KLTR SANAT

Yeniden Rumca Yaynclk...

RPORTAJ: ARS NALCI

rkiyenin yaynclk tarihinde, Ermeni, Rum ve Musevi basnnn nemli bir yeri var. Cumhuriyet dneminde yeni alfabeyle birlikte Osmanlca yayncln doal bir sekteye uramas, bir dnem aznlk yaynlarn glendirse de, Trkiye gndemindeki siyasi olaylar, farkl inanlara sahip toplumlarn nfusunda ciddi kayplara neden olduundan, yaynclk da gitgide iine kapand. Jamanak Gazetesi Genel Yayn Ynetmeni Ara Kounyan bir rportajnda, Osmanl dneminde ark Ekspresinin Jamanak gazetesini almadan seferine balamadn her gittii durakta gazeteyi dattn dile getirmiti. Yurtdndan Trkiyeye gelen yeni markalar da, rnlerini ilk nce aznlk gazetelerine ilan vererek duyururlarm. Trl nedenlerden dolay Cumhuriyet dneminde yaynna ara vermek zorunda kalan yaynevlerinden biri de getiimiz gnlerde aln duyurduumuz stanbul Rum toplumuna ait stos Yayneviydi. Yllar sonra Trkiyede tekrar Rumca yayncl canlandrmak zere Haziran aynda yeniden faaliyete geen stos Yaynevinin kurucularndan Haris Theodorelis ve Anna Maria Aslanolu ile stosun alarn toplad Karakydeki Handa sohbet ettik. stosu kurmaya nasl karar verdiniz? A- stos resmi anlamda 4 Haziran 2012de kuruldu. Bu 2011den beri devam eden toplantlarn ve tartmalarn rnyd. lk anda 3 kitapla piyasaya girdik. H- farkl dizimiz var. Bu diziden birer rnekle baladk

yayn hayatmza. lk serimiz Tanklklarn ilk kitab Fahie ika, dll Yunan yazar Thomas Korovinisin bir roman. Giresunda domu ve birinci dnya savanda ailesini kaybetmi bir kadnn hikayesini anlatyor. 12 yanda yryerek stanbula gelen ocuk, daha sonra Galatadaki genelevlerde almaya balyor. ok kiisel anlar zerinden bir hayat anlatan bu kitap, akc slubuyla aslnda dier yanda Cumhuriyet tarihinin bir dnemini de aktaryor.

Bu bir cep kitab. Bu serinin dier kitaplar da ayn formatta m olacak? H- Boyut olarak deil ama ierik olarak ayn olacak. Tanklklar serimizi balatrken yle bir amacmz vard. stanbulun tarihini Osmanldan gnmze sradan insanlarn dilinden ifade etmek istiyorduk. Yani banker, politikac ve episkoposlarn bakndan deil de, halktan kiilerin dilinden. Bu sradan insanlarn tanklklar aslnda inanlmaz bilgi dolu hikayeler sunuyor. Bir dier dizimiz Politika-Historika. zellikle aznlk politikalaryla igili bir dizi. Hem sosyolojik, hem tarihsel, daha az akademik, gazeteci bakyla yazlm kitaplar. Bu dizi stanbul Rumlar bugn ve Yarn adl konferansnn teblileriyle balyor. Bu konferans 2006 ylnda stanbulda dzenlenmiti ve Rum cemaati iin ok nemli bir krlma noktasyd. Trkesi ilk kez yaynland. Kitaplarnzda farkl bir tasarm ve dil var. Mesela nmdeki kitap ift dilli baslm ancak nl arkal deil her sayfann karsnda Rumcas bulunuyor... H- Bu serinin ad Elenika. Kelime anlamnda Yunanca demek,

112

KLTR SANAT

ancak Osmanlda argoda Elenika diye bir kavram da vard. Bir eyin Elenikasn bilmek o sanatn en derin noktalarn bilmek demekmi. Elenika dizisi ada yunan edebiyat dizisi aslnda. Trkeye daha nce tercme edilmemi eserleri dahil ettik bu diziye. Nikos Kazancakisin ileci isimli kitabyla baladk. u anda stanbulda ok gzel bir dinamik var. eitli kesimlerden Yunancaya youn bir ilgi var, kurslar alyor ve talep gryor. Biz de katk olarak bu kitab karmak istedik. Kazancakis ok derin olmasna ramen, halk dilini kullanan bir yazar. Nietzsche felsefesinin Yunan entelektel ortamna aksetmesi olarak grlebilir bu kitap. A- Bu dizi ve kitap aslnda bizim amacmz ve kimliimizi biraz ortaya koyuyor belki ama hikayemize yle de balayabiliriz. stosun kurulu toplantlarna katlan herkes hayatnn belirli bir dneminde Yunancadan Trkeye eviri yapm olan kiilerden oluuyordu. Biraz bu konuda deneyimimiz vard. Yunancadan Trkeye eviri yapanlar biraraya getirmek ve bir a oluturmak amacyla toplanmaya baladk. stos zaten a demek Yunancada. Sylemek istediimiz eylere dair o a ilevli klmakt amalarmzdan biri aslnda. Sylemek istediklerimiz de bu diziden belli oluyor zaten. Hem akademik almalara bir katk sunmak, hem bu corafyada gayrimslimlerin toplumda algland gibi sadece zenginlerden oluan bir yap olmadn vurgulamak iin tanklklar gndeme getirmek istedik. stanbulda Rumca yayn yapan en son yaynevi neden kapanm? H- En son yaynevi 1962de kapanm. O dnemde Pirsos adl bir dergi yaymlanyordu. Trkiyede Rumca dergi ile birlikte kitap promosyonu veren ilk yaynlardan biriydi. Sahibi Panayot Abac halen yayor. Politik anlamda Kbrs meselesi patlak verdiinde, 1964-65te Yunan vatanda olan insanlar snr d edildi. En byk demografik krlma o zaman yaand. A- Demografik olarak krlan bir Rum toplumu, entelektel faaliyet retememe durumuna dnce yaynclk da durmu haliyle. H- Birka yl nce dil retim kanunu deiti ve artk sadece devlet kurumlar tarafndan deil zel kurumlardan da Yunanca ve Ermenice dersleri verilebilecei ynnde karar kt. Biz de yanyana gelen birka kii olarak yapyoruz bunlar. nk bugn msait bir ortam var. 10-20 sene nce bunlar yapmak mmkn deildi. Bu arada Rumca m demeliyiz Yunanca m? H- Ben Yunanca demeyi tercih ediyorum. Yunanca ve Rumca arasnda, stanbul Ermenicesi ile Ermenistan Ermenicesi arasndaki farktan ok daha az, kk bir fark var. Dolays ile Yunanca demeyi tercih ediyorum ben. Yunanistann en nl yazarlarna baktmzda onlar da zmirli veya stanbullu zaten. Yunan edebiyatnn en nemli kalplar buradan km sonuta. Ayrmak ok doru deil. Karadenizden bahsettiimizde ben Rumca diyorum. nk orada tamamen benim de anlamadm baka bir dialekt kullanlyor. A- Dilin ad Yunanca. erisine biraz daha Trke kelimeler girdiinde Rumca oluyormu gibi geliyor bana da. Ama dilden bahsettiimizde Yunanca demek daha doru. stosun bundan sonraki yaynlar arasnda neler olacak. lk

anda 3 kitap birden yaynlannca okuyucunun beklentisi olduka ykseldi. H- 60 yl sonra ilk kez stanbuldan kan bir yazarn Yunanca/ Rumca bir roman yaynlanacak. Bu, Peder Dositheosun roman. Trkesi Srncemeler ve Yoku Aa Gz Kapal. Kitap, 1960larda Atinaya giden Rumlardan bahsediyor. Onlarn yaad travmay anlatan bir roman. ABDde Vietnam sendromu olur ya, Rumlarn da bir stanbul sendromu olduuna inanyorum. Peder Dositheos bu durumu ok gzel anlatyor romannda. stosla birlikte yeniden bir retim de balad diyebilir miyiz? Yoksa Daha nce de kitaplar yazlyor ancak Trkiyede yaynlanamyordu demek mi daha doru? A- Bu roman zellikle bu dnemde yazlm bir roman deil. Ancak bu ekilde bir yol amak da istedik. nk Yunanistanda da buradan giden birok insann yazd kitaplar var ve onlar da Trkiyedeki okuyucuya sunmak istiyoruz. Biz zellikle nerilere az. Buradan gitmi insanlarn anlarn ortaya karmaya alacaz. Tercme konusuna gelince, son dnemde artan ilgi ile birlikte Trkiyeden Yunanistana gidip dil renenler olduu gibi, oradan gelip Trke renenler de var. Bu dil trafiini artrmaya ve evirileri de bu trafikle birlikte sklatrmaya alyoruz. H- evirmenlerle organik bir ba kurmak da nemli. Biz evirmenlerle bir diyaloa girmek ve beraber karar vermek istiyoruz. evirmen arkadalarmza, Yunancadan evrilmesini istedikleri, beendikleri kitaplar soruyoruz. Bu ekilde kollektif bir yapmz var. Gelecek yaynlarnz arasnda bir de szlk gryoruz listenizde... H- O Herkl Millasn hazrlad, Trke ve Yunanca ortak kelimelerle ilgili yapt bir alma. Bebinin zerinde kelime var o listede. A- Trke ve Yunanca renenler arasnda olduka popler bir kitap olacak o. Herkl Millas byle bir alma yapmt Yunanistanda biz de burada basalm istedik ve projeyi hayata geirdik. Siz evirmenlere soruyorsunuz ne yaynlamak istersiniz diye. Ben de size soraym... Sizler neyi yaynlamak isterdiniz? H- ok ey var, nereden balayaym bilemedim. ki rnek vereyim; biri Skalato Fizadiyos. Bu kii Zorafyon Lisesinin 1850lerdeki mdr. Reat Ekrem Kounun Rum versiyonu. Onun stanbulu dolaarak izlenimlerini yazd ciltlik bir kitap var. O dnemin stanbulunun sosyal hayatnn ve mahallelerinin anlatld bir kitap. rf ve adetler, panayrlara kadar her ey var o kitapta. Ama ne yazk ki bugne kadar Trkesi olmayan bir kitap. liyas Petropulosun Rebetika kitab var. Anadoludan stanbula mbadele dneminde gelmi insanlarn Rebetiko mziine katksn anlatan bir kitap. Arkasnda da ark szleri var. A- Benim aklmda bir sinemac olan Zambrinosun Kk Asya sava srasnda derledii grntlerin zerine yazd bir kitab var. Bu grntlerin ne anlama geldiini ve bu grntlerden tarihe nasl baklabileceini anlatan bir kitap. Biz de Kk Asya seferinde Yunan Propaganda Filmleri bal ile evirdik bu kitab.
113