Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Pyetje Toksikologji Klinike
1 /////
Cka studion toksikologjia
Si behet vleresimi i rrezikut
Si shkaktohen efektet e substancave toksike
Si ndodhe ekspozimi ndaj kimikateve
Shkruaj definicionin e toksines
Shkruaj definicionin e toksines sipas prof. Svagr
Cilet faktor ndikojne ne toksicitet
Si varet efekti ne raport me dozen
Cfare eshte efekti hormesis
Cili fenomen I hormesis eshte me I shpeshte
Cfare eshte hormezia e rrezatimit
Per cfare perdoret metilen blu
Cila eshte rregulla e pergjithshme e toksikologjise
Per cfare perdoren karakteristikat e formimit te komplekseve
Cili eshte nje ilac i bere ne shtepi qe formon komplekse
Cfare formojne proteinat dhe kriprat e metaleve
Kur administrohen kelatet dhe cka parandalojne ato
Kush bene pjese ne disa substanca qe formojne komplekse (ke- Ligandet -SH- (sorbentet makromlekulare): perdoren per te
late)
Ku perdoret EDTA
Per cka perdoren ligandet -SH-
Ku perdoret D-penicilamina
Shpjego shembullin e konkurences ne mes Cl- dhe NO2-
Pergjigje Toksikologji Klinike
studion ekspozimin dhe efektet anesore te substancave kimike ne
organizmat e gjalle.
integrimi i masave kuantitative te ekspozimit dhe efekti me qellim
te vleresimit te potencialit per rrezik
kimikatet e absorbuara nderveprojne me targete molekulare dhe
shkaktojne ndryshime.
kimikatet vijne ne kontakt dhe absorbohen nga organizma
Toksine eshte cilado substance e cila edhe ne sasi te vogel ose ne
koncentrime te uleta, pas nje administrimi te vetem ose ekspozimi
te perseritur shkakton demtim te rende ose vdekje
"cilado substance kualitativisht apo kuantitativisht e huaj per or-
ganizmin qe shkakton demtim kimik apo fizik ne organizem duhet
te klasifikohen si toksine"
Koncentrimi
Formimi i komplekseve
Konkurim
sa me e madhe te jete doza, edhe efekti do te jete me i fuqishem.
Substanca te tilla kane efekt te kundert ne doza te vogla krahasuar
me dozat e larta.
hormeze rrezatimi - ku doza e vogel e rrezatimit ka efekte mbro-
jtese!
Hormezia e rrezatimit eshte hipoteza se doza te uleta te rrezatimit
jonizues jane te dobishme, duke stimuluar aktivizimin e mekaniz-
mave riparues qe mbrojne nga semundjet, qe nuk aktivizohen ne
mungese te rrezatimit jonizues (e ngjashme me vaksinat!)
Metilen blu qe perdoret si agjent reduktues ne rastet me helmim
me NO2 shkakton Met'hemoglobinemi ne koncentrime te larta
"cka eshte e tretshme eshte toksike"
per trajtimin e rasteve te helmimeve me metale.
qumeshti me te bardhat e vezeve te tundura.
komplekse te patretshme dhe
keto nuk mund te absorbohen.
ne rast te helmimit me metale, poashtu parandalojne absorbimin
e metaleve pasiqe formojne komplekse te patretshme.
Acidin etilen-diamin-tetra-acetik (EDTA) - tek helmimi me Plumb
Komponimet qe permbajne grupet -SH -, psh. dimerkaproli (nuk
perdoret me ne praktiken klinike!)
bllokuar absorbimin ose per te nderprere qarkullimin enterohep-
atik te metaleve
D-penicilamina: perdoret per kelatimin te praktikisht te gjitha met-
aleve
tek helmimi me Plumb
perdoren per te bllokuar absorbimin ose per te nderprere qarkul-
limin enterohepatik te metaleve
per kelatimin te praktikisht te gjitha metaleve
Si Cl- ashtu edhe NO2- absorbohen ne trup permes qelizave eozi-
nofile, te ashtuquajturat qeliza klorure ne gushe. Jonet e klorurit
kane perparesi. Kjo do te thote qe ne uje me bollek te joneve te
klorurit, qelizat e klorurit jane te zena te gjitha nga kloruret, te cilat
1 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Shpjego shembullin e konkurences ne mes alkoolit metil dhe
alkoolit etilik per enzimen alkool DeH dhe ku shfrytezohet kjo
Cfare eshte sinergjia
Cilat llojet te sinergjizmit ekzistojne
Cfare do te thote sinergjizmi shtese
Cili eshte nje shembull I sinergjizmit shtese
Cka eshte sinergjizmi potencues
Cili eshte nje shembull i sinergjizmit potencues
Cfare eshte antagonizmi
Cilat jane format e antagonizmit
Cfare eshte antagonizmi kimik dhe ku perdoret
Si ndodhe antagonizmi permes neutralizimit?
Permend nje shembull te antagonizmit kimik
Ku perdoret antagonizmi funksional
Si ndodhe antagonizmi te alkooli metilik dhe etilik
Ku gjendet nje antagonizme i ngjashem si te alkooli metilik dhe
etilik
Si ndodhe procesi i efekteve te kunderta te dy barnave me funk-
sion te njejte
Cilat jane rruget e thithjes
2 / 24
bllokojne thithjen e NO2- ne trupat e peshqve dhe efektet negative
qe lidhen me te.
- Afiniteti i te ciles (enzimes alkool DeH) ndaj alkoolit etilik eshte
100 here me i larte.
- Kjo specifike shfrytezohet per trajtimin e helmimeve me alkool
metilik dhe etilen glikol.
Nderveprimi i 2 ose me shume agjenteve ne menyre qe efektet e
tyre te kombinohen
sinergjizmi shtese dhe fuqizimi
qe efektet e agjenteve vec e vec te shtohen.
bashkeveprimi ndermjet organofosfateve dhe karbamateve.
Mekanizmi i veprimit te agjenteve eshte i njejte - ato pengojne
enzimen acetilkolinesteraze, e cila rezulton ne nje akumulim te
acetilkolines ne sinapsat nervore
efektet e agjenteve bashkeveprues shumezohen.
Piretroidet (insecticide) dhe piperonil-butoksidi (pesticid) jane nje
shembull i sinergjizmit potencues.
Piperonil-butoksidi fuqizon dukshem efektin e piretroideve, dhe ne
praktike piretroidet perdoren siinsekticide me veprim te sforcuar
nga piperonil-butoksidi.
Bashkeveprimi i dy ose me shume agjenteve qe ne kombinim
kane nje efekt te pergjithshem i cili eshte me i vogel se shuma
e efekteve te tyre individuale.
kimik dhe ate funksional
Antagonizmi kimik ilustrohet nga neutralizimi qe ndodh kur nje
acid kombinon me nje baze, ose nje kombinim te kationit-aktiv dhe
anionit-aktiv ne uje.
Ky parim perdoret per trajtimin e helmimit nga metalet.
Nje lloj i antagonizmit ku nje bar e antagonizon efektin e nje bari
tjeter permes nje reaksioni kimik te thjeshte / neutralizimi
(duke mos u lidhur per receptor)
Ca-Na edetati (antidot) formon komplekse te patretshme me ar-
sen / plumb
Perdoret per trajtimin simptomatik ne rastet e helmimit, psh:
- Helmimi me striknine - Barbiturates me efekte te forta an-
tikonvulzive administrohen tek viktimat e helmimit nga striknine
(striknina ka efekt konvulziv).
- Helmimi me alkool metilik trajtohet me administrimin e alkoolit
etilik.
Enzima e alkool dehidrogjenazes ne melci "i jep perparesi" ok-
sidimit te alkoolit etilik dhe
keshtu shnderrimin e alkoolit metil ne formaldehid dhe acid formik.
edhe te etilen glikoli dhe alkooli etilik.
Dy barna veprojne ne dy tipe te ndryshme te receptoreve dhe
antagonizojne veprimin e njeri tjetrit.
Psh. Glukagoni dhe insulina (veprimi ne glikemi)
trakti gastrointestinal
aparati respirator
lekura dhe mukozat e jashtme
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Ku transportohen helmet
Si gjenden helmet ne gjak
Si eshte forma e lire e helmeve
Si eshte forma e lidhur e helmeve
Permend shembuj te lidhjes se helmeve me proteinat e plazmes
Permend shembuj te lidhjes se helmeve me elementet qelizpre te me elementet qelizore te gjakut dhe perberesit e tyre (p.sh. er-
gjakut dhe perberesit e tyre itrocitet, hemoglobina)
Ku gjenden perqendrimet me te medha te toksinave
A kane substancat toksike tropizim per organe
Permend helmet hepatotropike
Permend helmet nefrotropike
Permend helmet neurotropike
Si eleminohen substancat kimike nga organizmi
Permend shembull te lirimit te substancave ne forme te
pandryshuar
Si lirohen (ndryshohen) shumica e substancave toksike
Cfare ndodhe me toksicitetin e toksinave gjate biotransformimit
Cili eshte organi kryesor i biotransformimit
Cilat jane etapat e biotransformimt te biotoksinave organike
Ne cka shenderrohet ksenobiotiku XH?
Nga kush realizohet faza e pare e biotransformimit dhe cfare
prodhohet pas saj
Cfare ndodhe gjate fazes se dyte, permend shembull
Si eksretohet konjugati i formuar ne fund te fazes se dyte
Cfare ndodhe ne procesin e detoksikimit te metaleve
Cfare ndodhe ne rastin e kontaminimit me metale te nje orga-
nizem
3 / 24
ne menyre parenterale (s. c ., i. m. ose i. v. injeksionet), ose
injektimi i helmit te gjarprit ose ndonje zootoksine tjeter
Helmet transportohen ne gjak
te lira ose
te lidhura
Forma e lire kryesisht tretet ne perberesin ujor te plazmes se
gjakut
Forma e lidhur eshte e fiksuar ne disa perberes te tjere te gjakut,
kryesisht proteina te plazmes se gjakut dhe elementet qelizore te
tij dhe perberesit e tyre.
proteina te plazmes se gjakut (albuminat i lidhin shumicen e sub-
stancave toksike; transferina dhe ceruloplasmina - lidhin metalet)
ne melci dhe veshka
(p.sh. metalet toksike lidhen atje me polipeptid metalopioninen).
Po
CCl4,
aflatoksina B1,
mikrocistina, etj
okratoksina,
etilen glikoli
organofosfatet,
karbamatet,
piretroidet - hematototiket,
NO2-
ne forme te pandryshuar ose
pas biotransformimit
perberjet organike te arsenikut - arsenobetaina, arsenokolina -
kalojne neper traktin tretes te gjitareve pa ndonje ndryshim
Nga biotransformimi
toksiciteti i tyre aktivizohet ose zvogelohet (detoksifikimi).
Melcia
Faza 1-monooksigjenimi nga CYP P450
Faza 2-bashkimi nga enzimat konjuguese
ksenobiotiku XH shenderrohen ne nje metabolit me polar X-OH
nga enzimat oksiduese (ose hidrolitike ose reduktuese.
metabolit me polar X-OH behet substrat per enzimat konjuguese
Nga CYP P450,
mund te prodhohen substanca me polare, por te rrezikshme dhe
potencialisht mutagjene dhe kancerogjene
- bashkimi nga enzimat konjuguese, p.sh. glutation-S-transfer-
aza - GST ose glukuronil transferaza lidhin glutationin ose acid
glukuronik ne X - OH dhe konjugati qe rezulton eksretohet nga
trupi ne bile ose urine
Ne bile ose urine
metalet lidhen me grupet -SH- te metalotionineve
melcia e tij rrite prodhimin e metalotionineve
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Cfare jane metalotioninat
Cilat jane rruget e sekretimit
2 //////
Cilat jane fushat e studimit te toksikologjise
Cfare bene toksikologjia deskriptive
Pse testohet toksiciteti
Cfare shfrytezon toksikologjia deskriptive
Cfare gjenerojne te dhenat observuese (te toksikologjia deskrip- Te dhenat observuese gjenerojne hipotezat per studime mekanis-
tive)
Cka studion toksikologjia mekanistike
Ne raport me ke i studion mekanizmat toksikologjia mekanistike
Cfare vendose toksikologjia rregullatore
Nga i mer te dhenat toksikologjia rregullatore
Cilat jane disa agjenci pergjegjese
Me cka merret toksikologjia forenzike (3)
Me cka merret toksikologjia klinike (4)
Me cka merret toksikologjia e ambientit (3)
3 //////
Cka eshte dicka qe nuk eshte helm
Cfare thot paracelsiusi per helmet
4 / 24
Metalotioninat jane polipeptide, cdo i treti aminoacid eshte cis-
teina, dhe per kete arsye ato permbajne nje sasi te madhe te
grupeve SH.
veshka (urina)
melcia (bila, pastaj nga fecesi)
mushkerite
gjendra e qumeshtit
gjendrat e peshtymes
gjendrrat e dhjamit
Toksikologjia deskriptive
Toksikologjia mekanistike
Toksikologjia rregullatore
Toksikologjia forenzike
Toksikologjia klinike
Toksikologjia e ambientit
Teston toksicitetitin dhe pershkruan
per nevoja te sigurise dhe nevoja rregullatore
Testet adekuate te bazuara ne tipin e substances kimike
tike
Studion mekanizmat molekulare, biokimike dhe psikologjike per-
mes te cileve efektet toksike ndodhin.
Studion mekanizmat e ndryshem te toksicitetit ne raport me
moshen, gjinine, gjenotipin dhe variabilitetin e specieve.
Vendose nese substanca kimike posedon rrezik minimalisht te
mjaftueshem per ta lejuar qe te shitet ne treg.
nga studimet deskriptive dhe mekanistike
FDA
Agjencia per mbrojtjen e mjedisit
Departamenti i punes
Komisioni per sigurine e produkteve per konsumatorin
Departamenti per transport
Merret me aspektet mjeko-ligjore te helmimeve
Merret me identifikimin dhe kuantifikimin e helmimeve.
Vendose raportin ne mes te nivelit te helmit ne inde dhe shkakut
te mundshem te vdekjes.
Merret me emergjenca sic jane mbidozimet, helmimet dhe ten-
timvrasjet.
Merret me identifikimin dhe kuantifikimin e substancave hel-
muese.
Merret gjithashtu edhe me menaxhimin e shenjave dhe simp-
tomave te intoksikimit.
Merret edhe me kujdesin emergjent te helmimeve ne kushte
shtepiake
Merret me efektet e komponimeve ne uje, boten e eger etj.
Merret me qarkullimin e kimikateve ne ambient, psh ne uje,toke
dhe ajer.
Merret me mbetjet e kimikateve ne ambient
Te gjitha gjerat jane helme dhe asgje nuk eshte pa permbajtje
helmi.
"Te gjitha gjerat jane helme dhe asgje nuk eshte pa permbajtje
helmi. Doza eshte ajo qe percakton nese dicka nuk eshte helm."
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
agjenti = LD50 mg/kg
Alkooli etilik = 10.000
NaCl = 4000
Fero-sulfati = 1500
Morfine sulfati = 900
Fenobarbiton Na = 150
Pikrotoksina (ndryshe e njohur edhe si kokulina, eshte komponim
Tabela per LD50
bimor kristalor helmues) = 5
Striknine sulfati = 2
Nikotina = 1
D-tubokurarina = 0.5
Hemi-kolina (bar i cili pengon rimarrjen e kolines nga transporteri
me afinitet te madh ne presinapse) = 0.2
Botulina = 0.00001
nje substance kimike duhet te arrije nje koncentrim te
Cfare duhet te ndodhe qe te arrihet efekti toksik i nje substance
mjaftueshem ne organin e cakut dhe ate per nje kohezgjatje te
toksike
caktuar.
Nga kush varet efekti toksik i nje substance toksike Nga absorbimi, distribuimi, metabolizmi dhe ekskretimi
Gelltitja,
inhalimi,
rruga dermale,
IV,
Cilat jane rruget e futjes se substancave kimike
intraperitoneal,
SC,
IM,
Intradermal
Akute: me pak se 24h (Permes inhalimit: zakonisht 4h)
Subakute: ekspozim i perseritur per <1 muaj
Si ndahen ekspozimet sipas kohezgjatjes
Subkronike: ekspozim i perseritur per 1-3 muaj
Kronike: ekspozim i perseritur per 2-3 muaj
Ekspozimi akut: narkoze e SNQ-se
Cilat jane efektet e benzenit ne ekspozim akut dhe kronik
Ekspozimi kronik: demtim i palces kockore dhe leukemi
Cilat jane efektet e pesticideve me veprim antikoagulant te ek- Ekspozimi akut: pa efekt
spozimi akut dhe kronik Ekspozimi kronik: humbja e aftesise se koagulimit te gjakut
Ekspozimi akut: stimulimi i SNQ-se (nikotina)
Cilat jane efektet e pirjes se duhanit te ekspozimi akut dhe kronik Ekspozimi kronik: kanceri i gojes, fytit, laringut, mushkerive,
ezofagut, pankreasit dhe vezikes urinare, emfizema
toksiciteti ndodhe kur kimikati arrin koncentrimin kritik ne recep-
Si ndodhe toksiciteti te ekspozimet e perseritura
toret e cakut.
Frekuenca e administrimit
Nga kush varet koha deri ne manifestimin e toksicitetit (3) Doza
Koha per rikuperim para dozes se radhes
Kimikati A: 2 dite
Si ndahen kimikatet ne baze te kohes se manifestimit te toksicitetit
Kimikati B: 4 dite
(3)
Kimikati C: asnjehere
-Kimikati akumulohet ne nivele toksike ne sistemin biologjik (ab-
sorbimi > metabolizmi dhe ekskretimi)
-Nese kimikati shkakton efekte ireverzibile gjate ekspozimit
Kur ndodhin efektet kronike (3)
(megjithate niveli bie nen nivelet toksike pas cdo doze) ose
-Nese koha eshte e pamjaftueshme per te mundesuar rikuperimin
nga demtimi toksik ne kuader te intervalit te ekspozimit
Te kush ndodhin reaksionet alergjike ne individe me hiperndjeshmeri pas sensibilizimit.
Cfare duhet te ndodhe me kimikatin qe te njihet nga sistemi Duhet te ndodhe lidhja e kimikatit (haptenit) per proteinat endog-
imunitar jene me qellim per tu njohur nga sistemi imunitar.
Si varion reaksioni alergjik Reaksioni varion nga iritimi i lekures deri ne shok anafilaktik.

5 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Ku ndodhin reaksionet idiosinktratike
Si klasifikohen efektet e kimikateve
cka eshte Veprim imidiat vs i prolonguar
Nga kush varet efekti reverzibil vs ireverzibil
Cka eshte Toksicitet lokal vs sistemik
Cilat jane disa nderveprime kimike te kimikateve
Cka eeshte nderveprimi aditiv
Cfare eshte nderveprimi sinergjik dhe shembull
Cfare eshte nderveprimi potencues dhe shembull
Cfare eshte nderveprimi antagonist
Cfare eshte toleranca
Shpjego tolerancen ne nivel te receptoreve dhe trego nje shem- vendin e receptorit, por pergjigja e receptorit te cakut eshte e
bull
Cfare eshte rezistenca
Cfare lloj procesi eshte rezistenca
Kush mbijeton te procesi selektiv i rezistences
Ku bazohet pergjigja kuantale e dozes
Cfare eshte LD50
Cka shfaqin pergjigjet sasiore te dozes
Cfare shkakton variacioni biologjik
4 //////
Cfare shkakton ekspozimi ndaj metaleve dhe elementeve meta- Ekspozimi ndaj metaleve dhe elementeve metalike mund te jete
like
Cfare potenciali per toksicitet kane komponimet metalike dhe pse
Reaksione idiosinkratike ndodhin ne individe te cilet kane
polimorfizma gjenetike te cilet qojne ne ndryshime strukturore ne
biomolekula, duke i bere ato shume te ndjeshme ose te pand-
jeshme ne ate kimikat.
Veprim imidiat vs i prolonguar
Efekt reverzibil vs ireverzibil
Toksicitet lokal vs sistemik
shumica e kimikateve manifestojne efektet menjehere pas ek-
spozimit
disa pas disa ditesh (neuropatia nga organofosfatet ose kancer)
Kjo varet nga aftesia e indeve per te regjeneruar vetveten ne
nivele te ndryshme: nivelin molekular, qelizor dhe indor.
substancat korozive dhe iritantet veprojne lokalisht (pak sistemik)
efektet sistemike jane ne indet sensitive, SNQ, qarkullim te gjakut
dhe gjak, dhe organe viscerale
Aditiv
Sinergjizem
Potencim
Antagonizmi
efekti i kombinuar eshte i njejte sikurse shuma e efekteve kur
substancat jepen vec e vec. 2+2=4
efektet e kombinuara jane me te medha sesa shuma e efekteve
vec e vec, 1+2>3
psh piretroidet dhe piperonil butoksidi
kur ekspozimi ndaj nje kimikati pa potencial toksik e rrite tok-
sicitetin e nje komponimi tjeter, 0+2>2
psh Karbon tetrakloridi dhe izopropanoli
bashkeadministrimi i dy kimikateve interferon me toksicitet te te dy
substancave ose njeres nga to.
Gjendja e pergjigjes se zvogeluar si rezultat i ekspozimit paraprak
ndaj kimikatit te njejte apo strukturalisht te ngjashem tek nje
individ.
Toleranca ne nivel te receptoreve: sasi e njejte e kimikatit e arrin
zvogeluar,
psh Nikotina ne cigare ose Morfina dhe receptoret opioide.
Ndryshim ne ndjeshmerine ndaj kimikatit ne nivel te popullates.
Proces selektiv (evoluimi) permes te cilit individet e ndjeshem nuk
mbijetojne.
Mbijetojne vetem ata me specifika gjenetike qe pershtaten ndaj
kimikatit.
Pergjigja kuantale e dozes bazuar ne "te gjitha-ose-asgje".
LD50: "Doza e vetme e nje substance qe pritet te shkaktoje
vdekjen ne 50% te kafsheve te testuara"
Pergjigjet sasiore te dozes zakonisht shfaqin nje shperndarje
normale ose gausiane
Variacioni biologjik shkakton ndryshime ne ndjeshmeri.
burim i toksicitetit serioz
potenciali i tyre per toksicitet eshte sinjifikant sepse komponimet
metalike jane ne gjendje elementare, inorganike ose organike
6 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Cili eshte roli fiziologjik i metaleve
Cfare ndodhe nese jane ne sasi te medha keto substanca meta-
like
A jane te dobishme metalet
Ku perdoren metalet
Cili eshte roli fiziologjik i hekurit
Cili eshte roli fiziologjik i Na, K dhe Ca
Si funksionojne shumica e metaleve
Si mund te rezultoj toksiciteti te metalet
Cka gjenerojne metalet dhe ne cka rezultojne ato
Si veprojne radikalet e lira te metaleve
Nga kush varet ekspozimi toksik ndaj metaleve
Cfare duhet bere fillimisht te menaxhimi i ekspozimit ndaj agjen-
teve toksik
Cfare nenkupton stabilizimi fillestari i pacientit
Cfare duhet dhene ne rast te agjenteve kimik
Cfare bene terapia me kelate
Sa vende lidhese kane kelatet per metale dhe si ndryshon afiniteti Kelatet kane nje ose me shume vende lidhese per metalin, dhe
i kelateve
Cila eshte menyra ideale te perdorimi i kelateve
Cila duhet te jete vecoria e kompleksit metal-kelat
Cfare potenciali kane kelatet
Cilat veprime ne raport me metalet mund te bejne kelatet
Si administrohen kelatet
permend disa kelate?
7 / 24
jane esenciale per funksionimin adekuat te sistemeve biologjike
ku ato jane te nevojshme ne sasi te caktuara.
Keto substanca te rendesishme jane toksike ne sasi te medha.
te gjitha metalet qe jane te dobishme, disa prej tyre jane te do-
mosdoshme per nevojattona moderne shogerore dhe industriale,
ndersa disa kane kryesisht viere ne kuptimin ekonomik (p.sh .,
ari).
si industrine e bizhuterive, ne industrine e ndertimit, kujdesit
shendetesor, prodhimit dhe elektronikes.
Fe++ katalizon reaksionet enzimatike te perfshira ne transportin
e oksigjenit.
Metalet si Na+, K+ dhe Ca++ veprojne si molekula me rendesi
thelbesore per neurotransmisionin dhe tkurrjen e muskujve.
Shumica e metaleve funksionojne si komplekse dhe perfshihen
ne reaksionet e transferimit te elektroneve.
Keqvendosja e ketyre elektroneve ose konkurrenca midis reak-
sioneve te transferimit te metaleve, mund te rezultoje ne toksicitet.
Metalet gjenerojne radikale te lira, te cilat mund te rezultojne ne
degradim te membranes dhe organeleve.
kombinohen me molekula siq jane proteinat dhe pengojne ose
ndryshojne aktivitetin e tyre
lloji i ekspozimit (thithja, perthithja permes lekures ose gelltitja),
gjendja kimike e komponimit (kripa, elementi, avulli),
doza dhe
kohezgjatja.
kerkon stabilizimin fillestar te pacientit.
zbatimin e algoritmit ABC te trajtimit urgjent.
antidotet jane ne dispozicion per neutralizim, perfundimin, ose
permiresimin e efekteve te ekspozimit te metaleve.
Terapia me kelate e zvogelon ngarkesen trupore te metaleve qe
jane thithur dhe shperndare ne indet e trupit.
afiniteti ndryshon sipas struktures dhe vetive te metalit.
Ne menyre ideale, perdorimi i kelateve duhet te shogerohet me
rrezige minimale gjate perdorimit terapeutik te tyre.
Kompleksi metal-kelat duhet te jete i tretshem ne uje per t'u
mundeuar eliminimi permes veshkave pa shkaktuar toksicitet sht-
ese.
Kelatet kane potencial qe te lidhen me metalet esenciale ose te
shkaktojne levizjen e metaleve nga vendet e depozitimit, duke
rritur keshtu probabilitetin per mungese te metaleve esenciale
te lidhen me metalet esenciale
e shkaktojne levizjen e metaleve nga vendet e depozitimit
mund te zhvendosin metalet nga vendet e pademshme ne kom-
partmentet fiziologjike ne zona me kritike
Administrimi oral eshte i deshirueshem, vecanerisht per trajtimin
e toksicitetit kronik te metaleve
Dimerkaproli (BAL)
Ca-di-natriumi EDTA
Penicilamina
Deferoksiamina
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Sukcimeri (DMSA)
Unitioli
As, Hg
Per cilat metale ka afinitet BAL (dimerkaproli)
(Pb, Au, Sb)
Per cilat metale ka afinitet Ca-di-na EDTA? Ca++, Pb
Per cilat metale ka afinitet penicilamina Cu, Pb, Hg, Zn
Per cilat metale ka afinitet deferoksiamina Fe++, Fe+++
Per cilat metale ka afinitet sukcimeri (DMSA) Pb
Per cilat metale ka afinitet Unitioli Hg
- Toksiciteti akut me As
Cilat jane indikacionet per dimerkaprol (BAL)
- Demtimi renal i indukuar nga Hg
Cilat jane indikacionet per Ca-di-Na EDTA Toksiciteti i rende me Pb
- toksiciteti me Cu dhe Pb
Cilat jane indikacionet per Penicilamine - eleminimi i Hh
- semundja Willson
Cilat jane indikacionet per Deferoksiamine Toksiciteti me Fe
Cilat jane indikacionet per Sukcimer (DMSA) Toksiciteti me Pb
Cilat jane indikacionet per Unitiol Helmimi akut dhe kronik me Hg inorganike
Hipertensioni (HTA)
Tahikardia
Nauzea
Cilat jane efeket anesore te zakonshme te Dimerkaproli (BAL)
Vjellja
Diarrea (NVD)
Kokedhembja (KDH)
Cilat jane efeket anesore te zakonshme te Ca-di-Na EDTA Demtimi renal
Cilat jane efeket anesore te zakonshme te penicilamines Reaksionet alergjike
Cilat jane efeket anesore te zakonshme te deferoksiamines Reaksionet alergjike
NVD (diarrea)
Cilat jane efeket anesore te zakonshme te sukcimerit (DMSA)
Anoreksia
Cilat jane efeket anesore te zakonshme te Unitiolit (Nuk ka te shkruar ne skripte)
Sb manifeston karakteristikat metalike dhe jometalike dhe ngan-
Si klasifikohet antimoni
jehere referohet si nje metaloid.
Eshte mesatarisht i ndezshem kur ekspozohet ndaj nxehtesise
ose flakes.
Cilat kane karakteristikat kimike te antimonit
Kur nxehet ose eshte ne kontakt me acidin, ai leshon gazera
toksike te antimonit
si ngjites per fletet metalike dhe tubat metalike, ne prodhimin
Ku perdoret antimoni e mbeshtjellesve te baterive, si kallaj (perzierje me Pb), ngjvra,
qeramike, si mbeshtjelles i plastikes, metale dhe qelq
Oksidet e Sb jane shtuar ne veshje si 'retardante' te flakes (e
Cfare veprimi kane oksidet e Sb
zgjasin kohezgjatjen e flakes)
per vetite e tij anti-infektive dhe ne trajtimin e infeksioneve paraz-
Per cka eshte perdorur antimoni ne mjekesi
itare, te tilla si leishmaniaza dhe shistozomiaza.
Si e manifeston toksicitetin antimoni duke formuar ligande me perberje organike qelizore
Posa te formohet kompleksi metal-substance organike, molekulat
Cka ndodhe pas formimit te kompleksit metal-substance organike humbin aftesine e tyre per te funksionuar si duhet, gje qe con ne
shkaterrimin ose vdekjen e qelizave te prekura.
Lidhja e metaleve me oksigjenin, sulfurin dhe azotin c'aktivizon
Cfare ndodhe kur lidhen metalet me oksigjen, sulfur dhe azot
enzimat esenciale ose funksionin e proteinave

8 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Sb absorbohet dobet pas gelltitjes ose thithjes se GI dhe eshte
Si eshte absorbimi i Sb nga TGI dhe sa % e tij thithet pasoje e tretshmerise se komponimit.
Thithja ne SGI vleresohet te jete me pak se 10% tek njerezit.
Nga kush varet shperndarja sistemike e Sb lidhet drejtperdrejt me gjendjen e tij valente.
Jo, Sb nuk metabolizohet por lidhet me makromolekulat, reagon
A metabolizohet Sb
duke krijuar lidhje kovalente me -SH dhe grupet fosfate
Si sekretohet Sb sekretohet permes urines dhe jashteqitje
Nga kush varet thithja e Sb nga trakti respirator Thithja e Sb nga trakti respirator varet nga madhesia e grimcave
Format pentavalente te Sb jane zbuluar me shpesh ne melci dhe
Cilat jane format me te shpeshta valente te Sb dhe ku gjenden ato shpretke dhe
forma trivalente me frekuence me te madhe ne gjendren tiroide
Ku grumbullohet Sb Grumbullohet ne sistemin skeletor dhe ne gezofin e kafsheve.
si rezultat i gelltitjes aksidentale ose vetevrasese te Sb, me vdek-
Pse ndodhe helmimi akut me Sb te njerezit
jen ge pason brenda disa oresh.
vjella, diarre ujore, kolaps, frymemarrje te parregullt dhe hipoter-
Cilat jane simptomet e helmimit te rende me Sb
mi.
Efektet toksikologjike te Sb tek njerezit pas inhalimit ose gelltitjes
perfshijne: pneumokoniozis, ndryshime te EKG, rritje te presionit
Cilat jane efektet toksikologjike te Sb pas inhalimit ose gelltitjes
te gjakut, dermatoze, acarim te syve, diskomofort ne bark, dhim-
bje koke, te perziera, te vjella, verdhez dhe anemi
humbje te flokeve dhe peshes, probleme me lekuren dhe demtim
Ne cka rezulton ekspozimi akut ndaj formave tjera te Sb
te melcise se zemres dhe veshkave.
acarim te SGI, ndoshta si rezultat i pluhurit te Sb te transportuar
Cfare shkakton thithja e pluhurit te Sb nga punetoret e fabrikes
permes mukozes se hundes.
a kane njerezit informacion per toksicitetin akut nga thithja e Sb? jo, mungon
-DMPS (acidin 2,3-Dimerkapto-1-propanesulfonik) (kelatim)
-BAL (british anti-lewiste jepet te helmimi me As, Hg, Pb dh Au
Si trajtohet helmimi akut me Sb
(Kelatim)
-Dialize
Kur administrohet BAL Te helmimi me As, Hg, Pb, Au.
Kur indikohet kelatimi te helmimi akut me Sb kelatimi indikohet vetem kur zbulohen nivelet e Sb ne gjak.
Cila metode eshte me efektive per trajtimin e Sb trivalent BAL mund te jete trajtimi me efektiv per Sb trivalent ne qarkullim
Kur rekomandohet dializa te helmimi me Sb Dializa rekomandohet per trajtimin e ekspozimit pentavalent te Sb
Si klasifikohet Arseni Metaloid
Format organike
Cilat jane format e komponimeve te As
Format inorganike
Format inorganike zakonisht konsiderohen te jene me toksike
Cilat forma te As jane me toksike
sesa ato organike.
Disa komponime organike te As jane gazera ose lengje qe vlojne
Cilat jane disa vecori te komponimeve organike te As
pak ne temperatura normale
Prodhimi i gazit te As mjaft helmues rezulton nga ngrohja e
Cfare vecori toksike ka prodhimi i gazit te As
kriperave te As ose trajtimi i tyre me acide.
Sa komponime te As jane shqetesuese ne baze te pranise se tyre
mbi 21 komponime te As
ne mjedis
As inorganik gjendet ne ujerat nentokesore, ujerat siperfaqesore
Ku gjendet As inorganik
dhe shume ushqime te tilla si orizi dhe dritherat
Ekspozimi behet kryesisht permes ujit te pijshem, por edhe ushqi-
Si behet ekspozimi ndaj As
mi
trioksid (As2O3) eshte nje perberes kryesor i mjekesise tradi-
Cfare eshte As2O3 dhe per cka perdoret
cionale kineze (MTK) dhe

9 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Per cka eshte perdorur solucioni i Fouler-it
Per cka perdoren sot komponimet inorganike te As
Nga kush varet toksiciteti i As
Nga kush percaktohet impakti toksik i As
Cili eshte mekanizmi i toksicitetit te As
As pentavalent inorganik nuk reagon me vendet aktive te enzi-
Cilat ndryshime te As inorganik ndodhin para se te shfaqet efekti
mave direkt por se pari reduktohet ne formen e As trivalent, para
toksik
se te manifestoje efektet toksike
Ku nderhyne lidhja e As trivalent per -SH dhe -OH
Cka ndodhe kur As trivalent e inaktivizon piruvat DeH
Ku grumbullohet As dhe cka shkakton aty
Si absorbohen Arsenati dhe Arseniti
Cfare ndodhe fiziologjikisht me Arsenin
Ne cka e metabolizojne gjitaret As
Si eksretohen produktet metabolike te As
Kur rriten perqendrimet e As ne inde
Cili eshte veprimi i glutationit dhe tioleve tjera ne reaksionet e As
Ku ndodhe metilimi i As me shume dhe ku ne indet tjera
Cilat jane format e shfaqjes se toksicitetit te As
Cfare perjetojne pacientet me ekspozim akut dhe si karakterizo-
het ai
Kur ndodhe vdekja te As
Cilat jane efektet ne frymemarrjes te As dhe kur evidentohen
10 / 24
perdoret ne menyre efektive kunder leukemise akute promieloc-
itare.
Solucioni i Fouler-it (arseniti i kaliumit) eshte perdorur si trajtim per
pacientet me astme.
konzervues druri, insekticide dhe herbicide si dhe ne prodhimin e
aliazheve metalike.
nga forma kimike dhe
gjendja e oksidimit ne kohen e ekspozimit.
nga gjendja e tij fizike (gaz, leng, i ngurte),
shkalla e perthithjes ne qeliza,
shkalla e eleminimit dhe
natyra e zevendesuesve kimike
Mekanizmi i toksicitetit te As lidhet me inaktivizimin e sistemeve
krvesore te enzimave.
Lidhja e As trivalent per -SH dhe -OH nderhyn ne aktivitetin e
enzimave
Inaktivizimi i piruvat dehidrogjenazes me As trivalent do te paran-
daloje gjenerimin e adenozin-5- trifosfatit (ATP).
As grumbullohet brenda mitokondrieve,
duke frenuar keshtu aktivitetin e sukcinik dehidrogjenazes dhe
fosforilimin oksidativ,
nje proces qe rezulton ne crregullimin e te gjitha funksioneve
qelizore te varura nga energjia
Arsenati dhe arseniti absorbohen mire si PO, ashtu edhe permes
inhalimit.
As metilohet duke ndryshuar reduktion nga As pesevalent ne As
trivalent, ku kjo e fundit eshte forma me toksike.
e metabolizon As ne:
- acidit mono-metilarsonik joaktiv (MMA) dhe
- acidin dimetil-arsinik (DMA)
MMA dhe DMA me pas ekskretohen lehtesisht permes urines.
Rritjet e perqendrimeve ne inde ndodhe nese metilimi zvogelohet.
Veprojne si agjente reduktues ne keto reaksione
Ne melci,
pastaj edhe ne testise, veshka, mushkeri.
Akute dhe
Kronike
distres te SGI te karakterizuar nga:
- te perziera,
- te vjella,
- dhimbje barku dhe
- diarre te vellimshme ujore ose me gjak.
Vdekja eshte e zakonshme ne pacientet qe kane gelltitur doza te
medha.
edema pulmonare,
bronkiti hemorragjik dhe
distresi respirator mund te evidentohen te helmim akut oral.
Hipotensioni,
takikardia dhe
shija metalike ne goje dhe
aroma e hudhres ne frymemarrje, si dhe
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
deliriumi
Cilat shenja verehen te toksiciteti akut me As dhe cila eshte nje
shenje dalluese per kete toksicitet
Shenje dalluese era e hudhres ne frymemarrje
Cilat jane efektet e zakonshme hematopoetike te helmimi akut me Anemia dhe
As leukopenia
Ekspozimi akut i gazit me As karakterizohet nga:
- dhimbje koke,
- te perziera,
Cilat jane simptomet e ekspozimit akut te gazit me As
- te vjella,
- diarre dhe
- dhimbje barku
Cilat jane dy shenjat me te shpeshta te ekspozimit akut te gazit Dispnea dhe
me As verdheza e rende
Toksiciteti kronik me As karakterizohet nga:
- ndryshime ne pigmentimin e lekures,
- hiperkeratoze te shputes dhe shuplakes,
Si karakterizohet toksiciteti kronik me As - simptoma te SGI,
- anemi,
- kancer te lekures dhe
- semundje te melcise.
Cfare eshte pare te pacientet qe jane trajtuar me tretesire te
hipertension portal jocirrotik
Fowler-it
Ne cka rezulton depresioni i palces kockore te pacientet qe traj- anemi dhe leukopeni,
tohet me tretesire te Fowlerit fenomeni Raynaud dhe akrocianoza
Neuropati periferike
Cfare eshte raportuar per lendimet nervore nga As "Case report": Lendimi i nervit ishte i lidhur me punetoret suedeze
te shkrirjes se Cu te ekspozuar kronikisht ndaj As203.
- konsumimit te sasive te medha te ujit,
Si menaxhohet parandalimi i perthithjes se As kur kemi ekspizim
- lavazhes se stomakut te realizuar brenda disa oresh nga ek-
PO te As ne doza te medha
spozimi.
Indikohet te helmimi akut me As
Kur indikohet teeapia me kelate te As dhe me cka behet
Jepet BAL dhe D-penicilaminw
- Konsumim i sasive te medha te ujit
Cilat trajtim behet te helmimi akut me As - Lavazha e stomakut
- Terapia me kelate (BAL dhe D-penicilamina)
Si menaxhohen pacietet me simptome minimale dhe helmim
mund te largohen nga burimi i ekspozimit pa terapi me kelate.
kronik me As
Cfare mund te shkaktoje ekspozimi ndaj inhalimit te komponimeve
Kancer te mushkerive
inorganike te As
thithjen e trioksidit te arsenit nga punetoret ne impianteve te
Me thithjen e cilit komponim te As lidhe zhvillimi i kancerit te
shkrirjes se Cu, duke rezultuar ne rritje te ndjeshme te vdeksh-
mushkerive
merise nga kanceri i rrugeve te frymemarrjes.
Ne cilat gjendje tjera onkologjike rezulton gelltitja e As inorganik kancerit te lekures dhe bazaliomes
Cilat jane dy format e hekurit fero (2+) dhe feri (3+)
Komponimet e hekurit (format e reduktuar) oksidohen lehte ne
Cilat komponime te hekurit oksidohen lehte dhe ne cka oksidohen
komponime ferike
Cili eshte komponimi me i rendesishem i hekurit dhe ne cfare Fero-Sulfati (vitrioli jeshil ose Cuas) gjendet ne forme te kristaleve
forme haset ai me ngjyre te gjelber
Jonet Fero dhe feri kombinohen me cianidet per te formuar kom-
Si formohen komponimet komplekse te cianidit
ponimet komplekse te cianidit.
Fero-cianidi ferik, nje substance e ngurte me ngjyre blu te erret,
amorfe e formuar nga reaksioni i fero cianidit te kaliumit me nje
Cfare eshte fero-cianidi ferik
kripe ferrike (bluja prusiane), perdoret si pigment per ngjyrosje
dhe ne pastrimin e rrobave.

11 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Cfare eshte feri-cianuri i kaliumit
Per cka perdoren komponimet e Fe
Cilat jane fazat klinike te helmimit akut me Fe
Kur ndodhe toksiciteti i TGI dhe cilat jane simptomet
fillon afersisht 6 deri ne 12 ore pas gelltitjes te pacientet e helmuar
Kur ndodhe periudha e stabilitetit relativ dhe cilat shenja klinike
rende
paraqiten
disa shkalla e hipovolemise dhe acidozes.
Kur ndodhe shoku dhe acidoza
Cilat lloje te shokut paraqiten te toksiciteti akut i Fe dhe si ndodhin dhe gjakut nga zorra. -
ata
Kur shfaqet hepatotoksiciteti dhe cfare ndodhe aty
Kur ndodhe cikatrizimi i TGI dhe si paraqitet
Nga kush shkaktohet toksiciteti kronik me Fe
Cili eshte qellimi i trajtimit te helmimit akut me Fe
Si menaxhohet helmimi akut i Fe?
Cka eshte deferoksiamina
Pse sygjerohet flebotomia e perseritur
Cka duhet monitoruar gjate helmimit me Fe
Cka tregon saturimi i transferrines
Cka tregon ferritina ne serum dhe ku mund te rritet tjeter?
Kush rritet ne hemogram (te Fe) dhe pse ?
Si percaktohet sasia e Fe e depozituae per eritropoeze?
Si percaktohen rezervat e teperta te Fe
Per cka eshte perdorur Pb dikur
12 / 24
Feri-cianuri i kaliumit (e kuqja prusiane e K+) merret nga feri-cian-
idi i hekurit (bluja e "Turnbull'-it) dhe perdoret ne perpunimin e
letres me ngjyre te kalter per printim.
trajtimin e anemise hipokromike ose ferodeficitare.
I) toksiciteti i SGI,
II) stabiliteti relativ,
III) shoku dhe acidoza,
IV) hepatotoksiciteti dhe
V) skarifikimi i SGI.
Toksiciteti i GI ndodh brenda disa oresh nga gelltitja.
Simptomat perfshijne: te perziera, vjellje, dhe diarre.
disa ore deri ne 48 ore pas gelltitjes.
Shoku hipovolemik ndodhe si pergjigje ndaj humbjes se lengjeve
Shoku kardiogjenik zakonisht ndodh 26 deri 48 ore pas gelltitjes
dhe perfaqeson nje efekt depresiv te Fe ne gelizat e miokardit.
brenda dy ditesh dhe Qelizat e melcise kane nje aktivitet te larte
metabolik qe favorizon prodhimin e radikaleve te lira.
Dhe eshte shkaku i dyte me i zakonshem i vdekjes nga helmimi
me Fe
dy deri ne kater jave pas gelltitjes.
bllokimi i pjeseshem ose i plote i zorreve
- nga hematokromatoza trasheguese per shkak te
- thithjes jonormale te Fe nga trakti i zorreve,
- nga Fe i tepert prej ushqimit dhe
- nga transfuzionet e perseritura te gjakut per forma te caktuara
te anemise (hemosideroza transfuzionale)
largimin e Fe nga trakti SGI
(Kjo behet permes stimulimit te vjelljes dhe lavazhes gastrike)
Stimulimit te vjelljes
Lavazhes gastrike
Deferoksiamina
Flebotomise se perseritur
Kelat per Fe dhe trajtim i zgjedhur per mbingarkese akute me Fe
Sepse eshte efektive ne largimin e me shume se 20mg Fe ne vit
Saturimi i transferines (%), qe indirekt mate rezervat e Fe
Ferritina ne serum, qe korelon mire me rezervat e Fe
Hemogram i plote, sepse MCV rritet te mbingarkesa me Fe
Sasia e Fe te depozituar per eritropoeze qe percaktohet permes
punksionit te palces kockore
Indirekt i mate rezervat e Fe (kapacitetin e lidhjes se Fe dhe Fe
ne serum)
Ferritina e serumit korelon mire me rezervat e Fe
Rritet edhe te semundjet e melcise, gjendjet inflamatore dhe
neoplazite malinje
Rritet MCV per shkak te mbingarkeses me Fe
Me punksion-biopsi te palces kockore
Me biopsi te palces kockore dhe melcise
prodhimin e tubave te ujit, saldimit, suvase dhe qeramikes.
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Pb renditet ne vendin e 36-te sa i perket rezervave te tij ne koren
Ne cilin vend rendidtet Pb per rezervat e tij ne koren e tokes
e tokes
prodhimin e baterive dhe
Cili eshte perdorimi kryesor i Pb
mbeshtjellesit e kabllove elektrike
mbrojtje nga rrezet X dhe
Per cka eshte i dobishem Pb
rrezatimi nga reaktoret berthamore.
Per cka perdoren komponimet e Pb zakonisht pigmente ne ngjvra dhe qeramike dhe si insekticide
u ndalua per shkak te ndotjes se mjedisit ne Shtetet e Bashkuara
Kur u ndalua dhe pse Pb si agjent antiknock ne benzine
ne vitet 1970
tre raste te helmimit me Pb te te rriturve si pasoje e gelltitjeste
Si ka ndodhur koheve te fundit helmimi i te rriturve me Pb
bimeve te kontaminuara me Pb te importuara nga Kina dhe India
ngerce,
Ne cka rezulton ekspozimi i tepruar nda Pb permes TGI ose
dhimbje barku ne forme kolikash dhe
thithjes
kapsllek.
Dhimbja e forte e barkut shoqerohet me:
Te perziera
Te vjella
Cilat jane shenjat dhe simptomet e toksicitetit akut me Pb
Jashteqitje me gjak
Jashteqitje te zeza
Shije metalike ne goje
lodhje,
apati dhe
Cilat jane simptomet e hershme ndaj ekspozimit ndaj Pb
dhimbje te paqarte te SGI.
Mund te shfaqen edhe artralgjia dhe mialgjia e ekstremiteteve.
Dhimbja e kokes,
konfuzioni,
mpirja,
Cilat jane manifestimet neurotoksike te Pb
koma,
ngercet dhe
neuriti optik
pagjumesia,
Cilat simptome te SNQ paraqiten per shkak te ekspozimit te konfuzioni,
metejme ndaj Pb perqendrimi i demtuar dhe
problemet e kujteses behen me te theksuara
Toksiciteti kronik i Pb haset me shpesh tek femijet dhe te rinjte,
Te kush eshte evidentuar toksiciteti kronik i Pb dhe si njihet ai
dhe njihet si plumbizem.
Lodhje
Cilat jane shenjat dhe simptomet te femijet te toksiciteti kronik i
Dobesi muskulare
Pb
Moskoordinim
Kolikat nga Pb shoqerohen me:
te perziera,
te vjella,
Me cka shoqerohen kolikat nga Pb te toksiciteti kronik diarre,
anoreksi,
kapsllek dhe
dhimbje te forta te barkut.
Cka shkakton kur interferon ne sistemin hematopeotike toksiciteti
Anemi
kronik me Pb
Ne vendin e thumbimit:
Shenje dalluese te vendi i thumbimit te vejushes se zeze eshte - ekzanteme ngjvre blu-vjollce sa nje monedhe metalike rreth
zones me ngjyre tebardhe
- Dhimbje te forta shtrihen ne te gjithe trupin, duke perfshire
edhe barkun, due cuar ne ngerqe te muskujve dhe shqetesim
Cfare shenja paraqiten ne trup dhe fytyre nga thumbimi i vejushes
psikomotorik
se zeze
- Fytyra eshtee skuqur me blefarokonjuktivit, rrjedhje peshtyme
dhe ngerqe te muskujve mastikatore
13 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Tahikardi dhe bradikardi qe nderrohen ne menyre alternative,
HTA,
Cilat jane simptomet sistemike nga thumbimi i vejushes se zeze diersitje e theksuar,
oliguria dhe
bronkospazem.
leukocitoze me neutrofili,
Cka shohim ne laborator te thumbimi i vejushes se zeze hiperglikemi dhe
uremi.
Dhimbjet zgjasin rreth 24 ore, pastaj qetesohen dhe
Sa zgjasin dhimbjet dhe si perfundojne te thumbimi i vejushes se
zeze
perfundojne me djegie neuropatike te shputave
Cka lajmerohet disa dite me vone te thumbimi i vejushes se zeze Ekzanteme polimorfe
Sa zgjate semundja dhe sa eshte vdekshmeria te thumbimi i Semundja zgjate rreth 1 jave, ndersa
vejushes se zeze vdeshmeria eshte me pak se 1%.
Si trajtohet thumbimi i vejushes se zeze Anti-toksine
Hijalurodinaza,
Cka permbane helmi i gjarperit fosfolipaza A2 dhe
fosfodiesteraza
Cila eshte nje shenje diagnostike ne goje te toksiciteti kronik me Pigmentimi blu-gri i gingives (linjat e 'Burtoni-t', "vijat e plumbit")
Pb eshte gjithashtunje shenje diagnostike.
Encefalopatia (25% fatale)

qe manifestohet me efekte cerebrale dhe neuromuskulare te in-

Cilat jane manifestimet nervore te intoksikimit kronik me Pb dhe
me cka karakterizohet
Cfare ndodhe ne nervat periferik te helmimi me Pb
Nga kush varet trajtimi i helmimit kronik me Pb
Sa eshte burimi natyror i ndotjes me Hg ne vit dhe me qka lidhet?
Sa permbane lenda djegese fosile?
Cilat metoda perdoren per trajtimin e helmimit me Pb
Si zvogelohet ngarkesa trupore me Pb e absorbuar
Cka ndodhe ne mjedis me Hg
Cka jepet per kelatim jashtespitalor te helmimi me Pb e cka ne
klinike
Te kush rekomandohet BAL te Pb
Si vepron EDTA te helmimi me Pb
toksikimit kronik me Pb dhe
karakterizohet me: acarim, humbje kujtese, ataksi, e shoqeruar
me delirium, konvulzione dhe kome.
- Demijelinizimi i nervit radial te parakrahut, qe e karakterizon
paralizne e shkaktuar nga Pb dhe manifestohet me renie te kycit
te dores
- demijelinizimi i nervit femoral qe rezulton ne 'renie' te kembes
Nga nivelet e Pb ne gjak
25,000-150,000 ton Hg ne vit
Lidhet me grimcat organike ose inorganike dhe me sendimentet
qe kane permbajtje te larte te sulfurit
Sa 1.0 ppm
Ca-di-NaEDTA dhe BAL
Penicilamina
DMSA
Ca-di-NaEDTA dhe BAL-i realizohet per te zvogeluar ngarkesat
trupore me Pb e absorbuar.
Pavaresisht burimit, si Hg organin edhe ai inorganik transformo-
hen ne mjedis
Penicilamina perdoret si agjent oral per kelatim jashte spitalit,
si vazhdim i trajtimit IV permes kelatimit te realizuar ne Klinike,
pavaresisht qe ky trajtim nuk eshte efektiv sa EDTA
Ne pacientet me demtime te veshkave, rekomandohet BAL pasi
qe ekskretimi behet kryesisht pemes biles e me pak permes
urines
EDTA gjithashtu mobilizon Pb nga kockat drejt indeve te buta dhe
mund te perkeqesoje toksicitetin akut nese nuk jepet se bashku
me BAL.

14 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Te kush dhe kur perdoret DMSA per helmimin me Pb
Cilat jane format toksike te Hg
Si konsiderohen komponimet e Hg
Cilat jane burimet kryesore te depozitimit te Hg ne biosfere
Cili aktivitet manifestohet menjehere pas kafshimit te gjarperit
Kush demtohet, pse dhe ne cka con ajo te kafshimi i gjarperit
Sa ton Hg shkarkohen ne vit, qe nga viti 1983 dhe nga eshte
shkarkur?
Per cka perdoret Hg
Hipotensioni, simptomat GI, angioedema apo bronkospazma
shfaqen per shkak te lirimit te
Cfare ndodhe pas shenderrimit te Hg inorganik ne Hg metil
Si mund te jete Hg inorganik
Cfare ndodhe me Hg thelbesor ne temperatura te ambientit
Nga kush percaktohet helmimi me Hg
Ne cka rezulton ekspozimi aksidental akut ndaj perqendrimeve te Ekspozimi aksidental akut ndaj perqendrimeve te larta te avujve
larta te avujve metalike Hg
Cilat jane simptomet me te zakonshmepas ekspozimit akut te
inhalimit te Hg
Cilat jane efektet GI te helmimit akut me Hg
Si manifestohen efektet kardiovaskulare te helmimit me Hg
Ne cka rezultojne efektet renale te helmimit me Hg
(Pra EDTA dhe BAL jepen se bashku te Pb)
DMSA (sukcimeri) eshte i vetmi agjent kelatues i aprovuar nga
FDA per trajtimin e femijeve me nivele te Pb ne gjak me shume
se 45 mg / dL.
merkuri elementar (Hg8),
inorganik dhe
organik.
ndotesit krvesore te biosferes, me merkurin organik si formatin me
toksik
degazimi natyror i kores se tokes dhe
shperlarja e sedimentit.
Aktiviteti enzimatik manifestohet menjehere
Demtohen indi nenlekuror, muskuit, endoteli kapilar dhe mem-
branat bazale,
me pasoje ekstravazacionin e plazmes dhe eritrociteve,
qe con ne enjtje te indeve dhe ndryshim te ngjvres se lekures
5,000 deri 10,000 ton Hg ne vit
Shkarkohen nga djegua e qymyrit, gazit natyror dhe rafinimit te
produkteve te naftes
termometrat, barometrat, aparate elektrike, ngjyra dhe preparatet
farmaceutike.
si pasoje e lirimit te mediatoreve endogjene
sikurse histamina, bradikinina, prostaglandina dhe serotonina
Shnderrimi i Hg inorganik ne Hg metil ne clirimin e tij nga sedi-
mentet me nje shpejtesi relativisht te shpejte dhe con ne shpern-
darjen e tij me te gjere
Hg inorganik mund te jete metiluar dhe demetiluar nga mikroor-
ganizmat
Hg thelbesor ne temperaturat e ajrit te ambientit paqendrohet dhe
eshte jashtezakonisht e rrezikshme.
ekspozimit ndaj formes kimike dhe
organit te synuar per akumulim.
metalike Hg ka rezultuar ne vdekje njerezore.
kolla,
dispnea dhe shtrengimi,
dhimbja dhe
ndjesia e djegies ne gjoks
inflamacion akut te zgavres se gojes,
dhimbje barku,
te perziera dhe
te vjella.
Rritja e rrahjeve te zemres dhe
Rritje te presionit te gjakut
proteinuri,
hematuria dhe
oliguria
15 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
crregullim te sjelljes, dhe
Si manifestohen efektet neurotoksike
te ndjesise
dhimbje,
te vjella,
Cka shkakton gelltitja e kriprave inorganike te Hg
diarre dhe
deshtim te veshkave.
Dermatiti i kontaktit,
hiperkeratoza,
Cka shohim te nje pacient me ekspozim akut ndaj kriprave inor-
akrodinia (semundja roze),
ganike te Hg
shoku dhe
kolapsi kardiovaskular
parestezine,
ataksine,
Cilat jane simptomet kryesore klinike te toksicitetit te metil Hg
dizartrine dhe
shurdhimin.
Pas sa kohe shfaqet helmimi kronik disa jave ose muaj nga koha e ekspozimit
degjenerimin dhe nekrozen e neuroneve ne zonat fokale te kor-
teksit okcipital dhe trurit te vogel.
Cilat jane karakteristikat patologjike te intoksikimit me Hg dhe pse
ndodhin ato
Ndodhin nga nje prirje te demtimit te Hg te neuroneve te vegjel ne
cerebellum dhe korteksin vizual.
Si konsiderohet te jete trajtimi i helmimeve me Hg Eksperimental
Cili eshte emri tregtar i metilfenidatit Ritalin
Ne cka rezultojne zakonisht helmimet me Hg Fatalitet
Larje e zonave te ekspozuara
Reduktim i perthithjes nga TGI
Administrim oral i nje tretesire proteine
Si menaxhohet helmimi me Hg Karbon medicinal
Gastrolavazhe
Terapi me kelate
BAL (dhe D-penicilamina)
Si trajtohet ekspozimi i syve dhe lekures me Hg Larje e zonave te ekspozuar
Te cilat forma te Hg referohet reduktimi i perthithjes nga TGI Te format joorganike te Hg
Cka sygjerohet te administrohet per te zvogeluar thithjen e Hg Nje tretesire proteine per os
Kur perdoret karboni medicinal te Hg intoksikimet ne rastin e situatave akute te intoksikimit me doza te larta
vjellja kunderindikohet pas gelltitjes se
Kur kunderindikohet induksioni i vjelljes te hemimi me Hg - oksidit te merkurit
per shkak te natyres se tij kaustike.
Cili eshte trajtimi i zgjedhur per te zvogeluar barren e trupit me Hg Terapia me kelate
BAL eshte nje nga kelateve me efektive per kriperat inorganike
Cili eshte kelati me efektik per kriprat inorganike te Hg Hg, ndersa D-penicilamina eshte pak efektive si nje kelat per Hg
elementar dhe inorganik.
5 /////
Stimuluesit jane ilace qe veprojne per te "zgjuar" sistemin nervor
Cfare jane stimuluesit
simpatik.
ne pothuajse gjithcka: Ushqim dhe pije, Ilacet pa recete, Ilacet e
Ku gjenden stimuluesit
paligjshme.
Koagulopatija dhe
Kush indukohen nga helmi i gjarperit
hemoliza lokale dhe sistemike
Per cka perforet metilfenidati per te trajtuar ADHD (linje e pare) dhe narkolepsine.
Mund te merret nga goja ose
Si merret metilfenidati dhe si eshte kohezgjatja e veprimit te tij
te aplikohet ne lekure, dhe

16 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg

formulimet e ndryshme kane kohezgjatje te ndryshme te veprimit

veshtiresi me gjumin,
ulje te oreksit,
Cilat jane efektet anesore te zakonshme te metilfenidatit
ankth dhe
humbje peshe.
psikozat,
reaksionet alergjike,
Cilat jane efektet anesore me serioze te metilfenidatit
abuzim te substancave dhe
probleme te zemres.
funksionon duke bllokuar rimarrjen e dopamines dhe norepine-
Si funksionin metilfenidati
frines nga neuronet.
Metilfenidati eshte nje stimulues i sistemit nervor gendror (SNQ) i
klases se:
Cfare lloj stimuluesi eshte metilfenidati
- fenetil-amines dhe
- piperidines
Sa kg kokaine u prodhuan legalisht me 2013 419 kg
Cfare eshte kokaina nje stimulues i forte qe perdoret me shpesh si nje ilac rekreativ.
Si merret kokaina Zakonisht thithet si pluhur, ose tretet dhe injektohet ne vene
ndjenjen intensive te lumturise
ekscitimin seksual
Cilat jane efektet mendore te kokaines
humbjen e kontaktit me realitetin ose
agjitacionin
Ne amerike te veriut, pastaj evrope dhe amerike jugore
Ku perdoret me shume kokaina?
1-3% e njerezve ne boten e zhvilluar e kane perdorur se paku nje
here kokainen
4300 vdekje direkt nga perdorimi i kokainea
Sa vdekje jane regjistruar nga kokaine me 2013
Nga 2400 vdekje ne 1990
U emerua ne baze te bimes ku u izolua
Si e ka mar emrin kokaina dhe nga kush u perdor gjate historise
Gjethet e bimes u perodren nga peruanes qe nga antika
Kur u izolua per here te pare kokaina Me 1860 nga gjethet e kokes
Me 1961 ka kerkuar nga vendet e ndryshme qe perdorimi i
Kur dhe cka ka kerkuar konventa nderkombetare per narkotik?
kokaines per qellime rekreacioni te cilesohet krim
rrahje te shpejte te zemres,
Cilat jane simptomet fizike te kokaines djersitje dhe
bebeza te zgjeruara
presion shume te larte te gjakut ose
Ne cka cojne dozat e larta te kokaines
temperature te larte te trupit.
Efektet fillojne brenda sekondave deri ne disa minuta pas per-
dorimit dhe
Kur fillojne dhe zgjasin efektet e kokaines
zgjasin midis 5 dhe 90 minutash.
Cilat jane perdorimet klinike te kokaines mpirja dhe zvogelimi i gjakderdhjes gjate operacionit te hundes.
Cka shkakton kokaina per shkak te veprimit ne tru Kokaina shkakton varesi per shkak te efektit te saj ne ne tru
goditjes ne tru,
infarktit te miokardit,
Cilat rreziqe rriten me perdorimin e kokaines
problemeve te mushkerive,
infeksioneve te gjakut dhe
vdekjes se papritur kardiake.

17 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Si jepet ky bar ne shume vende
Si ndodhet kokaina qe shitet ne rruge
Cfare ndodhe pas dozave te perseritura te kokaines
Si vepron kokaina dhe ne cka rezulton
Cka ndodhe me barrieren gjak-tru nga kokaina
Cilat veprime toksike lajmerohet nga helmi i gjarperit
Sa vleresohet tregu i paligjshem i kokaines cdo vit
Kush mund te prodhohet nga kokaina permes perpunimit te
metejme
Cilat jane te dhenat e njohura per perdorimin e kokaines si droge
ne bote dhe sa e perdorin ate
7 /////
Cka eshte terrorizmi
Cka eshte frika
Cilat jane metodat terroriste dhe cfare mund te shkaktojne ato
Pse helmet luftarake jane arme shume terheqese
Cfare eshte amfetamina
Per cka perdoret amfetamina
Kur u zbulua amfetamina dhe cilet jane dy enantiomert e saj
Per trajtimin e kujt eshte perdorur amfetamina
Per cka perdoer amfetamin ne sport
Per cilat qellime rekreative perdoret amfetamina
18 / 24
Vetem me recete
Sepse mund te abuzohet
zakonisht perzihet me:
- anestetike lokale,
- nisheste misri,
- kinine ose
- sheqer,
gje qe mund te rezultoje ne toksicitet shtese.
reduktim te knaqesise dhe
prirje per t'u lodhur shume fizikisht
duke penguar rimarrjen e:
- serotonines,
- norepinefrines dhe
- dopamines.
Pra rriten perqendrimet e ketyre tre neurotransimtereve ne tru
Mund te kaloje lehtesisht pengesen gjak-tru dhe
mund te eoje ne prishjen e barrieres
- Veprimi neurotoksik (crregullim i nervave kraniale dhe periferike)
dhe
- nefrotoksik (hematuria dhe proteinuri)
100 deri 500 miliard dollare cdo vit.
kokaina crack
Kokaina eshte droga e dyte me e zakonshme e perdorur ilegalisht
ne mbare boten,
pas kanabisit.
Midis 14 dhe 21 milione njerez e perdorin kokainen cdo vit.
Terrorizmi i cilitdo lloj eshte kercenimi (ose zbatimi) i mjeteve te
dhunshme per te minuar, destabilizuar, shkaktuar dem ose panik
ne nje shoqeri.
Frika eshte nje force destabilizuese ne cdo komb apo shtet.
Metodat terroriste perfshijne perdorimin e agjenteve radiologjike,
kimike dhe biologjike te afta per te shkaktuar viktima dhe shkater-
rim ne mase.
Lehtesia e disponueshmerise,
kostoja e ulet e prodhimit, dhe
lehtesia per shperndarjen e gjere te ketyre mjeteve te shkaterrimit
ne mase
i ben keto arme shume terheqese per keqberesit.
Amfetamina (alfa-metilfenetilamina) eshte nje stimulues i sistemit
nervor qendror (SNQ)
i tregtuar me emrin Evekeo.
Perdoret ne trajtimin e ADHD, narkolepsise dhe mbipeshes.
Amfetamina u zbulua ne 1887 dhe ekziston si dy enantiomere:
levoamfetamina dhe dekstroamfetamina.
eshte perdorur per te trajtuar bllokimin e hundes dhe depresionin
si nje permiresues i performances atletike
afrodiziak dhe euforiant
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
FDA se bashku me agjencite e tjera federale, ka pergatitur nje seri
Cka ka pergatitur FDA bashke me agjencite e tjera federale per
udhezimesh lidhur me pergatitjet kunder kercenimit te bioterror-
helmet luftarake
izmit.
Cila eshte amfetamina e pare farmaceutike
Cila forme farmaceutike e amfetamines pershkruhet sot
Cfare rrite amfetamina ne tru
Cfare efekte emocionale shkakton amfetamina ne doza terapeu-
tike
Cilat efekte fizike i shkakton amfetamina
Cfare demtojne dozat me te medha te amfetamines
A mund te shfaqet varesia nga amfetamina
Ne cka rezultojne dozat shume te larta te amfetamines
Sa jane dozat rekreative te amfetamines
Ne cilen klase bene amfetamina
Me ke eshte e ngjashme amfetamin kimikisht
Cfare eshte fenetilamina dhe N-metilfenetilamina
Si ndodhe toleranca ndaj disa efekteve te amfetamina
Cilat jane simptomet me te zakonshme te absinences midis per-
doruesve te shpeshte te amfetamines
Cilat jane efektet dhe simptomat e toksicitetit
Cilat jane efektet e amfetamines
19 / 24
Benzedrine
dhe perdoret per shume crregullime
si amfetamine racemike, Adderall (dekstroamfetamine), ose
produkti joaktiv lis-deks-amfetamina.
Amfetamina i rrite monoaminat ne tru (norepinefrinen dhe
dopaminen)
euforia,
ndryshimi ideshires per seks dhe
kontrolli i permiresuar i kognicionit.
permiresimi i kohes se reagimit,
rezistenca ndaj lodhjes dhe
rritja e forces se muskujve.
demtojne funksionin njohes dhe
te shkaktojne prishjen e shpejte te muskujve.
Po, por nuk ka gjasa te ndodhe nga perdorimi mjekesor afatgjate
ne doza terapeutike.
ne psikoze (p.sh ., paranoje)
e cila rralle ndodh ne doza terapeutike edhe gjate perdorimit
afatgjate.
Dozat rekreative ne pergjithesi jane shume me te medha se dozat
e pershkruara terapeutike dhe permbajne nje rrezik shume me te
madh te efekteve anesore serioze
ne klasen e fenetilamines
amfetamina eshte gjithashtu e lidhur kimikisht me neuromodu-
latoret e amines natyrale, specifikisht fenetilamina dhe N-metil-
fenetilamina, te dy prodhohen brenda trupit te njeriut
Fenetilamina eshte perberja ame e amfetamines, ndersa
N-metilfenetilamina eshte nje izomer pozitiv i amfetamines qe
ndryshon vetem ne vendosjen e grupit metil.
Perdorimi i rregullt i amfetaminave shkakton tolerance ndaj disa
efekteve
lodhja,
gjumi i zgjatur (por i trazuar),
nervozizmi,
uria e forte dhe
depresioni mesatar deri i rende, dhuna
Rritja e rrahjeve (ose te parregullta) te zemres
Rritja e presionit te gjakut (dhe metabolizmit)
Ndjenja e gezimit, energjise, vigjilences se shtuar mendore
oreksi i zvogeluar,
humbja e peshes,
insuficiencia zemres,
nervozizmi, pagjumesia
frymemarrje / dridhje e shpejte,
humbje e koordinimit;
nervozizem, ankth,
shqetesim, somnabulizem,
panik, paranoje, sjellje impulsive, agresivitet,
tolerance, varesi, psikoze
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
temperature e rritur / dhimbje gjoksi,
insuficiencia frymemarrjes,
te perziera ne bark,
dhimbje barku,
Cilat jane efektet e kokaines
goditje ne tru,
dhimbje koke,
kequshqyerje,
sulme paniku
efekte te lehta halucinogjene
ndjeshmeri te rritur
Cilat jane efektet per MDMA (ekstazi ose 3,4-Mel0ene-diok- ndjenja empatike / memorie te demtuar dhe te mesuarit,
si-meamfetamina) hipertermi
toksicitet kardiak, insuficiencia veshkave
toksicitet i meleise.
agresioni, dhuna
sjellja psikotike / humbja e kujteses
Cilat jane efektet per metmfetamine demtimet kardiake dhe neurologjike;
memorie dhe mesim i demtuar
tolerance, dhe varesi.
MIT: Stimuluesit jane te sigurt per t'i marre kushdo sepse ato jane
nje ilae me recete.
FAKT: Medikamentet stimuluese merren vetem nga personi te
cilit i eshte pershkruar nga profesioniste te kualifikuar te kujdesit
Cilat jane dy mite dhe dy fakte per psikostimuluesit
shendetesor.
MITI: Stimuluesit krijojne varesi.
FAKTI: Nuk ka asnje prove qe sugjeron qe njerezit qe marrin ilace
stimuluese te behen te varur nga keto barna (ne doza terapeutike)
6 /////
histamina,
bradikinina,
Cilet jane disa mediatore endogjene?
prostaglandina dhe
serotonina
Cilat jane insektet me helmuese dhe si evidentohen efektet e Bletet dhe grerezat, jane insektet me helmuese
helmeve te tyre Efektet e tyre evidenohten permes reaksioneve anifilaktike
Hemolize
Cfare shkakton helmi i insekteve te thumbimi masiv Rabdomiolize
Demtim te melcise dhe veshkave
Kane veprim kardiotoksik dhe
Cfare veprimi kane helmet e insekteve
neurotoksik
insuficiencia shume organeve dhe
Cka con veprimi kardiotoksik dhe neurotoksik
perfundim fatal.
Si behet trajtimi te thumbimi i insekteve Simptomatik
Helmi shkakton lirimin e acetilkoines ne mbaresat nervore sikurse
Cka shkakton helmi i vejushes se zeze
edhe te katekolaminave
Ne vendin e thumbimit:
- dhimbje,
Cka paraqitet ne vendin e thumbimit te vejushes se zeze
- skuqje, dhe
- enjtje
limfangiti
Cka shfaqet ne oren e pare pas thumbimit te vejushes se zeze
- shirita te kuq nga vendi i thumbimit drejt nyjeve limfatike
regjionale qe jane shume te dhimbshme.
Zyra per zhvillimin e barnave pediatrike gjithashtu identifikon dhe
perkrah zhvillimin e barnave qe mund te perdoren ne trajtimin e
Me cka merret zyra per zhvillimin e barnave pediatrike
pacienteve me probleme te shkatuara nga agjentet helmues ne
rast te nje sulmi terrorist.

20 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Si ndahen agjentet luftarake per nga natyra
Cilat jane kategorite e agjenteve luftara
Si definohet kategoria A dhe cfare vecori kane
Cfare jane te afte te nxisin agjentet e kategorise A
Kush bene pjese ne agjentet e kategorise A
Si definohet kategoria B
Cilajt jane aftesite e mikroorganizmave te kategorise B
Kush bene pjese ne agjente te kategorise B
Si definohet kategoria C
Kush bene pjese ne kategorine C
Cfare potenciali kane agjentet e kategorise C
8 /////
Kur u zhvilluan gazerat nervor
Cili eshte helmi i pare nervor
Cilet jane disa helme nervore
Cili eshte veprimi biologjik i gazrave nervore
Cilat jane vecorite fizike dhe kimike te gazrave nervore
Cka con frenimi i Ach-S ne receptore dhe si shfaqet
Cfare eshte somani
Me cka eshte i perzier somani
21 / 24
mikrobiologjike,
radiologjike ose
kimike.
Kategoria A
Kategoria B
Kategoria C
Kategoria A perfshin agjente dhe patogjene qe rralle shihen ne
SHBA dhe paraqesin rrezik per sigurine kombetare
Ata jane shume infektive dhe perhapen lehte, dhe efektet klinike
nga ekspozimi rezultojne ne vdekshmeri te larte!
jane te afte te nxisin panik publik dhe diverzion.
antraksin,
botulizmin,
murtajen,
line,
tularemine dhe
virusin e etheve hemorragjike Krime Kongo
Kategoria B pershine agjentet e rendit te dyte sa i perket perpare-
sise.
Keto mikroorganizma jane mesatarisht te lehte per t'u shperndare,
gje qe rezulton me semundshmeri te moderuar dhe shkalle te ulet
te vdekshmerise
Psitakoza (Chlamydia psittaci),
Stafilokoku, enterotoksina B,
Encefaliti viral (alfa-viruset, sic eshte encefalitis kuajve).
Rickettsia prowazekii
Burkholderia mallei,
Burkholderia pseudomallei
patogjene qe mund te projektohet per perhapjen ne mase.
virusi Nipah dhe hantavirusi,
jane te disponueshem, prodhohen dhe shperndahen lehtesisht,
me kusht qe individet keqberes te kene disa njohuri teknike te
mikrobiologjise
Ata kane potencial per semundshmeri dhe vdekshmeri te larte!!
Gazerat nervore u zhvilluan gjate Luftes se Dyte Boterore si
agjente per lufte te mundshme kimike
Helmi i pare ishte tetra-etil pirofosfati (TEPP)
sarini, tabuni dhe somani
Veprimi biologjik i gazrave nervore, (te tille si sarini, tabuni dhe
somani) eshte i ngjashem por me toksik sesa i insekticideve
(organofosfateve).
Keto helme jane:
- lengje pa ngjyre, pa shije dhe
- frenojne aktivitetin e acetil-kolin-esterazes (Ach-S) duke formuar
kompleksin ireverzibil (OP - Ach-S).
Frenimi i enzimes rezulton ne akumulim dhe
stimulim te tepert te Ach ne receptoret perkates.
Kjo rezulton me paralizen e muskujve skeletore
Eshte ester i acidit metil-fosfono-fluoridik
Eshte i perzier me tretes organik dhe uje
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Si absorbohet somani
Cili gaz nervor eshte me toksiku
Cila eshte doza fatale te njerezit me soman
Me cka eshte i perzier somani dhe si absorbohet
Cfare ere ka tabuni
Cili eshte agjenti me i fuqishem nervor
Cfare e behne Vx karakteristikat e tij
Cka eshte VX dhe ku u zhvullua
Cfare shkakton ngrohja e VX (per ndryshime nga hidrokarburet ngrohja e VX e ben ate te pershtatshem per thithje permes lekures
aromatike dhe alifatike me te paqendrueshme)
Kush mund te kontaminohet me VX
Cilat fakte jane shqetesuese te VX
Kur ndodhe fillimi i simptomave
Ne prani te kujt zberthehen gazrat nervore
Cfare prodhon VX
Nga kush perbehet sindroma kolinergjike e rende
Kur mund te behet sherimi nga ekspozimi ne nje agjent nervor
Ne cka konsiston trajtimi nga helmimi me agjent nervor
Cili agjent antikolinesteraze eshte aprovuar nga FDA
Cka eshte piridostigmin bromuri
Cfare ndodhe me agjentet nervor ne ajer dhe toke
Sa eshte rreziku per ekspozim akisdental te popullates se
pergjithshme?
Kush jane te rrezikuar nga agjentet nervor
9 /////
Kush bene pjese ne vezikante
Thithet lehte permes lekures
Somani eshte me toksiku nga te tre agjentet "G" dhe nje nga
komponimet me toksike te sintetizuara ndonjehere.
Fatalitetet te njerezit: ne doze orale prej 10 mg/kg.
te perzier me tretesa organike + uje dhe
lehtesisht thithen permes lekures.
Tabuni mban ere te bajameve te hidhura.
VX eshte shfaqur si agjenti nervor me i fuqishem
Karakteristikat e tij kimike dhe fizike e bejne ate kercenim kimik
bioterrorist
VX, eshte leng vajor, pa ere, pa shije dhe
fillimisht u zhvillua ne Mbreterine e Bashkuar ne vitet 1950.
ose syve.
Kontaminimi i ushqimit dhe ujit eshte gjithashtu i mundur.
degradimi i ngadalte metabolik,
dendesia e madhe dhe
aftesia e tij per tu grumbulluar ne kompartmentet fiziologjike, duke
e bere keshtu te mundur perhapjen
- brenda disa sekondash pas thithjes se avujve
- disa ore ne rastin e kontaktit me lekuren (ose pas gelltitjes)
te gjithe zberthehen ne prani te zbardhuesit (ose bazes).
nje sindrome kolinergjike te rende
konvulzione,
pamjaftueshmeri te frymemarries dhe
vdekje ne doza te larta.
Kur kemi ekspozim te lehte ose te moderuar ndaj nje agjenti
nervor
Trajtimi mbeshtetet ne:
- largimin nga ekspozimi,
- masat mbeshtetese,
- dekontaminimi, dhe
- administrimi i shpejte i atropines (antimuskarinik) dhe pralidok-
simit (reaktivatori Ach-S).
- (Piridostigmin bromur)
Piridostigmin bromuri
Piridostigmin bromuri eshte ilac profilaktik per personelin ushtarak
amerikan per te rritur mbijetesen pas ekspozimit ndaj helmimit me
soman gjate perdorimit luftarak.
Agjentet nervore degradohen shpejt ne ajer dhe toke dhe pas
disa oresh edhe ne uje, duke shkaktuar nje incidence te ulet te
akumulimit ne mjedis.
I ulet
ushtria, personeli ose individet qe punojne ne ose perreth
impianteve te magazinimit.
Mustardi i destiluar
Gazi mustard
Leviziti (lewisite)
Mustardi/leviziti
Azoti mustard
22 / 24
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
Cfare shkaktojne vezikantet
Si edhe fillimi i veprimit edhe efektet e ketyre agjenteve alikues
(vezikanteve)
Cka shkakton inhalimi i vezikanteve
Si eshte toksiciteti i vezikanteve ne raport me agjentet lotsjelles
Nga kush perdoren agjentet lotsjelles
- kane ere hudhre, edhe pse ndonjehere jane pa ere.
Cilat jane karakteristikat e komponimeve me baze sulfuri (agjente
- Perberesit ne pergjithesi jane lengje pa ngjyre ose me ngjyre te
lotsjelles)
verdhe
A grumbullohen ne mjedis agjentet lotsjelles
Cilat jane disa mjete qe tashme njihen si mjete kimike bioterroriste
te mundshme
Permend nje agjent lotsjelles
Permend asfiksant
Permend irritues te mushkerive
Cfare pengon cianidi dhe cka shkakton
Cilat jane emertimet ushtarake te cianidit
Ku u perdor cianidi
Ku clirohen komponimet e cianidit
Cili eshte antidoti i cianidit dhe si vepron
Cilat jane disa perdorime te cianideve
Produkte metabolike te kujt jane cianidet
Sa eshte niveli maksimal i ndotjes se cianurit ne uje te pijshem
Cilat sasi kerkohen qe te raportohen nese zbrazen ne mjedis
Si perfitohet ricini
Cilat jane vecorite e farave, bimes dhe frutave te ricinit
Ku gjendet bima e ricinit
Ku jane gjetur farat e ricinit
Cfare perdorimi ka patur vaji i ricinit deri ne shek 18
Nga cka perbehet ricini
23 / 24
nekroze indore pas ekstravazacionit.
Edhe pse kane fillim te vonshem te veprimit (6-8 ore), nekroza
pason menjehere
Inhalimi jep nje acarim tipik pulmonar.
Toksiciteti i agjenteve ne fjale eshte me i madh krahasuar me
agjentet lotsjelles,
Policia
Nuk grumbullohen ne mjedis, pra nuk jane rrezik per ekspozim
aksidental per individet
- agjentet lotsjelles (benzil bromuri)
- Asfiktantet kimik (monoksidi i karbonit, cianidi)
- irrituesit e mushkerive (disulfidi i karbonit, fosgeni)
benzil bromuri
monoksid karboni, cianidi
disulfidi i karbonit, fosgeni
Pengon formimin me rruge aerobe te ATP-se! ----> HIPOKSI
HISTOTOKSIKE
AN (cianur hidrogjeni) dhe
CK (klorur cianogjeni)
perdorur gjate luftes Iran-Irak ne vitet 1980
kunder banoreve kurde te qytetit Halabja ne Irakun verior.
Komponimet clirohen ne ajer, toke ose uje si produkte te mbet-
jeve industriale ne industrine e perpunimit te metaleve dhe met-
alurgjise
Hidroksokobalamina reagon me cianidin duke formuar
cianokobalaminen, qe eliminohet lehtesisht perms veshkeve.
lemine e fotografise,
dezinfektimin e anijeve, dhe
industrine minerare
Cianidet jane gjithashtu produkte metabolike te baktereve, ker-
pudhave, algave dhe bimeve.
EPA lejon nje nivel maksimal te ndotjes prej 0.2 mg / L te cianurit
ne uje te pijshem.
Kerkohet raportimi i zbrazjeve (qofshin edhe aksidentale) ne
mjedis te sasive prej 0.45kg ose me teper te komponimeve te
cianidit
Ricini perfitohet nga perpunimi i fasules se ricinit dhe farerave te
saj (Euphorbiaceae) gjate nxjerrjes se vajit te ricinit.
jane te qendrueshem ne temperatura ekstremisht te nxehta ose
te ftohta.
Bima eshte autoktone ne Indine tropikale dhe ate me klime te
moderuar, Afrike dhe Amerike te Jugut.
Ne varret egjiptiane
Vetem perdorim teknik
Pas shek 18 u hulumtua aplikimi i tij medicinal
Ricini eshte i perbere nga dy lektina qe gjenden ne fara, ricina I
dhe ricina II.
 Pyetje Toksiko (te nxjerra nga Skripa)
Study online at https://quizlet.com/_cn8nqg
ricina II, lidhet dhe inaktivizon nen-njesine ribosomale 60S ne
Si vepron ricina II
gelizat somatike, duke bllokuar keshtu sintezen e proteinave.
Karakteristikat e fuqishme kolinergjike te naftes e kane bere ate
Cilat jane karakteristikat e vajit te ricinit te dobishem per dekada si nje
- laksativ pa recete.
Cila eshte toksina me e fuqishme e bimeve Ricini
Gelltitja e farave te fasules cka jep (a jep efekte te demshme) Nuk shkakton efekte te demshme per disa dite
te perziera
Gelltitja e fasules ne forme te pluhurit, cka jep gradualisht te vjella dispne dhe
diarre
diarre me gjak,
Si karakterizohet gastroenteriti nga ricini te vjella dhe
dehidrim
Kush e komplikon situaten re helmimi nga ricini Konfuzioni mendor dhe hipertermia e komplikon situaten
nje kolle,
dispne,
Cka shkakton thithja e pluhurit te ricinit
perzierje dhe
te viella brenda disa oresh.
- Mbingarkesa pulmonare dhe
- cianoza
Cka ndodhe pas injektimit te sasise vdekjeprurese te ricines dhe
sa vleresohet te jete ajo sasi
ndodhe pas injektimit te nje sasie vdekjeprurese te ricines qe
vleresohet te jete rreth 500 mg
Ne fillim do te shkaktonte:
- paralize lokale te muskujve dhe
- nekroze te nyjeve limfatike.
Cka shkakton fillimisht ricina, dheme cka pasohet
Do te pasonte
- gjakderdhja masive ne stomak dhe zorre,
- e ndjekur nga insuficiencia shume organeve
Vdekja ndodh brenda 36 deri ne 48 ore dhe

Kur ndodhe vdekja nga ricini dhe pse ndodhe per shkak te:
- nekrozes se melcise, shpretkes, nyjeve limfatike, zorreve dhe
stomakut.
Jo, prania e tij ne mjedis tregon per ndotje te qellimshme - pra
A eshte produkt metabolik mjedisor ricini
shqetesimi bioterrorist
Cka tregon prania e ricinit ne mjedis ndotje te qellimshme - pra shqetesimi bioterrorist
Mund:
- te tretet ne uje,
Si "aplikohet" ricini
- te avullohet ose
- te injektohet
A ka antidot per helmim nga ricini Jo, antidotet nuk jane ne dispozicion per helmim nga ricini
masat emergjente mbeshtetese,
mbeshtetjen respiratore
Si behet trajtimi i helmimit nga ricini
perfuzionin renal dhe
dekontaminimin gastrik
Fund i Pyetjeve Toksikologji Klinike Fund i Pergjigjeve Toksikologji Klinike

24 / 24