrijne ne fotokatode, dhe
clirojne fotoelektrone. (1 foton jep 7-10 fotoelektrone).
35
Ⓣ Fotoelektronet pershpejtohen ne gypin e fotomultiplikatorit, qe perbehet nga 10-14 dinoda
pozitive. Gjate perplasjes se fotoelektroneve neper dinoda, ndodhe shumezimi i tyre 106-108.
• LEXO NE LIBER
Ⓣ Numeruesi scintilues i lenget – perdoret per regjistrimin e rrezatimit beta me energji te ulte.
• Pershkak qe nje pjese e rrezeve beta absorbohet qysh ne burim, duhet qe atomet radioaktive
sillen direkt ne kontakt me lenden flouroshente. Kjo behet permes tretjes se substancave
radioaktive ne scintiuluesin e lenget – kjo paraqet tretesiren e lendes flouroshente ne tretes
organik.
• LEXO NE LIBER
KOLIMATORET
• jane pjese e sistemit per detekim te rrezatimit, qe vendosen perpara dhe shume afer kristalit
scintilues.
Ⓣ Ata mbrojne sistemin scintilues nga rrezatimi i jashtem dhe orientojne sakte gama fotonet drejt
kristalit.
• Perbehen nga plumbi dhe kanje nje ose shume vrima, neper te cilat kalojne rrezet radioaktive.
• Vrimat e kolimatorit mund te jene ne forme konike a cilindrike, me thellesi dhe gjeresi te
ndryshme.
Ⓣ Kolimatoret me vrima paralele – perdoren per regjistrimin e radioaktivitetit integral nga siperfaqe
te medha (te tere organit).
• Kolimatoret fokusues – perdoren per rritjen e ndjeshmerise se metodes dhe rezulucionit, per
regjistrimin e aktivitetit ne pika te vecanta te burimit.
• Sipas energjise qe duhet te detektojne perdoren disa lloje te kolimatoreve:
- LEGP (low energy general purpose) – detektim te burimeve radioaktive me energji te ulte.
- LEHR (low energy high resolution) – detektim te burimeve radioaktive me energji te ulte.
- LEUHS (low energy ultra-high resolution) – detektim te burimeve radioaktive me energji te
ulte.
- MEGP (medium energy general purpose) – me energji te mesme
- HEGP (high energy general purpose) – me energji te larte
- HEPINH (high energy pinhole) – me energji te larte.
• Trashesia e mureve ndarese te vrimave te kolimatoret per energji te vogel eshte 0.18-0.36 mm.
Ndersa te kolimatoret per energji te larte eshte afersisht 1.6mm.
• Kolimatori, kristali dhe fotomultiplikatori – paraqesin pjesen detektuese, qe lidhen per sonden
numeruese, qe eshte levizese dhe lidhet me pjesen elektronike.
• LEXO NE LIBER
➢ PJESA ELEKTRONIKE E PERPUNIMIT TE IMPULSIT

• E dime qe nga fotomultiplikatori dalin impulse me amplituda te ndryshme, dhe perforcimi i tyre
behet me sistemin e perforcimit.
• Analizatori i amplitudes (impulsit), mundeson kalimin e impulseve me amplituda sipas vlerave te
percaktuara, ndersa vlerat tjera i diskriminon.
• Diskriminim minimal – paraqet vlera me e ulte e madhesise se percaktuar.
• Diskriminim maksimal – paraqet vleren me te larte te madhesise se percaktuar.
• Diferenca ne mes diskriminimit minimal dhe maksimal quhet – gjeresi e dritares energjetike.
• Dritarja energjetike – eshte e rendesishme per regjistrimin e radionuklideve te ndryshme, ne baze
te spektrit tipik qe e karakterizon fotopikun energjetik.
36
• Ne fotopik – jane te perqendruara fotonet, qe vijne nga pjesa e detektuar dhe ketu nuk ka fotone
nga pjesa tjeter e burimit qe i jane nenshtruar efektit te Komptonit.
• LEXO NE LIBER
➢ PAJISJET MATESE
• Keto pajisje, perpos pjeses detektuese (kolimatori, kristali, dhe fotomultiplikatori) kane edhe
sistemin perforcues, analizatorin e impulseve dhe numeruesin e impulseve.
• Kur duhet regjistrimi i aktivitetit mbi siperfaqe te organeve (gj tiroide, zemres, veshkes, palces
kockore, shpretkes etj) – perdoren aparate ku para kristalit vendoset kolimator (konik apo
cilindrik) me siperfaqe te mjaftueshme per detektimin e sakte te aktivitetit mbi organet.
• Kur duhet regjistrimi i aktivitetit mbi te gjithe trupin – perdoren aparate pa kolimator, por ne
kushte qe pamundesojne depertimin e rrezatimit sekondar nga jashte.
• Gama kamera – regjistron aktivitetin radioaktiv mbi organin ne te njejten kohe, duke mundesuar
rezulucion shume me te mire dhe fotografi me te besueshme.
• Gama kamera – ka kristalin NaI(Tl) me diameter te madhe 35-50 cm dhe trashesi 1 cm. Tubat e
fotomultiplikatorit ne numer 37 deri 91.
• Kur gamafotoni godet kristalin, clirohet fotoni qe regjistrohet ne tubin e fotomultiplikatorit me te
aferm, pastaj pasi te shumezohet, i nenshtrohet perpunimit elektronik per percaktimin e
koordinatave te scintilimit (X dhe Y) dhe energjise se liruar (Z).
• Ne mes te kristalit dhe fotomultiplikatorit, gjenden drejtuesit e drites, gypa plastike speciale per
mbledhjen e drites se dale nga cdo scintilimi dhe shperndarjen e saj ne fotomultiplikatoret qe
duhet te sigurojne rezulucionin, uniformitetin dhe linearitetin e regjistrimit.
• Kolimatori eshte pjesa e pare qe nje gama foton ndeshet pas emetimit nga trupi i ekzaminuar.
Ⓣ Kolimatoret mund te jene me kanale paralele.
Ⓣ Kolimatoret me kanale divergjente – perdoren per studimin e organeve me siperfaqe te medha.
Ⓣ Kolimatoret me kanale kovergjente – perdoren per studimin e organeve te vogla.
Ⓣ Kolimatoret pinhole – perdoren per studimin e organeve me siperfaqe fare te vogel, si gj tiroide.
Keta kane hyrje ne forme te nje pike.
• Rezulucioni dhe ndjeshmeria – varen nga diametri i zgavres dhe largesia e burimit.
- Nese diametri i vrimes eshte me i vogel, rezulucioni do te jete me i madh, por ndjeshmeria me
e vogel dhe e kunderta.
• Gama kamerat kane: nje, dy apo tre detektore. Me forme drejtkendeshe dhe rralle te
rrumbullaket.
• Ekzaminimi planar – mundeson imazhe me dy dimensione
• Tomografia emisionale e kompjuterizuar mundeson imazhe me 3D. Ajo behet permes rrotullimit
te gama kameres perreth pjeses se caktuar me c’rast fitohet imazh me prerje transversale.
• Ne mjekesi nukleare, perdoret Tomografia emisionale e kompjuterizuar me nje foton (SPECT).
- Tomografia emisionale e kompjuterizuar – burimi i rrezatimit radioaktiv ndodhet ne trupin e
pacientit.
- Tomografia aksiale e kompjuterizuar – burimi i rrezatimit radioaktiv jane rreze X qe perfitohen
ne aparat special dhe kalojne permes trupit te pacientit ne pllaken fotografike.
1. Radioaktivitet mund të zbulohet përmes aparat eve speciale të përgatitura për këtë qëllim .
2. Intensiteti i zbuluar i rrezatimit jashtë burimit mund të jetë ekuivalent por jo i barabartë me in
tensitetin nga vetë burimi i rrezatimit , meqenëse në këtë ndikojnë një varg faktorësh siç janë :
3. matja gjeometrike , bashkëveprimi i rrezatimit me lëndën nëpër të cilën rrezatimi kalon dhe
4. mënyra e zbulimit dhe efikasitetit .
37
5. Intensiteti i zbërthimit radioaktiv paraqet num rin e grimcave , përkatësisht fotoneve të cilat
kalojnë nëpër njësinë e sipërfaqes së vendosur para tufës së rrezatimit për njësi të kohës .
6. Intensiteti i rrezatimit është proporcional me aktivitetin e burimit radioaktiv .
7. Nëse një burim radioaktiv në formë të një pike është i vendosur në një mjedis homogjen
atëherë shpërndarja e rrezatimit nga ai burim nëpër hapë sirë do të jetë në formë të një sfere
simetrike .
8. Gjatë kalimit të rrezatimit nëpër sipërfaqe të sferës , intensiteti i plotë do të bie me katrorin e
largësisë .
9. Nëse burimi radioaktiv ndodhet në mjedisin i cili karakterizohet me koeficientin linear të
absorbimit μ , atëherë intensiteti do të bie krahas koeficientit të absorbimit .
10. Zbuluesit e rrezatimit mund të jenë jonizues , scintilues , gjysmëpërçues dhe kimik .
Ⓣ Komora joinizuese , numruesit proporcional dhe Giger Mulleri bëjnë pjesë në zbuluesit jonizues
.
12. Parimi i cili dallon zbuluesit jonizues është ten sioni i fushës elektrike në të cilin punojnë .
Ⓣ Komora jonizuese punon nën ndikimin e ten sionit të fushës elektrike , që mundëson
regjistrimin e të gjitha joneve të krijuara , të cilat arrijnë në elektroda dhe me rritjen e tensionit
elektrik më tej nuk mund të rritet intensiteti i rrymës .
14. Përmes dhomës jonizuese është e mundur të njehsohet fluksi i radioaktivitetit .
15. Numruesit proporcionalë punojnë në fushën e tensionit elektrik ku është i ruajtur
proporcionaliteti në mes të numrit të çifteve të joneve sekondare dhe primare .
16. Giger Mulleri punon në fushën elektrike me ten sion ku i tërë fluksi i joneve të sapo krijuara
mundë son regjistrimin individual të grimcave radioaktive .
Ⓣ Për detektimin e rrezatimit gama më i për shtatshëm është kristali i joditit të natriumit i cili
përmban në gjurmë taliumin , si përshpejtues të procesit .
18. Grimcat beta me energji shumë të ulët janë më vështirë që të detektohen prandaj mostra
radioak tive për ekzaminim mund të tretet në tretjet që përmbajnë scintilues organik .
19. Efikasiteti i transformimit të energjisë së caktuar të gama fotonit në impulsin elektrik përkatës
është vetëm 0.7 sepse kemi interferimin e shume faktorëve , p.sh. efektin e Komptonit , që
humbin 0.3 të energjisë .
20. Për qëllime të detektimit të aktivitetit me vlera të ulëta të rrezeve gama janë përgatitur
numëruesit scintilues zgavrorë në të cilët mbetet më tepër se 95 % e rrezeve gama të emetuara
.
21. Për numërimin e rrezeve gama me energji të vlerave mesatare përdoren detektorët të cilët në
vete përmbajnë kristale me diametër dhe lartësi 5 cm me formë të cilindrit .
22. Në rastin e detektimit të izotopeve me energji të lartë ( 13¹1 dhe 59Fe ) shfrytëzohen kristalet
me diametër deri në 22 cm dhe me trashësi 1 cm , apo rrjeta e kristaleve të vogla të renditura
në formë të mozaikut .
38
MJEKESI NUKLEARE 8. metodat radioimunologjike
8. METODAT RADIOIMUNOLOGJIKE
• Seleksionimi i metodave varet nga:
- Karakteristikat e antigjenit (Ag)
- Karakteristikat e antitrupit (At)
- Perqendrimi i Ag qe duhet te percaktohet
• Metodat imunokimike
- Indirekte (pashenues/ imunodifuzioni/ imunonefelometria) – vizualizim direkt i kompleksit At-
Ag nga formimi i precipitatit te dukshem
- Direkte (me shenues) – Ag ose At shenohen me makures. Si marker perdoren: izotopet,
enzimat, substancat flouroshente ose luminishente.
• Metodat sipas markuesit te Ag/At
- Metoda radioimunologjike me izotope
- Metoda enzimoimunologjike me enzima
- Metoda flouroimunologjike me substanca flouroshente
- Metoda luminoimunologjike me substanca luminishente
➢ ANALIZAT RADIOIMUNOLOGJIKE
• Jane teknika kuantitative dhe kualitative me ndjeshmeri te larte.
• Ato sherbejne per:
- Detektim te pranise dhe matjen e perqendrimit te Ag dhe At.
- Percaktimin e afinitetit te At.
- Percaktimin e imunokomplekseve te fituara.
• Me RIA in vitro, matet cdo substance biologjike per te cilen ka Ats.
• Antigjeni i plote:
- Ka imunogjenitet, qe indukon sintezen e At
- Ka antigjenitet, qe ndervepron me At
• Hapteni:
- Nuk ka imunogjenitet vetvetitu, por ai shfaqet kur hapteni lidhet per proteina.
• Substancat e nevojshme per aplikimin e RIA:
- At specifike per Ag qe duam te percaktojme
- Ag i markuar me material radioaktiv
- Metode per mes se ciles mund te ndajme Ag* e markuar nga kompleksi Ag-At.
- Aparati per matjen e radioaktivitetit.
• RIA eshte metode kompetitive sepse:
- Ag qe duhet percaktuar (i pacientit) konkuron me Ag* e markuar me reagens.
- At futet ne reaksion me te dy Ag.
• Nese perqendrimi i Ag* eshte i barabarte me Ag, atehere:
- lidhen ½ per Ag* dhe
- ½ per Ag.
• Nese perqendrimi i Ag eshte me i madh se Ag*:
- Shumica e At lidhen per Ag
- Nje pjese e Ag* mbetet e lire (pa u lidhe me At).
• Prandaj,
- Intensiteti i lidhjes se Ag* eshte ne perpjestim te zhdrejte me perqendrimin e Ag qe po
percaktojme
- Sa me shume mbetet Ag* e lire, aq me i larte eshte perqendrimi i Ag ne gjak.
At+Ag*+Ag↔AgAt+Ag*At+Ag+At*
• Matet radioaktiviteti i Ag* te lire, Ag* duhet te ndahet nga kompleksi Ag-At, permes:
39
- Ag* i lire ndahet nga Ag*-At, duke e lidhe me At ne fazen solide me glutar aldehid
- Centrifugim
- Gel filtrim
- Adsorbim
- Precipitim te kompleksit Ag-At me sulfat amoni, etanol, dioksan/ polieten glikol.
• Matet aktiviteti i Ag* te lire ne:
- Beta numerues, kur markohet me 3H ose 14C
- Gama numerues, kur markohet me 125-I
• Perqendrimi i Agm lexohet nga lakorja e standardit
• Radioaktiviteti i Ag* eshte ne proporcion te zhdrejte me perqendrimin e Ag qe percaktohet ne
mostren e te semurit
- Kur matet radioaktivitetiti i Ag* te lire, larkorja rritet proporcioanl me rritjen e perqendrimit te
Ag qe percaktohet
- Kur matet radioaktiviteti i kompleksit Ag*-At, lakorja ulet proporcional me rritjen e
perqnderimit te Ag qe percaktohet.
• Me RIA percaktohen:
- Hormonet: peptide, jopeptide dhe proteinike
- Nukleotidet ciklike
- Medikamentet
- Proteinat e viruseve
- Enzimat
PERPARESITE DHE MANGESITE

• LEXO NE LIBER
➢ RIA – ANALIZA RADIOIMUNOLOGJIKE

• Ag* eshte i markuar
• Per percaktim te: Hormonet (peptide, jopeptide dhe proteinike), Nukleotidet ciklike,
Medikamentet, Proteinat e viruseve, Enzimat.
➢ IRMA – ANALIZAT IMUNORADIOMETRIKE

• At* eshte i markuar.
• Teknika sandwich (e dyfishte)
• Percakton perqendrime shume te ulta te hormoneve
➢ IRMA INDIREKTE
• Pas lidhjes se At* per kompleksin AgAt1, matet teprica e At*2 te lire (qe nuk eshte lidhur).
➢ ANALIZA CPBA – LIDHJA KOMPETITIVE PER PROTEINA

• Lidhja kompetitive per proteina
• Percaktim te Tiroksines
➢ METODA E RADIORECEPTOREVE
• Si reaktant specifik lidhes perdoren receptoret specifik te hormoneve
• Percaktohen receptoret hormonal: TSH< ACTH, insulines dhe GH.
➢ EIA - METODA ENZIMOIMUNOLOGJIKE

• Njeri reaktant (Ag ose At) markohen me enzime
40
• Percaktohet aktiviteti i enzimit qe eshte markuar.
• Enzimat qe perdoren si markues jane: peroksidaza, fosfataza alkaline, lizozina, malat deH, glukoze-
6-deH.
• Substrate jane: substancat kromogjenem flourogjene ose luminishente.
• Ne baze se kush markohet EIA ndahet ne:
- EIA – markohet Ag*
- IEMA – markohet At*
• Sipas parimit te reaksionit:
- Kompetitive – sasi e kufizuar e At
- Jokompetitive – sasi e pakufizuar e At
• Sipas ndarjes se kompleksit Ag-At:
- Heterogjene – kompleksi ndahet
- Homogjene – kompleksi nuk ndahet
• Kjo metoda EIA eshte me e mire se RIA sepse reaktantet jane me stabil.
➢ EMIT – ENZYME MULTIPLIED IMUNOASSAY TECHNIQUE

• Metode kompetitive
• Percaktim te medikamenteve ne gjak dhe urine.
• Ne Ag e pacientit shtohet At specifik, pastaj Ag* i markuar.
- Ag* dhe Ag konkurojne qe te lidhen per At qe jane ne sasi te kufizuar
- Aktiviteti i enzimes rritet ose inkibohet
- Shtohet substrati, matet aktiviteti enzimatik.
➢ ELISA – ENZYME LINKED IMUNOSORBENT ASSAY

• E ngjashme me IRMA, por ketu perdoret enzima.
• Percaktohet: detektim dhe matje te Ag ose At specifik ne gjak (At anti HIV, At HCV, At HBV,
Hormonet e tirpides, HCG, LH, Antigjenet per SST).
• Punohet me dy At:
- At1 – gjendet ne murin e epruvetes
- At2 – eshte i markuar me enzim
• At monoklonal kane afinitet monovalent dhe lidhen te i njejti epitop.
• Te ELISA sancwich – muri i brendshem i epruvetes eshte i veshur me At specifik.
➢ PERCAKTIMI I HORMONEVE
ELISA INDIREKTE
• Muri i brendshem i epruvetes i veshur me Ag per At specifik ne gjak
• Intensisteti i ngjyres eshte proporcional me perqendrimin e At ne moster.
ELISA DIREKTE
• Muri i brendshem i epruvetes i veshur me Ag per At specifik ne moster.
• At ne moster i markuar me enzim.Shtohet susbtrat kromogjen.
• Me ELISA percaktohen:
- At Anti HIV, At per HCV, At dhe Ag per HBV
- Hormonet e tiroides, HCG, LH
- Ag per SST si HIV, klamidia, toksoplasma gondi, HBV, HCV
- Alergjenet e ndryshme
Perparesite e metodes ELISA

• LEXO NE LIBER
41
Mangesite e metodes ELISA
• LEXO NE LIBER
➢ FIA - METODA FLOUROIMUNOLOGJIKE OSE (FIA – FLOUROIMMUNOASSAY)

• Markues eshte material flourogjen
• Substratet flourogjene kane ndjeshmeri te larte.
• Flourofori qe perdoret eshte: flouroscein izotiocijanat (FITC)
➢ FIA KOMPETITIVE - METODA FLUOROIMUNOLOGJIKE KOMPETITIVE

• Ag* dhe Ag i mostres konkurojne te lidhen me At qe gjenden ne murin e brendshem te epruvetes.
• Ag* e rrite flouroshencen pas lidhjes.
➢ FPIA - METODA FLUOROIMUNOPOLARIZUESES (FPIA, FLOURESCENCE POLARIZATION

IMMUNOASSAY)
• Percaktim i hormoneve dhe medikamenteve
➢ SLFIA - METODA FUOROIMUNOLOGJIKE ME STUBSTRAT FLOUROSHENT (SLFIA, SUBSTRAT-

LABELED-FLUOROIMMUNOASSEY)
• Ag* i markuar me substrat flouroshent per enzimen qe perdoret ne reaksion.
➢ LIA - METODA LUMINOIMUNOLOGJIKE (LIA, LUMINOIMMUNOASSAY)

• Markues i Ag ose At substanca luminishente si:
- Luminoli, izoluminoli dhe derivatet e tyre ose
- Enzima bioluminishente si kinazat, luciferazat dhe deH e varura nga koenzima NADP.
➢ LIA KOMPETITIVE
• Ag* me luminol dhe Ag i mostres konkurojne te lidhen per At qe jane te lidhura ne fazen solide ne
murin e epruvetes.
• Formohet kompleksi Ag/at. Shtohet enzima qe vepron ne luminol e Ag*. Substrati luminishent
hidrolizohet, lirohet energji si drite qe mund te matet.
➢ METODA ILMA - IMUNOLUMINIMETRIKE

• At* i markuar
➢ ICMA
• Metoda imunokemiluminimetrike
• At* i markuar
➢ METODA ENZIM-IMUNOLOGJIKE
• At2* me enzime + substrati → ngjyre → matet
➢ METODA FLUORO-IMUNOLOGJIKE
• At2* me substrat flouroshent + kompleksi Ag/At → rritet flouroshenca e At2*
➢ METODA LUMINO-IMUNOLOGJIKE
• At2* me substrat luminishent + enzima → hidrolize → drite → matet
42
➢ PERMBLEDHJE E METODAVE
Markimi i antigjenit (Ag*) Markimi i antitrupit (At*)
Metoda me izotope RIA IRMA
CPBA Lidhja kompetitive per proteina
Metoda me Radioreceptore Receptoret specifik te hormoneve
Metoda me enzima EIA IEMA
EMIT ELISA
Metoda me substanca FIA IFMA
flouroshente SLFIA
Metoda ne substanca LIA (cilindo edhe Ag edhe At) LIA (cilindo edhe Ag edhe At)
luminishente LIA kompetitive ILMA
ICMA
➢ PIKA PERMBLEDHESE
1. Nemjekesine nukleare, me diagnostike in vitro nenkuptohen metodat radioimunologjike me
ane te se cilave percaktohet pergendrimi i substancave te ndryshme ne trupin e njeriut.
Ⓣ Metodat imunokimike jane metoda te cilat bazohen ne reaksionin antigjen antitrup.
3. Metodat imunokimike jane shume te ndjeshme (sensitive) dhe te thjeshta per pune sepse
reaksioni antigjen antitrup eshte reaksion shume specifik.
4. Metodat e ndryshme imunokimike dallohen njera nga tjetra vetem nga teknika e matjes se
kompleksit te fituar antigjen antitrup.
Ⓣ RIA eshte metode imunokimike kompetitive, e cila punon sipas principit te reaksionit te
konkurimit ne mes te antigjenit i cili percaktohet (Ag), p.sh ., hormonet ose markeret e
tumoreve te cilet percaktohen ne gjakun e te semurit me ane te nje antigjeni te shenuar (Ag*).
6. Te analiza RIA kompetitive, te dy antigjenet konkurrojne per tu lidhur me antitrupa specifik te
cilet jane me sasi te kufizuar(te njohur).
7. Intensiteti i lidhjes se antigjenit te markuar Ag* eshte ne perpjesetim te zhdrejte me
perqendrimin e antigjenit Ag i cili gjendet ne gjakun e te semurit, gjegjesisht i cili percaktohet.
8. Per te rritur ndjeshmerine e metodes RIA, te metoda RIA sekvenciale antitrupi dhe antigjeni i
markuar nuk perzihen menjehere me mostren e te semurit, por se pari perzihet mostra e te
semurit me antitrupa dhe inkubohet, gjegjesisht pritet te zhvillohet reaksioni i lidhjes antigjen
antitrup.
9. RIA sekvencionale e percaktimit te antigjenit eshte vecanerisht e pershtatshme kur
perqendrimi i antigjenit ne lengjet trupore eshte shume i ulet.
10. Edhe te RIA kompetitive edhe te RIA sekvenciale, pas inkubimit dhe pas lidhjes se antigjenit me
antitrup,duhet te ndahet Ag* (antigjeni i markuar) i lire, nga Ag* At (kompleksi antigjeni i
markuarantitrup) dhe pas ndarjes matet radioaktiviteti i Ag* te lire.
11. Njehsimi i radioaktiviteti te Ag* te lire behet ne beta ose gama numerues, varesisht se a eshte i
shenuar antigjeni me beta emetues 3H ose 14C, apo me gama emetues 125I.
12. Paralelisht me serine e mostrave,me procedure te njejte, punohen edhe standardet te cilat
jane nje seri reagensesh me perqendrime te njohura te antigjenit.
13. Metodat imunoradiometrike (IRMA) jane metoda ku antitrupi eshte i shenuar me material
radioaktiv.
14. Metoda IRMA zakonisht punohet sipas principit te dyfishte "sandviq", ku antitrupi i cili eshte i
lidhur ne fazen solide, p.sh ., ne murin e epruvetes ku punohet testi, lidhet me antigjenin Ag i
cili gjendet ne mostren e gjakut te te semurit dhe ketij kompleksi AtAg i shtohet antitrupi i dyte
i markuar me jodin radioaktiv 1251 (At*). Antitrupi i dyte reagon me epitopin tjeter te
antigjenit.
43
Ⓣ Te metodat IRMA ne fund te reaksionit njehsohet radioaktiviteti i kompleksit te fituar nga
antitrupi i pare - antigjeni - antitrupi i dyte i markuar (At, Agj At, * ).
Ⓣ IRMA eshte metode me sensitive se RIA, sepse me te mund te percaktohen saktesisht edhe
koncentrimet shume te uleta te hormoneve, p.sh. te TSH.
17. Metoda EIA eshte metode ku njeri reaktant (antigjeni ose antitrupi) eshte i shenuar me enzime
dhe ne fund te reaksionit imunokimik percaktohet aktiviteti i enzimes me te cilin eshte i
markuar reaktanti.
18. EMIT (Enzyme Multiplied ImmunoassayTechnique) eshte metode enzime-imunologjike
kompetetive e cila kryesisht perdoret per percaktimin e koncentrimit te medikamenteve ne
gjak dhe urine.
19. ELISA (Enzyme-Linked-Immunosorbent Assay) eshte teknike enzime-imunologjike e ngjashme
me IRMA-ne, por dallimi eshte se si shenues te kjo teknike perdoret enzima.
20. Te ELISA antitrupi specifik per antigjenin i cili percaktohet, eshte i lidhur me fazen solide, p.sh .,
ne murin e brendshem te epruvetes, kesaj i shtohet mostra e te semurit ku gjendet antigjeni
icili percaktohet dhe nefund i shtohetedheantitrupiidyte i shenuar me enzime.
44
MJEKESI NUKLEARE 9. sistemi endokrin
9. SISTEMI ENDOKRIN
➢ GJENDRAT ENDOKRINE
• Gjendrat kryesore endokrine jane: hipofiza, gj tiroide, gj mbiveshkore, vezoret, pjesa endokrine e
pankreasit, testiset.
• Organ neuroendokrin eshte: hipotalamusi.
• Gjendra me tajim te brendshem konsiderohen edhe gj e epifizes (pineale) dhe gj e timusit.
• Gj endokrine tajojne hormone pas stimulimit: humoral, hormonal dhe nervor, kryesisht me
feedback negativ. Hormonet lidhen per receptoret hormonal ne membranen qelizore ose ne
brendi te qelizave.
➢ HIPOFIZA
• Pjesa e perparme e hipofizes (adenohipofiza) tajon keto hormone: GH, prolaktina, FSH, LH, TSH,
ACTH.
• Lobi i mesem i hipofizes tajon: hormonin melanocit stimulues.
• Lobi i pasem i hipofizes (neuroendokrin) tajon keto hormone: okscitocina dhe vazopresina (ADH)
CRREGULLIMET HIPOFIZARE
Gjigantizmi
• ↑ GH ne femijeri; rritje e kockave te gjata, shuplakave, shputave dhe fytyres.
• Dg: ↑GH ne gjak dhe mos frenim i sekretimit te GH pas dhenies se glukozes. CT dhe MRI
identifikojne pranine e tumorit ne hipofize.
Akromegalia
• ↑ GH pas adoleshences; zgjerim i shuplakave, shputave, fytyres, hundes, buzeve, veshve, kafkes
dhe trashje e lekures.
• 90% shkaktohet nga adenoma e hipofizes; ose tumoret ne organet e tjera qe sekretojne
somatotropine dhe GHRH.
• Dg. ↑ GH ne gjak dhe test negativ i suprimimit te tajimit te GH pas administrimit te glukozes. CT,
MRI, PET zbulim te tumorit primar.
Xhuxhizmi
• ↓ GH; ngecje ne zgjatje te trupit dhe vonim puberteti.
• Faktoret: mutacionet e gjeneve specifike, lendimet e gj hipofizare, sind Turner, ushqyeshmeri e
dobet dhe stresi.
↑ACTH
• Ndikon ne ↑kortizolit nga shtresa glomerulare e gj mbiveshkore dhe jep Semundjen Kushing.
• Shkaktar i ↑ACTH eshte adenoma ne hipofize.
• Dg. ACTH dhe kortizoli ne gjak dhe kortizoli ne peshtyme dhe urine. CT MRI prani te tumorit.
• Testi i suprimimit me deksametazon diferencim i vatres primare:
ACTH ↓ Kortizoli nuk suprimohet Hiperkortizolizem primar (gj

mbiveshkore)
ACTH ↑ Kortizoli suprimohet ne doza te larta. Sindrome Kushing (shtese MRI pituitare)
(nuk suprimohet ne doza te ulta)
ACTH normal ose ↑ Kortizoli nuk suprimohet Prodhim ektopik i ACTH
Semundja Kushing ACTH ↑ Kortizoli ↑

Sindroma Kushing ACTH ↓ Kortizoli ↑
45
Semundja Addison ACTH ↑ Kortizoli ↓
Hipopituitarizem ACTH ↓ Kortizoli ↓
Diabetes insipidus
• Mungese e ADH (vazopresines); qe crregullon balancen e ujit dhe elektroliteve.
• Dg. Percaktimi i perqendrimit te urines, niveli i glikemise, bikarbonateve, Ca++, Na+ dhe
vazopresines ne gjak.
↑ADH-vazopresine (SIADH-sindroma e antidiurezes se tepruar)

• ↑ vazopresine; qe shkakotn hiponatremi.
Sindroma Sheehan
• Nekroze e adenohipofizes nga shoku hemorragjik apo ulja e perfuzionit te hipofizes.
• 56% humbje te sekretimit te te gjitha hormoneve; 46% mungese selektive e hormoneve.
Sindroma Pickardt-Fahlbuch
• Nga nderprerja e qarkullimit venoz portal te gjakut qe lidh hipotalamusin me hipofizen.
• Hipotiroidizem terciar: ↓ TRH, ↓ TSH, ↓ T3, ↓ T4.
• Crregullime funksionale me origjine supraselare si: hipogonadizem sekondar, prolaktinemi
sekondare apo edhe zvogelim i sekretimit te GH.
Hiperpituitarizmi
• ↑i hormoneve te adenohipofizes.
• Shkaktar adenoma hipofizare
Hipopituitarizmi dhe panhipopituitarizmi

• ↓ apo mos sekretim i hormoneve te hipofizes, disave apo te gjithave.
• Shkaktar: adenoma hipofizare, tumoret e trurit, infeksionet, proceset inflamatore, crregullimet
vaskulare, rrezatimi, lendimet, dhe faktoret gjenetik.
➢ GJENDRA TIROIDE
ANATOMIA:
EMBRIOLOGJIA
• Zhvillimi fillon ne diten 24 intrauterine ne dyshemen e faringut dhe bazen e gjuhes, pastaj zbert
para faringut. Per 11 jave folikujt nuk e lidhin jodin, as nuk prodhojne koloid, ndersa deri ne
javen e 18 nuk prodhon tiroksine.
Ⓣ Permes enzimes tiroid peroksidaze, jodi oksidohet ne siperfaqen e qelizave folikualre dhe lidhet
per tirozinen ne tireoglobuline, duke formuar komplesin monojod-tirozine.
Ⓣ Hormonet tiroide lirohen permes procesit te hidrolizes se tireoglobulines.
FIZIOLOGJIA
• LEXO NE LIBER
PATOFIZIOLOGJIA
• LEXO NE LIBER
HULUMTIMI KLINIK
• Hipotireoza
• Hipertireoza
HULUMTIMI LABORATORIK
• T3, T4, TSH, Tg, AntiTPO, Anti Tg, dhe receptoret hormonal.
46
Ⓣ Hipotireoza primare ↓ T4, ↓ T3 ↑ TSH
Ⓣ Hipotireoza sekondare apo terciare * ↓ T4, ↓ T3 ↓ TSH
Ⓣ Hipertireoza primare ↑ T4, ↑ T3 ↓ TSH
Ⓣ Hipertireoza sekondare ↑ T4, ↑ T3 ↑ TSH
Ⓣ Tiroiditi limfocitar dhe tiroiditi Hashimoto ↑ Anti TPO
Ⓣ Semundja Basedow ↑ TSIg
Procese inflamatore, karcinoma te gj tiroide ↑ Tg
Ⓣ * Dallimi i hipotireozave sekondare nga terciare behet permes testit te stimulimit me TRH. Nese
rritet TSH kemi te bejme me hipotireoze terciare.
Testi i fiksimit (akumulimit) te radiojodit ne gjendren tiroide

Ⓣ Perdoret per percaktimin e funksionit te gj tiroide dhe llogaritjen e dozes se pershtatshpe te
radiojodit per trajtim te hipertireozes apo kancerit te gj tiroide.
• Administrohet 131 I oral me doze prej 0.4-0.7 MBq dhe matjet behen pas:
- 4 ore dhe 6 ore: akumulimi normal 6-18%
- Pas 24 ore: akumulimi normal 10-30%
- Akumulim i larte: hipertirozat primare ose sekondare
- Akumulim i zvogeluar: hipotireozat primare ose sekondare
Testi me perklorat
Ⓣ Per diferencim te hipotireozave organike nga hipotireozat e tjera, perkatesisht dg te sindromes
Pendren SP
• Sindroma Pendren shkaktohet nga nje defekt autosomal recesiv ne gjenin SLC26A4 te kromozomit
7, i koduar per proteinen pendrine, qe lidhet me transportin membranor te klorurit te jodit.
• Administrohet radiojod oral.
- Te organifikimi i pamjaftueshem, pas administrimit te perkloratit te kaliumit vjen deri te
hedhja e jodit-radioaktiv jashte gjendres tiroide dhe zvogelim i radioaktiviteti ne gj tiroide.
Testi i stimulimit me TSH

• Behet kur mungon vizualisht nje lob ne sc.
Ⓣ Per diferencim te nodusit hiperfunksional autonom nga agjeneza e njerit lob te gj tiroide.
- Nese pas dhenies se TSH, shfaqen gjurme te lobit, themi se nodusi hiperfunksional ka
suprimuar aktivitetin e lobit tjeter.
- Nese pas dhenies se TSH, mungon lobi, themi se kemi mungese te zhvillimit te lobit ne fjale.
RADIOFARMAKET
• Jodi-123 dhe jodi-131 = rrine te lidhura per disa ore per proteina
• 99mTc = vetem disa minuta
Scintigrafia me 99mTC
• Per identifikim te ndryshimeve morfologjike si ato: difuze, nodulare apo multinodulare.
• Noduset e ftohta: malinjitet 20%
- Nodus hipofunksional – zvogelim i akumulimit te I-123, I-131 apo 99mTc-pertenetatit
- Nodus afunksional – nuk akumulon fare radioizotop
• Noduset e nxehta:
- Nodus funksional – kur akumulon radioizotopin ekuivalent me indin normal
- Nodus hiperfunksional (nodus vale) – kur akumulon me teper radioizotop
• Indikacionet per Sc me 99mTc jane:
PERGATITJA E PACIENTIT
• Jo barna qe pengojne akumulimin e jodit ne tiroide
47
• A eshte shtatezen apo gjidhenese
• Mjete kontrasti me jod
• Ushqime me shume jod
• Laboratori i gj tiroide
• Historia e marrjes se radionukludeve me heret.
PROTOKOLLI I SCINTIGRAFISE
• Radioizotopi I-123, I-131, perteknetat te Tc, citrat Ga, talium-201; 18 FDG me PET.
SCINTIGRAFIA ME 99MTC
Ⓣ Te te rriturit jepet IV (IM): 74-370 MBq (2-10 mCi)
• Te femijet jepet: 1-5 MBq/kg (0.015-0.07 mCi/kg)
Ⓣ Kolimator pinhole ose me kanale paralele me energji te ulte dhe rezulucion te larte. Imazhet
merren 15-30min
Ⓣ Kohezgjatja deri ne akumulimin e 100 000-200 000 impulseve apo ne kohezgjatje 5 min.
Ⓣ Te tiroiditi subakut dhe Ca e tiroides – kemi akumulim pak ose aspak te Tc.
SCINTIGRAFAI ME 123I
• Jodur natriumi 123 per os
Ⓣ Te te rriturit: 7.5-25 MBq (0.2-0.6 mCi)
• Te femijet: 0.1-0.3 MBq/kg (0.003-0.01 mCi/kg)
Ⓣ Imazhet merren pas 3-24h, ndersa imazhet me kualitet me te larte jane pas 16-24h.
• Kolimator pinhole ose me kanale paralele me energji te ulte dhe rezulucion te larte.
Ⓣ Kohezgjatja 50 000-100 000 impulse, apo 10 min
SCINTIGRAFIA ME 131I
• Jodur natriumi 131 per os
Ⓣ Te te rriturit: 1.85-7.4 MBq (0.05-0.2 mCi)
• Te femijet: 0.025-0.1 MBq/kg (0.0004-0.0016 mCi/kg)
Ⓣ Per sc te tere trupit administrohet: te te rriturit 5 mCi (185 MBq); te femijet 70 mikroCi/kg
Ⓣ Imazhi i gj tiroide pas 16-24h, Kolimator pinhole ose me kanale paralele me energji te larte
• Imazhet te sc e tere trupit pas 48-72h. Shpejtesi per marrje te imazhit 4cm/min, rreth 30 min.
SCINTIGRAFIA ME PET18F-FDG
• Diferencim te proceseve malinje dhe atyre inflamatore te gj tiroide.
• Duhet te mos hane 4-6 h para procedures, te percaktohet glukoza ne gjak.
• Adminostrohet IV
Ⓣ Te te rriturit: 10-20 mCi (370-740 MBq)
• Te femijet deri 5 vjec: 0.14-0.2 mCi (5.18-7.4 MBq)
Ⓣ Imazhet permes PET pas 45 min, koha ideale eshte 60-90 min pas administrimit. Per tiroide
zgjatin 2-5min, perjashtim imazhet nga koka qe gjatin 15-45min.
INTERPRETIMI I SCINTIGRAFISE
• Nodusi i ftohet (hipo/a funksional)
• Nodusi i nxehte (funksional)
• Nodusi i vale (hiperdunksinal)
➢ GJENDRA PARATIROIDE
• 4 gjendra pas poleve te lobeve te gj tiroide. Tajojne hormonin paratiroid PTH
48
PATOFIZIOLOGJIA
• Hiperparatiroidizmi – lirim i shtuar i PTH ne gjak:
Ⓣ Paresor – nga proliferimi i qeliave. Shkaktare: adenoma solitare hiperfunksionale (80-90%),
hiperplazioni multinodular (10%), karcinomat e gj paratiroide (1-3%).
Ⓣ Sekondar – haset te sem e vshkave.
Ⓣ Tretesor – kur gj paratiroide nuk reagon ne perqendrimin e nivelit te Ca++ ne gjak dhe liron
vazhdimisht PTH.
- Shenjat klinike: dhembje, brishtesi e eshtreve, dhembje koke, plogeshti...
• Hipoparatiroidizmi – zvogelim i PTH ne gjak; zakonisht nga largimi kirurgjik ose lendimi i gj.
- Shenjat klinike: mprije muskujsh te gojes, tharje, ngerce, shtangim muskujsh, lekure e thate,
carje thonjesh etj.
DIAGNOSTIKIMI
• Percaktimi i perqendrimit te PTH ne gjak.
• Ekosonografia.
• Permes Scintigrafise dhe Tomografise PET, format e vetme per percaktimin e gjendjes funksioanle
te gj paratirodie.
Scintigrafia
• Indikacioni kryesor:
Ⓣ Lokalizimi i indit hiperfunksional paratiroid (adenoma ose hiperplazioni) te
hiperparatiroidizmi primar.
- Lokalizimi i indit hiperfunksional paratiroid te semundjet e vazhdueshme apo te perseritura
(gj ektopike ne mediastinum).
Scintigrafia me talium-201
• Taliumi eshte analog i kaliumit. Ai grumbullohet edhe ne gj paratiroide edhe ne gj tiroide.
• Per vizualizim te qarte te tiroides administrojme:
Ⓣ Talium-201, venoz, 80 MBq (2 mCi)
- 99mTc perteknetat, venoz, 74-150 MBq (2-4 mCi)
- Jod-123, oral, 7.5-22 MBq (200-600 mikroCi)
• Akumulimi i shtuar i Taliumit ne indet hiperfunksionale te gj paratiroide dhe tiroide, pamundeson
diferencimin e ndryshimeve beninje nga ato malinje. Keshtu vlere dg ka vetem kur punohet me
Tc dhe Jod.
Scintigrafia me sestamib te 99mTc

Ⓣ Radiofarmaku largohet shume me shpejte nga qeliza normale dhe anormale e gj tiroide, sesa
nga qeliza jonormale (hiperfunksionale) e gj paratiroide.
• Kur kemi ind hiperfunksional te gj paratiroide, shohim se qelizat e indit paratiroid hiperplastik e
zbrazin me shpejte aktivitetin sesa adenomata e hiperparatiroidese. -kjo veshtireson difereincimin
e gj hiperplastike te gj tiroide.
Ⓣ Sestamib 99mTc, venoz, 185-1110 MBq (740 MBq)
• Per diferencim me te mire te indit hiperfunksional te gj paratiroide nga indi normal i gj tiroide,
administrojme NaI (I-123), oral, 7.5-22 MBq ose 99mTc, venoz, 185-370 MBq.
Scintigrafia me 99mTc-tetrofosmine
• Tetrafosmina akumulohet ne gj paratiroide dhe tiroide.
• Dallon nga Sestamibi, sepse nuk ndryshon shpejtesia e lirimit nga qelizat e gj paratiroide dhe
tiroide.
• Per vizualizim te gj tiroide administrojme:
Ⓣ 99mTc-tetrofosmine, venoze, 740 MBq
49
- Tc-perteknetati, venoze, 185-370 MBq ose I-123, oral, 7.5-22 MBq.
PET i gjendres paratiroide me 11C-metionine

• Metionina akumulohet ne qelizat e stimuluara te gj paratiroide, krahasuar me qelizat normale te gj
paratiroide.
Ⓣ Administrim venoz, 240-820 MBq (400 MBq)
• Veshtiresi ne dallimin e proceseve inflamatore apo gjendjeve tjera.
PET i gjendres paratiroide me 18FDG

• Vleresojme metabolizmin e glukozes. Pasi proceset hiperfunksionale te gj paratiroide (beninje,
malinje apo inflamatore) kane afinitet te shtuar per metabolizmin e glukozes.
Ⓣ FGD doza 400 MBq.
Protokolli i scintigrafise
• LEXO NE LIBER
Ⓣ Tc-sestamidi dhe Tc-perteknetati, nese fillimisht aplikohet Tc-perteknetati, imazhet ne kohezgjatje
prej 10 min merren pasi te kalojne 30 min nga aplikimi i tyre. Pastaj aplikohet Tc-sestamibi dhe
imazhet ne kohezgjatje pre 10 min merren 10 min pas aplikimit.
Interpretimi i scintigrafise
• LEXO NE LIBER
Ⓣ Indi jonormal i paratiroidese ka akumulim te theksuar ne imazhet e para dhe behet me i
theksuar ne imazhet e vonshme.
➢ GJENDRA MBIVESHKORE
ANATOMIA
• LEXO NE LIBER
FIZIOLOGJIA
• LEXO NE LIBER
SCINTIGRAFIA ME 131I MJNK

Ⓣ Perdoret per krijimin e imazheve te kores mbiveshkore.
• I-131 MJNK pas administrimit venoz ngadal ne doze 37 MBq (1 mCi)/1.7m2 siperfaqe trupore.
Ⓣ Kalon ne gjak dhe permes lipoproteinave LDL bartet deri qe qelizat e kores mbiveshkore, ku lidhet
per to, futet ne citoplazme, esterifikohet, por nuk metabolizohet tutje.
• Pacientet qe kane perqendrim te larte te yndyrave ne gjak, shkakton bllokim te receptoreve per
LDL dhe keshtu edhe lidhjen e radiofarmakut per qelizat e kores mbiveshkore.
Ⓣ I-131 i lire mund te lidhet per qelizat tiroide, per ta penguar kete administrojme per os tretesir te
saturuar te jodur kaliumit (tretesire lugoli).
• Imazhet merren me kolimatori per energji te mesme dhe kanale paralele. Me se miri ne diten 6
dhe 7, ndonjehere edhe diten e 14.
• Te pacientet me hiperaldosteronizem primar ose tumor adrenal maskulinizues apo fenimizues:
- Scintigrafia ka ndjeshmeri te vogel.
- Ketu preferohet testi i suprimimit te kores mbiveshkore me deksametazon.
Ⓣ Personat me funksion normal,
- Gjate testit te suprimimit, korja mbiveshkore nuk vizualizohet deri ne diten e peste.
Interpretimi i scintigrafise
• Pas administrimit venoz, I-131 MJNK, perqendrohet ne gjendren mbiveshkore.
50
• Te pacientet me funksion normal te gj mbiveshkore, regjistrohet akumulim i dobet i I-131 MJNK,
me aktivitet te theksuar ne gj e djathte mbiveshkore, pershkak se gjendet me mbrapa dhe me
thelle ne retroperitoneum se gj e majte.
• Kur raporti i aktiviteti mes dy gj mbiveshkore eshte me i larte se 50%, mund te perfundojme se
funksioni i gj mbiveshkore eshte jo normal.
• Akumulimi i gj mbiveshkore eshte normal, kur ato akumulojne mesatarisht 0.16% te aktivitetit
te administruar.
Scintigrafia te sindroma Cushing

• Vizualizimi i te dy gjendrave mbiveshkore
- Tregon hiperplazi kortikoadrenale te varur nga ACTH, qe shkakton sindromen Cushing.
• Akumulimi i mbi 1% te dozes se administruar
- Tregon per tumor ektopik ACTH sekretues, qe ne shumicen e rastve eshte shkaktari me i
shpeshte i sindromes Cushing.
• Vizualizimi me akumulim asimetrik i gj mbiveshkore mbi 50% dallim
- Deshmon per nje hiperplazion adrenokortikal te pavarur nga ACTH.
• Vizualizimi me akumulim te njeanshem i gj mbiveshkore
- Tregon prani te adenomes adrenokortikale solitare
• Mungesa e vizualizimit te dy gj mbiveshkore
- Mund te jete per shkak te stimulimit me glukokortikoide
- Perqendrimit te larte te lipoproteineve ne gjak apo
- Pranise se karcinomes adrenokortikale
• Te pacientet me semunden Cushing, te trajtuar me pare me adrenalektomi bilaterale, por me
vlera te larta te kortizolit edhe pas adrenalektomise
- Shfrytezohet scintigrafia per vizualizim dhe lokalizim te indit funksional te gj se ngelur
mbiveshkore
• Te hiperaldosteronizmi primar
- Sc eshte ideale per zbulimin e adenomes se qarte te Conn-it.
• Vizualizimi i hershem i vetem njeres prej gjendrave, para dites se peste pas dozes
- Tregon adenome solitare adrenale
• Vizualizimi i hershem i te dy gjendrave, para dites se peste pas dozes
- Tregon per hiperplazi bilaterale te gj mbiveshkore
• Vizualizimi i hershem i gjendrave mbiveshkore, mund te haset edhe te hiperaldosteronizmi
sekondar.
SCINTIGRAFIA E PALCES SE GJENDRES MBIVESHKORE

• Perdoren disa lloje te radiofarmakeve si: 14C-dopamine, 11C-epinefrine, MIBG (derivat i
guanentidines, e ngjashme me norepinefrinen) etj.
Ⓣ MIBG i markuar me jod paraqet preparatin me te pershtatshem per vizualizimin e palces se gj
mbiveshkore.
Ⓣ Scintigrafia me 111In oktreotid eshte zevendesues i MIBG.
• Para aplikimit te scintigrafise:
- Pacienti duhet te nderpres marrjen e labetalolit, rezerpines, simpatomimetikeve,
antagonisteve te kalciumit dhe antidepresanteve treciklik.
Ⓣ Per bllokimin e aktivitetit te tiroides, jepet tretesire lugoli.
• Per zvogelim te radioaktivitetit enterohepatik, jepet laksativ.
Ⓣ 123I MIBG dozohet ne 2-10 mCi (74-370 MBq), venoz, ngadal.
Ⓣ 131I MIBG dozohet ne 0.5-1 mCi (18.5-37 MBq), venoz, ngadal.
• Imazhet te 123I MIBG merren pas 4, 6 dhe 24 ore pas administrimit te dozes.
51
Interpretimi i rezultatit scintigrafik
• Vizualizimi i gjendres mbiveshkore normale me 131I MIBG
- Eshte i pazakonshem ose shume i paket
- Ndersa te scintigrafia me 123I MIBG verehet shume shpesh akumulim i dobet.
Ⓣ Te shumica e feokromacitomave adrenale
- Kemi akumulim intensiv dhe fokal
• Akumulimi i MIBG nga medula adrenale, normal sillet rreth 0.01-0.22%.
Ⓣ MIBG ka rendesi ne identifikimin e feokromacitomave multicentrike dhe metastazeve.
Ⓣ MIBG perdoret per diferencimin, ne mes feokromacitomes dhe neurofibromatozes
retroperitoneale.
Ⓣ 131I MIBG perdoret per trajtimin e pacienteve me semundje malinje (feokromacitoma dhe
neuroblastoma).
PET 18FDG
• Eshte pozitron emetues, deoksiglukoza eshte analog i glukozes.
• Te keto raste pacienti nuk duhet te merr ushqim, duhet ti percaktohet perqendrimi i glukozes ne
gjak.
Ⓣ 18F-FDG jepet ne doze 8-20 mCi me rruge venoze.
Ⓣ Imazhet merren permes PET kameres, 40-60 minuta pas administrimit te FDG.
Shperndarja e 18F-FDG
• 18F-FDG ne perqendrim te larte normalisht akumulohet ne tru, veshka dhe fshike te urines.
• Akumulim i lehte haset ne melci dhe shpretke.
• Akumulim relativisht i larte haset ne zorre, qe interferon me interpretimin e rezultatit korrekt te
abomenit.
• Te tumoret primar dhe metastazat e gjendres mbiveshkore, shohim akumulim me intensitet te
shtuar te FDG, varesisht nga forma e malinjitetit dhe shkalla e zhvillimit te tumorit primar.
• FDG nuk eshte radiofarmak specifik tumoral, sepse edhe disa lezione beninje si sarkoidoza,
mioziti dhe osteomieliti, akumulojne FDG me intensitet te shtuar.
1. Radionuklidet ne endokrinologji perdoren per diagnostike in vitro dhe in vivo.
Ⓣ Permes analizes RIA, IRMA, metodes imunoreceptore dhe CPBA percaktohet pergendrimi i
hormoneve, antitrupave specifike ndaj tiroglobulines, tiroid peroksidazes, insulines,
receptoreve dhe molekulave te tjera.
3. Per diagnostike in vitro zakonisht perdoren radioizotopi 1251 dhe 1311.
4. Radionuklidet ne diagnostiken in vivo shfrytezohen zakonisht per ekzaminimin e gjendrave
tiroide, paratiroide dhe te mbiveshkores.
5. Gjendja funksionale e gjendres tiroide percaktohet me matje te perqendrimit te hormoneve
TSH, T2, T , anti TPO, anti Tg, tiroglobulines, antitrupat TSI dhe antitrupat ndaj receptoreve TSH.
Ⓣ Per scintigrafia e gjendres tiroide radionuklidi me i pershtatshem eshte 1231, por mund te
shfrytezohet edhe perteknetati i 99mTc. Ne rastin e scintigrafiae se gjithe trupit preferohet
scintigrafia edhe me 1311.
Ⓣ Ndryshimet nodulare ne gjendren tiroide mund te jene te vetme (solitare) ose te shumta.
Perqindje me te larte te malinjizimit kane treguar ndryshimet solitare.
Ⓣ Ndryshimet nodulare jo funksionale mund te jene malinje ne 20% te rasteve
Ⓣ Ndryshimet nodular funksionale, sidomos adenomat autonome toksike jane beninje ne 96% te
rasteve
52
Ⓣ Tiroiditi subakut ne scintigrafiauk fikson fare ose fare pak 1231 ose 99mTc, por e akumulon
shume 18FDG ne ekzaminimin e tiroides me PET.
11. Hipertireoza karakterizohet zakonisht me pergendrime te larta te T2 dhe Ta, ndersa
perqendrimi i TSH eshte shume i ulur. Te Basedow shenohet pergendrim i larte i
imunoglobulines tirod-stimuluese (TSI) ose LATS (long acting thyroid stimulation hormone).
Ⓣ Hipotiroidismo primar karakterizohet me perqendrim te shtuar te TSH dhe perqendrime te
uleta te T3 dhe T4.
Ⓣ Te tiroiditi Hashimoto takohet pergendrim i shtuar i anti TPO por edhe anti Tg.
Ⓣ Karcinomat e diferencuara te gjendres tiroide jane me te shpeshta (karcinoma papilare dhe
folikulare). Karcinoma medulare zhvillohet ne qelizat parafolikulare C dhe shogerohet me
shtimin e sekretimit te hormonit tirokalcitonine. Karcinomat me agresive jane ato anaplastike
por jane me perqindje vetem 1-3%.
15. Ne scintigrafia me 123I dhe perteknetat te 99mTc e noduleve kancerogjene prezantohen si
hipo- dhe jofunksionale.
Ⓣ Karcinoma medulare mund te prezantohet si funksionale ne scintigrafiae me 99mTc DMSA-V
Ⓣ Feokromocitoma, paraganglioma dhe neuroblastoma si tumore te kreshtave simpatike
akumulojne me intensitet te shtuar 1231 MIBG (metajod-benzilguanidine).
Ⓣ Gjendra paratiroide normale nuk vizualizohet gjate scintigrafiae me 99mTc MIBI. Nese
vizualizohen, atehere mund te jene adenoma, hiperplazi apo karcinome e gjendres paratiroide.
19. Per diagnozen e plote te nje ndryshimi nodular ne tiroide, paratiroide, mbiveshkore, nevojitet
percaktimi i vlerave te hormoneve, ekzaminimi ultrasonografik, scintigrafia, PET dhe analiza
citologjike.
20. Metodat me te ndjeshme imazherike ne zbulimin e tumoreve te gjendrave endokrine jane PET-
CT ose PET-MRI.
53
MJEKESI NUKLEARE 10. onkologjia
10. ONKOLOGJIA
• LEXO NE LIBER
Ⓣ Shiko tabelen 10.1 ne liber
➢ TUMORET E GJENDRES TIROIDE

• Ne baze te diferencimit qelizore kanceri i tiroides ndahet ne:
- Me qeliza te diferencuara: papillare dhe folikulare
- Me qeliza te padiferencuara: medulare dhe anaplastike
Ⓣ Karcinoma e qelizave papillare
- Haset ne 70-80%, 30-50 vjec.
• Karcinoma folikulare
- Haset ne 10-15%, te popullata me strume endemike si pasoje e mungeses se jodit. Mosha 40-
60 vjec.
• Karcinoma medulare
Ⓣ Zhvillohet ne qeliza parafolikulare C, dhe haset ne 5-10%, 40-50 vjec.
- Ka tri forma: sporadike, e shoqeruar me tumore tjera endokrine si MEN 2A dhe MEN 2B, dhe
forma familjare.
• Karcinoma aplastike
- Me e rralla, me pak se 5%, me agresive.
RADIONUKLIDET DHE RADIOFARMAKET

• Permes analizave radioimunologjike (principi At-Ag te markuar me radioizotopin I-125 ose I-131)
percaktojme:
- nivelet e hormoneve tiroide, TSH, Tg = per Ca papillare dhe folikulare
Ⓣ nivelet e tireokalcitonines = per Ca medullare
• Sc me 99mTc-perteknetat, I-123 ose I-131 te Ca e gj tiroide
- Prezanton defekte me mungese te akumulimit te radionuklidit ne formacionin tumoral nodular
- Akumulimi i shtuar ne formacion nodular, largon mundesine e malinjizimit ne 98-99% te
rasteve.
Ⓣ Roli i Sc me I-123 ose I-131 perdoret edhe per zbulimin e metastazave ne qafe dhe ne trup (kocka
dhe mushkeri)
Ⓣ Ca folikulare metastazon permes gjakut ne organet si kocka dhe mushkeri.
o Te Sc e kockave me 99mTc-difosfonat = vatra metastaike duket me akumulim te shtuar,
por edhe si vatra te medha litike.
o Defektet ne akumulim te gj tiroide si kafshimi i molles – dyshim per Ca
Ⓣ Ca medular ne:
Ⓣ Sc me 99mTc-perteknetat dhe 123I = vizualizim si mungese akumulimi
Ⓣ Sc me 99mTcV-DMSA, 201Tl, 213I-MIBG, 99mTc-MIBI dhe 111In-pentetrotide = vizualizim me
akumulim te shtuar ose me intensitet te njejte si indi normal.
Ⓣ 99mTcV-DMSA konsiderohet metoda me e preferuar per zbulim te Ca medullare.
• PET = identifikim te Ca se gj tiroide
Ⓣ PET 18FDG = per zbulim te mbetjeve te qelizave kanceroze pas kirurgjise se gj tiroide, kur ka vlera
te rritura te TG; dhe gjetjet Sc me I-123 ose I-131 jane negative.
- Qelizat kanceroze akumulojne shpejte DG, pra akumulim i shtuar i FDG ne kancer tiroid.
- Qelizat e zbuluara me PET 18FDG, por jo me Sc, tregojne per qeliza malinje dobet te
diferencuara dhe me prognoze te keqe.
Ⓣ PET 18FDG per zbulim te Ca medulare dhe anaplastike
- Ato nuk e akumulojne perteknetatin dhe jodin per shkak te diferencimit jo te mire.
54
- Akumulim i shtuar i 18FDG.
➢ TUMORET E GJENDRES PARATIROIDE

• Ca e gj paratiroide eshte e rralle, 0.005% te kancerit. 1% te hiperparatiroidizmit primar e shkakton
ajo. Ka mutacione ne gjenin supresor HRPT2.
DIAGNOSTIKIMI I KARCINOMES
• Ca paratiroide shoqerohet me sekretim te shtuar te PTH dhe rritje te perqendrimit te Ca++ ne
gjak.
• Te Scintigrafia me 99mTc MIBI:
Ⓣ Qelizat e Ca paratiroide vizualizohen si vatra fokale me akumulim te shtuar. Qelizat
hiperplazike kanceroze e mbajne gjate te lidhur radiofarmakun, keshtu ato me lehte dallohen
pas 3-4h.
- Kur e pranishme gjendet edhe gusha ose adenoma funksionale e tiroides, percaktimi i Ca
paratiroide behet i veshtire. = keshtu perdorim SPECT te paratiroideve apo SPECT-CT te qafes.
• Ekzaminimi me PET 18FDG mundeson identifikimin e Ca paratiroide dhe metastazat e saj.
- Pasi qelizat kanceroze akumulojne me teper deoksiglukozen se qelizat normale.
• PET-CT sakteson lokalizimin e karcinomes dhe mundeson percaktimin e shkalles se avancimit te
semundjes.
- Te rastet e dyshimta te Sc me 99mTc MIBI, tregon pranin ose jo te Ca paratiroide.
➢ TUMORET E GJENDRES MBIVESHKORE

• Feokromacitoma eshte tumor i rralle prodhues i adrenalines, i palces mbiveshkore.
Ⓣ 10% bilaterale, 10% kancerogjene, 10% te femijet, 10% gjenetike, 10% zhvillohet ne
paraganglioma (neuroblastoma).
• Dg. Perqendrim i larte i katekolaminave ne gjak dhe acidit vanil mandelinik ne urine.
Ⓣ Scintigrafia me 123I MIBG (analog i epinefrines):
- Pasi radiofarmaku mund te grumbullohet ne tiroide, 1-2 dite para administrimit te 123I MIBG
japim pacientit tretje lugoli ose jodur kaliumi. Qe gjithashtu e japim edhe 5-7 dite pas marrjes
se 123I MIBG.
Ⓣ Qelizat tumorale te palces se gj mbiveshkore prezantohen me akumulim te shtuar te 123I MIBG,
qe verteton feokromacitomen nese grumbullimi eshte ne palcen e gj mbiveshkore, ose
neuroblastomen nese grumbullimi gjendet ne qelizat paraganglioneve.
• Aplikimi i PET 18FDG: perqendrim i shtuar i 18FDG ne qelizat tumorale, qe tregon per
feokromacitome dhe neuroblastome dhe shkallen e perhapjes ne pjeset e tjera.
Ⓣ 131I MIBG perdoret per trajtimin e feokromacitomes dhe neuroblastomes.
➢ TUMORET GASTROINTESTINALE
• Tumori gastrointestinal karcinoid: 1% e kancerit te TGI dhe 50% te semundjeve malinje te zorres se
holle.
Ⓣ Scintigrafia me 111In-octreotide (pentetreotide)
- Identifikim i tumorit karcinoid GI. Radiofarmaku lidhet per receptoret e somatostatines dhe
vizualizohet si akumulim i shtuar ne qeliza kanceroze te tumorit primar, por edhe qelizave
metastatike (ne mushkeri).
- Permes saj zbulohen: 86% e tumoreve karcinoide primare; 80% e gastrinomave dhe 60% e
insulinomave, dhe sherben si hulumtin inicial te sindroma Zollinger-Ellison.
• Scintigrafia me 123I MIBG
- Radiofarmaku lidhet per qelizat e kreshtave neurale qe kane granula te kromafines.
55
- Tumori gastrointestinal vizualizohet si akumulim i shtuar i 123I MIBG.
- Vetem 71% (e ulte) eshte ndjeshmeria per lokalizimin e tumorit karcinoid primar.
• Aplikimi i PET 18FDG
- Nuk ka treguar rezultate te mira ne zbulimin e tumorit karcinoid gastrointestinal.
Ⓣ Por eshte shume e sukseeshme ne zbulimin e kancerit te ezofagut, ku qelizat tumorale
tregojne akumulim te 18FDG
Ⓣ Aplikimi i PET 18FDOPA
- Ka treguar rezultate te mira ne zbulimin e tumorit karcinoid gastrointestinal.
Ⓣ Teknika e PET me 68Ga me DOTA-TOC, DOTA-NOC dhe DOTA-Tate:
- Mundesi e mire per zbulimin e tumoreve neuroendokrine.
➢ KARCINOMA E MELCISE DHE PANKREASIT

• Karcinoma hepatoqelizore eshte kancer primar me i shpeshte i melcise, i cili metastazon permes
gjakut me organet e tjera dhe ne nyje limfatike.
• Karcinoma e fshikezes se temthit eshte e rralle dhe lidhet me kolelitiazen ne 75% te rasteve.
• Karcinoma e pankreasit lind zakonisht nga kanalet pankreatike.
- Zhvillohet ne koken e pankreasit me se shpeshti.
- Kanceri i qelizave acinare perben 1-2% te kancerit pankreatik
- Tumoret e qelizave te ishujve pankreatik dhe tumoret e tjera endokrine jane nje pjese shume
e vogel e neoplazmave pankreatike dhe takohen kryesisht ne trup dhe bisht te pankreasit.
• Dg i kancerit te melcise dhe pankreasit behet duke percaktuar perqendrimet e larta te
markereve tumoral (alfafetoproteines, CEA, CA 19.9) dhe imazheve.
Ⓣ Scintigrafia e melcise me iv koloid sulfuri-99mTc
- Radionuklidi fagocitohet nga qelizat retikuloendoteliale, dhe tumori i melcise vizualizohet si
vater fokale apo multifokale me defekte ne akumulim.
- Ndryshimet me mungese akumulimi quhen ndryshime te ftohta dhe paraqesin gati gjithhere
tumore malinje, por edhe beninje.
- Grumbullimi i radionuklidit ne qelizat Kupffer tregon hiperplazi nodulare fokale.
Ⓣ Scintigrafia e pellgut te gjakut me eritrocite te markuara me pirofosfat
Ⓣ Diferencim te hemangiomes kavernoze nga kanceri i melcise.
Ⓣ Ndryshimi i dyshimt i ftohte ne sc me radionukleid, ketu paraqitet me akumulim te theksuar,
qe deshmon per hemangiome kavernoze.
- Diferencim akoma me te mire ben SPECT.
Ⓣ Scintigrafia e melcise me 99mTcIDA
Ⓣ Ndihmon ne zbulimin e karcinomave primare dhe metastazave ne melci, qe paraqiten si
defekte me mungese te akumulimit te radiofarmakut.
- Te forma e diferencuar e karcinomes hepatoqelizore kemi akumulim te theksuar te 99mTcIDA
• Scintigrafia e melcise me 67Ga-citrat
- Ndihmon ne diagnostikimin e kancerit te melcise.
- Ai lidhet per transferine. Kompleksi 67Ga-citrat-transferine lidhet per receptore qe gjenden
edhe ne qeliza normale edhe ne ato tumorale (limfomat).
- Ai lidhet edhe per leukocite. Prandaj akumulohet edhe ne infeksione dhe inflamacione.
- Pra, nuk eshte specifik per zbulim te kancerit.
Ⓣ Shfrytezimi i antitrupave monoklonal (Mabs) te markuar me radionukleoid
- Eshte e limituar sepse ato lidhen edhe per melci normale.
Ⓣ Scintigrafia me 111In-pentetreotide
- E dobishme si metide komplementare e CT per detektim te metastazave ne melci nga
karcinoidi dhe tumori endokrin gastro-entero-pankreatik,
56
- Dg te tumoreve gastro-entero-pankreatik (GEP) endokrine.
• PET 18FDG
- Identifikim dhe vizualizim te ndryshimeve metabolike te tumoreve beninja nga ato malinje.
- Akumulohet edhe ne infeksione dhe inflamacione.
Ⓣ Rol te rendesishem ka ne monitorimin e trajtimit te metastazave ne melci. Nese ka akumulim
te zvogeluar te 18FDG ne vater metastatike, nenkupton qe trajtimi po ecen mire.
Ⓣ PET 18FDG zbulon vetem 50-70% te HCC, por ka ndjeshmeri >90% per zbulim te tumoreve te
tjera primare te melcise dhe tumoreve metastatike ne melci.
- Te gjitha tumoret beninje (hiperplazia fokale nodulare, adenoma dhe nodulet rigjeneruese)
tregojne akumulim te 18FDG si indi normal i melcise, perpos abcesi granulomatoz.
- Karcinoma hepatocelulare vizualizohet me akumulim te shtuar te 18FDG dhe vlera te larta te
perqendrimit te alfafetoproteines ne gjak.
➢ KARCINOMA KOLOREKTALE
• PET 18FDG
Ⓣ Akumulim i shtuar dhe lirim i vonuar i deoksiglikozes nga qelizat kanceroze, qe mundeson
lokalizimin e tumorit primar si dhe perhapjen dhe shtrirjen e semundjes. Pra, vatra te
akumulimit te shtuar te 18FDG.
- Vatrat metastatike te kancerit kolorektal (ne melci), vatra te akumulimit te shtuar te 18FDG.
- Rol ne zbulimin e qelizave kanceroze te mbetura pas trajtimit kirurgjik dhe terapeutik te
semundjes.
- Rol ne klasifikimin e pacienteve me metastaza te dyshimta te kancerit kolorektal ne melci.
➢ KANCERI I VESHKAVE
• Forma me e shpeshte eshte karcinoma e qelizave renale (70% me qeliza te qarta, 10% me qeliza
papillare, 5% te qelizave kromofobe)
Ⓣ Scintigrafia e veshkave me 99mTc DTPA dhe 99mTc DMSA
Ⓣ Ndonjehere kanceri i veshkave zbulohet rastesisht gjate scintigrafise se kockave me 99mTc MDP,
ku verejme defekt ne akumulim te radiofarmakut ne veshken e perfshire nga kanceri, rralle
akumulim te shtuar ne masen tumorale te veshkes.
Ⓣ Te Scintigrafia e receptoreve te somatostatines me 111In-pentreotid, scintigrafia e veshkave me
201
Tl apo 99mTc MIBI
Ⓣ Tumoret primare te veshkave dhe metastazat e tyre vizualizohen si vatra me akumulim
te theksuar.
• Imazhet e veshkave me PET antitrupa monoklonal 124I cG250
- Mundesojne identifikimin e formave agresive te kancerit renal, qe duhet trajtim kirurgjik te
menjehershem.
• Roli i 18FDG PET eshte i kufizuar ne vleresimin e karcinomes primare te veshkave, sepse ato qeliza
te kancerit primar kane afinitet te ulte per akumulim te 18FDG, dhe kane sekretim normal te saj
permes urines.
➢ KANCERI I GJIRIT
• Per scintigrafi te gjirit dhe scintimamografi, perdoren radioizotopet: 201Tl, 67Ga-citrat dhe
radiofarmaket: 99mTc-MDP, koloidi i sulfutit 99mTc dhe 99mTc-MIBI.
Ⓣ 99mTc-MIBI lokalizohet ne mitokondri. Ai akumulohet ne Ca te gjirit, te mushkerive, metastaza te
nyjeve limfatike dhe ne glioma.
• Scintimamografia realizohet edhe me nje radiofarmak tjeter qe preferohet per scintigrafi te
zemres: 99mTc-tetrafosmina.
57
• Scintimamografia:
Ⓣ Injektohet ne venen kubitale te krahut kontralateral te gjirit te semure me kance apo ne venen
dorsalis pedis.
- Qelizat primare kanceroze te gjirit dhe metastazat ne nyjet limfatike prezantohen si lezione me
akumulim te shtuar te 99mTc-MIBI. Ndjeshmeri 62-93%, speficitet 79-94%.
• Rol kryesor i scintimamografise eshte percjellja e lezioneve te papercaktuara mamografike apo
hulumtimeve te tjera ne lezionet e palpueshme dhe mamografi negative.
• Rezultate te rrejshme pozitive regjistrohen ne rastet e: fibroadenomave dhe semundejve
fibrocistike. Ndersa rezultate te rrejshme negative te kanceri lobular invaziv.
• Metastazat e nyjeve limfatike aksillare vizualizim me akumulim te shtuar te 99mTc-MIBI. Me
ndjeshmeri 64-84% dhe specifitet 90-91%.
Ⓣ Identifikimi i nodusit sentinel behet me:
Ⓣ Tretje isosulphan blu, sepse qelizat tumorale e thithin ate dhe marin ngjyre te kalter.
Ⓣ Limfoscintigrafi, ku jepet radiofarmaku koloid i sulfurit 99mTc apo nanokoloid 99mTc subdermal,
intratumoral apo peritumoral. Detektimi behet permes hand-held gama probe.
➢ KANCERI I KOCKAVE
• Scintigrafi me radiofarmakun 99mTc MDP:
- Tumoret primare te kockave pershpejtojne akumulimin e radiofarmakut. Pra, paraqiten si
vatra fokale me akumulim te shtuar te radiofarmakut.
- Tumoret beninje me te shpeshta ne kocka jane: osteoma osteoide, kondromat, hemangiomat
dhe cistat.
- Tumore malinje me te shpeshta jane: osteosarkoma, kondrosarkoma dhe sarkoma Ewing.
Ⓣ Ne kocka me se shpeshti metastazojne: mieloma multiplex-plazmocitoma (7-90%), kanceri i gjirit
(65-75%), kanceri i prostates (65-75%), kanceri i tiroides (60%), kanceri i mushkerive (30-40%)
Ⓣ Metastazat mund te vizualizohen ne tri forma:
- Me aktivitet te shtuar te akumulimit – osteoblastike
- Me humbje te aftesise se akumulimit – osteolitike
- Te perziera – mikse
• PET 18FDG
- Shpeshhere identifikon vatrat e tumoreve primare apo metastazave ne kocka edhe kur ato nuk
prezantohen fare ne scintigrafi me 99mTc MDP.
- Identifikohet prania e tumorit qe ka metastazuar ne kocka, vatrat metastatike te tumorit
malinj primar te kockave ne organet e tjera.
- Sherben per percaktimin e shkalles se kancerit dhe evaluimin e gjendjes gjate trajtimit me
kimioterapi dhe radioterapi.
➢ KANCERI I MUSHKERIVE
• PET 18FDG per zbulim te formave te kancerit pulmonal qe nuk vizualizohen mire me Radiografi, CT
dhe MRI.
• Vlere e shtuar eshte edhe PET-CT dhe PET-MRI.
➢ TRAJTIMI ME RADIONUKLIDE DHE RADIOFARMAKE

• Terapia eksternale me radioizotope per trajtimin e tumoreve.
• Trajtimi i semundjeve malinje me futje te radioizitopeve brenda ne organizem ka filluar ne vitin
1936, kur radioizotopi 32P (beta emetues i paster) u perdor per trajtim te policitemia rubra vera
(eritrocitozes).
58
Radioizotopi Emetimi Trajtimi Mekanizmi
Ⓣ 32P fosfat Beta i paster Policitemi rubra vera
(eritrocitoza)
Trombocitopenise
esenciale
Ⓣ 32
P koloid Beta Glioma
Karcinoma e
pankreasit dhe melcise
Ⓣ Radiumi-225 Kancer lekure
Ⓣ Jodi-131 Beta/ gama Kancere te
diferencuara te
tiroides: papillare dhe
folikulare
Ⓣ 131
I MIBG Beta/ gama Feokromacitomen,
neuroblastomen,
paragangliomen,
karcinoma medullare,
karcionidi simptomatik
Ⓣ Jodi-131 me Beta/ gama Kancer pankreasi dhe
lipiodol metastaza ne melci
Ⓣ Ytriumi-90 Beta
111
In/ 90Y-octreotide Tumore
neuroendokrine
186
Re-HEDP Trajtim paliativ i
89
Sr-kloridi metastazave te
153
Sm-EDTMP kancerit te prostates
117m
Sn-DTPA dhe gjirit ne kocka
Ra-223-kloridi Alfa (95%), beta/ gama Metastaza ne kocka
I-131 anti-CD20 Limfoma
Karcinoma medullare
NSCLC
Ⓣ Per zbulimin e semundjeve malinje shfrytezohen tumor markeret sic jane CEA (Carcinoma
embrional antigen), PSA (Prostat specifik antigen), AFP (alpha pheto-proteina), CA 15-3 (Carbon
anhidrat antigen 15-3), CA 125, Ca 19.9, Tiroglobulina etj.
Ⓣ Mangesia e tumor markereve eshte se nuk jane specifike dhe pervec kancerit mund te takohen
edhe te proceset tjera me natyre beninje dhe inflamatore.
Ⓣ 123I si radionuklid i paster i lire perdoret per zbulimin e kancerit te gjendres tiroide ndersa si
radiofarmak ne forme te 1231 MIBG per zbulimin e feokromocitomes dhe neuroblastomas.
4. 131I shfrytezohet pe trajtimin ablativ te kanceri i diferencuar i gjendres tiroide ndersa si
radiofarmak ne forme 1311 MIBG per trajtimin e feokromocitomes dhe neuroblstomes.
5. Edhe radioizotopet me zberthim beta plus sie jane 11C, 150, 13N, 18F kur futen ne trup brenda
ne organizem shfrytezohen pe zbulimin e semundjeve malinje.
Ⓣ Karcinomat e diferencuara te gjendres tiroide perbejne me teper se 90% te rasteve me kancer
te gjendres tiroide dhe jane me prognoze te mire.
7. Karcinomat e pa diferencuara te gjendres tiroide perbejne me pak se 10% te rasteve dhe jane
me prognoze te keqe, sidomos karcinomat anplastike per te cilat ekziston vetem shkalla e Ill
dhe e IV e semundjes
Ⓣ Karcinoma medullare ne scintigrafiarezantohet si defekt i mos akumulimit te 1231 dhe 99mTc,
por si vater me akumulim te shtuar te scintigrafia me 99mTc DMSA-V (DMSA pentavalent)
59
Ⓣ Karcinoma e paratiroideve ne 1% te rasteve shkakton hiperparatiroidizmin paresor. Ne
scintigrafine me 201TI ose 99mTc MIBI zakonisht prezantohet si vater e akumulimit te shtuar.
10. Me qellim te precizimit te sakte te lokalizimit te karcinomes preferohet ekzaminimi me PET
18FDGCT
11. Ne mjekesi, prania e Feokromocitomes konsiderohet si prania e nje bombe farmakologjike te
kurdisur e cila mund te shperthej ne cdo kohe , me perfundim fatal. Ne scintigrafiae e punuar
me 123[ MIBG, tumori karaketerizohet me aftesi te akumu- k limit te radiofarmakut .
Ⓣ Per diagnostikimin e tumorit karcinoid gastrointestinal shfrytezohet aplikimi i radiofarmakut
111In-octreotide si dhe 1231 MIBG.
13. Aplikimi i PET 18FDG ne zbulimin e tumorit karcinoid tate te pritura. inkurajuese
gastrointestinal Aplikimi ne i zbulimin PET 18FDOPA nuk e tumorit ka treguar ka treguar
karcinoidrezultaterezul-gastrointestinal, krahasuar me PET 18FDG dhe scintigrafia e
receptoreve te somatostatines.
Ⓣ Tumoret ne melci ne scintigrafia 99mTc sulfur kolloid, prezantohen si vatra fokale apo
multifokale me defekte te akumulimit te radiokolloidit. Ndryshimet scintigrafia me mungese
akumulimi te radikoloidit, njihen si ndryshime te "ftohta".
Ⓣ Diferencimin e hemangiomes cavernose nga karcinoma hepatocelulare e mundeson scintigrafia
me eritrocite te markuara, ku ne rastin e hemangiomes vatra e ftohte prezantohet me
akumulim te eritrociteve te markuara me 99mTc perteknetat.
16. Pothuajse gjithmone, kanceri primar dhe metastazat ne melei prezantohen si vatra te "ftohta"
sepse nuk akumulojne radiofarmakun 99mTc IDA. Perjashtim bene forma e diferencuar e
karcinomes hepatocelulare e cila prezantohet me akumulim te theksuar ne menyre specifike te
99mTc IDA ne qelizat kanceroze.
17. Per zbulimin e kancerit kolorektal shfrytezohet PET 18FDG ku gelizat e kancerit kolorektal
prezantohen si vatra te akumulimit te shtuar te 18FDG.
18. Kanceri i veshkave te shumten e rasteve ne scintigrafia me 99mTc DMSA dhe 99mTc MDP
prezantohet si vater fotopenike, me mungese te akumulimit te radiofarmakut
Ⓣ Ekzistojne raste kur tumoret primare te veshkave dhe metastazat e tyre manifestohen si vatra
me akumulim te theksuar sic eshte rasti te scintigrafia e receptoreve te somatostatines me
111In pentreotide, scintigrafia e veshkave me 201Tl apo 99mTc MIBI.
20. Per scintigrafia gjirit, scintimamografiakonisht perdoren radioizotopet e 201TI dhe 67Ga-citrati
si dhe radiofarmaket 99mTc MDP, 99mTc sulfurkoloid dhe se kohet e fundit, 99mTc MIBI.
60
MJEKESI NUKLEARE 11. sistemi kardiovaskular
11. SISTEMI KARDIOVASKULAR

• Muskuli i zemres furnizohet me gjak nga disa arterie:
Ⓣ A koronare e djathte: murin e djathte dhe te pasem deri te maja e zemres.
Ⓣ A koronare descendente e majte: murin e perparem
Ⓣ A circumflexa e majte: ventrikulin e majte
• Indikacionet per scintigrafi te perfuzionit te miokardit jane:
- Per semundje te a koronare
- Per vleresim te stenozes se a koronare
- Monitorim te trajtimit te semundjeve koronare
- Zbulim te infarktit te miokardit
- Vleresim te qendrueshmerise se miokardit jofunksional
- Vleresim te funksionit te ventrikujve
- Percaktim te prognozes pas infarktit te miokardit
- Vleresim te anomalive te levizshmerise se mureve te ventrikujve
- Zbulim dhe vleresim te shanteve kardiake
• Teknikat e ndryshme te scintigrafise jane:
- Scintigrafi e perfuzionit te mikardit
- Scintigrafi e pellgut kardiak te gjakut me Gate
- Scintigrafi e kalimit te pare kardiak
- Scintigrafi e infarktit te miokardit
- Vleresim i shantit te gjakut nga zemra e djathte ne te majte.
➢ SEMDUNDJA KORONARE
• Aplikimi i sc se mikardit duhet te behet kur:
- Ne EKG paraqitet depresion i segmentit ST me te madh se 1mm ne rest.
- Eksitime te parakohshme ne forme te sindromes WPW
- Blloku i deges se majte
- Rivaskularizim pas stentimit
- Peacemaker ventrikular
➢ SCINTIGRAFIA E PERFUZIONIT TE MIOKARDIT

• Realizohet permes 3 radiofarmakeve:
- 201Talium-kloruri
- 99mTeknecium-sestamibi
- 99mTeknecium-tetrofosmin
SCINTIGRAFIA ME 201TALIUM-KLORUR
Ⓣ IV, 2-4mCi (74-148 MBq)
Ⓣ Stres testi: radiofarmaku administrohet 1 min para perfundimit te test stresit = vleresim te
qendrueshmerise (viabilitetit) te miokardit (per shkak te vetise se rishperndarjes).
Ⓣ Imazhet merren 10 min pas administrimit. Imazhet e rishperndarjes merren 3-4 h pas
administrimit. Kur vleresohet qendrueshmeria, info shtese marrim te imazhet pas 24 h.
SCINTIGRAFI ME 99MTEKNECIUM-SESTAMIBI
Ⓣ Ka rishperndarje me pak se Tl-201. Preferohet reailzimi i protokollit dy ditor: se pari rest, pastaj
stres.
Ⓣ Protokolli dy ditor: Doza e aplikimit 10-15 mCi (370-555 MBq)
• Protokolli nje ditor:
61
- Testi rest: IV, Tc-sestamibi 10-15 mCi (370-555 MBq). Imazhet e perfuzionit te miokardit
merren pas 45-60 min.
Ⓣ Test stresi: fillon 3-4 ore pas imazheve. 2 minuta para perfundimit te stres testit, jepen edhe
30-45 mCi. Imazhet merren pas 15-120 min, permes Gate SPECT
SCINTIGRAFI ME 99MTEKNECIUM-TETROFOSMIN
Ⓣ Eshte test nje ditor.
Ⓣ Doza ne testin e pare: 10-15 mCi.
Ⓣ Doza ne testin e dyte: 30-45 mCi pas 3-4 h.
• Imazhet merren pas 15-120 minuta
Ⓣ Scintigrafia me Talium Ⓣ Scintigrafia me Sestamib
I lire Imazhe me te mira
Baza me e madhe e provave Vleresim i kontraktilitetit te ventrikulit te majte
Vleresim i akumulimit ne mushkeri Kuantifikim me te mire
Akumulim i vogel ne melci/ kocka Protokollet imazherike me te shpejta
Detektimi i iskemise ne rest
➢ TESTI NE STRES FIZIK

• Sipas Brussit: me biciklete ergometrike apo shirit rreshqites.
• Percillet: frekuenca kardiake, presioni arterial dhe gjendja e pergjithshme.
• Duhet te nderpritet menjehere kur: shfaqen pengesa muskulo-skeletike; nervore, komplikacione
mushkerore etj.
➢ TESTET FARMAKOLOGJIKE
Ⓣ Testet farmakologjike jane: me dipiridamol, adenozine dhe dobutamine.
TESTI ME DIPIRIDAMOL
• Jepet Dipiridamol IV infuzion 0.14mg/kg/min, per 4 minuta. Kohezgjatja e veprimit 30-60min.
Ⓣ Radiofarmaku jepet 2-4 min para se te perfundoj infuzioni i Dipiridamolit.
• Komplikacionet e Dipiridamolit jane:
- Shfaqet forme e infarktit fatal dhe jofatal, bronkospazme e theksuar (aminofiline).
• Kunderindikacione relative jane:
- Angina jostabile, semundjet bronkospastike mushkerore, blloku i shkalles se dyte te zemres.
TESTI ME ADENOZINE
• Jepet Adenozine IV 0.14mg/kg/min, per 6 minuta.
• Radiofarmaku jepet pas 3 minutash.
• Adenozina jep efekte dromotrope negative:
- Keshtu pacientet me bllok AV te avancuar apo Sick-Sinus Syndrome nuk i nenshtrohen testit
TESTI ME DOBUTAMINE
• Jepet IV Dobutamine 5-10 mcg/kg/min, per 3 minuta.
• Kunderindikacion relativ:
- Pacientet me semundje obstruktive pulmonale
• Efekte anesore:
- Aritmi
62
➢ KUNDERINDIKACIONET E TESTIT TE MBINGARKESES
Ⓣ Angina jostabile, dhembje anginoze 48h e fundit, insuficinca kongjestive e zemres, infarkt akut 2-4
dite brenda testimit, hipertension arterial 220/120, hipertension pulmonal, insuficience kardiake e
dekompenzuar, miokardit akut, perikardit akut, stenoze e madhe aortale dhe mitrale.
➢ SCINTIGRAFIA E ZEMRES
• Scintigrafia planare
• Scintigrafi me Tl-201
- Injektohet ne kulmin e mbingarkeses fizike
Ⓣ Imazhet merren 10 minuta pas administrimit
• Scintigrafi me 99mTc-sestamib dhe 99mTc-tetrofosmine
- Administrohen gjate testit te mbingarkeses me vazodilatator
- Imazhet merren 30-60 minuta pas administrimit
• Permes gama kameres me kolimator me energji te ulte dhe rezulucion te larte, me kanale paralele.
500 kiloimpulse.
Ⓣ Scintigrafia me PYP te infarkti
➢ SPECT-I I ZEMRES
• SPECT-non Gate = pa kycje te EKG me gama kamer;
- prezantohet akumulimi i radiofarmakut ne miokard permes prerjeve te caktuara ortogonale.
• SPECT-Gate = me kycje te EKG me gama kamer
- Perfitojme rezultatet te kontraktimit te ventrikulit te majte.
➢ EKG-GATE SPECT
• Mundeson matje kuamtitative dhe semikuantitative te ventrikulit te majte.
Ⓣ Pas aplikimit te radiofarmakut ne gjakun venoz, gama kamera ne menyre kompjuterike percakton
8-16 sekuenca imazherike ne kuader te intervali R-R te EKG-se.
SPECT-I I PERFUZIONIT TE MIOKARDIT

• Per SPECT, preferohet fillimisht testi i mbingarkeses fizike apo farmakologjike, gjate se ciles gjendje
injektohet radiofarmaku.
- Nese ka ngecje ne qarkullim te miokardit pas enes se mbyllur, ne imazhet e fituara
prezantohet si defekt me mungese akumulimi te radiofarmakut. Nese paraqiten defekte ne
perfuzion gjate stres testit, atehere perseritet testi ne qetesi pas 3 h ose te nesermen.
- Sekuencat regjistrohen 15-30 min ne stres dhe 40-60 miinuta ne rest, pas aplikimit te
radiofarmakut.
Ⓣ Krahasimi i imazheve ne stres dhe rest: na mundeson percaktimin e ndryshimeve nese jane te
kthyeshme apo te pakthyeshme (kemi iskemi apo infarkt).
• Prerjet koronare:
- Vizualizim te ventrikulit te majte me prerje te shkurtra nga maja e zemres deri te baza.
- Prerjet jane te orientuara nga e majta ne te djathte, me korrespondim nga e majta ne te
djathte.
- Pjesa e siperme e murit (ora 12) = paraqet murin e perparem te ventrikulit te majte.
- Pjesa anesore (ora 3) = paraqet murin lateral te VM.
- Pjesa e poshtme (ora 6) = paraqet murin e poshtem te VM.
- Pjesa mediale (ora 9) = paraqet murin interventrikular.
• Prerjet transversale:
63
- Vizualizohen muret e ventrikulit te majte ne rrafshin horizontal, duke filluar nga muri i pasem
deri i perparme.
- Vizualizohet muri lateral dhe muri interventrikular bashke me majen e zemres.
• Prerjet gjatesore vertikale (sagjitale):
- Prezantojne shtresat e murit te siperm dhe te poshtem te ventrikulit te majte se bashku edhe
me shtresen e majes se zemres, duke filluar nga muri interventrikular deri te muri anesor i VM.
PREZANTIMI POLAR OSE SYRI I DEMIT

• Shpreh paraqitje kuantitative te akumulimit te radiofarmakut ne muskulin e zemres.
• Studim te mundesise se rikthimit apo perkeqesimit te semundjes koronare te zemres.
Ⓣ Ndane miokardin ne 17 segmente. Defektet e akumulimit ne segmente te caktuara, deshmojne
per vendodhjen e arteries koronare te ngushtuar apo te mbyllur:
- Arteria koronare descendente e majte: segmentet 1,2,7,8,13,14 dhe 17.
Ⓣ Me 17 paraqitet apeksi.
- Arteria koronare cirkumlfekse e majte: segmentet 5,6,11,12 dhe 16.
- Arteria koronare e djathte: segmentet 3,4,9,10 dhe 15.
- Mungesa e perfuzionit ne segmentet 13 dhe 17, tregon mbyllje te LAD ne pjesen periapikale.
Ⓣ Rezultatet e prefuzionit gradohen nga 0-4:
- 0 tregon akumulim normal te radiofarmakut ne segmentin e caktuar te murit te miokardit
- 1, 2, dhe 3 tregojne zvogelim gradual te akumulimit te radiofarmakut
- 4 tregon mungese te akumulimit ne segmentin e caktuar te murit te miokardit
PARAQITJA 3D E MIOKARDIT
• Mundeson studimin e funksionit dinamik te ventrikulit te majte si:
- Vellimin e ventrikulit te majte ne fund te sistoles dhe diastoles
- Vellimin hedhes gjate kontraktimit te ventrikulit te majte.
➢ INTERPRETIMI I SCINTIGRAFISE
• Ne baze te aftesise se akumulimit dhe menyres se shperndarjes se radiofarmakut ne muskulin e
zemres, mund te konkludojme nese zemra eshte me perfuzion te ruajtur, te demtuar, por te
kthyeshem apo me demtime te parikthyeshme.
• Perfuzioni eshte i ruajtur
- Kur shperndarja e radiofarmakut ne te gjitha segmentet rajonale (si ne testin e stresit dhe rest)
jane te njetrajtshme dhe me intensitet te zakonshem.
Ⓣ Kur ne stres test regjistrohet zona me perfuzion te zvogeluar ose mungese te perfuzionit
- Ndersa ne rest vizualizohen si zona normale
- Tregon per ndryshime iskemike te rikthyeshme
Ⓣ Zonat e iskemise
- Nese vizualizohen ne stres dhe qetesi
- Tregon ndryshime defenitive te perfuzionit te miokardit (infarkt i miokardit)
Ⓣ Hipertensioni arterial kronik
- Vizualizim i perfuzionit normal te murit te ventrikulit te majte, por prani e hipertrofise se
ventrikulit te majte.
• Miokardiopatia kronike
- Perfuzion i ruajtur i miokardit, por zemer e zmadhuar me zvogelim te hapesirave
intraventrikulare.
• Hipertensioni kronik pulmonal
- Vizualizohet si hipertrofi e ventrikulit te djathte.
64
➢ GATE-SPECT – ANGIOKARDIOGRAFIA DHE VENTRIKULOGRAFIA ME RADIONUKLIDE ME
ERITROCITE TE MARKUARA
• Eritrocitet e markuara me 99mTc administrohen ne doza 555-925 MBq te adultet. Testi punohet ne
stres dhe rest.
• Testi i mbingarkeses fizike:
- Administrohet ne kohen e ngarkeses submaksimale, ndersa imazhet merren menjehere pas
administrimit te dozes.
• Te markimi in vivo, fillimisht aplikohet IV joni i kallajit si mjet reduktues (Sn-PYP) ne doze
10ug/kgPT. Pas 20-30 min administrohet Tc, qe lidhet per eritrocite dhe mundeson vizualizim te
hapesires vaskulare per 12 ore.
Ⓣ Per vleresimin korrekt te fraksionit te gjakut te nxjerr nga ventrikuli i majte, bazuar me kompleksin
R-R cikli i zemres paradefinohet ne se paku 16 sekuenca.
• Te analiza e ventrikulografise readionuklide ne stres, perdoret kolimator me sensitivitet te larte.
• Permes imazheve ne kontinuitet si nje imazh dinamik, vleresojme levizshmerine e mureve te
barkusheve.
PARAMETRAT GLOBAL TE FITUAR ME VENTRIKULOGRAFINE RADIONUKLIDE

• Percaktohen disa parametra:
- Vellimi i ventrikulit te majte
- Fraksioni hedhes i gjakut
- Levizshmeria e mureve te ventrikulit te majte
- Histogrami i valeve R-R
• Vellimi i ventrikulit te majte:
- Na jep informata per funksionin e ventrikulit te majte
- Perllogaritet ne baze te numrit te impulseve te regjistruara.
• Parameter i pergjithshem i rendesishem i funksionit te miokardit eshte:
- Kontraktimi i murit te ventrikulit te majte dhe hedhja e gjakut permes aortes.
Ⓣ Nese ne testin e qetesise fitohet vlere mbi 50-70% e fuqise kontraktuese, konsiderojme vlere
normale.
• 3 parametrat e rendesishem te diastoles jane:
- Shpejtesia maksimale e mbushjes se ventrikulit te majte: tregon disfunksion te miokardit ne
fazen e hershme te semundjes koronare
- Koha deri ne mbushjen me shpejtesi maksimale te ventrikulit te majte: tregon indeksin e
relaksimit ventrikular
- Shpejtesia mesatare e mbushjes diastolike: te integron te gjitha ndodhte ne fazen e hershme
te mbushjes diastolike
• Permes ventrikulografise, mundesohet edhe analiza e kinteikes se miokardit (analiza kualitative)
• Fraksioni hedhes rajonal: ndahet ventrikuli i majte ne 8 rajone, ku nuk analizohen rajoni i atriumit
te majte dhe valvulet aortale.
Ⓣ Vellimi paradoksal: zbulimi i tij tregon per ekzistom te diskinezise se murit te miokardit dhe prani
te aneurizmes ne ventrikulin e majte.
ANALIZA E FAZES DHE AMPLITUDES

• Sipas Furie: lartesia e lakores sinusale paraqet amplituden qe pasqyron vellimin hedhes te gjakut,
ndersa analiza e fazes paraqet fraksionin hedhes rajonale ne funksion te kohes.
• Permes analizes se fazes, vleresojme sinkronizimin e kontraktimit te pjeseve te zemres, qe mund
te tregoj segmente me levizje sinkrone apo paradoksale.
• Kjo rezulton ne kontraktim te mureve te ventrikujve te majte si: normokinezi, hipokinezi apo
diskinezi.
65
• Pune sinkrone e zemres, tregon pikat e histogramit te vales R ne forme te ngritjes se amplitudes
me baze te ngushte dhe si nje vale e vetme.
• Pune josinkrone e zemres, shfaqe vale R te zgjeruar dhe qe perseritet.
• Ventrikulografia e kalimit te pare:
- Percakton rrjedhjen normale te gjakut ne atriume dhe ventrikuj, derdhjen e gjakut e sistemin e
qarkullimit mushkeror dhe periferi.
- Keshtu percaktojme shantet e atriumeve apo ventrikujve dhe anomalite kongjenitale te
zemres.
- Injektojme Tc-pertekneteat ne bolus ne venen kubitale te gjere, e pasuar me tretesire
fiziologjike NaCl. Nese na duhen ekzaminime shtese, mund te perdorim edhe 99mTc-MIBI apo
edhe 99mTc-DTPA.
Ⓣ Kur kemi shunt majtas-djathtas ne atriume, shohim rikthim te shpejte te radioaktivitetit ne
atriumin e djathte dhe aktivitet te zgjatur ne mushkeri. Kjo verehet kur kthimi eshte mbi 30%
(deri ne 10% nuk verehet fare)
- Te shunti i zemres se djathte me zemren e majte (dominon zemra e djathte), radioaktiviteti i
injektuar regjistrohet edhe ne zemren e majte, para ose njekohesosht me regjistrimin ne
mushkeri.
Ⓣ Testi me i mire per kete lloj shunti (djathtas-majtas) eshte injektimi i Tc-MAA. Te rastet
normale aktiviteti koncentrohet ne mushkeri, te shantet, radioaktiviteti regjistrohet edhe ne
zemren e majte, tru, aorte dhe pjese te tjera.
➢ SCINTIGRAFIA E INFARKTIT TE ZEMRES

• Iskemite prezantohen si hipoperfuzion apo mungese totale e perfuzionit.
• Radiofarmaket me te perdorur jane: 99mTc-PYP (teknecium pyrofosfati), Tc-annexin, Tc-glucarat,
antitrupat monoklonal antimiozine ne forme te 111Inium klorid-antimiozines.
Ⓣ Pirofosfati lidhet per kompleksin e kalciumit, dhe akumulohet ne ndryshimet nekrotike te
miociteve.
• Doza e tij IV 15-25 mCi, ndersa imazhet merren 90-180 min pas administrimit. Pirofosfati zbulon
infarktin e miokardit 3-6 dite pas ndodhjes se infarktit. Koha optimale per lidhjen e PYP ne zonen e
infarktit eshte 24-72 ore pas paraqitjes se shenjave klinike.
• Te infarkti akut konsiderohen me vlere scintigrafite me Tc-annaxin dhe Tc-glucarat, por qe nuk
lejohen per perdorim,
➢ RENDESIA E TESTEVE RADIONUKLIDE TE ZEMRES

• Na japin informata per gjendjen morfologjike dhe funksionale te miokardit.
• Percaktim i sakte i perfuzionit te gjakut dhe zbulimi i ndryshimevev reversibile te perfuzionit te
miokardit, qe na mundeson stentim dhe parandalim te infarktit te miokardit.
• Percaktimi i fuqise kontraktuese te ventrikulit te majte dhe percaktimi i vellimi hedhes, qe tregojne
per shkallen e rrezikshmerise per semundje te zemres
- Pacientet me Vellim hedhes mbi 30% kane gjasa me te ulta per te vdekur brenda dy viteve.
- Kur vellimi hedhes ne stres eshte nen 40%, apo mbi 5% se ne rest, tregon rrezik te shtuar per
pacientin.
Ⓣ Krahasimi i vellimit hedhes ne qetesi dhe stres, ndihmon ne dallimin e semundjeve te zemres me
fibroze nga semundjet iskemike:
- Pacientet me Vellim hedhes normal ne rest, ndersa te zvogeluar ne stres, tregon semundje
iskemike, pa fibroze te miokardit. (kirurgji)
- Pacienti me vellim hedhes normal ne stres, ndersa te zvogeluar ne rest, tregon semundje
fibrotike te zemres, pa semundje koronare. (medikamente)
66
Ⓣ Semundje fibrotike e zemres Semundja iskemike e zemres
Ne stres EF normal EF e zvogeluar
Ne rest EF e zvogeliar EF normal
1. Zemra eshte organi qendror i sistemit kardiovaskular. Ajo perbehet nga epikardi, miokardi dhe
endokardi.
2. Zemra e njeriut ne kushte normale nuk mundeson komunikimin e drejtperdrejt te zemres se
djathte dhe te majte. Ato komunikojne vetem permes mushkerive.
3. Miokardi furnizohet me gjak nga arteria koronare e djathte dhe deget e arteries koronare te
majte.
Ⓣ Arteria koronare e diathte shtrihet ne pjesen e murit te djathte dhe te pasme deri te maja e
zemres.
Ⓣ Arteria koronare descendente e majte shtrihet pergjate murit te perparme, derisa arteria
cirkumflekse e majte shtrihet pergjate pjeses anesore te murit te ventrikulit te majte.
6. Qellimi i scintigrafiae se zemres eshte qe te vleresoje perfuzionin dhe funksionin e miokardit,
zbulimin e anomalive funksionale dhe anatomike te zemres si dhe te percaktoje prognozen e
semundjes.
Ⓣ Indikacioni kryesor i scintigrafiae se perfuzionit te zemres eshte zbulimi i semundjes koronare
te zemres.
8. Semundja koronare eshte shkaktari me i shpeshte i vdekshmerise dhe shkaktohet nga ndertimi
i pllakes ateromatoze ne brendi te enes koronare.
Ⓣ Per imazhet scintigrafia te perfuzionit te miokardit shfrytezohet 201talium kloridi, 99m
teknecium-sestamibi dhe 99m teknecium-tetrofosmini.
Ⓣ Te scintigrafia e zemres me 201TI, administrohet taliumi ne doze me aktivitet 2-4 mCi (74-148
MBq). Kur behet testi i stresit, injekcioni duhet te administrohet nje minute para perfundimit te
testit te stresit (mbingarkeses).
Ⓣ Imazhet zakonisht fillojne te merren 10 min pas administrimit te dozes se talium-kloridit.
Imazhet e rishperndarjes se taliumit zakonisht merren 3-4 ore pas administrimit te dozes.
Ⓣ Per dallim nga taliumi, sestamibi shume pak rishperndahet por akumulohet ne miokard ne
perputhje me shperndarjen e perfuzionit rajonal te miokardit.
13. Testi i scinitigrafise me 99mTc MIBI ose sestamibi preferohet te punohet dy dite rresht. Disa
preferojne qe diten e pare testi i scintigrafiae te punohet ne kushte te getesise, ndersa diten e
dyte ne kushte te mbingarkeses (stres).
14. Ne rastin e scintigrafiae me protokoll dy ditor, doza e administruar sillet prej 10-15 mCi (370-
555 MBq) Tc sestamibi.
15. Sipas protokollit nje ditor, studimi kryhet i teri brenda nje dite. Eshte relevante se cili test do t'i
paraprij studimit.
Ⓣ Scintigrafia e zemres me PYP sherben per vizualizimin e indit te nekrotizuar te zemres
(infarktit).
Ⓣ Pirofostati i markuar ka afinitet te lidhet per jonet e kalciumit dhe akumulohet ne vatren
nekrtotike.
Ⓣ Ventrikulografia percakton fugine kontraktuese te ventrikulit te majte. Vlerat e EF me te uleta
se 30% flasin per probabilitet te larte te vdekshmerise brenda 24 muajve.
19. Nder parametrat me te rendesishem te ventrikulografise eshte koha e relaksimit te miokardit
te ventrikulit te majte.
Ⓣ Semundja fibrotike e zemres karakterizohet me EF normal ne stres dhe EF tezvogeluarneqetesi.
67
MJEKESI NUKLEARE 12. sistemi Respirator
12. SISTEMI RESPIRATOR

➢ SCINTIGRAFIA E MUSHKERIVE
• Perdoren keto scintigrafi te mushkerive, (qe vleresojne crregullimet kardiovaskulare dhe
mushkerore):
- E ventilimit
- E perfuzionit
- Ose te dyja
• Scintigrafia e ventilimit perdoret per:
- Identifikimin e lezionit te indit parenkimal te mushkerise dhe
- Mbylljen e rrugeve te frymemarrjes.
SCINTIGRAFIA E VENTILIMIT TE MUSHKERIVE

Ⓣ Radiofarmaket qe arrijne deri ne alveole permes frymemarrjes jane:
- 99mTc-DTPA-aerosoli
- Gazi i ksenonit-133 (133Xe-gaz)
- Gazi i kriptonit-81 (81mKr-gaz)
Ⓣ Indikacioni kryesor per scintigrafi te ventilimit eshte percaktimi i embolise mushkerore.
Indikacione te tjera jane:
- Monitorim i transplantit mushkeror
- Shantet interatriale dhe interventrikulare, stenoza e arterieve pulmonale dhe fiistulave
arterio-venoze
- Kuantifikimi funksional mushkeror para largimit kirurgjik te tumorit mushkeror
- Konfirmimi i fistules bronkopleurale
- Vleresimi i semundjeve kronike parenkimale mushkerore, si fibroza cistike.
- Vleresim i shkaqeve te hipertensionit pulmonal
MASAT E KUJDESIT
• Grate e moshes riprodhuese, shtatezena dhe ato ne kohen e laktacionit duhet patur parasysh para
aplikimit te scintigrafise.
• Te grate shatezena perjashtohet scintigrafia. Mund te lejohet ne raste kur eshte e domosdoshme
scintigrafia e perfuzionit per emboli mushkerore. Preferohet vleresimi i koagulimit te gjakut me D-
dimer, historive te trombozes se mehershme te venave te thella ose te mushkerive.
• Duhet te analizohen gjetjet radiografike si: atelektaza, efuzioni pleural, masat tumorale,
kardiomegalia dhe zvogelimi i vaskularizimit mushkeror.
• Duhet patur kujdes te shtuar te pacientet me antikoagulant ose trombolitik.
RADIOFARMAKET
• 99mTc: T ½ = 6h; energji maksimale 140 keV, zberthim gama me kalim izomerik.
• 133Xe: T ½ = 5.2 dite; energji maksimale 83 keV, zberthim beta.
- Administrohet si inhalim me doze 200-750 MBq (5-20 mCi) te adultet, te femijet 10-12 MBq/kg
(0.3 mCi/kg)
• 81mKr: T ½ = 13 sekonda; energji maksimale 190 keV, zberthim me kalim izomerik.
- Administrohet si inhalim me doze 40-400 MBq (1-10 mCi), te femijet 0.5-5 MBq/kg (0.015-0.15
mCi/kg)
- Perfitohet nga rubidiumi-81 ne gjeneratorin 81Rb/81mKr
Ⓣ Per scintigrafine e ventilimit perdoret 99mTc-DTPA si aerosol, por edhe 99mTc sulfur koloidi sepse
lirohet me ngadal nga mushkerite.
- Ne nebulizator hidhet njeri nga keto radiofarmak ne doze 900-1300 MBq (25-35 mCi).
Ⓣ Grimcat e tij jane me diameter 0.7-0.8 mikro m.
68
Ⓣ Nga nebulizatori, pacienti thithe 20-40 MBq (0.5-1 mCi)
Ⓣ Scintigrafia e ventilimit mushkeror kryhet gjithmone para scintigrafise se perfuzionit (gjate
kesaj duhet te jepen doza 3-4 here me te larta).
• Ne nebulizator hidhen 3 ml tretesire radiofarmaku, brenda 3-5 min sigurohet mjaftueshem
radiofarmak ne mushkeri. Hulumtimi zgjate 10 minuta.
SCINTIGRAFIA E PERFUZIONIT TE MUSHKERIVE

• Mundeson vizualizimin e defekteve te perfuzionit te eneve mushkerore segmentale, lobulare apo
qendrore.
Ⓣ Shfrytezohet 99mTc MAA (makroagregatet e albumines humane). Grimcat e tyre kane diameter 10-
50 mikro m, dhe arrijne deri ne perikapilar dhe kapilar. Ato ngecin ne ene te vogla, dhe vizualizojne
rrjeten vaskulare te mushkerive.
Ⓣ Koha e eleminimit te ketij radiofarmaku eshte 1.5-3 ore, qe mundeson realizimin e imazheve
scintigrafike planare dhe imazheve me SPECT.
Pergatitja e pacientit
Ⓣ Te adultet jepen 40-150 MBq (1-4 mCi), te femijet (111MBq/kg (0.03 mCi/kg)) nuk eshte punuar ky
lloj scintigrafie.
Ⓣ Numri i grimcave te MAA te administruara eshte rreth 200 000 – 700 000.
Ⓣ Te hipertensioni pulmonal, pacientet me shante djathte-majte, infante dhe femijet jepet
radiofarmak i fresket me numer te zvogeluar te grimcave te MAA (ne 100 000 – 200 000)
Ⓣ Dhenia e me pak se 100 000 te adultet jep shperndarje johomogjene te aktivitetit ne indin
mushkerir
PROTOKOLLI I GRUMBULLIMIT TE TE DHENAVE IMAZHERIKE

• Scintigrafia e ventilimit behet para scintigrafise se perfuzionit
• Per shkak te energjise me te larte te rrezeve gama dhe gjysmejetes me te shkurter te 81mKr,
imazhet e perfituara me kripton mund te jene te tjetersuara me imazhet e marra gjate scintigrafise
me 99mTc MAA.
Ⓣ Kur scintigrafia e ventilimit me 99mTc MAA aerosol kryhet para asaj te perfuzionit, aerosolin e
administrojme ne doza me te vogla 20-40 MBq (0.5-1 mCi).
• Kolimatori qe perdoret eshte ai me kanale paralele, energji te ulte dhe rezulucion te larte.
• Imazhet planare statike
Ⓣ merren me matricen 256x256 deri ne grumbullimin e 500 000-1 000 000 impulseve per nje
imazh.
• Studimi i ventilimit dhe perfuzionit me SPECT kryhet me kolimator te pergjithshem. Imazhet
merren ne matricen 64x64 per 20 minuta.
• Gjate SPECT te ventilimit merren imazhet nga 128 projeksione, nje projeksion per 10 sekonda.
• Gjate SPECT te perfuzionit, nje projeksion per 5 sekonda.
INTERPRETIMI I REZULTATEVE TE SCINTIGRAFISE

• Ne interpretimin e drejte te scintigrafise se ventilimit ndikojne:
- Frymermarrja e cekte siperfaqesore
- Nebulizatori i demtuar
- Gelltitja e peshtymes – regjistron aktivitet ne goje, fyt dhe lukth
- Qendrimi ulur i pacientit – regjistron aktivitet ne segmentet e poshtme
- Pacienti me mbipeshe – diafragma e ngritur jep crregullime ne perfuzionin e bazes se
mushkerive, ndersa segmentet e siperme vizualizohen me perfuzion te shtuar.
- Kardiomegalia – i shtyp segmentet bazale te mushkerise se majte dhe lobin e mesem te
mushkerise se djathte.
69
- Dhenia e ngadalshme e radiofarmakut – paraqiten artefakte si vatra hiperaktive fokale.
Ⓣ Mosperputhja e imazheve te ventilimit dhe perfuzionit, tregon per shkaktar qe pengojne
qarkullimin e gjakut ne mushkeri, si:
- Embolia pulmunare akute, embolia pulmonare kronike, mbyllja e njeres arterie me tumor dhe
radioterapia.
• Aktiviteti ekstrapulmonal te scintigrafia e perfuzionit tregon shunte djathtas-majtas.
EMBOLIA MUSHKERORE
Ⓣ
• Karakterizohet me defekte te imazhit te perfuzionit ne segmentet e kraheve mushkeror. Paraqitet
mungese te depertimit dhe akumulimit te radiofarmakut ne pjeset distale te eneve te mbyllura.
Ⓣ Defektet e perfuzionit paraqiten ne te dy krahet mushkeror, per shkak te migrimit te trombeve te
shkeputura nga venat e ekstremiteteve te poshtme apo nivele te tjera. Vetem ne 10% te rasteve
emboli lokalizohet ne vetem nje segment mushkeror. 80% e tromboembolive mushkerore jane
multisegmentare.
• Te embolia mushkerore, imazhet radiologjike dhe ajo e ventilimit jane zakonisht normal.
• Per vertetim te embolise mushkerore duhet te kemi mosperputhje te imazheve te ventilimit dhe
perfuzionit.
Ⓣ Ne disa raste te karcinomes bronkiale me lokalizim periferik dhe me metastaza ne hilusin
mushkeror, takojme mosperputhje te imazheve V/P.
• Perputhja e imazheve te ventilimit dhe perfuzionit, tregon per semundje te tjera.
EMBOLIA KRONIKE MUSHKERORE

• Manifestim te fshehte klinik. Vdekshmeria lidhet me hipertensionin pulmonal, insuficiencen e
zemres se djathte dhe aritmite.
• Scintigrafia e V/P te mushkerive ne zbulimin e hipertensionit pulmonal, eshte sensitive 91-96% dhe
specifike 90%, ndersa CT ishte sensitive vetem 51%.
➢ SCINTIGRAFIA E SEMUNDJEVE TJERA

Ⓣ Semundja kronike obstruktive pulmonale (COPD) – karakterizohet me perputhshmeri te
ndryshimeve te prezantuara ne ventilim dhe perfuzion. Embolia mushkerore te keta pacient
shkakton 10% vdekje.
Ⓣ Te pamjaftueshmeria e zemres se majte – tendence e rishperndarjes se perfuzionit ne segmentet e
siperme te mushkerive.
• Pneumonia – karakterizohet me perputhje te defekteve te regjistruara ne perfuzion dhe ventilim.
Shenje e vlefshme te pneumonia eshte “shenja e shiritit”, qe tregon perfuzion te ruajtur.
• Karcinoma primare bronkopulmonale – manifestohet me defekte te perfuzionit dhe ventilimit.
1. Scintigrafia e mushkerive eshte nje procedure diagnostike qe shfrytezon scintigrafia e ventilimit
dhe scintigrafia e perfuzionit per vler?simin e crregullimeve kardiovaskulare dhe pulmonale.
Ⓣ Indikacioni me i zakonshem per scintigrafia e mushkerive eshte zbulimi dhe percaktimi i
embolise mushkerore
Ⓣ Per scintigrafia e ventilimit te mushkerive shfrytezohen disa radiofarmake si 99mTc
DTPAaerosoli, gazi i ksenonit-133 (133 Xe) dhe gazi i kriptonit -81 (81mKr).
Ⓣ Per percaktimin e perfuzionit te mushkerive shfrytezohen makroagregatet e albumines humane
te markuara me teknecium-99m perteknetat (99mTc MAA)
Ⓣ Rreth 90% te grimcave te makroagregat albuminave jan? me diameter 10-50 um
Ⓣ Aerosoli i prodhuar 99mTc DTPA permban me teper se 90% grimca me diameter 0.7 - 0.8 um.
70
7. Pacienti permes inhalatorit, thithe me frymemarrje t? natyrshme 20-40 MBq (0.5-1 mCi)
aerosol.
8. Preferohet qe scintigrafia e ventilimit mushkeror te kryhet para scintigrafiae se perfuzionit
meqenese eshte shume me e komplikuar dhe me e veshtire per te menaxhuar ne krahasim me
scintigrafia eperfuzionit
Ⓣ Gjysmejeta biologjike e radiofarmakut 99mTc MAA ne mushkeri ndryshon dhe sillet zakonisht
1,5-3 h
Ⓣ Per te rriturit, doza e zakonshme e administruar e 99mTc MAA eshte 40-150 MBq (1-4 mCi).
Ⓣ Dozat pediatrike te 99mTc MAA jane me te vogla dhe sillen rreth 1.11 MBq/kg (0,03 mCi / kg),
me nje minimum prej 14.8 MBq/kg (0.4 mCi).
Ⓣ Numri i grimcave per administrim MAA sillet rreth 200,000-700,000 grimca aerosoli.
Ⓣ Te pacientet me hipertension pulmonal, pacientet me shante te zemres djathe-majte, infantet
dhe femijet preferohet radiofarmaku i fresket me numer me te vogel te grimcave te MAA,
100,000-200,000, pa ndryshuar cilesine e imazheve te defekteve te perfuzionit.
Ⓣ Reduktioncave nen 100000 te te rriturit mund te rezultoje me shperndarje jo homogjene te
aktivitetit ne indin mushkeror
Ⓣ Embolia mushkerore karakterizohet me defekte te imazhit te perfuzionit derisa imazhet
radiologjike te mushkerive dhe imazhet e ventilimit te mushkerive zakonisht jane normale.
71
MJEKESI NUKLEARE 13. sistemi gastrointestinal
13. SISTEMI GASTROINTESTINAL

➢ GJENDRAT E PESHTYMES
• Jane gjendra ekzokrine qe tajojne amilaze, dhe gjenden per rreth zgavres se gojes dhe qafes. Ato
jane gj parotide, sublinguale dhe submandibulare. Permbajtjen e derdhin ne goje permes kanaleve
te tyre gjendrore.
• Jane edhe rreth 800 gjendra te vogla pshtymore, me e rendesishmmja eshte gj Von Ebner.
• Gjendra parotide – sekreton ptialine, dhe permes kanaleve te Stensenit e derdh permbajtjen ne
zgavren e gojes.
Ⓣ Gjendra submandibulare – sekreton perzierje te lengut seroz dhe mukoz, dhe permes kanaleve
Warthin arrijne ne zgavren e gojes. (65-70% te peshtymes e jep kjo gjender)
Ⓣ Gjendra sublinguale – tajon mukus. Nuk vizualizohet ne sc normale.
• Shkaktaret me te shpeshte per semundjet e gj te peshtymes jane:
- Mbyllja e kanaleve te gjendrave te peshtymes
- Infeksioni i gjendrave te peshtymes (MUMPS virusi)
- Tumoret ne gjendrat e peshtymes. Beninje: adenoma, cista, onkocitoma, tumori Warthin dhe
adenoma pleomorfike (mikse). Malinje: karcinoma mukoepidermoide, karcinomat adenoide
cistike, adenokarcinomat (me qeliza acinike, pleomorfe me diferencim te mire, jo te
specifikuara)
- Semundjet sistemike: sindroma Sjogren, artriti rheumatoid, LES, cirroza biliare.
SCINTIGRAFIA E GJENDRAVE TE PESHTYMES

Ⓣ Behet me teknecium perteknetat. Pacietet nuk duhet te marrin bllokues te gjendres tiroide si:
perklorat dhe jodide, 48 ore para hulumtimit.
Procedura e scintigrafise
Ⓣ Teknecium perteknetat, IV ne doze 555 MBq (15 mCi).
• Hulumtimi dinamik i rrjedhjes se gjakut: fillon menjehere pas administrimit, sekuencat
grumbullohen me gjatesi 3-5 sekonda, per 1-2 minuta. Hulumtimi dinamik vazhdon edhe per 20
minuta, ku sekuencat merren cdo 2-3 minuta. Ne kohezgjatje te grumbullimit te 500 kilokount.
- Ne gjendren normale: aktiviteti verehet ne minuten e pare pas injektimit, aktiviteti maksimal
shihet prej minues 10-20 pas injektimit
Ⓣ Nese verejme ngecje te qendrueshme te aktivitetit: fazen e dyte te hulumtimit dinamik e
zgjatim edhe per 20 minuta. Ku i japim pacientit acid askorbik ose leng limoni.
o Kur gjendrat jane normale: acidi askorbik e ule aktivitetin ne gjender, ndersa e rrite
aktivitetin ne goje. (sepse stimulohet rrjedhja e peshtymes).
Procesimi dhe interpretimi i te dhenave te fituara

Ⓣ Ne minuten e pare, gjendrat vizualizohen si simetrike, te perkufizuara qarte dhe me akumulim
homogjen.
Ⓣ Te inflamacioni akut i gjendrave: verejme akumulim te shtuar edhe ne minuten e pare edhe ne
fazen e dyte te hulumtimit.
Ⓣ Te sialoadeniti kronik: verejme zvogelim apo mungese akumulimi te perteknetatit ne gjender.
• Te semundja Sjogren: zvogelim dhe mungese akumulimi ne te gjitha gjendrat pshtymore.
• Mbyllja e kanaleve te gjendrave nga ushqimi, guret, trupat e huaj, masat e mukusitm cistatm
tumoret, lendimet apo nderhyrjet kirurgjike: ka retencion te aktivitetit te gj pshtymore. Te mbyllja
mekanike, aktiviteti mbi gjender nuk ulet as pas stimulimit me acid askorbik.
Ⓣ Tumoret e gj salivare: nuk akumulojne ose akumulojne shume pak perteknetat, perpos
adenolimfoma (tumori Warthin) qe ka akumulim te shtuar dhe retencion te mbetur edhe per nje
kohe te gjate.
72
➢ EZOFAGU
• Segmenti i ezofagut cervikal (i siperm): fillon ne pjesen e pasme te fytit dhe perfundon ne nivelin e
brinjes se pare dhe unazes se pare torakale. Aty zhvillohet karcinoma skuamoze qelizore e
ezofagut (SCCE).
• Segmenti i ezofagut torakal (i mesem): fillon ne nivel te brinjes se pare dhe unazes se pare
torakale, dhe perfundon ne nivel te diafragmes. Aty zhvillohet me shpesh SCCE.
• Segmenti i esofagut abdomina (i poshtem): fillon nga niveli i diafragmes dhe mbaron ne lukth.
FUNKSIONI I EZOFAGUT
• Mundeson kalimin e peshtymes dhe ushqimit deri ne lukth.
PATOFIZIOLOGJIA E EZOFAGUT
• Disa crregullime qe i hasim jane:
- Atrezioni i ezofagut
- Fisutla trakeoezofageale
- Ahalazioni
- Refluksi gastroezofageal
Ⓣ Ezofagu Barret (shfaqja e kancerit konsiderohet te jete 1-5 raste ne 100 njerez me ezofagun
Barrett)
KANCERI I EZOFAGUT
• Hasim dy lloje kryesore te kancerit: kanceri me qeliza skuamoze dhe adenokarcinoma.
DIAGNOSTIKIMI I SEMUNDJEVE TE EZOFAGUT

• Permes ultratingullit diagonistikojme anomalite kongjenitale te ezofagut.
• Permes metodave radiologjike konvencionale, CT, MRI: shohim ndryshimet morfologjike te
ezofagut.
• Permes Scintigrafise: shohim ndryshimet funksionale te ezofagut.
• Me Tomografi me emetim te pozitroneve: shohim ndryshimet malinje te ezofagut.
SCINTIGRAFIA E EZOFAGUT
Ⓣ Perdoret teknecium perteknetati ne doza te ulta 37 MBq (1 mCi).
• Indikacionet per scintigrafi jane:
- Pacientet qe nuk e tolerojne manometrine ose kane rezultate te dyshimta ne manometri.
- Matje te perseritura pas nje nderyrje apo terapie.
- Paciente me disfagi pas trajtimit kirurgjik te kancerit te ezofagut.
- Skleroderma e ezofagut (sistemike).
Ⓣ Radiofarmaket qe perdoren jane:
Ⓣ 99mTc DTPA – jepet me 5-10 ml uje ne shiringe, permes gojes.
Ⓣ 99mTc-koloidi ose Tc DTPA – jepet me ushqim gjysem te lenget (albumina e vese)
• Pacienti shtrire: Regjistrimi i imazheve fillon ne kohezgjatje prej 0.5 sekonda, gjate 2 minutave
(240 sekuenca), ndersa per 9 minuta te tjere te hulumtimit pason faza e dyte, me sekuenca ne
kohezgjatje prej 10 sekondash. Ne cdo 20 sekonda merren imazhet planare ne rajone te caktuara.
• Perdoret kolimator me kanale paralele, me energji te ulte dhe rezulucion te larte, ne matrikse
64x64.
• Te pacientet me ahalazion, imazhet merren kur pacienti qendron ulur ne minuten 5, 10, 15 dhe
20, ne menyre qe te sigurohet arritja e bolusit radioaktiv ne lukth.
• Pacientet nuk duhet ngrene ushqim ne 6h e fundit. Kur administrohet Tc me albumine te vezes,
pacienti duhet te gelltitet vazhdimisht, ne menyre qe permes kontraktimit te ezofagut te mberrije
radioaktiviteti ne lukth.
73
• Imazhet e scintigrafise se ezofagut paraqiten ne 6 fusha te interesit:
- Siperfaqja kontrolluese posht hipofaringut
- Ezofagu total
- Tri segmentet e ezofagut
- Pjesa e fundusit te ezofagut.
• Parametrat me te shpeshte per vleresimin e funksionit te ezofagut jane:
Ⓣ TTT (total transit time) – koha e pergjithshme e kalimit te radioaktivitetit neper tuben e
ezofagut, qe eshte rreth 9.50 sekonda. Neper segmentin e siperm eshte 2 sekonda, neper
segmentin e mesem 5.5 sekonda dhe ne segmentin e poshtem 2 sekonda.
Ⓣ RA (residual activity) – eshte aktiviteti radioaktiv i mbetur ne ezofag. Normalisht
maksimalisht aktiviteti i mbetur duhet te jete vetem 10%, vlerat me te larta se 10% tregojne
pengesa ne zbrazjen e radioaktivitetit nga ezofagu.
- CP (curve pattern of total esophagus) – kur paraqitet si ngritje e shpejte e aktivitetit, nje kulm
dhe renie e shpejte e lakores, kemi paraqitje normale.
- CM (chaotic movements) – shohim levizje te sinkronizuara te murit te ezofagut apo levizje
kaotike te bolusit radioaktiv (paraqitet si levizje e kthimit prapa te bolusit).
Interpretimi i rezultateve te scintigrafise

• Funksion normal i ezofagut dhe kontraktim te sinkronizuar te muskulatures se tije kemi kur ne
scintigrafi: bolusi radioaktiv kalon shpejt neper tubin ezofageal deri ne luth, dhe zbrazja e aktiviteti
te administruar eshte mbi 90% brenda 10 sekondave.
Ⓣ Te divertikulumet: verehet aktivitet i mbetur ne gjepin e krijuar edhe pas 10 sekondave (kohes
normale te rrjedhjes).
Ⓣ Mbetja e readioaktivitetit ne segmentin e mesem te ezofagut ose ne vazhdim te rrjedhjes ne
segmentin e poshtem: sygjeron per atrezion ose stenoze te ezofagut.
• Kur perveq ezofagut, radioaktiviteti vizualizohet edhe ne mushkeri: kemi fistule esofago-
trakeale.
Ⓣ Kur radioaktiviteti zbrazet shpejt ne dy segmentet e siperme, por ngec ne segmentin e fundit, me
tendence rikthimi te radioaktivitetit ne segmentin e mesem: dyshim per ahalazion te ezofagut.
• Te skleroderma sistemike – koha e kalimit te bolusit eshte e zgjatur, per shkak te humbjes se
aftesise kontraktuese te muskulatures se ezofagut.
➢ LUKTHI
• LEXO NE LIBER
PATOFIZIOLOGJIA E LUKTHIT
• Refluksi gastroesofageal dhe GERD – shfaqen nga deshtimi i tkurrjeve te muskulit shtrengues te
poshtem te ezofagut, nuk e mbylle ezofagun dhe lejon kalimin e lengut gastrik ne ezofag.
• Dispepsia (mostretja e ushqimit) –
• Gastriti – inflamacion i mukozes se lukthit.
• Ulcera gastrike dhe peptike – shkaktojne erozion te mukozes se lukthit dhe japin dhembje dhe
rrjedhje gjaku.
• Kanceri i lukthit: adenokarcinoma dhe limfoma e lukthit.
• Gastropareza – crregullim i levizshmerise dhe kontraksionit te muskujve te lukthit.
DIAGNOSTIKIMI I SEMUNDJEVE
• Identifikimi i H.pylori ne gjak dhe fekale, monitorim te pH ne ezofag, endoskopi, CT, MRI, testi i
gelltitjes se bariumit, hulumtimi i zbrazjes se lukthit dhe biopsia e lukthit.
74
SCINTIGRAFIA E LUKTHIT
• Indikacioni kryesor eshte: zbrazja e vonuar e ushqimit nga lukthi dhe gastropareza.
• Pengesat ne zbrazje i referohen bllokimit apo ngushtimit te kanalit. Keto pengesa mekanike mund
te jene si pasoje e inflamacioneve dhe infeksioneve te pilorusit, ulcerave peptike, kancerit te
lukthit, dhe kancerit me origjine nga pankreasi, apo duodeni.
• Shkaku me i zakonshem i gastroparezes eshte Diabeti mellitus, qe ndikon ne funksionin e nervave
dhe muskujve te lukthit.
• Zbrazja rapide e lukthit nenkupton zgjerimin e shpejte te zorres se holle dhe kalim te shpejt te
ushqimit hiperosmolar nga lukthi ne zorren e holle. Ushqimi arrine ne zorre per 5-30 minuta pas
marrjes.
Pergatitja per testin e zbrazjes se lukthit

• Pacienti nuk duhet te marr ushqim qe nga mesnata para aplikimit te testit.
• Nuk duhet marre disa barna para testit: metoclopramid, tegaserod, eritromici, domperidon dhe
antispasmolitik.
• Disa barna qe nuk duhet marre tri dit para hulumtimit: qetesuesit, analgjetiket.
• Pacientet me insuline duhet ta marrin me vete, dhe ti administrohet sipas nevojes gjate testit,
konform ushqimit te marre.
• Keto barna, duhani dhe hiperglikemia mbi 288 mg/dL – ngadalesojne dukshem zbrazjen e lukthit
dhe japin rezultate te rrejshme.
Procedurat e scintigrafise se zbrazjes se lukthit

• Pacientit sipas protokollit rekomandohet:
- 118 ml te bardhe te vezes ne gjendje te lenget
- Dy rriska buke e bardhe
- 30 gram recel dhe
- 120 ml uje
Pergatitja e ushqimit
Ⓣ 99mTc-colloid prej 18.5-37 MBq (0.5-1 mCi) perzihen me tretjen e te bardhes se vezes dhe gatuhen
ne temperature te nxehte me mikrovale, deri ne arritjen e konsistenes se omletit.
• Ushqimit merret si sanduic, preferohet te merret brenda 10 minutash.
• Imazhet scintigrafike merren me kolimator me vrima paralele, me energji te ulte dhe rezulucion te
larte, ne matriksin 64x64 ose 128x128.
• Ne detektore duhet te perfshihet pjesa distale e ezofagut, lukthi dhe pjesa proksimale e zorreve te
holla.
Ⓣ Imazhet e perseritura merren pas 30 min, 1 h, 2 h, 3 h dhe nese mbetja radioaktive ne lukth eshte
mbi 10%, duhet te merret edhe ora 4 e hulumtimit. Nese perseri kemi mbetje te radioaktivitetit
themi se kemi rezultat jonormal, pra zbrazje te vonuar te lukthit.
• Ne ekzaminimin funksional verejme: kontraktimin e lukthit dhe rikthimin eventual te lengut
gastrik ne ezofag apo zbrazjen e vonuar te radioaktiviteti ne zorren e holle.
➢ SCINTIGRAFIA E ZORREVE
• Scintigrafia e zorreve indikohet per detektimin e rrjedhjeve te gjakut:
- Rrjedhjet e gjakut mbi ampula Vateri, jane rezultat i: variceve ezofageale, ulceres gastrike,
duodenale, ezofagitit, gastriti dhe neoplazmave.
- Rrjedhjet e gjakut ne traktin e mesem gastrointestinal (nga amulla Vateri deri te pjesa
perfundimtare e ileumit) ka keto shkaqe: angiodisplazi, neoplazi, semundjen Crohn,
divertikulumet dhe divertikulumin Meckel.
75
- Rrjedhja e gjakut ne traktin e poshtem (me origjine nga koloni), vijne nga: angiodisplazia,
tumoret beinje dhe malinje te zorres se trashe, polipeve, semundjeve inflamatore te
zorreve, adenomatozat dhe semundjet infektive te zorreve.
• Scintigrafia e zorreve behet me:
- Eritrocite te markuara, qe identifikojne rrjedhjen e gjakut me fluks 0.04 ml/min (kjo metode
eshte treguar mjafte e mire per identifikimin dhe lokalizimin e rrjedhjes aktive te gjakut), dhe
- Tc-sulfur koloid, qe identifikon rrjedhjen e gjakut me fluks 0.05-0.1 ml/min.
Procedurat
• Fillimisht pacientit i matet tensioni i gjakut dhe pulsi arterial, per te identifikuar hipotension
arterial.
• Markimi i eritrociteve mund te behet ne kushte: in vitro, in vivo dhe me metoden e modifikuar in
vivo.
• Teknika in vitro
- Merret gjaku venoz i pacientit dhe markohet me 99mTc ne epruvete. Eritrocitet e markuara
vendosen ne epruvete sterile te polipropilenit me volum 15 ml dhe centrifugohet me
intenstitet 400G per 5 minuta. Largohet supernatanti dhe pastaj 99mTc RBC bartet ne 2 ml
tretesire fiziologjike e NaCl. Nese pastertia radiokimike eshte mbi 95%, atehere procdura e
markimit ka qene e sukseshme. Tani eritrocitet e markuara ia injektojme pacientit.
Ⓣ 95% efektshmeri (me e mira)
• Teknika e modifikuar in vitro
- Administrohen fillimisht ne rruge venoze 1 mg klorur te sanousit (kallajit). Pas 20 minutash
merren 3 ml gjak ne shiringen me teknecum 15-30 mCi (20 mCi). Permbajtjen e inkubojme per
10 minuta duke e rrotulluar cdo minut. Dhe e injektojme perseri te pacienti.
Ⓣ 92% efektshmeri
• Teknika in vivo
- Fillimisht aplikohet 1 mg Sn-kallaji ne rruge venoze dhe pas 20 minutash injektojne 15-30 mCi
teknecium perteknetat. Per shkak qe tekneciumi i lire lidhet shume per mukozen e lukthit, gj
tiroide, nuk perdoret kjo metode edhe aq. Efektshmeria e kesaj metode per identifikimin e
vendit te rrjedhjes se gjakut akut eshte 80-85%.
Ⓣ 80-85% efektshmeri (me e dobeta)
Ⓣ Scintigrafia me 99mTc-sulfur koloid ka besueshmeri shume me te ulte se ajo me eritrocite.
SCINTIGRAFIA E ZORREVE ME ERITROCITE TE MARKUARA ME 99MTC

Ⓣ Te adultet administrohet 15-30 mCi (555-110 MBq) 99mTc, ndersa te femijet me peshe 3 kg
2.16mCi (80 MBq), kurse doza maksimale e lejuar te femijet me peshe prej 68kg eshte 20.19mCi,
(749MBq).
Procedurat e ekzaminimit
• Pacienti qendron shtire, injektohen 15-30 mCi 99mTc RBC, dhe fillon procedura:
- Faza vaskulare: merren imazhe dinamike me sekuenca prej 1-5 sekonda gjate minutes se pare,
deri ne grumbullimin e imazheve sekuencore ne kohezgjatje prej 10-60 sekonda, per 60-90
minuta.
- Imazhet statike merren cdo 2-3 minuta deri ne grumbullimin e 1 milion impulseve.
- Imazhet merren me kolimator me kanale paralele, me energji te ulte dhe rezulucion te larte,
ne matriksin 128x128, me dritare energjetike 20% nga piku maksimal energjetik i Tc-99, prej
144 keV.
• Nese per 60-90 minuta nuk identifikohet rrjedhje gjaku, atehere merren imazhe pas 2, 6, 18 dhe
24 oreve, ose perseritet ekzaminimi.
Ⓣ Ne menyre qe te qetesohet peristaltika e zorreve japim glukagon.
76
• Ne disa raste mund te administrojme heparine, si stimulues per rrjedhjen e gjakut permes
pengimit te koagulimit. Jepet IV ne doza 6000 njesi, ndersa tutje jepen nga 1000 njesi per cdo ore.
SCINTIGRAFIA E ZORREVE ME KOLOID TE TC-SULFURIT

• Administrohet Tc-sulfur ne doze 10 mCi (370 MBq)
• Hulumtimi dinamik kryhet njejte si te sc me eritrocite te markuara.
• Imazhet e sekuencave ne fazen vaskulare zgjasin 2-3 sekonda.
• Ne hulumtimin dinamik sekuencat zgjasin deri ne grumbullimin e 750-1000 kilokount dhe merren
cdo 2 minuta.
• Imazhet e vazhdueshme statike merren gjate 30 minutave, ndersa imazhet statike mund te merren
edhe pas disa oresh deri ne 24 ore pas administrimit te dozes.
• Dobesi e kesaj metode eshte se mund te vizualizohen melcia dhe shpretka, per shkak te
akumulimit te radiofarmakut ne qelizat e Kupferit.
➢ DIVERTICULUM MICKEL
• Eshte mbetje embiologjike, e shkaktuar nga mbyllja jokomplete e kanalit omfalomesenterik.
Haset me shpesh ne pjesen distale te ileumit.
• Divertikulimi i Mickel-it ka qeliza ektopike te lukthit dhe pankreasit, qe sekretojne acid gastrik
dhe pepsine, keshtu shkaktohet erozion i mukozes se zorres dhe rrjedhja e gjakut nga enet.
• Scintigrafia me teknecium perteknetat eshte shume e rendesishme per zbulimin e rrjedhjeve te
gjakut nga divertikulumi i Mickelit, duke u bazuar ne vecorite e qelizave gastrike per sekretim aktiv
te teknecium perteknetatit.
• Perdorimi i pentagastrines ne doze 6 mikro g/ kg subkutan ose antagonisteve te H2 receptoreve,
para fillimit te marrjes se imazheve e rrite ndjeshmerin dhe saktesine e scintigrafise.
INTERPRETIMI I REZULTATEVE IMAZHERIKE

• Rrjedhjet aktive te gjakut, shfaqen si akumulim i shprehur ekstravazal gjate hulumtimit dinamik
vaskular apo disa minuta pas fillimit te hulumtimit.
• Me scintigrafit me Tc sulfur koloid, veshtire saktesohet dhe identifikohet rrjedhja e gjakut ne
pjesen e siperme te TGI, sepse kemi akumulim te radiofarmakut ne qelizat Kupfer te melcise dhe
shpretkes, aktiviteti i se cilave suprimon aktivitetin e vogel te shkaktuar nga rrjedhja e gjakut ne
organet perreth.
• Prania e shpretkes akcesore, mund te jep rezulate te rrejshme pozitive te rrjedhjes se gjakut.
• Te carja e shpretkes, scintigrafia me Tc RBC regjistron aktivitet te shtuar, ndersa scintigrafia me Tc
sulfur koloud regjistron zone fotopenike ne shpretke.
• Gjate scintigrafise me Tc RBC mund te detektojme rrjedhje gjakut me origjine jashte abdomenit:
hematoma gluteale dhe lendimet traumatike.
• Problem paraqesin rrjedhjet e gjakut ne murin abdominal, por qe imazhet laterale dhe te pjerrta
ndihmojne ne diferencim.
• Venat abdominale retroperitoneale te zgjeruara, mund te imitojne rrjedhjen e gjakut
gastrointestinal.
• Rrjedhjet e gjakut intraperitoneale dhe brenda pseudocisteve pankreatike, tregon akumulim te
shtuar ne radiofarmakeve si me RBC ashtu edhe me sulfur koloid.
• Strukturat qe paraqesin veshtiresi ne interpretim jane: veshkat, vena e majte ovare, aorta
abdominale e dilatuar, hemangioma e melcise, zorret iskemike, abcesi i divertikulumit dhe
leiomioma e uterusit.
➢ SEMUNDJET E MELCISE
• Percaktuesit e funksionit normal te melcise dhe ruajtjes se hepatociteve jane: AST, ALT, GGT, AP.
77
HEPATITI
• Semundje infektive e melcise qe shkaktohet nga viruset e hepatitit A, B, C dhe rralle nga D. Rriten
enzimat hepatike dhe bie aftesia e hepatociteve dhe konjugimi i bilirubines.
CIRROZA E MELCISE
• Shkaktohet nga:
- Infeksionet virale kronike te melcise (hepatiti A, B, C dhe rralle D)
- Bllokimi i rrugeve biliare – cirroza biliare
- Insuficienca e zemres, sidomos te djathtes
- Steatoza hepatike e shoqeruar me diabet dhe obezitet
- Semundje si: fibroza cistike, hemokromatoza, mungesa e alfa 1 antitripsines, semundja
Willson.
• Te cirroza hasim hipertension pulmunar, qe shkakton ekstavazacion te gjakut dhe grumbullim te
ascitit ne abdomen.
Ⓣ Te cirroza kemi humbje te mases qelizore te sistemit retikuloendotelial, keshtu kur aplikohet 99Tc
perteknetati sulfur koloid, melcia vizualizohet me mase te zvogeluar, dhe aktivitet ne shtyllen
kurrizore dhe shpretke, per shkak te ruajtjes se qelizave te SRE ne to.
TUMORET BENINJE DHE MALINJE

• Tumoret beninje jane: cistat, hemangiomat, hiperplazit nodulare, steatoza fokale etj.
• Tumoret malinje jane: karcinoma hepatocelulare.
Ⓣ Tumoret e melcise ne scintigrafi me 99mTc-sulfur koloid, vizualizohen me defekte ne akumulim
dhe si zona hipopenike (te ftohta).
Ⓣ Perjashtim ben hemangioma qe te scintigrafia me eritrocite te markuara, zonat hipopenike
pas 45-180 minutash vizualizohen si zona me akumulim te theksuar. Keshtu diferencohet
hemangioma nga tumoret e tjera beninje te melcise, karcinoma hepatocelulare dhe nga
metastazat ne melci. (Tumoret-defekte te akumulimit te Tc; Hemangioma cavernoze-
akumulim i shtuar i Tc)
• Cistet hepatike ne scintigrafi vizualizohen si zona afunksionale me mure te perkufizuara qarte dhe
forme te rregullt ovale.
Ⓣ Te Scintigrafia me Tc EHIDA, galium citrat-67, PET 18FDG, karcinoma hepatocelilare vizualizohet si
zone me akumulim te shtuar te radiofarmakut.
SCINTIGRAFIA ME 99MTC SULFUR KOLOID

• Ka disa forma te scintigrafise statike e melcise dhe shpretkes:
- Scintigrafi pas administrimit te IV koloidit te 99mTc-sulfurit – grimcat koloide fagocitohen
shpejte nga qelizat e sistemit retikuloendotelial
Ⓣ Scintigrafi me eritrocite te markuara – per detektim te hemangiomave kavernoze
- Hulumtim i perfuzionit hepatik pas adminisstrimit intraarterial te 99mTc MAA, ne arterien
hepatike.
- Scintigrafi e shpretkes me eritrocite te demtuara ne temperature te larte – per vleresim te
funksionit te indit te shpretkes.
• Indikacionet per scintigrafi te melcise dhe shpretkes jane:
- Hiperplazionet nodulare fokale – akumulim sa indi normal ose me te shtuar
- Vleresim i funksionit te sistemit retikuloendotelial
- Diferencim i hemangiomave kavernoze nga proceset malinje
- Percaktim i pozicionit te katetereve ne arterien hepatike per trajtim te tumoreve malinje me
kimioterapi apo radioterapo me mikrosfera
- Per te perjashtuar asplenine dhe polisplenine kongjenintale/ ose splenoktomine.
78
Procedurat e scintigrafise
• Te scintigrafia statike e melcise dhe shpretkes, shfrytezohet koloidi 99mTc-sulfur me grimca 0.1-1
mikro m, qe jepet IV 3-6 mCi (111-220 MBq)
• Te scintigrafia me eritrocite te markuara, perdoret metoda in vitro dhe ajo invitro e modifikuar,
tekneciumi me doza 20-25 mCi (750-925 MBq)
Ⓣ Te scintigrafia e perfuzionit te arteries hepatike, shfrytezohet 99mTc MAA ne arterien hepatike ne
doze 1-3 mCi (40-110 MBq)
• Imazhet statike te melcise dhe shpretkes merren 10-20 minuta pas administrimit IV te 99mTc-sulfur
koloidit. Perdoren kolimator me kanale paralele ose me kanale divergjente, me energji te ulte dhe
rezulucion te larte.
• Sekuencat e imazheve merren deri ne grumbullim te 500 000 – 1 milion kount.
• Te SPECT, koloidi i 99mTc sukfurit jepet ne doze 370 MBq. Imazhet me SPECT preferohen kur
madhesia e lezionit eshte nen 2-3 cm.
• Scintigrafia e pellgut te gjakut te melcise, me eritrocite te markuara punohet ne tre faza.
- Fillimisht grumbullohen imazhet dinamike ne sekuenca me kohezgjatje prej 1 sekonde, brenda
minutes se pare te hulumtimit, menjehere pas administrimit te radioizotopit. Kohezgjatja deri
ne grumbullimin e 1-2 milion impulseve. Imazhet pas 45-180 minutash merren ne sekuenca te
njejta, deri ne grumbullim te 1-2 milion kount.
Ⓣ Imazhet e perfuzionit te melcise merren menjehere pas administrimit te ngadalshem inta
arterial te 99mTc MAA, deri ne grumbullim te 500 000-1 milion kount.
Ⓣ Gjate ketij hulumtimi, per identifikimin e fistulave te mundshme arteriovenoze
intrahepatike, duhet te merren imazhet e mushkerive.
• Imazhet e shpretkes merren 30-120 minuta pas injektimit te radioizotopit, deri ne grumbullim te
300 000-750 000 kount. Nese dyshohet per shpretke ektopike, preferohen imazhet scintigrafi te
abdomenit.
• Te lendimet traumatike te dyshimta per carjen e diafragmes, preferohen imazhet scintigrafike te
krahrorit.
Interpretimi i scintigrafike
Ⓣ Hepatocitet normale – vizualizohen pas 10 min
• Lezionet beninje – si cistat, hemangiomat, abceset, karcinoma primare e melcise dhe metastazat
ne melci nuk akumulojne radiokoloidin ose e akumulojne shume pak.
• Hiperplazionet nodulare funksionale – vizualizohen si vatra me akumulim te shtuar ne melci apo
intensitet akumulimi ekuivalent me indin normal te melcise.
• Vatra me akumulim te shtuar hasen edhe te semundja Gilbert.
Ⓣ Te hemangioma kavernoze – kemi akumulim te shtuar te eritrociteve te markuara, ne
hulumtimin e scintigrafise se pellgut te gjakut ne melci. Njejte paraqitet edhe angiosarkoma e
melcise.
• Semundja akute infektive e melcise (hepatitet virale) – vizualizohet siluete e zmadhuar e melcise
dhe zvogelim i aftesise se akumulimit te radiokoloidit te injektuar nga qelizat e sistemit
retikuloendotelial ne te gjithe indin e melcise.
Ⓣ Cirroza e melcise – zvogelim i indit te SRE ne melci, melcia vizualizohet e zvogeluar dhe akumulon
radiokoloid me intensitet te zvogeluar, jo te njetrajtshem.
Ⓣ Imazhi scintigrafik karakteristik per cirrozen e melcise eshte vizualizim i melcise se
zvogeluar, shpretke hiperaktive dhe akumulim ne palcen aktive, ne unazat e shtylles
kurrizore.
• Shpretka – me siluete shume te zmadhuar dhe aktivitet shume te larte te akumulimit te
radiokoloidit (splenomegali), haset te mononukleoza, semundjet e melcise, limfomat etj.
• Te hipersplenizmi – shpretka prezantohet me aktivitet te shtuar dhe e zmadhuar.
79
• Cistat ekinokoksike ne melci dhe shpretke – vizualizohen me defekte te akumulimit ne varta me
perkufizim shume te qarte.
➢ RRUGET BILIARE
Ⓣ Per hulumtimin e funksionit te hepatociteve dhe kinetike biliare jane preparatet e acidit
iminoacetik (IDA) si analog te bilirubines dhe kriprave biliare.
MARKIMI I PREPARATEVE IDA ME 99MTC PERTEKNETAT

Ⓣ Preparatet farmakologjike te grupit te acidit iminodiacetik, IDA (HIDA, EHIDA, Mbr IDA), markohen
me 99mTc perteknetat. Qendrojne 30 min ne temperature te dhomes qe te lidhen.
• Pacienti nuk duhet te haj ushqim se paku 2 ore para fillimit te hulumtimit.
• Nese pacienti nuk ka marre ushqim per me teper se 24 ore, atehere vezika biliare mund te mos
mbushet me radiofarmak, keshtu pacientit i jepen sincalide (cholecystokinin) ne doze 0.01-0.02
mikro m/kg, per 2-3 minuta.
• Te adultet, radiofarmaku ne forme te 99mTc EHIDA ose 99mTc BRIDA, jepet ne rruge venoze 1.5-5
mCi (50-200 MBq). Te rastet e hiperbilirubinemise se theksuar doza duhet te jete me e larte: 3-10
mCi (111-370 MBq). Te femijet dhe infantet 0.05-0.2 mCi/kg (2-7 MBq/kg).
• Imazhet e scintrigrafise merren ne sekuenca dinamike prej 60 sekondash per 30-60 minuta,
permes kolimatorit me energji te ulte dhe rezulucion te larte.
• Hulumtimi zgjate deri ne vizualizim te vezikes biliare dhe aktivitetit ne zorre te holle (per 45-60
minuta). Nese nuk vizualizohet, imazhet merren pas 3,4 ore te administrimit te dozes. Kur
dyshohet per mbyllje te kanalit te perbashket dhe atrezion te rrugeve biliare, imazhet merren pas
24, 48 dhe 72 oresh.
Ⓣ Kur dyshohet per inflamacion akut te vezikes biliare, kur fshikeza nuk vizualizohet per 30-60
minuta, kerkohen imazhet edhe pas 3 dhe 4 ore, ose administrohet morfine sulfat venoz ne doze
0.04-0.1 mg/kg ne interval brenda 3 minutash, per te stimuluar kontraktimin e sfinkter odi.
Ⓣ Ne fshikezen e temthit radiofarmaku IV arrine pas 20 min.
- Nese kanali cistik eshte i dukshem, bila e ndihmuar nga kontraktimi i sifinkter odi arrin te
mbushe fshiken.
- Kur trungu biliar intrahepatik dhe kanali hepatik i perbashket kane bile radioaktive, sapo te
injektohet morfine sulfati regjistrohet aktivitet ne zorre.
- Kur nuk ka bile radioaktive ne kanalin e perbashket, jepet edhe 1 mCi venoze radiofarmak.
INTERPRETIMI I IMAZHEVE SCINTIGRAFIKE

Ⓣ Te inflamacioni akut i fshikezes se temthit (me dhe pa kalkuluse) – vezika nuk vizualizohet brenda
30 muinutave te pare te hulumtimit, e as pas 3-4 oresh pas administrimit te morfines.
Ⓣ Te inflamacioni kronik i fshkezes se temthit – pas atimulimit me morfine, vie deri te depertimi i
radiofarmakut ne fshike dhe vizualizimi i saj pas 3-4 oresh.
• Te semundjet biliare kalkuloze dhe jokalkuloze (kolecistiti kronik kalkuloz, sindroma e kanalit cistik,
kontraktimi i sfinkter Odi) – mund te regjistrohet dobesim i forces hedhese kontraktuese te
fshikes.
Ⓣ Mbyllja e kanalit te perbashket biliar – paraqitet si vonim i kalimit te radiofarmakut neper kanalin e
perbashket hepatik me gjate se 60 minuta.
• Te kolestaza – vie deri te staza e biles, trashja e lengut te biles, rritja e viskozitetit dhe pamundesi e
bartjes se saj ne kanale dhe zorre.
Ⓣ Per diferencimin e atrezionit te rrugeve biliare nga kolestaza, aplikohet testi i stimulimit me
fenobarbital.
Ⓣ Paraqitja e cfardo intensiteti te aktivitetit ne zorre brenda 72 oreve, tregon kolestaze.
Ⓣ Dominim i intensitetit te aktivitetit ne hilus, ndaj hepatociteve dhe mungesa e aktivieteti
ne zorre, tregon atrezion te rrugeve biliare.
80
• Me metoden e procesimit, percaktohet aftesia hedhese kontraktuese e fshikes se temthit dhe
funksioni hepatocelular.
Ⓣ Pas 35 min, radiofarmaku zbrazet nga kanali i holedokut ne zorre.
1. Trakti tretes eshte sistemi me i nderlikuar ne trupin e njeriut dhe fillon nga kaviteti i gojes dhe
perfundon me zgavren e anusit
2. Gjendrat me te rendesishme te peshtymes jane gjendrat parotide, sublinguale dhe
submandibulare por ne strukturat qe perkufizojne zgavren e gojes nga pjesa e brendshme
ekzistojne edhe 800-1000 gjendra peshtymore te vogla
3. Gjendrat submandibulare dhe pse te vogla ne krahasim me gjendrat parotide sekretojne rreth
6570% te sasise se lengut te peshtymes ne zgavren e gojes
Ⓣ Ne scintigrafiagjendrat parotide dhe ato sublinguale vizualizohen qarte, ndersa normalisht
gjendrat sublinguale nuk vizualizohen
Ⓣ Gati te gjitha tumoret e gjendrave peshtymore nuk akumulojne perteknetatin dhe vizualizohen
si defekte te akumulimit.
Ⓣ Perjashtim ben tumori Warthin i cili akumulon perteknetatin.
Ⓣ Scintigrafia e ezofagut me besueshmeri te larte prezanton ndryshimet funksionale te ezofagut
Ⓣ Per scintigrafia e ezofagut zakonisht perdorim radioiziotopin e teknecium perteknetatit ne doza
te vogla deri ne 37 MBq.
Ⓣ Scintigrafia e ezofagut mund te punohet me administrimin e ushqimit (ujit) te markuar me
99mTcDTPA dhe po ashtu me ushqimin gjysme te lenget te markuar me Teknecium koloidi
99mTckolloidi ose 99mTc-DTPA
Ⓣ Koha normale e kalimit te radioaktivitetit nga fillimi i ezofagut deri te zbrazja pothuajse totale
nelukth eshte rreth 9.50 sekonda.
Ⓣ Vierat e aktivitetit rezidual me te larta se 10% flasin per pengesa ne zbrazjen e radioaktivitetit
nga ezofagu.
12. Indikacioni kryesor per scintigrafia e lukthit eshte zbrazja shume e vonuar e ushqimit nga lukthi
(pareza e lukthit).
13. Per scintigrafia lukthit preferohet 99mTc-colloid me aktivitet 18.5-37 MBq (0.5-1 mCi) perzier
me tretjen e te bardhes se vezes te perpunuara
Ⓣ Nese mbetja radioaktive ne lukth eshte me e larte se 10% edhe ne oren e 4 te studimit, atehere
themi se rezultati eshte jo normal, dhe kemi zbrazje te vonuar te lukthit
Ⓣ Per zbulimin e gjakderdhjeve nga TGI aplikohet scintigrafia e zorreve e cila punohet me
markuara (99mTc RBC) dhe 99mTc-sulfur colloid
16. Scintigrafia me qellim te perfitimit te imazhit te melcise dhe shpretkes realizohet pas
administrimit permes rrugeve venoze te 99mTc-sulfur koloidit
Ⓣ Per diferencimin e hemangiomes kaveroze nga karcinoma hepatocelulare aplikohet scintigrafia
me shfrytezimin e eritrociteve te markuara.
Ⓣ Per vizualizimin e funksionit te hepatociteve dhe rrugeve biliare aplikohet scintigrafia me
99mTclDA
Ⓣ Ne rastin e demtimit te funksionit te hepatociteve , regjistrohet vonim I akumulimit ne
hepatocite me shume se 10 minuta.
Ⓣ Per atrezion te rrugeve biliare mendohet kur edhe pas 72 oreve dhe testit te stimulimit me
fenobarbital, nuk regjistrohet aktivitet ne zorre. Te kolestaza regjistrohet aktivitet brenda 72
oreve.
81
MJEKESI NUKLEARE 14. sistemi urinar
14. SISTEMI URINAR

➢ HYRJE
• LEXO NE LIBER
➢ VASKULARIZIMI DHE INERVIMI

• LEXO NE LIBER
➢ URETERET DHE FSHIKEZA E URINES

• LEXO NE LIBER
➢ ASPEKTE FIZIOLOGJIKE
• LEXO NE LIBER
FILTRIMI GLOMERULAR
REASORBIMI TUBULAR
SEKRETIMI TUBULAR
➢ PATOFIZIOLOGJIA
CRREGULLIMET E LINDURA
• Veshka me forme patkoi
• Agjeneza renale apo mungesa e nje veshke (mungesa e dy veshkave eshte inkompatibile me jeten)
• Semundja policistike e veshkave me trashegimi autosomale dominante
• Semundja policistike e veshkave me trashegimi autosomale recesive
CRREGULLIMET E FITUARA
Insuficienca akute e veshkave
• Shkaktohet nga disa gjendje:
• Shoku hipovolemik
• Infarkti i veshkave
• Demtimi i veshkave nga nje shok septik i rende
• Pengimi i eleminimit te urines nga hipertrofia e prostates
• Demtimet nga medikamentet dhe helmet e caktuara
• Komplikimet gjate shtatezanise, psh eklampsia dhe preeklampsia
• Lendimet e veshkave te shkaktuara nga vrapuesit e shtigjeve te gjata etj.
Insuficienca kronike e veshlave

• Shkaktohet nga disa gjendje si:
• Nefropatite diabetike
• Semundjet e sistemi imunitar, si LES, HIV/AIDS, hepatiti B dhe C.
• Pielonefriti kronik
• Glomerulonefriti
• Semundja policistike e veshkes
• Defektet e lindura
• Medikamentet dhe helmet
• Hidronefroza
• Tumoret e veshkave: tumori i Wilms, renal cell carcinoma
82
➢ EKZAMINIMET RADIONUKLIDE
• Kontrasti 131-I-Urokon – per percaktim te funksionit te veshkes separte.
• Radiorenografi – quhet ekzaminimi i funksionit te traktit urinar.
• Ne vitin 1960 sintetizohet 131-I-orto-jodo-hipurati (131-I-OIH).
• Me 1936, Goldberg me bashkepuntore e perdorin termin “Rjedhe efektie plazmatike e veshkave
(ERPF, Effectiv renal plasma flow) – qe paraqet klirensin e acidit para amino-hipurik neper
strukturat aktive te veshkave.
• Sot, perdoret 123-I-orto-hipurani sepse 123-I emeton vetem rreze gama, me spekter te ulte
energjetik 159 keV dhe T1/2=13.3h.
RADIOFARMAKET NEFROTROPE
Ⓣ Radiofarmake nefrotrope qe perdoret per studime dinamike te funksionit te veshkave:
- 99m-Tc-DTPA
- 99m-Tc-MAG3
- 99m-Tc-glukohepatonati
Ⓣ Per studime statike (te funksionit te qeliave tubulare te kores se veshkes) perdoret:
- 99m-Tc-DMSA
Ⓣ Per zbulim te abceseve dhe hudhjes akute te veshkes se transplantuar perdoren:
- 99m-Tc-HMPAO
- Leukocite te markuara me 111-In
- Leukocite te markuara me 113m-In-oksim
- Trombocitet e markuara me 113m-In-oksim
- Fibrinogjeni i markuar me 125-I
99m
Tc DTPA
• Lidhet per substanca radioaktive (plutonium) dhe i eleminon ato nga organizmi ne rast te helmimit
akut.
• Ka vecori te ngjashme me inulinen qe mundeson vleresimin e fuqise se filtrimit glomarular.
Ⓣ Fillimisht, 99m-Tc duhet reduktuar me kallaj (Sn), pastaj DTPA markohet me 99m-Tc-Sn.
• Ky kompleks, 99mTc-Sn-DTPA, ka lidhje minimale (2-6%) per proteinat e plazmes, keshtu gati i teri
filtrrohet permes kapilareve glomerular. Pra, DTPA nuk perthithet e as nuk sekretohet nga qelizat
tubulare.
• Per shkak se DTPA lidhet pak per proteinat plazmatike dhe ka mase molekulare relativisht te vogel,
pas futjes ne gjak, difundon dhe shperndahet ne lengun jashtvaskuar, qe dmth se volumi i
shperndarjes se DTPA eshte i larte (15-20L).
• Koha e eleminimit te DTPA esgte 4 here me e gjate se e orto-hip-uranit, per shkak te eleminimit
vetem permes filtrimit glomerular.
Ⓣ Koncentrimi maksimal i 99mTc-DTPA ne parenkimen e veshkes arrihet pas 2-3 minutave pas
administrimit si bolus venoz.
Ⓣ 99mTc-DTPA eshte shume i pershtatshem per studime dinamike te veshkave dhe per percaktimin
e fuqise se filtrimit glomerular total dhe separte te veshkave.
Ⓣ Per shkak te eleminimit te shpejte eshte shume i pershtatshem per femije, ndersa per shkak te
eleminimit kryesisht glomerular perdoret per percaktimin e shkalles se perfuzionit dhe funksionit
glomerular te rastet e veshkes se transplantuar.
99m
Tc-MAG3
• Nga aspekti biokinetik eshte e ngjashme me hipuranin.
• MAG3 lidhet 75-90% per proteinat e plazmes.
83
• Klirensi plazmatik i MAG3 eshte 35% me i ulte se i hipuranit, por koha e eleminimit te MAG3 eshte
e ngjashme me te hipuranit.
• Te njerezit e shendoshe, 30 min pas injektimit te dozes, sekretohen rreth 70% e MAG3 permes
urines. Pas 3 ore sekretohet 99.93% e MAG3.
• Nese radiofarmaku ka papasterti liposolubile (per shkak te qendrimit te gjate mbi 60 min pas
pergatitjes), 30 min pas administrimit ai akumulohet ne nje perqindje te lehte ne fshikezen e
temthit, melci dhe trakt tretes.
• Ekzamnimi i traktit urinar me MAG3 eshte treguar superior ndaj Sc me 99mTc-DTPA dhe 131-I-
OIH.
• Lakoret radiorenografike te fituara mbi veshka gjate ekzaminimit me MAG3 jane shume me te
pjerrta se te DTPA.
• Klirensi plazmatik i MAG3 eshte me i ulte se klirensi i OIH, per shkak te lidhjes se larte per
proteina, volumit me te vogel te shperndarjes dhe ndryshimit te efikasitetit te sekretimit tubular.
Ⓣ Nje analog i ERPF per OIH dhe GFF, u propozua parametri “fuqia sekretuese tubulare (TER) e
99mTc-MAG.
TERMAG3=434.8 (3.03 x mosha)
TERMAG3:0.53=ERPF
• Karakteristikat kimike te MAG3 dhe fizike te 99mTc, kane mundesuar perdorimin e tij te femijet e
vogel, te paciente me nefropati dhe uropati obstruktive per vizualizim te qarte te veshkave.
99m
Tc DMSA – acidi dimerkapto sukcinik
• DMSA eshte komponim i helateve, qe ka afinitet te larte te markohet me perteknetatin, e qe jep
nje radiofarmak me 6 komplekse.
• Nese gjate markimit te DMSA me perteknetat, shmangert futja e oksigjenit, preparati markon mbi
95% te perteknetatit.
Ⓣ Kompleksi i VI (6) i DMSA, ka afinitet me te larte per tu lidhur me koren e veshkave, ndersa
komplekset e tjera per qelizat e melcise.
• Pas futjes ne gjak, mbi 90% e radiofarmakut lidhet per proteinat e plazmes, keshtu edhe
akumulimi i radiofarmakut ne veshka eshte proporcional me qarkullimin renal te plazmes dhe
kapacitetin e mases funksionale te nefroneve kortikale per te terhequr radiofarmakun nga
kapilaret peritubular.
• Pas kalimit ne gjak, vetem 35% e DMSA filtrohet me filtrim glomerular, pjesa me e madhe lidhet
per masen e veshkes dhe stimulon rritjen separate te funksionit te relativ te veshkave.
• Kur kemi dyshime te tilla, kur rruget urinare jane te zgjeruar ne veshka, jepet furosemid, qe e
largon radioaktivitetin e mbetur nga veshka permes pershpejtimit te eleminimit te urines.
- Furosemidi jeper IV 20mg, 20-30 minuta pas administrimit te 99mTc-DMSA.
• T1/2 e eleminimit te 99mTc-DMSA eshte rreth 61 minuta.
• Radiofarmaku lidhet per koren ne raport 22:1 ndaj medulles. Keshtu, ky radiofarmak eshte specifik
per percaktimin e mases funksionale te nefroneve ne koren e veshkes.
99m
Tc PAHIDA – acidi p-aminometil-karbamino-hipurik
• Grupi funksional i PAHIDA eshte IDA, ndersa bashkdyzimi arrihet permes krijimit te lidhjes amide
ne mes te grupit PAH dhe grupit karboksil te IDA.
• PAHIDA markohet me lehte me 99mTc (lidhe 99% te Tc). Radiofamaku ka nje qendrueshmeri
stabile prej 8 h.
• Pas futjes ne gjak, 68% e 99mTc-PAHIDA lidhet per proteinat e plazmes.
• Dy parametrat e radiorenogramit, koha e pikut maksimal dhe sekretiimi tubular per 99mTc-
PAHIDA jane shume me te ulta se te 131-I-OIH. Biokinetika e 99mTc-PAHIDA eshte shume e
ngjashme me 99mTc-DTPA.
84
133
Xe (radioksenoni)
• Perdoret ne raste te vecanta klinike per:
- Percaktimi i biodistribuimit te qarkullimit renal te gjakut
- Perkatesisht, per vleresimin e raportit te perfuzionit te kores dhe palces se veshkes.
• Kjo behet permes aplikimit direkt te 133-Xe ne arterien renale.
51
Cr-EDTA
• Pas administrimit venoz, ai eleminohet kryesisht permes filtrimit glomerular
• 98-99% e tij mbetet i lire (1-2% lidhet per proteinat plazmatike).
• Keshtu, ky radiofarmak shperndahet shume hspejt ne ambientin jashtevaskular dhe shperndahet
njetrajtesisht ne hapesiren nderqelizore.
• Koncentrimi maksimal ne keto hapesira arrihet pas 20 min. Pas largimit te radiofarmakut permes
filtrimit glomerular, vjen ridifundimi i EDTA ne rruget vaskulare dhe eleminohet me urine.
Ⓣ EDTA eshte analoge me inulinen. Keshtu, sc me 51-Cr-EDTa eshte menyra me e mire per
percaktimin e fuqise se filtrimit glomerular dhe zevendeson metoden klasike te percaktimit te
klirensit te inulines.
• Radiofarmaku ka nje qendrueshmeri prej 6 javesh pas pergatitjes, por ka spekter te vogel te
rrezeve gama.
99m
Tc-HMPAO-leukocitet e markuara dhe 111In leukocitet e markuara.
Ⓣ Perdoren pe scintigrafi te veshkave per zbulim te abcesit parenkimal renal dhe perirenal.
111
In leukocitet e markuara, 113In-oskim leukocitet, 113In-oksim trombocitet dhe 125I-fibrinogjeni.
Ⓣ Perdoren per vleresimin e transplantit dhe hudhjes akute te tij.
99m
Tc-MDP dhe 99mTc-sulfur koloid
Ⓣ Perdoren per detektim te hershem te hedhjes kronike te veshkes se transplatuar.
➢ PERCAKTIMI I KLIRENSIT
• LEXO NE LIBER
PERCAKTIMI I KLIRENSIT ME INFUZION TE VASHDUESHEM

• LEXO NE LIBER
PERCAKTIMI I KLIRENSIT ME BOLUS SIPAS MODELIT DY HAPESINOR

• LEXO NE LIBER
PERCAKTIMI I KLIRENSIT ME BOLUS SIPAS MODELIT NJE HAPESINOR

• LEXO NE LIBER
PERCAKTIMI I KLIRENSIT NE BAZE TE VOLUMIT TEORIK TE SHPERNDARJES SE SUBSTANCES SE INJEKTUAR

• LEXO NE LIBER
➢ SCINTIGRAFIA DINAMIKE E VESHKAVE

• LEXO NE LIBER
• Lakroja radiorenografike e radiorenogramit ka tri segmente:
Ⓣ Segmenti i pare – quhet faza vaskulare, me kohe normale 40”-60”. Arritje te vonuar ose
mos arritja e radiofarmakut ne veshka ndodh per shkak te: bolusit me vellim te madh,
rruget venoze te demtuara, semundjet kongjestive te zemres, semundjet e mushkerise me
presion pulmonal te rritur dhe stenoza e aortes apo arteries renale.
85
Ⓣ Segmenti i dyte – paraqet fazen e perthithjes dhe sekretimit tubular. Koha e aktivitetit
maksimal tubular eshte 3-5 minuta. Koha e aktivitetit tubular mungon, eshte e shpejtuar
ose e zgjatur te: mungesa e mases funksionale, demtimet tubulare, obstruksionet renale
dhe ekstrarenale.
Ⓣ Segmenti i trete – eshte faze e eleminimit te urines, koha normale eshte 40-60 minuta. Ky
segment perdoret per vleresimin e kohes se pergjysmimit te aktivitetit fillestar ne veshka.
Ⓣ Lakorja e tipit supranoraml – kohe e shkurtuar e trnsitit parenkimal (Tmax=1.8-3 min, T1/2=3-4.5
min). Haset te sindroma hiperkinetike me ertiologji te ndryshme, ne filim te diabetit mellitus tip 1.
• Lakoret e tipit akumulativ vetem te nje vshke – mungese e fazes se eleminimit dhe mbetje e
radiookatitivetit ne veshke. Haset te pengesat me natyre funksionale ose obstruktive.
Ⓣ Lakoret e tipit akumulativ te dy veshkave – tregojne per iskemi te veshkakve, nekroze akute
tubulare, apo nga medikamentet.
• Lakoret e tipit pielonefrotik – zvogelim i lehte i fazes tubulare, me forme konvekse te amplitudes
dhe fazen e eleminimit te zgjatur. Tregon lezione parenkimale te veshkave.
• Lakoret e rrafsheta te tipit izostenurok – tregon mungese te fazes se sekretimit tubular dhe fazes
se eleminimit. Tregon insuficince kronike te funksionit te veshkave.
• Lakoret e tipit nefroktom – ka mungese te msasses funksionale te veshkes.
SCINTIGRAFIA DINAMIKE ME DTPA

• Jepet 99m Tc-DTPA ne rruge venoze ne doze 1-15 mCi (37-555 MBq) te te rriturit, ndersa te femijet
ne doza 0.1-0.2 mCi/kg (3.7-7.4 MBq/kg)
• DTPA sekretohet permes filtrimit glomerular, keshtu sherben per njehesimin e GFR.
• Studimi zgjate 20-30 minuta.
• Imazhet merren ne kohezgjatje prej 1-3 sekondave gjate minutes se pare (faza vaskulare
karakterizohet me 20-60 imazhe sekuenciale per minuten e pare) dhe
• Vazhdon me grumbullimin e imazheve ne kohezgjatje prej 15-20 sekondave per 19 minuta te tjere
(faza parenkiamle 57-72 frame).
• Imazhet merren me kolimator me vrima paralele por edhe me pinhole ndonjehere. Me matriksa
128x128 ose 256x256.
• Scintigrafia dinameike e veshkave ka tri faza:
- Statika e hershme – grumbullimi i impulseve te aktivitetit te dozes ne shiringe para
administrimit ne gjakun e pacientit. Impulset grumbullohen ne kohezgjatje prej 1 minuti.
- Studimi dinamik – fillimin e grumbullimit te imazheve mbi siperfaqen e veshkave nga momenti
i administrimit te dozes deri ne fund te studimit
- Statika e vonshme – paraqet grumbullimin e impulseve te aktiviteti te mbetur ne shiringe pas
administrimit te dozes.
• Studimi dinamik kerkon qe te vendosen te dhenat edhe per gjinine, peshen dhe gjatesin e
pacientit, gjithashtu edhe per dozen e administruar dhe ate te mbetur ne shiringe pas
administrimit. Ne menyre qe te llogariten sakte parametrat e kerkuar: GFR, ERPF etj.
SCINTIGRAFIA ME 99MTC MAG3

• Ky radiofarmak perthithet dhe sekretohet shume shpejt nga qelizat tubulare, ngjashem me OIH.
• Te insuficienca e veshkave, perthithja e Tc-MAG3 ne qelizat tubulare eshte e dobesuar, por jo ne
masen e rastit te Tc-DTPA.
• MAG3 perdoret per vleresimin ne menyre sasiore apo cilesore te uropatise obstruktive,
hipertensionit renovaskular dhe alografit te veshkave, por edhe per te vleresuar ERPF.
• MAG3 ofron te dhena per funksionin renal te pergjithshem, funksionin renal separate,
angiogramin renal dhe lakoret radiorenografike per funksionin e veshkave dhe kores se tyre.
• Aktiviteti i administruar te te rriturit eshte 1-10 mCi (37-370 MBq), ndersa te femijet 0.05-0.1
mC/kgi (1.85-3.7 MBq/kg).
86
• Tretja e radiofarmakut eshte e qendrueshme vetem per 6 ore.
➢ SCINTIGRAFIA DIURETIKE
Ⓣ Perdoret per duferencimin e pengesave urodinamike me natyre obstruktive nga ato joobstruktive.
Ⓣ Sherben per vleresimin e rezultateve funksionale urodinammike te arritura pas nderhyrjeve
kirurgjike korrigjuese te traktit urinar.
• Testi preferohet ne rastet e pengimit te drenimit te radiofarmakut ne rruget urinare.
• Teknika realizohet me administrimin e 99mTc DTPA ose 99mTc MAG3 permes rrugeve venoze dhe
imazhet sekuenciale merren me kohezgjatje prej 15-20 sekonda per rreth 20-30 min.
• Pastaj administrohet Furosemid 0.5 mg/kg te te rriturit dhe 1 mg/kg te femijet, dhe perseri
merren imazhe sekuenciale me kohezgjatje prej 15-20 sekondash per 20-30 minuta.
• Nje teknike tjeter behet duke administruar Furosemidin 15 min para radiofarmakut ose mund te
administrohet njekohesisht me administrimin e radiofarmakut.
• Imazhet merren me kolimator me vrima paralele.
• Te rastet me zgjerim te avancuar te rrugeve urinare, drenimi i rrugeve urinare mund te vonohet ne
pozicionin shpine, keshtu imazhet merren ne pozicion ulur ose vertikal per 10-15 min, per te
sqaruar natyren e pengeses joobstruktive.
• Pacientet duhet te jete mire te hidratuar, ne menyre te arrijme kualitet te analizes.
• Nje vezike urinare e fryer shkakton vonim te rrjedhes se urines neper kanalet mbledhese, keshtu
vendosja e nje kateteri mundeson vleresimin adekuat te gjendjes se rrugeve urinare te siperme,
duke perjashtuar pengesat qe i shkakton vezika urinare e fryer.
• Historiku i hidronefrozes ne femije (neonatusa) eshte e ndryshme dhe diagnoza definitive e
uropative obstruktive permes nje radiorenogrami te vetem te diurezes eshte i veshtire.
• Per zbulimin e permiresimit gradual apo perkeqesimin e drenimit postdiuretik duhen ekzaminime
te shumta ne intervale te pershtatshme kohore.
➢ SCINTIGRAFIA PAS STIMULIMT ME KAPTOPRIL

Ⓣ Perdoret per verifikimin e etiologjise se hipertensionit renovaskular i cili vie zakonisht si rezultat i
mbylljes sinjifikante te arteries renale apo ndonje dege te saj dhe zvogelimit te fluksit te gjakut qe
arrin ne veshke.
• Kur kemi ngushtim signifikant te arteries renale do te zvogelohet edhe presioni i perfuzionit renal,
me c’rast vie deri te aktivizimi i sistemit renin-angiotenzine.
• Angiotenzina II tkurre arteriolet eferente duke siguruar keshtu presion te mjaftueshem te gjakut
ne membranen e kapilareve glomerular. Per shkak te ketij mekanizmi autoregulativ, GFR
mirembahet dhe sc konvencionale e veshkave mund te jete normal.
• Keshtu, administrojme ACE inhibitor qe shkakton te arterioleve eferente, qe qon ne renie te
konsiderueshme, por te kthyeshme ne GFR.
• Per kete qellim perdoret 99mTc MAG3 dhe 99mTc DTPA. Ndryshime verehen edhe me DMSA.
• Scintigrafia renale kryhet rreth 1 ore pas administrimit oral te 25-50mg captopril (1mg/kg te
femijet) ose 10-20min pas administrimit intravenoz te 40 micro gr/kg enalapril.
• Matja e tensionit behet para administrimit te ACE inhibitorit dhe monitorohet cdo 10-15 minuta.
Pacientit i sigurohet edhe vija venoze ne rast te hipotensionit.
• Gjithashtu administrohet furosemid intravenoz (0.25mg/kg) ne te njejten kohe me radiofarmakun.
• Nese ekzaminimi me nje frenues ACE eshte i parregullte, atehere duhet bere nje ekzaminim baze
ne diten e ardhshme ose me vone.
• Perdorimi kronik i ACE inhibitoreve e ule ndjeshmerin e testit. Ata duhet te nderpriten 3-7 dite
para testit. Nese nuk mund te nderprehen atehere testi perseritet.
87
Ⓣ Ne rast te pranise se ngushtimit sinjifikant te arteries renale do te zvogelohet edhe presioni i
perfuzionit renal me c’rast vjen deri te aktivizimi i sistemit renin angiotenzine.
➢ SCINTIGRAFIA PER MONITORIM TE TRANSPLANTIT

• Behet per percjelljen e qendrueshmerise se tyre, sepse per shkak te reaksionve imunologjike,
organizmi mund te krijoj antitrupa qe mund te atakojne veshken e transplantuar, qe e njohin si
trup te huaj per marresin.
Ⓣ Radiofarmaket qe perdoren per vleresimin e alografit te veshkave jane:
- 99mTc-MAG3
- 99mTc-DTPA
• Permes scintigrafise vleresohet:
- Prania ose mungesa e perfuzionit renal
- Rrjedhjet e urines
- Infarkti
- Limfocelat
- Hematomat
- Nekroza akute tubulare
- Obstruksionet
- Efektet nefrotoksike te barnave dhe
- Hedhja e transplantit.
➢ SCINTIGRAFIA STATIKE E VESHKAVE ME DMSA

• DMSA ashtu si edhe metalet e renda lidhet fuqishem per qelizat e nefronit dhe qendron e lidhur
per nje kohe te gjate.
• Pas marrjes se DMSA me Teknecium perteknetat fitohet imazh i parenkimes dhe kores se
veshkave. Radiofarmaku gradualisht kalon nga gjaku dhe lidhet per qelizat e nefroneve.
• Maksimumi i lidhjes se 99mTc DMSA arrihet 3-4 ore pas dhenies, dhe kjo eshte koha ideale per
marrjen e imazheve.
• Te hidronefroza e avancuar, preferohet marrja e imazheve edhe 24 ore pas fillimi te studimit. Ne
keto raste preferohet edhe administrimi i furosemidit me qellim te stimulimit te urinimit dhe
zbrazjes se urines nga veshkat ne fshikezen e urines.
• Nese kalimi i radioaktivitetit permes rrugeve urinare eshte efikas, me kete metode mund te
percaktojme edhe funksionin e veshkave.
• Grumbullimi i radioaktivitetit ne sistemin mbledhes te rrugeve urinare si dhe rikthimi i
radioaktivitetit prapa si pasoje e refluksit veziko-urethral, pamundeson kuantifikimin dhe
llogaritjen e sakte te funksionit te veshkave.
• Imazhet merren ne poziten ulur ose shtrire. Te te rriturit deri ne grumbullimin e 500 000-1 000 000
impulseve, ndersa te femijet deri ne 300 000 imuplse ose kohezgjatje prej 5 min. Ne matrica prej
256x256.
• Perdoren kolimator me vrima paralele me energji te ulte dhe rezulucion te larte, ndersa te femijet
preferohet kolimatorit pinhome me dritare 4mm (ne rast te pinhole merren 100 000- 150 000
impulse ose kohezgjatje prej 10 min).
• Percaktimi i funksionit renal diferencial duhet te kryhet duke shfrytezuar imazhin e pasem planar
te fituar me kolimator me vrima paralele.
• Te veshkat ne forme patkoi ose veshka ektopike ne pelvik – preferohen imazhe nga projeksioni i
perparem. Gjithashtu te keto raste preferohet korrigjimi i thellesise se veshkes.
• Korrigjimi i thellesise realizohet duke perdorur mesataren gjeometrike ose permes markimit te
siperfaqes se trupit me radioizotop, permes se ciles fitojme mundesine e llogaritjes se pozites se
thelle te veshkave.
88
➢ PERPUNIMI I TE DHENAVE DHE INTERPRETIMI I REZULTATEVE TE SCINTIGRAFISE DINAMIKE
• LEXO NE LIBER
• Veshka normale - Arritje e shpejte e radiofarmakut ne veshka per 45-60 sekonda pas administrimit
• Semundje kongjestive te zemres – vonim i vizualizimit te zemres mbi 10 sekonda pas
administrimit.
• Personat e hidratuar mire – ureteret nuk vizualizohen
• Raporti i vlerave:
- Funksion normal i veshkave: 50/50 deri 56/44
- Vlera kritike te veshkave: 57/43 deri 59/41
- Funksion jonormal i veshakve: 60/40
• Infarkti renal – mungon depertimi i MAG3/ DTPA ne veshke.
• Glomerulonefriti akut difuz
- FF ulet nen 20%
- ERPF me MAG3/OIH mund te jete e rritur.
• Glomerulonefriti kronik
- GFR dhe ERPF – renie te barabarte
- FF eshte 20%
• Pielonefritet dhe nefropatite tubulare
- ERPF bie
- GFR normal
- FF mbi 20%
• Pielonefriti kornik
- ERPF bie
- GFR rritet
- FF mbi 20%
• Insuficienca akute e veshkave (ARI)
- GFR renie drastike
- ERPF renie te lehte
- FF nen 10%
• Stenozat funksionale te arteries renale te shoqeruara me hipertension renovaskular
- GFR renie graduale
- ERPF renie e madhe
- FF nen 20%
• Nefropati akute obstruktive
- GFR renie drastike
- ERPF renie e moderuar
- FF bie
• Nefropati kronike obstruktive
- ERPF renie e theksuar
- GFR bie
- FF ngritje e lehte
• Semundje kongjestive e zemres dhe cirroze e avancuar e melcise
- ERPF renie drastike
- FF ngritje mbi 40%
• Hipertensioni arterial esencial ne fillim te semundjes
- GFR renie e lehte
- FF ngritje e lehte
89
• Hipertensioni arterial esencial ne stadete e mevonshme
- GFR bie
- FF mbi 20%
INTERPRETIMI I REZULTATEVE PERMES ANALIZES SE DEKONVULOCIONIT

Ⓣ Perdoret per diferencimin e ndryshimeve urodinamile me natyre obstruktive nga ato joobstruktive
(funksionale)
• LEXO NE LIBER!!! Ⓣ
➢ SCINTIGRAFIA E VESHKAVE TE PACIENTET ME HIDRONEFROZE

• LEXO NE LIBER
➢ SCINTIGRAFIA DINAMIKE PER VLERESIMIN E PERFUZIONIT TE VESHKES

• LEXO NE LIBER
➢ SCINTIGRAFIA E TRANSPLANTIT VESHKOR

• LEXO NE LIBER
➢ PERPUNIMI DHE INTERPRETIMI I REZULTATEVE TE SCINTIGRAFISE ME DMSA

• LEXO NE LIBER
➢ INFEKSIONET E TRAKTIT URINAR

• LEXO NE LIBER
1. Trakti urinar te njeriu eshte i ndertuar nga veshkat, kanalet e uretereve, fshikeza e urines dhe
uretra.
2. Veshka normale ka formen e nje fasuleje me siperfaqet e saj konkave dhe konvekse.
3. Veshka e adultit eshte perafersisht 11-14 cm e gjate, 6 cm e gjere dhe 4 cm e trashe
4. Nefronet paraqesin njesine themelore ndertuese te korteksit te veshkave
5. Funksioni kryesor i veshkave eshte filtrimi i gjakut
6. Arteriet renale sjellin 1/5 e sasise se gjakut te hedhur nga zemra qe do te thote rreth 1200
mililitra gjak per minute apo rreth 600 mililitra plazme per nje minute.
7. Per nje minute, veshkat normalisht arrijne te filtrojne 125 mililitra gjak (20% e gjithe plazmes
qe arrine ne veshka per nje minute).
Ⓣ Veshkat gjate dites arrijne te filtrojne rreth 180 litra gjak
9. Permes Reabsorbimi tubular ne veshken e shendoshe, permes qelizave qe mveshin tubulat
renale do te perthithen gati te gjitha substancat e deshirueshme organike (proteinat,
aminoacidet, glukoza).
10. Permes sekretimit tubular largohen substancat nga gjaku dhe sekretohen ne filtrat.
11. Substancat te cilat largohen permes sekretimit tubular jane H +, K +, NH 4 + (joni i amonit),
kreatinina (nje produkt perfundimtar i tkurrjes se muskujve), dhe substanca tjera te ndryshme
(duke perfshire penicilinen dhe medikamente te tjera).
Ⓣ Per qellimet e studimeve dinamike te funksionit te veshkave perdoren 99mTcDTPA (diethy-
triaminepenta-acetate), 99mTc MAG3 (merkaptoacetyltriglycine) dhe 99mTc glukoheptonati
Ⓣ Per studimin e funksionit te gelizave tubulare te kores se veshkes perdoret 99mTcDMSA.
90
Ⓣ 99mTc- Sn DTPA pas administrimit venoz ka afinitet shume te ulte per t'u lidhur me proteinat
plazamtike (vetem 2-6%) dhe per shkak te lidhjes minimale per proteinat plazamtike, gati i teri
filtrohet permes kapilareve glomerular
15. Klirensi plazmatik me radiofarmak njehesohet duke llogaritur perqendrimin e substances se
caktuar (te markuar) ne urine dhe gjak.
Ⓣ Scintigrafia dinamike e veshkave paraqet rrjedhen e gjakut ne veshka, fuqine e filtrimit
glomerular dhe reabsorbimit si dhe eliminimin e urines nga veshkat dhe rruget urinare.
Ⓣ Demtimet ne enet e gjakut, ose mbyllja e arterieve renale manifestohen me pengesa vaskulare
ne veshka dhe mos arritje te radiofarmakut ne veshka.
Ⓣ Demtimet parenkizmale dhe tubular manifestohen me filtrim glomerular te dobesuar apo
funksion parenkizmal te dobesuar.
Ⓣ Pengesat ne rruget eliminatore urinare manifestohen me ureteret e zgjeruar, veshkat
hidroneftotike dhe mos eliminim te radiofarmakut me urine
20. Testi i diurezes se sforcuar mundeson dallimin e pengesave obstruktive me natyre funksionale
nga ato mekanike.
91
MJEKESI NUKLEARE 15. sistemi skeletor
15. SISTEMI SKELETOR

➢ ANATOMIA DHE FIZIOLOGJIA
• LEXO NE LIBER
➢ PATOFIZIOLOGJIA
• LEXO NE LIBER
➢ SEMUNDJET INFEKTIVE
• LEXO NE LIBER
OSTEOMIELITI
• Eshte infeksion i kockave
• Ai arrine ne kocka:
- Permes qarkullimit te gjakut
- Perhapjes nga indet e peraferta
• Shkaktari me i shpeshte eshte Staf. Aureus, por mund te shkaktohet edhe nga kerpudhat.
• Oteomieliti mund te jete akut dhe kronik.
Osteomieliti akut
• Zhvillohet shpejte. Vjen si pasoje e perhapjes se shkaktarit nga vendi primar i infeksionit ne kocka.
Permes qarkullimi te gjakut apo gjate intervenimeve te hapura kirurgjike.
• Haset me shpesh te femijet.
• Prek metafizat dhe epifizat e kockave te gjata.
Osteomieliti kronik
• Shkaktohet nga mostrajtimi i duhur i osetomielitit akut. Vjen nga infeksionet polimikrobiale
• Karakterizohet me nekroze lokale te kockes.
• Manifestohet me nje xhunge mbi vendin e infeksionit qe percillet me skuqje, zjarrmi, plogeshti e
lodhje.
ARTRITI SEPTIK (ARTRITI INFEKTIV APO BAKTERIAL)

• Eshte inflamacion i nyjeve nga bakteret stafilokoke dhe streptokoke.
• Infeksioni mund te arrije edhe gjate intervenimeve kirurgjike.
• Takohet ne nyjet e kerdhokulles dhe te gjurit.
• Manifestohet me dhembje te renda, enjtje, skuqje dhe zjarmi ne nyjen e prekur.
➢ SEMUNDJET DEGJENERATIVE
• Me e shpeshta eshte OSTEOARTRITI.
• Kemi demtim te kerces, keshtu kockat ferkohen me njera-tjetren, duke shkaktuar shtangim,
dhimbje dhe humbje te aftesise se levizjes.
• Perfshine nyjat e ijeve, nyjat e gjurit dhe pjesen e poshtme te qafes.
• Haset edhe ne qafe, nyjat e gishtit te vogel, bazen e gishtit te madh, kycin e kembes dhe ne gishtin
e madh te kembes.
➢ SEMUNDJA E PERTHES-IT
Ⓣ Shkaktohet nga mosfurnizimi me gjak i siperfaqes se kockes.
• Haset te femijet.
92
Ⓣ Prek koken e femurit dhe nyjen e kofshes. Pra vjen nga mosfurinizimi adekuat me gjak i epifizave
te femurit, ku pason nekroza.
Ⓣ Ne fazen akute, per shkak te mungese se furnizimit me gjak, prezantohet lezion pa aktivitet
metabolik.
Ⓣ Me vone kemi rigjenerim te eneve te gjakut, qe rezulton ne aktivitet te shtuar metabolik rreth
lezionit nekrotik.
➢ SEMUNDJET METABOLIKE
• Jane te lidhura me crregullimin e funksionit te gjendres parotide, tiroide dhe te veshkave.
• Semundjet me te zakonshme jane: OSTEOPOROZA dhe OSTEOMALACIA.
• Ndodhin per shkakt te zhveshjes se kalciumit nga kockat dhe rritjes se perqendrimit te tij ne gjak.
• Kockat behen te brishta dhe mund te thyhen papritur.
➢ FRAKTURAT
• Mund te shkaktohen nga lendimet traumatike, semundjet metabolike me deficit te mineralizimit
te kockave me kalcium, semundjeve malinje primare dhe metastatike ne kocka etj.
• Sindroma SUDECK haset ne 5% te rasteve pas lendimeve traumatike dhe karakterizohet me
crregullim te sistemit nervor simpatik.
• Takohen ndryshime ne duar dhe kembe si enjtje, dhembje, humbje e aftesise per manovrim.
• Imazhet shfaqen me perfuzion te shpejtuar, hiperkativitet te larte ne indet e buta dhe
hiperaktivitet osteoblastik te moderuar ne kocka.
➢ TUMORET
• LEXO NE LIBER
• LEXO NE LIBER
TUMORET BENINJE TE KOCKAVE

• LEXO NE LIBER
Osteochondroma
• Eshte me i shpeshti, haset te moshat e reja 10-20 vjec.
• Shfaqet ne siperfaqet e skajshme te kockave te gjata.
• Osteochondroma multiple – ka tendence te percjelljes familjare. Dhe mund te zhvillohet tumori
malinj chondrosarcoma malinje.
• Kemi edhe osteochondroma solitare
• Osteochondroma mund te shkaktoj thyerje te kockes. Komprimim te nervave te medhenje (ne
keto raste behet largimi kirurgjik).
Osteoma osteoide
• Haset te moshat 10-35 vjec
• Me e vogel se 2 cm, ne pjesen proksimale te kockave te gjata si femuri, tibia dhe humerusi, por
mundet edhe unazat e shtylles kurrizore, ne shuplaka dhe falangje.
• Kur gjendet ne shtyllen kurrizore, shkakton dhembje gjate nates dhe skolioze.
Enchondroma
• Haset te moshat 10-40 vjec.
Ⓣ Shfaqet brenda kockes medullare, ne rajonin e lidhjes se diafizes me metafize.Rritet deri ne 5cm
• Kemi disa lloje:
- Enchondroma asimptomatike
- Enchondroma multiple (semundja e Ollier-it)
93
- Enchondroma multiple me hemangioma te indeve te buta (sindroma Maffuci)
• Dy te fundit mund te prigredojne ne chondrosarkome.
Osteoblastoma
• Haset edhe te femijet edhe te te rriturit
• Karakterizohet me rritje tumorale me vellim te madh, agresiv dhe shkakton dhembje.
• Kur lokalizohet ne unazet e shtylles kurrizore, mund te shkaktoj deformim dhe paralize per shkak
te komprimimit te palces kurrizore. Largimi kirurgjik rikthen funksionin e saj.
Chondrobalstoma
• Tumor i rralle. Te moshat 10-20 vjec
• Takohet ne epifiza, ku shkakton demtim te kockes dhe nyjes.
• Largohen kirurgjikisht per mes kiretazhes. Ne 10-20% te rasteve kemi rikthim.
Tumoret me qeliza te medha

• Haset ne mosha te reja 20-30 vjec.
• Takohet ne rajonin e epifizes, me rritje agresive qe perfshine demtimin e struktures kockore
perreth dhe perfshine indet e buta.
• Ndonjehere metastazon ne mushkeri.
• Trajtimi behet kirurgjik dhe kiretazhe me rimbushje te lezionit me methyl methacrylate apo ind
kockor te shortuar.
Chondromyxofibroma
• Tumori me i rralle. Te moshat deri 30 vjec.
• Lokalizohet ne siperfaqen e skajshme te kockave te gjata.
• Ne imazhe radiologjike duken si lezione ekscentrike, me perkufizim te theksuar dhe dominim litik.
TUMORET MALINJE TE KOCKAVE

Tumoret malinje primare
• Jane: osteosarkoma, sarkoma Ewing, chondrosarcoma, mieloma multiplex.
Osteosarkoma
• Te moshat 10-25 vjec.
• Eshte ind kockor i papjekur, qe formohet nga qelizat kockore tumorale.
• Lokalizohet perreth artikualcionit te gjurit, duke perfshire pjeset e poshtme te kockes se femurit
dhe pjeses se siperme te tibise.
• Jane mjafte agresiv, me mundsi malinjizimi ne kocka dhe mushkeri. Manifestohet me enjtje dhe
dhimbje.
• Osteosarkoma mund te jete parosteale dhe periostale
• Osteosarkoma parosteale – perfshine korteksin e pasem te pjeses se poshtme te kockes se
femurit, dhe eshte mire e diferencuar.
• Osteosarkoma periosteale – perfshine pjesen me te madhe te siperfaqes se kartilagos dhe
lokalizohet ne mesin e trupit te femurit. Ka mundesi metastazimi me shume.
Sarkoma Ewing
Ⓣ Tumor i qelizave blu te rrumbullaketa te kockave qe shfaqet te moshat 10-25 vjec.
• Shoqerohet me translokacion (11,22) (q24, q12) te kromozomeve.
• Zhvillohet kryesisht ne gjymtyre, me tendence ne tere trupin, sidomos ne siperfaqen e diafizes.
(rreth 15-20% e rasteve zhvillohet ne rajonin e metafizes).
• Manifestohet me dhembje dhe enjtje.
• Trajtimi me kirurgji, kimioterapi dhe radioterapi.
94
Chondrosarkoma
• Tumor malinj i kerces. Te moshat e rritura
• Zhvillohet ne terenin e tumoreve primare kockore: osteochondroma multiple dhe enchondroma
multiple.
• Shfaqet ne te gjitha kockat, me afinitet te larte ne kocka te sheshta si pelvikut dhe shpatulla.
• Chondrosarkoma primare manifestohet me shkaterrim te kockes korikale dhe humbje te
trabekules normale kockore.
Mieloma multiplex
• Forme malinje e indit hematopoetik. Te adultet e vjeter.
• Ka zhvillim dhe progredim multicentrik, qe perfshine palcen kockore aktive.
• Ne imazhet radiologjike paraqitet si lezion litik me perkufizim te qarte apo ne forme te
dimenarilizimit difuz.
• Kur lezioni paraqitet si nje vater e izoluar pa perfshirje sistemike te palces kockore, kemi te bejme
me PLAZMOCITOME.
• Lezionet mund te shfaqen edhe si: lezione sklerotike apo osteopeni difuze, sidomos ne trupin e
unazave te shtylles kurrizore.
METASTAZAT NE KOCKA
• Metastazat vijne permes:
- Invazionit lokal
- Rrugeve limfatike
- Rrjedhjes retrograde venoze te gjakut dhe
- Mbjelljes se emboluseve tumorale qe barten permes gjakut.
• Metastazat ne mushkeri vijne permes sistemit venoz kaval ose pulmonar. Metastazat ne melci
vijne permes sistemit venoz portal
• Metastazat lokalizohen ne diafize dhe metafize te kockave te gjata, per shkak te furnizimit me te
mire te ketyre pjeseve me gjakun arterial dhe afersise se pranise se arterieve ne kete pjese.
• Metastazat ne kocka mund te jene: litike, osteoblastike (sklerotike) dhe te perziera (mikse).
➢ SCINTIGRAFIA E KOCKAVE
Ⓣ Radionuklidet qe perdoren jane:
- 99mTc perteknetati – eshte ideal per vizualizimin e aktivitetit metabolik te kockave
- 67Ga-citrati
INDIKACIONET
• Infeksionet
• Semundjet metabolike dhe degjenerative
• Proceset inflamatore
• Tumoret dhe metastazat ne kocka
PERGATITJA E PACIENTIT
• Grate shtatezena, scintigrafi pas lindjes.
• Pacientet me kimioterapi, 3 jave pas terapise se fundit.
• Scintigrafia mund te perseritet vetem pas 6 muajsh ose 1 viti.
• Kerkohet laboratori i:
- perqendrimit te kalciumit, fosforit, enzimat fosfataze alkaline dhe fosfataza acidike, si dhe
perqendrimi i parathormonit dhe tireoklacitonines.
Ⓣ Radiofarmaket qe perdoren sot jane:
Ⓣ 99mTc MDP – identifikim te lendimevve traumatike dhe tumoreve ne kocka
95
Ⓣ 67
Galium citrati – identifikim te lezioneve ne inde te buta dhe inflamacione
Ⓣ 111
In oksike me leukocite – infeksione kockore
Ⓣ 99m
Tc koloidi i sulfurit – identifikim te lezioneve ne palcen kockore
Ⓣ 18
FDG PET – identifikim te tumoreve primare dhe metastaike ne kocka dhe inde te buta
SCINTIGRAFIA ME 99MTC MDP

Ⓣ Doza eshte 15-20 mCi (555-740 MBq), te femijet nen 12 vjec sipas peshes trupore.
• Aplikohet ne rruge venoze (vena kubitale).
• Imazhet merren me kolimator me kanale paralele, me energji te ulte dhe rezulucion te larte
• Studimet scintigrafike te kockave mund te jene:
- Studime dinamike 3 fazore te kockave
- Stidimi i scintigrafise statike te kockave
- Studimi SPECT i kockave
Studimi dinamik trefazor i kockave

Ⓣ Zhvillohet ne tri faza:
- Fazen vaskulare – regjistrohet rrjedhja e gjakut ne pjesen e kockes se ekzaminuar.
- Fazen e indeve te buta (statika e hershme) – prezantohet ne imazhet statike te regjistruara 5
minuta pas administrimit te radiofarmakut.
- Faza e kockave – prezantohet ne imazhet e regjsitruara te kockave, 3 ore pas administrimit te
radiofarmakut dhe zakonisht imazhet merren me tekniken e scintigrafise te tere trupit.
• Regjistrimi i imazheve sekuenciale me kohezgjatje 2-3 sekonda per 1 minut.
• Imazhet statike te vonshme te kockave, mund te merren edhe si imazhe statike ne pjese te
caktuara te trupit.
• Imazhet mbi siperfaqen e skeletit qendror merren ne kohezgjatje deri ne grumbullim te 500
impulseve.
• Imazhet mbi rajonin e ekstremiteteve deri ne grumbullimin e 250 kiloimpulsve.
• Imazhet 3D te skeletit (SPECT) fitohen me levizje rrethore te detektoreve perreth boshtit gjatesor
te trupit.
➢ INTERPRETIMI I REZULTATEVE SCINTIGRAFIKE

• Kur kemi aktivitet metabolik normal dhe rimodelim fizologjik te eshtrave – shfaqet akumulim i
njetrajtshem dhe me intensitet te zakonshem.
• Te femijet ne moshen e rritjes, eshte karakteristike lidhje e radiofarmakut me intensitet te shtuar,
ne nyjet e eshtrave.
Ⓣ Ne baze te akumulimit te radiofarmakut, lezionet ne kocka mund te jene:
Ⓣ Aktiviteti osteoblastik i shtuar – shfaqet si intensitet i akumulimit i shtuar i radiofarmakut.
Ⓣ Aktiviteti osteolitik i kockave – shfaqet si akumulim i zvogeluar apo mungon fare.
Ⓣ Lezionet e nxehta (osteoblastike) i hasim te:
- Infeksionet akute dhe kronike (osteomieliti dhe astriti septik)
- Frakturat
- Shumica e tumoreve primare beninje (osteoma, enchondroma)
- Tumoret malinje me origjine nga eshtrat (osteosarkoma, sarkoma Ewing)
- Lezionet metastatike ne eshtra (ca e gjirit, prostates, mieloma multiplex)
Ⓣ Lezionet e ftohta (osteolitike) i hasim te:
- Hemangiomat
- Neurofibromat
- Cistet
96
- Destrukcion i pershpejtuar kockor nga nefroblastima, kanceri folikular i tiroides, mieloma
multiple malinje, kanceri mikroqelizor pulmonal.
INFEKSIONET
• Karakteristikat tipike te scintigrafise per osteomielitin dhe artritin septik akut dhe kronik jane:
- Ne fazen vaskulare – perfuzion i shpejtuar dhe akumulim shume i theksuar.
- Ne fazen e indeve te buta – akumulim i shtuar
- Ne fazen e vonshme kockore – akumulim i shtuar.
Ⓣ Te osteomieliti (dhe te artriti akut infekcioz)
- Ne fazen vaskulare – Regjistrohet rrjedhje e pershpejtuar e gjakut ne lezion (hiperperfuzion
lokal)
- Ne fazen e indeve te buta – Aktivitet i akumulimit si hiperemi lokale
- Ne fazen kockore – aktivitet fokal osteoblastike i shtuar.
Ⓣ Te artriti infeksioz, ndjeshmeria e sc eshte 99-100%, ndersa specificiteti 73-79%.
Ⓣ Scintigrafia eshte shume me specifike kur punohet me radioleukocite dhe granulocite te markuara
me 99mTc dhe 67Ga citrat
Ⓣ 67Ga citrati eshte shume i ndjeshem ne zbulimin e – infeksioneve spinale
Ⓣ Indiumi-111-oxine i markuar me leukocite autologe perdoret per – skeletin apendikular (periferik)
• Scintigrafia eshte shume e vlefshme per vleresimin e protezave dhe infeksionevve percjellese.
Ⓣ Legg-Clave-Perthes (semundjet avaskulare te kockave apo nekroza vaskulare)
- Karakterizohet me mosfurnizim te kockes me gjak dhe mungese te akumulimit qe regjistrohet
si defekt i ftohete i akumulimit ne fazen e pare
- Takohet ne koken e femurit
- Ne stadet e vonshme, per shkak te neovaskularizimit ne vendin e lezionit te kockes, vjen deri
te akumulimi i theksuar i radiofarmakut – tregon revaskularizim te kockes
- Nekroza vaskulare ne stadet e hershme – shfaqet me lezione te ftohta
- Nekroza vaskulare ne fazen e vonshme – shfaqet me aktivitet te shtuar te akumulimit ne
vendin e lezionit.
TUMORET BENINJE
Osteoma osteoide
• Lezion nen 2 cm, i lokalizuar mire ne pjeset proksimale te kockave te gjata ose ne pjeset anesore te
shtylle kurrizore (mund te shkaktoj devijim te shtylles ne anen e osteomes).
Ⓣ Ne fazen vaskulare – vaskularizim i theksuar
Ⓣ Ne fazen indore – akumulim i perforcuar
Ⓣ Ne fazen e vonshme statike kockore – aktivitet fokal osteoblastik i theksuar
Enchondroma
• Zhvillohet ne kocken medullare, ne rajonin ku lidhet diafiza me metafize, me e vogel se 5 cm.
• 50% haset ne kockat e shuplakave dhe gishterinjeve.
• Ne te tri fazat – lezion me akumulim te shtuar
• Enchondroma multiple dhe ajo multipme me hemangioma te indeve te buta mund te progredoj ne
chondrosarkome.
Osteoblastoma
• Kryesisht te femijet por edhe te te rriturit.
• Vellim te madh tumoral, agresiv dhe jep dhembje. Lokalizimi ne shtylle kurrizore shkakton
deformim dhe paralize, per shkak te shtypjes ne palcen kurrizore.
• Ne te tri fazat – lezion me aktivitet osteoblastik.
97
Chondroblastoma
• I rralle, te moshat 10-20 vjec.
• Ne epifizat e kockave, qe shkakon demtim te kockes dhe nyjes.
• Ne te tri fazat kemi – lezion me akumulim te shtuarte radiofarmakut, ne proporcion me aktivitetin
osteoblastik te tumorit.
Tumoret e qelizave gjigante

• Moshat 20-30 vjec
• Ne rajonin e epifizes, mund te metastazojne ne mushkeri.
• Ne te tri fazat – aktivitet i shtuar osteoblastik
Chondromyxofibroma
• Deri ne moshen 30 vjecare
• Ne pjesen priksimale te tibise.
• Ne te tri fazat – aktivitet litik predominant
Morbus Paget
• Semundje sistemike qe perfshine kockat, zemren, syte dhe pothuajse te gjitha organet.
• Shoqerohet me hiperkalcemi dhe kalciuri.
• Preke osteoklastet, rrit numrin e tyre dhe ia ndryshon formen.
• Shkakton crregullim te rimodelimit normal te kockave duke mbizoteruar aktiviteti osteolitik dhe
deminarelizimi i kockave.
• Ne scintigrafi – vatra me aktivitet osteoblastik te larte, qe prek kockat e gjata dhe unazat e shtylles
kurrizore.
TUMORET MALINJE
Sarkoma Ewing
• Ne scintigrafi, tumori:
- Ne fazen vaskulare – vaskularizim te theksuar
- Ne fazen indore – akumulim
- Ne fazen kockore – akumulim shume te theksuar difuz
• Ne scintigrafi, ne kocken perreth:
- Aktiviteti osteoblastik shume i larte, me akumulim te theksuar ne vendin e tumorit primar dhe
tumoreve sekondare.
Osteosarkoma
• Perreth artikulacionit te gjurit, duke perfshire pjeset e poshtme te kockes se femurit dhe pjeses se
siperme te tibise
• Ne scintigrafi kemi – vaskularizim te theksuar dhe akumulim te theksuar.
• Osteosarkoma parosteale – lokalizohet ne korteksin e pasem te pjeses se poshtme te kockes se
femurit
• Osteosarkoma periosteale – perfshine ne pjesen me te madhe te siperfaqes se kartilagos, dhe
lokalizohet ne mesin e trupit te femurit.
Chondrosarkoma
• Ne scintigrafi – perfuzion te pershpejtuar dhe akumulim te shtuar.
METASTAZAT
Ⓣ Metastazat ne kocka nuk regjistrojne perfuzion dhe akumulim te theksuar ne fazen vaskulare dhe
ne fazen indoree. Vetem ne fazen kockore.
• Ndryshimet metastatike ne eshtra prezantohen si zona hiperakumuluese, fotopenike apo edhe
mikse.
98
• Metastazat nga kanceri i gjirit – lezione osteoblastike dhe mikse (65-75%)
• Metastazat nga kanceri i prostates – lezione sklerotike dhe osteoblastike (65-75%)
Ⓣ Te mieloma multiplex – depozita sekondare qe regjistrohen si vatra litike (70-95%)
• Te karcinoma folikulare agresive e tiroides – lezione litike.
• Metastazat nga kanceri i mushkerive – hasen ne skeletin qendror dhe kockat e ekstremiteteve.
• Metastazat kryesisht zhvillohen ne trupin e unazave te shtylles kurrizore, trupin e brinjeve, kockat
e pelvikut e me pak metafizat dhe diafizat e kockave te gjata.
Ⓣ Faktor te cilet ndikojne ne prishjen e modelimit dhe rimodelimit te kockave jane: faktoret fizik,
kimik dhe faktoret biologjik.
Ⓣ Gjate kohes se femijerise dhe adoleshences, kur zhvillohet kocka e re, ky proces quhet modelim
kockor, ndersa te adultet ky proces quhet rimodelim kockor
3. Ndryshimet patologie ne eshtra manifestohen si semundje infektive, semundje degjenerative,
semundje metabolike, fraktura traumatike dhe procese tumorale
Ⓣ Preparatet e difosfonateve kane afinitet qe te lidhen per kristale te hidroksi-apatiteve dhe te
inkuadrohen drejtperdrejt ne aktivitetin metabolik te kockave dhe te shenuara me 99mTc-
perteknetat, jane ideale ne vizualizimin e aktivitetit metabolik te kockave
Ⓣ 99mTcMDP- shfrytezohet per identifikimin e lendimeve traumatike dhe tumoreve ne kocka
Ⓣ 67Galium citrati shfrytezohet per identifikimin e lezioneve ne inde te buta dhe inflamacione
Ⓣ 111 In -oksine me leukocite shfrytezohet per infeksionet ne kocka
Ⓣ 99mTc sulfur koloidi shfrytezohet per identifikimin e lezioneve ne palcen kockore
9. PET 18FDG shfrytezohet per identifikimin e tumoreve primare dhe metastatike ne kocka dhe
inde te buta
Ⓣ Doza normale e 99mTc MDP qe administohet te te rriturit eshte 555-740 MBq (15-20 mCi)
Ⓣ Studimet scintigrafia te kockave mund te jene dinamike 3 fazore, statike dhe SPECT i kockave
Ⓣ Interpretimi i rezultateve scintigrafia konsiston ne percaktimin e aftesise se lidhjes se
radiofarmakut per kristale e hidroksi apatiteve ne eshtra
Ⓣ Varesisht nga fugia e akumulimit te radiofarmakut, lezionet ne kocka mund te jene litike ose
osteoblastike
Ⓣ Karakteristikat tipike scintigrafia per osteomielitin dhe artritin septik akut dhe kronik jane
perfuzion i shpejtuar dhe shume i theksuar ne fazen vaskulare, akumulim i theksuar ne fazen e
indeve te buta dhe po ashtu akumulimi i shtuar ne fazen e vonshme ne kocka
Ⓣ Scintigrafia eshte shume e ndjeshme ne zbulimin e artritit infekcioz, 90-100% te rasteve, por jo
edhe shume specifike, vetem 73-79% te rasteve 16. 67Galium citrati eshte shume i ndjeshem
ne zbulimin e infeksionave spinale, ndersa 111 Indium- oksine e markuar me leukocite
autologe, per skeletin apendikular
Ⓣ Semundja avaskulare (Legg-Calve-Perthes) takohet ne kocken e kokes se femurit si rezultat i
faktoreve qe pengojne rrjedhen normale te garkullimit te gjakut ne kocke dhe ne scintigrafia
prezantohet si zone avaskulare
99
MJEKESI NUKLEARE 16. inflamacionet
16. INFLAMACIONET
• LEXO NE LIBER
INFLAMACIONI
• Eshte pergjigje komplekse mbrojtese e organizmit kundrejt mikroorganizmave, toksinave dhe
elementeve te ndryshme demtuese te jashtme dhe te brendshme
Ⓣ Inflamacioni eshte reagim mbrojtes imunovaskular qe perfshine qelizat imune, enet e gjakut dhe
ndermjetesuesit molekular.
• Qellimi i inflamacionit eshte eleminimi i shkakut fillestar te lendimit te qelizave, pastrimi i vatres se
inflamacionit nga qelizat nekrotike dhe indet e demtuara gjate procesit inflamator dhe fillimi i
riparimit te indeve.
• Shenjat e inflamacionit jane: enjtja, dhembja, skuqja, temperatura dhe humbja e funksionit.
• Inflamacioni akut – paraqet reagim fillestar te trupit, permes rritjes se shpejtesise se levizjes se
plazmes dhe leukociteve (sidomos granulociteve) nga gjaku ne indet e lenduara.
• Inflamacioni kronik – paraqet reagimin e trupit ne lendim ose infeksion, qe con ne ndryshim
progresiv te llojit te qelizave te pranishme ne vendin e inflamacionit.
INFEKSIONI
• Nenkupton nderveprimin ndermjet invazionit aktiv apo pasiv te mikroorganizmit ne trup dhe
reagimit mbrojtes inflamator te trupit.
➢ RADIOFARMAKET PER ZBULIMIN E INFLAMACIONIT

• Perdoret galium citrati-67 per shkak qe ka afinitet te lidhet per membranen e granulociteve, dhe
bashke me leukocitet migron ne vatren e inflamacionit.
• Perdoret edhe Tc-99m per shkak te vetive te mira per tu lidhur me substanca farmakologjike.
In-111 dhe FDG gjithashtu.
• Tc-99m dhe In-111 perdoren per shenimin e leukociteve, imunoglobulinave dhe antitrupave
monoklonal.
• Ne scintigrafi prezantohen si vatra te akumulimit te shtuar fokal, multifokal apo difuz.
SCINTIGRAFIA ME 67GA-CITRAT
Ⓣ Tregon akumulim te shtuar te tij ne vatren e inflamacionit, por nuk eshte specifike sepse njejte
manifestohet edhe te infeksionet dhe tumoret, kjo per shkak se:
- Rritet peshkueshmeria e membranes kapilare, rritet volumi i lengut ekstravaskular dhe rritet
qarkullimi i gjakut
- Per shkak te afinitetit te larte te galium-citratit-67 te lidhet per receptoret laktoferinike ne
siperfaqen e qelizave B, makrofagjeve dhe granulociteve.
- Lidhja direkte e galium-citrat-67 ne siderofore, qe jane proteina me peshe molekulare te vogel
ne siperfaqen e baktereve dhe kerpudhave.
• Indikacionet per scintigrafi me galium-citrat-67 jane:
- Infeksionet torakale (bronkitet virale apo bakteriale, pneumonite bakteriale dhe virale, astma
alergjike, abceset e mushkerive, pleuritet, miokarditi dhe perikarditi infekcioz, trakeiti
infekcioz, infeksionet e ezofagut, nyjeve limfatike dhe eneve te gjakut)
- Ngritjet e pashpjegueshme te temperatures – semundjet fibrile
- Te semuret me sistem imunitar te kompremetuar - AIDS
- Sarkoidoza
- Osteomieliti i unazave
Ⓣ Sarkoidoza
• Eshte semundje sistemike qe zhvillohet ne nyjat limfatike perihilare te mushkerive
100
➢ SCINTIGRAFIA ME 67GA-CITRAT
Ⓣ Kunderindikacione absolute jane: shtatezania, gjidhenia, femijet nen 14 vjec.

• Te pacientet me opstipacion, duhet administruar laksativ 18 h para scintigrafise me galium.
• Te pacientet qe marrin gjak apo bejne MRI me gadolinium, scintigrafia duhet te punohet se paku
pas 24 h.
• Te pacientet me kimioterapi, scintigrafia behet 3 jave pas terapise se fundit.
• Duhet patur kujdes te vecant ne keto gjendje:
- Vellimi dhe lokalizimi i tumorit te pranishem, tipi i qelizave tumorale, shkalla e zhvillimit
- Shkalla e ngopjes se transferines
- Barerat interferuese: kimioterapia e fundit me preparate te hekurit, terapia me zhelate,
streoide, antibiotik dhe faktore te rritjes ose MRI me gadolinium.
- Operimi i fundit kirurgjik, radioterapia, procedurat diagnostike ose traumat
- Prania e lezioneve inflamatore ose proceseve infektive
- Funksioni i veshkave dhe zorreve
- Prania e ndonje anomalie anatomike, funksionale apo patofiziologjike.
PROCEDURAT E SCINTIGRAFISE
• Galium-citrati-67 administrohet ne rruge venoze, me doze 5 mCi (185 MBq), ndersa te femijet 0.1-
0.2 mCi/kg (3.7-7.4 MBq/kg)
• Kockat pranojne pjesen me te madhe te dozes se rrezatimit gjate scintigrafise.
• Galium-citrati-67 lidhet per receptoret CD71 te transferrines dhe laktoferrines ne qeliza.
• Galiumi-67 mund te injektohet si i paster ose me tretesire fiziologjike 0.9% NaCl.
• Imazhet merren me kolimatro me vrima paralele ose divergjente, me energji te mesme apo te
larte.
• Dritarja energjetike perqendrohet ne tri dritare, mbi fotopikun kryesor (93, 185 dhe 300 keV)
• Imazhet e para merren pas 48 h
• Imazhet e vona pas 72 h ose pas 5 diteve.
• Shpejtesia e levizjes se detektorit eshte 450 count/cm2.
➢ INTERPRETIMI I IMAZHEVE
• Fiziologjikisht galium-citrati-67 ka afinitet te grumbullohet me intensitet me te larte ne: melci,
palce kockore, shpretke, zorre, kocka, inde te bita dhe inde gjendrore: gj peshtymes, lotit,
nasofarinksit, dhe gjirit.
• Akumulimet e theksuara te galium-citratit-67 ne pjeset dhe organet, ku normalisht nuk
akumulohet, krahasohen me imazhet e fituara ne CT dhe MRI.
• Intensiteti i akumulimit te galium-citratit-67 ndihmon ne diferencimin e lezioneve beninje nga ato
malinje.
• Vellimi i lezioneve, administrimi i preparateve te hekurit, dhe gaDoliniumi pak kohe para
scintigrafise, mund te ndikojne ne mosakumulim te galium-citratit-67 ne lezionin inflamator,
infekcioz ose tumoral.
• Organet me afinitet per galium-citrat-67, proceset beninje, pas kimioterapise dhe radioterapise,
antibiotikeve, operacionet, insuficinca e veshkave dhe kontaminimi siperfaqesor, shkaktojne
akumulim te theksuar te galium-citratit-67.
Ⓣ Inflamacionet, infeksionet, tumoret beninje e malinje – shfaqin akumulim te theksuar te tij. Pra
specificiteti i metodes eshte i ulte.
101
➢ SCINTIGRAFIA ME LEUKOCITE TE MARKUARA ME 99MTC HMPAO
• Fillimisht ne vitet 1970-1980 u perdor In-111-oxine per markimin e leukociteve, por ky radiofarmak
lidhet ne menyre joselektive per leukocitet.
• Per shkak te karakteristikave me te favorshme fizike u zevendesua me Tc-99m HMPAO.
• Leukocitet e ruajne funksionin e vet dhe jane shume te ndjeshme, dhe specifike per infeksionet
akute dhe pas shenimit me radiofarmak. Ndjeshmeria e tyre eshte dukshem me e ulur ne zbulimin
e infeksioneve kronike.
PERGATITJA DHE MARKIMI I LEUKOCITEVE

• Merren 51 ml gjak nga pacientit (me shiringe ku ndodhet antikoagulant acid-citrat-dekstroze),
sendimentohet dhe centrifugohet (qe te eleminohen eritrocitet)
• Ne flakon steril ndahen 15ml gjak me antikoagulant dhe vendosen ne centrifuge per ndarje te
leukociteve.
• Pas ndarjes se leukociteve u shtohet 1 ml tretje e radiofarmakut te fresket i Tc-99m HMPAO me
aktivitet 750-1000 MBq.
• Leukocitet e shenuara inkubohen per 10 min dhe riinjektohen me rruge venoze ne doza 185-370
MBq te adultet, ndersa 3.7-7.4 MBq/kg te femijet 5 vjec, me se largu 60 min pas markimit.
• Shenimi i leukociteve me Tc-99 perteknetat eshte i lire dhe ka doze me te ulte te rrezatimit te
absorbuar.
• Tc-99m HMPAO eshte hidrofil dhe mbetet i mbyllur brenda leukocitit. Nje pjese e tij mund te
lirohet dhe te shkaktoje pengesa ne interpretimin e traktit urinar dhe gastrointestinal.
• Ne scintigrafi me leukocite, perdoren leukocitet e perziera ose granulocitet e pastra.
- Leukocitet e perziera me Tc-99m HMPAO – tregojne aktivitet me te larte te pellgut te gjakut,
se ne rastin e granulociteve te shenuara.
Ⓣ Scintigrafia me leukocite te shenuara me Tc-99m HMPAO behet per zbulimin e infeksioneve okulte
akute. Gjithashtu percaktohet shtrirja e inflamacionit te: osteomieliti i skeletit apendikular, kycet e
infektuara dhe proteza vaskulare, shputa diabetike etj.
• Testi i kalimit te leukociteve te markuara neper mushkeri dhe raporti i akumulimit shpretke-melci
– tregojne ruajtjen apo demtimin e leukociteve.
- Kalimi i shpejte i qelizave te markuara ne mushkeri dhe zhdukja brenda 5 minutave deshmon
per proces normal.
- Mbetja e aktivitetit fokal per nje kohe te gjate dhe kalimi i vonuar ne mushkeri me shfaqje te
aktivitetit me te larte ne melci se ne shpretke – tregojne se qelizat leukocitare jane demtuar
gjate fazes se pergatitjes dhe administrimit IV.
- Normalisht duhet qe shpretka te shfaqe aktivitet me te larte se melcia.
• Imazhet merren me kolimator me kanale divergjente per detektim te fushes se gjere, apo me
kanale paralele, me energji te ulte dhe rezulucion te larte.
• Imazhet merren pas 3 h, por munden edhe pas 50 min, 4 ore dhe 24 ore. Imazhet e pelvikut dhe
abdomenit merren menjehere pas 50-60 minutash deri ne grumbullimin e 800 000 impulseve.
• Te rastet e dyshimta per osteomielit te gjymtyreve, imazhet merren ne kohezgjatje prej 10 min pas
4-8 oreve dhe ne kohezgjatje prej 15 min pas 16-24 h.
• Kur duhet te detekojme transplantin imazhet merren pas 4 h.
Ⓣ Per detektimin e transplantit vaskular dhe infeksionit te shantut te fistules arterio-venoze,
preferohet scintigrafi me leukocite te markuara me In-111-oksine, meqenese aktiviteti i pellgut te
gjakut eshte shume me i ilte se ne vatrat fokale te aktivitetit patologjik, sidomos ne imazhet e
vonshme pas 18-24 h.
• Aktiviteti fiziologjik ne zorre, te femijet verehet ne oren e pare, te adultet pas 4 ore.
• Aktiviteti ne veshka dhe fshikez te urines regjistrohet kur kemi funksion te ruajtur.
• Kriter per zbulimin e infeksionit eshte akumulimi i shtuar fokal apo difuz.
102
• Lokalizimi i parregullt i Tc-99m HMPAO leukociteve ne zorre shihet pas minutes 15-30, me
intensitet te rritur pas 2-3 oreve.
• Regjistrimi i aktivitetit ne zorre ne imazhet e vonshme, tregon kalim te granulociteve ne zorre apo
gjakderdhje brenda lumenit.
• Aktiviteti fokal ne abdomen, jashte melcise dhe shpretkes – tregon infeksion dhe inflamacion.
• Defektet fotopenike si te ftoheta trekojne osteomielit, qe mund te takohen edhe te frakturat
kompresive, neoplazmat, ndryshime pas rrezatimit apo deformime kirurgjike ose anatomike.
➢ SCINTIGRAFIA ME LEUKOCITE TE MARKUARA ME 111IN-OKSINE

• Shfrytezohet per zbulimin e semundjeve infektive dhe inflamatore te TGI dhe TU, zbulimin e
infeksioneve dhe inflamacioneve ne kraheror, sidomos aortes. Poashtu edhe lokalizimin e vatres se
sepses, vatrave te abceseve postoperative asmptomatike, osteomieltiti te pacientet me proteza te
gjurit, frakturave te pariparuara dhe osteomielitit te pacientet me diabet.
• Leukociteve te ndara u shtohet In-111-oxine me aktivitet 37 MBq.
• Leukocitet e markuara, administrohen me rruge venoze, ne doze 18.5 MBq.
• In-111 zberthehet me kapturim elektronik qe emeton dy rreze gama (173 dhe 247 keV) me T ½=67
h.
• Imazhet merren me kolimator me kanale paralele me energji te mesme
• Regjistrimi behet pas 24-48 oreve.
• Imazhe pozitive konsiderohen vatrat e akumulimit te radioleukociteve ne vende ku normalisht nuk
akumulohen apo akumulohen me intensitet te perforcuar, aty ku ato akumulohen.
• Nese vatrat kane akumulim te theksuar edhe pas 48 oreve, ato konsiderohen lezione patologjike.
• Scintigrafia me In-111-oksine eshte e rendesishme per zbulimin e osteomielitit akut si ne kocka
qendore ashtu edhe periferike (sepse ka infiltrim qelizor te granulociteve), por te osteomieliti
kronik (sepse ka infiltrim qelizor mononuklear) ai eshte me i ndjeshem per skeletin periferik 94%,
ndersa per skeletin qendror 54%.
• Per shkak te dozes se ulte te radioleukociteve, mund te kemi veshiresi ne lokalizimin e aktivitetit
ne kocka ne krahasim me indet e buta. Keshtu shoqerohet me skanim te kockave me Tc-99m MDP,
per percaktim te vendit te lezionit.
• Ne kushte normale, aktiviteti i regjistruar ne palcen kockore eshte simetrik, por mund te jete edhe
i ndryshueshem.
- Te rastet e dyshimta aplikohet scintigrafi me Tc-99m sulfur koloid, per qartesim te rezultateve.
• Scintigrafia me In-111-leukocite eshte treguar superiore ndaj scintigrafise se kockave me Tc-99m
MDP dhe 67-galium citrat, per identifikimin e infeksioneve ne frakturat e pakonosliduara dhe
pseudoartrozave.
Ⓣ Te inflamacioni i disqeve intervertebrale, kemi akumulim te shtuar te In-111-leukociteve ne
hapesirat diskale dhe ne trupin e unazave te aferta te shtylles kurrizore. Ne imazhet e vonshme ato
kane formen e flutures ose shkronje H.
Ⓣ Te abcesi epidural, rralle mund te identifikohet lezioni, keshtu ketu kerkohet MRI.
➢ RADIOFARMAKE TE TJERE
• Per zbulimin e vatrave inflamatore dhe infeksioneve, sot perdoren antitrupat monoklonal te
shenuar me Tc-99m perteknetat, PET 18 FDG, liposomet, nanokolidet, interleukinet dhe
antibiotiket e shenuar me Tc-99m perteknetat.
Ⓣ Scintigrafia me antitrupa monoklonal dhe PET 18 FDG eshte treguar e sukseshme per identifikimin
e inflamacioneve dhe infeksioneve.
Ⓣ Scintigrafia me liposomet, nanokolidet, interleukinet dhe antibitoike eshte treguar jospecifike per
te dalluar infeksionet nga inflamacioni.
103
• Leukocitet mund te markohen in vivo me antitrupa monoklonal antigranulocitar (At) te markuar
paraprakisht me Tc-99m perteknetat.
• Scintigrafite e fituara me 99mTc-AgAt jane shume kualitative, deri sa doza e absorbuar eshte e
vogel.
• Sot perdoren edhe Fab fragmentet (pjeset e domosdoshme te At) IgG1, qe lidhen per antigjenin
NCA 90, (ne granulocite??!)
• Perodren edhe Antitrupat monoklonal te klases IgM me origjine nga miu (99mTc-Fenelosemab,
perdorimi i tij eshte i paqarte) qe lidhen per antigjenin CD 15, qe gjendet ne neutrofile, euzinofile
dhe limfocite. Perdoret per identifikimin e apendiciteti dhe osetomielitit. (ky preparat eshte i
ndaluar ne SHBA)
• Te diagnoza dhe qartesimi i temperaturave te larta te pashpjegueshme perdoret edhe PET 18 FDG.
18 FDG grumbullohet ne qelizat malinje dhe ato me aktivitet metabolik te shtuar te inflamacionet
dhe infeksionet.
Ⓣ Tiroiditi subakut, ne scintigrafi me radiojod dhe perteknetat shfaqet si mungese akumulimi, ndersa
te PET 18 FDG kemi akumulim te shtuar te 18 FDG.
• Ne krahasim me 67-galium citratin, PET 18 FDG eshte me e ndjeshme per infeksione, dhe ofron
scintigrafi me kualitet me te larte.
1. Inflamacioni eshte pergjigje komplekse mbrojtese e organizmit kundrejt mikroorganizmave,
toksinave dhe elementeve te ndryshem demtues te jashtem
2. Inflamacioni akut paraqet reagimin fillestar te trupit ndaj faktoreve te demshem dhe kjo arrihet
nga rritja e shpejtesise se levizjes se plazmes dhe leukociteve nga gjaku ne indet e lenduara.
3. Inflamacioni kronik paraqet reagimin e trupit ne lendim ose infeksion i cili mund te krijohet si
pasoje e crregullimeve dhe semundjeve te ndryshme
4. Infeksioni nenkupton nderveprimin ndermjet invazionit aktiv apo pasiv te mikroorganizmit ne
trup dhe pergjigjes mbrojtese inflamatore te trupit
Ⓣ 67Ga (Galium citrati-67) per shkak te afinitetit te tij qe te lidhet per mebranen e granulociteve
dhe te migroj se bashku me leukocitet drejt vatres se inflamacionit, sot eshte radionuklidi me i
shfrytezueshem per zbulimin e inflamacioneve.
6. Radionuklidet e 99mTc dhe 111In zakonisht sherbejne per shenimin e leukociteve,
imunoglobulinave dhe antitrupave monoklonal dhe ne formen e ketyre komplekseve migrojne
drejte vatres se inflamacionit
Ⓣ 67Ga-citrati tregon afinitet te akumulimit ne vatren inflamatore por nuk eshte specifike
meqenese te njejten dukuri e manifeston edhe ne rastin e infeksioneve dhe tumoreve
Ⓣ 67Ga- citratit ka finite te larte te lidhet per receptoret laktoferinik ne sipefaqe te limfociteve B,
makrofageve dhe granulociteve
9. Po ashtu 67Ga-citratit ka afinitet te lidhet drejtperdejt ne siderofore te cilat jane proteina me
peshe molekulare te vogel te cilat gjinden ne siperfaqe te bakterieve dhe kepurdhave
10. Nder problemet me te medha diagnostike ne mjekesine bashkekohore, paraqet zbulimi i
vatrave qofshin ato neoplazike, inflamatore apo infekcioze te cilat shkaktojne ngritjen e
temperatures trupore pa etiologjia e njohur
11. Semundje febrile konsiderohet semundja e cila zhvillohet brenda tri jave, me tre apo me teper
here temperature te larte mbi 38.3eC dhe diagnoze ta pa konfirmuar edhe pas hulumtimit
spitalor nje javor
12. Eshte konstatuar se shkaktare te semundjes febrile ne 20% te rasteve jane neoplazmat malinje
okulte, ndersa abscesi okult i fshehur ne 30-40% te rasteve
Ⓣ Scintigrafia e kraharorit me 67Ga-citrat arrine qe te zbuloje pneumonine e shkaktuar me
pneumocystis carinii ne 90-95% te rasteve
104
14. Permes scintigrafise me 67Ga-citrat zbulohen rreth 70% te lezioneve ne parenkimen e
mushkerise derisa adenopatit perihilare ne 90% te rasteve.
Ⓣ Gjate scintigrafise me 67Ga-citrat, doza absorbuese e rrezatimit me e larte shenohet ne
siperfaqen e kockave dhe pasohet me palcen aktive kockore
Ⓣ Scitigrafia me leukocitet e shenuara me 99mTcHMPAO zakonisht kerkohet me qellim te
zbulimit te infeksioneve okulte akute si dhe percaktimin e shtrirjes se procesit inflamator
17. Kriter per zbulimin e infeksionit eshte akumulimi i shtuar i radioleukociteve ne menyre fokale
apo difuse
Ⓣ Scintigrafia me 111 In-oxine leukocite eshte e rendesishme sidomos ne zbulimin e osteomielitet
akut, pavaresisht lokalizimit te tije (skeletin qendror apo periferik).
Ⓣ Ne rastin e osteomielitet kronik, scintigrafia me 111 In-oxine leukocite eshte me e ndjeshme ne
zbulimin e vatrave osteomieliteke ne skeletin periferik 95%, derisa ne skeltin qendror vetem
54%.
Ⓣ Ne krahasim me scintigrafiae me 67Gacitrat, 18FDG-PET eshte metode diagnostike me e
ndjeshme per infeksione dhe ofron scintigrafiae kualitet me te larte
105
MJEKESI NUKLEARE 17. sistemi nervor
17. SISTEMI NERVOR

• LEXO NE LIBER
➢ ANATOMIA DHE FIZIOLOGJIA

• LEXO NE LIBER
Ⓣ ROLI I LCS.... (LIBER)
Ⓣ LCS ule peshen e trurit nga 1500g ne nje ekuivalent prej 15g.
BARRIERA HEMATOENCEFALIKE (HEB, BBB)

• Ndane indin trunor nga qarkullimi i gjakut.
• Perbehet nga tri shtresa
- Shtresa e qelizave endoteliale
- Memebrana bazale
- Zgjatimet e astrociteve
• Funksioni kryesor eshte mbrojtja e indeve te SNQ nga substancat e ndryshme te demshme, qe
arrijne ne qelizat e SNQ.
• Substancat hidrofile nuk e kalojne barrieren, ndersa substancat lipofile mund te depertojne.
• Permes difuzionit pasiv lirshem kalojne:
- Molekulat e vogla: H2O, O2, CO2, NH3, etanoli
- Substancat lipofile: hormonet steroide
• Permes difuzionit te lehtesuar apo transportit aktiv e kalojne: glukoza dhe aminoacidet.
• Permes pinocitozes kalojne edhe disa makromolekula.
• Disa rajone te trurit nuk kane mbrojtje nga BBB, te tilla jane zonat e kimioreceptoreve, disa nga
keto zona jane:
- Organi subfornikal – permbane osmoreceptore pergjegjes qe rregullojne sekretimin e ADH
- Organum vasculosum laminae terminalis (OVLT) – permban osmoreceptore qe rregullojne
sekretimin e ADH dhe shkakton ndjenjen e etjes
- Zona postrema – permban kemoreceptore qe jane pergjegjes ne kontrollin e vjelljes.
• Si pasoje e moszhvillimit te duhur te barrieres hematoencefalike shkaktohet encefalopati nga
hiperbilirubineima e pakonjuguar te te sapolindurit.
BARRIERA HEMATO-LIQVOR-CEREBROSPINALE
• Ndane lengun trunorshpinor dhe gjakun.
• Perbehet nga tri shtresa:
- Shtresa e qelizave epiteliale-choroidea
- Membrana bazale
- Endoteliumi i kapilarve te pia mater
• Kjo barriere kufizon kalimin e substancave nga gjaku ne LCS.
• Demtimi i barrieres con ne rritje te perqendrimit te proteinave ne lengun cerebrospinal.
➢ PATOFIZIOLOGJIA E SNQ-SE
LENDIMET E TRURIT
• Shkaktohet nga traumat e hapura.
• Traumat mund te demtojne indet e trurit, neruronet dhe nervat.
• Si pasoje e lendimeve vijne: hematomat, mpiksja e gjakut, ndrydhja dhe mavijosja e indit trunor,
edema, tronditja dhe goditja ne tru.
• Kompikacioni me i rende eshte gjakderdhja intracerebrale dhe vdekja akute e trurit.
106
SEMUNDJET E TRURIT
• Semundjet infektive te trurit dhe SNQ, qe manifestohen ne ndryshime ne perberjen e LCS dhe
perfshirje te meningjeve.
• Meningjiti purulent bakterial – karakterizohet me LCS te turbullt per shkak te pusit, numrit te rritur
te neutrofileve, renies se perqendrimit te glukozes, rritje e perqendrimit te kripes se acidit laktik
dhe perqendrimit te proteinave.
• Meningjiti viral – koncentrim i baktereve, glukezes dhe kripes se acidit laktik jane normal, por
proteinat shenojne rritje te lehte. LCS permbane kryesisht limfocite.
TUMORET E TRURIT
• Tumoret beninje jane: gliomat (astrocitoma, oligodentroglioma dhe ependimoma), meningiomat,
neuromat akustike, hemangioblastomat, kraniofaringeomat dhe adenomat pituitare.
• Tumori malinje me i shpeshte te femijet eshte medulloblastoma.
• Tumoret metastatike ne tru, vijne nga vet tumoret primare te trurit, dhe kanceri i mushkerise.
• Te femijet nen 15 vjec, metastazat ne tru takohen vetem te leukemite akute limfoblastike.
HIDROCEFALUSI
• Rritje jashte mase e vellimit te LCS brenda kafkes.
• Shaktohet nga pengimi i rrjedhjes normale te LCS, anomalite e lindura apo mbyllja e kanalit te LCS
nga nje tumor ne tru.
SEMUNDJET NEURODEGJENERATIVE
• Jane Alzhaimer, Hungtington, skleroza latereale amiotrofike, Parkinson, te gjitha format e
demences dhe skleroza multiple e trurit.
SEMUNDET VASKULARE
• Jane si pasoje e crregullimi te rrjedhjes se gjakut ne tru.
• Te tilla jane: goditja (insulti) iskemik, goditja hemorragjike, aksidenti cerebrovaskular, iskemia
akute transitore (TIA), aneurizmat trunor, hematoma subdurale, hematoma epidurale,
gjakderdhjet intracerebrale, edema cerebrale, vaskuliti i eneve te gjakut te trurit.
SEMUNDJET GJENETIKE
• Jane leukodistrofia, fenikletonuria, Tay-Sach, semundja Wilson.
➢ SCINTIGRAFIA E TRURIT
• Behet per:
- vleresimin e perfuzionit te trurit
- zbulimin e proceseve patofiziologjike dhe patologjike ne tru dhe SNQ
• Perdoret scintigrafia planare, SPECT dhe PET.
• Radiofarmaket qe perdoren jane:
Ⓣ Radiofarmake qe ne kushte normale nuk e kalojne barrieren intakte cerebrovaskulare
- 99mTc perteknetati, 99mTc DTPA, 201Tl, 67Ga-citrati, 99mTc DMSA
- Nese grumbullohen ne lezionet intracerebrale – tregon per demtim te kesaj barriere.
Ⓣ Radiofarmake lipofilm qe ne kushte normale e kalojne barrieren hematoencefalike dhe kalojne ne
indin trunor te shendosh
- 123I IMP, 99mTc HMPAO, 99mTc ECD-etilen-cisteine-dietilester
- Perdoren per zbulimin e crregullimeve te perfuzionit te trurit me gjak si: infarkti, Parkinsoni,
Hungtington, epilepsia, demenca dhe crregullimet psikiatrike.
Ⓣ Radiofarmake me afinitet per tu lidhur me receptoret specifik ne qelizat trunore
- Prezantojne shperndarjen e tyre ne receptore te ndryshem te lidhur me semundjet cerebrale.
- 123-I QNE (quinuclidinyl benzylate) – per receptoret acetilkolinike muskarinike
107
-123-I IBZM (jodbenzamine) – per receptoret e dopamines dhe seratonines (D2-receptor
antagonist)
- 123-I iomazenil – per receptoret e benzodiazepineve
• Radiofarmake qe shfrytezohen per PET te trurit
- Jane te shenuar me radioizotope beta plus emetues si: 18F, 11C, 13N, dhe 15O, me rralle me
82Rb, 68Ga, 62Cu.
- Per zbulimin e anomalive metabolike ne tru eshte perdorur: 18F fluorodeoxyglukoza (FGD).
o Tumoret e ndryshme te trurit jane vleresuar me PET 18F-FDG.
o Te vatrat epileptike ka treguar rritje te akumulimit gjate periudhes ictale dhe ulje te
akumulimit ne periudhen intercitale.
o Eshte treguar e suksesshme per diferencimin e tumoreve te perseritura nga nekrozat
pas rrezatimit dhe zbulimin e Alzhaimer.
- Radiofarmaket 11C-deoxyglucosa dhe 11C-methylmethionina – per zbulimin e tumoreve te
trurit.
Ⓣ 18F-Flurodopa – per zbulimin e Parkinsonit, qe manifestohet me akumulim te zvogeluar te
gjurmuesit ne striatumin e trurit.
INDIKACIONET
Ⓣ Indikacion per scintigrafine e rrjedhjes se qarkullimit te gjakut ne tru eshte percaktimi i rrjedhes
vaskulare dhe vdekjes se trurit.
Ⓣ Indikacionet klinike per SPECT perfuzionin e trurit jane: iskemia apo infarkti cerebral, cregullimet
ekstrapiramidale, neuropsikiatrike, lendimet traumatike te trurit, tumoret e trurit, malformacionet
venoze, qarkullimi kolateral ne rrethin e Willis dhe dhimbjet e kokes.
Ⓣ Indikacionet klinike per SPECT te trurit jane: vleresimi i tumoreve apo masave dhe lezioneve tjera,
lokalizimi i vatres epileptike, vleresimi i demences, vleresimi i insultit te TIA, dallimi i tumorit nga
infeksionet dhe vleresimi i crregullimit te levizjeve.
Ⓣ Indikacion per cisternografine dhe mielografine radionuklide eshte: vleresimi i rrjedhjes se LCS me
hidrocefalus (sidomos te ai postoperativ)
SCINTIGRAFIA E TRURIT ME 99MTC PERTEKNETAT DHE 99MTC DTPA

• Keta radiofarmak nuk e kalojne barrieren
• Mundesohet zbulimi i proceseve vaskulare, inflamatore dhe tumoroze.
• Pershkak se Tc akumulohet ne gj tiroide, pshtymore, pleksus koroid dhe ne mukozen e lukthit,
fillimisht administrohet perklorat kaliumi.
• Administrohen bolus IV me doze 13-27 mCi (500-1000 MBq) te adultet, ndersa te femijet 360
mikroCi/kg.
• Imazhet statike te pellgut te gjakut merren pas 1-5 minutash, ne kohezgjatje prej 6 min ose deri ne
grumbullimin e 800 000 impulseve.
• Imazhet statike te vonshme merren pas 90 min, ne kohezgjatje prej 6 minutash ose deri ne
grumbullim te 400 000 impulseve.
• Imazhet merren me kolimator me energji te ulte dhe rezulucin te larte, me kanale paralele. Piku
energjetik duhet te orientohet ne 140 keV.
• Rrjedhja normale vaskulare ne fazen arteriale konsiderohet koha 0-8 sekonda, ne fazen kapilare
koha 8-12 sekonda dhe ne fazen venoze koha 12 sekonda.
INTERPRETIMI I IMAZHIT SCINTIGRAFIK

• Imazhi normal – aktivitet vetem ne indet e buta te kafkes, bazen e kafkes dhe sinuset e medha
venoze, por jo aktivitet brenda hemisferave te trurit
Ⓣ Demtimi i barrieres hematoencefalike – vater fokale pozitive e radioaktivitetit. (vater fokale e
njejte e nxehte mund te shkaktohet edhe nga infarkti, abcesi, tumori dhe lezionet e tjera)
108
Ⓣ Te vdekja e trurit – nuk verehet perfuzion i gjakut brenda kafkes
• Insulti iskemik – me mire verehet mes javes se pare dhe te dyte. Shohim renie te perfuzionit te
trurit.
Ⓣ Iskemia akute tranzitore – nuk vizualizohet me kete metode (Me SPECT te trurit: 99mTc HMPAO
dhe 99mTc ECD)
Ⓣ Hematoma subdurale kronike – nje brez i aktivitetit nen kafke. (hene)
• Malformacionet arterio-venoze – nje vater fokale me aktivitet te rritur, rritje te qarkullimi te gjakut
ne fazen dinamike
• Infeksioni-abcesi – vater fokale me aktivitet te rritur brenda indit trunor
• Meningoencefaliti – aktiviteti i rritur ne menyre difuze mbi hemisfera
• Tumoret primare (gliomat dhe meningiomat) – vatra fokale me aktivitet te rritur
• Te aneurizmat dhe malformacionet arterio-venoze – aktivitet i shtuar ne fazen vaskulare dhe renie
e aktivitetit ne fazen venoze.
• Te disa metastaza dhe meningioma – aktivitet i shtuar ne fazen vaskulare arteriale, venoze, fazen e
hershme dhe mungese e aktivitetit ne fazen e vonshme.
• Metastazat nga kanceri i mushkerive, gjirit dhe glioblastoma – aktivitet i zvogeluar ne tri fazat e
para, dhe aktivitet i shtuar ne fazen e vonshme.
• Neurinoma, astrocitoma, abcesi, hematoma, infarkti – aktivitet i shtuar ne fazen arteriale, venoze
te ftohte dhe fazen e vonshme me aktivitet te shtuar.
➢ SPECT DHE PET E TRURIT

• SPECT e trurit nenkupton tomografine e perfuzionit te trurit me emetim te nje fotoni te vetem.
• Radiofarmaket qe perforen jane lipofil: 99mTc HMPAO dhe 99mTc ECD, qe e kalojne barrieren dhe
shperndahen ne brendi te trurit.
Ⓣ Per zbulimin e iskemise akute kalimtare (TIA) – duhet percaktimi i rezerves cerebrale. Ajo
realizohet permes aplikimit te acetazolamidit, i cili e rrite pCO2 lokal dhe shkakton zgjerim te
arterioleve.
- Keshtu vleresohen rezervat cerebrale ne TIA, imsultet cerebrale, anomalite vaskulare dhe
mundeson dallimin e shkaktareve vaskular nga shkaktaret neural te demences.
SPECT: PERFUZIONI I TRURIT ME 99MTC HMPAO DHE 99MTC ECD

• Perdoret per:
- Zbulimin dhe vleresimin e semundjes cerebrovaskulare
- Vleresimin e vdekjes se trurit
- Diagnoze diferenciale dhe diagnoze te demences se dyshimte
- Zbulim te vatrave epileptike
- Vleresim te traumes se dyshimt te trurit
- Zbulim i crregullimeve psikiatrike, crregullimeve te humorit
- Abuzimin me substanca
- Infeksionet dhe inflamacionet
• Kunderindikacione jane: shtatezania dhe gjidhenia.
• Radiofarmaku qe perdoret eshte 99mTc HMPAO, jepet IV ne doze 10-15 mCi (350-500 MBq) te
adultet, te femijet sipas peshes trupore.
• Imazhet merren me kolimator me energji te ulte dhe rezulucion te larte.
Ⓣ Kur percaktjome rrjedhjen dinamike te gjakut ne tru – imazhet merren pas 2 minutash.
Ⓣ Kur hulumtohet ataku epileptik – radiofarmaku jepet gjate atakut epileptik ose menjehere pas
kalimit te tij. Imazhet fillojne te realizohen pas 30 minutash.
• Te studimi i trurit qe behet ne mes dy ataqee epileptike, preferohet qe pacienti te mos kete
perjetuar atak ne 24 oret e fundit.
109
Ⓣ Studimi i percaktimit te rezerves cerebrovaskulare – behet me acetazolamind fillimisht, pastaj
jepet radiofarmaku 2-30 min pas acetazolamidit. Imazhet SPECT fillojne pas 40 minutash.
• Imazhet merren me kolimar me kanale paralele, me energji te ulte dhe rezulucion te larte. Me pik
energjetik 140 keV.
INTERPRETIMI I REZULTATEVE
Ⓣ Truri normal – ka perfuzion simetrik ne te dy hemisferat e trurit, qe verehet ne fazen arterio-
kapilare.
• Semundjet cerebrovaskulare – defekte ne perfuzion
• Te ngushtimi i arteries karotide – vonim i rrjedhjes se gjakut dhe klirensit ne rajonet kortikale te
hemisferes perkatese ne krahasim me anen e kundert.
Ⓣ Infarkti cerebral – rritje fillestare e rrjedhjes cerebrale e gjakut ne rajonin e infarktit per 1-10 dite
pas infarktit akut. Imazhet statike te vonshme mund te kthehen normale per 2-3 muaj. Ato
manifestohen me aktivitet te shtuar ne forme pyke ne zonen e infarktit vaskular.
• Anomalite vaskulare – zona qendrore me aktivitet intensiv fillestar, por me zbrazje te shpejte te
aktivitetit gjate rrjedhjes dinamike.
Ⓣ Hematoma subdurale – zvogelim i aktivitetit periferik ne imazhet e rrjedhes dinamike
Ⓣ Vdekja e trurit – qarkullim ne arterien karotide interne deri ne nivelin e bazes se kafkes, por
mungojne qarkullimi i gjakut ne tru dhe aktivitetit ne parenkimen trunore.
Rezerva cerebrovaskulare
Ⓣ Testi me acetazolamid, per identifikim te zonave te trurit ku ka kufizim te rrjedhjes cerebrale te
gjakut si pasoje e semundjes se arteries karotide.
• Zonat me perfuzion te reduktuar – ka pasur tashme vazodilatacion maksimal
• Nese edhe pas administrimit te acetazolamidit, nuk ka rritje te qarkullimit te gjakut ne ato zona,
atehere keto zona identifikohen si zona me perfuzion te zvogeluar ne krahasim me zonat e tjera
normale.
Ⓣ Semundja Alzhaimer dhe demenca – hipoperfuzion ne dy lobet temporale dhe parietale te pasme.
- Hipoperfuzion unilateral tregon shenja te hershme te semundjes.
- Hipoperfuzioni ne pjesen frontale tregon demence te rende.
• Demenca vaskulare – lezionet perfshijne koren e trurit, strukturat subkotikale dhe trurin e vogel,
keto forma jane asimetrike dhe perfshijne zonat kufitare te arterieve cerebrale.
Ⓣ Demenca fronto-temporale ka hipoperfuzion te lobit frontal dhe temporal
• Demenca multinfarkte – ka defekte multiple asimetrike te perfuzionit duke perfshire korteksin
primar dhe strukturat e thella
Ⓣ Afazia primare progresive – hipoperfuzion asimetrik ne lobin temporoparietal te majte.
Ⓣ Semundja Pick – hipoperfuzion te lobit frontal
• Abcesi intracerebral – rritje fokale e radiofarmakut ne imazhet e vonshme. Ndonjehere zona
qendrore e lezionit prezantohet si zone fotopenike e rrethuar me aktivitet te shtuar perreth dhe
jep pamjen e modelit te gjevrekut “doughnut”.
• Te herpes encefaliti – kemi rrjedhje gjaku te pershpejtuar dhe akumulim te shtuar te
radiofarmakut ne lobin temporal te prekur
• Te sulmi i epilepsise – te sc me 99mTc HMPAO, gjate atakut epileptik, vatra epileptike ka afinitet te
akumulimit te radiofarmakut dhe ne SPECT tregohet akumulim fokal.
• Per detektimin e tumoreve me origjine primare ne tru (astrocitoma, gliomat, glioblastoma etj.)
behet SPECT me radiofarmak specifik per tumore neuroendokrine si
- In-111- octerotidi per somatostatine,
- I-123 antitrupa monoklonal per zbulimin e neuroblastomes
- 99mTc sestaMIBI
- 201Tl.
110
• PET i trurit realizohet me F18, C11, 13N, 15O, 82Rb, 124I, 68Ga etj.
• 18F-FDG – per diferencim te tumoreve te perseritura nga nekrozat pas rrezatimit dhe zbulimin e
Alzhaimer
Ⓣ 18F-flurodopa – agjent cerebral, neurotransmiter per zbulimin e Parkinsonit
➢ CISTERNOGRAFIA RADIONUKLIDE
• Permes aplikimit intratekal te radiofarmakut, percillet rrjedhja dhe shperndarja e LCS.
• Radiofarmaket qe perdoren jane: 99mTc perteknetati apo 111In-DTPA.
Ⓣ Te hulumtimi i hidrocefalusit perdoret 111In DTPA sepse ka T ½ = 2.83 dite (pra kohe me te gjate)
Ⓣ 111
Tc DTPA jepet ne doze 18.5 MBq (0.5mCi).
• Per marrjen e imazheve perdoren kolimator me energji te mesme (per shkak te fotopikut te 111In,
171 dhe 247 keV). Ne kohezgjatje prej 120s/frame apo deri ne grumbullim te 500 000 impulseve.
Imazhet realizohetn pas 1, 4, 24, 48, dhe 72 h.
1. Truri mundeson lidhjen e organizmit me realitetin objektiv dhe paraqet bazen fiziologjike per
tere jeten psikike.
2. Truri eshte i ndertuar nga truri i madh, truri i mesem, truri i ndermjetem, truri i vogel dhe palca
e zgjatur e trurit.
3. Pjesa me e rendesishme dhe me e zhvilluar e trurit eshte korja e trurit ose si? quhet ndryshe,
korteksi.
4. Korja e trurit eshte e ndertuar prej lobit frontal, lobit parietal, lobit temporal dhe lobit oksipital
te cilat kontrollojn? aktivitete te posacme.
5. Lidhja midis qelizave nervore ndodh permes hapesires sinaptike e cila lidhe pjesen terminale te
neuronit dhe trupin e neuronit tjeter.
Ⓣ Lengu cerebrospinal shkakton nje ulje te peshes se trurit nga 1500g ne nje ekuivalent prej rreth
25g.
7. Lengu trunor shpinor vepron si nje amortizues i trurit dhe mbron trurin nga nje shtypje e
papritur dhe ndryshimet e papritura te temperatures.
8. Barriera hematoencefalike (HEB, BBB) paraqet barrieren e cila ndan indin trunor nga qarkullimi
i gjakut.
9. Barriera hemato-likvor cerebrospinale e ndan lengun trunoro-shpinor dhe gjakun.
10. Barriera hemato-likvor cerebrospinale kufizon kalimin e substancave nga gjaku ne lengun
cerebrospinal.
Ⓣ Demtimi i barrier?s hemato-likor cerebrospinale mund te ?on ne nje rritje te perqendrimit te
proteinave ne lengun cerebrospinal.
Ⓣ Scintigrafia e trurit ka per qellim vleresimin e perfuzionit t? trurit dhe zbulimin e proceseve
patofiziologjike ne tru dhe SNQ.
Ⓣ Radiofarmaket 99mTc perteknetati, 99mTc DTPA, 201TI, 67Ga-citrati, 99mTc DMSA ne kushte
normale nuk kalojne barrieren intakte cerebrovaskulare por e kalojne ne rastet e demtimit te
kesaj barrier? dhe grumbullohen ne lezionet intracerebrale.
Ⓣ Radiofarmaket lipofilike 1231 IMP, 99mTc HMPAO, 99mTc ECD-etilen-cistein?-dietilester n?
kushte normale kalojne barrieren hematoencefalike dhe kalojne ne indin trunor te shendoshe e
qe shfrytezohen ne zbulimin e crregullimit te perfuzionit te trurit me gjak si infarkti, semundja e
Parkinsonit, semundja e Huntington-it, epilepsia, demenca, dhe crregullimet psikiatrike.
Ⓣ Disa radiofarmake si 1231 QNE (quinuclidinyl benzylate), 1231 IBZM ((jodbenzamine) dhe 1231
iomazenili kane afinitet te lidhen me receptoret specifike ne gelizat trunore duke shfaqur
shperndarjen e tyre ne receptoret e ndryshem te lidhura me semundjet cerebrale.
111
16. Radiofarmaket te cilet shfrytezohen per PET te trurit jan? t? shenuar me radionuklide beta plus
emetues si? jan? 18F, 11C, 13N dhe 150 e me rralle me 82Rb, 68Ga, 62Cu.
Ⓣ PET 18F-FDG eshte treguar i suksesshem ne diferencimin e tumoreve te perseritura nga
nekrozat pas rrezatimit si dhe ne zbulimin e semundjes Alzheimer.
Ⓣ Perfuzioni i trurit ndihmon ne diferencimin e vdekjes cerebrale nese radiofarmaku nuk
vizualizohet ne tru dhe sinuset sagjitale as pas 30 minutave.
19. Per vleresimin e perfuzionit te trurit, percaktohen regjionet e interesit (ROI) mbi arteriet
karotide, arterien cerebri media dhe njeren hemisfere te trurit, pas te cilave gjenerohen lakoret
e kalimitte aktivitetit.
Ⓣ Semundja Alzheimer dhe demenca karakterizohen me hipoperfuzion ne te dy lobet temporale
dhe parietale te pasme.
112
MJEKESI NUKLEARE

Shenime Mjekesi Nukleare, Final

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Shenime Mjekesi Nukleare, Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Shenime

SHENIME MJEKESI NUKLEARE

➢ NIVELET ENERGJETIKE TE ELEKTRONEVE

• Nuklide – quhen tipe te ndryshme te berthamave.

ZBERTHIMI RADIOAKTIV DHE AKTIVITETI

2. BASHKEVEPRIMI I RREZATIMIT ME MATERIEN

➢ BASHKEVEPRIMI I GRIMCAVE ALFA DHE BETA ME MATERIEN

3. NDIKIMI BIOLOGJIK I RREZATIMIT

➢ SHPEJTESIA E PRANIMIT TE DOZES

VEPRIMI I RREZATIMIT NE MATERIEN E GJALLE

➢ VEPRIMI AKUT I RADIACIONIT

STADI I MANIFESTIMIT TE SEMUNDJES

➢ SINDROMA KRONIKE E RADIACIONIT

4. MBROJTJA NGA RREZATIMI

➢ VEPRIMI I RREZATIMIT NE INDE

➢ PARIMET PER MBROJTJE NGA RREZATIMI

➢ SHFRYTEZIMI I PAJISJEVE MBROJTESE

RADIONUKLIDET PER QELLIME TERAPEUTIKE

➢ KOHA E GJYSMEZBERTHIMIT RADIOAKTIV – T ½

SHIKO TABELEN 5.1 faqe 38 ne liber

➢ KOHA EFEKTIVE BIOLOGJIKE E RREZATIMIT

• Kunderindikadione absolute per ekzaminime in vivo jane:

➢ RADIONUKLIDET ME PERDORIM ME TE GJERE NE MJEKESI

➢ FUSHAT E MJEKESISE NUKLEARE

TERAPEUTIKE: RADIOTERAPIA METABOLIKE

Sinoviorteza me 169Er, 90Y, dhe 186Re

Tumoret neuroendokrine me MIBG 131I

Metastazat kockoke me dhembje me 89Sr dhe 153Sm

Karcinoma hepatocelulare me 131I

➢ INDIKACIONET PER JOD-131

➢ PATOLOGJITE MALINJE TE TIROIDES

➢ MARRJA E PELQIMIT DHE TRAJTIMI ME I-131

7. ZBULIMI DHE MATJA E RADIOAKTIVITETIT

➢ PJESA ELEKTRONIKE E PERPUNIMIT TE IMPULSIT

PERPARESITE DHE MANGESITE

➢ RIA – ANALIZA RADIOIMUNOLOGJIKE

➢ IRMA – ANALIZAT IMUNORADIOMETRIKE

➢ ANALIZA CPBA – LIDHJA KOMPETITIVE PER PROTEINA

➢ EIA - METODA ENZIMOIMUNOLOGJIKE

➢ EMIT – ENZYME MULTIPLIED IMUNOASSAY TECHNIQUE

➢ ELISA – ENZYME LINKED IMUNOSORBENT ASSAY

Perparesite e metodes ELISA

➢ FIA - METODA FLOUROIMUNOLOGJIKE OSE (FIA – FLOUROIMMUNOASSAY)

➢ FIA KOMPETITIVE - METODA FLUOROIMUNOLOGJIKE KOMPETITIVE

➢ FPIA - METODA FLUOROIMUNOPOLARIZUESES (FPIA, FLOURESCENCE POLARIZATION

➢ SLFIA - METODA FUOROIMUNOLOGJIKE ME STUBSTRAT FLOUROSHENT (SLFIA, SUBSTRAT-

➢ LIA - METODA LUMINOIMUNOLOGJIKE (LIA, LUMINOIMMUNOASSAY)

➢ METODA ILMA - IMUNOLUMINIMETRIKE

ACTH ↓ Kortizoli nuk suprimohet Hiperkortizolizem primar (gj

Semundja Kushing ACTH ↑ Kortizoli ↑

↑ADH-vazopresine (SIADH-sindroma e antidiurezes se tepruar)

Hipopituitarizmi dhe panhipopituitarizmi

Testi i fiksimit (akumulimit) te radiojodit ne gjendren tiroide

Testi i stimulimit me TSH

Scintigrafia me sestamib te 99mTc

PET i gjendres paratiroide me 11C-metionine

PET i gjendres paratiroide me 18FDG

SCINTIGRAFIA ME 131I MJNK

Scintigrafia te sindroma Cushing

SCINTIGRAFIA E PALCES SE GJENDRES MBIVESHKORE

➢ TUMORET E GJENDRES TIROIDE

RADIONUKLIDET DHE RADIOFARMAKET

➢ TUMORET E GJENDRES PARATIROIDE