T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

AYAKKABI VE SARACYE TEKNOLOJS

AYAKKABI VE TABAN MALZEMELER TEST

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET1.................................................................................................3 1. TABAN MALZEMELER ...............................................................................................3 1.1. Doal Tabanlar..........................................................................................................3 1.1.1. Ksele Tabanlar .................................................................................................3 1.1.2. Doal Kauuk Tabanlar......................................................................................3 1.2. Yapay Tabanlar.........................................................................................................4 1.2.1. PVC Tabanlar ....................................................................................................4 1.2.2. Poliretan Tabanlar ............................................................................................4 1.2.3. Termoplastik Tabanlar .......................................................................................4 1.2.4. EVA Tabanlar ....................................................................................................4 1.2.5. Neolit Tabanlar ..................................................................................................5 1.2.6. Yapay Kauuk Tabanlar .....................................................................................5 1.2.7. Dier Tabanlar ...................................................................................................5 1.3. Malzemeleri Elle ve Gzle Kontrol ...........................................................................5 1.3.1. Elle Kontrol .......................................................................................................5 1.3.2. Gzle Kontrol ....................................................................................................6 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................7 LME VE DEERLENDRME ...................................................................................8 RENME FAALYET2...............................................................................................10 2. TABANLARDA KOPMA DAYANIMI VE YZDE UZAMA TAYN ........................10 2.1. Taban Malzemelerinin Kopma Dayanm ve Yzde Uzama .....................................10 2.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................10 2.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................11 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................13 LME VE DEERLENDRME .................................................................................14 RENME FAALYET3...............................................................................................16 3. TABANLARDA KAYMA DRENC ............................................................................16 3.1. Tabanlarda Kayma Direnci......................................................................................16 3.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................17 3.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................17 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................19 LME VE DEERLENDRME .................................................................................20 RENME FAALYET4...............................................................................................22 4. TABANLARDA BKLME (ESNEME) DRENC .....................................................22 4.1. Tabanlarda Bklme (Esneme) Dayanm................................................................22 4.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................22 4.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................23 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................25 LME VE DEERLENDRME .................................................................................26 RENME FAALYET5...............................................................................................28 5. TABANLARDA AINMA DAYANIMI TAYN .........................................................28 5.1. Taban Malzemelerinin Anma Dayanm ................................................................28 5.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................28 5.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................29

UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................30 LME VE DEERLENDRME .................................................................................31 RENME FAALYET6...............................................................................................33 6. KSELENN SUYA KARI AINMA DAYANIMI TAYN ......................................33 6.1. Kselenin Suya Kar Anma Dayanm Tayini ......................................................33 6.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................33 6.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................34 6.3.1. Nfuz Etme Sresinin Tayini ...........................................................................34 6.3.2. Su Absorpsiyonunun Tayini .............................................................................34 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................35 LME VE DEERLENDRME .................................................................................36 RENME FAALYET7...............................................................................................38 7. AYAKKABIDA SU GERMEZLK............................................................................38 7.1. Ayakkabda Su Geirmezlik ....................................................................................38 7.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................38 7.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................39 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................40 LME VE DEERLENDRME .................................................................................41 RENME FAALYET8...............................................................................................43 8. AYAKKABIDA TABAN AYRILMA DAYANIMI TAYN .........................................43 8.1. Ayakkabda Taban Ayrlma Dayanm Tayini..........................................................43 8.2. Test Cihazlar ve Standartlar....................................................................................43 8.3. Testin Uygulanmas ................................................................................................43 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................46 LME VE DEERLENDRME .................................................................................47 MODL DEERLENDRME...........................................................................................49 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................51 KAYNAKA ....................................................................................................................53

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODL TANITIMI SRE N KOUL YETERLK 542TGD325 Ayakkab ve Saraciye Teknolojisi Ayakkab retim, Ayakkab Modelistlii Ayakkab ve Taban Malzemeleri Testi Ayakkab taban malzemelerinin tantld, bu malzemelere ve ayakkablara uygulanan test yntemleriyle ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Ayakkab ve taban malzemeleri testini yapmak. Genel Ama Gerekli ortam saladnda; ayakkablara ve tabanlara test yapabileceksiniz. Amalar Standartlara gre; 1. Ayakkab ve tabanlar elle ve gzle test edebileceksiniz. 2. Kopma dayanmn ve yzde uzamasn test edebileceksiniz. 3. Kayma direnci testi yapabileceksiniz. 4. Bkme (esneme) testi yapabileceksiniz. 5. Anma testi yapabileceksiniz. 6. Kselenin suya direncini test edebilecek siniz. 7. Ayakkabda su geirmezlik testi yapabilecek siniz. 8. Ayrlma testi yapabileceksiniz. Laboratuvar, taban numuneleri, loop, kalnlk lme kumpas, numune hazrlama pres baklar, rnek ayakkablar, ekme deney cihaz ve ekipmanlar, kayma direnci cihaz, bklme direnci cihaz, anma dayanm cihaz, kselenin suya direnci cihaz, ayakkabda su geirmezlik cihaz, testlerle ilgili standartlar. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili evet-hayr; doru-yanl eklindeki sorularla kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda uygulanacak lme aralar ile modl uygulamalarnda kazandnz bilgi ve beceriler retmen tarafndan llerek deerlendirilecektir.

MODLN AMACI

ETMRETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR

Sevgili renci, Kaliteli bir ayakkab yapmann temel koulu, kaliteli malzeme kullanmaktr. Gnmzde sklkla duyduumuz kalite kavram; Bir rnn belirlenen gereksinimleri karlama kabiliyetine dayanan zelliklerinin toplamdr. eklinde tanmlanabilir. Sz konusu rn, ayakkab malzemeleri olduunda ise kaliteden bahsedebilmek iin geerlii herkese kabul edilmi standart deerlere gre karar vermek gerekir. rettiimiz ayakkablarn kalitesinin tesadflere braklmadan, herkese kabul grecek ulusal ve uluslar aras standartlara gre kontrol edilmi olmas, i ve d pazarlarda sat srasnda bize byk avantaj salayacaktr. Bu modl ile ayakkabclkta srekli kullandmz taban malzemelerini daha yakndan tanyacak, ulusal ve uluslar aras standart kurulular hakknda bilgi sahibi olacak, taban malzemelerine ve bitmi ayakkablara uygulanan test tekniklerini uygulama becerisini kazanacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Gerekli ortam salandnda, taban malzemelerini elle ve gzle test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini ve ayakkab taban reticilerini ziyaret ederek taban malzemelerine uyguladklar test yntemleri, kullandklar test cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

1. TABAN MALZEMELER
1.1. Doal Tabanlar
1.1.1. Ksele Tabanlar
Doal taban malzemeleri denince akla ilk gelen malzeme tr kseledir. Ksele bykba hayvan derilerinin bitkisel tabaklama yntemiyle ilenmesi sonucu elde edilen bir taban malzemesidir. Gemite retilen tm ayakkablarn tabanlarnda ksele kullanlmaktayd. Ancak 1950li yllardan itibaren sentetik taban malzemeleri yava yava kselenin yerini almaya balamtr. Gnmzde dier malzemelere gre pahal olmas, kselenin ayakkab taban olarak kullanlma orann azaltmaktadr. Ksele tabanlar salkl olmalarna ramen; dk anma dayanm ve dk kayma direnci, suyu kolayca geirme, yksek fiyat gibi sakncalarndan dolay pek tercih edilmemektedir.

1.1.2. Doal Kauuk Tabanlar

Doal kauuk, Havea Brasiliensis adl tropik bir aacn zsuyundan elde edilir. Bu aacn gvdesine alan yarklardan alnan z suyun phtlamas ile Lateks ad verilen ham madde elde edilir. Daha sonra yaplacak ilemler ile krep ad verilen kauuk tr ve de vulkanizasyon ilemi ile lastik elde edilir. Kauuk tabanlar pahal olmalarna ramen yksek anma dayanm, yksek kayma direnci, kimyasallara kar dayankllk gibi stn zelliklerinden dolay vazgeilmez bir taban malzemesidir. zellikle a r hizmet amal askeri botlarn ve teknik hizmet amal gvenlik ayakkablarnn tabanlarnda kauuk kullanlmaktadr.

1.2. Yapay Tabanlar

1.2.1. PVC Tabanlar
Petrol ve ta kmrnden elde edilen vinilklorr adl monomerin polimerizasyonu sonucunda polivinilklorr (PVC) elde edir. Yaklak 170180 C civarnda ergiyen PVC oka kullanm alan olan bir plastik trdr. Ayakkab taban malzemesi olarak byk bir oranda kullanlmakta olan PVC dier taban malzemelerine gre olduka ucuzdur. PVC tabanlar sert ve krlgan olularndan dolay ve de dk kayma direnci zelliinden dolay klk ayakkablarda tercih edilmez. Dk maliyetleri nedeniyle yazlk olarak kullanlan ucuz ayakkab yapmnda oka tercih edilir.

1.2.2. Poliretan Tabanlar

Poliretanlar, dier plastiklerden farkl bir ekilde; yani kalp iinde kimyasal ilemler ile oluturulur. Poliretan tabanlar retilirken kat haldeki ham madde ve katk elemanlar sv kpk haline getirilerek kalp iine fkrtlr. Karm maddelerin aralarndaki kimyasal olaylar devam eder ve ksa bir sre sonra poliretan oluur. Poliretan tabanlarnn i yaplar gzenekli sngerimsi bir yapdr. Bu yzden zgl arlklar olduka dktr. Bu zelliklerinden dolay kaln yapl veya dolgulu tabanlarda rahatlkla kullanlabilir. Poliretan tabanlar hafif olmalarnn yan sra yksek kayma direnlerinden dolay ayakkabclkta oka kullanlr.

1.2.3. Termoplastik Tabanlar

Fiziksel zellikleri vulkanize edilmi kauukla benzerlik gsteren bu malzemeler, kalplama ve ileme teknii olarak termoplastik zellikler gster. Termoplastik tabanlar ilenmesi zor ve de fiyatlar yksek olan kauuk tabanlara en byk alternatifi oluturmaktadr. Ayakkabclkta termo taban diye adlandrlan ve de ok tercih edilen bu tabanlarn pek ok stn zellii vardr. Bu zellikleri yle sralayabiliriz; yksek anma dayanm, yksek kayma direnci, dk younluk, esneklik, kolay ekillendirilebilme ve geri dnm imkn gibi... Termoplastik tabanlarn gnmzde ayakkabclkta en ok kullanlan taban tipi olduunu rahatlkla ifade edebiliriz.

1.2.4. EVA Tabanlar

Ayakkabclkta EVA diye bilinen bu malzemenin tam ad Etilen Vinil Asetattr. Bu malzeme polietilenin vinil asetat ile birlikte kopimerlemesi sonucu elde edilir. Kauuksu hafif bir plastik tr olan bu malzeme PVC iin kullanlan enjeksiyon makinelerinde kullanlarak taban elde edilir. Bu malzemenin de i yaps gzenekli sngerimsi bir zelliktedir. En stn zellii dk younluu olan bu malzemelerin anma direnci dk olduundan kullanm alanlar olduka snrldr. Genellikle terlik reticileri bu malzemeyi taban yapmnda kullanr.

1.2.5. Neolit Tabanlar

Halk arasnda suni ksele ya da Japon ksele olarak bilinen bu malzeme gerekte piirilerek levha haline getirilmi bir kauuk trdr. Ksele fiyatlarnn yksek olmas ve ksele tabanlarn kolayca anmasndan dolay bu malzeme kseleye alternatif olarak kullanlmaktadr. Plakalar halinde retilip boyanan bu malzemeden tabanlklar kolayca kesilip bir dizi ilemden sonra kullanma hazr hale getirilir. Anma dayanm yksek olan bu malzemelerin kayma direnci dk olduundan yazlk ayakkablar iin tercih edilmektedirler.

1.2.6. Yapay Kauuk Tabanlar

Doal kauuun pahal olmasndan ve mekaniksel zelliklerinin zayf olmasndan tr baz kimyasal maddelerle kartrlarak yapay kauuk trleri elde edilir. Bu malzemelerin en ok bilinenleri; SBS diye adlandrlan Stirenh Btadien Kauuu ve NBR diye adlandrlan Nitril Kauuudur. Tabanlardan istenen zelliklere gre bu malzemeler kullanlarak taban retimi yaplr.

1.2.7. Dier Tabanlar

Yukarda saydmz malzemelerden baka baz plastik trleri de zaman zaman ayakkab taban yapmnda kullanlr. Bu malzemelere antiok diye bilinen polistiren ve nylon diye bilinen poliamid rnek olarak verilebilir. Darbelere kar olduka dayankl olan polistiren, tabandan daha ok ke yapm iin tercih edilmektedir. Poliamid ise baz spor ayakkab tabanlarnda kullanlr. Pahal oluu ve dk kayma direncinden dolay taban olarak tercih edilen bir malzeme deildir.

1.3. Malzemeleri Elle ve Gzle Kontrol

1.3.1. Elle Kontrol
Taban malzemeleri elle kontrol edilerek esneklik, sertlik, younluk gibi zellikleri anlalabilir. Bu zellikler tabanlar birbirlerinden ayrt etmekte bizlere yardmc olur. Genellikle PVC ve termoplastik tabanlar birbirlerine benzeyen malzemelerdir. Bu malzemeleri ayrt etmek iin elle skarak esnekliini ve sertliini kontrol etmek mmkndr. PVC tabanlar termoplastik tabanlara gre daha sert bir yapdadr; yani termoplastik tabanlar daha yumuak ve esnektir. EVA tabanlar elle kontrol edildiinde ise ok daha yumuak bir yap fark edilecektir. Tabanlarn arlklar elle kontrol edildiinde ayn boyutlu tabanlarda PVC ve kauuk tabanlarn dier tabanlara gre daha ar olduu fark edilecektir. Poliretan tabanlar dierlerine gre daha hafiftir. EVA tabanlar ise en hafif olarak fark edilecektir.

1.3.2. Gzle Kontrol

Tabanlar gzle birbirinden ayrt etmek iin kesitlerine bakarak i yaplarn grmek yeterlidir. Poliretan tabanlarn ve EVA tabanlarn i yaplar gzenekli sngerimsi bir ekildedir. Gzle, tabanlarn zerinde mevcut olan hatalar da grmek mmkndr. Ksele tabanlarn zerinde olabilecek atlaklar, bozukluklar, dier tabanlardaki bozukluklar, enjeksiyon hatalar belirlenebilir.

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

lem Basamaklar

neriler PVC tabanlar elle bkerek sertliini kontrol ediniz.

Farkl malzemelerden tabanlar elle bkerek sertliklerini kontrol ediniz.

Termoplastik tabanlar elle bkerek sertliini kontrol ediniz. PVC tabanlara gre daha yumuak olduunu fark edeceksiniz. Kauuk ve PVC tabanlarn arlklarn elinizle kontrol ediniz.

Farkl malzemelerden ayn boyutlardaki tabanlarn arlklarn elle kontrol ediniz.

Poliretan ve EVA tabanlarn arlklarn elinizle kontrol ediniz. Poliretan ve EVA tabanlarn dierlerine gre ok daha hafif olduklarn fark edeceksiniz. Poliretan ve EVA tabanlarn kesitlerini gzle kontrol ediniz. Bu tabanlarn gzenekli sngerimsi yapsn fark edeceksiniz.

Farkl malzemelerden tabanlarn kesitlerini gzle kontrol ediniz.

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.)Ksele bykba hayvan derilerinin bitkisel tabaklama yntemiyle ilenmesi sonucu elde edilen bir taban malzemesidir. (.)PVC tabanlarnn i yaplar gzenekli sngerimsi bir yapdadr. (.)Kauuk tabanlarn zgl arlklar dktr. (.)Doal kauuk, havea brasiliensis adl tropik bir aacn z suyundan elde edilmektedir. (.)EVA tabanlarn anma dayanmlar ok yksektir. Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

UYGULAMA TEST Taban malzemelerinin, elle ve gzle kontrol ilemlerini yapnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 PVC tabanlar elle bkerek sertliini kontrol ettiniz mi? Termoplastik tabanlarn PVC tabanlara gre daha yumuak olduunu fark ettiniz mi? Kauuk ve PVC tabanlarn arlklarn elinizle kontrol ettiniz mi? Poliretan ve EVA tabanlarn dier tabanlara gre ok daha hafif oldugunu fark ettiniz mi? Poliretan ve EVA tabanlarn kesitlerini gzle kontrol ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Gerekli ortam salandnda, taban malzemelerinin kopma dayanmn ve yzde uzamasn cihazlar yardm ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini ve ayakkab taban reticilerini ziyaret ederek taban malzemelerin kopma dayanmn ve yzde uzamasn test etmek iin kullandklar yntemler, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

2. TABANLARDA KOPMA DAYANIMI VE YZDE UZAMA TAYN

2.1. Taban Malzemelerinin Kopma Dayanm ve Yzde Uzama
Ayakkab, kullanm srasnda ok eitli etkilere maruz kalan ve farkl ortam ve koullarda kullanlan bir giyim eyasdr. zellikle ayakkabnn taban srekli yer ile temas ettii iin ayakkabnn en nce anacak ksmdr. Taban malzemelerinin fiziksel kuvvetlere kar dayankllklarn tespit etmek iin birtakm testler yaplmaktadr. Bu testlerden en nemli olan kopma dayanm testi, derinin ekme kuvveti altndaki davranlarn lmektedir. Taban malzemeleri, zorlamalara kar uzayarak; yani esneyerek tepki verir. Ancak zorlamann miktar arttnda malzeme kopacaktr. Yzde uzama ise, malzemenin kopmadan nceki uzayabilecei maxsimum uzunluk deeridir. Bu testlerden elde edilen sonular malzemelerin dayankllk zellikleri hakknda bilgi verecektir.

2.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu testin prensibi, standart ekil ve boyuttaki test parasnn iki ucundan belli bir hzla gerdirilerek kopmaya braklmasdr. Sonuta malzemeyi koparan kuvvet ve kopma anndaki yzde uzamas hesaplanr. Bu test iin TS EN ISO 12803 numaral standartlar referans olarak kullanlr. Test cihaz olarak ise, pek ok dayankllk testinde kullanlan kopma deneyi makinesi (Tensionmeter) kullanlr. Fotoraf 2. 1de ekme deneyi cihaz grlmektedir.

10

Fotoraf 2. 1: Kopma deney cihaz

2.3. Testin Uygulanmas

Test yaplacak numuneler kondisyonlanp testin standardnda belirtilmi test paralar kesilir. Test paras kesimini kolaylatrmak iin test paras eklinde zel bak mevcuttur. Fotoraf 2. 2de zel ba ile birlikte kesilmi test paras grnmektedir.

Fotoraf 2. 2: Test paras ve kesim ba

Testten nce malzeme kalnl llp not edilir. Test cihaznn eneleri test paras boyu kadar arala ayarlanp, para eneler arasna sktrlr. Fotoraf 2. 3te test parasnn cihaza balanmas grlmektedir. Para cihaza balandndaki eneler arasndaki aklk sfrlanr nk bu deer yzde uzamasn lmekte kullanlacaktr.

11

Fotoraf 2.3: Test parasnn cihaza balanmas

Para cihaza balandktan sonra cihaz altrlp test balatlr. Cihazn eneleri sabit bir hzla birbirinden ayrlmaya balar, bu srada test parasnda bir uzama gzlenir. Test paras belli bir noktaya kadar uzar ve sonra kopar. Parann koptuu andaki cihazn gsterdii deer en yksek kuvvet olarak kaydedilir. Gnmzde kopma dayanmn ve yzde uzamasn testin hemen sonunda hesaplayp veren cihazlar mevcuttur. Fakat elimizdeki cihaz byle bir bilgisayar donanmna sahip deilse birka hesaplama yapmamz gerekmektedir. Bu hesaplama iin kullanlacak iki forml vardr. Bulduumuz sonular formllerde yerlerine koyarak kopma dayanmn ve yzde uzamasn hesaplayabiliriz. Kopma Dayanm =Kopma Anndaki Kuvvet/ (Malz. Kalnl x Malz. Eni) Kgf / cm2 = Kgf /( cm x cm )

Yzde Uzamas = Kopma Anndaki Uzunluk - lk Uzunluk lk Uzunluk

x 100

12

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar Test paralarn kesiniz. Test paralarn kondisyonlaynz.

neriler Test yaplacak paradan zel kesim ba yardmyla test paralarn kesiniz. Kestiiniz test paralarn kondisyonlaynz. Testten nce malzeme kalnln lp not ediniz. Test cihaznn enelerini test paras boyu kadar arala ayarlayp para eneler arasna sktrnz. Para cihaza balandktan sonra cihaz altrp testi balatnz. lgili hesaplamalar yaptktan sonra kopma dayanmn ve yzde uzamasn bulunuz.

Testi uygulaynz.

13

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.)Test cihaz olarak pek ok dayankllk testinde kullanlan kopma deneyi makinesi (Tensionmeter )kullanlr. (.)Para cihaza balandnda eneler arasndaki aklk sfrlanr. (.)Teste balamadan nce test paralar kondisyonlanr. (.)Testten sonra malzeme kalnl llp not edilir. (.)Kopma dayanmnn birimi cmdir.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

14

UYGULAMA TEST Taban malzemeleri kopma dayanm ve yzde uzamas testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5

Evet

Hayr

Test yaplacak paradan zel kesim ba yardmyla test paralarn kestiniz mi?
Test paralarn kondisyonladnz m? Testten nce malzeme kalnln lp not ettiniz mi? Test cihaznn enelerini test paras boyu kadar arala ayarlayp paray eneler arasna sktrdnz m? lgili hesaplamalar yaparak kopma dayanmn ve yzde uzamasn buldunuz mu?

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

15

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Gerekli ortam salandnda, taban malzemelerin kayma direncini cihazlar ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini veayakkab taban reticilerini ziyaret ederek taban malzemelerin iin kayma direncini test etmek iin uyguladklar yntemleri, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

3. TABANLARDA KAYMA DRENC

3.1. Tabanlarda Kayma Direnci
Ayakkab, kullanm srasnda insan vcudunu tayan ve vcudun yerle temasn salayan bir giysidir. Ayakkab tabanlar zerine bast ortamn zelliine gre kayma eilimi gsterebilir. Bu kayma sonucunda ayakkabnn tad insann dengesi bozulabilir. Kaymay etkileyen pek ok faktr olmakla beraber en nemlisi baslan yzeyin durumudur. Yzeyin yapsndan gelen kayganlk ya da yzeyde bulunan su, buz, ya ve benzeri maddeler kayma olayn balatabilir. Bunun yan sra ayakkab tabannn tasarmndan ve malzemesinden dolay da kayma meydana gelebilir. Kayma olayn laboratuvar artlarnda gzlemlemek lmek ve deerlendirmek olduka gtr. Bu yzden bu konu ile ilgili test ve standart almalar bugnlerde hl devam etmektedir. lk nceleri kullanlan test yntemi, eik bir yzey zerine kartlan insanlarn giydikleri ayakkabnn bu yzey zerinde kaymasn kontrol etmesi eklindeydi. Bu yzey slatlarak veya baka maddeler srlerek kayma dayanm kontrol edilmekteydi. Fotoraf 3. 1de kayma direnci testi grlmektedir.

Fotoraf 3.1: Kayma direnci testi

16

Yukarda grlen test yntemi tabanlarn kayma direnci hakknda genel bir fikir vermesine ramen test sonular tam gvenilir deildir. Son yllarda aada anlatacamz yeni bir test yntemi gelitirilmitir.

3.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu test iin TS EN ISO 13287 numaral standart referans olarak kullanlmaktadr. Bu test yntemi zellikle teknik hizmet amal ayakkablarn kayma direncini lmek iin gelitirilmitir. Aadaki ekilden de anlalaca gibi test cihaz bir bilgisayar destei ile alan mekanik bir sistemdir. Bu sisteme taklan teknik hizmet amal ayakkablar paslanmaz elik bir yzey zerinde adm atma hareketi yaparak kaymaya kar zorlanmaktadr. Testten nce ayakkab tabanna gliserin srlerek kaymay arttrc bir etki yaratlmaktadr. Bu test ile farkl tip ayakkablarn da kayma direncini lmek mmkndr. Ayakkablarn kullanlaca yere gre zemin seilerek o zemin zerindeki kayma direnci llmektedir. Bu zeminler paslanmaz elik, seramik, plastik gibi yzeylerdir. Fotoraf 3. 2de kayma direnci test cihaz grlmektedir.

Fotoraf 3.2: Kayma direnci test cihaz

3.3. Testin Uygulanmas

Test edilecek ayakkab testten nce TS EN ISO 20344 standardna gre koullandrlr. Ardndan ayakkabnn taban ksm silinerek temizlenir. Test edilecek ayakkab cihaza ait kalba giydirilir. Cihazn test yzeyi de silinerek temizlendikten sonra yzeyine yalayc madde olarak gliserin srlr. Kalba giydirilmi ayakkab cihazn koluna taklr. Bu srada cihazn bilgisayar alarak test iin hazr hale getirilir. Cihazn kolundaki ayakkab yzeye indirilerek test balatlr. Sras ile ayakkab tabannn ke ksmnn kayma direnci, pene ksmnn kayma direnci ve tm tabann kayma direnci llr. ekil 3. 1de bu ilemler ematik olarak gsterilmektedir.

17

ekil 3.1: Kayma direnci testi ilemleri

Yukarda anlatlan her bir taban blm iin 5 lm yaplarak bilgisayar tarafndan bu deerlerin aritmetik ortalamas alnp sonu bulunur.

18

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar Test edilecek ayakkaby kondisyonlaynz. neriler Test edilecek ayakkaby TS EN ISO 20344 standardna gre kondisyonlaynz. Ayakkabnn taban ksmn silerek temizleyiniz. Ayakkaby cihaza ait kalba giydiriniz. Cihazn test yzeyini de silerek temizleyiniz. Test yzeyine gliserin srnz. Kalba giydirilmi ayakkaby cihazn koluna taknz. Cihazn bilgisayarn aarak test iin hazr hale getiriniz. Cihazn kolundaki ayakkaby yzeye indirerek testi balatnz. Sras ile ayakkab tabannn ke ksmnn kayma direncini, pene ksmnn kayma direncini ve tm tabann kayma direncini lnz.

Testi uygulaynz.

19

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.)Teste balamadan nce test edilecek ayakkab kondisyonlanr. (.)Ayakkab tabannn sadece ke ksmna test uygulanr. (.)Testten nce ayakkab taban silinerek temizlenir. (.)Test yzeyine gliserin srlr. (.)Tabann her bir blm iin 1 defa lm yaplr.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

20

UYGULAMA TEST Taban malzemeleri kayma direnci testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

1. 2. 3. 4. 5.

Deerlendirme ltleri Test edilecek ayakkaby TS EN ISO 20344 standardna gre kondisyonladnz m? Ayakkabnn taban ksmn silerek temizlediniz mi? Cihazn test yzeyini de silerek temizlediniz mi? Test yzeyine gliserin srdnz m? Sras ile ayakkab tabannn ke ksmnn kayma direncini, pene ksmnn kayma direncini ve tm tabann kayma direncini ltnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

21

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Gerekli ortam salandnda, taban malzemelerin bklme (esneme) dayanmn cihazlar ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini veayakkab taban reticilerini ziyaret ederek taban malzemelerinin bklme (esneme) dayanmn test etmek iin kullandklar yntemler, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

4. TABANLARDA BKLME (ESNEME) DRENC

4.1. Tabanlarda Bklme (Esneme) Dayanm
Ayakkab, kullanm srasnda insan vcudunu tayan ve vcudun yerle temasn salayan bir giysidir. Ayakkab tabanlarnda karlalan en nemli sorunlardan biri tabanlarn alt ksmndan atlamasdr. zellikle gzenekli yapdaki tabanlarda atlama problemiyle daha sk karlalmaktadr. Kullanm srasnda tabann karlaaca keskin ve sivri yzeyler bu atlamaya neden olabilmektedir. Ancak tabann atlamalar byk bir ounlukla aya n yrrken bkld milo balar arasndaki blgede olmaktadr. Kullanm srasnda srekli bklmeye zorlanan bu blgede zamanla malzeme yaps bozularak atlamalar oluabilmektedir.

4.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu test iin TS EN ISO 17707 numaral standart referans olarak kullanlmaktadr. Bu test ynteminde cihaz olarak Bennewart bklme (esneme) diye bilinen test cihaz kullanlmaktadr. Bu cihaza taklan ayakkab tabanlar srekli olarak 90 bklmektedir. Bu cihaz dakikada yaklak 135150 defa bklme hareketi yapmaktadr. Fotoraf 4. 1de Bennewart bklme cihaz grlmektedir.

22

Fotoraf 4.1: Bennewart bklme test cihaz

4.3. Testin Uygulanmas

Test edilecek tabanlar testten nce 24 saat sre ile koullandrlr. Ardndan tabann alt ksmna, dikey olarak topuk ortasndan ve burun ortasndan geen bir eksen izilir. Ardndan bu eksene dik olacak ekilde milo balarndan geen bir eksen izilerek bu iki eksenin kesime noktas bulunur. Bu kesime noktasna zel bir delici ine ile yaklak 2 mm geniliinde bir kesik alr. Fotoraf 4. 2de bu ilem grlmektedir.

Fotoraf 4.2: Test parasna kesik almas

Ardndan taban cihaza balanr ve test balatlr. Fotoraf 4. 3te cihaza takl durumdaki test paralar grlmektedir.

23

Fotoraf 4.3: Test paralar cihazda takl durumda

Cihaz 30.000 bklme hareketi yaptktan sonra test bitirilerek taban cihazdan kartlr. Testten nce alan kesiin ls kontrol edilir. Test sonucunda bu kesiin geniliindeki art standartlarda kabul edilen snrlar iinde olmaldr.

24

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar Test edilecek taban kondisyonlaynz.

neriler Test edilecek taban testten nce 24 saat sre ile kondisyonlaynz. Tabann alt ksmna, dikey olarak topuk ortasndan ve burun ortasndan geen bir eksen iziniz. Ardndan bu eksene dik olacak ekilde milo balarndan geen bir eksen izerek bu iki eksenin kesime noktasn bulunuz. Bu kesime noktasna zel bir delici ine ile yaklak 2 mm geniliinde bir kesik anz. Taban cihaza balayp testi balatnz. Cihaz 30.000 bklme hareketi yaptktan sonra testi bitiriniz ve taban cihazdan kartnz. Testten nce alan kesiin lsn kontrol ediniz.

Testi uygulaynz.

25

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. (.) Teste balamadan nce test edilecek taban kondisyonlanr. (.) Bu test ynteminde cihaz olarak Bennewart bklme (esneme) diye

bilinen test cihaz kullanlmaktadr.

3. (.) Tabandaki kesime noktasna zel bir delici ine ile yaklak 10 mm geniliinde bir kesik alr. (.) Cihaz 10.000 bklme hareketi yapt ktan sonra testi bitiriniz (.) Bu cihaza taklan ayakkab tabanlar srekli olarak 45 bklmektedir.

4. 5.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

26

UYGULAMA TEST Taban malzemeleri bklme dayanm testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

1. 2. 3. 4. 5.

Deerlendirme ltleri Test edilecek taban testten nce 24 saat sre ile kondisyonladnz m? Tabann alt ksmna eksenleri izerek kesime noktasn buldunuz mu? Bu kesime noktasna zel bir delici ine ile yaklak 2 mm geniliinde bir kesik atnz m? Cihaz 30.000 bklme hareketi yaptktan sonra testi bitirip taban cihazdan karttnz m? Testten nce alan kesiin lsn kontrol ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

27

RENME FAALYET5 RENME FAALYET5

AMA
Gerekli ortam salandnda, taban malzemelerinin anma dayanmn cihazlar ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini ve ayakkab taban reticilerini ziyaret ederek taban malzemelerin anma dayanmn test etmek iin kullandklar yntemler, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

5. TABANLARDA AINMA DAYANIMI TAYN

5.1. Taban Malzemelerinin Anma Dayanm
Ayakkab, kullanm srasnda ok eitli etkilere maruz kalan ve farkl ortam ve koullarda kullanlan bir giyim eyasdr. zellikle ayakkabnn taban srekli yer ile temas ettii iin ayakkabnn en nce anacak ksmdr. Ayakkab taban, temas ettii yzeylerle olan srtnmeden dolay zamanla anarak incelebilir, hatta delinebilir. te bu anma miktarn nceden belirleyebilmek iin yaplan kontrole anma dayanm testi denir.

5.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu test iin TS EN 12770 numaral standartlar referans olarak kullanlmaktadr. Andrma test cihaz olarak ise andrma cihaz olarak adlandrlan cihaz kullanlr. Cihazn alma prensibi, zerine andrc malzeme kaplanan dner silindirik tambura, yatay olarak hareket edebilen tutucudaki bir numune test parasnn srtnmesi eklindedir. Fotoraf 5. 1de andrma cihaz grlmektedir. Fotoraf 5. 1de grlen cihazn tamburunun ap yaklak 150 mmdir. Bu tamburun zerine zel andrc zmpara kd kaplanmtr. Bu tambur dakikada 40 devir yapacak bir hzda dnmektedir.

28

Fotoraf 5.1: Andrma test cihaz

5.3. Testin Uygulanmas

Test edilecek taban malzemeleri testten nce 24 saat sreyle koullandrlr. Bu malzemelerden 16 mm apnda en az 3 tane test paras kesilir. Bu kesim ilemi iin zel olarak hazrlanm ii bo delici aparat kullanlr. Kesilecek bu paralarn ykseklii en az 6 mm olmaldr. Kesilen test paralar tartlarak ktleleri kaydedilir. Test paras tutucuya balanr ve tutucu tamburun balang ucuna kapatlr. Fotoraf 5. 2de testin balangc grlmektedir.

Fotoraf 5.2: Testin balangc

Cihaz altrlarak test balatlr. Test paras bu tambur zerinde 40 metre yol alacak ekilde cihaz 84 devir yapnca test sonlandrlr. Test parasndan geride kalan ksm tutucudan kartlarak yeniden tartlr. Bu ilemler paraya da uygulandktan sonra hesaplamalara balanr. nce test edilen parann younluu tespit edilir. Bu younluk deeri bal hacim kaybnn hesaplanmasnda kullanlacaktr. Tartm sonucunda bulunan deerler ile bal ktle kayb ve bal hacim kayb hesaplanr. Bu hesaplamalar test paras iin de yaplr ve bulunan deerlerin ortalamas alnarak sonu bulunur.

29

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar Test paralarn kondisyonlaynz. Test paralarn kesiniz.

neriler Test edilecek malzemeler 24 saat sre ile kondisyonlanr. i bo delici aparat yardmyla en az 3 tane test paras kesiniz. Testten nce malzemeleri tartp ktlelerini not ediniz. Test parasn tutucuya balaynz. Tutucuyu tamburun balang ucuna kapatp testi balatnz. Tambur 84 devir yaptnda cihaz duracaktr. Test parasn tutucudan kartnz.

Testi uygulaynz.

Test parasn yeniden tartp ktlesini not ediniz. Bu ilemleri her paraya da uygulaynz. nce test edilen parann younluunu tespit ediniz. lgili hesaplamalar yaparak bal ktle kaybn ve bal hacim kaybn hesaplaynz. Bulduunuz deerlerin ortalamasn alarak sonucu bulunuz.

30

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.)Teste balamadan nce test paralar kondisyonlanr. (.)Cihazn tamburu dakikada 10 devir yapacak bir hzda dnmektedir (.)Test parasnn ap 16 mmdir. (.)Testten nce para tartlp ktlesi not edilir. (.)Tambur 48 devir yaptnda cihaz duracaktr.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

31

UYGULAMA TEST Taban malzemeleri anma dayanm testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. Test paralarn kondisyonladnz m? i bo delici aparat yardmyla en az 3 tane test paras kestiniz mi? Test parasn tartp ktlesini kayt ettiniz mi? Test parasn tutucuya baladnz m? Tutucuyu tamburun balang ucuna kapatp testi balattnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

32

RENME FAALYET6 RENME FAALYET6

AMA
Gerekli ortam salandnda, kselenin suya kar anma dayanmn cihazlar ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini ve taban reticilerini ziyaret ederek kselenin suya kar anma dayanmn test etmek iin kullandklar yntemler, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

6. KSELENN SUYA KARI AINMA DAYANIMI TAYN

6.1. Kselenin Suya Kar Anma Dayanm Tayini
Ksele tabanlarn pek ok stn zellii olmasna ramen anma dayanmlar dier taban malzemelerine kar olduka dktr. Ksele malzemelerin anma dayanmn dren en nemli etkenlerden biri de sudur. Islanan ksele malzemenin i yapsnda atlaklar oluur ve bu atlaklar kselenin anma dayanmn drr. Bu yzden ksele malzemelerin su karsnda nasl bir zellik sergileyeceklerini tespit etmek amacyla aada anlatacamz test yntemine bavurulmaktadr.

6.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu test iin TS 4136 EN ISO 5404 numaral standartlar referans olarak kullanlmaktadr. Test cihaz olarak ise, permeometre cihaz olarak adlandrlan cihaz kullanlr. Cihazn alma prensibi, bir yzeyi srekli slatlan ksele malzemeye ayakkab tabannn yrrken yapt bklme hareketi yaptrlmas eklindedir. Fotoraf 6. 1de permeometre cihaz grlmektedir.

Fotoraf 6. 1: Permeometre test cihaz

33

Bu cihaz zerine taklan ksele test parasna 80 Newton deerinde bir bask uygulayarak bir dnme hareketi yaptrlr. Bu hareket dakikada 20 defa tekrarlanmaktadr.

6.3. Testin Uygulanmas

Test edilecek ksele levhadan zel ba yardm ile 100 x 45 mm lsnde bir test paras kesilir. Test parasnn sral yzeyi P120 snf k t zmparann zerine bastrlarak 10 defa srtlerek andrlr. Test parasnn kesit kenarlarna polikloropren veya poliretan tipi yaptrcdan srlr. Bu yaptrc kuruduktan sonra ikinci kat yaptrc srlr. Ardndan test paras koullandrlr. Koullandrm test paras hassas terazi ile tartlarak ktlesi M0 olarak kaydedilir. Test parasnn kalnl llerek kayd edilir. Test parasnn sral yzeyi platforma temas edecek ekilde ksa kenar cihazn silindiri zerine tutturulur. Test iin kullanlacak boyanmam pamuklu gazl bezden 105 x 45 mm llerinde bir para kesilip cihazn platformu zerine serilir. Test paras gazl bezin zerine temas ettirilir ve platform zerine 7, 5 ml/dak. hzla su aktlmaya balanr. Zaman kayt edilerek silindir harekete geirilir. Fotoraf 6. 2de testin yapln gstermektedir.

Fotoraf 6.2: Test srasnda cihaz alrken

6.3.1. Nfuz Etme Sresinin Tayini

Kselenin silindirle temasta olan yzeyinde suyun ak bir ekilde grlmeye balad sre kaydedilir. Suyun ilk nfuz ediinin tespit edilmesi iin varsa cihazn sesli veya kl uyar sistemi kullanlabilir.

6.3.2. Su Absorpsiyonunun Tayini

Deneyde ilk saatin sonunda cihaz durdurulur ve test paras cihazdan kartlr. Deney paras tartlr ve ktlesi M1 olarak kayt edilir. Test paras tekrar cihaza yerletirilir ve cihaz altrlarak deneye devam edilir. Deney tamamlanncaya kadar her saat sonunda ayn ilem tekrarlanr. Su absorpsiyonu, Wa, ktlece yzde cinsinde aadaki forml yardmyla hesaplanr. Wa = (M1 M0 ) x 100 M0 Burada; M1: Herhangi bir uygulama sresinden sonra deney parasnn ktlesi (gram) M0: artlandrlm deney parasnn balang ktlesi (gram)

34

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar

neriler Test edilecek ksele levhadan zel ba yardm ile 100 x 45 mm lsnde bir test paras kesiniz. Test parasnn sral yzeyini P120 snf kt zmparann zerine bastrarak 10 defa srtp andrnz. Test parasnn kesit kenarlarna polikloropren veya poliretan tipi yaptrcdan srnz. Bu yaptrc kuruduktan sonra ikinci kat yaptrc srnz. Test parasn kondisyonlaynz. Testten nce test parasn tartp ktlesini not ediniz. Test parasnn sral yzeyi platforma temas edecek ekilde ksa kenarn cihazn silindiri zerine tutturunuz. Boyanmam pamuklu gazl bezden 105 x 45 mm llerinde bir para kesip cihazn platformu zerine seriniz. Test parasn gazl bezin zerine temas ettirip ve platform zerine 7,5 ml/dk. hzla su aktmaya balaynz. Zaman kayt edip silindiri harekete geiriniz. Kselenin silindirle temasta olan yzeyinde suyun ak bir ekilde grlmeye balad sreyi kaydediniz. Deneyde ilk saatin sonunda cihaz durdurup test parasn cihazdan kartnz. Test parasn tartp ktlesini kayd ediniz. lgili hesaplamalar yapp su absorpsiyonunu bulunuz.

Test parasn hazrlaynz.

Test parasn kondisyonlaynz.

Testi uygulaynz.

35

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.)Test parasnn ls 100 x 45 mmdir. (.)Test cihaz olarak, lastometre cihaz adl cihaz kullanlr. (.)Testten nce test paras tartlp ktlesi not edilir. (.)Testten nce kselenin ciltli olmayan taraf zmpara ile andrlr. (.)Test parasnn kesit yaptrclardan srlr. kenarlarna polikloropren veya poliretan tipi

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

36

UYGULAMA TEST Kselenin suya kar anma dayanm testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 Test parasn kondisyonladnz m? Test edilecek ksele levhadan zel ba yardm ile 100 x 45 mm lsnde bir test paras kestiniz mi? Boyanmam pamuklu gazl bezden 105 x 45 mm llerinde bir para kesip cihazn platformu zerine serdiniz mi? Kselenin silindirle temasta olan yzeyinde suyun ak bir ekilde grlmeye balad sreyi kaydettiniz mi? lgili hesaplamalar yapp su absorpsiyonunu buldunuz mu?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

37

RENME FAALYET7 RENME FAALYET7

AMA
Gerekli ortam salandnda, ayakkablarn su geirmezliini cihazlar ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini ziyaret ederek ayakkablarn su geirmezliini test etmek iin kullandklar yntemler, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

7. AYAKKABIDA SU GERMEZLK
7.1. Ayakkabda Su Geirmezlik
zellikle ar hizmet amal ayakkablarda istenen en nemli zelliklerden biri de su geirmeme zelliidir. nk zorlu mevsim koullarnda giyilen bu ayakkablar, suyu ierisine ald takdirde giyen kii yerek rahatsz olacaktr. Bu yzden bitmi ayakkablarn test edilerek su geirmezliini kontrol etmek olduka nem kazanmaktadr. Daha nceki konularda derilerin su geirmezlik zelliinin test edilmesini renmitik. Bu ayakkablarda kullanlan deriler test edilmi olsalar da ayakkabnn bir btn olarak test edilmesi daha gvenilir sonular verecektir.

7.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu test iin SATRA TM 230 numaral standartlar referans olarak kullanlmaktadr. Test cihaz olarak ise bu test iin zel olarak retilmi su geirmezlik test cihaz kullanlmaktadr. Cihaza ait su dolu kaba yerletirilen ayakkablar, mekanik bir etki ile bklerek yrme hareketi benzeri bir hareket yapmaktadr. Bu srada ayakkab ierisine su aldnda cihazn elektronik sistemi sinyal vererek su alan blgeyi gsterir. Fotoraf 7. 1de ayakkab su geirmezlik cihaz grlmektedir.

38

Fotoraf 7.1: Ayakkab su geirmezlik test cihaz

7.3. Testin Uygulanmas

Test edilecek ayakkablar 48 saat sre ile koullandrlr. Test edilecek ayakkablar cihazn su kab ierisindeki aparata giydirilerek su kab ierisine yerletirilir. Cihazn elektronik balantlar da ayakkablarn iine yerletirilerek teste hazr hale getirilir. Fotoraf 7. 2de test cihazna taklm botlar grlmektedir.

Fotoraf 7.2: Cihaza taklm teste hazr botlar

Su kab doldurulur ve cihazn sayac sfrlanarak test balatlr. Test srasnda bot ierisine su aldnda su geen blgenin sinyali yanarak iaret verecektir. Takip edilen standartlarda belirtilen sayda adm attrlncaya kadar test devam ettirilip sonlandrlr.

39

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar Test edilecek ayakkaby kondisyonlaynz. neriler Test edilecek ayakkablar testten nce 48 saat sre ile kondisyonlaynz. Test edilecek ayakkablar cihazn su kab ierisindeki aparata giydirerek su kab ierisine yerletiriniz. Cihazn elektronik balantlarn da ayakkablarn iine yerletirerek teste hazr hale getiriniz. Su kabn su ile doldurunuz. Cihaz altrarak testi balatnz. Test srasnda cihaz gzlemleyiniz. Bot iersine su aldnda su geen blgenin sinyali yanarak iaret verecektir. Takip edilen standartlarda belirtilen sayda adm yaplncaya kadar testi devam ettirip testi sonlandrnz.

Cihaz teste hazrlaynz.

Testi uygulaynz.

40

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.)Bu test iin SATRA TM kullanlmaktadr. 230 numaral standartlar referans olarak

(.)Test edilecek ayakkablar 24 saat sre ile koullandrlr (.)Bot ierisine su aldnda su geen blgenin sinyali yanarak iaret verecektir. (.)Test cihaz olarak permeometre kullanlr. (.)Test cihaz olarak bu test iin zel olarak retilmi su geirmezlik test cihaz kullanlmaktadr.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

41

UYGULAMA TEST Ayakkabda su geirmezlik testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. Test edilecek ayakkaby kondisyonladnz m? Test edilecek ayakkablar cihazn su kab ierisindeki aparata giydirerek su kab ierisine yerletirdiniz mi? Cihazn elektronik balantlarn ayakkablarn iine yerletirerek teste hazr hale getirdiniz mi? Su kabn su ile doldurdunuz mu? Test srasnda cihaz gzlemlediniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

42

RENME FAALYET8 RENME FAALYET8

AMA
Gerekli ortam salandnda, ayakkabda taban ayrlma dayanmn cihazlar ile test edebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki byk ayakkab reticilerini ziyaret ederek ayakkabda taban ayrlma dayanmn test etmek iin kullandklar yntemler, kullandklar cihazlar ve referans aldklar standartlar hakknda bir rapor hazrlaynz.

8. AYAKKABIDA TABAN AYRILMA DAYANIMI TAYN

8.1. Ayakkabda Taban Ayrlma Dayanm Tayini
Ayakkablarda kullanm srasnda karlalan en nemli problemlerden biri taban ayrlmasdr. Taban sayasndan ayrlan ayakkablar kullanclar iin sorun olmakta; ounlukla da bu durumun tamiri mmkn olamamaktadr. Taban ayrlma problemi zellikle ar hizmet amal ve teknik hizmet amal ayakkablarda istenmeyen bir hatadr. Ayakkab taban ayrlma testi zellikle bu tip ayakkablara uygulanmaktadr.

8.2. Test Cihazlar ve Standartlar

Bu test iin TS EN ISO 20344 numaral standartlar referans olarak kullanlmaktadr. Test cihaz olarak ise pek ok dayankllk testinde kullanlan kopma deneyi makinesi (Tensionmeter )kullanlr. Cihaza bu test iin zel aparatlar taklarak test gerekletirilmektedir. Aparatlar yardmyla cihaza taklan ayakkabnn taban ekilerek sayadan ayrlmaya zorlanmaktadr.

8.3. Testin Uygulanmas

Test edilecek ayakkablar 48 saat sre ile koullandrlr. Bu test iin kullanlan aparatlar kopma deneyi makinesine balanr. Fotoraf 8. 1de ayakkaby cihaza balamakta kullanlan zel aparat grlmektedir.

43

Fotoraf 8.1: Ayakkaby cihaza balamakta kullanlan aparat

Cihaza taklan aparata test edilecek ayakkab giydirilerek gergin konuma getirilir. Ardndan dier aparat ayakkabnn burun ksmna taklarak, ayakkab taban ayrlma testine hazr hale getirilir. Aada Fotoraf 8. 2de ayakkaby cihaza balanm teste hazr durumdaki ayakkab grlmektedir.

Fotoraf 8.2:Cihaza balanm teste hazr durumdaki ayakkab

Bu aamadan sonra cihaz altrlarak test balatlr. Cihaz 100 mm/dk. hzla ilerleyerek ayakkab tabann sayadan ayrmaya balar. Fotoraf 8. 3te ayakkab tabannn sayadan ayrlmaya balamas grlmektedir.

Fotoraf 8.3: Ayakkabnn tabannn sayadan ayrlmaya balamas

44

zellikle kamara blgesinde yapma problemleri sklkla grlmektedir, bu yzden test ayakkab taban sayadan tamamen ayrlana kadar devam ettirilir. Ayakkab sayasnn tabandan kolayca ayrld ksmlarda yapma hatalar var demektir. Ayrca ayrlma yerlerindeki zayf yapma gsteren blgelere gre hataya neden olan sebepler anlalabilir.

45

UYGULAMA YET UYGULAMAFAAL FAAL YET

lem Basamaklar Test edilecek ayakkaby kondisyonlaynz. neriler Test edilecek ayakkablar testten nce 48 saat sre ile kondisyonlaynz. Test iin kullanlan aparatlar kopma deneyi makinesine balaynz. Cihaza taklan aparata test edilecek ayakkaby giydirerek gergin konuma getiriniz. Dier aparat ayakkabnn burun ksmna takarak ayakkaby taban ayrlma testine hazr hale getiriniz.

Cihaz teste hazrlaynz.

Testi uygulaynz.

Cihaz altrarak testi balatnz. Cihazn 100 mm/dk. hzla ilerleyerek ayakkab tabann sayadan ayrmaya balamasn salaynz. zellikle kamara blgesinde ayrlma gerekleirken dikkatlice gzlemleyiniz. Ayakkab taban sayadan tamamen ayrlana kadar testi devam ettiriniz.

46

LME ERLEND RME LMEVE VEDE DE ERLEND RME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. (.)Bu test iin TS EN ISO 20344 numaral standartlar referans olarak

kullanlmaktadr.
2. 3. 4. 5. (.)Test edilecek ayakkablar 24 saat sre ile koullandrlr. (.)Cihaz 100 mm/dk. hzla ilerler. (.)Test cihaz olarak permeometre kullanlr. (.)zellikle kamara blgesinde yapma problemleri sklkla grlmektedir.

DEERLENDRME Objektif testteki cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.

47

UYGULAMA TEST Ayakkabda taban ayrlma dayanm testini yaptnz. Yaptnz ilemleri aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. Test edilecek ayakkaby kondisyonladnz m? Test iin kullanlan aparatlar kopma deneyi makinesine baladnz m? Cihaza taklan aparata test edilecek ayakkaby giydirerek gergin konuma getirdiniz mi? Dier aparat ayakkabnn burun ksmna takarak ayakkaby taban ayrlma testine hazr hale getirdiniz mi? Cihazn 100 mm/dk. hzla ilerleyerek ayakkab tabann sayadan ayrmaya balamasn saladnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Uygulamal testteki cevaplarnzn hepsi Evet olmaldr. Eer Hayr cevabnz varsa uygulamay tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

48

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Ayakkab ve Taban Testleri modl faaliyetleri ve aratrma sonunda; kazandnz bilgi ve becerileri lme sorular ile deerlendiriniz. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz. LME SORULARI Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. (.) Ksele, bykba hayvan derilerinin bitkisel tabaklama yntemiyle ilenmesi sonucu elde edilen bir taban malzemesidir. (.)Kauuk tabanlarn zgl arlklar dktr. (.) Kopma dayanm testinde, testten nce malzeme kalnl llp not edilir. (.) PVC tabanlarn i yaplar gzenekli sngerimsi bir yapdadr. (.) Taban malzemeleri bklme test ynteminde, cihaz olarak Bennewart

bklme (esneme) diye bilinen test cihaz kullanlmaktadr.

6. 7. 8. 9. 10. (.) Anma dayanm testinde, test parasnn ap 16 mmdir. (.)Doal kauuk, havea brasiliensis adl tropik bir aacn z suyundan elde edilmektedir. (.) Taban ayrlma testinde, cihaz 100 mm/dk. hzla ilerler. (.) Kayma direnci testi ayakkab tabannn sadece ke ksmna uygulanr. (.) EVA tabanlarn anma dayanmlar ok yksektir.

DEERLENDRME Sorulara verdiiniz yantlar cevap anahtaryla karla trnz. Bu modl kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili renme faaliyetinde ilgili konuya dnnz.

49

YETERLK LME Bu modlde rendiiniz test yntemlerinin uygulamasn yapnz. Yaptnz uygulamalar aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. PVC tabanlar elle bkerek sertliini kontrol ettiniz mi? Termoplastik tabanlarn PVC tabanlara gre daha yumuak olduunu fark ettiniz mi? Kauuk ve PVC tabanlarn arlklarn elinizle kontrol ettiniz mi? Poliretan ve EVA tabanlarn dier tabanlara gre ok daha hafif olduunu fark ettiniz mi? Poliretan ve EVA tabanlarn kesitlerini gzle kontrol ettiniz mi? Taban bklme testinde kesime noktasna zel bir delici ine ile yaklak 2 mm geniliinde bir kesik atnz m? Su geirmezlik testinde cihazn elektronik balantlarn ayakkablarn iine yerletirerek teste hazr hale getirdiniz mi? Kayma dayanm testinde test yzeyine gliserin srdnz m? Anma dayanm testinde test parasn tartp ktlesini kayt ettiniz mi? Taban ayrlma testinde test edilecek ayakkaby kondisyonladnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl baar ile tamamladnz, tebrik ederiz. lgili kii ile iletiim kurarak bir sonraki modle geiniz.

50

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y Y D Y

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D D D Y Y

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y D D Y

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D D Y Y Y

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y D D Y

51

RENME FAALYET-6NIN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y D Y D

RENME FAALYET-7NN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y D Y D

RENME FAALYET-8N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y D Y D

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. D Y D Y D D D D Y D

52

KAYNAKA KAYNAKA
AVUNT Seluk, Malzeme Bilgisi Ders Notlar, stanbul, 2005. Trk Standartlar

53