Analogie tussen het Casimireffect en de getijden- of windkracht

jwr47

Resonanties

Getijdenbewegingen
Het getijde, tij of getij is de periodieke wisseling van de waterstand en de daarmee samenhangende getijstroom. De basis van getijdenbewegingen liggen in de bewegingen van de maan om de aarde en van de aarde om de zon. Aangezien de bewegingen van deze twee hemellichamen op resonanties baseren en daardoor zeer constant zijn, is het ritme van eb en vloed dat ook. De waterbeweging hangt met name af van de enkeldaagse en de dubbeldaagse getijdenkrachten en de resonantiefrequentie van de plaatselijke zee.

Het Casimireffect
Het Casimireffect is een soort resonantie van de vacu menergie tussen twee naast elkaar geplaatste metalen platen. !ok in dit geval vormt de ruimte tussen de platen een galmruimte of resonantiekring, zoals de oceanen en de plaatselijke zee voor de getijdenbewegingen. "eide effecten baseren op het onderdrukken van componenten met grote golflengten in relatief kleine ruimten en het opslingeren van grote golflengten in grote ruimten. De selectieve opslingering respectievelijk onderdrukking van frequentiecomponenten is een algemeen principe in de f#sica. Het vergelijken van dergelijke principes kan wellicht tot nieuw inzicht leiden.

Het Casimireffect in de getijdenbewegingen

Het Casimireffect kan ook worden getraceerd in de getijdenbewegingen. De druk tussen de grote en de kleine ruimte kan worden ge$nterpreteerd als de druk van de stormachtige open zee %of oceaan& op de sluisdeuren naar een binnenwater. !ok de druk van de getijdenbewegingen vanuit Atlantische Oceaan naar de Middellandse Zee en de krachtoverdracht der getijdenenergiecentrales baseren op effecten, die principieel op het Casimireffect lijken. De 'etijdenenergie is energie die wordt gewonnen door gebruik te maken van het verschil in waterhoogte tussen eb en vloed. !p de open oceaan is dit slechts enkele decimeters, maar door de bijzondere vorm van sommige kusten waar grote trechtervormige inhammen bestaan kan het waterhoogteverschil op zulke plaatsen tot vele meters oplopen, voldoende om bij vloed het hoge water achter een dam te vangen en dit bij laag water via turbines gekoppeld aan generatoren terug te laten lopen(.

( 'etijdenenergie

Het Casimireffect
Het Casimireffect) is het natuurkundige verschijnsel dat twee parallel naast elkaar geplaatste metalen platen in een vacu m door kwantumfluctuaties %zeer geringe& krachten ondervinden die ze naar elkaar toe drijven. Het effect kan gezien worden als een resonantie van de vacu menergie tussen de platen. De kracht wordt in feite veroorzaakt doordat alleen virtuele deeltjes met een bepaalde golflengte tussen de twee platen passen. Andere golflengtes worden uitgedempt. Hierdoor is het aantal deeltjes tussen de platen kleiner dan het aantal daarbuiten en worden de platen samengedrukt. *en eenhedenanal#se laat zien dat de kracht in de Casimirformule omgekeerd evenredig moet zijn met de vierde macht van de afstand a tussen de platen.

Fig. 1: Het Casimireffect

De meetopstelling bevat twee metalen platen, die parallel naast elkaar op een korte afstand worden geplaatst. +inks en rechts van de beide platen wordt door een breed spectrum aan straling %,alle golflengten-& druk in de vorm van .( en .) op de platen uitgeoefend. De tegendruk /., die alleen door een beperkt spectrum met korte golflengtes kan worden geleverd, is niet in staat de druk .( en .) te compenseren. De platen worden door het Casimireffect samengedrukt. .0 en .1 vormen mogelijke bronnen, die vanuit de vrije ruimte %,heelal-& energieaandelen tot de tegendruk /. kunnen leveren. 2n het klassieke Casimireffect zijn .0 en .1 nul en wordt de tegendruk /. uitsluitend door imaginaire fotonen opgewekt.
) Casimir effect

Simulatiemodel voor het Casimireffect

*en simulatiemodel0 illustreert, dat het Casimireffect ook optreedt tussen twee platen, die zich in een vibrerend oliebad bevinden. 3ussen de platen kunnen zich niet zoveel trillingen uitbreiden, zodat de platen zich naar elkaar toe bewegen. Het mechanisme in dit simulatiemodel is vergelijkbaar met de kracht van de golven op de sluisdeuren tussen binnenmeren en de zee. 2n een grote oceaan kunnen golfbewegingen met e4treem grote golflengten ontstaan, die in een veel kleiner wateroppervlak ontbreken. De golven met het grootste energieaandeel ontstaan nagenoeg alleen in de grote ruimte en ontbreken in de kleine watervlakten. Het volgende model gaat uit van een smal kanaal op een smalle landtong tussen twee oceanen. 5anuit de twee oceanen levert een breed spectrum watergolven druk .( en .) uit op de twee sluisdeuren. De tegendruk /., die alleen door een beperkt spectrum met korte golflengtes kan worden geleverd, is niet in staat de druk .( en .) te compenseren. De platen worden door het Casimireffect samengedrukt.

Fig. .: 2etijdenm del ter simulatie van het Casimireffect

0 Water Wave Anal g f the Casimir !ffect "b# $r fess r %enard &: 'he dem nstrati n sh ws that traveling water waves carr# m mentum. Here is a c ntainer f li(uid. )t is eth#l alc h l with the d#e fl urescein s that the waves can be seen. Water w r*s+ t + but alc h l is better. 'w ,arallel ,lates are sus,ended fr m clam,s attached t a su,, rt. 'he c ntainer rests n a sha*er+ which is ff right n w. 'he sha*er will be driven with n ise in a band f fre(uencies fr m 1- t .- H/+ and will e0cite surface waves. What ha,,ens t the ,lates1

De waterhoogte weerspiegelt de ma4imale druk, die op de sluisdeuren uitgeoefend wordt. Deze druk .( en .) wordt dus vooral vanuit de grote watervlakten naar de kleinere gericht. Het uitselecteren van de grote golflengtes in de binnenmeren vormt de druk, die met het Casimireffect overeenkomt. Het is nu de vraag hoeveel van dit soort f#sische effecten aanwijsbaar zijn en welke conclusies daaruit kunnen worden getrokken.

Golven door windenergie

Waarnemingen
"ij een storm wordt de kinetische windenergie in de golfhoogte omgezet. 5oor de 6ederlandse kust is het hoogteverschil tussen het golfdal en de golftop %de golfhoogte& onder rustige omstandigheden ma4imaal 77n meter. 3ijdens stormen kan dat oplopen tot meer dan (8 meter. !p het 29sselmeer zijn de golven bij matige wind gewoonlijk zo:n 18 centimeter hoog. "ij krachtige wind klimmen ze op tot gemiddeld ;8 centimeter en bij storm kunnen zij een hoogte van wel (,< meter bereiken1. De door stormen opgewekte golfhoogte is afhankelijk van de resonantiefrequentie van de plaatselijke zee. 2n de binnenzee is de door storm opgewekte golfhoogte duidelijk geringer dan op de open zee. *en andere vorm van waterdruk is de getijdenkracht, waarin eveneens golfbewegingen met e4treem grote golflengten ontstaan. Het getijverschil %verschil in waterhoogte van hoog= en laagwater& bedraagt bij 5lissingen bijvoorbeeld gemiddeld ongeveer 0>)cm.

1 'olven op het 29sselmeer en ?arkermeer

De getijdenkracht
'ezien de harmonische golfvormen, die vaak bij de getijden optreden, kan men de grondvorm der getijden wellicht eveneens als een resonantie beschouwen, die door diverse reflecties en wederzijdse interferenties kan worden vervormd. Daarbij speelt de resonantiefrequentie van de zee een grote rol.

Fig. 3: 'weedagelij*s getij public domain < De getijdenkracht is omgekeerd evenredig met de derde macht van de afstand en recht evenredig met de massa van het aantrekkende lichaam %maan, resp. zon&. *r zijn verschillende niveauvlakken gedefinieerd, die zich vaak als harmonische golfvorm laten formuleren, waarin bijvoorbeeld@ De gemiddelde hoogwaterspring als A8 B ?) B C) De gemiddelde laagwaterspring als A8 = ?) = C)

afgebeeld kan worden;.

Het getijverschil
Het getijverschil %verschil in waterhoogte van hoog= en laagwater& bedraagt bij 5lissingen bijvoorbeeld gemiddeld ongeveer 0>) cm. De ?iddellandse Aee heeft daarentegen bijna geen getijden. Het verschil tussen hoog= en laagwater bedraagt gemiddeld maar ongeveer (< centimeter. Deze binnenzee is te klein om een eigen getijde te kennen en het getij in de ?iddellandse Aee wordt dus hoofdzakelijk bepaald door de getijgolf die van de Atlantische !ceaan via de nauwe Ctraat van 'ibraltar binnenkomt. Het oppervlakte van de ?iddellandse Aee bedraagt ongeveer ).< miljoen kmD. !ngeveer 0;<,< miljoen kmD van het aardoppervlak %E(F& is met water bedekt. Het grootste binnenmeer, de Gaspische Aee met oppervlakte van 0E(.888 kmD, kent helemaal geen getij. 'etijdenkrachten kunnen dus uitsluitend ontstaan in een bereik, waarin grote golflengten tot resonantie kunnen komen.

< 6ational !ceanic and Atmospheric Administration+ ; Haarin Z0 I ?iddenstandsvlak A8, M2 I dubbeldaags maansgetij en S2 I dubbeldaags zonsgetij

Eigenfrequentie
2n binnenmeren en binnenzeeJn kunnen de grote golflengtes niet voldoende aangestoten worden. Dit verschijnsel kan men e4perimenteel verifiJren@ 2n een met water gevulde vingerhoed kan men door trillingen vermoedelijk ca. (mm golflengte opwekken. 2n een met water gevuld glas of kopje is door trillingen een golflengte van enkele mm tot ( cm bereikbaar. 2n een vijver kan men door wind golflengtes van (cm tot (8 cm waarnemen. !p een grote waterplas zijn golven met golflengtes van (8cm tot (m waarneembaar. !p globale schaal kunnen golflengten in de grootteorde van de duizenden kilometers respectievelijk de aardradius of aarddiameter ontstaan.

De afmetingen van een voorwerp, waarin trillingen kunnen ontstaan spelen bij het aanstoten van golven en het opslingeren van energieaandelen een grote rol. Het frequentiebereik of de frequenties, waarin de grootste hoeveelheid energie in een s#steem kan worden opgeslagen, wordt eigenfrequentie genoemd@ *en eigenfrequentie van een s#steem is een van de frequenties waarmee een s#steem zal gaan trillen als het vanuit een evenwichtspositie wordt bewogen en vervolgens wordt losgelatenE. 2n de oceanen zijn dus golflengten van vele kilometers tot duizenden kilometers mogelijk. 2n een kopje koffie daarentegen worden trillingen van enkele mm golflengte door een voorbijrijdende vrachtwagen opgewekt.

E eigenfrequentie

Analogie tussen het Casimireffect en de getijden- of windkracht

2n de volgende tabel wordt de analogie tussen het Casimireffect en de getijden= of windkracht nogmaals samengevat. De analogie van het watermodel baseert op het e4periment Water Wave Anal g f the Casimir !ffect "d r $r fess r %enard &: Casimireffect Gracht omgekeerd evenredig met de 1e macht van de afstand a tussen de platen 'etijdenkracht omgekeerd evenredig met de 0e macht van de afstand en recht evenredig met de massa van het aantrekkende lichaam %maan, resp. zon& 'olven door windenergie

Druk van buiten %.( K .)& 3egendruk van binnen %/.& *4terne energiebron voor .( K .)

"reed spectrum van alle golflengten Cmal resonantiespectrum, overeenkomend met de afmetingen van de galmruimte, respectievelijk resonantiekring Gwantumfluctuaties %imaginaire fotonen& 'etijdenkracht van de aantrekkende lichamen %maan, resp. zon& 'etijdenkracht van de aantrekkende lichamen %maan, resp. zon& windkracht

energiebron Gwantumfluctuaties voor de tegendruk %imaginaire fotonen& /.

windkracht

'abel 1: Anal gie tussen het Casimireffect en de getijden4 f wind*racht

Inhoud
Lesonanties...........................................................................................................................................( 'etijdenbewegingen........................................................................................................................( Het Casimireffect.............................................................................................................................( Het Casimireffect in de getijdenbewegingen...................................................................................( Het Casimireffect..................................................................................................................................) Cimulatiemodel voor het Casimireffect...........................................................................................0 'olven door windenergie.....................................................................................................................1 Haarnemingen.................................................................................................................................1 De getijdenkracht..................................................................................................................................< Het getijverschil...............................................................................................................................< *igenfrequentie.....................................................................................................................................; Analogie tussen het Casimireffect en de getijden= of windkracht........................................................E