ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ

ΤΙΜΗ 5€ 2005

# 46
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

1
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
4-6
7-9
10-11
12-14
15-17
18-20
22-24
26-28
30-31
32
33
34

Ετήσια συνδρομή περιοδικού: 20 Ευρώ.

Ετήσια συνδρομή μέλους-υποστηρικτή, περιοδικού: 30 Ευρώ
Για συνδρομές και πληροφορίες:
Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Μαμάη 3, 10440 Αθήνα.
Τηλ./Fax: 210 8228795 http://www.medsos.gr e-mail: medsos@medsos.gr

46
Κωδικός Περιοδικού: 4103

Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σχεδίαση: Αντώνης Καπίρης - Tangram Creations.

Εκτύπωση: Αφοί Μ. Παππά & Σία ΑΕΒΕ. Φιλμς-Μοντάζ: Τόλης Μιχάλης.

# ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2005
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

Το περιοδικό ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS τυπώνεται σε ανακυκλωμένο χωρίς χλώριο χαρτί.

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
2
EDITORIAL

ΕΚΔΟΤΗΣ:
ΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΣ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
Μ. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ν. ΜΥΛΩΝΑΣ, Γ. ΚΑΛΛΗΣ, Β. ΚΟ
ΑΛ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ, Ε. ΦΡΕΖΟΥΛΗ, Ν. ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΣ, Χ
ΜΟΝΙΜΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ:
Γ. ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, Φ. ΚΥΡΚΙΤΣΟΣ, Κ. ΠΛΑΣΣΑΡΑ, Γ. Χ
Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ:
Σ. ΠΑΓΚΑΛΟΣ, Κ. ΠΕΛΕΚΑΣΗ, Α. ΠΛΗΘΑΡΑΣ, Κ. ΠΟΥΛΟ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

3
 Π ΙΝ Ο Σ Ο Ρ ΓΑ ΝΙΣΜΟΣ
Ο ΑΝ Θ Ρ Ω
Α Π Ο Δ ΙΑ Φ Ο Ρ Ε Σ ΧΗΜΙΚΕΣ
ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΓΗΤΟ ΜΑΣ ΕΠΙΣΗΣ.
ΕΝΩΣΕΙΣ. ΤΟ Φ ΕΡΩΤΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ Ο ΕΜΑ... ΧΗΜΕΙΑΣ.
ΑΠΟ ΒΑΘΜΟ ΚΑΙ ΘΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ
ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΤΑ ΥΠΗΡΧΑΝ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ

ΤΑ ΕΠΙ Κ Ι Ν ΔΥ Ν Α ΑΓΑΘΑ ΔΕΝ Θ ΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΧΗΜΙΚΟΥ

ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ΑΛΑ ΑΠΟ ΤΑ ΧΗΜΙΚΑ ΠΟΥ
ΤΟΜΕΑ. ΠΟΛ ΥΝ, ΟΜΩΣ, ΚΑΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ
Κ Α Ι Τ Ο Ξ Ι Κ Α ΚΥΚΛΟΦΟΡΟ ΑΦΗ ΜΑΖΙ ΤΟΥΣ ΣΕ ΣΥΧΝΗ
ΣΕ ΕΠ
Ο Τ Ε Ρ Η Σ Υ Χ Ν Η ΒΑΣΗ,
ΗΛ ΙΓ Α Κ ΙΝΔΥΝΑ
ΔΕΝ Ε ΙΝ Α Ι Π Α Ν ΤΑ
Σ ΙΚ Α Χ Η Μ ΙΚ Α . ΚΑΠΟΙΑ
ΦΥ Ρ Ο Κ Α Λ Ε ΣΟΥΝ
ΜΠΟΡ Ε Ι Ν Α Π
Τ Ω Σ Ε ΙΣ Σ Τ Η Ν Υ ΓΕΙΑ,
ΕΠΙΠ Ρ ΙΣ Σ Ο Τ Ε Ρ Ο Σ Ο Β ΑΡΕΣ,
ΛΙΓΟΤΕΡΟ Η ΠΜ Ε Τ ΑΡΑΧΕΣ.
Ρ Ο Ν ΙΚ Ε Σ Δ ΙΑ
ΚΑΡΚΙΝΟΥΣ, Ο

Δεκάδες χιλιάδες
χημικά έχουν
κατασκευαστεί
ο
από τον άνθρωπ
ι
σε εργαστήρια κα

λιπάσ μα τα ,
βιομηχανικές εγκα
και χρησιμοποιού
δ ια λ ύ τε ς,
ταστάσεις
νται ως φάρμακα
χρώματα και βερ
δια,
ΣΤΑ
,
νίκια

φ ιμ α , σ υ σ κε υ α σ ίες, χαλιά, παιχνί

ή σε τρό ψυγεία,
τι κά κα ι α ρ ώ μα τα, τηλεοράσεις,
αποσμη στές, οικοδομικά
νι κο ύ ς υ π ο λ ο γι
ηλεκτρο γή και
α τε λ ευ τα ία 5 0 χρόνια η παραγω
υλικά.Τ ι 400
έχει αυξηθεί ως κα
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

λ ω σ η χη μι κώ ν
κατανά
σμιο επίπεδο.
φορές σε παγκό
4
 τις επιπτώ-
ιδ ια ίτε ρα -όχι άδικα- για
λίτες ανησυχ ού ν την έκθεση σε
ι ευρωπαίοι πο ι στ α οι κο συστήματα από μό
κα θρώπινο οργανισ
Ο σεις στην υγεία
ένα μεγάλο αρ
(μητρικό γάλα,
λα στ ικ
ιστός, αί
ά, φ υτ
τους αλλά
ιθμό
μα ,
χη
ζω
μι
τικ
κώ
ά
ά κ.α.), στον αέ
ν.
όρ
Π ράγματι, στον αν
γανα κα), στα δι
ρα, στο νερό,
ι δι άφ ορ
άφορα άλ
στα ιζή μα τα
λα
αλ
α χημικά. Στο σώ
είδ
λά
η
κα
(ψ

μα των
ά-
ι σε

ρια, θη ) αν ιχν εύ ον τα , στ ον αέρα

τρόφιμα κ.α. πιγκουίνων στου
ς πόλους
προϊόντα (γάλα, να δά ή τω ν συ γκ εν τρ ώ σεις
Εσκιμώων στον
νότιο Κα
σσ ας εμ φ αν ίζονται υψηλές ικ ίνδ υνα
ο βυθό της θά
λα ιά. Τα επ
στο Αιγαίο ή στ ρύ πα νσ ης είν αι ιδιαίτερα μακρ
ότι οι πηγές
χημικών παρόλο σύνορα:
μι κά δεν γνωρίζουν
και τοξικά χη

παραγωγική
ν συνδέονται σε
ν ή η αύ ξη ση των καρκίνω μη πο-
ερ ώ μικά. Μια βιώσι
αν επ αρ κή πο λιτική για τα χη ας το υ πε ριβάλ-
ό με την τική προστασί
σημαντικό βαθμ ση για μι α πο λι
έρευνες του UC
B
μικά είναι η βά ς. Σύμφωνα με
λιτική για τα χη μό σι ας υγ εία per) το 15 -2 0%
ίωσης της δη Allergy White Pa
λοντος και βελτ 99 8, The European α.
le rg y (1 κα ι άσ θμ
Institute of Al ει από αλλεργίες
ωπαίων υποφέρ
των Δυτικοευρ

ΠΡΑΣΙΝΑ Χ Η Μ Ι Κ Α Ένας πολίτης σήμερα στην Ελλάδα έρχεται σε επαφή με χημικά

μέσα από:
•Το πρωινό, το μεσημεριανό ή και το βραδινό φαγητό του. Η ασθένεια των
τρελών αγελάδων (Βρετανία 1996, Δανία 1999) και το σκάνδαλο με τις
διοξίνες στα κοτόπουλα του Βελγίου (καλοκαίρι 1999) είναι η κορυφή του
παγόβουνου και μας υπενθυμίζουν ότι πολύ συχνά τα επικίνδυνα χημικά ή
λάθος πρακτικές θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των τροφίμων. Πολύ πιο
επικίνδυνη είναι, όμως, η κατανάλωση σε καθημερινή βάση υπολειμμάτων
φυτοφαρμάκων σε φρούτα και λαχανικά. Ένα στα τρία φρούτα και λαχανικά
περιέχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων σύμφωνα με στοιχεία των φορέων
ελέγχου.
•Τα ρούχα που φοράει, που είναι πιθανό να είναι βαμβακερά. Για την καλλι-
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

έργεια του βαμβακιού έχουν χρησιμοποιηθεί τεράστιες ποσότητες επικίν-

δυνων φυτοφαρμάκων, π.χ. μεθυλ-παραθείο ή και DDT (αν το βαμβάκι
προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ). Ίχνη από αυτά τα χημικά ανιχνεύονται
συχνά στα ρούχα που φοράμε.
5
 ΑΠΟ
•Τα αρώματα που φοράμε
ε ή τα αποσμητικά χώρου που χρησιμοποιο ΤΑ ΕΠΙΚΙΝΔΞΥΙΝΚΑΑ
και τα οποία μπορεί να περιέχουν επικίνδυνα χημικά. Σαμπουάν, βερνίκ
για νύχια, λοσιόν κι άλλα χημικά για την περιποίηση του σώματος συχν ΚΑΙ ΤΟ Α
περιέχουν αρώματα στα οποία όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκτού
αλλεργία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπολογίζεται ότι πάνω από 4-8 εκατομ- ΣΤΑ ΠΡΑΣΙΝΚΑ
μύρια άτομα είναι αλλεργικοί σε αρωματικές ενώσεις. Ακόμα και σε παι-
δικά παιχνίδια εντοπίζονται αρωματικές ενώσεις που ξεπερνούν τα όρια ΧΗΜΙ
ασφαλείας. Σε έρευνες το 2000 εντοπίστηκαν σε καταναλωτικά προϊόντα
και παιδικά είδη εξαιρετικά επικίνδυνες και τοξικές ουσίες που
παραμένουν στο περιβάλλον, όπως το ΤΒΤ (τριβουτυλοκασσίτε- -
υο ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΧΗ
ρο, οργανική ένωση του κασσίτερου). Οι ενώσεις αυτές χρησιμο-
S συ μμ ετ έχ ει ενεργά στο Δίκτ νω ν Χη μι κώ ν
ποιήθηκαν ως βιοκτόνα στα υφαλοχρώματα για να μην προσκολ- ΟΓΕΙΟΣ SO σης Ελλή
ΤΤο Δίκτυο ΜΕΣ αι με πρ ω το βουλία της Ένω
λώνται στα ύφαλα των πλοίων οστρακοειδή, τα οποία μειώνουν μιουργείτ
ΜΕΙΑΣ που δη
την ταχύτητα που πλέουν τα σκάφη. Με διεθνή συμφωνία έχουν ν Π αν επ ισ τημίων γιατί:
και τω μένες
επιβληθεί απαγορεύσεις και περιορισμοί για την εφαρμογή τους και συντονισ
το ύν τα ι συ στηματικές α τη δη μόσια
στα σκάφη μεγάλου μήκους. ι απαι ύνων γι
1. Θεωρεί ότ τον περιορισμό των κινδ λλαπλούς επ
ι-
ενέργειες γι
α
μα ς τα υτ όχρονα σε πο ρά γο ντ ες
ν έκθεσή ενώσεις και
πα
•Τον αέρα που αναπνέουμε ε είτε μέσα σε κτίρια είτε στο αστικό υγεία από τη , καρκινογόνες ει ται για χα-
περιβάλλον. Στον αέρα του εσωτερικού των κτιρίων η σκόνη που ς ρύ πο υς ι αν πρ όκ
κίνδυνου ν, ακ όμ α κα
ν διαταραχώ
μεταφέρει συχνά και ρύπους, εκπομπές αερίων και στοιχείων από ενδοκρινικώ
τα οικοδομικά υλικά και τον εξοπλισμό, αποσμητικά και αρώμα- εν τρώσεις.
μηλές συγκ να ευαι-
τα, νικέλιο, χρώμιο, φορμαλδεϋδη, φθαλικά άλατα σε υλικά από οι πα ρα γω γοί αλλά και ς
να ενθαρρυν
θούν καταναλωτέ
πλαστικό PVC σε συνδυασμό με μικροσωματίδια που προέρχονται
2. Θα πρέπει νη τέ ς κα ι οι χρήστες / ικ ασ ία .
ν οι ερευ γωγή διαδ
από τις καύσεις πετρελαίου μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες ή και σθητοποιηθού ύν αλ λα γέ ς στην παρα πρ οϊ όν τα ,
άσθμα. ώστε να συντ
ελεστο ικ ά στ ο πε ριβάλλον ς.
φ ιλ ικασ ίε
περισσότερο γωγικές διαδ
Στόχος είναι ρι βα λλ οντικά παρα ν Π ΡΑ ΣΙΝΗΣ
ς πε ιων βραβ εί ω
Σε μια έρευνα που έκανε με τη βοήθεια μοντέλων σε υπολογιστή πιο υπεύθυνε σπ ισ η ετ ήσ ία κα ι τις
ε τη θέ την Ιταλ
(QSAR/SAR) το Γραφείο Προστασίας Περιβάλλοντος της Δανίας εξετά- Υποστηρίζουμ γί νε τα ι στ η Βρετανία,
ως
στηκαν 50.000 χημικές ουσίες και σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του ΧΗΜΕΙΑΣ, όπ
μοντέλου περίπου 20.000 χημικές ουσίες ταξινομήθηκαν ως «μεταλλα- ΗΠ Α . και
πιστήμια αλλά
ξιογόνες», «καρκινογόνες», δερματολογικά αλλεργιογόνες», «τοξικές» ή
ή τη ς έρ ευ νας στα πανε ν Π ΡΑ ΣΙ ΝΗ
«επικίνδυνες για το υδάτινο περιβάλλον». Μερικές χημικές ουσίες μπορεί 3. Στηρίζει μι
α στροφ
τι ς βα θμ ίδ ες προς τη ι στ η
σης σε όλες συμβάλλε
να έχουν περισσότερες από μία από αρνητικές επιδράσεις. Προς το πα- της εκπαίδευ έρ γο πο υ παράγεται να σε ις στ ο
ε και το οι επιπτώ
ρόν σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Λίστα με τις Επικίνδυνες Ουσίες (Annex 1 ΧΗΜΕΙΑ, ώστ αλ λά κα ι να μειωθούν γα στ ηρ ίω ν
της Οδηγίας 67/548) περιέχει μόνο 5.000 χημικά, ενώ η χημική βιομη- βιώσιμη ανάπ
τυξη
ργ ία τω ν διαφόρων ερ
από τη λειτου .
χανία έχει ταξινομήσει περίπου 4.000 χημικές ουσίες. περιβάλλον ιακές σχολές
σχ ολ εί α κα ι πανεπιστημ
σε ν, ώστε
ησ η τω ν καταναλωτώ
ει την ευαισθ
ητοπ οί λλον (π.χ. μη
ιλ ικ ά στο περιβά α
ουν προϊόντα
πι ο φ χυρή πίεση γι
ε να δη μι ου ργηθεί μια ισ ικ ασ ίε ς.
ώματα) ώστ αδ
ραγωγικές δι
υπεύθυνες πα
ροϊόντα και σε
ν εργασίας
ργ ία πρ άσ ινων θέσεω νο σε ευ -
στη δημιου ναμικό και αν
ερχόμε
έτ ει
μα ντ ικ ό δυ δε ν δι αθ
με ση Ελλάδα
δομένο ότι η ευνο-
ίπεδο. Με δε βι ομ ηχ αν ία, μπορεί να
ι βα ρι ά κρ ής και
υναμική κα ήτων μι
ρα γω γι κώ ν δραστηριοτ κα ι πρ άσ ινα
τυξη πα
βα σί ζο ντ αι σε φυσικά
μακας που θα
ς
Ν. Χρυσόγελο
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

6
 Ε ΙΝ Α Ι Ο Κ Ο Σ Μ Ο Σ ΜΑΣ.
ΠΟΣΟ ΩΡΑΙΟΣ ΤΑ
ΑΠΕΙΡΑ ΠΡΟΪΟΝ KETS,
ΣΤΑ SUPER MAR
ΝΕΕΣ ΑΠΙΘΑΝΕΣ ΦΑΡΜΟΓΕΣ,
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕOMPUTERS
ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ, C Α
ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΑΛΛ ΕΥΓΜΑΤΑ,
ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΕΠΙΤ ΖΩΗ ΜΑΣ
ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗ Ι ΚΑΛΥΤΕΡΗ.
ΕΥΚΟΛΟΤΕΡΗ ΚΑ
ΑΥΤΗ Η ΑΝΟΔΟΣΠΙΠΕΔΟΥ
ΤΟΥ ΒΙΟΤΙΚΟΥ Ε ΑΞΥ ΑΛΛΩΝ
ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ, ΜΕΤ ΠΤΥΞΗ
ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ.
ΤΗΣ ΧΗΜΙΚΗΣ Β ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ
Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΜΙΚΩΝ
ΣΥΝΘΕΤΙΚΩΝ ΧΗ ΕΙ
ΕΠΑΙΞΕ ΚΑΙ ΠΑΙΖ Ο.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟΙΑ, ΣΥΧΝΑ
ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΚΑΠ ΜΙΚΑ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ, ΧΗ.
ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ..

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

7
 ανάπτυξη της χημικής βιομηχανίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο

Η Πόλεμο ήταν αλματώδης. Στο διάστημα 1930-1985 η παγκόσμια

παραγωγή διπλασιαζόταν κάθε 7 με 8 χρόνια και μέχρι σήμερα παρα-
μένει ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους της βιομηχανίας. Σε πολλές,
μάλιστα, από τις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες η χημική βιομηχανία απο-
τελεί σημαντικό παράγοντα του εξαγωγικού εμπορίου. Το 1930 η παραγωγή
των οργανικών χημικών ήταν 1 εκατομμύριο τόνοι/ έτος και το 1998 έφθα-
σε περίπου τους 400 εκατομμύρια
Περίπου 100.000 χημικά είναι καταχωρημένα στη λίστα EINECS
(European Inventory of Existing Commercial Chemicals Substances) που
περιέχει χημικές ουσίες καταχωρημένες πριν το 1981, δηλ. ουσίες που πα-
ρήχθησαν πρώτη φορά πριν το 1981 και ονομάζονται «Υπάρχουσες Ουσί-
ες». Παραμένει αβέβαιο, πόσες από αυτές τις ουσίες συνεχίζουν να παρά-
γονται στις μέρες μας. Οι εκτιμήσεις ποικίλουν και κάνουν λόγο για 30.000
– 70.000 χημικά. Επιπλέον, 3.000 ουσίες έχουν καταχωρηθεί στη λίστα
ELINCS (European List of Notified Chemical Substances). Η λίστα αυτή
αφορά χημικά που παράχθηκαν για πρώτη φορά μετά το 1981, τα οποία
ονομάζονται «Νέες Ουσίες».
Ενώ για τις νέες ουσίες υπάρχει ένας ικανοποιητικός αριθμός ελέγχων, δε
μπορούμε να ισχυριστούμε το ίδιο και για τις υπάρχουσες ουσίες. Η τότε ΕΟΚ
ανάγκασε τους παραγωγούς χημικών μετά το 1981, να παρέχουν κάποια
κρίσιμα στοιχεία για την επικινδυνότητα και τοξικότητά τους. Κι ενώ υσσωρεύσιμα
προβλέπονταν να γίνει κάτι ανάλογο και για τις Υπάρχουσες Ουσίες αν για 10 3 ανθεκτικά, βιοσ ες χημικών:
δε ίγμ ατ α αί ματος αναλύθ ηκ
απ ό 7 δι αφ ορ ετικές κατηγορί
–που αποτελούν και τη μεγάλη πλειοψηφία- κάτι τέτοιο δεν πραγμα- Τα ταν
, που προέρχον
τοποιήθηκε. και τοξικά χημικά
,
Έτσι σήμερα, δεν υπάρχουν τα απαραίτητα δεδομένα τοξικότητας
Ν Ο Χ Λ Ω Ρ ΙΩ Μ Ε Ν Α ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝTΑ
και ασφάλειας για το 86% των χημικών που παράγονται και διακινού-
1. ΟΡΓΑ ΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ DD .Ε.)
ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΥΤΑ ΕΧΟΥΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΕΙ ΣΤΗΝ Ε
νται σε μεγάλες ποσότητες στην Ε.Ε. ή με άλλα λόγια, για τις ουσίες

(ΑΡΚΕΤΑ ΑΠΟ ΑΕΝΑ ΔΙΦΑΙΝΥΛΙΑ - PCBS

που παράγονται σε ποσότητες μεγαλύτερες του ενός τόνου ανά έτος.
Συγκεκριμένα:
• Για το 14% υπάρχουν διαθέσιμα μόνο τα βασικά δεδομένα, συμπε-
2. ΠΟΛΥΧΛΩΡΙΩΑΜ Υ Σ Ε Χ Ε Ι ΣΤΑ Μ ΑΤ ΗΣΕΙ ΣΤΗΝ Ε.Ε.)
ΤΟ
ριλαμβανομένου ποσοστού 3% για το οποίο υπάρχουν πλήρη δεδο-
(ΠΟΥ Η ΠΑΡ ΓΩΕΓΗ Π ΙΒ ΡΑ Δ ΥΝΤΙΚΑ ΦΛΟΓΑΣΡΙΣΤΕΙ)
μένα
3. ΒΡΩΜΙΩ Μ Ε Ν Α ΙΟ
• Για το 86% υπάρχουν δεδομένα λιγότερα από τα απαιτούμενα, συ-
Ρ ΙΚ Ε Σ Χ Ρ Η ΣΕ ΙΣ Α ΥΤΩΝ ΕΧΟΥΝ ΠΕΡ
μπεριλαμβανομένου ποσοστού 15% για το οποίο δεν έχουμε κανένα (ΜΕ ΣΕΙΣ )
στοιχείο.
4. ΦΘΑΛΙΚΕΣ ΕΝΓΟΩΡΕΥΤΕΙ ΣΕ ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
(ΕΧΟΥΝ ΑΠΑ ΕΝΑ ΧΗΜΙΚΑ
Ό,τι λάμπει δεν είναι πάντα χρυσός. Μέσα στην πληθώρα των «κα-
λών» χημικών παρεισέφρησαν και αρκετά επικίνδυνα χημικά. Η ευφο-
Σ
ρία της τεχνολογικής επανάστασης και η ταυτόχρονη έλλειψη ελέγχων, 5. ΥΠΕΡΦΘΟΡΙΩΕΙΜΑΚΟΜΑ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ
συντέλεσαν στη δημιουργία ενός «πονηρού» τεχνητού παραδείσου. Όταν (ΔΕΝ ΥΠΑΡΧ
δημιουργήθηκαν κάποιες χημικές ουσίες πριν το 1981, κανείς δεν πληρο-
ΓΙ’ ΑΥΤΑ) ΟΣΧΟΙ
6. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΙΙΣΜΣΟΤΕΡΑ
φόρησε τους καταναλωτές και τις κυβερνητικές αρχές, ότι τα χημικά αυτά
δεν αποδομούνται στο περιβάλλον, αλλά έχουν την ιδιότητα να συσσω-
ρεύονται στο αίμα και το λίπος ανθρώπων και ζώων, όπου και παραμένουν (ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΡ ΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ)
για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μελέτες έχουν δείξει, ότι η παρουσία τέτοιων
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΠΑ
7. ΑΝΤΙΒΑΚΤΗΡΙΣΙΑΣΟΤΕΡΑ
χημικών («κοκτέιλ» χημικών) στον οργανισμό ανθρώπων και ζώων, μπορεί
να έχει σημαντικές αρνητικές συνέπειες, μιας και ορισμένα χημικά δρουν ως
ορμονικοί διαταρράκτες. (ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΡ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ)
Το WWF αναλογιζόμενο την κατάσταση κι ορμώμενο από την ανάγκη στήριξης
μιας νέας νομοθετικής πρότασης που συζητείται αυτό τον καιρό στο Ευρωπαϊκό
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ
.
Κοινοβούλιο (ο κανονισμός REACH) αποφάσισε να αναδείξει το πρόβλημα της αντιβακτηριακά)
ύπαρξης επικίνδυνων χημικών στον οργανισμό μας. τω ν Υπ ου ργ ών (εκτός από
μα
βρέθηκε στο αί
Έτσι, το WWF ξεκίνησε το 2003 μια σειρά «χημικών εξετάσεων», για την
Επιπλέον:
ανίχνευση επικίνδυνων χημικών στο αίμα ανθρώπων. Οι εξετάσεις έγιναν ς,
τους Υπουργού
με σκοπό να συνεισφέρουν στη συζήτηση για το νέο Ευρωπαϊκό κανονισμό
μι κά βρ έθ ηκ αν σε όλους D E (έ να ς μεταβολίτης
• 25 χη υ του p,p- D νο
(REACH), τονίζοντας τη σύνδεση των χημικών με την ανθρώπινη υγεία, κα-
συμπεριλ αμ βα νο μέ νο ση ς απαγορευμέ
νο υ D D T) , του HCB (επί
θώς έχει ήδη επιβεβαιωθεί επιστημονικά η εκτεταμένη ρύπανση της πανίδας μέ μένο
του απαγορευ 153 (βρωμιω
από τα χημικά. Από το 2003, το WWF έχει εξετάσει πάνω από 250 άτομα σε το μο κτ όν ο) και του BDE-
εν
ολόκληρη την Ευρώπη, και είναι μάλιστα η πρώτη φορά που άνθρωποι εξε- ό φλόγας). σε κάθε άτομ
ο.
επιβραδυντικ ανιχνεύθηκαν
τάστηκαν για μια ευρεία γκάμα συνθετικών χημικών. Δυο από τις σημαντικό- ν 33 χη μι κά
τερες ενέργειες που έγιναν είναι η λήψη και ανάλυση αίματος Υπουργών από • Τουλάχιστο
διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και Ευρωβουλευτών.
Η εξέταση των Ευρωπαίων Υπουργών Περιβάλλοντος και Υγείας
Τον Ιούνιο του 2004, το WWF έλαβε δείγματα αίματος από 14 Υπουργούς
της Ε.Ε. Οι Υπουργοί προέρχονταν από 13 διαφορετικές χώρες και ανάμεσα
τους ήταν και η Υπουργός Υγείας της Κύπρου, κ. Ακκελίδου, η οποία μετά
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

από πρόσκληση του WWF Ελλάς δέχθηκε να συμμετάσχει. Στην εξέταση

προσκλήθηκαν και οι Υπουργοί Υγείας και Περιβάλλοντος της Ελλάδας, οι
οποίοι όμως δε δέχθηκαν να λάβουν μέρος.

8
 ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΟΕΙΣΜΕ ΧΗΜΙΚΑ
ΕΠΙΒΑΡΥΜΕΝ ς βρ ίσκονταν μετα
ξύ των 47 εθ
0 0
ε-
3.
υλ ευ τέ το υ 2
α Ευρωβο εκέμβριο
Τριάντα εννέ ς πο υ εξ ετ άστηκαν το Δ λη νε ς Ευ ρω -
λοντών από
17 χώρε
μβ άν ον τα ν και οι τότε Έλ ης Π α-
έχοντες περιλα ιχάλ
Στους συμμετ λιώρη και Μ
σί νη Ζο ρμ πά, Μένη Μαλ αν για 101 συνθετικά
υρ
βουλευτές, Μ ματος αναλύθ
ηκ
ν παραπάνω
Τα δείγματα αί αναφέρθηκα
παγιαννάκης. τη γο ρί ες χη μι κώ ν πο υ
κά ).
ς κα κτηρια
χημικά (από τι ους και αντιβα ν χημι-
ς απ ό συ νθ ετικούς μόσχ έν α κο κτ έιλ επικίνδυνω
εκτό τή πε ρι εί χε
εθελον ρίες χημικών.
Το αίμα κάθε ό τις 5 κατηγο ν (πίνακας 1)
κών από κά θε μι α απ
μα όλ ω ν τω ν εξεταζόμενω
ηκαν στο αί
13 χημικά βρέθ από τα 101 χημικά. ν ήταν
αν 7 6 ν εξετασθέντω
• Ανιχνεύθηκ μό ς χη μι κώ ν στο αίμα τω ηκ αν ήτ αν 41.
ρος αριθ υ ανιχνεύθ
• Ο μεγαλύτε χη μικώ ν πο ν στο
σος όρος των χαν ένα κοκτ
έιλ χημικώ
54, ενώ ο μέ άσ τη κα ν εί λά συ σσ ω-
που εξετ ούνται αλ
Όλα τα άτομα τω ν οπ οί ω ν δεν αποδομ ησ ιμ οπ οι ού νται
λλά εκ υ χρ
αίμα τους, πο τα, χημικά πο ό με
στ ον ορ γα νισμό. Μάλισ μα ς, στ ον ίδιο βαθμ
ρεύοντ αι έο ν στ ο σώ μα ς τα P CBs
ύονται πλ σήμερα, χημι
κά (όπω
σήμερα ανιχνε αγ ορ ευ μέ να
ερα, απ
κάποια παλιότ ματα ως προς
και το D D T) .
ει ξα ν θε τικά αποτελέσ ν, δεν
μπορεί να έδ εξετασθέντω
Οι εξετάσεις ν χη μι κώ ν στο αίμα των συ νδ έο νται
ικίνδυνω να χημικά
την ύπαρξη επ ι τα συ γκ εκ ρι μέ
υγεία όσ ων
, ωστόσο, ότ ιπτώσεις στην
αποδεικνύουν αρ νη τι κέ ς επ
ς έλεγχο ς γι α τα
γκεκριμένες άρχει επαρκή
άμεσα με συ γι ατ ί δε ν υπ ο κα ι πε ρι σ-
Και αυτό, μικά. Παρόλα
αυτά, όλ
εξετάστηκαν. ρε ύσ ιμ α χη η, κά νο υν λόγο
υσσω πλανήτ
ανθεκτικά βιοσ α σημεία του α ανθρώ-
ρε ς έρ ευ νε ς, από διάφορ ριμέ νε ς επιπτώσεις γι
σότε με συ γκ εκ
χημικών
για συσχετισμό ότι η βιομη-
πους και ζώ α. οι εξ ετάσεις είναι
που επιβεβαι
ώ νο υν οστατεύσουν
Αυτό, όμως, έτ υχ αν έω ς τώρα να πρ α να το
νομοθέτες απ είναι αργά γι
χανία και οι επ ικ ίν δυ να χημικά. Δεν H πα ρέ χει μια
τους πολίτες
από τα κα νο νι σμ ός REAC ι
ι ο προτεινόμε
νο ς ν χημικών, κα
πετύχουν, κα όσ υρ ση τω ν επικίνδυνω ς τρ όπ ος
ιρία.. Η απ ο μόνο
μοναδική ευκα ουσίες, είναι -
στ ασ η το υς με ασφαλείς πλ αν ήτ η και να παραδώ
η αντικατά ίν ου με το ν ο πε -
ήσουμε να ρυ
πα υγιέστερ
για να σταματ ές έν α ασ φ αλέστερο και
χόμενες γενι
σουμε στις ερ
ριβάλλον.

Πίνακας 1. (Τα 13 χημικά)

p,p’-DDE Μεταβολίτης του απαγορευμένου DDT
Εξαχλωροβενζόλιο (HCB) Απαγορεύτηκε η χρήση του σαν εντομοκτόνο, ακόμα χρησιμοποιείται στη βιομηχανία
BDE 153 Ένας βρωμιωμένος διφαινυλαιθέρας (επιβραδυντικό φλόγας κυρίως σε ηλεκτρονικές συσκευές)
PCBs 52 και 74 Δυο μορφές των απαγορευμένων PCBs
7 διαφορετικά υπερφθοριωμένα χημικά Χημικά που χρησιμοποιούνται π.χ. για την κατασκευή αντικολλητικών σκευών
Δι-αιθυλ-εξυλ φθαλικός εστέρας (DEHP) Χρησιμοποιείται σαν πλαστικοποιητής σε πολλά προϊόντα από PVC
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

*Ο Πληθάρας Αχιλλέας είναι υπεύθυνος Εκστρατειών Πολιτικής, WWF Ελλάς

9
 ΝΕΡΟ
ΣΚΕΤΟ
ΦΑ Ρ Μ Α Κ Ι
ΧΗΜΙΚΑ
ΠΡΩΤΑ ΗΤΑΝ ΤΑ
Τ ΙΣ Β ΙΟ Μ Η Χ Α Ν ΙΕΣ. ΜΕΤΑ,
ΑΠΟ Π Ο ΤΗ Γ ΕΩΡΓΙΑ.
Μ Α Κ Α Α
ΤΑ ΦΥΤΟΦΑΡ Τ Ο ΝΕΡΟ
ΙΝ Δ Υ Ν Ο Σ Γ ΙΑ
Ο ΝΕΟΣ Κ Α Ι Ο Π Λ Ε ΟΝ ΑΠΙΘΑΝΟΣ
Α Σ Ε ΙΝ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Μ Σ Ν Α Α Ν Τ ΙΜ ΕΤΩΠΙΣΘΕΙ.
Κ Ο Λ Ο
ΚΑΙ Ο ΠΛΕΟΝ ΔΥΣ ΙΒ ΙΟ Τ ΙΚ Α , Ο Ρ Μ ΟΝΕΣ,
, ΑΝ Τ ΑΡΜΑΚΩΝ
ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ Π Ο Λ Ε ΙΜ Μ Α Τ Α Φ
ΚΑΙ ΑΛΛΑ Υ
ΚΑΤΑΠΡΑΫΝΤΙΚΑ Μ ΙΑ Κ Α Ι Υ Π Ο Γ Ε ΙΑ ΝΕΡΑ
Ο Λ Υ Ν Ο Υ Ν Κ Α Θ ΗΜΕΡΙΝΑ ΠΟΤΑ Η Σ Β ΡΥ Σ Η Σ ΜΑΣ.
Μ Ε Ρ Ο Τ
Φ Τ Α Ν Ο Υ Ν Α Κ Ο ΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟ Ν Α ΠΕΖΙ ΜΑΣ
ΚΑΙ Η Γ Ο Υ Ν Σ ΤΟ Τ Ρ
ΝΑ ΚΑΤΑΛ ΔΕΝ ΑΝΗΚΕΙ,
ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ Ε Σ Μ Ε P R O Z A K ,
» ΠΟΤΙΣΜΕΝ ΑΣΙΑΣ!
«ΤΡΕΛΕΣ ΓΑΡΙΔΕΣ Η Σ Φ Α Ν Τ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜ Ο Ν ΙΚ
Σ , Σ Τ Η Ν Σ Φ Α ΙΡ Α
ΔΥΣΤΥΧΩ
10
 Η

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

11
 ΡΕΣΙΑ
Α Λ Λ Ο Ν ΤΟ Σ hemistry)
εία (Green C
Πράσινη Χημ Χημείας με
ιλοσοφία της
Ηείναι μία νέα φ
βασική αρχή τη
ρι βά λλ ον το ς: «Ε
ν πρόληψη της
ίναι καλύτε
ία αποβλήτων
ρα να
ρύπανσης
προλαμ-
και τοξικών
με τη δημιουργ τά την δη-
τιμετωπίζουμε με
ν, παρά να τα αν ίες ».
ορες κατεργασ
γία τους με διάφ
try) εμφα-
(Green Chemis
Πράσινη Χημεία ό χώρο στις
ον επιστημονικ
κε δυναμικά στ το υ 20 ου αιώ-
λε υτ αί ας δεκαετίας
ς τη ς τε ία (Sustainable
ι Βιώσιμη Χημε
Ονομάζεται κα ι ο όρος Πρά-
ως επικρατήσε
mistry) έχει όμ από τον Paul
πο υ πρ ωτοεισήχθηκε
Χη με ία ν παρακάτω
έχει δώσει το
stas, ο οποίος
σμό:

«ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜ ΕΙΑ

ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜ ΟΠΟΙΗΣΗ
ΡΧΩΝ
ΕΝΟΣ ΣΥΝΟΛΟΥΜΑΟΓΗ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΕΙΩΝΕΤΑΙ
ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΑΙ
Η ΕΞΑΛΕΙΦΕΤ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
Η ΧΡΗΣΗ Ή Η ΟΥΣΙΩΝ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ Σ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ,
ΣΤΙΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Κ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ»
ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

12
 ρινές τροποποιήσεις φυσικών και/ή χημικών διεργασιών πρέπει να ελαχιστοποιηθούν ή να απο-
φεύγονται διότι τα στάδια αυτά απαιτούν επιπλέον αντιδραστήρια και δημιουργούν απόβλητα.
9. Κατάλυση: Καταλυτικά αντιδραστήρια, κατά το δυνατόν εκλεκτικά, υπερέχουν των αντιδραστηρί-
ων που επιβάλλει η στοιχειομετρία της αντίδρασης.
10. Σχεδιασμός αποικοδομήσιμων προϊόντων: Προϊόντα που αποικοδομούνται στο περιβάλλον
προς μη τοξικά προϊόντα και δεν διατηρούνται ανέπαφα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
11. Ανάλυση πραγματικού χρόνου για πρόληψη της ρύπανσης: Ανάπτυξη μεθόδων ανάλυσης
πραγματικού χρόνου που θα επιτρέπουν τον έλεγχο των διεργασιών όσον αφορά το σχηματισμό
επικίνδυνων ουσιών
μείωση των
ινης Χημείας: η 12. Ασφαλέστερη χημεία για την πρόληψη ατυχημάτων: Οι χρησιμοποιούμενες και παραγόμε-
Στόχοι της Πράσών που σχετίζονται με προϊόντα νες ουσίες σε μία χημική διεργασία πρέπει να επιλέγονται έτσι ώστε να υπάρχει ελάχιστη πιθανότητα
σι
επικίνδυνων ου αίτητα όχι μόνο
ες που είναι απαρ χημικών ατυχημάτων συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών, των εκρήξεων και της ανάφλεξης.
κα ι δι ερ γα σί Ζωής που έχει
η της Ποιότητας
για την διατήρησ ς Χημείας αλλά
ινω νία μας μέσω τη Β. Με τη Διεπιστημονικότητα
πετύχε ι η κο τεχνολογικών
ιτέ ρω προώθηση των . Η Πράσινη Χημεία δημιουργεί καινοτομίες τις οποίες πρέπει να εκμεταλλευθεί η Πράσινη Χημική
κα ι η πε ρα τρόπο βιώσιμο
ς Χημείας κατά Τεχνολογία δίνοντας έξυπνες λύσεις τις οποίες θα υιοθετήσει η βιομηχανία για την παραγωγή χημι-
επιτευγμάτων τη
κών προϊόντων με Καθαρή Τεχνολογία που σημαίνει μείωση της ρύπανσης, αύξηση της ασφάλειας
ά σινης
υ λο π ο ίη σ η τω ν στόχων της Πρ και αποδοχή από την κοινωνία.
Η
άνεται:
Χημείας επιτυγχ Η Πράσινη Χημεία χαρακτηρίζεται από «πολυεπιστημονικότητα» και η πραγματοποίηση των
γή των 12 στόχων της απαιτεί την συνεργασία μιας πολυεπιστημονικής ομάδας (Χημικοί, Χημικοί-Μηχανικοί,
ηση και εφαρμο
Α. Με την υιοθέτ έρευ- Βιολόγοι, Φυσικοί, Περιβαντολόγοι, Μηχανικοί, Οικονομολόγοι κ.ά.) με κεντρικούς συντελεστές
ινης Χημείας στην
Αρχών της Πράσ ανία. Οι
Χημικούς και Χημικούς Μηχανικούς, η οποία θα στηριχθεί από την πολιτεία, τη βιομηχανία και την
, την καινοτομία και τη βιομηχ κοινωνία γενικότερα.
να ι:
ινης Χημείας είνα
Αρχές της Πράσ να προλαμβά-ο
Είναι προτιμότερ
1. Πρόληψη: απ ό το να κατεργαζόμα- Γιατί η Πράσινη Χημεία εμφανίζεται τώρα ενώ οι επιδράσεις στο περιβάλλον
λητα
νουμε τα απόβ ε αφ ού σχ ηματιστούν.
ρίζο υμ και στον άνθρωπο από την παραγωγή και χρήση των χημικών προϊόντων
στε ή να τα καθα δοι σύνθεσης
ικ ον ομ ία Ατ όμων: Οι μέθο τα άτ ομ α είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια;
2. Ο όλ α
ζονται έτσι ώστε
πρέπει να σχεδιά να τό ν πε ρι σσ ό-
ν ή όσον το δυ
των αντιδρώντω οϊόν. Βασικοί λόγοι που απαντούν στο παραπάνω ερώτημα είναι:
ετ έχ ουν στο τελικό πρ
τερα να συμμ μικές συ νθ έ-
επικίνδυνες χη
3. Λιγότερο συ νθ ετικώ ν μεθόδων ώστε • Σήμερα οι χημικοί έχουν τη γνώση ώστε να σχεδιάζουν χημικές ενώσεις και χημικές παρα-
ός
σεις: Σχεδιασμ μιο υρ γο ύν ου σίες γωγικές διεργασίες οι οποίες είναι λίγο ή καθόλου επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία και το
χρ ησιμο πο ιο ύν και να δη ητ α στον περιβάλλον, ως αποτέλεσμα της συνεχώς αυξανόμενης ικανότητας των χημικών να διαχειρί-
να τοξικότ
ιστη ή καθόλου
που έχουν ελάχ ζονται εκλεκτικά και επιτυχώς τις χημικές ενώσεις σε μοριακό επίπεδο και να δημιουργούν τις
περιβάλλον.
άνθρωπο και το τε ρω ν χη μικώ ν κατάλληλες μη-τοξικές ενώσεις που χρειαζόμαστε.
ός ασφαλέσ
4. Σχεδιασμ οϊ όν τα πρ έπ ει να σχε- • Γνωρίζουν και διαχειρίζονται την τοξικότητα ως αποτέλεσμα της νέας γνώσης για το τι είναι
χημικά πρ
προϊόντων: Τα ελ εσ μα τικά για επικίνδυνο και τι ακίνδυνο.
στε να είναι αποτ
διάζονται έτσι ώ με ελ αχ ιστο πο ίη- • Το συνεχώς αυξανόμενο υψηλό κόστος της χρήσης και διάθεσης επικίνδυνων ουσιών.
σχεδιάστηκαν
τον σκοπό που
άς τους.
ση της τοξικότητ ι βοηθητικά
έσ τε ρο ι διαλύτες κα
5. Ασφαλ εύγεται ή Τα επιτεύγματα της Πράσινης Χημείας
: Η χρ ήσ η δι αλυτών να οφ απ
ίς.
μέσα είν αι αβ λα βε
μπορούν να εφαρμοστούν από τη βιομηχανία;
οιούνται να
όπου χρησιμοπ εργειακή αποτ
ελε-
Η χημική βιομηχανία πρέπει να υιοθετήσει την Πράσινη Χημεία και την Πράσινη Χημική
σμ ός γι α εν
6. Σχεδια ση τη ς απ αιτούμενης Τεχνολογία διότι είναι μία αναγκαιότητα για Βιώσιμη Ανάπτυξη. Τα κίνητρα τα οποία δίνει η
Μ είω
σματικότητα: ες χη μικές διεργασίες Πράσινη Χημεία και τα οποία είναι ελκυστικά για την βιομηχανία είναι ότι η Πράσινη Χημεία:
δι άφ ορ
ενέργειας στις τό ν συνθέσεις να
γίνο-
είν αι δυ να ι
και όπου οντος κα
ρασία περιβάλλ • Μειώνει τα απόβλητα
νται σε θερμοκ • Δίνει μη-τοξικά παραπροϊόντα
πί εσ η.
ατμοσφαιρική ν πρώτων υλώ
ν: Οι
• Μειώνει το κόστος
αν εώ σι μω
7. Χρήση αν ει να είναι ανανεώ
σιμες.
ς ύλ ες πρ έπ Μ η
πρώτε ραγώγων:
διαμέσων πα Η εξέλιξη στην έρευνα στον τομέα της Πράσινης Χημείας είναι ραγδαία και ήδη υπάρ-
8. Μείωση εν γα όπ ω ς προστατευτικές χουν καινοτομίες που η Πράσινη Χημική Τεχνολογία με έξυπνο τρόπο μπορεί και τις με-
πα ρά γω
απαραίτητα αποπροστασία,
προσω-
τατρέπει για άμεση εφαρμογή στη βιομηχανία ώστε να έχουμε Καθαρή Τεχνολογία παρα-
, πρ οσ τα σί α
ομάδες γωγής των αγαθών που χρειάζεται η κοινωνία μας. Εκτός από την υιοθέτηση της Πράσινης Χημείας
από την Βιομηχανία, απαιτείται η ενεργός συμμετοχή της Πολιτείας με την χάραξη πολιτικής στην έρευνα
στο τομέα της Πράσινης Χημείας και της Πράσινης Χημικής Τεχνολογίας η οποία θα οδηγήσει και στην
ανάλογη χρηματοδότηση των παραπάνω τομέων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ΟΑΣΑ έχουν υιοθετήσει την μεθοδολογία της Πράσινης και Βιώσιμης
Χημείας την έχουν εντάξει στην Έρευνα και Ανάπτυξη και σήμερα παράγονται «πράσινα» προϊόντα με
μεγάλη ετήσια παραγωγή.
Επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση με την προώθηση του REACH, νομοθεσία για τον έλεγχο των χημικών
ουσιών, προωθεί και ενισχύει την Πράσινη Χημεία και την Πράσινη Χημική Τεχνολογία και αυτό γίνεται
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

διότι αποτελούν την μοναδική διέξοδο για την αντικατάσταση των επικίνδυνων χημικών ουσιών με άλ-
λες, ακίνδυνες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

13
 Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΔΙΝΕΙ ΛΥΣΕΙΣ
ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΑΣ
ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ,
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΓΗ.
Απόβλητα - Επικίνδυνες χημικές ουσίες: Παράγονται κατά τη βιο-
μηχανική παραγωγή αγαθών που χρειάζεται ή ζητά η κοινωνία μας. Η Πρά-
σινη Χημεία μειώνει ή εξαλείφει, στη πηγή τους, τη δημιουργία αποβλήτων,
επικίνδυνων χημικών ουσιών με επανασχεδιασμό σε μοριακό επίπεδο των
χημικών προϊόντων και των διεργασιών.
Τοξικά: Παράγονται κατά τη βιομηχανική παραγωγή αγαθών, την παρα-
γωγή και χρήση ενέργειας και τη μη βιώσιμη αγροτική παραγωγή. Η Πράσινη
Χημεία έχει την δύναμη και την ικανότητα να σχεδιάζει και να αντικαθιστά
τοξικές χημικές ουσίες ή προϊόντα με αντίστοιχα μη-τοξικά.
Ενέργεια: Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας (ηλεκτρική, οικιακή,
βιομηχανική, μεταφορές) η οποία σήμερα παράγεται κυρίως από μη-ανα-
νεώσιμες πηγές προκαλεί βλάβες στο περιβάλλον: διοξείδιο του άνθρακα,
εξάντληση φυσικών πόρων, εξορύξεις και γεωτρήσεις, τοξικές ουσίες. Η
Πράσινη Χημεία συμβάλλει στη μείωση της ενέργειας από μη-ανανεώσιμες
πηγές με την αποδοτική ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενέργειας (φωτο-
βολταϊκά στοιχεία, υδρογόνο, κελιά καυσίμων, βιοκαύσιμα). Επίσης η Πρά-
σινη Χημεία εξοικονομεί ενέργεια με τη χρήση καταλυτικών μεθόδων και
σχεδιασμό μεθόδων με λιγότερα στάδια για τα ήδη παραγόμενα προϊόντα.
Μείωση πρώτων υλών από φυσικούς πόρους. Η χρήση μη-ανα-
νεώσιμων πρώτων υλών για παραγωγή ενέργειας και αγαθών μειώνει τους
φυσικούς πόρους και δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον.Η Πράσινη
Χημεία προωθεί την παραγωγή αγαθών και βασικών πρώτων υλών με ανα-
νεώσιμες πρώτες ύλες: Βιομάζα, Διοξείδιο του άνθρακα κ.ά.
Παγκόσμιες αλλαγές (κλίμα, θερμοκρασία υδάτων ωκεανών,
χημεία της στρατόσφαιρας). Η διοχέτευση στο περιβάλλον χημικών
ουσιών και κυρίως διοξειδίου του άνθρακα δημιουργεί όλα τα παραπάνω
προβλήματα. Η Πράσινη Χημεία μετατρέπει το διοξείδιο του άνθρακα από
απόβλητο σε πρώτη ύλη και αντικαθιστά τοξικούς πτητικούς διαλύτες και
νερό στις βιομηχανίες αλλά και σε καθημερινές εφαρμογές.
Παραγωγή τροφής: Υπάρχει αυξημένη ζήτηση τροφής λόγω αύξησης
του πληθυσμού της Γης, αν και υπάρχει άφθονη τροφή η οποία όμως δεν εί-
ναι δίκαια κατανεμημένη. Αυτό σημαίνει χρησιμοποίηση όλο και μεγαλυτέρων
ποσοτήτων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων που ρυπαίνουν το περιβάλλον.
Η Πράσινη Χημεία αναπτύσσει: Φυτοφάρμακα που επιδρούν μόνο στον ορ-
γανισμό στόχο και αποικοδομούνται σε ασφαλή παραπροϊόντα, λιπάσματα
και πρόσθετα που χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρότερες ποσότητες, σε σχέ-
ση με τα συμβατικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα, με μέγιστο αποτέλεσμα
και μεθόδους χρησιμοποίησης των γεωργικών αποβλήτων αποδοτικά για το
περιβάλλον και την οικονομία.
Σκουπίδια: Η συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων σκουπιδιών έχει δυ-
σμενείς επιδράσεις στο περιβάλλον λόγω έλλειψης ανακύκλωσης και υλι-
κών (πλαστικά πολυμερή) που δεν βιοαποικοδομούνται. Η Πράσινη Χημεία
προωθεί την ανακύκλωση και παράγει υλικά που βιοαποικοδομούνται, ανα-
κυκλώνονται ή μετατρέπονται σε βασικές πρώτες ύλες.
Καθαρό νερό: Η ποσότητα του καθαρού νερού στον πλανήτη μας είναι
πολύ μικρή και η διατήρησή του είναι ζωτικής σημασίας. Το καθαρό νερό
μειώνεται διότι χρησιμοποιείται στη βιομηχανία και μετά τη χρήση του είναι
απόβλητο που περιέχει διάφορες επικίνδυνες χημικές ουσίες. Ρυπαίνεται
από τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα και όλες εν γένει τις δραστηριότητες
στο πλανήτη μας που συνδέονται με την αυξημένη ζήτηση καθαρού νερού. Η
Πράσινη Χημεία προστατεύει το καθαρό νερό με το σχεδιασμό μεθόδων πα-
ραγωγής που δεν χρησιμοποιούν το νερό ή άλλους επικίνδυνους διαλύτες
ή δεν παράγουν επικίνδυνες και τοξικές ενώσεις που μπορούν να εισέλθουν
στο υδρολογικό κύκλο.
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

*Ο Κωνσταντίνος Πούλος είναι Καθηγητής του Τμήματος Χημείας

του Πανεπιστημίου Πατρών και Συντονιστής του Ελληνικού Δικτύου Πρά-
σινης Χημείας Τηλ.2610996228,2610997172.Fax 2610997118
Email: C.Poulos@chemistry.upatras.gr

14
 Κ Α Ι Ε Π Τ Α Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΤΩΡΑ
ΑΝ
Α Ι Σ Ε Ε Υ Ρ Ω Π Α ΪΚ Ο ΕΠΙΠΕΔΟ
ΣΥΖΗΤΕΙΤ
Λ Α Γ Η Σ Τ Ο Υ Ν Ο Μ ΟΘΕΤΙΚΟΥ
Η ΑΝΑΓΚΗ ΑΛ ΟΥ ΔΙΕΠΕΙ ΤΑ ΧΗΜΙΚΑ,
ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΟΙ ΑΠΟ ΜΑΣ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ
ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡ ΓΙΑ ΑΥΤΑ, ΠΟΣΟ ΜΑΛΛΟΝ
ΣΧΕΔΟΝ ΤΙΠΟΤΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕ ΤΟΥΣ.
ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΓΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ
ΚΙ ΟΜΩΣ, Η ΑΝΑ, ΕΙΔΙΚΑ ΑΠΟ ΤΟΤΕ
ΕΙΝΑΙ ΥΠΑΡΚΤΗΕΚΑΘΑΡΑ
ΠΟΥ ΦΑΝΗΚΕ ΞΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ
ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΤΟΥΣΕ
ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΔΥΝΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΝΑ ΠΑΡΕΧΕΙ ΠΛ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
ΓΙΑ ΤΑ ΧΗΜΙΚΑ ΑΙ ΚΑΙ
ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ,
ΔΙΑΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ
ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΝΑ Α ΕΠΙΠΕΔΑ
ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚ
ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΟΝΤΟΣ
ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΣΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟ
ΥΓΕΙΑΣ

α Αχιλλέα
*Του Πληθάρ

με την έκδοση
μι κά έγ ινε το 1967, για
η για τα χη ώτης Οδηγίας
πρώτη ρύθμισ ή Κ οι νότητα της πρ 8 /E EC ).

Η Ευρω πα ϊκ 7 /5 4
από την τότε αν ση τω ν Χημικών (6 πρ ο-
ση και Επισήμ δεν χρειάζον
ταν να
την Ταξινόμη σα γω γείς χημικών απ λώς απαι-
τές κα ι ει Ο δη γί α
Οι κατασκευασ ρο χή δε δο μένων. Η ρα γωγός ή
να έλεγχο ή πα ας, εάν ο πα
κα νέ ου σί
βο ύν σε ήμανση μι ας εί να είναι
τούσε ταξινό
μηση και επισ αν ότ ι η ουσία μπορ
γνώριζε ή υπ
οπ τε ύο ντ Περιορισμούς
ο εισαγωγέας νέ α Ο δηγία για τους επι-
1976 ακολού
θη σε την Οδηγία, θα
βλαπτική. Το 6 /7 4 9 /E EC ). Σύμφωνα με πο ιω ν χη μι κών
ικών (7 χρήση κά
στη Χρήση Χημ ισμοί στην παραγωγή και ν ελέγχων
ν πε ρι ορ ς τω ν απαραίτητω
βάλλοντα μα . Το βά ρο
τητα έπεφτε
στις
ούσαν πρόβλη την επικινδυνό
που δημιουργ οδ ει κν ύο υν υ πε ρι ορ ισ μού
ι με τρ ήσ εω ν που απ χθ εί ότ ι τα οφέλη το
κα οδ ει
έπρεπε να απ
αρχές, ενώ θα μι ου ργ ού μενο κόστος. οδεικνύεται η
βλα-
υπερβαίνουν
το δη
ίν ει κα νε ίς , έπρεπε να απ οφ ασ ισ τεί η
καταλαβα του, πριν απ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

κο λα ρο ς
Ό πω ς εύ
χημικού στο
πλ ήρ ες εύ υ θα απ εί-οδ
πτικότητα ενός αν οι νο μο θέτες αυτοί πο
ήτ στος.
Ταυτόχρονα, ίζονταν το κό
λήψη μέτρων. νό τη τα και θα επιμερ
ικ ιν δυ
κνυαν την επ
15
 Καινούριες Οδηγίες, Κανονισμοί, Τροποποιήσεις προσπαθούν να συμπλη-
ρώσουν το νομοθετικό κενό. Αυτή τη στιγμή περίπου 40 διαφορετικά νομο-
θετήματα σχετίζονται με την παραγωγή, χρήση και ασφάλεια των συνθετικών
χημικών. Όμως, το παρόν νομοθετικό σύστημα για τα χημικά, βασίζεται στη
λογική «αποδείξτε τη βλαπτικότητα». Όλα τα χημικά επιτρέπονται μέ-
χρις ότου αποκαλυφθεί ότι κάποια εξ αυτών προκαλούν ανήκεστες βλάβες
στους ανθρώπους και το περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προκλη-
θούν προβλήματα σε μεγάλο επίπεδο, προτού αρχίσει

Η Σ Τ Ω Ν ΧΗ Μ ΙΚ Ω Ν η έρευνα και ο έλεγχος για τις αιτίες που τα προκάλε-

ΡΥ Θ Μ ΙΣ
ΕΠΑΡΚΟΥΣ σαν. Το βάρος της απόδειξης πέφτει αποκλειστικά και
ΑΝΤΗΣΗ μόνο στους «παθόντες» κι όχι στους θύτες.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝ .ΤΟ 1
Α ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΙ
9 9 8 , ΣΕ ΣΥ Ν
ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕΝΝΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ Ε.Ε, ΑΠΟΤΑ ΦΑΣΙΖΕΤΑΙ
ΧΗΜΙΚΑ,
ΤΩΝ ΑΡΧΗΓΩΝ ΤΣΗΩ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΕΙ Η
Η ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩ Ν Α ΕΠ ΙΤ ΕΥ Χ Θ ΕΙ Η ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΤΙΚΟΣ.
ΩΣΤΕ ΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΕΠ ΛΛΟΝ
Π Ρ Ο ΣΤΑ ΣΙ Α Π Ο Λ ΙΤ Η ΙΤΡΟΠΗ
Ν ΣΤ Η Ν ΕΥ Ρ Ω Π Α ΪΚ
ΤΟ, ΑΝΑΘΕΤΟΥ Υ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΣΚΟΠΟ ΑΥΞΗ ΕΝΟΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ.
ΤΗ ΣΥΝΤΑ ΙΑΣ ΣΕ
Θ Α ΕΙ Χ Ε Τ Η Ν Π Ρ ΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕ ΟΠΕΡ ΚΑΙ ΕΓΕΝΕΤΟ:
ΠΟΥ
ΕΤ Α , ΣΥ ΓΚ ΕΝ Τ Ρ ΩΝΕΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑΣ,
ΙΤΡΟΠΗ ΜΕΛ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟ
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΕΙ ΤΙΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥΣ ΣΤ ΤΗΓΙΚΗΣ
ΚΑΤΑΓΡΑΦ ΙΔΕΙ ΤΗ «ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟ ΤΗ ΡΧΑΗΜΙΚΩΝ»
ΚΑΙ ΕΚΔ ΕΛ Λ Ο Ν ΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΡΙΟΥ 2001. Πλήθος συζητήσεων κι αναλύσεων ακολούθησαν
ΓΙ Α Μ ΙΑ Μ
ΣΤΙΣ 13 ΦΕΒΡΟΤΥΑΗΓΙΚΗΣ ΗΤΑΝ
από τότε, για να φτάσουμε στην πρόταση για τον
κανονισμό REACH τον Οκτώβριο 2003. Πολλά
ΠΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑ
Ο ΑΠΩΤΕΡΟΣ ΣΚΡΟΟΚΥΠΤΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ θετικά στοιχεία, όμως, της Λευκής Βίβλου είχαν

ΠΤΥΞΗ ΟΠΩΣ Π ΗΛΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ

αποσυρθεί από την πρόταση, προφανώς ύστερα
Η ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝ(1Α992) ΚΑΙ Η ΕΓΓΥΗΣΗ ΕΝΟΣ ΥΨΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. από τις πιέσεις που άσκησαν όσοι συστηματικά
ΤΟΥ ΡΙΟ Σ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΠΥΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
αντιτίθενται σε κάθε νομοθέτημα που στόχο έχει
Τ Η Σ Α Ν Θ ΡΩ ΠΙΝ Η την προστασία της δημόσιας υγείας και του πε-
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΙ Η ΑΤΟΣ REACH. ριβάλλοντος. Απογοητευόμαστε που βλέπουμε
ΣΤΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜ ότι ο Κανονισμός έχει αποδυναμωθεί σε σχέση
με το αρχικό κείμενο, παρά την τότε αντίθετη άποψη των ευρωβουλευτών.
Όμως ακόμα κι έτσι, ο κανονισμός REACH παραμένει μια ευπρόσδεκτη ρυθ-
μιστική αλλαγή. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά του:

KANONIΣΜΟΣ
REACH
ΧΗΜΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

16
Τι είναι ο Κανονισμός REACH;
Η λέξη REACH προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων Registration,
Evaluation, Authorization of Chemicals (Καταχώρηση, Αξιολόγη-
ση και Αδειοδότηση Χημικών). Απλοποιεί το ισχύον πολύπλοκο
σύστημα για την έγκριση νέων χημικών και θέτει περιορισμούς για
τα χημικά που υπάρχουν στην αγορά εδώ και πολλά χρόνια (πριν
το 1981). Ο κανονισμός REACH έχει σχεδιαστεί ως μια ολοκλη-
ρωμένη προσέγγιση στον έλεγχο της παραγωγής, της εισαγωγής
και της χρήσης των χημικών στην Ευρώπη. Σκοπός είναι η δημι-
ουργία ενός συστήματος που βασίζεται σε πληροφορίες σχετικά με
τα χημικά -αντί για τη μέχρι σήμερα άγνοια- και θα διασφαλίζει ότι
χρήσιμες πληροφορίες ασφαλείας είναι διαθέσιμες σε εκείνους
που χρησιμοποιούν χημικά.
Καταχώρηση
Είναι η διαδικασία κατά την οποία οι παραγωγοί χημικών θα υποχρεούνται
να στείλουν έναν φάκελο καταχώρησης στον Οργανισμό Χημικών που θα
συσταθεί γι’ αυτόν το λόγο. Ο φάκελος θα περιέχει δεδομένα ασφαλείας
και θα αφορά μόνο χημικά που παράγονται σε ποσότητες άνω του 1 τόνου
ετησίως. Οι πληροφορίες που απαιτούνται εξαρτώνται από την ποσότητα πα-
ραγωγής. Μάλιστα, για τα χημικά που παράγονται σε ποσότητες 1-10 τον./
έτος απαιτείται η ελάχιστη δυνατή πληροφόρηση. Η καταχώρηση θα γίνει
σταδιακά σε μια περίοδο 11 ετών, προκειμένου να συλλεχθούν οι απαραίτη-
τες πληροφορίες για τα «υπάρχοντα χημικά», δηλ. τα χημικά που ήρθαν για
πρώτη φορά στην αγορά πριν το 1981. Το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του
REACH, παρέχει μεγάλα χρονικά περιθώρια στη χημική βιομηχανία για την
καταχώριση των χημικών που παράγει, και συγκεκριμένα:
Έτη για την καταχώριση Κατηγορία χημικών
Χημικά σε ποσότητες
>1.000 τον./έτος, καθώς
και χημικά >1 τον./έτος
3 έτη μετά την έναρξη ισχύος
που θεωρούνται καρκινογόνα,
του κανονισμού REACH
μεταλλαξιογόνα και τοξικά
στην αναπαραγωγή
(κατηγορία 1 και 2).
Χημικά σε ποσότητες
6 έτη μετά την έναρξη ισχύος
100-1.000 τον./έτος
11 έτη μετά την έναρξη Χημικά σε ποσότητες
ισχύος (μάλλον 2018) 1-100 τον./έτος
Αξιολόγηση
Ειδικοί από κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε., θα αξιολογήσουν τα δεδομένα
ασφαλείας ορισμένων χημικών, ειδικά εκείνων που παράγονται σε μεγα-
λύτερες ποσότητες (>100 τον./έτος) και εκείνων που προκαλούν ιδιαίτερη
ανησυχία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε «αδειοδότηση», «περιορισμούς» ή σε
καμία περαιτέρω ενέργεια.
Αδειοδότηση
Τα χημικά πολύ υψηλού κινδύνου θα υποβάλλονται σε διαδικασία αδειοδό-
τησης. Αρχικά, θα προσδιοριστούν και θα ιεραρχηθούν και κατόπιν θα δίδε-
ται το δικαίωμα στη βιομηχανία να υποβάλει πειστικά στοιχεία, αν θέλει να
συνεχίσει να χρησιμοποιεί αυτά τα χημικά. Ο κανόνας είναι να αντικαθίστανται
τα επικίνδυνα από άλλα ασφαλή εναλλακτικά, εκτός κι αν η χημική βιομηχα-
νία αποδείξει ότι υπάρχει επαρκής έλεγχος του ρίσκου που προκύπτει από τη
χρήση των χημικών και ότι η κοινωνικοοικονομική αξία υπερτερεί του κινδύ-
νου. Ως χημικά πολύ υψηλού κινδύνου ορίζονται τα:
• καρκινογόνα, μεταλλαξιογόνα και τοξικά
στο αναπαραγωγικό σύστημα (CMR)
• ανθεκτικά, βιοσυσσωρεύσιμα και τοξικά (PBT)
• πολύ ανθεκτικά και πολύ βιοσυσσωρεύσιμα (vPvB)
• χημικά ισοδύναμου επιπέδου ανησυχίας, π.χ. ορμονικοί διαταράκτες
Θεωρούμε ότι ο κανονισμός REACH είναι μια μοναδική στα χρονικά ευκαιρία
για ασφαλέστερα χημικά και καλύτερες συνθήκες υγείας των ανθρώπων και
της πανίδας. Όμως, κάποια σημεία του κανονισμού χρήζουν βελτιώσεων,
προκειμένου να διασφαλίσουμε ένα ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας.
Αυτό που ζητάμε είναι:
• Να κλείσει το χάσμα που επιτρέπει τη συνεχιζόμενη χρήση επικίνδυνων
χημικών, ακόμη κι όταν υπάρχουν ασφαλείς εναλλακτικές ουσίες. Σύμ-
φωνα με το προτεινόμενο σύστημα αδειοδότησης, θα επιτρέπεται η χρήση
επικίνδυνων χημικών αν υπάρχει «επαρκής έλεγχος», πράγμα που δεν θα
έπρεπε να ισχύει, ειδικά όταν υπάρχουν διαθέσιμα ασφαλή εναλλακτικά.
• Την εξέταση όλων των επικίνδυνων χημικών κατά τη διαδικασία
αδειοδότησης. Τα κριτήρια που υπάρχουν για την είσοδο των επικίνδυνων
χημικών στην διαδικασία αδειοδότησης, θα πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτα,
ώστε να είμαστε σίγουροι ότι ο κανονισμός REACH θα ασχοληθεί με όλα
τα χημικά ιδιαίτερης ανησυχίας κι όχι μόνο με κάποια από αυτά.
• Την παροχή επαρκών δεδομένων ασφαλείας για τα χημικά που πα-
ράγονται σε ποσότητες 1 –10 τον./έτους. Στο προσχέδιο του κανονισμού
REACH περιέχονταν 3 τεστ ασφαλείας για τα συγκεκριμένα χημικά. Δυστυ-
χώς, οι έλεγχοι αυτοί δεν συμπεριλαμβάνονται στην παρούσα πρόταση για
το REACH. Η επαναφορά τους θεωρείται επιβεβλημένη, ώστε να κριθεί αν
τα χημικά σε ποσότητες 1-10 τον./έτος θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη
υγεία και το περιβάλλον.
• Αξιόπιστα δεδομένα ασφαλείας για τα χημικά που περιέχονται σε ει-
σαγόμενα προϊόντα. Πρέπει να δοθούν διαβεβαιώσεις ότι τα εισαγόμενα
χημικά, θα τυγχάνουν ίδιας μεταχείρισης, όπως και τα χημικά που παράγο-
νται στην Ε.Ε.
• Το δικαίωμα των Πολιτών της Ε.Ε. στη γνώση. Οι καταναλωτές και
οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν ποια χημικά περιέχονται
σε προϊόντα που χρησιμοποιούν, παράγουν ή καταναλώνουν. Η πρόταση
REACH, προς το παρόν, εξασφαλίζει τη ροή πληροφοριών για χημικές ου-
σίες και παρασκευάσματα. Ωστόσο, η εν λόγω ροή διακόπτεται μόλις ένα
χημικό εισαχθεί σε ένα προϊόν. Οι μεταγενέστεροι χρήστες του προϊόντος
αυτού δεν έχουν καμία πληροφόρηση ως προς τα χημικά που περιέχει,
ούτε έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν τις πληροφορίες αυτές από τον
προμηθευτή τους. Πρέπει να υπάρχει σήμανση στα προϊόντα που περιέ-
χουν επικίνδυνα χημικά (ορμονικούς διαταράκτες κ.τ.λ.), ενώ απαιτείται
ένας μηχανισμός που θα επιτρέπει τη διάχυση της πληροφόρησης σε
όσους το επιθυμούν.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η τελική πρόταση του κανονισμού REACH από την Ευ-
ρωπαϊκή Επιτροπή περιέχει έναν πολύ «στενό» ορισμό της έννοιας
«ισοδύναμου επιπέδου ανησυχίας», που το WWF θεωρεί ότι δεν
θα προστατεύσει κατάλληλα τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
*Ο Πληθάρας Αχιλλέας είναι υπεύθυνος Εκστρατειών Πολιτικής,
WWF Ελλάς
17
 Η ΟΔΗΓΙΑ
ΣΕΒΕΖΟ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ
ΧΗΜΙΚΑ ΚΑΙ
ΑΙ
ΜΕΓΑΛΑΑ
ΑΤΥΧΗΜ
ΗΜΑΤΑ

*Της Κατερίνας Πελεκάση

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

18
 ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

19
 Υπό το πρίσμα πρόσφατων βιομηχανικών ατυ- γία 2003/105/ΕΚ, αποτελούν την ισχύουσα
χημάτων, αλλά και μελετών που πραγματοποίησε Κοινοτική Νομοθεσία σε θέματα πρόληψης και
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με αντικείμενο τις καρκι- αντιμετώπισης Βιομηχανικών Ατυχημάτων Μεγά-
νογόνες και επικίνδυνες για το περιβάλλον ουσί- λης Έκτασης (ΒΑΜΕ).
ες, έγινε φανερό ότι η Οδηγία Seveso II έπρεπε Η Ελληνική νομοθεσία έχει εναρμονιστεί με το
να τροποποιηθεί, ώστε να διευρυνθεί το πεδίο κοινοτικό δίκαιο όσο αφορά στην εφαρμογή της
εφαρμογής της. Η διαρροή κυανίου που ρύπανε Οδηγίας Seveso ΙΙ και ήδη είναι προς τελική δια-
το Δούναβη μετά το ατύχημα της Baia Mare στη μόρφωση νέα Κοινή Υπουργική Από- ελεί σημαντι-
Ρουμανία τον Ιανουάριο του 2000, το ατύχημα φαση, η οποία θα αποτελεί την εναρ- τη ν πρ όληψη που αποτ -
Πέρ α απ ό υγή μεγάλων βι
με τα πυροτεχνήματα στην πόλη Enschede της μόνιση με την Οδηγία 2003/105/ΕΚ. τατο πα ρά γο ντα για την αποφ ότι για τη ν
κό σαφές
υχημάτων, είναι
Ολλανδίας το Μάιο του 2000 και η έκρηξη σε ομηχανικών ατ επ ιπτώ σε ω ν είν αι
ενδεχομένων την
εργοστάσιο λιπασμάτων στην Τουλούζη τον Σε-
Βιομηχανικές Εγκαταστάσεις ελαχιστοποίηση στ ός σχ εδιασμός από
πτέμβριο του 2001, απέδειξαν ότι διεργασίες που τη τα τό σο ο σω ημ άτ ω ν,
απαρ αί τοιων ατ υχ
στην Ελλάδα που υπάγονται αντιμετώπιση τέ
δεν αναφέρονταν στην Οδηγία Seveso ΙI, όπως πολιτεία για την του κοινού για το ν τρ όπ ο
εργασίες αποθήκευσης και επεξεργασίας στο στις διατάξεις η εν ημ έρ ω ση ις.
όσο και τις περιπτώσε
της Οδηγίας Seveso κριθεί σε αυτές
πλαίσιο της εξορυκτικής δραστηριότητας, η απο- που θα ανταπο Πλαισίου Στή-
υ Γ΄ Κοινο ού τικ
θήκευση πυροτεχνικών ουσιών ή η αποθήκευση Στο πλαίσιο το Ε.ΧΩ.Δ.Ε. μετα
ξύ
νται από το Υ.Π ίσκο-
λιπασμάτων με βάση το νιτρικό αμμώνιο, ενδέχε- Στη χώρα μας ο αριθμός των βιομηχα- ριξης υλοποιού , τα οπ οί α βρ
ής τα εξής έργα
ται να έχουν σοβαρές συνέπειες. νικών εγκαταστάσεων που υπάγονται στις άλλων και τα εξ
Έτσι, σε συνδυασμό με μελέτες που πραγματο- διατάξεις της Οδηγίας Seveso είναι 115 νται σε εξέλιξη :
ποιήθηκαν από την Επιτροπή σε στενή συνεργα- και σε αυτές συμπεριλαμβάνονται διυλι- πισης Τεχνο-
Σχ εδ ίων Αντιμετώ
σία με τα κράτη-μέλη η Οδηγία Seveso II τρο- στήρια, χημικά, υγραέρια, υγρά καύσιμα, 1. Σύ ντ αξ η ης Έκτασης
ημάτων Μεγάλ
ποποιήθηκε, με την Οδηγία 2003/105/ΕΚ που φυτοφάρμακα, λιπάσματα και εκρηκτικά. λογικών Ατυχ καταστάσεις τη
ς
ομηχανικές εγ
ψηφίστηκε στις 16/12/2003. Με την τροποποί- Τα βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτα- για όλες τις βι ικίνδ υν ες ου σί-
αχειρίζονται επ
ηση αυτή: σης που έχουν συμβεί στην Ελλάδα σε βιο- χώρας που δι εις της Οδηγία
ς
κα ι υπ άγ ον ται στις διατάξ
μηχανικές εγκαταστάσεις που υπάγονται στις ες
• Μειώνονται ορισμένες κρίσιμες ποσότη- διατάξεις της Οδηγίας Seveso είναι τα εξής: Seveso ΙΙ. εσματικός
υ έρ γο υ είναι ο αποτελ
τες επικίνδυνων για το υδάτινο περιβάλ- Στόχος το οθούν με σαφή
, έτ σι ώστε να αποδ
λον ουσιών, προστίθενται νέες ουσίες • Πυρκαγιά σε εγκαταστάσεις πετρε- σχ εδ ια σμ ός αίτητα στοιχεία
τρόπο τα απαρ
στον κατάλογο με τις καρκινογόνες ου- λαιοειδών στη Jet Oil στη Θεσσαλο- και λειτουργικό τιμετώπιση βιομ
ηχανικών
ιτυ χή αν
σίες και αλλάζουν τα χαρακτηριστικά τα- νίκη (24/2/1986). για τη ν επ ετοιμότητα των
κα ι να ενισχυθεί η
ξινόμησης για τα λιπάσματα και ειδικότε- • Πυρκαγιά σε δεξαμενόπλοιο σε προ- ατ υχ ημ άτ ω ν α άμεσης και
ν και η ικανότητ
ρα το νιτρικό αμμώνιο και τις εκρηκτικές βλήτα των ΕΛΔΑ στον Ασπρόπυργο αρμόδιων αρχώ ειαστεί.
έμβασης όταν χρ
ύλες, με αποτέλεσμα να υπαχθούν στις (6/7/1989). οργανωμένης επ ιε ς Ενημέρω-
ηρ ω μέ νες Ενέργε α
διατάξεις της Οδηγίας περισσότερες επι- • Ανάφλεξη σε μονάδα φυτοφαρμά- 2. Ο λο κλ ης Κοινού γι
κίνδυνες βιομηχανικές δραστηριότητες. ση ς κα ι Ευ αισθητοποίησ ν Ατ υχ η-
κων στα Λιπάσματα Δραπετσώνας νικώ
πιση Βιομηχα
• Χαράσσονται κατευθυντήριες γραμμές (16/1/1992). την Αντιμετώ Έκ τα ση ς. Το έργο υλο-
Μ εγ άλ ης ,
για τον καθορισμό βάσης δεδομένων, • Ανάφλεξη και πυρκαγιά στην ΠΕΤΡΟ- μάτω ν Δυτικής Αττικής
ιεί τα ι πι λο τικ ά στις περιοχές ίας κα ι Δυ -
η οποία θα χρησιμοποιηθεί για την αξι- ΛΑ. Η ανάφλεξη συνέβη σε αέριο μίγ- πο ρινθ
. Θεοδώρων Κο
ολόγηση της συμβατότητας μεταξύ των μα ελαφράς νάφθας-προπανίου-βου- Περάματος, Αγ υ έρ γο υ είν αι η
νίκης.Σκοπός το
εγκαταστάσεων οι οποίες καλύπτονται τανίου, με αποτέλεσμα 13 νεκρούς και τικής Θεσσαλο ηση του κοινο
ύ
ημ έρ ω ση κα ι ευαισθητοποί υχ ημ άτω ν
από την Οδηγία και των περιοχών που 15 τραυματίες (1/9/1992). εν ών Ατ
πιση Βιομηχανικ
• Διαρροή τοξικών αερίων κατά την εξα- για την αντιμετώ ιτε υχ θε ί μέ σα
βρίσκονται, ώστε να διευκολυνθεί ο ς, η οποία θα επ
γωγή καταλύτη στη μονάδα ανακτή- Μεγάλης Έκταση ν ενεργειών
προγραμματισμός της χρήσης γης.
α αρ ιθ μό ολοκληρωμένω ού
σεως θείου της MOTOR OIL HELLAS απ ό έν ομή ενημερωτικ
(ό πω ς πα ρα γωγή και διαν εκ πα ίδ ευ ση
Τέλος, σημειώνεται ότι η Οδηγία Seveso II στους Αγ. Θεοδώρους Κορινθίας, με σεις,
ωτικές εκδηλώ
αποτέλεσμα 3 θανάτους (9/9/2002). υλικού, ενημερ ν κ. λπ .).Αξ ίζε ι να
(96/82/ΕΚ) μαζί με την τροποποίηση της, Οδη- μοδίων φορέω
υπαλλήλων αρ η πρώτη συστη-
ι αυ τό το έργο είναι
σημειωθεί ότ ς για ενημέρω-
ια στη χώρα μα
ματική προσπάθε ώ πισης έκτακτης
πο λι τώ ν σε θέματα αντιμετ
ση ήματα.
ομηχανικά ατυχ
ανάγκης από βι

ΟΔΗΓΙΑ
ΟΔ
ΣΕ
ΣΕΒΕΖΟ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ
ΧΗΜΙΚΑ
ΜΕΓΑΛΑ
ΑΤΥΧΗΜ
ΗΜΑΤΑ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

* Η Κατερίνα Πελεκάση
είναι Φυσικός- Μετεωρολόγος Μsc,
Υπάλληλος Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.,
Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού

20
 ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

21
 ΒΙΟ Μ Η Χ Α Ν Ι Α
ΚΑ Ι Π ΡΑ Σ Ι Ν Η
ΧΗΜΕΙΑ
Του Μιχάλη Χ
άλαρη *
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

22
 υιοθετήσει η βιομηχανία για την παραγωγή χημικών προϊόντων με καθαρή
τεχνολογία, που σημαίνει μείωση της ρύπανσης, αύξηση της ασφάλειας και
αποδοχή από την κοινωνία. Η Πράσινη Χημεία είναι ελκυστική στην βιομηχα-
νία για τρεις βασικούς λόγους:

• Μειώνει τα απόβλητα
• Δίνει μη-τοξικά παραπροϊόντα
• Μειώνει το κόστος
Η Χημική Βιομηχανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Η.Π.Α. έχει υιοθετήσει την
εκ τό ς απ ό τη μεθοδολογία της Πράσινης Χημείας, την έχει εντάξει στην Έρευνα και Ανάπτυξη
αιτούν ,
ν επίτευξη της απ και και σήμερα παράγονται «πράσινα» προϊόντα με μεγάλη ετήσια παραγωγή.
σι μό τη τα κα ι οι τρόποι για τη αι σθ ητ οπ οί ησ η των πολιτών
βιω ής , τη ν ευ ν Χη -

Η ν υποδομ λή νω
δημιουργία έργω νης. Η Ένωση Ελ
φ ω ση στ άσ ης κοινωνικής ευθύ ετ εί τη ν Π ρά σινη Χημεία Βιομηχανικές εφαρμογές Πράσινης Χημείας
τη διαμόρ
αυ τή τη ν κα τεύθυνση, υιοθ σι να εν ισ χυ θε ίη
νη προς ας έτ
μικών εργαζόμε τής φιλοδοξώντ νατό-
ήν ει το ελ λη νικό δίκτυο αυ ιώ ν κα ι η δι εύρυνση της δυ Ο μέσος όρος ζωής του ανθρώπου στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν 45
και συστ λλ ον τικ ώ ν πλ ηρ οφ ορ
οφ ία τη ς Π ρά σινης έτη. Σήμερα ο μέσος όρος ζωής στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι 80 έτη,
ρι βα στη Φ ιλ οσ
διάδοση των πε ς των πολιτών Ανάπτυ-
ρης πρόσβαση για την Βιώσιμη γεγονός στο οποίο η συμβολή της χημείας είναι τεράστια συμμετέχοντας
τητας της ελεύθε εί ότι είναι βασικός παράγοντας ώ ν για κα τα στροφή με το σχεδιασμό και τη σύνθεση φαρμάκων. Η βιομηχανία των φαρμάκων
Χημείας και να
δειχθ των απειλ
γο ς είν αι ότ ι η πλειονότητα με τη χη μι κή ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί από τις πλέον ρυπογόνες καθόσον για κάθε χιλιό-
λό υ σχετίζοντ αι
ξη. Ένας άλλος ρί ω ς αυ τέ ς πο τα ι ο χη μι κό ς. γραμμο παραγόμενου φαρμάκου παράγονται από 50-250 χιλιόγραμμα
τος και κυ οιεί ή χειρίζε
του περιβάλλον υλ ικ ά πο υ πα ράγει, χρησιμοπ τη χη μι κή βι ομη- αποβλήτων. Ετσι η Πράσινη Χημεία ήταν και είναι μία πρόκληση για τη
του, προέρχοντα
ι από υ χημικού με
ετ αι απ ό το ευρύ κοινό, το υ πε ρι βά λλ ον τος είναι φαρμακοβιομηχανία. Το 1992 η BHC παρασκευάζει το Ibubrofen (Advil,
Η ταύτιση, που
γίν πανση το
τη ς οπ οί ας η συμβολή στη ρύ ή εικ όν α το υ χημικού. Nurofen κ.ά. ) με βάση τις αρχές της Πράσινης Χημείας μειώνοντας τα
χανία κύρια – α επ ηρ εά σε ι την κοινωνικ απόβλητα κατά 94% σε σχέση με τη προηγούμενη μέθοδο παραγω-
ει σίγουρ
σημαντική – έχ σί α τη ς χρ ήσης των γής από την εταιρία BOOTS. Το φάρμακο για την κατάθλιψη Sertraline
ωρίζει τη ση μα
αι ίσ ω ς ο μο ναδικός που γν ης κα ι γι’ αυ τό πιστεύω, (Zoloft), επανασχεδιάζοντας τη σύνθεσή του σύμφωνα με τις αρχές
Ο χημικός είν ντ ικής τους δρ άσ κα λ-
ι τη ς ση μα ση ς κα ι στ ην της Πράσινης Χημείας, παράγεται με εξοικονόμηση 140 τόνων/έτος
ν αλλά κα ς αντιρύπαν
χημικών ουσιώ αν άπ τυ ξη της τεχνολογία λύ με γά λη . TiCl4, 150 τόνων/έτος διαλύματος 50% υδροξειδίου του νατρίου και
υ στ ην δυνητικά πο
η προσφορά το τικ ής συ νείδησης είναι ταυτόχρονα μειώνονται τα απόβλητα διαλύματος 35% υδροχλωρικού
λλ ον
λιέργεια περιβα ία εν ώ οι επ ιδ ρά- οξέος κατά 150 τόνους/έτος και του οξειδίου του τιτανίου κατά 440
σινη Χημε
υ εμ φ αν ίζε τα ι σήμερα η Πρά θρ ω πο είν αι γν ωστές τόνους/έτος.
ι πο ι στο άν
Οι βασικοί λόγο τω ν στ ο περιβάλλον κα ί έχ ου ν τη γνώση
ν πρ οϊ όν ρα οι χη μι κο
σεις των χημικώ αι στο ότι σήμε διεργασίες οι
χρόνια οφείλετ ς παραγωγικές
Οι διαλύτες είναι το βασικό συστατικό μιας χημικής αντίδρασης,
εδώ και πολλά μι κέ ς εν ώ σε ις κα ι χη μι κέ
υγ εία κα ι το περι- χρησιμοποιείται σε πολλή μεγάλη αναλογία σε σχέση με τα αντιδρώ-
ζουν χη ανθρώπινη
ώστε να σχεδιά θό λο υ επικίνδυνες στην ότ ητ α τω ν χημικών ντα, σε όλα τα στάδια της παραγωγής και μετά το πέρας της αντί-
ή κα νόμενης ικ αν
οποίες είναι λίγο μα τη ς συνεχώς αυξα εν ώ σε ις σε μοριακό δρασης απομακρύνονται και αποτελούν τον κύριο όγκο των απο-
οτ έλ εσ μι κέ ς
βάλλον ως απ ι επιτυχώς τις
χη
σεις που χρεια
-
αι εκλεκτικά κα μη-τοξικές ενώ
βλήτων τα οποία συνήθως είναι τοξικά. Η Πράσινη Χημεία προτείνει
να διαχειρίζοντ ργ ού ν τις κα τά λλ ηλ ες
ητ α ω ς απ οτ έλ εσ μα και χρησιμοποιεί «αντιδράσεις χωρίς διαλύτη ή διαλύτες που
δη μι ου αι την τοξικ ότ
επίπεδο και να ρί ζο υν και διαχειρίζοντ Ακ όμ η το συνεχώς είναι μη-τοξικοί και επαναχρησιμοποιούνται όπως το νερό,
ης γν ω ίνδ υν ο.
ζόμαστε. Επίσ τι είν αι επ ικ ίνδ υνο και τι ακ ικ ίνδ υν ω ν ου σιών υπερκρίσιμοι διαλύτες, ιονικοί διαλύτες κ.α.».
ς για το ης επ
της νέας γνώση στ ος τη ς χρ ήσης και διάθεσ
ηλό κό
αυξανόμενο υψ χυρό κίνητρο.
ό το υς χρ ήσ τες τους είναι ισ λ-
Για παράδειγμα, οι πτητικοί οργανικοί διαλύτες (VOC), χλωριωμέ-
απ
τις οπ οί ες πρ έπει να εκμετα νοι διαλύτες, CFC, HCFC, αντικαθίστανται από το «υπερκρίσιμο
ινοτομίες οίες θα
ία δημιουργεί κα νοντας έξυπνες λύσεις τις οπ διοξείδιο του άνθρακα», το οποίο ανακυκλώνεται και επανα-
Η Πράσινη Χημε Τε χν ολ ογ ία δί χρησιμοποιείται, σε εφαρμογές όπως το οικολογικό στεγνό
νη Χη μι κή
λευθεί η Πράσι καθάρισμα, καθαρισμός μετάλλων, καθαριστικό στη βι-
ομηχανία ημιαγωγών, στην εκχύλιση φυσικών προϊόντων (καφές
χωρίς καφεϊνη, μπαχαρικά και γενικά παραλαβή φυσικών προϊό-
ντων), διογκωτικό του πολυστυρολίου, χρωματογραφία στήλης για
λήψη φαρμάκων υψηλής καθαρότητας στη φαρμακοβιομηχανία.

Η Πράσινη Χημεία προτείνει και αντικαθιστά στοιχειομετρικές αντιδράσεις

με καταλυτικές, με αποτέλεσμα τη μείωση των αποβλήτων και τη χρήση εν-
διάμεσων τοξικών αντιδραστηρίων. Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε την κα-
ταλυτική καύση του φυσικού αερίου η οποία παράγει οξείδια του αζώ-
του λιγότερα από 1ppm (όριο 10ppm) ενώ η μη καταλυτική καύση παράγει
150-250 ppm. Η υδροκινόνη (καλλυντικά, φωτογραφία, αντιοξειδωτικό)
με ετήσια παραγωγή 50.000 τόνων παρασκευάζεται σε ένα στάδιο με κατα-
λύτη Ζεόλιθο και ένα πράσινο οξειδωτικό το υπεροξείδιο του υδρογό-
νου και τα απόβλητα μειώνονται κατά 96%. Καταλύτες μετατροπής των
αερίων καύσης των αυτοκινήτων. Παραγωγή βιοκαυσίμων (αιθανόλη),
το αδιπικό οξύ (βασική πρώτη ύλη για πλαστικά και νάϋλον με ετήσια παρα-
γωγή 5.000.000 τόνοι) παράγεται με βιοκατάλυση από τη γλυκόζη της βι-
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

ομάζας (ανανεώσιμη πρώτη ύλη). Επίσης στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια
έχει αναπτυχθεί η έρευνα σε ένα ανταγωνιστικό πεδίο αιχμής και πιο συγκε-
κριμένα στο πεδίο της εφαρμοσμένης ομοιογενούς κατάλυσης με σύμπλοκα

23
 διεργασίες σε διαλύτες φιλικούς προς το περιβάλλον, διεργασίες που συνι-
στούν την «πράσινη» κατάλυση. Συγκεκριμένα, συνθέτονται υδατοδιαλυτοί
καταλύτες, οι οποίοι έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να ξαναχρησιμοποι-

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
ηθούν καθώς τα προϊόντατης αντίδρασης διαχωρίζονται εύκολα από αυτούς,
αφού οι τελευταίοι παραμένουν στην υδατική φάση. Με την τεχνολογία αυτή
ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ επιλύονται σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα με την αντικατάσταση των

ΧΗΜΕΙΑ μους» συναρμ

οτές του φωσφ
βλαβερών οργανικών διαλυτών από το νερό.
όρου,
λλο,
με «κ αι νο τό ι με το μέ τα
μετάλλων μετά
πτωσης ες πο υ συ ζευγνύοντα ν- Η Πράσινη Χημεία εξοικονομεί ενέργεια με επανασχεδιασμό αντιδράσε-
φ έρ ου ν επ ιπ ρόσθετες ομ άδ
Η έρ ευ να πε ριλαμβάνει σύ τη
ων, με την ανάπτυξη κατάλληλων υλικών για φωτοβολταϊκά στοιχεία
οι οποίοι υς δράσ η. τών σε
νο ντ ας έτ σι τη ν καταλυτική το γή τω ν νέ ω ν αυτών καταλυ ς που μειώνουν το κόστος της μετατροπής ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρι-
αυξά
κτ ηρ ισ μό κα ι την εφαρμο ικ ού εν δι αφ έρ οντος, όπω κή, με την ανάπτυξη κατάλληλων πολυμερών για τις μεμβράνες κελιών
θεση, το χαρα επ ιστημονικού κα
ι βιομηχαν
οί α φθηνά πετροχ
η-
ις υψ ηλ ού κα τά τη ν οπ υδρογόνου, με νέα λιπάσματα χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον και φυ-
αντιδράσε λίωσης, τους. Οι
η αν τίδ ρα ση της υδροφορμυ σε αλ δε ΰδ ες και παράγωγά τοφάρμακα νέας γενιάς «φιλικών στο περιβάλλον».
είναι έπονται ομηχανίες
κά πρ οϊ όν τα (αλκένια) μετατρ χη μι κέ ς κα ι φ αρμακευτικές βι οπ οι -
μι αι απ ό αστικ
χρησιμοποιούντ των οποίων πλ Ένα άλλο πρόσφατο παράδειγμα είναι η κατασκευή, από τη συνεργα-
ενώσεις αυτές ηθ ώ ρα ς πρ οϊόντων, μεταξύ δη μο φ ιλ ή αντιφλεγ-
ν πα ρα σκ ευ ή πλ όν τα (ό πω ς τα σία 12 βιομηχανιών, μιας πλαστικής σακούλας «περιορισμένης δι-
για τη υτικά προϊ ίνεται στη
, αγ ρο χη μι κά και φαρμακε ox en ). Η έρ ευ να αυτή επεκτε ετ α- άρκειας ζωής», η οποία ονομάζεται Neosac, με σκοπό να απαντήσουν
ητ ές ι napr νθεση. Μ
κα ibuprofen κα ν ασύμμετρη σύ έτσι στις επικρίσεις για την εκτεταμένη ρύπανση του περιβάλλοντος, που
μονώδη φάρμα ορ φ ω ν κα ταλυτών για τη αι απ ό χειρόμορφα
η νέ ω ν χε ιρ όμ χν ά απ οτ ελ ού ντ προκαλούν οι πλαστικές σακούλες. Η σύνθεση της Neosac συνδυάζει
σύνθεσ οϊόντα συ ειδώλου -
άλ λω ν, τα φ αρμακευτικά πρ αι με δύ ο μο ρφές με σχέση ή- το πολυαιθυλένιο (PE) με μια πρόσθετη ύλη, που επιτρέπει τη μετατροπή
ξύ
ή μό ρι α πο υ εμφανίζοντ πρ αγ μα το πο ιηθεί με τη χρ του πολυαιθυλενίου σε υλικό, που διασπάται στη φύση. Η Neosac έχει
μόρια (δηλαδ εση των οποίω
ν μπορεί να
στην ανάπτυξη
νέων
έν ου ), η σύ νθ φ ασ η δί νε τα ι τη δυνατότητα να διασπάται πλήρως, αν βρεθεί ελεύθερη στη φύση,
αντικειμ ιαίτερη έμ ογενείς
χε ιρ όμ ορ φ ω ν καταλυτών. Ιδ να χρ ησ ιμ οπ οιηθούν σε ομοι καθώς το φως, το οξυγόνο και η ζέστη την υποβάλλουν σε μία φω-
ση ειμένου
στημάτων, προκ τοχημική διαδικασία, που επιφέρει τη διάσπασή της. Η διαδικασία δι-
καταλυτικών συ
άλυσης δεν παράγει παρά νερό, CO2 και βιομάζα, άρα καμία ουσία, που να
ρυπαίνει το έδαφος και να επηρεάζει την ανάπτυξη των φυτών και την πανί-
δα. Όταν φυλάσσεται μακριά από το φυσικό φως, χρειάζεται από ένα μέχρι
τρία χρόνια για να αποσυντεθεί, σε βαθμό, που δεν είναι ορατό δια γυμνού
οφθαλμού. Το νέο οικολογικό προϊόν κοστίζει 25%-30% περισσότερο από
την κλασική πλαστική σακούλα και η κυκλοφορία του έχει ήδη αρχίσει από
καταστήματα και μεγάλα εμπορικά κέντρα στη Γαλλία κυρίως.

Οφέλη
Με βάση τα παραπάνω παραδείγματα είναι ορατό
ότι η Πράσινη Χημεία είναι βασικός παράγοντας
της Βιώσιμης Ανάπτυξης και τα οφέλη
από την υιοθέτησης της για την οικονομία,
εκτός αυτών για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, είναι ότι:

• Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΡΥΠΑΙΝΕΙ
ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
• ΒΕΛΤΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ
ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
• Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
ΕΧΕΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
• Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
• Η ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΝΕΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

* Ο Μιχάλης Χάλαρης
είναι Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών

24
 ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

25
 H ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ
Τ Η Σ Κ Α Θ Η Μ
Πάγκαλου
*Του Σπύρου

Ο Υ Σ ΙΕ Σ « Ε ΙΣ Β Α Λ ΛΟΥΝ»,
ΠΟΣΕΣ
Α Θ Ε Μ Ε ΡΑ Σ ΤΟ Σ ΠΙΤΙ ΜΑΣ;
ΑΛΗΘΕΙΑ, Κ ΟΝΟ
ΠΟΛΛΕΣ, ΚΙ ΟΧΙ ΟΜΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΙΔΙΟΙ.
ΟΣΕΣ ΜΕΤΑΦΕΡ ΕΡΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΕΡΑ,
ΠΟΛΛΕΣ ΜΕΤΑΦΩ ΣΤΑ ΡΟΥΧΑ ΜΑΣ,
ΤΗ ΣΚΟΝΗ, ΠΑΝ Σ ΚΑΘΑΡΙΣΤΙΚΑ,
ΣΤΑ ΚΑΘΕ ΛΟΓΗ ΤΑΡΙΕΣ, ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ
ΧΡΩΜΑΤΑ, ΜΠΑΟΙΟΥΜΕ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ.
ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠ ΙΝΑΙ ΜΑΚΡΥΣ.
Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ
ΠΟΣΟ ΑΒΛΑΒΗ ΙΣΜΟ ΜΑΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝ ΛΛΟΝ;
ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑ ΜΕΙΩΣΟΥΜΕ
ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ;
ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ Τ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

26
 Πολλές ουσίες, κύρια οργανικές, μπορεί να προκαλέσουν, όταν εκτεθού-
με σε αυτές, ενοχλήσεις στα μάτια και στο αναπνευστικό σύστημα (μύτη, λαι-
μός), πονοκεφάλους, απώλεια συντονισμού, ναυτία, ζημιές στο συκώτι, τα
νεφρά και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Μερικές οργανικές ουσίες (όπως
μερικοί διαλύτες χρωμάτων, φορμαλδεΰδη και βενζόλιο) μπορούν να προ-
καλέσουν καρκίνο στα ζώα, ενώ τις υποψιαζόμαστε ότι προκαλούν καρκίνο
και στους ανθρώπους. Τέτοιες ύποπτες ουσίες βρίσκονται μέχρι και σε πε-
νταπλάσια συγκέντρωση μέσα στο σπίτι σε σχέση με το εξωτερικό περιβάλ-
λον και προέρχονται από χρώματα, λάκκες, διαλύτες, εντομοκτόνα, απολυ-
μαντικά, εντομοαπωθητικά, αποθηκευμένα καύσιμα, είδη αυτοκινήτου κ.λπ
Πολλά από τα συστατικά ουσιών οικιακής χρήσης προκαλούν σε μερι-
κούς ανθρώπους ιδιαίτερα αλλεργικά συμπτώματα ακόμα και σε εκθέ-
σεις σε μικρές συγκεντρώσεις. Το σύνδρομο ονομάζεται πολλαπλή χημική
ίτι μας. Μεγάλος
ου σι ώ ν εισ βάλουν στο σπ ώπινη
ευαισθησία (MC) και μπορεί να προκληθεί από ένα πλήθος χημικών. Κυρίως
νας μεγάλος αρ
ιθ μό ς ες για την ανθρ
ς είναι επικίνδυν υπεύθυνα για αυτό το σύνδρομο είναι τα διάφορα πετροχημικά προϊόντα,

Έ τις ου σί ες αυ τέ
αριθμός από περιβάλλον. δηλαδή προϊόντα που έχουν παραχθεί με πρώτη ύλη το πετρέλαιο, τα οποία
ροφικές για το :
υγεία και καταστ ών γίνεται μέσω περιέχονται στις περισσότερες οικιακής χρήσης ουσίες. Θεωρείται ότι τα παι-
αυ τώ ν τω ν επ ικίνδυνων ουσι διά, οι ηλικιωμένοι, και οι άνθρωποι με αλλεργικές ασθένειες είναι πιο ευαί-
Η είσοδος
ι της σκόνης,
α. του αέρα κα υσικού αερίου
σθητοι στις χημικές ουσίες από τους υπόλοιπους. Μερικοί άνθρωποι μπορεί
ύδρευσης και φ που εισέρχονται
β. τω ν δι κτ ύω ν
υς σε αν τικ είμ ενα και άτομα να είναι γενετικά ευαίσθητοι. Υποστηρίζεται ότι οι επαναλαμβανόμενες μικρές
ησής το
γ. της προσκόλλ παπούτσια ) ι στο σπίτι.
εκθέσεις ή μια μεγάλη υψηλή έκθεση στους χημικούς παράγοντες κατά τη
στο σπ ίτι (π .χ . στ α
πρ οϊ όν τω ν που εισάγοντα διάρκεια του χρόνου μπορούν να οδηγήσουν το σώμα να χάσει τη δυνατό-
ών των διάφορ
ω ν διάφορα τρό-
δ. των συστατικ γο ρί ας αποτελούν τα - τητά της αποτοξίνωσης. Αυτό μπορεί να ευαισθητοποιήσει το ανοσοποιητι-
τελευταί ας κα τη τα της καθημερι
Ενα μέρος της τα δι άφ ορ α χρηστικά προϊόν το άρ θρ ο. Ο κό σύστημα και έτσι το άτομο να αποκτήσει αναφυλαξία σε μια ουσία που
όλοιπο θεί αυτό
φιμα, ενώ το υπ ν θα επικεντρω ορεί προηγουμένως δεν είχε. Τα συμπτώματα πολλαπλής χημικής ευαισθησίας
τα ς στ ην αν άλ υση των οποίω οι κι ακ ά προϊόντα που μπ μπορούν να είναι παρόμοια με εκείνα των παραδοσιακών αλλεργιών, όπως
νότη υσ ιά ζε ι κο ινά ι πο υ εν-
λογος παρο αράζ ή στην απ
οθήκη κα
παρακάτω κατά ς σπ ίτι , στ ο γκ πονοκέφαλοι, ημικρανίες, ίλιγγος, ναυτία, δυσκολία αναπνοής, διάφορα
ο κυρίω
να βρεθούν στ ουν επικίνδυνα
συστατικά: συμπτώματα στο δέρμα κ.λπ.
νω ς να πε ρι έχ Πολλές ουσίες οικιακής χρήσης είναι καταστροφικές για το πε-
δεχομέ
ριβάλλον. Τα συνήθη απορρυπαντικά περιέχουν συστατικά όπως ενώσεις
οϊόντα
Καθαριστικά πρ ά παντός τύπου, λευκαντικά κ.λπ.
φωσφόρου που όταν καταλήγουν στα υδάτινα οικοσυστήματα (αβαθείς λί-
μνες και θάλασσες) δρουν σα λιπάσματα στα φύκια και στο φυτοπλαγκτόν
• Απορρυπαντικ
φούρνων και προκαλούν τη ραγδαία τους αύξηση. Αυτό οδηγεί μετά στην αύξηση
• Καθαριστικά
καθαριότητας. ν, μπάνιου τόσο του ζωοπλαγκτού όσο και των βακτηρίων που θα αποικοδομήσουν
• Υλικά γενικής οφ ρα κτικά τουαλετώ
ά κα ι απ τη οργανική ύλη που συσσωρεύεται. Το πλήθος αυτών των οργανισμών
• Καθαριστικ
μπορεί να εξαντλήσει το διαλυμένο στο νερό οξυγόνο με αποτέλεσμα τα
• Ξελεκιαστικά
οφάρμακα αρίδων κ.λπ. ψάρια σε μια τέτοια περίπτωση να ξεβράζονται νεκρά λόγω της ανοξίας. Το
Εντομοκτόνα φυτή απωθητικά κατά μυρμηγκιών, κατσ φαινόμενο αυτό ονομάζεται ευτροφισμός.
• Εντομοκτόνα άν κατά ψειρών
ω θη τικ ές ου σίες και σαμπου Πολλές ουσίες όπως ισχυρά καθαριστικά, λάδια αυτοκινήτων, εντο-
• Απ
σίες σκώρων βεράντας μοκτόνα κλπ είναι κατευθείαν τοξικά για διάφορα είδη, ενώ πολλές από
• Απωθητικές ου φυτά εσωτερικού χώρου και αυτές προκαλούν σοβαρές βλάβες στα οικοσυστήματα μολύνοντας τον
άρ μα κα για ου ρα ίων
• Φυτοφ ιών και αρ
τή ρι α κα ι δο λώματα ποντικ αέρα, το νερό ή και το έδαφος. Κατηγορία των ουσιών αυτών αποτε-
• Δηλη λούν τα βαρέα μέταλλα (υδράργυρος, μόλυβδος, κάδμιο κ.λπ) και οι
νήτου
Προϊόντα αυτοκιχανών, πρόσθετες ουσίες καυσίμω
ν
οργανικές ενώσεις (όπως πολλά εντομοκτόνα) που δεν βιοδιασπώνται,
• Πετ ρέ λα ιο μη
ς, φρένων αλλά μεταφέρονται μέσα από τις τροφικές αλυσίδες και συσσωρεύονται
• Λάδια μηχανή
ατ αρ ιώ ν αυτοκινήτων στους ανώτερους καταναλωτές στους οποίους ανήκει και ο άνθρωπος.
• Υγρά μπ Αυτή η συσσώρευση προκαλεί πολλά προβλήματα όπως λεπτά κελύφη
• Αντιψυκτικά στα αυγά των πουλιών, δηλητηριάσεις ακόμα και θανάτους ζώων και
τα
Εύφλεκτα προϊόν
μπιεσμένου αερί
ου ανθρώπων. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται βιοσυσσώρευση.
• Κύλινδροι συ Αλλά και το φαινόμενο που βρίσκεται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια,
ύσιμα diesel
• Κηροζίνη, κα η μείωση της ποσότητας του στρατοσφαιρικού όζοντος, είναι
ιο θέ ρμανσης
• Πετρέλα άμεσα συνδεδεμένο με ουσίες οικιακής χρήσης. Διάφορα σπρέι και τα
• Φυσ ικ ό αέ ρι ο υγρά των ψυγείων και κλιματιστικών, περιέχουν freon, που κατεξοχήν
ς
ικά περιποίηση
Χρώματα και υλ συμβάλλει στο φαινόμενο αυτό. Η μείωση της στιβάδας του όζοντος
• Κόλλες προκαλεί την αύξηση της βλαβερής υπεριώδους ακτινοβολίας που
• Μελάνια φτάνει στην γη. Αυτό είναι καταστρεπτικό για πολλούς μονοκύττα-
λων
• Βερνίκια επίπ ρους οργανισμούς, ενώ οδηγεί στην αύξηση περιστατικών καρκίνων
τα δι αφ όρων ειδών του δέρματος και καταρράκτη στα μάτια.
• Χρώμα
μάτων
• Διαλυτικά χρω των Μπορούμε όμως να απαλλαγούμε από όλα αυτά τα δυσάρεστα
ομ άκ ρυνσης χρωμά
• Ουσίες απ φαινόμενα; Ας προσεγγίσουμε το ερώτημα αυτό σε κάθε κατηγορία
προϊόντων χωριστά.
Διάφορα ές χημικές ουσί
ες
• Φωτογραφικ
• Μπαταρίες λπ. Απορρυπαντικά και λοιπά καθαριστικά
υδραργύρου κ.
• Θερμόμετρα
Η επιτυχία ενός καθαρισμού μπορεί να επιτευχθεί με τον συνδυασμό τεσ-
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

σάρων παραμέτρων. Τη θερμοκρασία καθαρισμού, το χρόνο, τη μηχανική

δράση και το απορρυπαντικό. Η κυρίαρχη αντίληψη επενδύει μόνο στην
τελευταία παράμετρο με καταστροφικά αποτελέσματα για την υγεία και το

27
 περιβάλλον. Απλές τεχνικές μπορούν να έχουν ευνοϊκά αποτελέσματα με
μικρότερη χρήση χημικών απορρυπαντικών.
Αν εκμεταλλευτούμε το χρόνο μπορούμε να πετύχουμε πολύ καλά απο-
τελέσματα καθαρισμού. Αφενός πρέπει να δράσουμε άμεσα στο σημείο που
δημιουργήθηκε λεκές προτού αυτός ποτίσει π.χ. το ύφασμα και προτού οξει-
δωθεί οπότε δεν απομακρύνεται πια, αφετέρου αφήνοντας π.χ. τα ρούχα ή
σκεύη να μουλιάσουν πολλές ώρες.
Τον παράγοντα θερμοκρασία μπορούμε να τον εκμεταλλευτούμε με την
χρήση ζεστού νερού που, όμως, πρέπει να προέρχεται από ηλιακό θερμο-
σίφωνα ώστε οι επιδράσεις στο περιβάλλον για την απαιτούμενη ενέργεια
θέρμανσης του να είναι οι ελάχιστες.
Τέλος, η μηχανική δράση, πολύ διαδεδομένη παλιότερα (χρήση κόπανου,
νεροτριβής κ.λπ.), με κατάλληλη ενσωμάτωσή της στην διαδικασία καθαρι-
σμού, μπορεί να συμβάλλει πολύ στο τελικό αποτέλεσμα χωρίς την υπερβο-
λική χρήση χημικών βοηθητικών παραγόντων.
Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να πετύχουμε στον τελικό μας στόχο
χωρίς χρήση απορρυπαντικών. Όμως πρέπει να αποφύγουμε κοινά απορρυ-
παντικά που ενέχονται τόσο για το φαινόμενο του ευτροφισμού όσο και για
τις αλλεργίες που εμφανίζουν πολλά άτομα. Πρέπει, επίσης, να αποφύγου-
με και τα διαφόρων τύπων ξελεκιαστικά, κυρίως οργανικούς διαλύτες, που
πολλά είναι ύποπτα και για καρκινογόνο δράση.
Στην αγορά κυκλοφορούν πια προϊόντα καθαρισμού με λιγότερες επιβα-
ρύνσεις για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Τα προϊόντα αυτά παράγονται
με όσο το δυνατόν πιο φυσικές πρώτες ύλες, με ήπιες τεχνολογίες, με κα-
τανάλωση μικρών ποσοτήτων ενέργειας. Είναι φιλικότερα στο περιβάλλον
αφού βιοδιασπώνται και δεν προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις από ευαί-
σθητα άτομα. Τέλος, είναι συσκευασμένα σε επαναχρησιμοποιήσιμα ή ανα-
κυκλώσιμα υλικά π.χ. πολυαιθυλένιο (ΡΕΤ) ή χαρτόνι ανακύκλωσης.
Τα διάφορα καθαριστικά που χρησιμοποιούνται συνήθως για πατώματα,
νιπτήρες, τουαλέτες, μπάνια και ηλεκτρικές συσκευές, όπως η ηλεκτρική
κουζίνα, είναι συνήθως ισχυρά όξινες ή αλκαλικές ουσίες ή περιέχουν χλώ-
ριο με πολύ βλαβερές συνέπειες στο περιβάλλον. Οι παρασκευαστές αυτών
των προϊόντων καταφέρνουν να εντυπωσιάσουν τους χρήστες τους με τα
άμεσα αποτελέσματα, αποκρύπτουν, όμως, τις βλάβες στις σωληνώσεις
και κυρίως στο περιβάλλον που αυτά προκαλούν. Τις περισσότερες φορές
υπάρχουν απλές λύσεις αντιμετώπισης. Η μηχανική απόφραξη είτε με χρή-
ση βεντούζας, είτε με λύσιμο του σωλήνα αποχέτευσης του νιπτήρα είτε με
εύκαμπτο σύρμα είναι περισσότερο αποτελεσματική από τη χρήση ισχυρών
χημικών. Η απομάκρυνση των αλάτων γίνεται εξίσου αποτελεσματικά με τη
χρήση ξυδιού. Και εδώ, κάποιες εταιρείες παρουσιάζουν εξειδικευμένα προϊ-
όντα που είναι αποτελεσματικά και κυρίως οικολογικά, π.χ. προϊόντα γενικού
καθαρισμού, προϊόντα καθαρισμού μπάνιου, τουαλέτας και νιπτήρα και προ-
ϊόντα απομάκρυνσης αλάτων και λιπαρών λεκέδων.
εντομοαπωθητικά (π.χ. βασιλικός). Με ανάλογες αντιδράσεις μπορούμε να
απαλλαχτούμε και από εισβολές τρωκτικών. Για την προστασία από κουνού-
πια κυκλοφορούν, ήδη, στην αγορά προϊόντα που στηρίζονται σε φυσικά
συστατικά.
Προϊόντα αυτοκινήτου
Με δεδομένη την τεχνολογία του αυτοκινήτου, αυτό που μπορούμε να κά-
νουμε στα υλικά αυτά είναι να αποφεύγουμε να τα έχουμε σπίτι μας και σε
τυχόν αλλαγές των υγρών να φροντίζουμε να γίνονται σε συνεργεία που εγ-
γυημένα συμμετέχουν σε προγράμματα συλλογής τους. Η νομοθεσία και στη
χώρα μας προβλέπει την υποχρέωση συλλογής και αναγέννησης (ανακύ-
κλωσης) των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων, αξιοποίησης των ελαστικών
και ανακύκλωσης των οχημάτων μετά τη χρήση τους. Έχουν ξεκινήσει σχε-
τικά προγράμματα συλλογής κι ανακύκλωσης που αναμένεται να ενταθούν
τα επόμενα χρόνια. Η οριστική λύση για αυτά τα υλικά θα δοθεί μόνο όταν
αλλάξει η συνολική τεχνολογία του αυτοκινήτου προς νέες ήπιες οικολογι-
κές τεχνολογίες κι αυτό συνδυαστεί με την ταυτόχρονη μείωση της ανάγκης
χρήσης του αυτοκινήτου.
Εύφλεκτα προϊόντα
Η εισαγωγή ήπιων μορφών ενέργειας στο σπίτι είναι η απάντηση στη χρήση
αυτών των υλικών Αλλά και η αξιολόγηση των μορφών ενέργειας που θα χρη-
σιμοποιήσουμε μπορεί να αμβλύνει τα προβλήματα που δημιουργούνται. Είναι
προτιμότερη π.χ . για κάποιες λειτουργίες του σπιτιού η χρήση του φυσικού αε-
ρίου παρά του ηλεκτρικού ρεύματος (που μεταθέτει το πρόβλημα αλλού) ή του
πετρελαίου. Η οριστική λύση θα δοθεί μόνο όταν απεξαρτηθούμε από αυτές
τις μορφές ενέργειας και περάσουμε σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας.
Χρώματα και υλικά περιποίησης
Τα συμβατικά είδη αυτής της κατηγορίας είναι πολύ επικίνδυνα για το πε-
ριβάλλον λόγω των οργανικών ενώσεων και των βαρέων μετάλλων που
περιέχουν. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος η Ε.Ε. έχει ψηφίσει
κριτήρια με βάση τα οποία διάφορα χρώματα και βερνίκια μπορούν να χαρα-
κτηριστούν ως οικολογικά. Συν τοις άλλοις τα κριτήρια αυτά απαγορεύουν
την ύπαρξη ουσιών που είναι ταξινομημένες ως πολύ τοξικές, τοξικές, καρκι-
νογόνες, μεταλλαξιογόνες και τοξικές για την αναπαραγωγή. Η χρήση οικο-
λογικών χρωμάτων μειώνει σημαντικά τα προβλήματα εφόσον συνδυάζεται
με σωστή χρήση των προϊόντων.

ΟΥΣΙΕΣ ΓΙΑ ΜΑΣ

Εντομοκτόνα φυτοφάρμακα :
Συμπερασματικά ΕΡ ΕΣ Β Λ Α Β ΕΡ ΕΣ
ΕΡΙΣΣΟΤ
Τα γεωργικά φάρμακα, εντομοκτόνα, μυοκτό-
Α. ΟΛΟΕΝΑ ΚΑΙ Π Ν ΕΙ ΣΒ Α ΛΟΥΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Μ
ΑΣ
Α Λ Λ Ο
ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒ
να, παρασιτοκτόνα, χρησιμοποιούνται υπέρμε-
τρα στα σπίτια, παρότι είναι κατ΄ εξοχήν ύποπτα
ΤΑ Ν Α Λ Ω Τ ΙΚ Ω Ν ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ.
για πολλές δυσάρεστες συνέπειες τόσο στην ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΚΑ Ω Π ΙΣ Η
ΟΣ
ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤ ΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ
Α Ν Τ ΙΜ ΕΤ ΣΚ
Β. ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ
υγεία των ανθρώπων (αλλεργίες, αναπνευστι-
κά, καρκίνος) όσο και στο περιβάλλον (εξόντω-
Ν ΕΙ Α Π Ο ΕΜ Α Σ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗ ΩΝ
ση ωφέλιμων ζώων, βιοσυσσώρευση κ.λπ.). ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙ Η Τ Η ΕΠ ΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟ
ΝΤ
ΕΝ ΣΥ Ν ΕΙ Δ
ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ
Πολλές φορές χρησιμοποιούμε εντομοκτόνα
Π ΟΥ ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ Α
Μ Ε, Ο ΤΑΡΧΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙ
σπρέι κατά 5-6 μυγών που εμφανίστηκαν στο
Λ Ω Ν Ο Υ
σπίτι μας, ενώ μια απλή μυγοσκοτώστρα θα ήταν ΠΟΥ ΚΑΤΑΝΑ Α ΕΧ ΕΙ Τ Η Ν Π Ρ Ω
ΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ Θ
εξίσου αποτελεσματική. Ο εντοπισμός των φω-
ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Π Ρ Ο Β ΛΗΜΑ ΘΑ ΔΟΘΕΙ
λιών των ανεπιθύμητων εντόμων και η μηχανική
Λ Υ ΣΗ ΣΤ Ο
καταστροφή της θα μας απάλλασσε από πολλούς Γ. Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΞΕ Ι Τ Ο Μ Ο
Σ
ΝΤΕΛΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΟΤΕΛΕΣΕΙ
Α Λ Λ Α ΘΑ Α
χημικούς βομβαρδισμούς που δεν έχουν στό-
ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ Ο Υ , Ο ΤΑΝ Η ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΟΝΟΜΙΚΗΣ
χο μόνο τα έντομα αλλά και τους κατοίκους του
Ν Ο Υ Κ Ο ΣΜ
σπιτιού. Η μη ύπαρξη πολλών αντικειμένων στο ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟ Κ Α Θ Ε ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑ
Ι ΟΙΚ
Δ Υ Ν Α Μ Η
σπίτι και η επιμελής καθαριότητά του συμβάλλουν
ΚΙΝΗΤΗΡΙΑ
στην εκδίωξη των ανεπιθύμητων εντόμων. Τέλος, Σ.
αποτελεσματική αντιμετώπιση των πτερωτών εντό- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

μων (κουνουπιών, μυγών κλπ) επιτυγχάνεται με την

ύπαρξη σίτας στις πόρτες και τα παράθυρα ή ακό- * Ο Σπύρος Πάγκαλος είναι μέλος της ομάδας εργασίας
μα με την παρουσία επιλεγμένων φυτών που είναι για την Πράσινη Χημεία του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

28
 ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

29
 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ,
ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΩΝ
ΕΛΛΑΔΑΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ, ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΟΥΜΕ ΟΛΟ ΚΑΙ Π
ΟΤΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΙΣΙΜΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΕΥΡΥΤΑΤΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΟΥ ΧΩΡΙΣ ΗΓΕΜΟΝΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΘΑ ΕΝ
ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛ
ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Η ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩ
Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟ Δ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Δ
ΩΣ ΠΡΩΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚ
ΝΑ ΑΝΑΔΕΙΞΟΥΜΕ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ – ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑ

ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ, ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ Δ
30
Συγκεκριμένα προτείνουμε:

1. Στο σχέδιο ευρωπαϊκού Συντάγματος η βιωσιμότητα πρέπει να αναδειχθεί ως ένας από τους βασικούς
πυλώνες της ταυτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Δημιουργία ενός Εθνικού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Environmental Protection Agency – EPA), όπως
υπάρχει σε όλες τις ευρωπαϊκές αλλά και λοιπές ανεπτυγμένες χώρες
3. Δημιουργία ενός Υπουργείου Περιβάλλοντος, χωριστά από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων ή από όποιο
άλλο υπουργείο, με αποφασιστικές αρμοδιότητες και αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου που θα
συγκεντρώσει και συντονίσει τις διάσπαρτες ενέργειες των λοιπών υπουργείων και φορέων
4. Αξιοποίηση των θεσμικά αναγνωρισμένων επιστημονικών και τεχνικών συμβούλων του κράτους και των
λοιπών αρμόδιων επιστημονικών φορέων, οργανώσεων κ.λπ σε όλα τα αρμόδια όργανα όπως: Εθνικός
Οργανισμός Περιβάλλοντος, Εθνική Επιτροπή Υδάτων, Επιτροπή Παρακολούθησης έργων Περιβάλλοντος
στα πλαίσια του Γ΄ ΚΠΣ (ΕΠΠΕΡ), ΕΠΕΔ, ΕΚΠΑΑ, κ.λπ.

Ταυτόχρονα στρατηγικές επιλογές μας είναι :

• Ο περιορισμός της σημερινής τάσης μείωσης του φυσικού πλούτου

• Η εισαγωγή της πράσινης χημείας στην παραγωγική διαδικασία, προώθηση καθαρότερων τεχνολογιών στην
παραγωγή, πιο φιλικών στο περιβάλλον προϊόντων και η μείωση συνολικά των αποβλήτων και της ρύπανσης.
• Η προώθηση και εδραίωση των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σε όλα τα επίπεδα, φορείς,
οργανισμούς και επιχειρήσεις.
• Η προώθηση της αγοράς των οικολογικών προϊόντων, της οικολογικής σήμανσης καθώς και της
ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής προϊόντων.
• Η προστασία του παγκόσμιου κλίματος - εφαρμογή των δεσμεύσεων που προκύπτουν από το Πρωτόκολλο
του Κιότο για περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου
• Η ενδυνάμωση ενός προστατευτικού θεσμικού και ελεγκτικού μηχανισμού για να αντιμετωπιστεί η
συνεχιζόμενη ρύπανση του περιβάλλοντος
• Το κλείσιμο και η αποκατάσταση των ανεξέλεγκτων χωματερών.
• Η υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής διαχείρισης των στερεών και επικινδύνων αποβλήτων με μέτρα
και πρακτικές πρόληψης, μείωσης, επαναχρησιμοποίησης κι ανακύκλωσής (συμπεριλαμβανομένης της
κομποστοποίησής τους).
• Η ανάπτυξη δικτύου monitoring (ελένχου) αερίων ρύπων.
• Η απεξάρτηση της χώρας μας από ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα (λιγνίτη και πετρέλαιο) με την προώθηση χρήσης
φυσικού αερίου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
• Η πλήρης εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τον υδάτινο πλούτο
• Η εκστρατεία με στόχο «Πράσινο στην πόλη»
• Η αντιμετώπιση της ερημοποίησης
• Η επέκταση των εθνικών δρυμών ώστε να προσεγγίσουν τα ευρωπαϊκά αντίστοιχα ποσοστά
• Η έμφαση στην περιβαλλοντική ενημέρωση αλλά και στην περιβαλλοντική εκπαίδευση με στόχο την συνειδητή
και ενεργό συμμετοχή των πολιτών
• Η ανάπτυξη του οικο-τουρισμού
• Η προώθηση των οικολογικών / βιολογικών καλλιεργειών και βρώσιμων προϊόντων.

Το κοινό πλαίσιο δράσης δημοσιοποιήθηκε με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας

Περιβάλλοντος 2004. Μια σειρά άλλων δραστηριοτήτων έχουν πραγματοποιηθεί από τότε, ενώ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

η συνεργασία στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός Δικτύου «ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ» είναι ένα ακόμα
βήμα στη δέσμευση για κοινές δράσεις με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την προστασία
του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

31
 APIVITA
Η ΦΥΣΗ
ΔΙΝΕΙ ΤΗ ΛΥΣΗ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

32
ΑΝΤΙΟ,ΦΩΤΕΙΝΗ
ΓΙΑ ΜΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ
Η απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής είναι πάντα ασήκωτη. Όταν χάνεται ένας δικός σου
άνθρωπος, ο πόνος είναι ακόμα πιο αβάστακτος. Πώς μπορείς να εξοικειωθείς, όμως, με
την ιδέα ότι χάθηκε στο χιόνι ένας άνθρωπος που λάτρεψε τόσο τα βουνά, ένας ξεχωρι-
στός άνθρωπος που κόντρα στο ρεύμα είχε όνειρα και ευγένεια, αισιοδοξία και διάθεση
για προσφορά;

Τα ΜΜΕ πέρασαν σε άλλα θέματα, τα πρωτοσέλιδα για το «συμβάν» τελείωσαν και, αν μείνει χώρος,
ίσως να υπάρξει ξανά κάποια αναφορά στις εσωτερικές σελίδες και οι οθόνες μας ασχολούνται με
άλλα …σοβαρότερα θέματα. Αλλά πως μπορεί να φύγει από το μυαλό και τη σκέψη μας ο ξαφνικός
χαμός πέντε ανθρώπων στο Μαίναλο, πέντε ανθρώπων που χάθηκαν εκεί στο βουνό και τη φύση που
αγάπησαν;

Και τους πέντε ήταν σαν να τους ξέραμε, αλλά εσένα Φωτεινή Σιδηρουργού, ετών 27, σε ξέραμε από
μαθήτρια όταν η ευαισθησία σου ξεχώριζε. Σε ξέραμε ως εθελόντρια. Σε ξέραμε όταν αποφάσισες ότι
ήθελες να σπουδάσεις οικολογία στο Χαροκόπειο για να συνδυάσεις τις βιωματικές σου εμπειρίες και
ευαισθησίες με πιο ολοκληρωμένη γνώση. Σε ξέραμε Φωτεινή, όπως και πολλοί άλλοι, ως μια προσω-
πικότητα που, σε καιρούς δύσκολους, είχες επιλέξει την αισιοδοξία, που σε εποχές που οι άνθρωποι
νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους, εσύ συνέχισες να νοιάζεσαι όχι μόνο για τους ανθρώπους αλλά
και για το περιβάλλον. Σε γνώρισαν πολλοί Φωτεινή από τις πρωτοβουλίες σου, ιδιαίτερα με νέους
ανθρώπους.

Όταν την Παρασκευή έφευγες από το γραφείο χαμογελαστή, με το τουμπερλέκι στην πλάτη, και με
όνειρα για εκδηλώσεις, μουσικές, ενεργοποίηση εθελοντών για την προστασία του περιβάλλοντος,
κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι την Κυριακή θα έφευγες για πάντα και την Δευτέρα θα σε
αποχαιρετούσαμε οριστικά. Τι θα γίνουν τώρα τα σχέδια σου, τα ταξίδια, εδώ στη Γη, οι διεθνείς συνα-
ντήσεις με νέους; Έφυγες χωρίς να ολοκληρώσεις ένα σημαντικό έργο που ονειρευόσουν, έφυγες πριν
μεταφέρεις σε πολύ περισσότερους ανθρώπους, και ιδιαίτερα νέους, λίγο από τον ενθουσιασμό σου
και την ευαισθησία σου.

Καταλαβαίνουμε τον πόνο των δικών σου, των φίλων σου, αλλά νομίζουμε ότι ο πόνος και όσων
δεν σε γνώρισαν άμεσα θα πρέπει να είναι εξίσου μεγάλος. Γιατί πέταξες εκεί στο χιόνι, γιατί τα όνειρα
σου δεν έγιναν πραγματικότητα από εσένα, γιατί θα λείπει από τη σκληρή εποχή μας ένας άνθρωπος
με τόση αισιοδοξία και σεμνότητα, με τέτοια διάθεση πρωτοβουλίας και με τόσες ευαισθησίες. Και ο
πόνος είναι πιο μεγάλος γιατί έφυγες εκεί στο βουνό που τόσο αγάπησες και τόσο συχνά κατέφευγες
τα Σαββατοκύριακα.

Φωτεινή, δεν θα σε ξεχάσουμε. Θα μας λείπεις πολύ. Εσύ που επέλεξες συνειδητά να δέσεις τη ζωή
σου με την προστασία του περιβάλλοντος, εσύ που επέλεξες να εργαστείς με πείσμα και μεράκι στη
δύσκολη δουλειά των μη κυβερνητικών οργανώσεων, εσύ έχασες το νήμα της ζωής τόσο ξαφνικά,
τόσο σύντομα.

Φωτεινή, το παράδειγμα σου μακάρι να μείνει ζωντανό σε πολύ περισσότερους ανθρώπους από αυτούς
που σε γνώρισαν. Σου υποσχόμαστε ότι θα προσπαθήσουμε να μην σε απογοητεύσουμε τουλάχιστον
εμείς. Μακάρι το όνομα σου να συνδεθεί με υποτροφίες σε ανθρώπους που όχι απλώς θέλουν να
σπουδάσουν οικολογία αλλά που θα επέλεγαν να κάνουν πράξη της ζωής τους την προσφορά προς
τους ανθρώπους και το περιβάλλον. Μακάρι οι συμφοιτητές και οι φίλοι σου από την Ελλάδα και τις
άλλες χώρες να συνεχίσουν τη ζωή τους ακολουθώντας το φωτεινό αστέρι που θα είσαι στη μέση ενός
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

κρύου χειμώνα.

Οι φίλοι και οι φίλες σου από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

33
Ìåóüãåéïò SOS
34
ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΜΕ. ΘΑ ΕΡΘΕΙΣ;
ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΕΣ Το έργο του Δικτύου Μεσόγειος S.O.S., όλες οι πρωτοβουλίες και οι δράσεις
του, βασίζοται στην ενεργό συμμετοχή των εθελοντών, ιδιαίτερα των νέων,

ΔΡΑΣΕΙΣ
που με διάθεση και συνέπεια στηρίζουν τις δράσεις του. Με το καλοκαίρι
ήδη εδώ, ετοιμαζόμαστε για εξορμήσεις ανά την Ελλάδα - από τη Σίφνο
ως το Μεσολόγγι. Το μόνο που χρειάζεται για να έρθετε μαζί μας είναι λίγος
ελεύθερος χρόνος και καλή διάθεση. Σκεφτείτε το!

ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Ανάλογα με το χρόνο που διαθέτετε και τα ενδιαφέροντά σας μπορείτε
να πάρετε μέρος σε έναν ή σε περισσότερους από τους παρακάτω τομείς
δράσης μας...

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ:

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΙΦΝΟ
Αν σας αρέσει η δουλειά στη φύση και διαθέτετε τουλάχιστον μία εβδομάδα στο
διάστημα 18/7-20/8 μπορείτε να πάρετε μέρος στις καλοκαιρινές δράσεις
του Δικτύου Μεσόγειος SOS στη Σίφνο. Εκεί θα συμμετέχετε στον καθαρισμό
και τη σήμανση μονοπατιών, στον καθαρισμό ακτών και την καταγραφή της
πλούσιας πανίδας και χλωρίδας της προστατευόμενης περιοχής NATURA της
Σίφνου. Επίσης θα συμβάλετε στη λειτουργία του περιπτέρου περιβαλλοντικής
ενημέρωσης και την οργάνωση περιβαλλοντικών παιχνιδιών στις Καμάρες.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διάθεση για δουλειά στον... ήλιο, για επαφή
με την τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες του νησιού. Το Δίκτυο Μεσόγειος
SOS θα εξασφαλίσει τη διαμονή των εθελοντών σε κάμπινγκ και μειωμένες
τιμές για τη διατροφή τους. Ανάλογο πρόγραμμα υλοποιείται στη Σαμοθράκη
με συμμετοχή εθελοντών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

34
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ – ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2005
«ΑΝ ΗΜΟΥΝ ΨΑΡΙ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ»
Πώς θα σας φαινόταν να ξεναγείτε μικρούς και μεγάλους σε έναν
εκθεσιακό χώρο γεμάτο... ψάρια; Στο πλαίσιο του Διαγωνισμού
Καλλιτεχνικής Δημιουργίας «Αν ήμουν ψάρι στη Μεσόγειο» που
διοργανώνει το Δίκτυο Μεσόγειος SOS θα πραγματοποιηθεί στο ΜΕΤΡΟ
(σταθμό Συντάγματος) και στην Αθήνα (στο Πάρκο Περιβαλλοντικής
Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης») στα τέλη Μαΐου έκθεση με πάνω
από χίλια μαθητικά έργα. Τα καλύτερα έργα των μικρών καλλιτεχνών
θα βραβευτούν και θα εκτεθούν με τη βοήθειά σας και σε άλλους
εκθεσιακούς χώρους της Αθήνας.
ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΣΙΦΝΟ
Στις 10-13 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί στη Σίφνο διεθνές συμπόσιο με
θέμα «Εργαλεία και τεχνικές συμμετοχικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη
ανάπτυξη νησιωτικών και παράκτιων περιοχών». Η εθελοντική εργασία
περιλαμβάνει υποδοχή και ξενάγηση επισκεπτών και τεχνική υποστήριξη. Η
διαμονή σε κάμπινγκ και μειωμένες τιμές για τη διατροφή των εθελοντών
εξασφαλίζονται από το Δίκτυο Μεσόγειος SOS. Οι συμμετέχοντες θα
παρακολουθήσουν και θα συμμετάσχουν σε ένα πολύ ενδιαφέρον
συμπόσιο, στο οποίο αφενός συμμετέχουν ως εισηγητές πανεπιστημιακοί,
εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και μη-κυβερνητικών οργανώσεων αλλά
και θα πάρουν μέρος σε ένα «παιχνίδι» προσομοίωσης στο συμμετοχικό
σχεδιασμό.
ΓΡΑΦΤΕΙΤΕ
ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:...........................................................................................
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:.........................................................................................................
ΗΛΙΚΙΑ:.................................................................................................................
ΤΗΛΕΦΩΝΟ/FAX/E-mail:......................................................................................
Ετήσια συνδρομή μέλους-υποστηρικτή+συνδρομή περιοδικού: 30 Ευρώ
Ετήσια συνδρομή περιοδικού: 20 Ευρώ
Με ταχυδρομική επιταγή
Στην Τράπεζα Εργασίας στον λογαριασμό 15/92043-00010-29
Με την πιστωτική σας κάρτα μέσα από το πρόγραμμα
Win For Life της Τράπεζας Πειραιώς. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα
http://www.winforlife.gr/_main.asp και επιλέξτε το ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS.
«ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ»
Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS διοργανώνει με την υποστήριξη της ΕΕ,
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ και της ΓΓΝΓ τη διεθνή ανταλλαγή νέων με θέμα «Για
μια νέα Κουλτούρα για το Νερό» που θα φέρει κοντά νέους εθελοντές από
περιβαλλοντικές και κοινωνικές μη κυβερνητικές οργανώσεις από Ευρωπαϊκές
(Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία και Μάλτα) και Μεσογειακές (Παλαιστίνη, Ιορδανία,
Τουρκία και Αίγυπτο) χώρες. Θα πραγματοποιηθεί το διάστημα 29/09-09/10/
05 στον Δήμο Αιτωλικού Μεσολογγίου και στον προστατευόμενο υγροβιότοπο
του Μεσολογγίου. Για την οριστικοποίηση του προγράμματος εργασίας και την
τακτοποίηση πρακτικών θεμάτων, οι αρχηγοί των αποστολών θα συμμετέχουν
σε μια προπαρασκευαστική συνάντηση εργασίας στο Μεσολόγγι, το διάστημα
26-28/08/05. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον κ.
Μιχάλη Θεοδωρόπουλο στο michalis@medsos.gr
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
Το Δίκτυο Μεσόγειος SOS ενημερώνει κάθε χρόνο εκατοντάδες μαθητές σε
όλη την Ελλάδα με παρουσιάσεις και βιωματικές δράσεις σχετικά με τις ακτές,
τη διαχείριση των υδατικών πόρων, την αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος
και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Επίσης ανανεώνει και εμπλουτίζει τα εκπαιδευτικά
του πακέτα. Αν έχετε ή θέλετε να αποκτήσετε εμπειρία σε παρουσιάσεις και
διαθέτετε κάποια πρωινά μπορείς να συμβάλετε κι εσείς στην ενημέρωση
και ευαισθητοποίηση των αυριανών πολιτών. Σύντομα ξεκινάμε ένα μεγάλο
πρόγραμμα με στόχο την εξοικονόμηση νερού.
ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ
ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΤΕΥΧΗ
Παρακαλώ να μου στείλετε με αντικαταβολή
τα προηγούμενα τεύχη:.......................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Τεύχη 1-30 (1,5 Ευρώ/τεύχος)
Τεύχη 31-45 (3 Ευρώ/τεύχος)
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:...........................................................................................
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:.........................................................................................................
ΗΛΙΚΙΑ:.................................................................................................................
ΤΗΛΕΦΩΝΟ/FAX/E-mail:......................................................................................
 ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

36