Actie, reactie

De invloed van de Griekse goden op de Trojaanse oorlog

Door Bas Schrijnemakers

Grieks
V4B
Inhoudsopgave

Inhoudsopgave 1
Inleiding en onderzoeksvragen 2
Hoofdvraag 2
Deelvragen 2

De aanleiding van de oorlog in het kort 3

Deelvraag 1 5

Deelvraag 2 6

Deelvraag 3 7

Conclusie 9

Reflectie en Evaluatie 9

Bronvermelding 10

1
Inleiding en onderzoeksvragen
Volgens de verhalen nam er rond 1200 V.C. een grote oorlog plaats; de Trojaanse
oorlog. In deze verhalen wordt van oorzaak en aanleiding, tot einde van de oorlog en
zelf terugreis van een van de Griekse helden. Net als in vrijwel alle Griekse
mythologie spelen de goden in deze verhalen eveneens een grote rol. Maar hoe
groot was deze invloed eigenlijk? en hoe veranderde dit het verloop van dit stuk
geschiedenis? Om op deze vragen antwoord te krijgen ga ik onderzoek doen aan de
hand van de volgende hoofdvraag en de bijbehorende deelvragen.

Hoofdvraag
● Wat voor invloed hadden de Griekse goden op de Trojaanse oorlog?

Deelvragen
1. Welke handelingen van de goden zorgden ervoor dat de Trojaanse oorlog
werd ontketend?
2. Op welke manieren hadden de goden invloed op het verloop van de
Trojaanse oorlog?
3. Kunnen de goden als schuldigen aangewezen worden voor het oorzaken van
de oorlog?

2
De aanleiding van de oorlog in het kort
Zoals bij velen bekend, was volgens de sage het vandoor gaan van Helena met
Paris, de aanleiding voor de Trojaanse oorlog. Maar het verhaal gaat veel verder
terug dan dat. Het verhaal begint namelijk bij de bruiloft van Thetis en Peleus, wat
groots gevierd werd. Alle goden waren uitgenodigd, behalve de godin van de
tweedracht, Eris, tot haar ongenoegen. Om toch het festijn te verstoren gooide ze
een gouden appel naar de gasten waarop stond: ‘Voor de vrouw die mooi is.’ Alle
godinnen renden erop af maar het was meteen duidelijk dat de enige kanshebbers
de drie machtigste godinnen waren: Hera, Athena en Aphrodite. Deze vroegen aan
Zeus om het oordeel te maken, maar hij wilde geen partij trekken, dus gaf de
beslissing en Paris, een koeherder in het gebergte bij de stad Troje.

Hermes begeleidde de drie godinnen naar Paris, die in de eerste instantie ook geen
oordeel wilde doen. De godinnen namen hier echter geen genoegen mee, en
maakten ieder beloftes aan Paris. Hera beloofde hem macht en rijkdom, Athena zou
hem wijsheid en succes in de strijd geven, en Aphrodite zou hem de mooiste vrouw
in de wereld schenken. Dit was de dochter van Zeus en Leda, Helena. Paris koos
natuurlijk voor dit laatste tot groot ongenoegen van de andere twee godinnen die
vanaf dat moment haat uitten tot alle leden van het Trojaanse koningshuis. Na een
stierengevecht waarin Paris deelnam en koning Priamus toeschouwer was, werd
Paris terug opgenomen in het gezin doordat hij het zo goed deed bij het
stierengevecht.

Op een expeditie naar Salamis, waar Paris de leiding had, kwamen ze aan in Sparta.
Hier werden ze erg gastvrij ontvangen door het koningspaar Menelaos en Helena.
Na negen dagen verblijf moest Menelaos naar Kreta omdat zijn grootvader
gestorven was en hij daar begraven werd. Al gauw nadat hij was vertrokken vroeg
Paris aan de inmiddels al verliefde Helena om samen er vandoor te gaan naar Troje.
In Troje aangekomen trouwden ze en ze kregen drie kinderen in de loop der jaren.
Al gauw ging het nieuws rond door heel Griekenland, en men was uit op wraak. Er
werd dus besloten om met een hele vloot naar Troje te varen om Helena terug te
halen met vele Griekse helden die meekwamen, zoals Ajax, Odysseus, Nestor en
Achilles. De Grieken verzamelden zich in de haven van Aulis om te vertrekken maar
ze konden niet vertrekken omdat er helemaal geen wind stond. Toen Calchas,
priester van het leger, de goden raadpleegden kwamen ze erachter dan Artemis
verbolgen was omdat Agamemnon haar tijdens de jacht had beledigd. Hij had
namelijk een van haar gewijde herten neergeschoten. Artemis eiste een offer om dit
goed te maken, namelijk dat hij zijn eigen dochter Iphigenia moest slachten.
Uiteindelijk stond Agamemnon op het punt zijn dochter te slachten, maar vlak
voordat het mes door het haar dochter zou gaan veranderde Artemis Iphigenia door
een Hinde, uit medelijden.

3
De Trojanen zagen de oorlog ook aankomen en waren voorbereid toen de Grieken
na enkele maanden aankwamen. Zo begon de Trojaanse oorlog.

4
Deelvraag 1
De eerste deelvraag luidt:
● Welke handelingen van de goden zorgden ervoor dat de Trojaanse oorlog
werd ontketend?

Zoals op pagina 3 wordt uitgelegd is door het zogenaamde ‘Paris oordeel’ Paris
terug in Troje terechtgekomen, en is volgens het verhaal is dit indirect de aanleiding
voor de Trojaanse oorlog.

In dit verhaal is ook typerend voor het karakter van de goden. Vaak wordt het
beschreven als dat de goden wel bovenmenselijke krachten hebben, en onsterfelijk
zijn, hebben ze wel een heel menselijk karakter. Zo hadden ze in de verhalen
bijvoorbeeld vaak ruzie. Door een van deze menselijke trekjes, in dit geval de beste
willen zijn, ontstond het conflict bij de bruiloft van Thetis en Peleus, en door hun
bovenmenselijke krachten konden ze grote, controversiële beloften doen aan Paris,
om zijn keuze te beïnvloeden.

Door de belofte van Aphrodite om Paris de mooiste vrouw te schenken kwam het er
dus uiteindelijk tot, dat Paris Helena meenam uit Sparta naar Troje, en dat de
Grieken dit niet bepaald tolereerden waardoor de Trojaanse oorlog uitbrak.

Het antwoord op de eerste deelvraag is dus:

De drang van de goden om te moeten weten wie de beste (in dit geval de mooiste)
is, zorgde ervoor dat ze buitenproportionele beloften deden aan een sterveling. Deze
handelingen leidden in de verhalen tot de aanleiding van het ontketenen van de
Trojaanse oorlog.

5
Deelvraag 2
De tweede deelvraag luidt:
● Op welke manieren hadden de goden invloed op het verloop van de
Trojaanse oorlog?

Tijdens de oorlog steunden de goden Hera, Athene, Poseidon en Hephaestus de

Grieken, en Apollo, Ares, Aphrodite en Artemis de Trojanen. De oppergod Zeus
steunde om de beurt beide partijen tijdens de oorlog: hij steunde vanaf de berg
Olympus de Grieken, en vanaf het Ida-gebergte de Trojanen.

Gedurende de eerste negen jaar van de oorlog hadden de Grieken geen succes op
met het veroveren van Troje. Toch bleven ze stug doorstrijden. Dit kwam door de
godin Athena, die er belang bij had dat de stad Troje verwoest zou worden. Ze liet
namelijk een pijl op koning Menelaus schieten die werkt geraakt in zijn bovenbeen.
Toen beloofden de Grieken elkaar niet te vertrekken totdat Troje volledig verwoest
zou zijn. Tijdens deze eerste negen jaar plunderden de Grieken nabijgelegen stadjes
en dorpen waarbij Agamemnon een keer de dochter van een Apollopriesterter
Chryses buit maakte. Dit stelde Apollo niet op prijs en deed de pest in het kamp
uitbreken. Om het goed te maken moest Agamemnon haar aan haar vader
teruggeven, maar in plaats van dat gaf hij een meisje die Achilles had buitgemaakt.
Dit stelde Achilles op zijn beurt dan weer niet prijs waardoor hij weigerde verder mee
te strijden. (Ook wel bekend als de wrok van Achilles)
Met dit soort dingen hadden de goden ook invloed op het verloop van de oorlog zelf
maar in mindere mate dan op de oorzaak en aanleiding.
Ook bij het grote keerpunt in de oorlog, toen het paard van Troje werd ingezet, is er
weinig tot niks terug te vinden van mogelijke invloeden van de goden hierop. Echter
is er een andere versie van het verhaal. Omdat in de Griekse oudheid vaak
dierennamen gebruikt werden voor belegeringswerktuigen, wordt door velen gezegd
dat er door Homerus in de Ilias werd bedoeld dat Poseidon een aardbeving had
veroorzaakt waardoor Grieken ‘s nachts de stad binnen konden komen zonder last
te hebben van de stevige Trojaanse stadsmuur. Er zijn ook daadwerkelijk sporen
teruggevonden in Troje van een aardbeving.

Met deze gebeurtenissen in gedachten is dit dus het uiteindelijke antwoord op

deelvraag 2:
Door het manipuleren van gedachtegoed en dingen als het verbitteren van de
omstandigheden van de een of andere partij hadden de goden ook, wanneer ze
wilden, invloed op het verloop van de Trojaanse oorlog.

6
Deelvraag 3
De derde deelvraag luidt:
● Kunnen de goden als schuldigen aangewezen worden voor het oorzaken van
de oorlog?

Ik wil graag alvast benadrukken dat dit een onderdeel van dit verslag is, wat is
gebaseerd op meningen. Er is geprobeerd zo objectief mogelijk antwoord te geven
op deze vraag, echter kunnen meningen vanzelfsprekend hiervan afwijken.

Het enige deel van de oorlog wat is bewezen echt te zijn is de stad zelf, Troje. Voor
de rest zijn er geen echte bewijzen dat de oorlog echt heeft plaatsgevonden op de
manier dat het in de verhalen beschreven wordt.

Indien de oorlog daadwerkelijk alleen een verhaal was, (zelfs Homerus zelf was er
niet bij, maar schreef het als verhaal van de oorlog die maar liefst ca. 450 jaar eerder
was plaatsgevonden) wat generatie op generatie werd doorverteld door de Griekse
bevolking, dan is het ook eerlijk om de goden de schuld ervoor te kunnen geven, met
in het achterhoofd dat deze ook niet echt hebben bestaan.
Echter als de oorlog wel daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, is dit wat
ingewikkelder.
Je kunt namelijk simpelweg zeggen: de goden bestonden niet dus dit was
gewoonweg een manier om te verklaren waarom bijvoorbeeld Paris Helena meenam
terug nam naar Troje.
Toch is dit te kort door de bocht.
Als de Grieken (of Trojanen) echt geloofden in de goden, dan hadden hun acties
beïnvloed kunnen zijn doordat ze erin geloofden. Als de oorlog zelf echt gebeurd zou
zijn zou het kunnen dat omdat ze dachten dat Apollo de pest deed uitbreken in hun
kamp, Agamemnon het door Achilles buitgemaakte teruggaf. Hierdoor kregen ze
ruzie en besloot Achilles niet meer mee te doen aan de oorlog. Als Achilles en
Agamemnon niet in de goden geloofden op dit moment had Agamemnon
waarschijnlijk nooit een buitgemaakt meisje teruggegeven waardoor Achilles was
blijven meevechten in de oorlog. Als de goden dus niet echt bestonden, en de oorlog
wel echt gebeurd was hadden de goden in deze situatie alsnog indirect invloed op
de oorlog, omdat de acties van de helden Achilles en Agamemnon beïnvloed werden
door het geloof in de goden.

Eigenlijk zijn er twee antwoorden op deelvraag 3, omdat het eraan ligt of de oorlog
echt gebeurd is of niet.
1. Het meest waarschijnlijke, is dat de oorlog een verhaal is dat de Grieken
doorvertelden tegen hun kinderen om te vertellen dat hun voorouders hard
hebben gestreden voor hun land, omdat zelfs Homerus het verhaal van de
Ilias ook respectievelijk 450 jaar nadat de oorlog was gebeurd het verhaal
schreef. In deze situatie is het antwoord op onderzoeksvraag 3:

7
 In de situatie dat het geheel van de Trojaanse oorlog enkel een verhaal is, zijn
de goden aan te wijzen als schuldigen. Volgens het verhaal veroorzaakten zij
de oorlog en zorgden ze ervoor dat het zo lang duurde.
2. Indien de oorlog wel daadwerkelijk is gebeurd, en men ervan uit kan gaan dat
de goden niet echt bestonden, is dit het antwoord op deelvraag 3:
In de situatie dat de oorlog wel daadwerkelijk is gebeurd kan men zeggen dat
de daadwerkelijke invloed van de goden klein was. Alleen in situaties waar
het handelen van de strijders beïnvloed was door hun geloof in de goden, kan
men zeggen dat de goden invloed op de oorlog hadden.

8
Conclusie
De hoofdvraag van dit onderzoek is:
Wat voor invloed hadden de Griekse goden op de Trojaanse oorlog?
Om deze vraag te beantwoorden moet wederom gekeken worden naar welke delen
van het verhaal echt gebeurd zijn en welke niet (zie deelvraag 3 op p.7-8). Omdat
hier geen feitelijk antwoord op te geven is, is de conclusie van dit onderzoek:
In hoeverre de goden invloed hebben gehad op de Trojaanse oorlog is afhankelijk
van in hoe verre men gelooft in de echtheid van de gebeurtenissen in de Trojaanse
oorlog. Volgens het verhaal hebben de goden wel degelijk veel invloed gehad op
vooral de aanleiding, maar ook het verloop van de oorlog. Echter zijn er ook bronnen
die terecht suggereren dat delen van de oorlog in het verhaal wellicht erbij zijn
bedacht. Met dit in het achterhoofd kan ieder voor zichzelf een mening vormen over
de invloed van de goden op de Trojaanse oorlog.

Reflectie en Evaluatie
- Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat bij de Trojaanse oorlog men het
altijd veel meer heeft over de aanleiding, en het einde, dan alles eromheen. Ik
vond vooral juist dit onderwerp interessant omdat het veel minder gaat over
de invloed van de goden tijdens de oorlog zelf. Zo heb ik hierover ook veel
geleerd.
- Ik had vooral veel tijd besteed aan deelvraag 2, omdat hierover relatief weinig
was te vinden op internet. Dit was bij de andere deelvragen ook wel zo, maar
vooral over het verloop van de oorlog werd bij veel bronnen niet over
gesproken.
- Bij alle deelvragen had ik eigenlijk wel het probleem dat er in de meeste
artikelen niet dieper op het onderwerp in wordt gegaan. Hierdoor moest ik
vaak verder kijken dan normaal.
- Ik had vooral veel geleerd over het verloop van de oorlog en natuurlijk de
invloed van de goden hierop, en hoe zo het een leidde tot het andere. Verder
heb ik ook geleerd dat het belangrijk is om verder te kijken dan het eerste wat
voor ogen is bij onderzoek zoals dit doen. Bij onderdelen die minder
algemeen zijn is het zeker belangrijk om er ook dieper op in te gaan.

9
Bronvermelding

1. https://www.stilus.nl/oudheid/wdo/GRIEKEN/GES/TROJOORL.html#:~:text=O
ok%20de%20goden%20grepen%20bij,Ida%2Dgebergte%2C%20de%20Troja
nen.
2. https://nl.wikipedia.org/wiki/Trojaanse_Oorlog
3. https://www.grieksegids.nl/mythologie/trojaanse-oorlog.php
4. https://nl.wikipedia.org/wiki/Paard_van_Troje
5. https://historiek.net/paard-van-troje-verhaal-ilias-homerus/72028/
6. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-geschiedenis-van-troje#:~:text=Hoewel%2
0tegenwoordig%20bijna%20niemand%20aan,dit%20verhaal%20in%20de%2
0Ilias.&text=Vaststellen%20dat%20dit%20verhaal%20waargebeurd%20is%20
kan%20men%20dus%20niet.
7. https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/3040-mythen-en-sagen-de-trojaa
nse-oorlog.html

10