Waarom de Dins-, Woens- en Donderdag

heilig zijn
Joannes Richter

Pentagrammen
Naam Type Taal Symbool Godheid 1 2 3 4 5 Dag van de
week
3 ΘEMIS deugd Grieks Themis Θ E M I S Dinsdag
3 (D)I(O)US deugd Latijn Recht IUStitia (d) I U (o) S Dinsdag
(deugd)
3 TIWAS deugd Germaans Thingsus T I W A S Dinsdag

4 METIS deugd Grieks Metis M E T I S Woensdag

4 MINERVA deugd Latijn Wijsheid Minerva M I N E R Woensdag
(deugd)
4 WITES/WITAS deugd Germaans Wotan W I T E S Woensdag

5 *DII ĒUS god Grieks Zeus D II Ē U S Donderdag

5 *DJOUS-PITER god Latijn Hemelgod J(o)U-piter D I O U S Donderdag
5 TIEWS god Germaans Dis/Tuisco? D I E W S Donderdag
Tabel 1 Symbolisme in de dagen van de week
(bron: Fundamentals in the Name-Giving for the Days of the Week)

Overzicht
De letters in de Germaanse trias TIWÆS, WITAS en TIEWS zijn bewust beperkt tot het vijftal T, I,
W, E, S (inclusief de equivalenten A en Æ). Natuurlijk wist ik dat in het Nederlands de drie dagen
van de week (TIWESdag, WITESdag en TIEWSdag) als pentagrammen waren ontstaan door het
goochelen met 5 vaste symbolen (de letters T, I, W, E, S).
Twee van deze namen (TIWES en WITES) symboliseren de deugden “Recht” en “Wijsheid", die in
de Griekse mythologie door ΘEMIS en METIS voor het “Recht”, respectievelijk de “Wijsheid”
verantwoordelijk zijn. De derde naam (TIEWS) is de hemelgod (in PIE: DYAUS), die in het Grieks
*DII ĒUS (Zeus) wordt gespeld.
Voor de spelling van deze drie woorden worden dezelfde letters gebruikt, als wij de Germaanse
letter W als een verticaal gespiegelde Griekse letter M mogen beschouwen. In het oude Grieks werd
Zeus als *DII ĒUS1 gespeld. In feite komen de woordpatronen met elkaar overeen, als men afziet van
de verwisseling van de klinkers I en E.
Verschillen tussen de namen van de hemelgoden TIEWS, Jupiter *DJOUS-PITER en (Zeus) DII ĒUS
kan men interpreteren als de afwijkingen tussen de mediterrane hemelgoden (Zeus & Jupiter) en de
Germaanse aardgoden Dis (of Tuisco).
Dit essay beschrijft de trias TIWÆS, WITAS en TIEWS in de 2-dimensionale tabelvorm van het
alfabet.

1 Zeus is the Greek continuation of *DiI ēus, the name of the Proto-Indo-European god of the daytime sky, also called
*Dyeus ph2tēr ("Sky Father").[21][22] Source: (Wikipedia) Zeus
De weergave van namen in de 2-dimensionale tabellen
Natuurlijk wist ik onmiddellijk, hoe men de 2-dimensionale tabellen van het Oude Futhark alfabet
moest herzien om de drie namen TIWAS (”Recht”), WITES or WITAS (“Wijsheid”, “Weten”) en
TIEWS (de “hemelgod”) in de tabel af te beelden.

De volgorde van de kolommen in de bovenstaande 2-dimensionale tabellen mogen in een

willekeurige volgorde naast elkaar worden verwisseld, wat ons toestaat de godennamen in de
gemarkeerde vensters aan te passen.

De Germaanse runen
De kolommen van de volgende 2-dimensionale patronen worden zo verschoven, dat de namen
TIWÆS, WITAS, en TIEWS kunnen worden weergegeven.
In feite worden de symbolen van de Oude Futhark reeks in de juiste kolom van de 2-dimensionale
structuur opgevuld in de volgorde van de Futhark reeks.

Volgorde 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Rune ᚠ ᚢᚦᚨᚱᚲᚷ ᚹ ᚺᚾ ᛁ ᛃᛈ ᛇ ᛉᛊᛏᛒᛖ ᛗ ᛚᛜᛞᛟ

Transliteratie [f] u þ a r k g [w] h n i j p ï (æ) z s t b e m l ŋ d o
Categorie [F] U Þ A R K G [W] H N I J P Ï / Æ Z S T B E M L Ŋ D O
Tabel 2 De 1-dimensionale tabel van het Kylver Stone alfabet
(…ᚢᚦᚨᚱᚲᚷ…ᚺᚾᛁᛃᛈᛇᛉᛊᛏᛒᛖᛗᛚᛜᛞᛟ )
Om het vullen van de 2-dimensionale afbeelding te verduidelijken, schets ik de stand van de tabel
na de overdracht van de eerste 6 letters (F-U-Th-A-R-K):
linguaal palataal labiaal gutturaal dentaal
6
5
4
3
2 ᚢ- U
1 ᚦ- Þ ᚲ- K ᚠ- F ᚨ- A ᚱ- R
Tabel 3 Het opvullen van de 2-dimensionale tabel met de letters F-U-Þ-A-R-K
De “TIWas”-afbeelding
Als eerste afbeelding koos ik de naam TIWÆS (de deugd ”Recht”), die ook wel gespeld wordt als
TIWÆZ. Meestal wordt deze godennaam afgekort tot Tiw. De bijbehorende dag van de week is
Dinsdag, die gewijd werd voor de deugd ”Recht” in de zin van “Rechtvaardigheid”.

linguaal palataal labiaal gutturaal dentaal

6 ᛞ- D ᛗ- M
5 ᛜ- Ŋ ᛒ- B ᛟ- O
4 ᛚ- L ᛃ- J ᛈ- P ᛖ- E
3 ᛏ- T ᛁ - I ᚹ- W ᛇ- Æ ᛊ- S
2 ᚾ- N ᚷ- G ᚢ- U ᚺ- H ᛉ- Z
1 ᚦ- Þ ᚲ- K ᚠ- F ᚨ- A ᚱ- R
Tabel 4 Afbeelding van de godennaam TIWÆS (Tiw) in het Oude Futhark alfabet
Bron: How to Read the Theonym „TIWÆS“ in the Runic „Futhark"-Signary... (30.01.2021)

De “WITas”-afbeelding
De “WITAS”-afbeelding ontstaat in de tabel door de verwisseling van kolommen. De bijbehorende
godennaam (Witas of Wodan) wordt soms afgekort tot (W)Odin, Wit of Vut. De eerstgenoemde
eigenschappen kennis, wijsheid en de afsluitende runenschrift vormen een samenhangende
“deugd”:
Odin is de god van kennis, wijsheid, strijd, oorlog, het hiernamaals, magie,
geneeskunst en het runenschrift. 2

De naar “het weten” en de wijsheid genoemde dag van de week is de (W)Odinsdag (of Woensdag),
die aan de deugd “Wijsheid” gewijd was.

labiaal palataal linguaal gutturaal dentaal

6 ᛗ- M ᛞ- D
5 ᛒ- B ᛜ- Ŋ ᛟ- O
4 ᛈ- P ᛃ- J ᛚ- L ᛖ- E
3 ᚹ- W ᛁ - I ᛏ- T ᛇ- Æ ᛊ- S
2 ᚢ- U ᚷ- G ᚾ- N ᚺ- H ᛉ- Z
1 ᚠ- F ᚲ- K ᚦ- Þ ᚨ- A ᚱ- R
Tabel 5 Afbeelding van de godennaam WITÆS (Witas, Wotan, Odin oj Vut) in de Oude Futhark
Bron: How to Read the Theonym „TIWÆS“ in the Runic „Futhark"-Signary... (30.01.2021)

2 Bron: Odin (god)

De “TIEWS”-afbeelding
The name Dīs is a contraction of the Latin adjective dīves ('wealthy, rich'), probably
derived from dīvus, dīus ('godlike, divine') via the form *deiu-(o)t- or *deiu-(e)t- ('who
is like the gods, protected by the gods').[1][2] The occurrence of the deity Dīs together
with Pater ('father') may be due to association with Di(e)spiter (Jupiter).[1] 3

De “TIEWS”-afbeelding ontstaat in de tabel door de verwisseling van kolommen. De bijbehorende

godennaam (Tiews) wordt eventueel afgekort tot Dis4 (of volgens Tacitus: Tuïsto ?).
In de Germaanse talen wordt de bijbehorende dag van de week Thor's day (donderdag) genoemd.
De donderdag is gewijd aan de hemelgod “Dis”, “Tieuws” of eventueel “Tiæw(a)sco”.
linguaal palataal Gutturaal labiaal dentaal
6 ᛞ- D ᛗ- M
5 ᛜ- Ŋ ᛟ- O ᛒ- B
4 ᛚ- L ᛃ- J ᛖ- E ᛈ- P
3 ᛏ- T ᛁ- I ᛇ- Æ ᚹ- W ᛊ- S
2 ᚾ- N ᚷ- G ᚺ- H ᚢ- U ᛉ- Z
1 ᚦ- Þ ᚲ- K ᚨ- A ᚠ- F ᚱ- R
Tabel 6 Afbeelding van de Germaanse hemelgod TIÆWS (“Tieuws” of “Tiæw(a)sco”)
in de 3e rij van het Futhark alfabet
Bron: How to Read the Theonym „TIWÆS“ in the Runic „Futhark"-Signary... (30.01.2021)

De afbeelding van de trias TIWAS, WITES, TIEWS in het Futhark alfabet

De drie Germaanse trias TIWAS (”Recht”), WITES of WITAS (“wijsheid”, “wten”) en TIEWS (de
“hemelgod”) kan door verwisseling van de kolommen worden afgebeeld in de 2-dimensionale tabel
van het Futhark alfabet. De afbeelding van deze drie Germaanse namen TIWÆS, WITAS en
TIEWS is mogelijk doordat de drie namen baseren op de vijf identieke letters T, I, W, E5, S.

3 Dis Pater
4 Julius Caesar, in his Commentaries on the Gallic Wars (VI:18), states that the Gauls all claimed descent from Dīs
Pater.
5 The vowels E, A and Æ may be interpreted as equivalents.
De Hebreeuwse, Helleense en Romeinse structuren
Het Latijnse alfabet bevat (5) lingualen: D, Þ L, N, T, (6) palatalen: C, G, I, J, K, Q, X , de (5)
gutturalen: A, Ε, H, O, Y, (6) labialen: B, ϝ6 - V, M, P, U, W en de (3) dentalen: Z, S, R. Een aantal
verouderde letters werden weggelaten of vervangen. Andere letters werden ingevoegd of aan het
alfabet toegevoegd.
De structuur van de Griekse en Latijnse alfabetten baseert op de Oegaritische en Hebreeuwse
alfabetten, die niet al te zeer door aanpassingen werden veranderd. De volgende afbeelding
beschrijft de 2-dimensionale afbeelding van het Hebreeuwse alfabet:
linguaal palataal gutturaal labiaal dentaal

5 Taw T22 Shin S21

4 Nun N14 Qoph K19 Ayin Gh16 Pe Ph17 Resh R20
3 Lamedh L12 Kaph Ch11 Heth H8 Mem M13 Tsade Ts18
2 Teth T9 Yodh I10 He Ε5 Waw V6 Samekh S15
1 Dalet D4 Gimel G3 Aleph Æ1 Bet B2 Zayin Z7
Tabel 7: De afbeelding van de Heilige Naam I10-Ε5-V6 in de cartouche (D4, G3, Æ1 , B2, Z7, S15, Ts18,
M13, H8, Ch11, L12, T9) van het Hebreeuwse alfabet

De afbeeldingen van de hemelgoden θιεϝς (ΘΙΕϜΣ) en þiéus (ÞIÉUS)

De transformaties van de 1-dimensionale naar de 2-dimensionale structuur correleert met het
Hebreeuwse alfabet. Deze samenstelling bevat ook de digamma (ϝ) → V, die als een “joker” een
aantal letters representeert, inclusief de F, V, U en W. De Griekse letters worden als kleine letters
afgedrukt:
linguaal palataal gutturaal labiaal dentaal

6 X W
5 τ-T ξ-Q Y υ-U --
4 ν-N κ-K ο- O π-P --
3 λ- L γ-G η-H μ-M ρ-R
2 θ-Þ ι-I ε- Ε (ϝ) → V ς-S
1 δ-D γ-C α -A β-B ζ-Z
Tabel 8: De 2e rij beschrijft de hemelgod in het Grieks θιεϝς (ΘΙΕϜΣ)
en in het Latijn þiéus (ÞIÉUS)
Het Griekse en Latijnse alfabet kan niet eenvoudig opnieuw gesorteerd worden om ΘEMIS en
METIS weer te geven. De blokkade bij het weergeven van de deugden wordt veroorzaakt door de
letters U, V or W in de naam *DII ĒUS, die niet overeenkomt met de M in ΘEMIS en METIS.
De blokkade door de letters U, V or W kan worden verwijderd door de veelzijdigheid van de
digamma in de rol als een “joker”, die alle labials (W, U, P, M, V en B) vertegenwoordigt. Deze truc
transformeert ΘEMIS naar ΘEWIS (“Recht”) en METIS naar WETIS (“Wijsheid”).
6 Digamma (ϝ) - an archaic letter of the Greek alphabet , may be exchanged by /W/, /F/, /U/, /V/
De afbeelding van de deugd ΘEMIS
Zodra wij de digamma ϝ als joker mogen toepassen kunnen wij de naam ΘEMIS als ΘEϝIS
(”Recht”) spellen. De afbeelding van ΘEϝIS ontstaat als volgt door de verwisseling van enkele
kolommen:

linguaal gutturaal labiaal palataal dentaal

6 W X
5 τ-T Y υ-U ξ-Q --
4 ν-N ο- O π-P κ-K --
3 λ- L η-H μ-M γ-G ρ-R
2 θ-Þ ε- Ε (ϝ) → V ι-I ς-S
1 δ-D α -A β-B γ-C ζ-Z
Tabel 9: De 2e rij beschrijft de hemelgod in het Grieks θεϝις (ΘΕϜΙΣ)
en in het Latijn þéuis (ÞÉUIS)
Symbolisch gezien correleert de naam ΘEϝIS met LEWIS en LOUIS.

De afbeelding van de deugd METIS (→ WITes)

Zodra wij de digamma ϝ als joker mogen toepassen kunnen wij de naam METIS (“wijsheid”) als
ϝETIS of in een andere schrijfwijze MITES als ϝITES (”Wijsheid”, “weten”, in het Duits:
“WISSEN”) spellen. De klinkers I en E mogen worden verwisseld. De afbeelding van ϝIÞES
ontstaat als volgt door de verwisseling van enkele kolommen:

labiaal palataal linguaal gutturaal dentaal

6 W X
5 υ-U ξ-Q τ-T Y --
4 π-P κ-K ν-N ο- O --
3 μ-M γ-G λ- L η-H ρ-R
2 (ϝ) → W ι-I θ-Þ ε- Ε ς-S
1 β-B γ-C δ-D α -A ζ-Z
Tabel 10: De 2e rij beschrijft de hemelgod in het Grieks ϝιθες (ϜΙΘΕΣ)
en in het Latijn wiþés (WIÞÉS)

De afbeelding van de ΘEMIS, METIS, ΘΙΕϜΣ in het Helleense alfabet

De drie namen ΘEMIS (”Recht”), METIS of MITES (“wijsheid”, “weten”) en ΘΙΕϜΣ (de
hemelgod) kunnen door verwisseling van kolommen op de 2e rij in de 2-dimensionale tabel van de
alfabetten afgebeeld worden. De afbeelding van de drie Griekse trias ΘEMIS, METIS of MITES en
ΘΙΕϜΣ is mogelijk doordat de drie namen baseren op de vijf gelijkwaardige letters T, I, Ϝ, E7, S.
De digamma ϝ vertegenwoordigt de M en U.

7 De klinkers E, A en Æ mogen als equivalent beschouwd worden.

Een passende deugd voor de vrijdag
Afgezien van de zondag, maandag en zaterdag is er nog een vierde dag, die aanspraak kan maken
op een eigen deugd. Een passende deugd is de “Vrijheid”, die voor de vrijdag als het ware op maat
geknipt lijkt te zijn.
Onlangs heb ik de benamingen (de vrije “FRANKen” en “FRANCen“ en de “VRIJEN“ in het Latijn:
LIBER) voor de deugd “Vrijheid” samengevat in een essay “Over een etymologie van de dagen van
de week”.

De vader- en moeder-titels
In de benaming LIBER-PITER wordt LIBER van een extra label “Vader” voorzien, wat de
hiërarchische rang duidelijk sterk verhoogt. Slechts weinige godheden worden als “Vader” betitelt,
zoals: Jupiter (*DJOUS-PITER), Dīs Pater (DĪVES PATER), LIBER-PATER, Dyáuṣ Pitṛṛ (DIAUS-
PITAR). De moderne woorden voor “VADER” en “MŒDER” vormen normalerwijze geen echte
pentagrammen.
Opvallend is ook, dat nog enkele “PITAR”- of “PITER”-labels een pentagram vormen. Wellicht
waren oorspronkelijk alle “VADER”- en “MOEDER”-titels pentagrammen. Ook voor de vader &
moeder zijn er samenhangende pentagrammen bekend, zoals in het Oskisch PATIR, (in het
Oudnoors) Faðir, (FAÐIR) en (in het IJslands) Móðir (MÓÐIR).
De moeder-titel wordt in de regel als antipode ten opzichte van de vader-titel toegepast:
In the early Vedic pantheon, Dyaus Pita "Sky Father" appears already in a marginal
position, but in comparative mythology is often reconstructed as having stood alongside
Prithvi Mata "Earth Mother" in prehistoric times.

Over de voornaam Peter

De naamvorming van Pieter baseert volgens de bron Peter (voornaam) op het Griekse woord petros
(πέτρος; Proto-Indo-Europees: pattra), dat rots betekent en betrouwbaarheid symboliseert.
In de Slavische taal Russisch vormt het woord PYOTR “vader” een echte pentagram. Ook in de
oorspronkelijke naam Sankt-Piter-Boerch (Санкт-Питер-Бурхъ) van Sint Petersburg vormt een
pentagram PITER de kern van de naamgeving van Saint-Piter-Borough Geschiedenis 8
In de naam PieTER (symbolisch nog steeds “PITER” of “PITAR”) vormt de eerste klinker “e” de
klinker I tot een lange klinker.
Daarentegen beschrijft verpieteren in Vlaanderen een bedorven waar. In het Frans
betekent PIÈTRE ‘armzalig, waardeloos’ en stamt van het Latijnse pedestris ‘te voet
gaand (en daarom geminacht)’9.

Overzicht van de relaties tussen planeten en goden, resp. deugden

De bij de vrijdag passende planeet is “ VENUS”. Een symbolische relatie tussen de planeten en de
deugden is nogal onduidelijk. Wellicht wijken in sommige talen een aantal namen voor de dagen
van de week buiten het Romeinse Imperium af van de planeten.

8 Bron: Geschiedenis van Saint Petersburg

9 pieter (dial.) – Bronverwijzing: Sijs, Nicoline van der (samensteller) (2010), Etymologiebank, op
http://etymologiebank.nl
 Hemellichamen (Passende) Godheid Greco-Latijnse
Deugd godheid
Dinsdag Mars Rechtschapenheid Themis ΘEMIS
Woensdag Mercurius Wijsheid Metis METIS
Donderdag Jupiter hemelgod *DII ĒUS
*DJOUS-PITER
Vrijdag VENUS vrijheid Liber-pater LIBER-PATER
zaterdag Saturnus ?
zondag De zon Het “grote” licht SAUIL of SAULI
maandag De maan Het “kleine” licht
Tabel 11 Dagen van de week met de bijpassende deugden en godheden
Samenvatting
De letters in de Germaanse trias TIWÆS, WITAS en TIEWS zijn bewust beperkt tot het vijftal T, I,
W, E, S (inclusief de equivalenten A en Æ). Natuurlijk wist ik dat in het Nederlands de drie dagen
van de week (TIWESdag, WITESdag en TIEWSdag) als pentagrammen waren ontstaan door het
goochelen met 5 vaste symbolen (de letters T, I, W, E, S).
Twee van deze namen (TIWES en WITES) symboliseren de deugden “Recht” en “Wijsheid", die in
de Griekse mythologie door ΘEMIS en METIS voor het “Recht”, respectievelijk de “Wijsheid”
verantwoordelijk zijn. De derde naam (TIEWS) is de hemelgod (in PIE: DYAUS), die in het Grieks
*DII ĒUS (Zeus) wordt gespeld.
Voor de spelling van deze drie woorden worden dezelfde letters gebruikt, als wij de Germaanse
letter W als een verticaal gespiegelde Griekse letter M mogen beschouwen. In het oude Grieks werd
Zeus als *DII ĒUS10 gespeld. In feite komen de woordpatronen met elkaar overeen, als men afziet
van de verwisseling van de klinkers I en E.
Verschillen tussen de namen van de hemelgoden TIEWS, Jupiter *DJOUS-PITER en (Zeus) DII ĒUS
kan men interpreteren als de afwijkingen tussen de mediterrane hemelgoden (Zeus & Jupiter) en de
Germaanse aardgoden Dis (of Tuisco).
Dit essay beschrijft de trias TIWÆS, WITAS en TIEWS in de 2-dimensionale tabelvorm van het
alfabet.
De drie namen ΘEMIS (”Recht”), METIS of MITES (“wijsheid”, “weten”) en ΘΙΕϜΣ (de
hemelgod) kunnen door verwisseling van kolommen op de 2e rij in de 2-dimensionale tabel van de
alfabetten afgebeeld worden. De afbeelding van de drie Griekse trias ΘEMIS, METIS of MITES en
ΘΙΕϜΣ is mogelijk doordat de drie namen baseren op de vijf gelijkwaardige letters T, I, Ϝ, E11, S.
De digamma ϝ vertegenwoordigt de M en U.

10 Zeus is the Greek continuation of *DiI ēus, the name of the Proto-Indo-European god of the daytime sky, also called
*Dyeus ph2tēr ("Sky Father").[21][22] Source: (Wikipedia) Zeus
11 De klinkers E, A en Æ mogen als equivalent beschouwd worden.
Inhoud
Overzicht..............................................................................................................................................1
De weergave van namen in de 2-dimensionale tabellen.......................................................................2
De Germaanse runen........................................................................................................................2
De “TIWas”-afbeelding...............................................................................................................3
De “WITas”-afbeelding...............................................................................................................3
De “TIEWS”-afbeelding.............................................................................................................4
De afbeelding van de trias TIWAS, WITES, TIEWS in het Futhark alfabet..............................4
De Hebreeuwse, Helleense en Romeinse structuren ......................................................................5
De afbeeldingen van de hemelgoden θιεϝς (ΘΙΕϜΣ) en þiéus (ÞIÉUS).....................................5
De afbeelding van de deugd ΘEMIS.........................................................................................6
De afbeelding van de deugd METIS (→ WITes).......................................................................6
De afbeelding van de ΘEMIS, METIS, ΘΙΕϜΣ in het Helleense alfabet...................................6
Een passende deugd voor de vrijdag....................................................................................................7
De vader- en moeder-titels...............................................................................................................7
Over de voornaam Peter.........................................................................................................7
Overzicht van de relaties tussen planeten en goden, resp. deugden................................................8
Samenvatting........................................................................................................................................9