Mr Miroslav Kuka

Vesna Mijailovi}

ZBIRKA ZADATAKA IZ MATEMATIKE

za V I VI razred
sa teorijskim osnovama i re{enjima

MMI

PREDGOVOR

Ovom zbirkom zadataka obuhva}eno je celokupno gradivo matematike koje

u~enici treba da savladaju u osnovnoj {koli, na nivou V i VI razreda. Posebno smo
obratili pa`nju da sadr`aji zadataka u~enicima budu pristupa~ni, tako da pomo}u njih
mogu da shvate pojedine matemati~ke zakonitosti, njihovu me|usobnu povezanost,
svakodnevnu primenljivost itd. S obzirom na namenu, svaki zadatak u ovoj zbirci ima
re{enje. U ve}ini re{enja je pored toga ostalo ne{to nedore~eno, tako da }e u~enik
imati svuda po ne{to da zaklju~i sam. Ovakav na~in re{avanja zadataka trebalo bi uvek
primenjivati, jer se tako uveliko umanjuju kumulativne gre{ke pri ra~unanju, {to je na
svim, a posebno na osnovno{kolskom uzrastu ~esta pojava.
Zbirka je koncepcijski zami{ljena i kao priru~nik sa teorijskim uvodom svake
od obuhva}enih matemati~kih celina, {to sa svoje strane, po mi{ljenju autora, pored
homogenizacije gradiva i njima komplementarnih zadataka, inicira i razvija
interesovanje u~enika za tako koncipirane sadr`aje.
Na kraju smatramo svojim prijatnim dugom da se najsrda~nije zahvalimo
svojim porodicama, recenzentima, prof. Verici Radojkovi}, dipl. astrofizi~aru Tatjani
Milovanov, Jeleni Vukovi} i Aleksandri Kne`evi} na podr{ci, sugestijama i tehni~koj
realizaciji ovako koncipirane zbirke zadataka.

Autori

SADR@AJ
Za{to i kako raditi zadatke iz matematike?
V RAZRED
1. SKUPOVI
1.1.
1.2.

SKUPOVI I PODSKUPOVI
UNIJA, PRESEK I RAZLIKA SKUPOVA
Teorijske osnove sa primerima ......................................................3
Zadaci za samostalan rad..............................................................4
Re{enja ...........................................................................................6

1.3.
1.4.

SKUP PRIRODNIH BROJEVA. URE\ENJE U SKUPU No

IZRAZ SA PROMENLJIVOM
Teorijske osnove sa primerima ......................................................8
Zadaci za samostalan rad..............................................................9
Re{enja .........................................................................................10

2. SKUPOVI TA^AKA
2.1.
2.2.

GEOMETRIJSKE FIGURE KAO SKUPOVI TA^AKA

UNIJA, PRESEK I RAZLIKA SKUPOVA TA^AKA
Teorijske osnove sa primerima ....................................................11
Zadaci za samostalan rad............................................................14
Re{enja .........................................................................................15

2.3.
2.3.1.

KRU@NA LINIJA, KRU@NICA I KRUG

DVE KRU@NICE
Teorijske osnove sa primerima ....................................................16
Zadaci za samostalan rad............................................................18
Re{enja .........................................................................................19

3. UGAO
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.

UGAO (NASTANAK, ELEMENTI, OBELE@AVANJE)

CENTRALNI UGAO, KRU@NI LUK, TETIVA I MERENJE UGLOVA
SABIRANJE I ODUZIMANJE UGLOVA
GRAFI^KO SABIRANJE I ODUZIMANJE UGLOVA
Teorijske osnove sa primerima ....................................................23
Zadaci za samostalan rad............................................................29
Re{enja .........................................................................................30

3.5.

SUSEDNI, UPOREDNI I UNAKRSNI UGLOVI

Teorijske osnove sa primerima ....................................................33
Zadaci za samostalan rad............................................................34
Re{enja .........................................................................................35

3.6.
3.7.

PARALELNE PRAVE S TRANSVERZALOM I UGLOVI KOJE ONE ^INE

UGLOVI SA PARALELNIM I NORMALNIM KRACIMA
Teorijske osnove sa primerima ....................................................38
Zadaci za samostalan rad............................................................40
Re{enja .........................................................................................41

4. DELJIVOST BROJEVA
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.

OSNOVNI POJMOVI
PRAVILA O DELJIVOSTI BROJEVA
RASTAVLJANJE SLO@ENOG BROJA NA PROSTE ^INIOCE
ZAJEDNI^KI ^INILAC (DELILAC), NAJVE]I ZAJEDNI^KI ^INILAC
(DELILAC) I NAJMANJI ZAJEDNI^KI SADR@ALAC
Teorijske osnove sa primerima ....................................................45
Zadaci za samostalan rad............................................................50
Re{enja .........................................................................................51

5. RAZLOMCI
5.1.
5.2.

POJAM RAZLOMKA I ME[OVITOG BROJA

DECIMALNI RAZLOMCI
Teorijske osnove sa primerima ....................................................55
Zadaci za samostalan rad............................................................57
Re{enja .........................................................................................59

5.3.

PRO[IRIVANJE I SKRA]IVANJE RAZLOMKA

Teorijske osnove sa primerima ....................................................61
Zadaci za samostalan rad............................................................63
Re{enja .........................................................................................64

5.4.

SABIRANJE I ODUZIMANJE RAZLOMAKA

Teorijske osnove sa primerima ....................................................65
Zadaci za samostalan rad............................................................67
Re{enja .........................................................................................68

5.5.

SABIRANJE I ODUZIMANJE DECIMALNIH BROJEVA

Teorijske osnove sa primerima ....................................................70
Zadaci za samostalan rad............................................................70
Re{enja .........................................................................................71

5.6.
5.7.
5.8.

MNO@ENJE I DELJENJE RAZLOMAKA

MNO@ENJE I DELJENJE DECIMALNIM BROJEM
BROJNI IZRAZI
Teorijske osnove sa primerima ....................................................71
Zadaci za samostalan rad............................................................74
Re{enja .........................................................................................76

5.9.

JEDNA^INE I NEJEDNA^INE U VEZI SA OSNOVNIM RA^UNSKIM

OPERACIJAMA
Teorijske osnove sa primerima ....................................................79
Zadaci za samostalan rad............................................................81
Re{enja .........................................................................................83

5.10.

RAZMERA I PROPORCIJA
Teorijske osnove sa primerima ....................................................87
Zadaci za samostalan rad............................................................89
Re{enja .........................................................................................89

6. OSNA SIMETRIJA
6.1.

SIMETRIJA U ODNOSU NA RAVAN

Teorijske osnove sa primerima ....................................................91
Zadaci za samostalan rad............................................................92
Re{enja .........................................................................................92

6.2.

OSNA SIMETRIJA JEDNE FIGURE

Teorijske osnove sa primerima ....................................................95
Zadaci za samostalan rad............................................................95
Re{enja .........................................................................................96

6.3.

SIMETRALA DU@I
Teorijske osnove sa primerima ....................................................97
Zadaci za samostalan rad............................................................98
Re{enja .........................................................................................99

6.4.

SIMETRALA UGLA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................101
Zadaci za samostalan rad..........................................................103
Re{enja .......................................................................................103

VI RAZRED
1. CELI BROJEVI
1.1.

SKUP CELIH BROJEVA. APSOLUTNA VREDNOST CELOG BROJA

Teorijske osnove sa primerima ..................................................107
Zadaci za samostalan rad..........................................................108
Re{enja .......................................................................................109

1.2.

SABIRANJE, SVOJSTVA SABIRANJA I ODUZIMANJE

Teorijske osnove sa primerima ..................................................110
Zadaci za samostalan rad..........................................................110
Re{enja .......................................................................................111

1.3.

JEDNA^INE I NEJEDNA^INE
ODUZIMANJEM

VEZI

SA

SABIRANJEM

Teorijske osnove sa primerima ..................................................112

Zadaci za samostalan rad..........................................................113
Re{enja .......................................................................................114
1.4.

MNO@ENJE, SVOJSTVA MNO@ENJA I DELJENJE

Teorijske osnove sa primerima ..................................................118
Zadaci za samostalan rad..........................................................119
Re{enja .......................................................................................120

1.5.

JEDNA^INE I NEJEDNA^INE U VEZI SA MNO@ENJEM I DELJENJEM

Teorijske osnove sa primerima ..................................................122
Zadaci za samostalan rad..........................................................123
Re{enja .......................................................................................124

2. RACIONALNI BROJEVI
2.1.

SKUP RACIONALNIH BROJEVA. DECIMALNI ZAPIS RACIONALNOG

BROJA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................129
Zadaci za samostalan rad..........................................................130
Re{enja .......................................................................................131

2.2.

SABIRANJE, SVOJSTVA SABIRANJA I ODUZIMANJE

Teorijske osnove sa primerima ..................................................132
Zadaci za samostalan rad..........................................................133
Re{enja .......................................................................................135

2.3.

JEDNA^INE I NEJEDNA^INE
ODUZIMANJEM

VEZI

SA

SABIRANJEM

Teorijske osnove sa primerima ..................................................137

Zadaci za samostalan rad..........................................................138
Re{enja .......................................................................................139
2.4.

MNO@ENJE. SVOJSTVA MNO@ENJA

2.5.

DELJENJE (ZAPIS

p
) I DECIMALNI ZAPIS
q

Teorijske osnove sa primerima ..................................................142

Zadaci za samostalan rad..........................................................143
Re{enja .......................................................................................146
2.6.

IZRAZI SA RACIONALNIM BROJEVIMA

Teorijske osnove sa primerima ..................................................150
Zadaci za samostalan rad..........................................................150
Re{enja .......................................................................................151

2.7.

JEDNA^INE I NEJEDNA^INE U VEZI SA MNO@ENJEM I DELJENJEM

Teorijske osnove sa primerima ..................................................153
Zadaci za samostalan rad..........................................................154
Re{enja .......................................................................................156

2.8.

PROCENAT I PRIMENA PROCENTA

Teorijske osnove sa primerima ..................................................160
Zadaci za samostalan rad..........................................................161
Re{enja .......................................................................................162

3. TROUGAO
3.1.
3.2.

POJAM TROUGLA
UGLOVI TROUGLA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................164
Zadaci za samostalan rad..........................................................165
Re{enja .......................................................................................167

3.3.
3.4.
3.5.

ODNOS STRANA TROUGLA

ODNOS STRANA I UGLOVA U TROUGLU
VRSTE TROUGLOVA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................172
Zadaci za samostalan rad..........................................................174
Re{enja .......................................................................................175

3.6.

KONSTRUKCIJA UGLOVA OD 600, 300, 900 I 750

Teorijske osnove sa primerima ..................................................178
Zadaci za samostalan rad..........................................................179
Re{enja .......................................................................................179

3.7.

PODUDARNOST TROUGLOVA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................180
Zadaci za samostalan rad..........................................................181
Re{enja .......................................................................................182

3.8.

KONSTRUKCIJE TROUGLOVA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................185
Zadaci za samostalan rad..........................................................187
Re{enja .......................................................................................188

3.9.
3.10.
3.11.
3.12.

CENTAR KRUGA OPISANOG OKO TROUGLA

CENTAR KRUGA UPISANOG U TROUGLU
TE@I[TE TROUGLA
ORTOCENTAR TROUGLA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................196
Zadaci za samostalan rad..........................................................199
Re{enja .......................................................................................200

4. ^ETVOROUGAO
4.1.
4.2.

POJAM ^ETVOROUGLA
UGLOVI ^ETVOROUGLA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................205
Zadaci za samostalan rad..........................................................206
Re{enja .......................................................................................207

4.3.
4.4.

VRSTE ^ETVOROUGLA
ZAJEDNI^KE OSOBINE PARALELOGRAMA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................211
Zadaci za samostalan rad..........................................................212
Re{enja .......................................................................................213

4.5.

KONSTRUKCIJE PARALELOGRAMA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................219
Zadaci za samostalan rad..........................................................221
Re{enja .......................................................................................221

4.6.
4.7.

TRAPEZ
DELTOID
Teorijske osnove sa primerima ..................................................229
Zadaci za samostalan rad..........................................................232
Re{enja .......................................................................................233

5. POVR[INA ^ETVOROUGLA I TROUGLA

5.1.
5.2.

POVR[INA PRAVOUGAONIKA
POVR[INA KVADRATA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................240
Zadaci za samostalan rad..........................................................241
Re{enja .......................................................................................242

5.3.
5.4.

POVR[INA PARALELOGRAMA
POVR[INA ROMBA (JEDNAKOSTRANI^NOG PARALELOGRAMA)
Teorijske osnove sa primerima ..................................................244
Zadaci za samostalan rad..........................................................245
Re{enja .......................................................................................246

5.5.

POVR[INA TROUGLA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................248
Zadaci za samostalan rad..........................................................249
Re{enja .......................................................................................251

5.6.

POVR[INA TRAPEZA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................253
Zadaci za samostalan rad..........................................................254
Re{enja .......................................................................................255

5.7.
5.8.

POVR[INA DELTOIDA
POVR[INA ^ETVOROUGLA SA NORMALNIM DIJAGONALAMA
Teorijske osnove sa primerima ..................................................259
Zadaci za samostalan rad..........................................................260
Re{enja .......................................................................................262

PRILOZI
LITERATURA

ZA[TO I KAKO RADITI ZADATKE IZ MATEMATIKE?

Poznavanje neke nau~ne discipline ne sastoji se u tome da se zapamte ili
reprodukuju opisi pojava i formulacije njihovih zakonitosti, ve} u sposobnosti da se na
osnovu tih zakonitosti mogu re{avati konkretni problemi. U tome i jeste razlika
izme|u stru~nog i lai~kog znanja. Dakle, samo izradom zadataka i primenom teorije
koja prethodno mora biti usvojena ({to je preduslov da se zadaci uop{te mogu re{iti),
mogu}e je kod u~enika u {kolskom procesu posti}i ono ~emu se i te`i: da se znanje
koje je usvojeno pravilno i efikasno upotrebi, da se pove`u i shvate pojmovi, da se
koriste}i postoje}e znanje iniciraju ideje za nova otkri}a itd.
Proces re{avanja zadataka u velikoj meri je sli~an istra`iva~kom radu. Sli~nost
je u tome {to se u oba slu~aja do rezultata dolazi na osnovu odgovaraju}ih znanja,
uo~avanja bitnih elemenata problema, logi~kog razmi{ljanja i zaklju~aka, pri ~emu i
ma{ta mo`e da ima presudnu ulogu. Drugim re~ima, re{avanje zadataka - problema
sadr`i u ve}oj ili manjoj meri elemente kreativnosti, {to predstavlja dodatnu, veoma
va`nu komponentu procesa obrazovanja.
Ali, vratimo se postavljenom pitanju: kako i na koji na~in raditi zadatke iz matematike?
 ^itanje (i to vrlo pa`ljivo) zadataka jedan je od osnovnih preduslova da se
zadatak pravilno re{i. Ponekad je potrebno zadatak pro~itati i vi{e puta da bi
se shvatilo {ta je u zadatku poznato, a {ta je potrebno izra~unati. Rezultat
pravilnog ~itanja zadatka treba da bude shvatanje o kakvom se problemu radi,
{ta je u okviru njega poznato, a {ta treba odrediti.
 Pravilno postaviti zadatak, tj. navesti poznate veli~ine i njihove brojne
vrednosti, kao i veli~ine kojima treba odrediti brojnu vrednost. Me|u datim
veli~inama uspostaviti matemati~ke relacije ~ijim re{enjem dolazite do izraza
koji predstavlja op{te re{enje, iz koga se, zamenom brojnih podataka,
izra~unava kona~an rezultat.
 Nacrtati sliku kojom bi se predstavio problem, jer ona ~esto omogu}ava da se
mnogo lak{e vidi ono {to se "napamet" te`e shvata i primenjuje.
 Biti uveren u svoje sposobnosti primene nau~enog i potvr|ivati ih na svakom
konkretnom primeru.
Nadamo se da smo ovom kratkom analizom za{to i kako raditi zadatke bar
malo pomogli u te`nji da se shvati uloga i zna~aj pravilne izrade zadataka iz
matematike. Jedino {to se od u~enika o~ekuje jeste da ulo`e ve}i napor da usvojena
teorijska znanja na ~asovima oplemene kroz ra~unske zadatke za samostalan rad.
Unapred se radujemo njihovom uspehu.

196

3.9.

M. Kuka, V. Mijailovi} - Zbirka zadataka iz matematike sa teorijskim osnovama i re{enjima

CENTAR KRUGA OPISANOG OKO TROUGLA

Ako u trouglu ABC (sl.19) povu~emo simetrale s1 i s2 njegovih strana a i b, one }e se

prese}i u nekoj ta~ki S. Kako ta ta~ka le`i na simetrali s1, ona je podjednako udaljena
od krajeva B i C strane a. Me|utim, ona le`i i na simetrali s2, pa je podjednako
udaljena od krajeva A i C strane b. Dakle, ta~ka S je podjednako udaljena od sva tri
temena trougla ABC. Ako rastojanje SA=SB=SC uzmemo za polupre~nik kruga, iz
ta~ke S, kao centra, mo`emo tim polupre~nikom opisati krug koji }e pro}i kroz sva tri
temena trougla. Za takav krug ka`emo da
je opisan oko trougla.
C
Kroz presek S simetrala s1 i s2 prolazi i
simetrala s3 strane c. Naime, svaka ta~ka
a
simetrale s3 podjednako je udaljena od
b
ta~aka A i B, a ta~ka S, kao {to smo videli,
S
ima tu osobinu, pa je i ona na toj simetrali.
c
A
Mo`emo zaklju~iti:
B
s1

s3

s2

Sve tri simetrale strana trougla seku se u

jednoj ta~ki, koja je centar kruga opisanog
oko trougla.
Sl. 19

3.10.

CENTAR KRUGA UPISANOG U TROUGLU

U trouglu ABC (sl.20a) povu~ena je simetrala AD unutra{njeg ugla BAC.

Kako trougao ima tri ugla, o~igledno je da postoje i tri takve simetrale, kao {to vidimo
na (sl.20b): AD, BE, CF; one se sve tri seku u jednoj ta~ki O. Ta ta~ka je podjednako

a)

b)

O
F

c)

P
Q
E

O
A

RF
Sl. 20

197

Trougao

udaljena od sve tri strane trougla (sl.20c). Zaista, ona je podjednako udaljena od
krakova AB i AC ugla BAC, jer je na simetrali AD; zatim, ona je podjednako udaljena
od krakova BA i BC ugla ABC, jer je na simetrali BE. Kako, me|utim, strane trougla
le`e na tim kracima, jasno je da je podjednako udaljena i od samih strana trougla, tj.
OP=OQ=OR. Ako rastojanje OP uzmemo za polupre~nik kruga sa centrom u O i
nacrtamo krug, on }e dodirivati strane trougla u ta~kama P, Q, R (sl.20c). Za takav
krug ka`emo da je upisan u trouglu.
Da bismo odredili ta~ku O, dovoljno je da povu~emo samo simetrale dva ugla trougla,
jer i tre}a prolazi kroz tu ta~ku. Zaista, svaka ta~ka simetrale CF ugla ACB
podjednako je udaljena od krakova CA i CB toga ugla, a ba{ tu osobinu ima i ta~ka O.
Stoga je i ona na toj simetrali. Na osnovu toga mo`emo zaklju~iti:
Sve tri simetrale unutra{njih uglova trougla seku se u jednoj ta~ki, koja je centar
kruga upisanog u trouglu.

3.11.

TE@I[TE TROUGLA

Du` koja spaja teme trougla sa sredinom naspramne strane zove se te`i{na linija
trougla; na primer, du` CD na (sl.21a). Ako, npr, trougao obesimo o konac, pri~vr{}en
kod jednog temena trougla, tako da slobodno visi, vide}emo da }e te`i{na linija pasti
na istu pravu na kojoj le`i i konac (pravac viska); ona pokazuje pravac dejstva sile te`e
kojom Zemlja privla~i predmete. Otuda i naziv te`i{na linija.

a)

b)
E

T
F

D
B

Sl. 21

Na (sl.21b) vidimo da trougao ima tri te`i{ne linije: AD, BE, CF. Sve tri te`i{ne linije
trougla seku se u jednoj ta~ki. Ta ta~ka zove se te`i{te trougla; na primer, ta~ka T na
(sl.21b). Pa`ljivim crtanjem i merenjem mo`emo se uveriti da te`i{te T trougla deli
svaku te`i{nu liniju na dva dela tako da je deo od temena (na primer A) do te`i{ta
dvaput ve}i od dela koji le`i izme|u te`i{ta i sredine naspramne strane (ta~ka D), tj.
AT=2DT, ili AT=

2
1
AD ili DT= AD.
3
3

198

3.12.

M. Kuka, V. Mijailovi} - Zbirka zadataka iz matematike sa teorijskim osnovama i re{enjima

ORTOCENTAR TROUGLA

Jednu od strana trougla zovemo prema potrebi osnovica trougla, a druge dve kraci
trougla. Teme naspram osnovice zove se vrh trougla. Du`ina normale spu{tene iz vrha
na osnovicu zove se visina trougla. Na primer, na (sl.22a) strana AB je osnovica
trougla ABC, AC i BC njegovi kraci, C njegov vrh, CD=h njegova visina. Kako svaku
stranu trougla mo`emo izabrati za osnovicu, trougao ima tri visine; na primer ha, hb i
hc, na (sl.22b). Kao {to se vidi, visinu obi~no obele`avamo sa h kad je jedna (sl.22a i
22c), i sa ha, hb i hc (sl.22b) ili sa h1, h2 i h3 (sl.22d) kad ih je vi{e, isti~u}i tako stranu
kojoj odgovara. Kod jednakokrakog trougla, kako smo pomenuli, za osnovicu se
obi~no uzima strana koja je ve}a ili manja od ostale dve jednake strane trougla. U
pravouglom trouglu svaka kateta je ujedno i visina trougla; ali kad se govori o visini
pravouglog trougla, obi~no se misli na onu koja odgovara hipotenuzi. Na
sl.22c) nacrtan je pravougli trougao KLM sa pravim uglom kod temena M; njegova
visina je MN=h.
C

a)

b)
b
h

d)

hb

ha hc

c)

h1

h3

Q
h2

S
Sl. 22

Kod o{trouglog trougla (sl.22b), podno`je svake visine pada na odgovaraju}u stranu;
kod pravouglog trougla (sl.22c) podno`ja dve visine padaju u teme pravoga ugla, a
podno`je tre}e visine pada na hipotenuzu; kod tupouglog trougla podno`ja dveju
visina padaju na produ`etke odgovaraju}ih strana, a podno`je tre}e visine pada na
stranu koja le`i naspram tupoga ugla.
Na (sl. 22, b, c i d) vidimo da se sve tri visine (ili prave na kojima one le`e) seku u
jednoj ta~ki. Ta ta~ka zove se ortocentar trougla. Ortocentar o{trouglog trougla pada
u trougao (ta~ka O na sl.22b); pravouglog trougla u teme pravog ugla (ta~ka M na

199

Trougao

sl.22c) jer su katete ujedno i visine trougla; tupouglog trougla van trougla u presek
pravih na kojima le`e visine (ta~ka S na sl.22d).
Pa`ljivim crtanjem i merenjem mo`emo se uveriti da su sve tri visine jednakostranog
trougla jednake me|u sobom, tj. h1=h2=h3 (sl.23b), a kod jednakokrakog trougla da
su jednake one koje odgovaraju kracima (na sl.23a vidimo da je h2=h3).

a)

b)
h1

h1
h2

h3

h2

h3

Sl. 23

^etiri ta~ke: centar opisanog i centar upisanog kruga, te`i{te i ortocentar zovu se
zna~ajne ta~ke trougla.

ZADACI ZA SAMOSTALAN RAD

1.

Konstruktivno:
a) Upi{i kru`nicu u jednakostrani~an, jednakokrak i tupougli trougao.
b) Opi{i kru`nicu oko jednakostrani~nog, jednakokrakog i tupouglog trougla.
c) Odredi te`i{te u jednakostrani~nom, jednakokrakom i tupouglom trouglu.
d) Odredi ortocentar u jednakostrani~nom, jednakokrakom i tupouglom trouglu.
2. Konstrui{i jednakostrani~an trougao ako je dat:
a) ru=1,5 cm
b) ro=3 cm.
3. Opi{i kru`nicu oko pravouglog trougla, ako je:
a) hipotenuza tog trougla 6 cm
b) te`i{na du` koja odgovara hipotenuzi 3 cm.
4. Te`i{na du` koja odgovara hipotenuzi pravouglog trougla deli ga na 2
jednakokraka trougla. Doka`i.
5. Nacrtaj proizvoljan tupougli trougao i konstrukcijom odredi njegov ortocentar.
6. Konstrui{i jednakostrani~an trougao ako je data visina h=4,5 cm i odredi zna~ajne
ta~ke.
7.* Pre~nik upisane kru`nice pravouglog trougla jednak je razlici zbira kateta i
hipotenuze. Doka`i.
8.* Podno`je visine koja odgovara hipotenuzi deli hipotenuzu u razmeri 1:3.
a) Izra~unaj uglove tog trougla.
b) Odredi (konstrui{i) zna~ajne ta~ke tog trougla.

200

M. Kuka, V. Mijailovi} - Zbirka zadataka iz matematike sa teorijskim osnovama i re{enjima

9.

Odredi ta~ku koja je podjednako udaljena od 3 grada koja su raspore|ena u

obliku trougla (konstruktivno).
10. Konstruktivno odredi ta~ku koja predstavlja benzinsku pumpu, tako da je
podjednako udaljena od 3 puta koja se seku.

RE[ENJA
1.

a) Centar upisane kru`nice nalazi se u preseku simetrala uglova

sss=O
OM=ru
* Kod jednakostrani~nog trougla ta~ka O je centar opisane kru`nice, centar
upisane kru`nice, ortocentar i te`i{te, tj. sve 4 karakteristi~ne ta~ke se
poklapaju.

C
C

s
s

O
A

O
B

M
s

b) O1=sABsBCsAC
Centar opisane kru`nice trougla nalazi se u preseku simetrale stranica
OA=OB=OC=ro

sAB

C
sAC

sCB

sAC
sCB

sBC

O
A

201

Trougao

B
c) CC1AA1BB1=T
ST:TC1=2:1
BT:TB1=2:1
AT:TA1=2:1
AA1, BB1, CC1
su te`i{ne du`i
AB1=B1C;
CA1=A1B;
AC1=C1B

sAB

C
sBC

B1

A1

C1

A1

T
B

C1

B1

d) CC1=hc
AA1=hb
BB1= hb
CC1AA1BB1=H
H - ortocentar, B 1
ta~ka u kojoj
A
se seku
visine UABC.
2.

A1

C1

30

1
1
t a = ha
3
3

h=3 ru=h=31,5 cm
CC1=h=4,5 cm
CC1s (osa simetrije UABC)

90

gACC1=gC1CB (300)
gAC1C=gCC1B (900)

5.
6.
7.
8.
9.

gC1=900 C1x
gC=300 Cy

CxCy=A
l1(C,r=CA)
l1p(AC1)=B
UABC

C1

Lako mo`emo konstruisati

UAC1C (USU)
Konstrukcija:
1. Cs
2. l(C,r=h)
3. ls=C1
4.

Analiza:
ru=1,5 cm
ru =

C
H

A
y

C1

l1

202

M. Kuka, V. Mijailovi} - Zbirka zadataka iz matematike sa teorijskim osnovama i re{enjima

2
3

ro= t a =

b) ro=3 cm

2
ha
3

Konstrukcija isto kao i pod a).

2
3

3 cm= h
9 cm=2h
h=4,5 cm
3.

Centar opisane kru`nice kod pravouglog trougla nalazi se na sredini hipotenuze.

a) c=6 cm
C2
A
b) tc=3 cm
2tc=c
C2
c=6 cm
r

Svaka ta~ka kru`nice je tre}e

teme trougla, tj. postoji
beskona~no mnogo trouglova
(razli~itih) ~iji je centar
opisane kru`nice ta~ka O.
4.

A
r
r

C
C1

c=2tc UAOC i UCOB su

jednakokraki
AO=OC(tc)
jer je: CO=OB(tc)

tc

tc

tc

C
5.

han, konstruisati normalu n iz

ta~ke A
(opis)
l(A,r=O1=O2)
la={1,2}
s|1,2|=n
Isti postupak izvesti iz temena
BiC
hahbhc=H
H spolja{njoj oblasti UABC

A
c
ha

hc

a
1

B
hb

H
n

203

Trougao

6.

h=4,5 cm
2
2
4,5 = (4,5 : 3) 2 =3 cm
3
3
1
ru= h =4,5:3=1,5 cm
3

ro= h =

ta=ha=tb=tc=hb=hc
Sve zna~ajne ta~ke se poklapaju
Ou=Oo=T=H
Konstrukcija:
CC1= h=4,5 cm
CO=3 cm
OC1=1,5 cm
k(O,r=3 cm)l{A,B}
UABC (opisana kru`nica k)
k1(O,r=1,5 cm) - upisana kru`nica k1
BB1=AA1=CC1= tb=ta=tc=h
O centar simetrije UABC
Prave odre|ene visinama
(te`i{nim du`ima) su ose simetrije
jednakostrani~nog UABC

7.* ^etvorougao MONC je kvadrat

CM=CN=NO=OM=r
UAONUAOE
UMOBUBOE
AE=AN=b-r BE=BM=a-r
AB=AE+EB
c=b-r+a-r
c=b+a-2r
2r=a+b-c
8.* Iz UARC +x=900
Iz UBRC +y=900
AR:RB=1:3
AP:PB=1:1
UAPC je jednakostrani~an
=600 +=900
=300
Centar opisane kru`nice je ta~ka P;
teme C je ortocentar (H).

C
k
hc=tc

B1

A1

ha=ta

hb=tb

O
c

b-r

b-r

E
a-r

C1

a-r

r M

R
hc

C=H

204

9.

M. Kuka, V. Mijailovi} - Zbirka zadataka iz matematike sa teorijskim osnovama i re{enjima

A, B, C - data mesta
sABsBCsAC=O
|OA|=|OB|=|OC|
(osobina simetrale du`i:
da je svaka ta~ka na njoj
podjednako udaljena od
krajnjih ta~aka du`i)

C
sBC

sAC

O
A
B

sAB

10. AB, AC, BC - putevi

sgsgsg=O
|OM|=|ON|=|OR|
(osobina simetrale
ugla:
svaka ta~ka na njoj je
podjednako udaljena
od krakova ugla)

M
N