Milan Adzic-Osnovi Elektronike-Zbirka Zadataka

Via tehnika kola S u b o t i c a
Mr. Nndor Burny

Milan Adi
OSNOVI ELEKTRONIKE
zbirka zadataka
S u b o t i c a oktobra 2002. god.
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE PREDGOVOR
Strana I
P R E D G O V O R
Ova zbirka je namenjena studentima Vie tehnike kole u Subotici. Osnovni zadatak ove
zbirke je da omogui studentima lake savladavanje gradiva koje se prelazi na asovima vebanja.
Veina zadataka e biti proraena na asovima raunskih vebanja, tako da e studenti biti u
mogunosti da se unapred pripreme i da aktivnim ueem u mnogome doprinesu kvalitetu i
poveanju svoga znanja.
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE SADRAJ
Strana II
S A D R A J
Poglavlje Strana
SPISAK PRIMENJENIH SIMBOLA III
1. PASIVNA KOLA 1
2. LINEARNA KOLA 16
3. IMPULSNA KOLA 78
4. DIGITALNA KOLA 112
5. ZADACI ZA VEBU 138
6. LITERATURA 149
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE SPISAK PRIMENJENIH SIMBOLA
Strana III
SPISAK PRIMENJENIH SIMBOLA:
A P Po oj ja a a an nj je e
D... C, B, A, P Pr re ek ki id da a k ke e p pr ro om me en nl lj ji iv ve e, , p pr rv ve en ns st tv ve en no o u ul la az zn ne e
B A B; A L Lo og gi i k ka a I I o op pe er ra ac ci ij ja a ( ( A A i i B B ) ); ; N NI I o op pe er ra ac ci ij ja a
B A B; A + + L Lo og gi i k ka a I IL LI I o op pe er ra ac ci ij ja a ( ( A A i il li i B B ) ); ; N NI II IL LI I o op pe er ra ac ci ij ja a
B A I Is sk kl lj ju u i iv va a I IL LI I o op pe ea ar rc ci ij ja a
O
A J Je ed dn no os sm me er rn no o p po oj ja a a an nj je e
r
A P Pr re en no os sn na a f fu un nk kc ci ij ja a k ko ol la a s sa a p po ov vr ra at tn no om m s sp pr re eg go om m
v
A N Na ap po on ns sk ko o p po oj ja a a an nj je e
B B Ba az za a
C K Ko ol le ek kt to or r, , k ka ap pa ac ci it ti iv vn no os st t
CMRR F Fa ak kt to or r p po ot ti is sk ki iv va an nj ja a d di if fe er re en nc ci ij ja al ln no og g p po oj ja a a av va a a a
DZ D, D Di io od da a, , C Ce en ne er r- -d di io od da a
f U U e es st ta an no os st t
G G Ge ej jt t
( ) j H P Pr re en no os sn na a f fu un nk kc ci ij ja a
DSS
I N Na aj jv ve e a a s st tr ru uj ja a k ka an na al la a f fe et ta a
G
F F Fa ak kt to or r g gr ra an na an nj ja a
Q Q, I Iz zl la az z k ko ol la a, , p po os se eb bn no o i iz zl la az zi i f fl li ip pf fl lo op pa a
R O Ot tp po or rn no os st t, , u ul la az z z za a r re es se et to ov va an nj je e f fl li ip pf fl lo op pa a
i
R I Iz zl la az zn na a o ot tp po or rn no os st t p po oj ja a a av va a a a
u
R U Ul la az zn na a o ot tp po or rn no os st t p po oj ja a a av va a a a
SR S Sl lu ur re ej jt t, , b br rz zi in na a p pr ro om me en ne e s si ig gn na al la a
T V Vr re em me en ns sk ki i i in nt te er rv va al l, , p pe er ri io op pd da a
t V Vr re em me e
g
V N Na ap po on n g ge en ne er ra at to or ra a
P
V N Na ap po on n p pr ra ag ga a p pr ro ov vo o e en nj ja a ( ( n na ap po on n u u t ti in nu u a a k ka an na al la a ) ) k ko od d f fe et ta a
R
V R Re ef fe er re en nt tn ni i n na ap po on n
t
V N Na ap po on n t te es st t g ge en ne er ra at to or ra a
T
V T Te em mp pe er ra at tu ur rn ni i n na ap po on n
O I
V , V J Je ed dn no os sm me er rn ni i u ul la az zn ni i, , o od dn no os sn no o i iz zl la az zn ni i n na ap po on n
o i
, V V N Na ai iz zm me en ni i n ni i u ul la az zn ni i, , o od dn no os sn no o i iz zl la az zn ni i n na ap po on n
O I
, V V N Na ai iz zm me en ni i n ni i u ul la az zn ni i, , o od dn no os sn no o i iz zl la az zn ni i n na ap po on n, , s su up pe er rp po on ni ir ra an n
j je ed dn no os sm me er rn no om m n na ap po on nu u
o i
V , V S Sr re ed dn nj ja a v vr re ed dn no os st t n na ai iz zm me en ni i n no og g u ul la az zn no og g, , o od dn no os sn no o i iz zl la az zn no og g n na ap po on na a
( ) ( ) "1" V , "0" V N Na ap po on n l lo og gi i k ke e j je ed di in ni ic ce e, , o od dn no os sn no o l lo og gi i k ke e n nu ul le e
Y P Pr re ek ki id da a k ka a i iz zl la az zn na a p pr ro om me en nl lj ji iv va a
K Ko oe ef fi ic ci ij je en nt t s st tr ru uj jn no og g p po oj ja a a an nj ja a t tr ra an nz zi is st to or ra a o od d b ba az ze e d do o k ko ol le ek kt to or ra a; ;
p pr re en no os sn na a f fu un nk kc ci ij ja a k ko ol la a p po ov vr ra at tn ne e s sp pr re eg ge e
V Vr re em me en ns sk ka a k ko on ns st ta an nt ta a
( ) F Fa az zn na a k ka ar ra ak kt te er ri is st ti ik ka a
K Kr ru u n na a u u e es st ta an no os st t
g
G Go or rn nj ja a g gr ra an ni i n na a u u e es st ta an no os st t
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE SPISAK PRIMENJENIH SIMBOLA
Strana IV
Z ZA A D DI IO OD DE E: :
D
I S St tr ru uj ja a d di io od de e
D
V N Na ap po on n p pr ro ov vo od dn ne e d di io od de e
DZ
V D Do oz zv vo ol lj je en ni i i in nv ve er rz zn ni i n na ap po on n d di io od de e
Z
V N Na ap po on n C Ce en ne er r- -d di io od de e
Z ZA A T TR RA AN NZ ZI IS ST TO OR RE E: :
B
I B Ba az zn na a s st tr ru uj ja a t tr ra an nz zi is st to or ra a u u a ak kt ti iv vn no om m r re e i im mu u r ra ad da a
C
I K Ko ol le ek kt to or rs sk ka a s st tr ru uj ja a t tr ra an nz zi is st to or ra a u u a ak kt ti iv vn no om m r re e i im mu u r ra ad da a
E
I E Em mi it to or rs sk ka a s st tr ru uj ja a t tr ra an nz zi is st to or ra a u u a ak kt ti iv vn no om m r re e i im mu u r ra ad da a
EE CC BB
V , V , V N Na ap po on ni i n na ap pa aj ja an nj ja a i ij ji i j je e j je ed da an n k kr ra aj j v ve ez za an n n na a o od dg go ov va ar ra aj ju u i i
t tr ra an nz zi is st to or rs sk ki i p pr ri ik kl lj ju u a ak k, , a a d dr ru ug gi i n na a m ma as su u
CE BE
V , V B Ba az zn ni i, , o od dn no os sn no o k ko ol le ek kt to or rs sk ki i n na ap po on n p pr ro ov vo od dn no og g t tr ra an nz zi is st to or ra a u u e em mi it te er rs sk ko oj j v ve ez zi i
Z ZA A F FE ET TO OV VE E I I M MO OS SF FE ET TO OV VE E: :
D
I S St tr ru uj ja a d dr re ej jn na a
GS DS,
V V N Na ap po on n d dr re ej jn na a, , o od dn no os sn no o g ge ej jt ta a
Z ZA A P PO OL LU UP PR RO OV VO OD DN NI I K KE E E EL LE EM ME EN NT TE E: :
D D Di io od da a
DZ C Ce en ne er r- -d di io od da a ( ( Z Ze en ne er r ) )
FT F Fe et t
... Q , Q
2 1
T Tr ra an nz zi is st to or r
Z ZA A S SI IS ST TE EM ME E L LO OG GI I K KI IH H K KO OL LA A: :
C CM MO OS S S Sa a k ko om mp pl le em me en nt ta ar rn ni im m m mo os sf fe et to ov vi im ma a
D DT TL L D Di io od dn no o- -t tr ra an nz zi is st to or rs sk ki i
E EC CL L S Sa a e em mi it to or rs sk ko om m s sp pr re eg go om m
Z ZA A L LO OG GI I K KE E O OP PE ER RA AC CI IJ JE E: :
I I M Mn no o e en nj je e
I IL LI I S Sa ab bi ir ra an nj je e
N NE E K Ko om mp pl le em me en nt ti ir ra an nj je e
N NI I M Mn no o e en nj je e i i k ko om mp pl le em me en nt ti ir ra an nj je e
N NI IL LI I S Sa ab bi ir ra an nj je e i i k ko om mp pl le em me en nt ti ir ra an nj je e
Z ZA A F FL LI IP PF FL LO OP PO OV VE E: :
F FF F F Fl li ip pf fl lo op p
R RS S, ,T T, ,J JK K, ,D D L Lo og gi i k ke e f fu un nk kc ci ij je e f fl li ip pf fl lo op po ov va a
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE PASIVNA KOLA
Strana 1
1. PASIVNA KOLA
1.1. zadatak
a) Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 1. koji nastaju nakon ukljuenja
prekidaa SW.
Slika 1.
Za omski otpor vai:
| | i
V
R
A =
Slika 2.
b) Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 3. koji nastaju nakon ukljuenja
prekidaa SW.
Slika 3.
Za RC kolo vai:
V v v
C
i dt R i
q
C
R i
c R
t
= + = + = +
1
0
di
dt R C
i +
=
1
0
i A e
s t
=

A s e
R C
A e s
R C
s t s t
+
= =

1
0
1
v
R
R
+
-
SW
v
R
R
+
-
SW
C
v
C
V
v
R
t
t
i
R V/R
V
Strana 2
i A e
t
R C
=

| | v
q
C
V
c
= u t = 0 v
c
= 0 i V v R i
R
= =
t i
V
R
A
V
R
= = = 0
i
V
R
e v V e
t
R C
R
t
R C
= =
v V v V e
c R
t
R C
= =
|
\
|
.
|
1
Slika 4.
c) Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 5. koji nastaju nakon ukljuenja
prekidaa SW.
Slika 5.
Za RL kolo vai:
| | V v v L
di
dt
R i
di
dt
R
L
i
V
L
A s
L R
= + = + + =
Reenje nalazimo uvoenjem dve komponente struje:
za ustaljeni reim ( i
F
) i za prelazni reim ( i
N
)
i i i
F N
= +
di
dt
R
L
i
R
L
i
V
L
i
V
R
N
N F F
+ + = =
Reavanjem homogenog dela jednaine dobijamo oblik struje prelaznog reima:
di
dt
R
L
i i A e
N
N N
R
L
t
+ = =

0
v
R
R
+
-
SW
L
v
L
V
v
C
t
t
i
C V/R
V
Strana 3
| | i i i
V
R
A e A
F N
R
L
t
= + = +

Za t i = = 0 0, pa se dobija:
| | A
V
R
A =
i
V
R
e
R
L
t
=
|
\
|
.
|

1 v L
di
dt
V e
L
R
L
t
= =

Slika 6.
d) Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 7. koji nastaju nakon ukljuenja
prekidaa SW.
Slika 7.
Za isti induktivni otpor vai:
| |
di
dt
V
L
A s const = = .
i
V
L
t =
Slika 8.
+
-
SW
L
v
L V
v
L
t
t
i
L
V/R
V
v
L
t
t
i
L Vt/L
V
Strana 4
1.2. zadatak
Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 1. koji nastaju nakon ukljuenja i
ponovnog iskljuenja prekidaa SW u trenutku t
1
.
Slika 1.
Za 0<t<t
1
vai:
| | . const s A
L
V
dt
di
L
= =
t
L
V
i i
L
= =
Za t>t
1
vai:
v L
di
dt
t t
L
= = > 0
1
i i const
V
L
t
L D
= = = .
1

Slika 2.
1.3. zadatak
Za kolo sa slike 1. sa transformatorom sa sopstenom induktivitetom 200H i zanemarljivom
rasipnim induktivitetom i prenosnim odnosom N N
1 2
20 60 = . Napon izvora je 200V. Prekida SW
je otvoren neko vreme, pa se zatvori i ponovo otvori posle 200s.
V v
D
SW
+
-
L
i
L
i
t
i
t
v
L
Vt
1
/L
V
t
1
t
1
i
D
t
i
L
Vt
1
/L
t
1
Vt
1
/L
t
1
Strana 5
Odrediti:
a) Vrednost vrnog napona na diodi v
D
.
b) Vreme za koje dioda vodi.
c) Dokazati da se sva energija nagomilana iz izvora u transformatoru vraca u izvor posle
otvaranja prekidaa.
Slika 1.
Reenje:
Kolo sa slike 1. moemo postupno transformisati prema slikama 2. i 3.
Slika 2.
Slika 3.
n
N
N
v
v
= =
1
2
1
2
Za 0
1
< < t t vai:
V
v
1
v
2
v
D
SW
+
-
i
1
i
2
V
v
D
v
1
v
2
SW
i
1
i
2
/n
+
-
+
-
V
i
2
L
V
nv
D
v
1
SW
i
1
i
2
/n
+
-
L
+
-
nV
i
M
Strana 6
( ) v V n v V
D 1
= =
| | v V
n
V
D
= +
|
\
|
.
| 1
1
Zbog diode vai
i
n
i i
M
2
1
0 = = (dioda je inverzno polarisana).
v V L
di
dt
1
1
= =
t i = = 0 0
1
| | i
V
L
t A
1
= 0
1
< < t t
Za t t >
1
:
i
i
n
M
=
2
n v
D
= 0 (struja kroz kalem nastavlja da tee kroz diodu)
Neka je: t t t
'
=
1
v n V L
di
dt
L
n
di
dt
M
1
2
= = =
' '
( )
i
i
n
i
M
t
t
t
'
'
'
=
=
=
= =
+

0
2
0
1
0
i
n
V
L
t i
n V
L
t
t
t
2
0
1 2
0
1
'
'
=
=
+
+
= =

Iz
( )
dobijamo:
di
dt
n
L
V
2
2
'
= i A
n
L
V t
2 1
2
= +
'
Za t
'
= 0 vai:

=
n V
L
t A
1 1
tj. A
n V
L
t
1 1
=

i
n
L
V t
t
n
2
2
1
=
|
\
|
.
|
'
Struja postaje i
2
0 = za vreme t
t
n
t t
'
= =
1
2 1
t
t
n
t
n
n
t
2
1
1 1
1
= + =
+
Za t t v = =
2 1
0, pa je:
v V
D
= t t >
2
Strana 7
Slika 4.
Maksimalan vrni napon na diodi je ( pri n
N
N
= =
1
2
1
3
):
| | v V
n
V
D
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
|
|
|
= 1
1
200 1
1
1
3
800
Dioda vodi za period
| |
| | t t
t
n
s
s
2 1
1
200
1
3
600 = = =
Bilans nagomilane i vraene energije je prema tome:

| | W V i dt V
V
L
t dt
V
L
t dt
V
L
t J
I
t t t
= = = =
1
0 0
2 2
1
2
0
1 1 1
1
2
v
1
t
V
t
1
t
2
v
2
t
-nV
t
1
t
2
v
D
t
V(1+1/n)
t
1
t
2
i
1
t
Vt
1
/L
t
1
t
2
i
2
t
t
1
t
2
i
t
V
t
1
t
2
V/n
-V
V
-nVt
1
/L
Strana 8
| | W J
I
=

1
2
200
200 10
200 10 4
2
6
2 12
W
I
- nagomilana energija
W V i dt
n V
L
t
t
n
dt
n V
L
t t
n
t
R
t n t n
t n
= =

|
\
|
.
| =

(

2
2 2
1
2 2 2
1
0 0
0
2
1 1
1
' ' ' '
'
| | | | W
n V
L
t
n
t
n
V
L
t J J
R
=

(
= =
2 2
2
1
2
2
1
2 2
1
2
2
1
2
4 W
R
- vraena energija
| | W W J
I R
+ = 0
1.4. zadatak
Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 1. koji nastaju nakon ukljuenja
prekidaa SW.
Slika 1.
Reenje:
Za RLC kolo vai
( )
V v v v L
di
dt C
i dt v R i
L C R
t
C
= + + = + + +
1
0
0
(kondenzator je napunjen)
d i
dt
R
L
di
dt L C
i
2
2
1
0 + +
=
Ustaljeni reim: i
F
= 0
Prelazni reim: i i A e A e
N
s t s t
= = +

1 2
1 2
; s
1
i s
2
su koreni karakteristine jednaine:
s
R
L
s
L C
2
1
0 + +
=
Ako se uvede:
0
1
=
L C
- rezonantna frekvencija
=
R
L 2
- faktor potiskivanja
+
-
SW
V v
R
R
C
v
C
v
L
L
Strana 9
vai:
s
di
dt
2
0
2
2 0 + + =
s
1
2
2
0
2
2
0
2
2 4 4
2
=

=

| |
i e A e A e
t t t
= +

1 2
2
0
2 2
0
2
Ako je
2
0
2
> postoje dve eksponencijalne komponente.
Ako je
2
0
2
< :
| | i e B t B t
t
r r
= +

1 2
cos sin

r
=
0
2 2
frekvencija oscilovanja
1.5. zadatak
U kolu sa slike 1. iz prethodnog zadatka SW se zatvara u t=0. Poznato je V=100V,
L=10mH, C=1F, R=80. Kapacitet je inicijalno napunjen sa ( ) v V
C
0 25
= .
Odrediti:
a) vremenski odziv struje u kolu
b) inicijalnu brzinu porasta struje u trenutku t=0.
Reenje:
Na osnovu prethodnog zadatka vai:
| | =
R
L
rad s
2
80
20 10
4 10
3
3
| |
0
2 6
4
1 1
10 10
10 =
=

L C
rad s
Kako je
2
0
2
< :
| |
r
rad s = = =
0
2 2 3
10 100 16 9170
| | i e B t B t
t
= +
4000
1 2
9170 9170 cos sin
( ) ( ) i i B 0 0 0 0
1
+
= = = (zbog induktivnosti)
i e B t
t
=
4000
2
9170 sin
V v v v
L C R
= + +
| | v L
di
dt
V v V
L C
= = = = 100 25 75
| |
di
dt
A s
t =

+
=
=
0
3
75
10 10
7500
di
dt
e B t e t
t t
= +

4000 9170 9170 9170
4000
2
4000
sin cos
Strana 10
Za t=0 vai:
| | 9170 7500
7500
9170
0 818
2 2
= = = B B A ,
i e t
t
=

0 818 9170
4000
, sin
f
T
r
= =
2
1
| | T ms = =
2
9170
0 694
,
Slika 1.
1.6. zadatak
Analizirati strujne i naponske pojave u kolu sa slike 1. koji nastaju nakon ukljuenja
prekidaa SW.
Slika 1.
Reenje:
Za AC izvor i RLC kolo vai:
( )
v t V t = 2 sin
( )
L
di
dt C
i dt v R i V t
t
C
+ + + =
1
0 2
0
sin
d i
dt
R
L
di
dt L C
i
V
L
t
2
2
1 2
+ +
cos
Prelazna komponenta ne zavisi od izvora i dobija se kao reenje homogene jednaine:
d i
dt
R
L
di
dt L C
i
2
2
1
0 + +
=
| | i A e A e A
N
s t s t
= +

1 2
1 2
Ustaljeni reim se dobija iz analize AC kola kao:
+
-
SW
v(t)
v
R
R
C
v
C
v
L
L
~
t
i
V
Strana 11
( )
i
V t
R L
C
F
=

+

|
\
|
.
|
2
1
2
2
sin

gde je

=

arctg
L
C
R
1
pa je:
( )
i i i
V t
R L
C
A e A e poc uslovi
F N
s t s t
= + =

+
|
\
|
.
|
+ + +

2
1
2
2
1 2
1 2
sin
.

1.7. zadatak
Rezonantni pretvara napaja biohemijski senzor koji se moe predstaviti sa R=10.
Proraunati L
0
i C
0
tako da se dobije V
0
=1V
eff
i da V
r
i V
0
budu pomereni za 90
0
po fazi pri
frekvenciji od 300 kHz. Transformator je idealan.
Slika 1.
Reenje:
Y
Z R
j C
j R C
R
Z
R
j C R
CR
C R
CR
= = + =
+
=
+
1 1 1
1
0
Z j L
R
j C R
V
V
R
j C R
R
j C R
j L
uk
R
= +
+
=
+
+
+

0
0
0
1
1
1
( )
V
V
R
R R C L j L
R
R C L j L
R
0
2
0 0 0
2
0 0 0
1
=
+
=
+

Pomak od 90
0
ostvaruje se ako je zadovoljen uslov: 1 0
2
0 0
= C L
V
V
R
j L
R
0
0
=

V
V
R
L
L R
V
V
R
R 0
0
0
0
1
=
=

| |
V
V
V
ieff
i
eff
= =
max
,
2
15
2
10 6066
| |
V
V
N N
V
r
i
eff
= = =
1 2
10 6066
100
0 10606
,
,
t
Vi

[V]
+15V
0
V
O
L
0
100:1
N
1
:N
2
C
0
R V
R
I
R
Strana 12
| | L H
0 3
6
0 10606
1
1
2 300 10
0 56266 10 =

,
,
( )
| | C
L
F
0 2
0
3
2
6
1 1
2 300 10 0 56266 10
0 5 =
=

=

,
,
1.8. zadatak
Na ulaz kola dolazi periodina povorka pravougaonih impulsa frekvencije 100 [kHz],
faktora ispune 0,8 a logiki nivoi su 0 [V] i +5 [V]. Posle uspostavljanja ustaljenog stanja, u t=0,
ukljuci se prekida SW. Izvesti izraz za napon v
0
(t) za t>0 (aproksimativno) i nacrtati odgovarajui
vremenski dijagram. Pre ukljuenja prekidaca C
2
je bio prazan.
Slika1.
Reenje:
a) SW otvoren
Slika 2.
v v v
C
i dt R i
C R
t
= + = +
1
1 0
1
di
dt R C
i +
=
1
0
1
i A e
t
R C
=

1
R SW
100E
C1
0,1uF
C2
0,1uF
v
0
v
i
t
+5V
v
1min
v
1max
v
2min
v
2max
v
3min
v
3max
DT 1-DT
Strana 13
t D T v V v V A R e
C R
t
R C
= = =

0
1
t V V V V A R e
t
R C
= = = =
0 0
1 1
1
min min
A
V V
R
=

min
( ) t D T V V V V e
D T
R C
= =

max min 1 1
1
t D T T v v R B e
C R
t D T
R C
= = =

1
t D T v R B B
v
R
C
C
= = = 0
1
1
max
max
( )
v v e
C C
D T
R C
min max 2 1
1
1
=

Vai za svako :
( )
v v e
C C
D T
R C
min max +

=
1
1
1
(1)
v v e v e
C C
D T
R C
D T
R C
max min + +

= +
|
\
|
.
|
1 1
1 1
1 (2)
Reavanjem (1) i (2) dobijamo:
( )
v v e e v e v e
C
D T
R C
C
D T D T
R C
D T
R C
C
T
R C
max max max
=
|
\
|
.
| + =
|
\
|
.
| +
1
1
1 1
1 1 1 1
Geometrijski niz za koji vai a e
T
R C
= <
1
1:
v
a
a
v e
C
D T
R C
max

|
\
|
.
|
1
1
1
1
odnosno:
v
e
e
e v
C
D T
R C
T
R C
T
R C
max

=

|
\
|
.
|
1
1
1
1
1
1
Za stacionarno stanje vai:
v v
e
e
v
SC C
D T
R C
T
R C
max max
lim = =

1
1
1
1
( )
v v e
SC SC
D T
R C
min max
=

1
1
Strana 14
Za | | | | | | | | f kHz Hz T
f
s s = = = = =
100 0 1 10
1
10 10 10
6 6
,
| | | | R C s s = = =

1
6 6
100 0 1 10 10 10 10 ,
Vai:
| | v
e
e
V
SC max
,
,
,
, =

1
1
5
0 550671035
0 632120558
5 4 355
0 8
10 10
10 10
10 10
10 10
6
6
6
6
| | v e V
SCmin
,
, , , , =

4 355 4 355 0 818 3 564
0 2 1
b) SW zatvoren
| |
| | RC s s = = =

1
6 6
1000110 1010 10 ,
Pa vai:
( )
v v v v v e
C C
t
R C C
1 2 1
1 2
= =

+
( )
min
odnosno:
( ) ( ) | | v v v v e e V
C
D T
R C
max min
,
, ,
1 1
2 0 4
1
5 5 1 783 2 843 = =

( )
| | v v e e V
C C
D T
R C
min
'
max
' ,
, ,
2 2
1
2 0 1
1
2 843 2 574 = =

Sve do novog ravnoteznog stanja:
| | v
e
e
v
e
e
V
S
D T
R C
T
R C
max
'
,
,
, =

1
1
1
1
5 4 189
2
2
0 4
0 5
1
1
( )
| | v v e e V
S S
D T
R C
min
'
max
' ,
, , = =

1
2 0 1
1
4 189 3 790
12. zadatak
Kondenzator na slici u t
0
=0 je bio prazan. Iz strujnog generatora se dovede usamljeni
pravougaoni impuls struje amplitude 1 [A], trajanja t
1
. Proraunati krajnji napon kondenzatora za
sluajeve t
1
=5s, 10s, 15s.
Reenje:
v R i
C
i dt
t
= =
1 2
0
1
i i I const i I i
1 2 2 1
+ = = = .
R
di
dt C
i =
1
1
2
1
( ) R
di
dt C
I i =
1
1
1
1
Strana 15
Slika 1.
R
di
dt C
i
C
I + =
1
1
1
1
1 1
0 i I i
F N 1 1 1
= +
I I R
di
dt C
i
F
N
N 1
1
1
1
1
0 = + =
di
dt R C
i i A e
N
N
R C
t
1
1
1
1
0 +
= =

Za t=0:
i I A e A I
R C
t
1
1
= + =

i I e
R C
t
1
1
1 =
|
\
|
.
|

i I i I e
R C
t
2 1
1
= =

v R i R I e
R C
t
= =
|
\
|
.
|

1
1
1
| | R C s = =
10 1 10 10
6
a) ( ) | | v e e V
k
=
|
\
|
.
| =

1 10 1 1 10 1 3 935
5
10
0 5 ,
,
b) ( ) | | v e e V
k
=
|
\
|
.
| = =

1 10 1 10 1 6 321
10
10
1
,
c) ( ) | | v e e V
k
=
|
\
|
.
| = =

1 10 1 10 1 6 988
15
10
1 5 ,
,
R
10E
C1
0,1uF
I
g
i
2
i
1
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE LINEARNA KOLA
Strana 16
2. LINEARNA KOLA
2.1. zadatak

Na slici 1. je prikazan diferencijalni pojaava sa operacionim pojaavaem. Na ulaz je
prikljuen = = V] [ 1
A
V const. i promenljivi napon
B
V . Izvesti izraz za funkciju ( )
B O
f V V = ako je
=
A
V const. i nacrtati dijagram te funkcije. U kom opsegu napona
B
V e pojaava raditi u
linearnom reimu? Uslov za linearni reim je da izlazni napon ne ide van opsega
13[V]<
O
V <+13[V]. Poznato je: R
1
= 2,2 [kW]; R
2
= 12 [kW].
Slika 1.

Reenje:
Da bi diferencijalni pojaava pojaavao samo razliku ulaznih napona
A
V

i
B
V , nezavisno
od njihove srednje vrednosti, potrebno je da pojaanja od neinvertujueg i invertujueg ulaza do
izlaza budu jednaka po modulu i suprotna po znaku (fazi). Poto se to u praksi priblino ostvaruje,
kao mera za ocenu kvaliteta diferencijalnog pojaavaa, uvodi se faktor potiskivanja CMRR
(common-mode rejection ratio), kao odnos diferencijalnog pojaanja i pojaanja srednje vrednosti.
Njegov smisao je da kvantitativno izkae u kojoj meri diferencijalni pojaava pojaava razliku
ulaznih napona, nezavisno od njihove srednje vrednosti. U ovom sluaju diferencijalni pojaava je
idealan te je njegov faktor potiskivanja beskonaan.
Primenom principa superpozicije za diferencijalni pojaava na slici 1. izlazni napon se
dobija u obliku:
=
O
V
|
|
.
|
\
|
+
+
1
2
2 1
2
R
R
1
R R
R
B
V
1
2
R
R
=
A
V
1
2
R
R
( ) =
A B
V V
]
]
k [ 2,2
k [ 12
( )
A B
V V ,
ako uzmemo u obzir da je = = V] [ 1
A
V const vai sledee:
( ) V] [ 1 45 , 5 =
B O
V V .
U linearnom reimu izlazni napon se menja u opsegu 13[V]<
O
V <+13[V] pa uzimamo
dva granina sluaja:
a) ako je =
O
V 13 [V] tada iz prethodnih jednaina sledi:
-13[V] ( ) V] [ 1 45 , 5 =
B
V ,
pa je:
V] [ 1,38 =
B
V .
+
_
+15V
-15V
V
O
V
A
V
B
R
1
R
1
R
2
R
2
Strana 17
b) ako je =
O
V +13 [V] sledi:
+13[V] ( ) V] [ 1 45 , 5 =
B
V ,
pa je:
V] [ 3,38 =
B
V .
Pri promeni napona 1,38[V]<
B
V <+3,38[V] diferencijalni pojaava se nalazi u
linearnom reimu, slika 2.
Slika 2.
2.2. zadatak
Kolo na slici 1. treba da slui za sabiranje dva ulazna signala po formuli:
2 I 1 I O
V V V + = 3 5 .
Proraunati potrebne otpornike da bi se zadovoljila data formula.
Slika 1.

Reenje:
Primenimo princip superpozicije za kolo na slici 1. na taj nain to emo u prvom sluaju
uzeti da je 0 =
2 I
V , a u drugom 0 =
1 I
V . Za ta dva sluaja e kola izgledati kao na slikama 2 i 3,
respektivno.
1 2 3 3,38 -1 -1,38
5,45
-5,45
13
-13
V
O
V
B
[ V ]
[ V ]
+
_
R
1
R
2
R
3
R
4
V
I1
V
I2
V
O
Strana 18
Slika 2. Slika 3.
Ako je 0 =
2 I
V tada za kolo sa slike 2. vai:

1 I
1
2
4 3
4
1 O
R
R
1
R R
R
V V
|
|
.
|
\
|
+
+
= ,
a za drugi sluaj 0 =
1 I
V i kolo sa slike 3. je:

2 I
1
2
4 3
3
2 O
R
R
1
R R
R
V V
|
|
.
|
\
|
+
+
= .
pa konano imamo:

|
|
.
|
\
|
+
+
+
|
|
.
|
\
|
+ = + =
2 I
4 3
3
1 I
4 3
4
1
2
2 O 1 O O
R R
R
R R
R
R
R
1 V V V V V .
Iz prethodnog izraza se vidi da ako je:
3
5
R
R
3
4
= i 7
R
R
1
2
= ,
prethodni izraz se svodi na:
2 I 1 I O
V V V + = 3 5 ,
to je upravo i dato postavkom zadatka.
Pored prethodna dva odnosa otpornosti u okviru reenja zadatka moe se dodati i uslov
minimizacije ofseta usled struje polarizacije koji glasi:
2 1
2 1
4 3
4 3
R R
R R
R R
R R
+
=
+
.
Usvajanjem vrednosti ] k [ 10
2
= R , a na osnovu prethodnih uslova, lako se dobijaju
vrednosti ostalih otpornosti ] k [ 1,43
1
= R , ] k [ 2
3
= R i ] k [ 3,33
4
= R ..
+
_
R
1
R
2
R
3
R
4
V
I1
V
O1
+
_
R
1
R
2
R
3
R
4
V
I2
V
O2
Strana 19
2.3. zadatak
U kolu na slici 1. ulazni signali se menjaju od 12[V] do 12[V]. Pri svim varijacijama
ulaznih signala
1 I
V i
2 I
V izlazni signali
1 O
V i
2 O
V treba da ostanu unutar opsega (10[V],

+10[V]).
Poja-anje u odnosu na
1 I
V treba da je etiri puta manje nego u odnosu na
2 I
V . Proraunati
otpornike R
1
, R
2
, R
3
i R
4
ako je R
5
= 10 [kW].
Slika 1.
Reenje:
Izlazni naponi za kolo sa slike 1. odreeni su relacijama:

|
|
.
|
\
|
+ =
1
1 I
2
2 I
5 1 O
R
V
R
V
R V ,

( )
|
|
.
|
\
|
+ =
4
1 I
3
2 I
5 2 O
R
V
R
V
R V .
Iz uslovu zadatka sledi da pojaanje u odnosu na
1 I
V treba da je etiri puta manje nego u
odnosu na
2 I
V , pa na osnovu toga i prethodnih izraza sledi:

2
5
1
5
R
R
R
R
4 =
1 2
4 R R = ,

3
5
4
5
R
R
R
R
4 =
4 3
4 R R = .
Za granine vrednosti ulaznih napona izlazni naponi su:
a) ako je: V] [ 12
2 1
= =
I I
V V tada je:
V] 10
V] 12 V] [ 12
k [ 10 [
[
1 2
1
= +
|
|
.
|
\
|
=
R R
V
O
] ,
+_
+
_
+
_
V
I1
V
I2
V
O1
V
O2
R
1
R
2
R
3
R
4
R
5
R
5
R
5
R
5
Strana 20
|
|
.
|
\
|
=
4 3
2
V] 12 V] [ 12
k [ 10
[
R R
V
O
] .
b) ako je: V] [ 12 , V] [ 12
2 1
= =
I I
V V tada je:
|
|
.
|
\
|
= +
1 2
1
V] 12 V] [ 12
k [ 10
[
R R
V
O
] ,
V] 10
V] 12 V] [ 12
k 10 [
[
4 3
2
=
|
|
.
|
\
|
=
R R
V
O
.
c) ako je: V] [ 12 ; V] [ 12
2 1
= =
I I
V V tada je:

|
|
.
|
\
|
=
1 2
1
V] [ 12 V] [ 12
k [ 10
R R
V
O
] ,
V] [ 10
V] [ 12 V] [ 12
k [ 10
4 3
2
=
|
|
.
|
\
|
+ =
R R
V
O
] .
d) ako je: V] [ 12
2 1
= =
I I
V V tada je:
V] [ 10
V] [ 12 V] [ 12
k [ 10
1 2
1
=
|
|
.
|
\
|
=
R R
V
O
] ,

|
|
.
|
\
|
+ =
4 3
2
V] [ 12 V] [ 12
k [ 10
R R
V
O
] .
Iz toga sledi:
] k [ 15
2
= R ; ] k [ 60 4
2 1
= = R R ; ] k [ 15
3
= R i ] k [ 60 4
3 4
= = R R ..
2.4. zadatak
Na slici 1. je data ema analognog voltmetra za jednosmerni i naizmenini napon. Korieni
instrument sa kretnim kalemom ima maksimalno skretanje pri struji od 1 [mA]. Proraunati R
1
i R
2
tako da se dobije opseg merenja od 10 [V], i za jednosmerni i za naizmenini signal. Pri
naizmeninom signalu instrument treba da pokazuje efektivnu vrednost za signal sinusnog oblika.
Slika 1.
V
DC
V
AC
R
1
R
2
+
_
mA
Strana 21
Reenje:
U sluaju da je 0 =
AC
V i da postoji samo jednosmerni signal na ulazu, tada je pri
maksimalnoj struji mA] [ 1
max
= I i maksimalnom otklonu instrumenta:
] k [ 10
mA] [ 1
V] [ 10
max
1
= = =
I
V
R
DC
.
Ako je 0 =
DC
V a naizmenini ulazni signal ima efektivnu vrednost V] [ 10 =
ACeff
V ,
maksimalna vrednost mu je V] [ 14,1 2
max
= =
ACeff AC
V V a njegova srednja ispravljena vrednost se
izraunava na sledei nain:

=

=
T
0
2
T
0
AC
AC ACsr
dt
T
t 2
T
V
2 dt
T
t 2
V
T
1
V

sin sin
max
max
,

= = =
=

0
ACeff
AC
AC AC
ACsr
V 2
2
2
V
T
2
T
V
dx x
2
T
2
T
V
V
max
max max
sin ,
pa pri maksimalnom otklonu tee kroz instrument maksimalna struja:
mA] [ 1
2
2
2
max
=
=
R
V
I
ACeff
,
pa vai za R
2
:
] k [ 9
mA] [ 1
V] [ 10 2
2
2
2
max
2

=
I
V
R
ACeff
.
2.5. zadatak
Konstruie se analogni elektronski termometar prema emi na slici 1. Proraunati
nepoznate otpornosti tako da se pri T = 0 [C] javlja nulto skretanje, a pri T = 100 [C] maksimalno
skretanje. Poznato je sledee: R
3
= 2 [kW] ( ) V] 0,6[ ] [ 0 = C V
D
; ( ) V] 0,4[ ] [ 100 = C V
D
.
Maksimalno skretanje instrumenta se dobija za struju od 100 [A].
Slika 1.
V
D
R
1
R
2
R
3
+15V
-15V
+
_
+
_
mA
Strana 22
Reenje:
a) Ako uzmemo da je C] 0[ = T i ( ) V] 0,6[ ] [ 0 = C V
D
tada je A] 0[ =
A
I i za kolo
sa slike 2. vai sledee:

2 1
D
A
R R
V
I
V 15
= ,
pa je:
0,04
,
= =
15
6 0
R
R
2
1
.
Slika 2.
b) Kada je C] [ 100 = T i ( ) V] 0,4[ ] [ 100 = C V
D
tada je mA] [ 0,1 =
A
I za kolo sa slike 2.
vai sledee:
mA] 0,1[
V 15 25 V 15
2 2 2 1
=
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=
R R
V
R R
V
I
D D
A
,
pa je:
] k 50[
2
= R i ] k [ 2
1
= R .
2.6. zadatak
Ureaj za pranjenje akumulatora radi merenja kapaciteta je konstruisan prema emi na slici
1. Napon akumulatora se menja, u zavisnosti od primene, od 1,8 [V] do 14 [V]. Odrediti granice
oblasti sigurnog rada ( V
CE0
, I
Cmax
, P
Dmax
) za bipolarni tranzistor Q
1
koji se moe koristiti u datoj
primeni. Poznato je: R
1
= 100 [kW]; R
2
= R
4
= 10 [kW]; R
3
= 0,2 [W].
Slika 1.
R
1
R
2
R
3
+5V
+
_
Q
1
R
4
+
_
V
D
R
1
R
2
15V
+
_
+
_
mA
+
+
I
A
Strana 23
Reenje:
Kako se trae
max C
I i
max D
P interesantan je samo sluaj kada je napon akumulatora
V 14 =
AK
V jer je samo u tom sluaju napon
CE
V i disipacija na tranzistoru Q
1
je maksimalna.
Tada za kolo sa slike 1. moemo da piemo:
2
3
1
V] [ 5
R
R I
R
E

= ,
pa je:
A] 2,5[
V] [ 5
10
1
3
= =
R
I
E
.
Pa su granice oblasti sigurnog rada:
A] 2,5[
max
= =
E C
I I ,
V] [ 13,5 A] [ 5 , 2 0,2[ V] [ 14
3 max max
= = = ] R I V V
E AK CE
,
W] [ 33,75
max max max
= =
CE E D
V I P .
2.7. zadatak
Kod pojaavaa na slici 1. jednosmerni ulazni signal V
i
se menja od 0,1[V] do 1,8[V].
a) Proraunati otpornosti otpornika R
1
i R
2
tako da se u datom opsegu ulaznog signala uvek
moe podesiti (pomou potenciometra) nulti izlazni signal.
Slika 1.
b) U referentnom izvoru od 5[V] prisutna je talasnost napona prostoperiodinog oblika,
veliine 0,5[Vpp]. Proraunati kondenzator kog kapaciteta treba vezati paralelno sa otpornikom R
5
od tako da talasnost na izlazu bude 50[mVpp]. Smatrati da je kliza potenciometra u krajnjem
gornjem poloaju. Poznato je: R
3
= R
4
= 1 [kW]; R
5
= 1[M].
R
5
+
_
+15V
-15V
V
i
R
1
R
4
R
2
V
o
-5V
R
3
Strana 24
Reenje:
a) Ako je kliza potenciometra u gornjem poloaju u kolu vae strujni odnosi prema slici 2.,
odnosno, pri nultom izlaznom signalu:
A] [ 0
2 4 5
= + =
R R R
I I I ,
Slika 2.
odnosno vai:
2
max
4
2 4
] V [ 5
R
V
R
I I
i
R R
=
= ,
] [ 360 ] k [ 1
5
8 , 1
] V [ 5
4
max
2
=
= R
V
R
i
.
Ako je kliza potenciometra u donjem poloaju u kolu vae strujni odnosi prema slici 3.,
odnosno, pri nultom izlaznom signalu:
2
min
2 4
R
V
I I
i
R R
= =
Slika 3.
Poto je napon na invertujuem prikljuku operacionog pojaavaa nula padovi napona na
otporniku R
1
i R
4
su isti pa vai:
R
5
+
_
+15V
-15V
V
i
R
1
R
4
R
2
V
o
-5V
R
3
I
R4
I
R5
I
R2
V
-
R
5
+
_
+15V
-15V
V
i
R
1
R
4
R
2
V
o
-5V
R
3
I
R4
I
R5
I
R2
V
-
I
R1
I
R3
Strana 25
2 1
min 4
1
2 4
1 2 4 4 4 1 1
R R
V R
R
I R
I I R I R I R
i R
R R R R

=
= = = ,
2
min
1
4
2
1
4
2
1
2 4
4 1 3
1 1
R
V
R
R
I
R
R
I
R
I R
I I I
i
R R
R
R R R
|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ =
= + = .
Sa druge strane vai:
3
2 4
3
4 4
3
1 1
3
] [ 5 ] [ 5 ] [ 5
R
I R V
R
I R V
R
I R V
I
R R R
R
+
=

=

= ,
izjednaavanjem oba izraza za I
R3
, dobijamo:
1
] [ 5
1
] [ 5
1
] [ 5
] [ 5
1
3
4
3
2
min 3
4
2 3 2 3
2 4
1
4
3
2 4
2
1
4
=
=
+
=
+
=
|
|
.
|
\
|
+
R
R
R
R
V
V
R
R
I R
V
I R
I R V
R
R
R
I R V
I
R
R
i R R
R
R
R
,
odnosno:
] [ 5 , 62
16
] k [ 1
1
1
1
1
36 , 0
1 , 0
5
] k [ 1
1
] [ 5
3
4
3
2
min
4
1
=
=

=
R
R
R
R
V
V
R
R
i
.
b) Da bismo odredili talasnost na izlazu, moramo kolo sa slike 1. uprostiti kao na slici 4, gde
je Z
5
paralelna veza kondenzatora i otpornika R
5
i gde su odstranjeni svi elementi koji nemaju
uticaj.
Slika 4.
Za uproeno kolo vai:
i i O
V
R
Y
V
R
Z
V
4
5
4
5
1
= = ,
gde je:
5
5
5 5
5
1 1 1
R
C R j
C j
R Z
Y

+
= + = = ,
+
_
Z
5
v
i
v
O
R
4
Strana 26
i O
V
C R j R
R
V
+
=
5 4
5
1
1
,
te sledi:
100
500
50
10
10
1 1
3
6
4
5
5
4
5
5
= = = + = +
O
i
O
i
V
V
R
R
C R j
V
V
R
R
C R j ,
pa vai priblina relacija:
] F [ 31 , 318
500
50
10 50 2
1 1
3
4

=

=
O
i
V
V
R
C .
2.8. zadatak
Odrediti efektivnu vrednost ulaznog napona
I
V

za koju se dobije maksimalni simetrini
neizoblien signal na izlazu.
Poznato je sledee: = 50; V
BE
= 0,6 [V]; V
CC
= 12 [V]; R
1
= 1 [kW]; R
2
= 10 [kW]; R
3
= 470
[W]; R
4
= 150 [W]; R
L
= 100 [W]. Naponi zasienja na izlazu operacionog pojaavaa su za 2[V]
ispod napona napajanja.
Slika 1.
Reenje:
Na slici 1. prikazan je dvotranzistorski, komplementarni (tzv. push pull ), izlazni stepen
kontrolisan operacionim pojaavaem. Kod njega se potroa pobuuje razlikom struja
pojaavakih stepeni, jer su emitori tranzistora suprotnih tipova kratkospojeni i na njih je prikljuen
potroa. Baze pojedinih tranzistora su na istom potencijalu, to vai i za emitore. Iz jednakosti
napona
BE
V sledi da uvek provodi samo jedan od tranzistora, dok je drugi zakoen. Pojedini
tranzistori rade u klasi B, a ceo pojaava u klasi A.
Maksimalni izlazni signal dobija se za sluaj maksimalnog napona na izlazu operacionog
pojaavaa:
[V] 10 V] 2[
1
= =
CC O
V V .
Kako je napon na izlazu operacionog pojaavaa
1 O
V < 10 [V] tranzistori Q
1
i Q
2
ne mogu
u toku rada otii u oblast zasienja.
+
_
V
I V
O
R
1
R
2
R
3
R
4
-V
CC
V
CC
R
L
Q
1
Q
2
Strana 27
Slika 2.
Posmatrajui sliku 2, za sluaj da je tranzistor Q
1
u aktivnom reimu, maksimalna vrednost
izlaznog napona moe se odrediti na osnovu relacije:

( ) ( )
|
|
.
|
\
|
+ + = + =
4
BE
B L 4 1 E L O
R
V
1 I R I I R
max
V
pa vai:
( ) +

=
1 R
R
V
R
I
L
4
BE
L O
B
max
V
.
Po Kirhofovim zakonima za kolo na slici 2. moemo pisati:

max O BE 3 3 1 O
V I R V V =

( )
4
BE
L
4
BE
L O
4 B 3
R
V
1 R
R
V
R
I I I +
+

= + =
max
V
.
Daljim sreivanjem prethodnih izraza dobijamo:

( )
max
max
O BE
4
BE
L
4
BE
L O
3 1 O
V
R
V
1 R
R
V
R
R V
V
V =
|
|
|
|
.
|
\
|
+
+

,

( )
( )
+
+
|
|
.
|
\
|

+
+
=
1 R
R
1
1
R
R
1 R
R
V
L
3
4
3
4
3
BE 1 O
O
V
V
max
.
Na osnovu ove relacije konano se za =
1 O
V 10 [V], dobija amplituda maksimalnog izlaznog
napona u iznosu:
+
_
V
I V
O
R
1
R
2
R
3
R
4
-V
CC
V
CC
R
L
Q
1
Q
2
I
B
I
3
I
4
V
O1
Strana 28
V] [ 6,92
max
=
O
V .
Kako je naponsko pojaanje operacionog pojaavaa na slici 2. odreeno sa:
10
max
max
= = =
1
2
I
O
v
R
R
A
V
V
onda je amplituda ulaznog sinusnog napona:
V] [ 0,692
10
max
max
= =
O
I
V
V
a njegova efektivna vrednost iznosi:
V] [ 0,489
2
max
+ = =
I
eff I
V
V .
2.9. zadatak

Na ulaz (1) diferencijalnog pojaavaa sa slike 1. dovodi se jednosmerni napon V
DC
, a na
ulaz (2) dovodi se zbir jednosmernog napona V
DC
i naizmenine komponente amplitude 1[V].
Proraunati u kom opsegu moe da se menja jednosmerni napon V
DC
a da kolo radi bez izoblienja.
Naponi na svim izvodima operacionog pojaavaa treba da budu u opsegu 10[V].
Poznato je: R
1
= R
2
= 10 [kW]; R
3
= R
4
= 47 [kW].
Slika 1.

Reenje:
Primenom principa superpozicije za diferencijalni pojaava na slici 1. izlazni napon se
dobija u obliku:
1
1
3
2
1
3
4 2
4
1 V V V
|
|
.
|
\
|
+
+
=
R
R
R
R
R R
R
O
,
poto je R
1
= R
2
; R
3
= R
4
vai:
+
_
+15V
-15V
V
O
(1)
(2)
R
1
R
2
R
4
R
3
Strana 29
( )
1 2
1
3
V - V V =
R
R
O
.
Ulazni napon na prikljuku (1) iznosi
DC
V =
1
V a na prikljuku (2)
AC DC
V V V + =
1
gde je
AC
V trenutna vrednost naizmenine komponente, pa vai:
AC O
R
R
V V =
1
3
.
Iz prethodnog izraza vidi se da izlazni napon ne zavisi od vrednosti jednosmernog napona
V
DC
, ve samo od vrednosti naizmeninog napona
AC
V . Maksimalna vrednost izlaznog napona je
prema tome:
] V [ 10 ] V [ 7 , 4 ] V [ 1
10
47
max
1
3
max
< = = =
AC O
R
R
V V
i nalazi se u zadatom opsegu.
Prema tome eventualna izoblienja ne prouzrokuje ogranienja napona na izlaznom izvodu
operacionog pojaavaa, ve ogranienje napona na ulaznim izvodima, pri emu mora biti
zadovoljen uslov:
( ) ] V [ 10
max
4 2
4
max max
< +
+
= =
+ AC DC
V
R R
R
V V V .
Konano, prema tome apsolutna vrednost jednosmernog napona V
DC
mora biti manja od:
] V [ 127 , 11 ] V [ 1 ] V [ 10
47
10 47
] V [ 10
max
4
4 2
=
+
=
+
<
AC DC
R
R R
V V
2.10. zadatak

Kolo na slici 1. treba da pojaa signal sa slike 2. Proraunati vrednost R
2
i C
2
tako da se
jednosmerna komponenta pojaava 10 puta, a komponenta na 100 [Hz] oslabi 10 puta.
Poznato je: R
1
= 10 [kW].
Slika 1. Slika 2.
+
_
R
2
v
i
v
O
R
1
C
2
v
i(t)
t[ms]
Strana 30
Reenje:
Zamenimo u kolu sa slike 1. otpornost i kapacitet u povratnoj grani operacionog pojaavaa
sa njihovom ekvivalentnom admitansom:
2
2 2
2
2 2
2
1 1 1
R
C R j
C j
R Z
Y

+
= + = =
U tom sluaju prenosna funkcija kola moe da se napie u obliku:
( ) ( )
2 2
0
2 2 1
2
2 1 1
2
1
1
1
1 1
C R j
A
C R j R
R
Y R R
Z
V
V
A
i
O
j

+
=
+
= = = = .
Iz uslova zadatka prema tome imamo:
( )
] k [ 100 ] k [ 10 10
1 0 2
= = = R A R ,
( )
( ) Hz
A
A C R j
100
0 2 2
1
1 = + ,
odnosno:
( )
( )
] [ 591 , 1
10 2
100
10 100 100 2
1
10 / 1
1
10
1
1
7 3
2
2
2
2
2
100
0
2
F
R
A
A
C
Hz
|
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|
= .
2.11. zadatak

Na slici 1. je prikazan diferencijalni pojaava sa operacionim pojaavaem. Odrediti odnos
pobudnih napona
B A
V V / tako, da izlazni napon pojaavaa bude
B O
V V = .
Slika 1.

Reenje:
Napon i struja izmeu ulaznih prikljuaka operacionih pojaavaa su zanemarljivo mali, jer
pojaava ima veliku ulaznu impedansu i veliko pojaanje. To znai da se moe nacrtati uproeno
kolo kao na slici 2.
C
1
+
_
+15V
-15V
V
O
V
A
V
B
R
1
Strana 31
Slika 2.
Struja u kolu je:
1
1
R
i
B A
V V
= ,
pa je napon na izlazu:
( )

= = dt
C R
dt i
C
B A B B O
V V V V V
1 1
1
1
1 1
.
Iz uslova da je
B O
V V = i prethodne relacije dobija se:
B A
V V = .
2.12. zadatak

Na ulaz kola na slici 1. dolazi prostoperiodini signal frekvencije 1 [kHz] superponiran na
jednosmerni signal kao na slici 2. Trenutna vrednost izlaznog napona operacionog pojaavaa
ograniena je na opseg 10 [V]. Proraunati minimalnu vrednost C
2
tako da ne doe do nelinearnih
izoblienja.
Poznato je: R
1
= 10 [kW]; R
2
= 68 [kW].
Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Zamenimo u kolu sa slike 1. otpornost i kapacitet u povratnoj grani operacionog pojaavaa
sa njihovom ekvivalentnom admitansom:
C
1
V
O
V
A
R
1
i
1
V
B
+
_
R
2
v
i
v
O
R
1
C
2
t[ms]
v
i(t)
[V]
0
2
1
Strana 32
2
2 2
2
2 2
2
1 1 1
R
C R j
C j
R Z
Y

+
= + = =
U tom sluaju prenosna funkcija kola moe da se napie u obliku:
( ) ( )
2 2
0
2 2 1
2
2 1 1
2
1
1
1
1 1
C R j
A
C R j R
R
Y R R
Z
V
V
A
i
O
j

+
=
+
= = = = .
Gde je pojaanje
( ) 0
A na nultoj uestanosti, odnosno pojaanje jednosmernog signala:
( )
8 , 6
] k [ 10
] k [ 68
1
2
0
=
= =
R
R
A .
Za amplitudu jednosmernog napona
iDC
V na ulazu od 1 [V], amplituda jednosmernog
napona na izlazu
ODC
V iznosi:
( )
] V [ 8 , 6 ] V [ 1 8 , 6
0
= = =
iDC ODC
V A V .
Prema tome da ne bi dolo do izoblienja amplituda naizmeninog napona na izlazu moe
biti maksimalno:
] V [ 2 , 3 ] V [ 8 , 6 ] V [ 10 ] V [ 10
max
= = =
ODC OAC
V V .
Iz toga sledi da je pojaanje pojaavaa na frekvenciji naizmeninog signala od 1 [kHz]:
( )
2 , 3
] V [ 1
] V [ 2 , 3
max
max
1
= = =
iAC
OAC
kHz
V
V
A ,
odnosno:
( )
( ) ( ) kHz kHz
A R
R
A
A C R j
1 1
2
1
0 2 2
1 1
1 = = + .
Konano potrebna vrednost kapaciteta kondenzatora C
2
iznosi:
( )
( )
=
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
2
2
2
100 1 2
2
2
100 1
2
2
1 1 1
1
1
R A R R
A R
R
C
Hz
Hz

] F [ 88 , 43 ] F [ 10 88 , 43
10 68
1
2 , 3 10 10
1
10 1 2
1
9
2
3
2
3 3
n = |
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|

=


Strana 33
2.13. zadatak

Kolo na slici 1. pojaava struju fotodiode i
F
iji je oblik prikazan na slici 2. Proraunati
kapacitet kondenzatora C
1
tako da talasnost izlaznog napona (mereno od vrha do vrha) bude 5% od
srednje vrednosti izlaznog napona.
Poznato je: R
1
= 2,2 [kW].
Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Struju fotodiode i
F
moemo rastaviti na dve komponente, jednosmernu I
FDC
i
prostoperiodinu i
Fn
prema sledeoj relaciji:
( )
|
.
|
\
|
+ = + = + =
T
t
I I t I I i I i
Fn FDC Fn FDC Fn FDC F

2
sin sin
max max
.
Iz dijagrama sa slike 2. nalazimo:
|
.
|
\
|
+ =
4
10
2
sin ] mA [ 1 ] mA [ 3
t
i
F

.
Izlazni napon
O
V takoe moemo podeliti na dve komponente, jednosmernu, odnosno
srednju vrednost
ODC
V i prostoperiodinu
On
V :
On ODC O
V V V + = .
Jednosmernu komponentu izlaznog napona nalazimo jednostavno preko relacije:
] V [ 6 , 6 10 3 10 2 , 2
3 3
1
= = =

FDC ODC
I R V .
Izlazni prostoperiodini izlazni napon (od vrha do vrha) nalazimo preko relacije:
max 1
2 2
Fn Onpp Onpp
I Z = = V V ,
gde je Z
1
ekvivalentna impedansa paralelne veze otpornosti R
1
i kapaciteta C
1
u povratnoj
grani operacionog pojaavaa:
C
1
+
_
R
1
i
F
v
O
D
t[s]
i
F
[mA]
0
4
3
2
1
50 100
Strana 34
1 1
1
1
1 C R j
R
Z
+
= .
Iz uslova zadatka poznato nam je da je talasnost izlaznog napona 5%, odnosno:
100
2
100 %
max 1

= =
ODC
Fn
ODC
Onpp
V
I Z
V
V
,
pa je:
] [ 165
] mA [ 10 1 200
] V [ 6 , 6 5
200
%
3
max
1
=

=
==

Fn
ODC
I
V
Z

.
Konano potrebna vrednost kapaciteta kondenzatora C
1
iznosi:
=
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=

2 2
4
2
1
2
1
2
1
2
1
1
2200
1
165
1
2
10 1 1
2
1 1 1
R Z
T
R Z
C
( ) ( ) ] nF [ 7284 , 96 ] F [ 10 7284 , 96 165 2200
2200 165 2
10
9 2 2
4
=

=

2.14. zadatak

Na ulaz Milerov-og integratora na slici 1. dolazi testerasti signal sa slike 2. Odrediti najniu
frekvenciju testerastog signala do koje kolo moe da radi bez izoblienja. Nivoi zasienja na izlazu
operacionog pojaavaa su 10 [V]. Nacrtati uporedni vremenski dijagram ulaznog i izlaznog
signala za navedeni sluaj.
Poznato je: R
1
= 1 [kW]; C
1
= 10 [nF].
Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Napon i struja izmeu ulaznih prikljuaka operacionih pojaavaa su zanemarljivo mali, jer
pojaava ima veliku ulaznu impedansu i veliko pojaanje. To znai da se moe nacrtati uproeno
kolo kao na slici 3.
v
i
+
_
v
O
R
1
C
1
t
v
i(t)
[V]
-5
5
0
0
T
T/2 3T/2
Strana 35
Slika 3.
Struja u kolu je:
1
1
R
i
i
V
= ,
pa je napon na izlazu:

= = dt
C R
dt i
C
i O
V V
1 1
1
1
1 1
.
Pretpostavimo da je poetna vrednost izlaznog napona u stacionarnom stanju za t = 0 V
O(0)
,
pa vai za period 0<t<T/2:
T
t
C R
V
V tdt
T
V
C R
V dt
C R
V
i
O
t
i
O
t
i O O
2
1 1
max
) 0 (
0
max
1 1
) 0 (
0 1 1
) 0 (
2 /
1 1
= = =

V V
2
0
T
t < <
Dakle izlazni napon po amplitudi raste kvadratino sa vremenom, do polovine periode, kada
dostie maksimalnu negativnu vrednost odreenu relacijom:
= = = =

2 /
0
2
1 1
max
) 0 (
2 /
0
max
1 1
) 0 (
2 /
0 1 1
) 0 ( max
2 /
1 1
T
i
O
T
i
O
T
i O O
T
t
C R
V
V tdt
T
V
C R
V dt
C R
V V V

4
1 1
max
) 0 (
T
C R
V
V
i
O
=
2
T
t =
Da bismo lake reili integraljenje u periodu T/2<t<T uvedimo novo tekue vreme t'=t-T/2,
pa u tom sluaju za taj period vai:
=
|
.
|
\
|
+ = =

'
0
max max
1 1 1 1
max
) 0 (
'
0 1 1
max
'
2 /
' 1
4
'
1
t
i i
i
O
t
i O O
dt
T
t
V V
C R
T
C R
V
V dt
C R
V V V
=
|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ =
4
' '
1
2
' 2
'
4
2
2
1 1
max
) 0 (
2
1 1
max
1 1
max
) 0 (
T
T t t
T C R
V
V
T
t
t
C R
V T
C R
V
V
i
O
i i
O

2
1 1
max
) 0 (
2
'
1
|
.
|
\
|
=
T
t
T C R
V
V
i
O
T t
T
< <
2
Iz toga proizlazi da je izlazni napon dostie maksimalnu pozitivnu vrednost:
) 0 ( max O O
V V =
+
T t =
C
1
V
O
V
i
R
1
i
1
V
-
=0
Strana 36
Slika 4.
Da bismo upotpunosti reili problem potrebno je da odredimo poetnu vrednost napona
V
O(0),
na osnovu injenice da je srednja vrednost ulaznog napona nula, pa prema tome i srednja
vrednost napona na izlazu operacionog pojaavaa mora biti u stacionarnom stanju nula. Odnosno:
0 '
2
'
1
2 /
0
2
1 1
max
) 0 (
2 /
0
2
1 1
max
) 0 (
0
=
(
(
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
=

dt
T
t
T C R
V
V dt
T
t
C R
V
V dt
T
i
O
T
i
O
T
O
V
Uveenjem smene
2
'
T
t t = dobijamo:
0
0
2 /
2
1 1
max
) 0 (
2 /
0
2
1 1
max
) 0 (
=
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|

dt
T
t
C R
V
V dt
T
t
C R
V
V
T
i
O
T
i
O
0
2 3
1
2 2 3
1
2
3
1 1
max
) 0 (
3
1 1
max
) 0 (
=
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|

|
.
|
\
|

T
T C R
V T
V
T
T C R
V T
V
i
O
i
O
Konano dobijamo:
12
1 1
max
) 0 (
T
C R
V
V
i
O
= ,
pa premo tome maksimalna pozitivna i negativna vrednost izlaznog napona su:
12
1 1
max
max
T
C R
V
V
i
O
=
+
,
( )
6
3 1
12 4 12
1 1
max
1 1
max
1 1
max
1 1
max
max
T
C R
V T
C R
V T
C R
V T
C R
V
V
i i i i
O
= = =
.
-5
5
0
t[s]
v
i(t)
[V]
0
12
6 18
t[s]
v
O(t)
[V]
0 12 6 18
0
5
-10
Strana 37
Poto je maksimalna negativna vrednost po apsolutnoj vrednosti vea od maksimalne
pozitivne vrednosti, maksimalna perioda pri kojoj nema izoblienja odreena je relacijom:
] s [ 12 ] [ 10 12
] V [ 5
] V [ 10 10 10 10 1 6 6
6
9 3
max
max 1 1
= =

=
s
V
V C R
T
i
O
Odnosno minimalna frekvencija pri kojoj nema izoblienja je:
] kHz [ 33 , 83 ] Hz [ 10 33 , 83
12
10 1000
10 12
1 1
3
3
6
= =
=

T
f
Uporedni vremenski dijagram ulaznog i izlaznog signala za navedeni sluaj dat je na slici 4.
2.15. zadatak
Proraunati vrednost
g
R pri kojoj amplituda naizmeninog signala na izlazu pada na
polovinu svoje vrednosti koja je merena za =
g
R 0. Poznato je: I
C
= 50 [mA]; V
T
= 25 [mV]; =
50; R
B1
= R
B2
= 2,2 [kW ; R
E
= 220 [W].
Slika 1.

Reenje:
Ulazna dinamika otpornost tranzistora je:
] [ 25 =
=
C
T
I
V
r

.
Transkonduktansa tranzistora se rauna:
S] [ 0,5 = =
T
C
m
V
I
g .
Ekvivalentno kolo, za reim malih signala, tranzistorskog pojaavakog stepena sa slike 1.
dato je na slici 2.
V
g
R
g
R
B1
R
E
R
B2
V
CC
V
O
Q
1
+

Strana 38
Slika 2.
gde je:

( )
] k [ 1,1
10 2 , 2 2
10 2 , 2
3
2
3
2 1
2 1
12
=

=
+
=
B B
B B
R R
R R
R ;
( ) ( ) ( )

+ + = + + = + = 1 R r I r I 1 R I V V V
E b b E b be o b
( ) + = 1 R I V
E b o
;
pa je:

( ) +
=
1 R
V
I
E
o
b

Ako sada izraz za struju baze zamenimo u izraz za napon baze, dobijamo:

( )
( ) ( )

+ +
+
= 1 R r
1 R
V
V
E
E
o
b
,
pa je:
( )
( )
+ +
+
=
1 R r
1 R
V
V
E
E
b
o
.
Izraz:
( )
+ + = = 1 R r
I
V
R
E
b
b
u
,
predstavlja ulaznu otpornost tranzistora.
Uraunavanjem naponskog odnosa:

g
u 12
u 12
u 12
u 12
g
b
R
R R
R R
R R
R R
V
V
+
+
= ,
V
g
R
12
R
E
g
m
V
be
C
B
R
g
V
O
E
I
b
I
C
V
b
+
V
be
r

Strana 39
dobija se naponsko pojaanje
v
A u obliku:

( )
( )
g
u 12
u 12
u 12
u 12
E
E
g
b
b
o
v
R
R R
R R
R R
R R
1 R r
1 R
V
V
V
V
A
+
+
+ +
+
= =
.
Pa je konano:

( )
( ) ( ) ( ) ( )

+ + + + + +
+
=
1 R r R R 1 R r R
1 R R
A
E 12 g E 12
E 12
v
Ako je 0 =
g
R , tada je naponsko pojaanje
v
A = 0,9978.
Kada amplituda naizmeninog signala na izlazu padne na polovinu svoje prethodne
vrednosti pri 0 =
g
R , tada i naponsko pojaanje padne na polovinu svoje vrednosti, pa se iz tog
uslova i prethodne jednaine dobija:

( )
( ) ( )
( )
] [ 1002
1
1
2 /
1
12
12
12
+ + +
+ +
+
=
E
E
v
E
g
R r R
R r R
A
R R
R
2.16. zadatak
U kolu pojaavaa na slici 1. proraunati R
B
i R
S
tako da se dobije mirna radna taka
odreena sa V
CE
= 5 [V]; I
C
= 3 [mA].
Poznato je: = 100; V
BE
= 0,6 [V]; I
DSS
= 5 [mA]; V
P
= --3,5 [V]; V
CC
= 15 [V].
Slika 1. Slika 2.
R
C
R
B
R
S
Q
1
V
CC
FT
R
C
R
B
V
CC
Q
1
R
S
FT
V
BE
V
CE
V
CB
I
B
I
E
= I
D
V
DS
V
GS
Strana 40
Reenje:
Na slici 2. definisani su smerovi struja i napona.
Za tranzistor Q
1
vai:
B C
I I = ,
pa je:
A] [ 30
100
mA] [ 3
= = =
C
B
I
I ,
V] [ 4,4 V] [ 6 , 0 V] [ 5 = = =
BE CE CB
V V V ,
B B CB
R I V = ,
pa je:
] k [ 147 =
B
CB
B
I
V
R .
Za tranzistor FT vai:
( ) mA] [ 3,03 1 1
2
=
|
|
.
|
\
|
= + = =
P
GS
DSS B D E
V
V
I I I I .
Iz prethodnog izraza dobija se:
|
|
.
|
\
|
=
DSS
D
P GS
I
I
1 V V ,
kako je:
D S GS
I R V =
konano dolazimo i do vrednosti za R
S
:
] [ 255,9
mA 5
mA 03 , 3
1
mA 03 , 3
V 5 , 3
=
|
|
.
|
\
|

=
S
R
Moe se izvriti provera da li je tranzistor FT ( FET ) u zasienju, uslov je da napon
GD
V
bude negativniji od
P
V :
( ) ( ) V] [ 6,19 V] [ 10 03 , 3 9 , 1255 V] [ 10
3
= = + =

D S C CE CC DS
I R R V V V
V] [ 6,97 = = =
DS D S DS GS GD
V I R V V V ,
iz ovoga sledi da je tranzistor FT u zasienju.
Strana 41
2.17. zadatak
Na slici 1. je prikazana ema regulatora napona. Proraunati koordinate mirne radne take
(
C CE
I V , ) i snagu gubitaka za oba tranzistora.
Poznato je: V
BE1
= 0,8 [V]; V
BE2
= 0,7 [V];
1
= 50;
2
= 100; V
Z
= 11 [V]; V
I
= 18 [V]; R
1
=
330 [W]; R
2
= 150 [W]; R
3
= 24 [W].
Slika 1.
Reenje:
Za kolo regulatora napona prikazano na slici 2, vai:
( ) V] [ 6,3 V] [ 11,7 V] [ 18
2 1
= = + =
BE Z I CE
V V V V
V] [ 5,5 V] [ 0,8 V] [ 6,3
1 1 1
= = =
BE CE CB
V V V
V] [ 12,5 V] [ 5,5 V] [ 18
1 2
= = = =
CB I CE A
V V V V
V] [ 11,8 V] [ 0,7 V] [ 12,5
2 2
= = =
BE A CB
V V V
V] [ 11,7
2
= + =
BE Z O
V V V
Slika 2.
struja baze tranzistora Q
2
,
2 B
I je znatno manja od struje koja tee kroz otpornost R
2
pa je:
A] [ 0,49
2
2
3
1
= + =
R
V
R
V
I
BE O
E

mA] [ 9,6
1
1
1
1
=
+
=
E
B
I
I
V
I
Q
1
Q
2
DZ
R
1
R
2
R
3
Q
1
Q
2
DZ
R
1
R
2
V
I
R
3
V
BE1
V
CE1
V
CB1 V
Z
V
BE2
V
CB2
A
V
O
Q
1
Q
2
DZ
R
1
R
2
V
I
R
3
V
BE1
V
CE1
V
CB1
V
Z
V
BE2
V
CB2
A
V
O
Strana 42
mA] [ 7,06
1
1
1
2
= =
B
CB
C
I
R
V
I
A] [ 70,6
2
2
2
= =
C
B
I
I
( ) mA] [ 7,13 1
2 2 2
= + =
B E
I I
disipacije snage na tranzistorima su:
W] [ 3,03
1 1 1
= =
C CE Q
I V P
mW] [ 88,25
2 2 2
= =
C CE Q
I V P
Gubitci u baznom kolu se mogu zanemariti.
2.18. zadatak
Sklop na slici 1. slui za stabilizaciju napona
O
V pri promeni struje
G
I . Proraunati
karakteristine take prenosne karakteristike ( )
G O
I f V = i nacrtati karakteristiku.
Poznato je: V
BE
= 0,6 [V]; V
BES
= 0,8 [V]; V
CES
= 0,2 [V]; I
G
= 0,...,1 [A]; R
1
= 10 [W]; R
2
=
R
3
= 100 [W].
Slika 1.
Reenje:
Za kolo regulatora napona prikazano na slici 2, vai prema Kirhofovim zakonima, u sluaju
da je tranzistor u aktivnom reimu:
Slika 2.
V
O
Q
DZ
R
1
R
3
I
G
I
Z
V
Z
V
BE
V
CB
R
2
I
C
I
B
V
O
Q
DZ
R
1
R
3
I
G
R
2
Strana 43
0
2
=
BE B Z O
V I R V V
2
R
V V V
I
BE Z O
B

=

Z C G
I I I + =
3
R
V V
I I
Z O
B Z

+ =
Na osnovu relacije za struju baze dobijamo relaciju za struju kolektora:

2
R
V V V
I I
BE Z O
B C

= = ,
i struju strujnog generatora:
( ) =
+

+ =
+ + = + =
3 2 3
1
R
V V
R
V V V
R
V V
I I I I I
Z O BE Z O Z O
B B Z C G

( ) ( )
(
+
+
+
(
+ + =
3 2 2 3
1
1
1
1
R
V
R
V V
R R
V
Z BE Z
O
.
Konano iz prethodnog izraza dobijamo relaciju za prenosnu karakteristiku za aktivni reim
tranzistora:
( )
( )
=
+ +
(
+
+
+ + =
2 3
3 2
1
1
1
1
1
R R
R
V
R
V V
I V
Z BE Z
G O
( )
( ) =
(
+
+
+ +
+ +

=
3 2 3 2
3 2
1
1 R
V
R
V V
I
R R
R R
Z BE Z
G

( )
( ) ( ) ] V [ 5937 , 5 980392 , 0
100
5
100
6 , 0 5
100 1
100 100 1 100
100 100
+ =
(
+
+
+ +
+ +

=
G G
I I
Poveanjem struje generatora I
G
opada napon na kolektoru tranzistora V
CE
tako da on ulazi u
reim zasienja, te u tom sluaju prethodna jednaina ne vai. Ekvivalentno kolo za reim zasienja
dato je na slici 3.
Slika 3.
V
O
+
DZ
R
1
R
3
I
G
I
Z
V
Z
V
BES V
CES
R
2
I
CS
I
BS
+
Strana 44
Za kolo sa slike 3. vai:

0
1
=
CES CS O
V I R V
1
R
V V
I
CES O
CS

=
0
2
=
BES BS Z O
V I R V V
2
R
V V V
I
BES Z O
BS

=

3
R
V V
I I
Z O
BS Z

+ =
3 2 1 3
R
V V
R
V V V
R
V V
R
V V
I I I I I
Z O BES Z O CES O Z O
BS CS Z CS G

+

+
+ + = + =
Konano iz prethodnog izraza dobijamo relaciju za prenosnu karakteristiku za zasienje
tranzistora:
=
(
|
|
.
|
\
|
+
+
+ +
+ +

=
3 2 1 3 2 1
3 2 1
R
V
R
V V
R
V
I
R R R
R R R
V
Z BES Z CES
G O
( ) ] V [ 067 , 1 33 , 8
100
5
100
6 , 0 5
10
2 , 0
100 100 10
100 100 10
+ =
(
|
.
|
\
|
+
+
+ +
+ +

=
G G
I I
Prelomnu taku prelaza iz aktivnog u reim zasienja dobiemo izjednaavanjem obe
relacije za prenosnu karakteristiku, poto u toj taki obe moraju biti zadovoljene. Odnosno vai:
( ) ( ) 067 , 1 33 , 8 5937 , 5 980392 , 0 + = +
GP GP
I I ,
] A [ 616 , 0
980392 , 0 33 , 8
067 , 1 5937 , 5
=

=
GP
I ] V [ 19828 , 6 067 , 1 616 , 0 33 , 8 = + =
OP
V .
Poetna taka karakteristike je:
] A [ 0 =
G
I ] V [ 5937 , 5 5937 , 5 0 980392 , 0 = + =
OP
V ,
a krajnja taka karakteristike:
] A [ 1 =
G
I ] V [ 397 , 9 067 , 1 1 33 , 8 = + =
OP
V .
Strujno-naponska karakteristika paralelnog stabilizatora napona prikazana je na slici 4.
Slika 4. 0 1
I
G
[A]
V
O
[V]
0
10
Aktivni Zasicenje
Strana 45
2.19. zadatak
Redni stabilizator baterijskog napona je realizovan po low drop metodi kao na slici 1.
Proraunati R
2
tako da se dobije V] [ 4 =
O
V i proraunati osetljivost izlaznog napona na promenu
temperature dT dV
O
/ .
Poznato je: ( ) V] [ 0,6 K 300 =
BE
V ; 2[mV/K] / = dT dV
BE
; V
I
= 4,5 [V]; R
1
= 220 [kW]; R
3
=
4,7 [kW]. Smatrati da je veliko.
Slika 1.

Reenje:

Za kolo sa slike 2. moe da se napie sledee:
Slika 2.

3 2
3
O BE 1
R R
R
V V 6 0 V V
+
= = = , ,
pa je:
] ] [ 10 7 , 4 [
6 , 0
10 7 , 4 4
3
3
3 3
1
2

= = R R
V
V
R
O
] k [ 26,63
2
= R .
V
I
V
O
R
1
R
2
R
3
V
BE
V
1
V
I
V
O
R
1
R
2
R
3
Strana 46
Dalje sledi:

BE
3
3 2
O
V
R
R R
V
+
= ,
diferenciranjem dobijamo:
]
K
mV
[ 13,33 66 , 6 = =
dT
dV
dT
dV
BE O
.
2.20. zadatak
Na slici 1. je prikazan regulator napona koji se koristi za punjenje olovnih akumulatora.
Radi kompenzacije temperaturnih promena napona akumulatora, u povratnu spregu je dodat
temperaturno osetljivi otpornik R
PTC
. Proraunati R
1
i R
2
ako je potrebno ostvariti
( ) V] [ 28 300K =
O
V i ( ) mV/K] 50[ 300K / = dT dV
O
. Poznate su sledee vrednosti: V
REF
= 5 [V],
( ) ] k [ 2 300K =
PTC
R i ( ) /K] [ 10 300K / + = dT dR
PTC
.
Slika 1.
Reenje:
Na osnovu kola sa slike 1, za invertujui ulaz operacionog pojaavaa, moe se napisati:
V] [ 5
2 1
2
=
+ +
+
=
PTC
PTC
O
R R R
R R
V V
Iz izraza (1), uz konani inkrement temperature, imamo:
a) ako je K] [ 300 = T
( ) ( )
PTC 2 1 REF PTC 2 O
R R R V R R V + + = +
b) ako je ( ) K] [ 1 300 + = T
+_
V
I
V
O
V
REF
R
1
R
2
R
PTC
Strana 47
|
.
|
\
|
+ + + =
|
.
|
\
|
+ +
|
.
|
\
|
+ 1K 1K 1K
dT
dR
R R R V
dT
dR
R R
dT
dV
V
PTC
PTC 2 1 REF
PTC
PTC 2
O
O
Daljim reavanjem po R
2
dobijamo:
( )
REF
O
O
PTC
PTC REF
PTC
PYTC REF
REF O
PTC REF PTC REF
V
dT
dV
V
dT
dR
R V
dT
dR
R R V
V V
R V R R V
R
+
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ +
=
=
+
=
1[K]
1[K] 1[K]
1
1
2
Zamenom brojanih vrednosti u prethodni izraz dobijamo:
( ) ( )
V] [ 5 V] [ 95 , 27
[ 2010 V] [ 95 , 27 [ 2010 V] [ 5
V] [ 5 V] [ 28
k [ 2 V] [ 28 k [ 2 V] [ 5
1 1
+
=
+ ] ] ] ] R R
5 106097 R 115 1055700 R 75 114
1 1
, , =
Pa konano dobijamo za R
1
i R
2
:
] k [ 21,11
1
= R ,
] k [ 2,59
2
= R .
2.21. zadatak
Na slici 1. je prikazana ema oscilatora sa kristalom kvarca. Poto je V
BE
temperaturno
osetljiv, potrebno je izvriti stabilizaciju mirne struje kolektora umetanjem R
PTC
u emiterski
prikljuak. Odrediti mirnu struju kolektora tako da se postigne temperaturna stabilnost u okolini
25[C] i proraunati R
B1
tako da se dobije eljena struja kolektora. Poznato je: V
BE
( 25C ) = 0,6
[V]; dV
BE
/

dT = 2 [mV/K]; = 100; R
PTC
( 25C ) = 2 [kW]; dR
PTC
/dT = 10 [W/K]; R
E
= 470 [W];
R
B2
= 10 [kW]; V
CC
= 12 [V].
Slika 1.
R
C
R
E
R
PTC
V
CC
R
B1
R
B2
B
Strana 48
Reenje:
Kako je struja baze tranzistora znatno manja od struje koja tee kroz naponski razdelnik R
B1
-
R
B2
, to se moe smatrati da je napon V
B
konstantan.
Slika 2.
Te iz tog uslova i slike 2. sledi:
a) ako je C 25 = T

C
E PTC
E PTC
BE B
I
R R
R R
V V
+
+ =
b) ako je ( ) C 1 25 + = T

C
E
PTC
PTC
E
PTC
PTC
BE
BE B
I
R
dT
dR
R
R
dT
dR
R
dT
dV
V V
+
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|
+
+
|
.
|
\
|
+ =
1K
1K
1K
Kombinovanjem prethodnih izraza za mirnu struju kolektora se dobija:

C BE C BE
I V I V + = + ] ] [ 92 , 380 mV] [ 2 [ 56 , 380
mA 5,55 =
C
I ,
pa je:
A] [ 55,5 = =
C
B
I
I ,
V] [ 2,71
2 1
2
=
+
=
B B
B
CC B
R R
R
V V
pa na kraju dobijamo:
] k [ 34,28
2
2
1
=
=
B
B
B CC
B
R
V
R V
R .
2.22. zadatak
Pojaava greke na slici 1. treba da ima Bode-ov dijagram amplitude kao na slici 2.
Proraunati R
2
i C
1
ako je poznato R
1
= 10 [kW].
+
V
B
I
C
R
PTC
R
E
E
C
V
BE
Strana 49

Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Prenosna funkcija kola prikazanog na slici 1. moe da se napie u obliku:
( )
1 1
2 1
1
1
2
i
o
R C j
R C j 1
R
C j
1
R
j
V
V

+
=
+
=
U optem sluaju prethodna jednaina moe da se napie kao:

( )
P
z
i
o
j
j 1
j
V
V
+
=
gde je:

2 1
z
z
R C
1
f 2
= =
kruna uestanost nule, a:

1 1
P P
R C
1
f 2
= =
presena uestanost na kojoj bi prenosna funkcija, bez uticaja nule (isprekidana linija na
slici 2.),

presecala frekvencijsku osu, kHz] [ 10 =
P
f .
Iz prethodne jednaine raunamo vrednost kapaciteta:
nF] [ 1,6
2
1
1
1
=

=
R f
C
P
Sada iz izraza za krunu uestanost nule i vrednosti kapaciteta dobijamo vrednost otpornosti
R
2
:
+
_
R
1
R
2
C
1
V
i
V
O
20log | V
O
/V
i
(j) |[dB]
log f [Hz]
10
4
10
3
10
2
20
40
50
Strana 50
] k [ 99,5
2
1
1
2
=

=
C f
R
z
.
2.23. zadatak
Proraunati nepoznate otpornosti R
1
, R
2
i kapacitet C
1
u kolu na slici 1. tako da se dobije
Bode-ov dijagram pojaanja prikazan na slici 2. Poznato je: R
3
= 100 [kW].
Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Da bismo odredili naponsko pojaanje
v
A potrebno je kolo sa slike 1. uprostiti kao na slici 3,
gde je:
( )
( )
2 1 1
2 1 1
1
2 1
1
2 1
12
R R C j 1
R C j 1 R
C j
1
R R
C j
1
R R
Z
+ +
+
=
+ +
|
|
.
|
\
|
+
=
Slika 3.

Sada za uproeno kolo na slici 3. vai:
( ) ( )
( )
2 1
2 1 1
1
3
12
3
i
o
v
R C j 1
R R C j 1
R
R
Z
R
j
V
V
j A
+
+ +
= = =

+
_
R
3
V
i
V
O
Z
12
+
_
R
1
R
2
C
1 R
3
V
i
V
O
log f [Hz]
20log | V
O
/V
i
(j) |[dB]
20
40
50
10
3
10
2
10
4
Strana 51
u optem sluaju prethodna jednaina moe da se napie u obliku:
( ) ( )
P
z
i
o
v
j 1
j 1
k j
V
V
j A

+
+
= =
pa se amplitudsko frekvencijska karakteristika data Bode-ovim dijagramom na slici 2.
moe napisati u obliku:
( ) | |
2
P
2
z
v
1 20 1 20 k 20 B d j A 20
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+ + =
log log log log .

Iz izraza i sa slike 2. se vidi da je k = 10 (da bi prvi lan izraza imao vrednost 20dB), pa se iz
tog uslova lako dolazi do vrednosti otpornosti R
1
:
10
R
R
k
1
3
= =

,
te je:
] k [ 10
10
3
1
= =
R
R .
Pri tome je:
( )
2 1 1
z z
R R C
1
f 2
+
= = - kruna uestanost nule;

2 1
P P
R C
1
f 2
= = - kruna uestanost pola

gde su kHz] [ 1 =
z
f i kHz] [ 10 =
P
f .
Sada iz jednaina za krune uestanosti imamo za C
1
:
( )
2 1 z 2 P
1
R R f 2
1
R f 2
1
C
+
=

=

.
Prema tome je:
] k [ 1,11
9
1
2
= =
R
R ,
pa je:
nF] [ 14,3
2
1
2
1
=

=
R f
C
P
.
Strana 52
2.24. zadatak
U pojaavau na slici 1. proraunati potrebnu vrednost
r
C tako da se dobije gornja granina
uestanost naponskog pojaanja kHz] [ 3 =
g
f . Parazitni kapaciteti u tranzistoru se mogu zanemariti.
Poznato je sledee: = 100; I
C
= 1 [mA]; V
T
= 25 [mV]; R
B1
= 100 [kW]; R
B2
= 22 [kW]; Rg
= 270 [W]; R
C
= R
L
= 2,2 [kW]; R
E
= 470 [W].
Slika 1.

Reenje:
Za pojaavaki stepen sa slike 1. moe da se nacrta ekvivalentno kolo za
reim malih signala na slici 2.
Slika 2.
Gde je:
] k [ 18,033
2 1
2 1
=
+
=
B B
B B
B
R R
R R
R
] [ 2500 = =
C
T
I
V
r
, - ulazna dinamika otpornost tranzistora;

[S] 0,04 = =
T
C
m
V
I
g , - transkonduktansa tranzistora.
Ako napiemo jednaine po metodi potencijala vorova za take B i C imamo:
0 =
|
|
.
|
\
|
+ + +
r o
g
g
r
B g
be
C s V
R
V
C s
r
1
R
1
R
1
V
,
V
g
R
g

R
B1
R
B2
R
C
R
E
V
CC
R
L
C
r
+
R
B
g
m
V
be
R
g
V
O
V
be
r
R
C
V
g
+
R
L
C
r
B C
Strana 53
be m r be
L C
r o
V g C s V
R
1
R
1
C s V =
|
|
.
|
\
|
+ + .
Reavanjem prethodnih jednaina dobijamo:

m r
L C
r
o be
g C s
R
1
R
1
C s
V V

+ +
= ,

g
g
r r
B g m r
L C
r
o
R
V
C s C s
r
1
R
1
R
1
g C s
R
1
R
1
C s
V =
(
(
(
(

|
|
.
|
\
|
+ + +

+ +
.
Poto je:
[S] 10 9,09
1 1
4
1

= + =
L C
R R
K , 0,04[S]
2
= =
m
g K i [S] 10 4,16
1 1 1
3
3

= + + =
r R R
K
C g
,
daljim reavanjem dobijamo:
( )
g
g
r r 3
2 r
1 r
o
R
V
C s C s K
K C s
K C s
V =
(
+

+
,
pa je:
( )
( )
3 2 1 r 3 1
r 2
g g
o
K K K C s K K
C s K
R
1
s
V
V
+ + +

=
( )
( )
P
z
3 1
3 2 1 r
3 1
2
r
2
g g
o
j 1
j 1
K
K K
K K K C s
j 1 K K
K
C
j 1 K
R
1
j s
V
V
=
|
|
.
|
\
|
+ +
+
|
|
.
|
\
|

= =
Gde je:
3 1 g
2
K K R
K
K

=
04 0
C
1
C
K
r r
2
z
, = = , - kruna uestanost nule;
( )
5
r 3 2 1 r
3 1
P
10 39 8
C
1
K K K C
K K

=
+ +

= , , - kruna uestanost pola.
Poto je
z P
<< , pol ima dominantan uticaj, odnosno gornja granina uestanost
kHz] [ 3 =
g
f je ustvari uestanost pola.
Iz tog uslova je
g P
f 2 = pa izraunavamo traeni kapacitet:
Strana 54
nF] [ 4,45
2
10 39 , 8
5
=

=

g
r
f
C
.
2.25. zadatak
U kolu pojaavaa na slici 1. izmereno je I
C
= 1 [mA], = 100, gornja granina uestanost
naponskog pojaanja [MHz] 1 =
g
f . Pretpostaviti da je pad amplitudske karakteristike iskljuivo
posledica postojanja
C u hibridnom -modelu i proraunati
C .
Poznato je: R
B1
= 100 [kW]; R
C
= 4,7 [kW]; R
B2
= R
E
= 10 [kW].
Slika 1.
Reenje:
Za pojaavaki stepen sa slike 1. moe da se nacrta ekvivalentno kolo za
reim malih signala kao na slici 2.
Slika 2.
Gde je:
] k [ 9,09
2 1
2 1
=
+
=
B B
B B
B
R R
R R
R
2500 = =
C
T
I
V
r
, - ulazna dinamika otpornost tranzistora;

S 0,04 = =
T
C
m
V
I
g , - transkonduktansa tranzistora.
Pisanjem jednaine po metodi potencijala vorova imamo:
V
g
V
O
+12V
+
R
B1
R
B2
R
C
R
E
R
B
g
m
V
be V
be
r
R
C
+
V
g
V
O
C

Strana 55

g m g
C
o
V g C s V
R
1
C s V =
|
|
.
|
\
|
+

( )
C s K
C s K
R
1
C s
g C s
s
V
V
2
1
C
m
g
o
+

=
+

=
gde je: 0,04[S]
1
= =
m
g K , [S] 10 2,217
1
4
2

= =
C
R
K .
Prethodni izraz moe da se napie u obliku:
( )
|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|

= =
P
2
z
1
2
2
1
1
g
o
j 1 K
j 1 K
K
C
j 1 K
K
C
j 1 K
j s
V
V
,
Gde je:

C
04 0
C
K
1
z
,
= = , - kruna uestanost nule;

C
10 217 2
C
K
4
2
P

= =
,
, - kruna uestanost pola.
Vidi se da pol ima dominantan uticaj, odnosno gornja granina uestanost [MHz] 1 =
g
f je
ustvari uestanost pola. Iz tog uslova je
g P
f 2 = pa izraunavamo:
[pF] 35,3
2
10 217 , 2
4
=

=

g
r
f
C
.
2.26. zadatak
Izvesti prenosnu funkciju za pojaava na slici 1. i odrediti poloaj prelomnih taaka koje se
pojavljuju usled C
E
= 10 [F].
Poznato je sledee: I
C
= 5 [mA]; = 200; = =
C g
R R 1 [kW]; R
B1
= 100 [kW]; R
B2
= 10 [kW];
R
E
= 100 [W].

Slika 1.
V
g
R
g
R
C
R
B1
R
E
R
B2
V
CC
V
O
C
E
Q
1
+
Strana 56
Reenje:
Za pojaava sa slike 1. ekvivalentno kolo tranzistora za reim malih signala, pri niskim
uestanostima dato je na slici 2.
Slika 2.
Gde je:
] k 1[
mA] [ 5
mV] [ 25 200
=
=
C
T
I
V
r

] [ 9090,90
2 1
2 1
12
=
+
=
B B
B B
R R
R R
R
E
E
E
E
E
C j
1
R
C j
1
R
Z

Za kolo sa slike 2. vai sledee:
( ) ( )
+ + = 1 Z r I V
E b b
b C o
I R V = ,
pa je:

=
C
o
b
R
V
I
( )
+ + = 1 Z r R
E u
, je ulazna otpornost tranzistora,
u 12
u 12
g
u 12
u 12
g
b
R R
R R
R
R R
R R
V
V
+
+
+
=
i ako je:
( )
+ +

=
1 Z r
R
V
V
E
C
b
o
,
R
12
R
E
g
m
V
be
C
B
R
g
V
O
E
I
b
I
C
V
b
+
V
be
r
R
C
C
E
V
g
Strana 57
tada je naponsko pojaanje
v
A odreeno sa:
( ) ( )
( )
+ +

+
+
= = =
1 Z R
R
R R
R R
R
R R
R R
V
V
V
V
j
V
V
j A
E
C
u 12
u 12
g
u 12
u 12
g
b
b
o
g
o
v
Ako se u prethodnom izrazu zameni izraz za Z
E
sledi:
( )
( )
( ) ( ) ( ) ( ) | |
12 g 12 g E E E 12 g
E E 12 C
v
R R r R R R C j 1 1 R R R
R C j 1 R R
j A
+ + + + + +
+
=
U optem obliku prethodni izraz se moe napisati kao:

( )
P
z
v
j 1
j 1
k j A
+
+
= ,
gde je :
( ) ( ) | |
8,19 =
+ + + +

=
r 1 R R R R R
R R
k
E 12 g 12 g
12 C
]
s
rad
[ 1000
1
=
=
E E
z
R C
( ) ( ) | |
( ) | |
]
s
rad
k [ 11,57
1
12 12
12 12
=
+ +
+ + + +
=
R R R R r R C
r R R R R R
g g E E
E E g
P
Slika 3.
Sa
z
i
P
su obeleene krune uestanosti nule i pola, respektivno, pa se amplitudsko
frekvencijska karakteristika, data na slici 3, moe napisati u obliku:
log [rad/s]
10
2
10
3
10
4
10
5
20log | A
v
(j) |[dB]
20
40
60
Strana 58
( ) | |
2
P
2
z
v
1 20 1 20 k 20 B d j A 20
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+ + =
log log log log

Pri emu je poetna vrednost amplitudske karakteristike 20logk = 20log8,19 = 18,26 [dB].
2.27. zadatak
Za kolo na slici 1. izvesti prenosnu funkciju ( )
i o
V V s H / = . Proraunati presenu
uestanost i odrediti R
2
tako da prelom na amplitudskoj karakteristici bude na presenoj uestanosti.
Nacrtati amplitudsku i faznu karakteristiku.
Poznato je: C
1
= 10 [nF]; R
1
= 10 [kW].
Slika 1.
Reenje:
Kolo na slici 1. predstavlja kaskadnu vezu dva integratora.
Slika 2.
Ako posmatramo sliku 2. tada su prenosne funkcije pojedinih integratora:
( ) ( )
1 1 1
1
i
1 o
1
C R s
1
R
C s
1
s
V
V
s H

=
= = ,
( ) ( )
1 1
1 2
1
1
2
1 o
o
2
C R s
C R s 1
R
C s
1
R
s
V
V
s H

+
=
+
= = ,
Ukupna prenosna funkcija je proizvod prenosnih funkcija pojedinih integratora:
( ) ( ) ( )
1 1
1 2
1 1
2 1
C R s
C R s 1
C R s
1
s H s H s H

+

= = .
+
_
+
_
R
1
R
2
C
1
V
i
V
O
C
1
R
1
+
_
+
_
R
1
R
2
C
1
V
i
V
O
C
1
R
1
INT-1
INT-2
V
O1
Strana 59
Ako bi izostavili R
2
imali bi dva kaskadno vezana integratora sa prenosnom funkcijom:
( ) ( ) ( )
2
1 1
2 1
C R s
1
s H s H s H
|
|
.
|
\
|

= = ,
koja opada sa 40 dB/dek i ima moduo 1 na presenoj uestanosti
1 1
P
C R
1
= . to znai
da postojanje R
2
unosi nulu koja treba da se postavi na presenu uestanost
P
. Za j s = imamo:
( )
2
1 1
P
C R
1
j H
|
|
.
|
\
|

= =
1 ,
pa je:
]
s
rad
[ 10
1
4
1 1
=
=
C R
P

Sada treba krunu uestanost nule
1 2
z
C R
1
= postaviti na presenu uestanost

P
pa
dobijamo da je:
] k [ 10
2 1
= = R R .
Amplitudska i fazno frekvencijska karakteristika su date narednim izrazima:
( ) | | ( ) ( )
1 1
2
1 2
C R 40 C R 1 20 j H 20 + = log log dB log
( )| | ( )
1 2
C R arctg rad + = ,
i prikazane su na slici 3.
Slika 3.
log [rad/s]
log [rad/s]
10
3
10
4
10
5
10
5
10
4
10
3
20log | H (j) |[dB]
20
-20
-40
40
- /2
-
0
[ rad]
Strana 60

2.28. zadatak
Na slici 1. je data ema prostog diferencijatora. Vrednosti parametara korienog opracionog
pojaavaa su:
5
10 =
O
A , Hz] [ 10 =
d
f . Proraunati na kojoj frekvenciji sinusnog signala nee biti
faznog pomeraja izmeu ulaznog i izlaznog signala. Proraunati amplitudu izlaznog signala na toj
ferkvenciji ako je amplituda ulaznog signala 10 [mV].
Poznate su sledee vrednosti: C
1
= 10 [nF]; R
1
= 10 [kW].
Slika 1.
Reenje:
Pojaanje operacionog pojaavaa, ako je
5
10 =
O
A , je dato sa:
d
O
OP
j 1
A
A
+
= ,
pisanjem jednaine po metodi potencijala vorova za invertujui ulaz operacionog
pojaavaa sa slike 1. dobijamo:
0 =
|
|
.
|
\
|
+
1 i
1
o 1
1
C j V
R
1
V C j
R
1
V
OP o
A V V =

Kombinovanjem prethodnih izraza dobija se:

1 i
1
OP
1
1 OP
o
C j V
R
A
C j
R
1
A
V
=
|
|
.
|
\
|
+ + ,

OP 1 i
1
OP
1
1
o
A C j V
R
A
C j
R
1
V =
|
|
.
|
\
|
+ + .
Prenosna funkcija je:
( )
( )
( )
1 1 OP
1 1 OP
1 OP
1
1 OP
i
o
R C j A 1
R C j A
C j A 1
R
1
C j A
j
V
V
+ +

=
+ +

=
V
O
V
i
R
1
C
1
+
_
Strana 61
( )
1
A
R C j 1
R C j
j
V
V
OP
1 1
1 1
i
o
+
+

=

,
smenom vrednosti za A
OP
dobijamo:
( )
( )
O
d
1 1
O 1 1
i
o
A j 1 R C j 1
A R C j
j
V
V
+
|
|
.
|
\
|
+ +

=
( )
|
|
.
|
\
|
+ + +

=
1 1
d
O
d
1 1
2
O 1 1
i
o
R C j A
R C
1
A R C j
j
V
V
Da bi faza izlaznog signala bila nula potrebno ja da realni deo imenioca prethodnog izraza
bude nula.
0 = +

O
d
1 1
2
A
R C
1
,
pa je:
( )
]
s
rad
[ 250,664
1
1 1
=
+
=
R C
A
d O

.
Slika 2.
Konano je frekvencija sinusnog signala na kojoj nee biti faznog pomeraja izmeu ulaznog
i izlaznog signala:
Strana 62
kHz] [ 39,89
2
= =
f .
Moduo prenosne funkcije je:
( ) 624,4 = j
V
V
i
o
pa je amplituda izlaznog signala:
V] [ 6,24 mV] [ 10 4 , 624
max
= =
o
V .
Amplitudska i fazno frekvencijska karakteristika, ovog diferencijatora, su date na slici 2.
2.29. zadatak
Na slici 1. je prikazan integrator greke kompenzovan diferencijalnim kompenzatorom.
Nacrtati Bode-ov dijagram pojaanja i faze za prenosnu funkciju ( ) j V V
i o
/ . Smatrati da je
operacioni poja-ava idealan.
Poznato je: R
2
= 100 [kW]; R
1
= 3 [MW]; C
1
= 22 [nF]; C
2
= 100 [nF].
Slika 1.

Reenje:
Kolo na slici 1. moe da se uprosti na nain prikazan na slici 2:
Slika 2.
Impredansa Z
1
zamenjuje paralelnu vezu otpornika i kondenzatora:
+
_
C
1
C
2
R
2
R
1
V
i
V
O
+
_
C
2
R
2
Z
1
V
i
V
O
Strana 63
1 1
1
1
1
1
1
1
C R j 1
R
R
C j
1
R
C j
1
Z
+
=
+
,
pa je:
1 1
2 1 1 2 1
1 1
1
2 1 2 2
R C j 1
R R C j R R
R C j 1
R
R Z R Z
+
+ +
=
+
+ = + =

Prenosna funkcija je prema tome:
( )
( )
( ) | |
2 1 1 2 1 2
1 1
i
o
1 1
2 1 1 2 1
2
2
2 C
i
o
R R C j R R C j
R C j 1
j
V
V
R C j 1
R R C j R R
C j
1
Z
Z
j
V
V
+ +
+
=
+
+ +

= =

( )
( )
2 1
2 1 1
1 1
2 2 1 i
o
R R
R R C
j 1
R C j 1
C R R
1
j
V
V
+

+
+
+
=
Izraz za prenosnu funkciju moemo u optem sluaju napisati u obliku:

( )
|
|
.
|
\
|
+
+
=
1 P
z
i
o
j 1 j
j 1
k j
V
V
,
gde je:
( )
3,22 =
+
=
2 2 1
C R R
1
k ;
]
s
rad
[ 15,15
1
1 1
=
=
R C
z
- kruna uestanost nule;
]
s
rad
[ 469,7
2 1 1
2 1
1
=

+
=
R R C
R R
P
- kruna uestanost pola;
( )
]
s
rad
[ 3,22
1
2 1 2
2
=
+
=
R R C
P
- presena uestanost na kojoj amplitudska
karakteristika preseca frekvencijsku osu.
Amplitudska i fazno frekvencijska karakteristika su date narednim izrazima respektivno,
dok je prikaz dat na slici 3.
( ) | |
2
1 P
2
z i
o
1 20 1 20 20 k 20 j
V
V
20
|
|
.
|
\
|
+ +
|
|
.
|
\
|
+ + =
log log log log dB log

Strana 64
| |
z 1 P
arctg arctg
2

+ = rad
Slika 3.
2.30. zadatak
Za odreenu primenu korien je pojaava sa zajednikim emiterom sa nazivnim
parametrima 100 =
O
A i kHz] [ 100 =
g
f . Zbog nedovoljno stabilnih temperaturnih i drugih
karakteristika, prelo se na reenje sa dva kaskadno vezana stepena i negativnom povratnom
spregom (slika 1). Proraunati vrednost tako da se dobije 100 =
or
A i odrediti novu graninu
uestanost.
Slika 1.
Reenje:
Kako je:

g
O
2 1
f
f
j 1
A
A A
+
= =
A
1
A
2
log [rad/s]
20
-20
-40
40
20log | V
O
/V
I
(j) |[dB]
log [rad/s]
[ rad]
0
-/2
0
0,1
0,1
1
1 10
10
10
2
10
2
10
3
10
3
Strana 65
Za proraun koristimo kolo na slici 2. uz uslov dat postavkom zadatka 100 =
or
A , pa
vai:
Slika 2.

( )
( ) +
=
+
=
2
2
2
O
2
O
100 1
100
A 1
A
A
or
,
pa je:
100
1

Novu graninu uestanost raunamo iz ukupnog pojaanja dva kaskadno vezana stepena i
negativnom povratnom spregom (slika 1):

2
g
2
g g
2
O
g g
2
O
2 1
2 1
f
f
j 1 100
100
f
f
j 1
f
f
j 1
A
1
f
f
j 1
f
f
j 1
A
A A 1
A A
A
r
|
|
.
|
\
|
+ +
=
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
+
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
=
+

=

g
2
g
2
f
f
j 2
f
f
101
100
A
r
+
|
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
= ,
uvoenjem smene
g
f
f
k = , sada iz ovog izraza odreujemo novu graninu uestanost na
osnovu kriterijuma da na njima amplitudska karakteristika opadne 2 puta (ili za 3dB) u odnosu na
vrednost
or
A :
2
A
A
or
r
= ,
pa je:
100
100
Strana 66

( ) ( )
2
2 2
2
2
100
k 2 k 101
100
=
+
,
nakon kvadriranja imamo: 0 = 9799 k 198 k
2 4
. Uvoenjem nove smene
2
1
k k =
ova bikvadratna jednaina se svodi na sledei oblik:

0 = 9799 k 198 k
1
2
1
Reavanjem izraza (2) dobijamo za 239 k
1
= , tada je 46 15 k k
1
, = = , pa se konano
dobija vrednost nove granine uestanosti:
MHz] [ 1,546 = =
g gr
f k f .
2.31. zadatak
Regulator napona na slici 1. je kolo sa negativnom povratnom spregom. Moe se smatrati da
se napajanje regulatora vri iz nestabilisanog izvora male impedanse. Napraviti presek ispred baze
Q
2
i proraunati kruno pojaanje ovog sklopa.
Poznato je: I
C1
= 0,5 [A]; I
C2
= 5 [mA]; r
z
= 20 [W]; R
1
= 330 [W]; R
2
= 150 [W]; R
3
= 24
[W]
1
= 50;
2
= 100; V
T
= 25 [mV].
Slika 1.
Reenje:
Proizvod A se naziva kruno pojaanje. Nain odreivanja krunog pojaanja se vidi iz
sledeeg razmatranja:
Prvo se ukidaju nezavisni izvori, u ovom sluaju stavi se 0 =
I
V .
U sledeem koraku petlju povratne sprege prekidamo u taki gde je najlake odrediti
vrednost impedansi. To je potrebno da bi se pre i posle prekidanja u kolu zadrao isti
raspored napona i struja.
Dalje se prikljui pobudni naponski testgenerator V
t
, u ovom sluaju izmeu baze
tranzistora Q
2
i mase slika 1.
Na taj nain se dobija ema kola za odreivanje krunog pojaanja, slika 2.
Crtanjem ekvivalentnog kola za reim malih signala pojedinano za svaki tranzistor na slici
2. dobija se ema na slici 3.
V
I
Q
1
Q
2
DZ
R
1
R
2
R
3
Strana 67
Slika 2.
Slika 3.
Gde je:
S] [ 20
1
1
= =
T
C
m
V
I
g ; ] [ 2,5
1
1
1
= =
m
g
r

; S] [ 0,2
2
2
= =
T
C
m
V
I
g ; ] [ 500
2
2
2
= =
m
g
r

;
( ) ( )
( )
] [ 20,2
3 2 2
3 2 2
=
+ +
+
=
R r R r
R r R r
R
Z
Z
E
.
Metodom potencijala vorova za vorove C2 i E1 dobijamo:
t 2 m
1
1 e
1 1
2 c
V g
r
V
r
1
R
1
V =
|
|
.
|
\
|
+

( )
1 e 2 c 1 m
1
2 c
1 E
1 e
V V g
r
V
r
1
R
1
V =
|
|
.
|
\
|
+

Iz prethodnih izraza, ako zamenimo brojane vrednosti za otpornosti, dobijamo:

t e c
V V V = 2 , 0 4 , 0 403 , 0
1 2
( )
1 e 2 c 2 c 1 e
V V 20 V 4 0 V 449 0 = , ,
Reavanjem po Vel dobijamo:
t 1 e
V 12 50 V = , ,
R
1
R
2
R
3
Q
2
Q
1
V
t
V
B
B2
B2
r
2
r
Z
r
2
g
m2
V
t
g
m1
V
be1 R
1
R
2
r
Z
r
2
r
1
V
b
R
3
C2 E1
V
t
B2
Strana 68
kako je:
1 e
Z
2 2
2 2
2 2
2 2
1 e b
V 8522 0
r
r R
r R
r R
r R
V V =
+
+
= ,
,
tada je:
b 1 e
V 17 1 V = , ,
pa je kruno pojaanje:
42,83 = =
t
b
V
V
A .
2.32. zadatak
U kolu na slici 1. je primenjena i pozitivna i negativna povratna sprega. Odrediti vrednost
krunog pojaanja ( )
P
j A na krunoj uestanosti
2 1 2 1
p
C C R R
1

= .
Prenosna funkcija operacionog pojaavaa moe se aproksimirati sa:

j
A
j A
1 O

) ( ;
Gde je:
5
10 =
O
A ;
1
= 20 [rad/s].
Poznato je: R
1
= 10 [kW]; R
2
= 150 [kW]; R
3
= R
4
= 300 [kW]; C
1
= C
2
= 10 [nF].
Slika 1.

Reenje:
Kako u ovom sluaju postoji i pozitivna i negativna povratna sprega potrebno je napraviti
prekid na dva mesta. Take gde prekidamo petlje povratnih sprega biramo tamo gde je najlake
odrediti vrednost impedansi, tako da se pre i posle prekidanja ne promeni raspored napona i struja.
+
_
V
i
V
O
R
1
R
2
C
1
C
2
R
3
R
4
Strana 69
To je, za kolo sa slike 1., najlake uiniti na invertujuem i neinvertujuem ulazu operacionog
pojaavaa. Pa je ekvivalentno kolo za odreivanje krunog pojaanja dato na slici 2.
Slika 2.
Kruno pojaanje definisano je relacijom:

t
V
V V
A
+

= ,
ako je:

1
1
C j
1
Z
,
2
2
C j
1
Z
,
tada je:
4 3
3
t
R R
R
V A V
+
=
+

( )
1 2 2
1 2 2
1
1
t 1
Z Z R
Z Z R
R
R
V A V
+ +
+
+
=
( )
2 2
2 t
2 2
2
1 2 2
1 2 2
1
1 t
1 2
2 2
1 t
Z R
Z V A
Z R
Z
1
Z Z R
Z Z R
R
R V A
V Z
Z R
V V A
V
+

+
|
|
.
|
\
|
+

|
|
.
|
\
|
+ +
+
+

= +
+

=
Kombinovanjem prethodnih izraza za kruno pojaanje dobijamo:

( )
t
2 2
2
2 2
2
1 2 2
1 2 2
1
1
4 3
3
t
V
Z R
Z
Z R
Z
1
Z Z R
Z Z R
R
R
R R
R
V A
A
|
|
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+

+ +
+
+
+

= .
Ako je:

2 2 2 2
2
R C j 1
1
Z R
Z
+
=
+
,
+
_
C
1
C
2
R
4
R
3
R
2
R
1
V
t
AV
t
V
+
V
-
V
1
Strana 70
tada je:
2 2
2 2
2 2
2
R C j 1
R C j
Z R
Z
1
+

=
|
|
.
|
\
|
+
( )
( )
( ) ( )
2 2 1 2 1 2 2 1
2
1
2 1 1 2 2 1
2
1
1 2 2
1 2 2
1
1
R C R C C j R C C R 1
C C R j R C C R
Z Z R
Z Z R
R
R
+ + +
+ +
=
+ +
+
+

pa je zajedniki imenilac izraza za kruno pojaanje:
( )
( ) ( ) ( ) | |
( ) ( ) | |(
(
+ + +
+ + + +
+
2 1 2 1
2
2 2 2 1 1
2 2 2 1 1 1 1 2 2
2
4 3
C C R R 2 R C C C R j
R C C C R C R C R 1
R R

kada se
2 1 2 1
P
C C R R
1

= zameni u izraz za kruno pojaanje, za realan deo brojioca
dobija se:
( )
4 3
1
2
3
R R 2
R
R
2 R + +
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
+ ,
a za imaginaran deo:

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )| |
2 2 2 1 4 3 4 3 2 2 2 2 2 1 1 3
R C C 1 R R R R R C R C R C C R R j + + + + + + + .
Kako je:

j
A
j A
1 O

) ( ,

kruno pojaanje je:

( )
( ) 39 4 j 10 02 1
10 007 1 j 10 9 3
j
A
A
7
6 6
1
O
, ,
, ,
+
+
=
,

a njegov moduo: 960,96 = A .
2.33. zadatak
Operacioni pojaava korien u emi na slici 1. ima NF naponsko pojaanje od 100 [dB] i
dominantni pol na Hz] [ 10 =
d
f . Na ulaz pojaavaa se dovodi prostoperiodini signal amplitude 1
[V] i frekvencije kHz] [ 100 = f .
Proraunati amplitudu izlaznog signala,
Strana 71
a) ne uzimajui u obzir slew rate,
b) ako je slew rate 1[V/s].
Poznato je: R
1
= 10 [kW]; R
2
= 100 [kW].
Slika 1.
Reenje:
Termin slurejt (slew rate) operacionog pojaavaa se definie kao maksimalna mogua
brzina promene njegovog izlaznog napona u vremenu:

max
dt
dV
SR
O
=

a) Ako slurejt ne uzimamo u obzir, tada za invertujui ulaz operacionog pojaavaa sa slike
1, moemo pisati:
0 =
|
|
.
|
\
|
+
1
i
2
o
1 2
R
V
R
V
R
1
R
1
V

OP o
A V V =

tada je:
OP
o
A
V
V =
gde je:

d
5
d
O
OP
f
f
j 1
10
f
f
j 1
A
A
+
=
+
= ,
jer je dB] [ 100 log 20 =
O
A pa je:
5
O
10 A =
Kombinovanjem prethodnih izraza se dobija:
1
i
2
OP
1 2 OP
o
R
V
R
A
R
1
R
1
A
V
=
|
|
.
|
\
|
+ + ,
R
1
R
2
V
i
+
_
V
O
Strana 72
pa je prenosna funkcija:
( )
2 OP 2 1
2 1
1
2
OP
1 2
OP
1
i
o
R
1
A
1
R R
R R
R
1
R
A
R
1
R
1
A
R
1
jf
V
V
+
|
|
.
|
\
|
+
=
+
|
|
.
|
\
|
+
=
( )
( )
1 O
d
2 1
2 1 O
1
i
o
R A
f
f
j 1 R R
R R A
R
1
jf
V
V
+
|
|
.
|
\
|
+ +

=
( )
( ) ( ) ( )
|
|
.
|
\
|
+ + + +
=
2 1
d
2 O 1
2 O
i
o
R R
f
f
j R A 1 R
R A
jf
V
V
Modul pojaanja pri kHz] [ 100 = f iznosi:
( )
( ) ( ) ( )
6,72
,
=
=
|
|
.
|
\
|
+ + + +
=
18
10
2
2 1
d
2
2 O 1
2 O
i
o
10 21 2
10
R R
f
f
R A 1 R
R A
jf
V
V
Slika 2.
Na slici 2. tanjom linijom je prikazan ulazni signal ( ) ( ) ft 2 t V
i
sin 1V = , gde je:
kHz] [ 100 = f . Debljom linijom je prikazan izlazni signal
o
V , ija je amplituda 6,72 [V], jer je
amplituda ulaznog signala 1 [V] a moduo prenosne funkcije 6,72. Izlazni signal je fazno pomeren
za:
Strana 73

( )
( )
= =
+ +
+
= 72 227 72 47 180
R A 1 R
R R
f
f
arctg 180
2 O 1
2 1
d
, ,
b) Kada je ]
s
V
[ 1 = SR i ako je brzina promene izlaznog signala u trenutku 0 = t :
( ) ( ) ( ) ]
s
V
[ 4,22 2 sin 2 72 , 6 2 sin V 72 , 6
max
= = = |
.
|
\
|
ft f ft
dt
d
dt
dV
o
,
tada je:
SR
dt
dV
o
>
|
.
|
\
|
max
.
Znai da dominira slurejt. Na slici 3. je dat izlazni signal bez uticaja slurejta, tankom
linijom, a izlazni signal sa uticajem slurejta, debljom linijom, ako je ulazni signal
( ) ( ) ft 2 t V
i
sin 1V = . Navedeni dijagrami su dobijeni digitalnom simulacijom, programom
Electronic WorkBench v5.0.
Slika 3.
2.34. zadatak
Operacioni pojaava korien u kolu na slici 1. ima NF naponsko pojaanje
dB] [ 100 =
O
A i dominantni pol na Hz] [ 10 =
d
f . Na ulaz kola se dovodi prostoperiodini signal
amplitude 1 [V] i frekvencije kHz] [ 100 = f . Ako je poznato: pF] [ 100
1
= C i ] k [ 2
1
= R ,
proraunati amplitudu izlaznog signala,
a) ne uzimajui u obzir slew rate,
b) ako je slew rate 1[V/s].
Strana 74
Slika 1.
Reenje:
Pojaanje operacionog pojaavaa, ako je dB] [ 100 log 20 =
O
A i
5
10 =
O
A , dato je sa:

d
O
OP
j 1
A
A
+
= ,
pa ako je: j s = moemo da piemo:

d
d O
d
O
OP
s
A
s
1
A
A
=
+
=
Pisanjem jednaine po potencijalu vorova za invertujui ulaz operacionog pojaavaa
imamo:
0 =
|
|
.
|
\
|
+
1
i
1 o 1
1
R
V
C s V C s
R
1
V

= V A V
OP o
Kombinovanjem prethodnih izraza dobijamo izraz iz koga dalje raunamo prenosnu
funkciju:
1
i
1 OP 1
1 OP
o
R
V
C s A C s
R
1
A
V
=
|
|
.
|
\
|
+ +
( )
( )
( )
1 1 O
OP
1 OP
1
OP
1
i
o
C R s A 1 1
A
C s A 1
R
1
A
R
1
s
V
V
+ +
=
+ +
=
( )
( ) ( )
d
1 1 d O d 1 1
d
d O
i
o
s
C R s A s C R s 1
s
A
s
V
V
+
+ + +
+
=
( )
( ) ( )
1 1 d O d 1 1
d O
i
o
C R s A s C R s 1
A
s
V
V
+ + +

=

C
1
R
1
V
O
V
i
+
_
Strana 75
( )
( )
1 1
d
O d
1 1
2
d O
1 1 i
o
C R
A 1
C R
1
s s
A
C R
1
s
V
V
+
|
|
.
|
\
|
+ +
,
poto je j s = vai:
( )
( )
|
|
.
|
\
|
+ +
+
|
|
.
|
\
|

=
d O
1 1
2
1 1
d
d O
1 1 i
o
A 1
C R
1
j
C R
A
C R
1
j
V
V

Moduo prenosne funkcije, poto je

6
10 5 =
1 1
C R
1
,
s
rad
62,83 = =
d d
f 2 ,
s
rad
10 6,28
5
= = f 2 iznosi:
( )
( )
12
13
2
d O
1 1
2
2
1 1
d
d O
1 1
i
o
10 1 7
10 1415 3
A 1
C R
1
C R
A
C R
1
j
V
V

=
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
+ +
+
|
|
.
|
\
|
=
,
,

( ) 4,42 = j
V
V
i
o
a) Izgled izlaznog signala prikazan debljom linijom i ulaznog signala ( ) ft 2 V
i
sin V 1 =
prikazan tanjom linijom dat je na slici 2 i 3. za sluaj ako ne uzimamo slurejt u obzir.

Slika 2.
Strana 76

Slika 3.
Izlazni signal je fazno pomeren za:
| |
( )
=
|
|
.
|
\
|
+ +
= 267 ,81 86 180

C R
A 1
C R
1
arctg 180
2
1 1
d
d O
1 1
Slika 4.
Strana 77
b) Kada je ]
s
V
[ 1 = SR i ako je brzina promene izlaznog napona za trenutak 0 = t
( ) ( ) ( ) ]
s
V
[ 2,77 2 sin 2 42 , 4 2 sin V 42 , 4
max
= = = |
.
|
\
|
ft f ft
dt
d
dt
dV
o

tada je:
SR
dt
dV
o
>
|
.
|
\
|
max
.
Znai da dominira slurejt. Izlazni signal je prikazan na slici 4. i 5. debljom linijom a ulazni
tanjom.
Slika 5.
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE IMPULSNA KOLA
Strana 78
3. IMPULSNA KOLA
3.1. zadatak

Generator pravougaonog signala frekvencije 100 [Hz] je realizovan prema slici 1.
Proraunati
R
V tako da faktor ispune izlaznog signala bude 0,5 = D . Pad napona na diodama se
moe zanemariti.
Slika 1.
Reenje:
Ulazni signal, ili signal na primaru transformatora, dat je sa:
( ) ft 2 220 2
PR
sin V = V
Slika 2.
U datoj emi operacioni pojaava radi kao komparator. Sekundar sa srednjim izvodom i sa
navedenim nainom ispravljanja generie apsolutnu vrednost preslikanog i skaliranog napona
primara koi se onda dovodi na neinvertujui ulaz operacionog pojaavaa.
Slika 3.
+
_ V
O
V
REF
220V
50Hz
40:(1+1)
V
+
20 10
t [ms]
V
PR
[V]
311,13
30 0
t [ms]
V
O
[V]
t [ms]
2,5 5 10 20
V
+
[V]
5,5
7,78
Strana 79
Amplituda napona na neinvertujuem ulazu rauna se po formuli:
40
PR
=
+max
max
V
V
, pa je: V] [ 7,78
40
V 220 2
40
max
max
=
= =
+
PR
V
V
Ulazni signal i signal na neinvertujuem ulazu operacionog pojaavaa su dati na slikama 2.
i 3. respektivno. Ako je perioda ulaznog signala ms] [ 20
50
1 1
= = = s
f
T , tada je perioda signala na
otporniku ms] [ 10 = T . Da bi faktor ispune pravougaonog signala na izlazu (slika 3), operacionog
pojaavaa bio 0,5 = D , potrebno je da referentni napon bude:
( ) ( ) V] [ 5,5 10 5 , 2 Hz 50 2 sin V 78 , 7 5 , 2
3
= = =

ms t V
REF
3.2. zadatak
Proraunati pragove komparatora na slici 1,
IH
V i
IL
V . Na izlazu korienog komparatora je
tranzistor sa otvorenim kolektorom. Poznato je sledee: V
BE
= 0,7 [V]; R
2
= 39 [kW];
R
1
= R
3
= R
4
= 3,9 [kW] V
R
= +10 [V].

Slika
1.

Reenje:
Regenerativni princip rada, neinvertujueg komparatorskog kola, obezbeen je pozitivnom
povratnom spregom, ostvarenom sa izlaza na neinvertorski ulaz pojaavaa. Pored toga referentnim
naponom V
R
mogu da se podeavaju nivoi okidanja.
+
LM393
V
I
R
1
R
2
R
3
R
4
+24V
V
R
+
LM393
V
I
R
1
R
2
R
3
R
4
+24V
V
1
V
O
V
R
Strana 80
Slika 2.
Pragove komparatora odreujemo na osnovu slika 2, 3, i 4.
a) Ako je V] [ 0 =
O
V i V] [ 10
1
= V (slika 3.) tada je:
Slika 3.
V] [ 11 ] [ 10 1 , 1
1
2
2 1
1
= =
+
= V V
R
R R
V
H
b) Ako je V] [ 10
1
= V i ako za kolo sa slike 4. primenimo princip superpozicije
Slika 4.
( )
( )
( )
3 2 1
3 2 1
4
3 2 1
3 2 1
2 1
1
4 3
4 3
2 1
4 3
4 3
2
1
V] [ 24
R R R
R R R
R
R R R
R R R
R R
R
V
R R
R R
R R
R R
R R
R
V V
BE IL
+ +
+
+
+ +
+
+
+ +
+
+ +
+
+
=
Sada iz prethodnog izraza, i zamenom vrednosti za V] 10[
1
= V , dobijamo vrednost donjeg
praga, sama prenosna karakteristika sa histerezisom prikazana je na slici 5.
043 , 0 V] [ 7 , 24 91 , 0
1
+ =
IL
V V , pa je: V] [ 9,77
IL
V .
R
1
R
2
V
IH
V
1
+
R
1
R
2
R
3
R
4
V
1
V
IL
V
BE
+24V
V
I
V
IL
V
IH
V
O
V
OH
V
OL
Strana 81
Slika 5.
3.3. zadatak
Na slici je prikazano komparatorsko kolo za pobudu relea. Proraunati R
1
i R
2
tako da se
rele ukljuuje kada
I
V ide iznad 7 [V] i iskljuuje kada
I
V padne ispod 5 [V]. Smatrati da je
otpornost relea mala u odnosu na R
3
i da je V
CES
= 0. izlazu korienog komparatora je tranzistor sa
otvorenim kolektorom.
Poznato je sledee: R
3
= 100 [kW]; R
4
= 2,2 [kW].

Slika
1.

Reenje:
Primetimo da je kao i prethodnom primeru obezbeen regenerativni princip rada, iako je
povratna veza dovedena na invertujui prikljuak komparatora, poto tranzistor vezan na izlaz
komparatora dodatno obre fazu. Dakle obezbeena je potrebna pozitivna povratna sprega.
Pragove komparatora odreujemo na osnovu sledeeg razmatranja.
a) Ako je rele ukljuen, odnosno ako je tranzistor u zasienju V] [ 0 =
CES
V , odnosno ako je
ulazni napon po uslovu zadatka V] [ 7
1
> V i ako je izlaz komparatora na visokom potencijalu,
odnosno izolovan (potrebnu baznu struju tranzistoru obezbeuje otpornik R
4
), vai ekvivalentna
ema na slici 2, poto je praktino otpornik R
3
vezan na masu.
+
LM393
V
I
R
1
R
3
R
4
+12V
R
2
+12V
R
1
V
REF
V
-
R
2
R
3
Strana 82
Slika 2.
Izlaz komparatorskog pojaavaa bie na visokom potencijalu sve dok je napon na
njegovom neivertujuem ulazu vei nego na invertujuem. Izlaz komparatorskog pojaavaa bie
na niskom potencijalu tek kada napon na neinvertujuem ulazu postane manji od napona na
invertujuem ulazu, koji je na osnovu slike 2. odreen relacijom:

REF REF L
V
R R R R R R
R R
V
R R
R R
R
R R
R R
V V
+ +

=
+
+
+
= =

3 2 3 1 2 1
3 2
3 2
3 2
1
3 2
3 2
1
Prema tome sledi:
REF L
V
R R
R R
R
R R
R R
V V
+
+
+
= =

3 2
3 2
1
3 2
3 2
1
L REF
L
V V
V R
R R
R R
1
1 1
3 2
3 2
=
+
|
|
.
|
\
|
=
= + 1
1 1 1 1
1 1 1
1
1 3 2 L
REF
L
L REF
V
V
R V
V V
R R R
3 2 1 1
1 1
1
1
R R V
V
R
L
REF
=
|
|
.
|
\
|

b) Ako je rele iskljuen, odnosno ako je tranzistor blokiran, odnosno ako je ulazni napon po
uslovu zadatka V] [ 5
1
< V i ako je izlaz komparatora na niskom potencijalu, vai ekvivalentna ema
na slici 3, poto je praktino otpornik R
3
vezan na pozitivni kraj napajanja.
Slika 3.
Izlaz komparatorskog pojaavaa bie na niskom potencijalu sve dok je napon na njegovom
neivertujuem ulazu manji nego na invertujuem. Izlaz komparatorskog pojaavaa bie na
V
-
R
1
+V
CC
R
2
R
3
V
REF
Strana 83
visokom potencijalu tek kada napon na neinvertujuem ulazu postane vei od napona na
invertujuem ulazu, koji je na osnovu slike 3. moemo odrediti superpozicijom:
=
+
+
+
+
+
+
+
= =
CC REF H
V
R R
R R
R
R R
R R
V
R R
R R
R
R R
R R
V V
2 1
2 1
3
2 1
2 1
3 2
3 2
1
3 2
3 2
1
CC IL CC REF
V
R R
R R
R
R R
R R
V V
R R R R R R
R R
V
R R R R R R
R R
+
+
+ =
+ +

+
+ +

=
2 1
2 1
3
2 1
2 1
3 2 3 1 2 1
2 1
3 2 3 1 2 1
3 2
.
Odnosno vai:
CC IL IH
V
R R
R R
R
R R
R R
V V
+
+
+
=
2 1
2 1
3
2 1
2 1
( )
( )
IL IH CC
IL IH
V V V
V V R
R R
R R

=
+
3
2 1
2 1
( )
( )
|
|
.
|
\
|

= + 1
1 1 1 1
3 3 2 1 IL IH
CC
IL IH
IL IH CC
V V
V
R V V
V V V
R R R

Sabiranjem prethodne relacije sa slinom dobijenom pod a) dobijamo relaciju za R
1
:
|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ 1
1 1
1
1 1
3 3 1 1 1 IL IH
CC
L
REF
V V
V
R R V
V
R R
IL IH
CC
L
REF
V V
V
R V
V
R
=
3 1 1
1 1
] k [ 40
5
2
] k [ 100
5
12
12
5 7
] k [ 100
1
3 1
= =
=
L
REF
CC
IL IH
V
V
V
V V
R R
Konano odreujemo i vrednost otpornosti :
] k [ 40
40 7 20
] k [ 100 40
40 1
5
12
100
] k [ 100 40
1
1
1
1
1
1
1
3
3 1
3 1 1
2
=

=
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|

=
R
V
V
R
R R
R V
V
R
R
L
REF
L
REF
Sama prenosna karakteristika sa histerezisom prikazana je na slici 4.
V
I
V
IL
V
IH
RELE
ON
OFF
Strana 84
Slika 4.
3.4. zadatak
U kolu na slici je prikazano komparatorsko kolo za pobudu LED diode. Ulazni napon
I
V
menja se monotono od 0 do +12 [V]. Proraunati prag pri kom zasvetli LED. Nakon porasta sledi
monotono opadanje ulaznog napona
I
V . Odrediti prag pri kom se LED ugasi. Korieni komparator
ima izlaz sa otvorenim kolektorom, napon zasienja je V
CES
= 0,5 [V], a napon na LED diodi pri
provoenju je [V].
1
= 10 [kW]; R
2
= 6,8 [kW]; R
3
= 68 [kW]; R
4
= 4,7 [kW].
Slika 1.
Reenje:
a) Ako LED dioda ne vodi, odnosno ako je izlazni tranzistor komparatora blokiran, odnosno
ako ulazni napon po uslovu zadatka raste od 0 ka +12 [V], vai ekvivalentna ema na slici 2.
+
LM393
V
I
R
1
R
3
R
4
+12V
R
2
+12V
R
R
LED
V
+
V
I1
R
1
R
3
R
4
+V
CC
R
2
R
R
V
-
V
+
V
I2
R
1
R
3
+V
CC
R
2
R
R
V
-
V
LDS
V
CES
+
+
Strana 85
Slika 2. Slika 3.
Izlaz komparatora bie na visokom potencijalu sve dok je napon na njegovom neivertujuem
ulazu vei nego na invertujuem
+
>V V . Izlaz komparatora promenie stanje u trenutku kada
napon na invertujuem ulazu postane vei od napona na neinvertujuem ulazu
+
>V V . Tada napon
na ulaznom prikljuku V
I1
pretstavlja visoki komparacioni nivo V
IH
. U tom trenutku u kolu sa slike
2. vladaju naponski odnosi odreeni relacijama:
( )
( )
CC IH IH I
V
R R R
R R R
R
R
V V V
R R
R
V
R R
R
V
+ +
+
+
= > =
+
=
+
=
+
4 3 1
4 3 1
2
2
1
2
1
.
Prema tome sledi da V
IH
iznosi:
( )
( )
( )
( )
=
+ +
+
+
=
+ +
+
+

=
CC CC IH
V
R R R
R R
R
R
V
R R R
R R R
R
R
V
4 3 1
4 3
2
1
4 3 1
4 3 1
2
2
1
2 2

( )
( )
] V [ 4677 , 10 ] V [ 12
7 , 4 68 10
7 , 4 68
8 , 6
10
1
2
=
+ +
+
+
=
b) Ako LED dioda vodi V] [ 1,5 =
LEDS
V , odnosno ako je izlazni tranzistor komparatora u
zasienju V] [ 0,5 =
CES
V , odnosno ako ulazni napon po uslovu zadatka opada od +12 [V] ka 0, vai
ekvivalentna ema na slici 3.
Izlaz komparatora bie na niskom potencijalu sve dok je napon na njegovom invertujuem
ulazu vei nego na neinvertujuem
+
>V V . Izlaz komparatora promenie stanje u trenutku kada
napon na invertujuem ulazu postane manji od napona na neinvertujuem ulazu
+
<V V . Tada
napon na ulaznom prikljuku V
I2
pretstavlja niski komparacioni nivo V
IL
. U tom trenutku u kolu sa
slike 3. vladaju naponski odnosi odreeni superpozicijom:
( )
CES LDS CC IL IL I
V V
R R
R R
R
R R
R R
V
R R
R R
R
R R
R R
V V V
R R
R
V
R R
R
V +
+
+
+
+
+
+
+
= < =
+
=
+
=
+
2 1
2 1
3
2 1
2 1
3 2
3 2
1
3 2
3 2
2
2
1
Prema tome sledi da V
IL
iznosi:
( ) = +
+
+
+
+
+
+
+
=
CES LDS CC IL
V V
R R
R R
R
R R
R R
V
R R
R R
R
R R
R R
V 2 2
2 1
2 1
3
2 1
2 1
3 2
3 2
1
3 2
3 2
Strana 86
( ) = +
+ +

+
+ +

=
CES LDS CC
V V
R R R R R R
R R
V
R R R R R R
R R
3 2 3 1 2 1
2 1
3 2 3 1 2 1
3 2
2 2
( ) | | = + +
+ +

=
CES LDS CC
V V R V R
R R R R R R
R
1 3
3 2 3 1 2 1
2
2
( ) | | = + +
+ +

=
CES LDS CC
V V R V R
R R R R R R
R
1 3
3 2 3 1 2 1
2
2
( ) | | = + +
+
+
=
CES LDS CC
V V R V R
R
R
R R
R
1 3
3
2
3 1
1
2
( ) | | V] [ 393 , 9 V] [ 5 , 0 5 , 1 10 ] V [ 12 68
68
8 , 6
68 10
10
2
= + +
+
+
=
Histerezis iznosi:
] V [ 0747 , 1 ] V [ 393 , 9 ] V [ 4677 , 10 = = =
IL IH H
V V V
Sama prenosna karakteristika sa histerezisom prikazana je na slici 4.
Slika 4.
3.5. zadatak
Na ulaz kola sa slike 1. se dovodi usamljeni impuls amplitude 5 [V]. Korieni operacioni
pojaava ima slew rate od 8 [V/s]. Proraunati minimalno trajanje impulsa pri kojem se jo
postie puna amplituda na izlazu. Nacrtati uporedne vremenske dijagrame
I
V i
O
V za navedeni
sluaj.
+
_
R
1
R
1
V
O
V
I
V
O
V
I
t
t
predstavlja nagib dat
slu rejtom (SR)
V
I
V
IL
V
IH
LED dioda
ON
OFF
V
H
Strana 87

Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Ako na ulaz kola sa slike 1. dovodimo usamljeni impuls nekog trajanja, tada na izlazu kola, uz
pretpostavku da pojaava ima slew rate, dobijamo izgled signala kao na slici 2.
U datom sluaju uz naponsko pojaanje 1 =
I
O
V
V
, dobijaju se signali kao na slici 3.
Slika 3.
Vreme trajanja impulsa se proraunava po formuli:
s] 0,625[ s] [
8
5
s] / V [ 8
V] [ 5 V] [ 5
min

= = = =
SR
t .
Izgled ulaznog i izlaznog signala je prikazan na slici 3.
3.6. zadatak
Na neinvertujui ulaz prikazanog komparatora (slika 1) se dovodi trouglasti signal (slika 2)
sa vrnim vrednostima od 5 [V]. Proraunati V
REF
i R
2
tako da se na izlazu dobije pravougaoni
signal faktora ispune D = 20%. Potrebno je ostvariti histerezis od 1 [V]. Logika amplituda na
izlazu integrisanog komparatora je 10 [V]. Poznato je: R
1
= R
3
= 10 [kW].
5 V
-5 V
V
I
V
O
t
min
t
t
nagib od:
-8 V/s
+8 V/s
+
_
V
I
V
O
V
REF
R
1
R
2
R
3
Strana 88
Slika 1.
Reenje:
Pisanjem jednaine po metodi potencijala vorova za neinvertujui ulaz operacionog
pojaavaa sa slike 1. imamo sledee:
0 =
|
|
.
|
\
|
+ +
+
1
REF
2
O
2 3 1
R
V
R R
1
R
1
R
1
V
V

] ]
]
k [ 10 k [ 10
k [ 10 2
2 2
2 REF O
V
R R
R
V =
|
|
.
|
\
|
+
+
V
Slika 2.
Da bi se dobio traeni faktor ispune izlaznog signala bez histerezisa komparatora trebalo bi
postaviti prag na V] [ 3 = =
IL IH
V V . Zbog traenog histerezisa potrebno je namestiti pragove na
V] [ 2,5 =
IH
V i V] [ 3,5 =
IL
V . Tako odreena prenosna karakteristika komparatora sa histerezisom
je data na slici 3, a na slici 2, su docrtani pragovi i nacrtan uporedni dijagram izlaznog napona.
Slika 3.
Iz prethodnog izraza sledi:
[V]
5
-5
-3
-3,5
-2,5
V
O
t
1 V
T
0,2T
V
I
1 V
V
O
[V]
V
I
[V]
10
-10
-2,5 -3,5
Strana 89

|
|
.
|
\
|
+
+
=
2
k [ 10
2
k [ 10
2
2
k [ 10
R R
R
V V
O
REF
V
]
]
]
Sada na osnovu slika 2. i 3. i uz izraz (2), a ako je V] [ 2,5 =
I
V i V] [ 10 =
O
V , imamo:

2 2
2
k [ 10
V] [ 10
2 k [ 10
V] [ 5 , 2
R R
R
V
REF
] ]

+
=
u drugom sluaju kada je V] [ 3,5 =
I
V i V] [ 10 =
O
V sledi:

2 2
2
k [ 10
V] [ 10
2 k [ 10
V] [ 5 , 3
R R
R
V
REF
] ]
+
+
=
Pa vai:

2 2
2
2 2
2
k [ 10
V] [ 10
2 k [ 10
V] [ 5 , 3
k [ 10
V] [ 10
2 k [ 10
V 5 , 2
R R
R
R R
R ] ] ] ]
+
+
=
+

] [ k [ 10 20 2 k [ 10
2
= + R
pa je konano:
] k 95[
2
= R
Referentni napon je:
V] 6,31[
k [ 95
k [ 10
V] [ 10
k [ 95
k [ 95 2 k [ 10
V] [ 5 , 2 =
+
=
]
]
]
] ]
REF
V
3.7. zadatak
Na ulaz komparatorskog kola sa slike 1. dovodi se testerasti napon sa vrnim vrednostima od
5 [V] sa slike 2. Nacrtati vremenski dijagram na izlazu komparatora
O
V . Logiki nivoi na izlazu
komparatora su 10 [V].
Poznato je: R
1
= 2,2 [kW]; R
2
= 4,7 [kW].
Slika 1.
+
_
V
I
V
O
R
1
R
2
[V]
5
V
I
Strana 90
Slika 2.
Reenje:
a) ako je izlaz komparatora na visokom potencijalu, odnosno ako ulazni napon raste od
velike negativne vrednosti ka pozitivnoj, izlaz komparatora e se promeniti tek kada napon na
neinvertujuem prikljuku komparatora postane vei od napona na neinvertujuem prikljuku
komparatora. U tom sluaju vai ekvivalentna ema prikazana na slici 3.
Slika 3.
Vrednost praga visokog logikog nivoa dobijamo iz relacije:
] V [ 188 , 3 10
9 , 6
2 , 2
10
7 , 4 2 , 2
2 , 2
2 1
1
1
= =
+
=
+
= =
+ OH H
V
R R
R
V V
b) ako je izlaz komparatora na niskom potencijalu, odnosno ako ulazni napon opada od
velike pozitivne vrednosti ka negativnoj, izlaz komparatora e se promeniti tek kada napon na
neinvertujuem prikljuku komparatora postane manji od napona na neinvertujuem prikljuku
komparatora. U tom sluaju vai ekvivalentna ema prikazana na slici 4.
Slika 4.
R
1
+|V
OH
|
V
+
R
2
R
2
R
1
-|V
OH
|
V
+
Strana 91
Vrednost praga niskog logikog nivoa dobijamo iz relacije:
( ) ( ) ] V [ 188 , 3 10
9 , 6
2 , 2
10
7 , 4 2 , 2
2 , 2
2 1
1
1
= =
+
=
+
= =
+ OH L
V
R R
R
V V
Prenosna karakteristika komparatora sa prethodno odreenim pragovima prikazana je na
slici 5.
Slika 5.
Modulacija izlaznog napona nalazi se odreivanjem presenih taaka ulaznog
testerastog napona sa komparacionim pragovima. Prva presena taka sa visokim komparacionim
nivoom je u trenutku t=0, odnosno t=kT. Drugu presenu taku nalazimo uporeenjem vrednosti
testerastog napona sa niskim komparacionim nivoom.
Slika 6.
6,376[V]
V
O
[V]
V
I
[V]
+10
-10
+3,188
-3,188
[V]
+5
-5
t[s]
10
V
I
5
[V]
+10
-10
t[s]
10
V
O
5
-3,188
+3,188
Strana 92
Napon sa slike 2. u opsegu 0<t<T moemo predstaviti sledeom relacijom:
|
.
|
\
|
=
= t
T
V t
T
V
V
ax
ax
ax I
2
1
2
Im
Im
Im
V
pa vai:
|
.
|
\
|
=
p ax IL
t
T
V V
2
1
Im
,
odnosno:
] [ 094 , 4
5
188 , 3
1
2
] [ 5
1
2
Im
s
s
V
V T
t
ax
IL
p

=
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= .
Odgovarajui vremenski dijagram na izlazu komparatora
O
V dat je na slici 6.
3.8. zadatak
Generator pravougaonog signala se ostvaruje uz pomo integrisanog timer-a NE555.
Kondenzator C
1
se puni preko elemenata R
1
D
1
iz izvora +15 V do +10 V zatim se prazni prema
taki nultog potencijala preko elemenata R
2
D
2
do +5 V, slika 1.
Proraunati R
1
, R
2
i C
1
tako da se dobije izlazni signal frekvencije kHz] [ 1 = f i faktora
ispune 10 = D %. Poznato je: V
D
= 0,6 [V].
Slika 1.
Reenje:
Ako je frekvencija izlaznog napona kHz] 1[ = f , tada je perioda ms] 1[
1
= =
f
T . Pri fak-
toru ipune = D 10% trajanje visokog nivoa je ms] 0,1[
2
= T , a trajanje niskog nivoa ms] 0,9[
1
= T .
Izgled izlaznog napona i napona na kondenzatoru je dat na slici 2.
NE
555
R
1
R
2
D
1
D
2
C
1
1
2
3
4
6
7
8
+15V
T = 1 ms
T
1
= 0,9 ms
T
2
t [ms]
V
C1
[V]
Strana 93
Slika 2.
U optem sluaju proraunavanje naponskih nivoa signala koji se menjaju eksponencijalno
se moe sagledati na osnovu kola sa slike 3.
Slika 3.
Prema tome vae sledee relacije:
( ) ( )
1 1
1
C R
T
1 2 1 1 C
e U U U U T

= = ' ' V
( ) ( )
1 1
2
C R
T
2 1 2 1 1 C
e U U U U T T

= = + " " V
a) za kola sa slika 2, i 4, kada napon
1 C
V raste i ako usvojimo da je nF] 100[
1
= C , vai:
V] [ 10
2
= U
V] [ 5
1
= U
( ) ( ) | |
1 1
1
C R
T
1 D D 2
e U V 15 V 15 U

= V V
( )
1 1
1
C R
T
e 5 4 14 4 14 10

= V V , V , V
+
V
I
(t)
R
1
C
1 V
C1
t
t
V
I
U'
U''
U
1
U
2
U'
U''
T
1
T
2
V
C1
+15 V
R
1
V
D1
V
C1
C
1
D
1
Strana 94
tada je:
] k 11,85[
4 , 9
4 , 4
ln
1
1
1
=
=
C
T
R Slika 4.

b) za kola sa slika 2, i 5, kada napon
1 C
V opada, i ako usvojimo da je nF] [ 100
1
= C , vai:
V] [ 10
2
= U
V] [ 5
1
= U
( )
1 2
2
C R
T
2 D D 1
e U V V U

=
( )
1 2
2
V] [ 10 V] [ 6 , 0 V] [ 6 , 0 V] [ 5
C R
T
e

=
tada je:
] k [ 1,317
4 , 9
4 , 4
ln
1
2
2
=
=
C
T
R Slika 5.
3.9. zadatak
Na slici 1. prikazana je CMOS realizacija astabilnog kola. Nacrtati uporedne vremenske
dijagrame napona
3 2 1
, , V V V za specijalan sluaj kada je napon napajanja V
DD
= 12[V] i prag
okidanja 40% od napona napajanja. Izraunati frekvenciju i faktora ispune.
1
= 10 [kW]; C
1
= 1 [nF].
Slika 1.

Reenje:
Karakteristini vremenski dijagrami napona
3 2 1
, , V V V dati su na slici 2.
R
2
V
C1
C
1
V
D2
D
2
R
1
C
1
V
1
V
3
V
2
V
1
V
3
V
dd
V
dd
T
1
T
2
t
Strana 95
Slika 2.
Vae sledee jednaine za prvi deo periode:
1 1
1
C R
T
DD p
e V V

=
= = =
p
DD
DD
p
V
V
C R
V
V
C R T ln ln
1 1 1 1 1
] s [ 162 , 9 ] s [ 10 162 , 9 5 , 2 ln 10 10
12 4 , 0
12
ln 10 1 10 10
6 6 9 3
= = =
=

.
Vae sledee jednaine za drugi deo periode:
|
|
.
|
\
|
=

1 1
2
1
C R
T
DD p
e V V
1 1
2
C R
T
DD p DD
e V V V

=
=
=
p DD
DD
DD
p DD
V V
V
C R
V
V V
C R T ln ln
1 1 1 1 2
] s [ 108 , 5 ] s [ 10 108 , 5
6 , 0
1
ln 10 10
12 4 , 0 12
12
ln 10 1 10 10
6 6 9 3
= = =

=

.
Perioda signala je:
] s [ 27 , 14 ] s [ 108 , 5 ] s [ 162 , 9
2 2
= + = + = T T T .
Frekvencija signala je:
] kHz [ 072 , 70 ] Hz [ 10 072 , 70
10 27 , 14
1 1
3
6
= =
= =

T
f ,
a faktor ispune:
3579 , 0
10 27 , 14
10 108 , 5
6
6
2
=
= =

T
T
D .
Strana 96
3.10. zadatak
Astabilno kolo na slici 1. je realizovano uz pomo dva CMOS NILI kola. Proraunati C
1
tako da frekvencija slobodnog oscilovanja pri V] 0[ =
I
V bude 10 [kHz]. Odrediti faktor ispune
izlaznog signala
O
V za sluaj kada se na ulaz
I
V

dovodi takt frekvencije 10 [kHz] i faktora ispune
0,5 radi sinhronizacije, ali ujedno se C
1
povea za 50%.
Poznato je: R
1
= 100 [kW].
Slika 1.
Reenje:
Prilikom prorauna kpaciteta C1 moramo voditi rauna kako o uslovima zadatka tako i o
kmbinacionoj tablici NILI kola koja je data na slici 2. Iz nje se vidi da ako je jedan ulaz NILI kola
na logikoj nuli, tada je izlaz invertovani drugi ulaz kola, to bi znailo da tada NILI kolo radi kao
invertor.
Slika 2. Slika 3.
Uzimajui u obzir prethodnu konstataciju. a uz uslov da frekvencija slobodnog oscilovanja
izlaza
1 O
V bude kHz 10 = f , tada uz korienje tablice sa slike 2. i kola sa slike 3. moemo da
nacrtamo oblik signala koji je dat na slici 4.
A B
B A +
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 0
R
1
C
1
V
I
V
O
R
1
C
1
V
I
V
O1
V
1
V
O2
LK-2
LK-1
V
O1
V
O2
V
dd
V
dd
T
1
T
2
t [s] 50 100
Strana 97
Slika 4.
s] [ 100
1
= =
f
T
pa je:
s] 50[
2
2 1
= = =
T
T T
Na osnovu slike 4. i narednog izraza moemo da izraunamo kapacitet kondenzatora C
1
:
1 1
1
C R
T
dd
dd
e V
2
V

=
F] [ 10 7,21
5 , 0 ln
10
1
1
1

=
=
R
T
C
Ako sada na ulaz
I
V dovodimo takt frekvencije kHz] [ 10 = f i faktora ispune 0,5 = D , uz
uslov da je kapacitet
1
C povean za 50%, nF] [ 1,08 5 , 1 '
1 1
= = C C . U tom sluaju je izgled signala
dat na slici 5. Te na onovu toga moemo da izraunamo vreme koje je potrebno da napon
I
V sa
nulte vrednosti postigne vrednost 2 V
dd
/ .
t [s]
t [s]
t [s]
50 100 75
V
dd
V
dd
V
dd
V
X
V
dd
/2
V
1
V
O2
V
O1
V
I
t
X
Strana 98
Slika 5.
|
|
|
.
|
\
|
=

'
1 1
X
C R
t
dd
dd
e 1 V
2
V
5 0 C R t
1 1 x
, ln ' =
[s] 10 7,5
5
=
x
t
Konano je faktor ispune izlaznog signala
1 O
V :
0,25 =
1 O
D
V
.
3.11. zadatak
Na slici 1. je prikazano astabilno kolo realizovano uz pomo integrisanog komparatora i
CMOS invertora. Proraunati frekvenciju i faktor ispune impulsa na izlazu
O
V ako je potencimetar
u srednjem poloaju. Proraunati opseg promene faktora ispune ako se potenciometar okree od
jednog kraja do drugog kraja. Nacrtati vremenske dijagrame signala ( ) t
1
V za navedene krajnje
poloaje. Logiki nivoi na izlazu komparatora su 0 i 12 V. Poznato je: R
1
= 10 [kW]; C = 10 [nF].
Slika 1.
Reenje:

a) Za potenciometar u sredinjem poloaju, vai sledee:
V] [ 6
3
5 , 1
V] [ 12
1
1
=
=
+
R
R
V
V
1
+
_
V
O
C
R
1
R
1
R
1
R
1
+12V
+12V
V
O1
Strana 99
Karakteristini dijagrami su dati na slici 2:
Vai sledei proraun:
5 0 C R T T
1 2 1
, ln = =
s] 69,31[
2 1
= = T T
pa je:
s] 138,63[
2 1
= + = T T T .
Slika2.
Frekvencija signala
O
V je:
kHz] [ 7,21
1
= =
T
f
a faktor ispune:
0,5 = D .
b) Za potenciometar u donjem poloaju, izgled signala dat je na slici 3:
Vae sledee jednaine:
V] [ 4
3
V] [ 12
1
1
=
=
+
R
R
V
V
1
[V]
12
6
0
12
12
V
O1
[V]
V
O
[V]
0
0
T
1
T
2
t
t
t
Strana 100
|
|
.
|
\
|
=

C R
T
e V V
1
1
1 ] [ 12 ] [ 4
pa je:
s] [ 40,54
12
4
1 ln
1 1
=
|
.
|
\
|
= C R T .
C R
T
e

=
1
2
V] [ 12 V] [ 4
Slika3.
pa je:
s] 109,86[
12
4
ln
1 2
=
|
.
|
\
|
= C R T
konano je faktor ispune izlaznog signala
O
V :
0,73 =
+
=
2 1
2
T T
T
D .
c) Za potenciometar u gornjem poloaju, izgled signala dat je na slici 4:
Vae sledee jednaine:
t
t
t
T
1
T
2
0
0
0
12
12
12
V
O1
[V]
V
O
[V]
V
1
[V]
4
Strana 101
V] [ 8
3
2
V 12
1
1
=
=
+
R
R
V
|
|
.
|
\
|
=

C R
T
e
1
1
1 V] [ 12 V] [ 8
pa je:
s] 109,86[
12
8
1 ln
1 1
=
|
.
|
\
|
= C R T
C R
T
e

=
1
2
V] [ 12 V] [ 8
Slika4.
pa je:
s] 40,54[
12
8
ln
1 2
=
|
.
|
\
|
= C R T
konano je faktor ispune signala
O
V :
0,27 =
+
=
2 1
2
T T
T
D
Faktor ispune se dakle menja od 0,27 do 0,73 u sluaju da se potenciometar pomera od
donjeg do gornjeg poloaja.
3.12. zadatak
t
t
t
T
1
T
2
V
O1
[V]
12
12
12
0
0
0
8
V
1
[V]
V
O
[V]
Strana 102
Kolo na slici 1. sa dva CMOS NILI kola je pogodno za realizaciju multivibratora sa
proizvoljnim faktorom ispune. Odrediti C
1
i C
2
tako da radna uestanost bude
1 [kHz], a faktor ispune na izlazu Q bude 2/3. Skicirati uporedne vremenske dijagrame napona na
C
1
i C
2
. Poznato je sledee: V
T
= V
dd
/2; V
dd
>> V
D
; R
1
= 100 [kW].
Slika1.
Reenje:
Na osnovu radne uestanosti kHz] [ 1 =
Q
f moemo da odredimo periodu ms] [ 1 / 1 = =
Q Q
f T ,
tada se na osnovu slike 2. odreuju vrednosti kapaciteta. Kada je Q na visokom logikom nivou
preko R
1
se puni kondenzator C
1
do vrednosti 2 V
dd
/ pa na osnovu toga vai:
ms] [
3
2
3
2
1
= =
Q
T T
Slika2.
|
|
|
.
|
\
|
=

1 1
1
C R
T
dd
dd
e 1 V
2
V
R
1
C
1
C
2
Q
R
1
Q
V
C1
V
C2
V
C1
V
C2
Q
t [ms]
t [ms]
t [ms]
V
dd
V
dd
V
dd
V
dd
/2
V
dd
/2
T
1
T
2
1
2
Strana 103
pa je:
nF] 9,52[
2 ln
1
1
1
=
=
R
T
C
U trenutku kada je
2
V
dd
1 C
= V , RS flip-flop se resetuje, pa se Q sputa na niski ligiki nivo,
te se tada preko otpornika R
1
puni kondenzator C
2
. Na osnovu poznatog vremena punjenja:
ms] [
3
1
2
= T
sledi:
nF] 4,76[
2 ln
1
2
2
=
=
R
T
C .

3.13. zadatak
Na slici 1. je prikazana ema za pobudu snanog mosfeta, a na slici 2. je vremenski dijagram
povorke ulaznih impulsa. Transformator je idealan, a ulazno kolo mosfeta se moe modelirati sa
C
GS
= 3 nF. Nacrtati dijagram ( ) t
GS
V za 0,1 =
1
D i 0,5 =
2
D .
Poznato je: T = 10 [s]; R
1
= 20 [W].
Slika1. Slika 2.
Reenje:
Ako se mosfet, izmeu prikljuaka sekundara, slika 3, modelira kao kapacitet nF] 3[ =
GS
C ,
onda e taj kapacitet preslikan na primarnu stranu transformatora iznositi:
( ) nF] 6,75[ nF] [ 3 5 , 1
2
2
1
2
= =
|
|
.
|
\
|
=
GS pr
C
N
N
C
V
I
V
GS
2 : 3
R
1
V
I
[V]
t 0 DT T
12
R
1

C
pr
V
pr
V
I
C
pr V
pr
R
1
V
I
Strana 104
Slika3. Slika 4.
Primarno kolo se modelira kao kondenzator
pr
C . Kondenzator za odvajanje jednosmernog
nivoa se moe izostaviti, ako se od ulaznog signala ooduzme jednosmerna komponenta. Vai
uproena ema na slici 4.
a) Ako je faktor ispune ulaznog signala 0,1 =
1
D i ns] [ 135
1
= =
pr
C R a na osnovu
uslova zadatka da je s] [ 10 = T , tada je izgled signala dat na slici 5, i vai sledei proraun.
Jednosmerna komponenta ulaznog napona je:
V 1,2 V = = 12 D
1 I
V
I
t
pr e 1 12 V V
|
|
|
.
|
\
|
=

V
3
2
N
N
2
1
GS
pr
= =
V
V
Slika 5.

Na osnovu prethodnih izraza vai sledee:
za: 0 = t je V] [ 1,2 =
pr
V , pa je: V] [ 1,8 =
GS
V ;
14,22[ns] = t je V] [ 0 =
pr
V , pa je: V] [ 0 =
GS
V ;
s] 1[ = t je V] 10,8[ =
pr
V , pa je: V] [ 16,2 =
GS
V .
b) U sluaju da je faktor ispune ulaznog signala 0,5 =
2
D i ns] [ 135
1
= =
pr
C R a na
osnovu uslova zadatka da je s] [ 10 = T , tada je izgled signala dat na slici 6. i vai sledei proraun.
t
t
t
V
pr
[V]
V
GS
[V]
10,8
T 0,1T
16,2
-1,2
-1,2
10,8
-1,8
V
I
[V]-V
I
Strana 105
Jednosmerna komponenta ulaznog napona je:
V] [ 6 V] [ 12
2
= = D
I
V
I
t
pr e 1 12 V V
|
|
|
.
|
\
|
=

V
3
2
N
N
2
1
GS
pr
= =
V
V
Slika 6.
Na osnovu prethodnih izraza vai sledee:
za: 0 = t je V] [ 6 =
pr
V , pa je: V] [ 9 =
GS
V ;
93,57[ns] = t je V] [ 0 =
pr
V , pa je: V] [ 0 =
GS
V ;
s] 5[ = t je V] [ 6 =
pr
V , pa je: V] [ 9 =
GS
V .
3.14. zadatak
Na ulaz kola (slika 1) sa optokaplerom dolazi usamljeni impuls trajanja T
P
= 20 [s] i
amplitude 12 V. Napisati izraz za izlazni signal ( ) t
O
V i nacrtati odgovarajui vremenski dijagram.
Za optokapler je poznato: CTR = 100%; R
1
= 1 [kW]; V
D
= 1,5 [V]; R
2
= 2,2 [kW]; C = 2,2 [nF];
V
CES
= 0,2 [V]. `
t
t
t
V
pr
[V]
V
GS
[V]
T
0,5T
6
-6
6
-6
-9
9
V
I
[V]-V
I
V
R
1
R
2
+12V
Strana 106
Slika 1.
Reenje:
Struja koja protie kroz diodu kada je na ulazu impuls, slika 2, iznosi:

mA] 10,5[
V] [ 5 , 1 V] [ 12
1
=
=
R
I
D
poto je CTR = 100% struja kolektora tranzistora je:
mA] 10,5[ =
C
I .
Slika 2.
Napon kome asimptotski tei napon na kondenzatoru je:
V] [ 11,1 V] [ 12
2
= = R I V
C CE
meutim napon na njemu ne moe toliko da padne jer tranzistor ulazi u oblast zasienja, to
znai da e napon padati samo do vrednosti V 0,2 =
O
V . Vreme za koje opadne na V 0,2 =
O
V je:
( )
C R
t
X
e

=
2
V] [ 12 V] [ 1 , 11 V] [ 1 , 11 V] [ 2 , 0
odnosno:
s] 3,46[
1 , 23
3 , 11
ln
2
= = C R t
X
V
I
[V]
V
O
[V]
t [s]
t [ s]
t
X
12
0
12
0,2
-11,1
20
Strana 107
Kada ulazni napon opadne na nulu, tranzistor se zakoi i izlazni napon raste
eksponencijalnosa vremenskom konstantom:
s] [ 4,84
2
= = C R .
3.15. zadatak
Na ulaz kola sa slike 1. dovodi se povorka impulsa sa slike 2. (prvi dijagram). Operacioni
pojaava je idealan. Nacrtati vremenski dijagram signala na izlazu ( ) t
O
V , uz proraun koordinata
karakteristinih taaka za sledea dva sluaja:
a) ako je C
1a
= 100 [nF] i
b) ako je C
1b
= 1[nF].
Poznato je: R
1
= 10 [kW]; R
2
= 100 [kW].
Slika 1.

Reenje:
a) Ako je nF] [ 100
1
=
a
C , vremenska konstanta punjenja
a 1
C , ms] 1[
1 1
= = R C
a a
je
uporediva sa periodom signala T . Izgled izlaznog signala za taj sluaj prikazan je na slici 2, (drugi
dijagram).

A X
V V =
( )
X
C R
t
C R
t
X
V e 10 e 10 V
a 1 1
1
a 1 1
1
=
(
(
V V
R
1
R
2
C
1
V
I
+
_
V
O
1
V
I
[V]
V
O
[V]
1 2 0,5 1,5 -0,5 -1 -1,5 t [ms]
t [ms]
10 V
10 V
V
X
V
B
V
A
6,22
3,78
-3,78
-6,22
V
O
[V]
t
1
Strana 108
Slika 2.
pa se konano za
X
V dobija:
V] [ 3,78
1
V] [ 10
1 1
1
1 1
1
1 1
1
2
2
=
|
|
.
|
\
|

=
a
a a
C R
t
C R
t
C R
t
X
e
e e
V
te je:
V] [ 6,22 V] [ 10 = + =
X B
V V
b) Ako je nF 1 =
b 1
C , vremenska konstanta punjenja
b 1
C , s] [ 10
1 1
= = R C
b b
je mnogo
manja od periode ulaznog signala. U tom sluaju izlazni signal pada na nulu pre nailaska nove ivice
ulaznog signala. Na slici 2 (trei dijagram) je prikazan izgled izlaznog signala kada je vrednost
nF] 1[
1
=
b
C .
3.16. zadatak
Kolo na slici 1. je realizovano u CMOS tehnologiji. Na ulaz se dovodi takt CLK frekvencije
kHz] [ 20 =
CLK
f i faktora ispune 0,5 =
CLK
D . Nacrtati uporedne vremenske dijagrame za signale
CLK, Y1, Y2. Proraunati faktor ispune za Y1 i Y2. Poznate su sledee vrednosti: R
1
= 10 [kW]; C
1
=
C
2
= 1 [nF].

Slika 1.
CLK
C
1
Y1
Y2
B
B'
A
A' R
1
C
2
R
1
Strana 109
Reenje:
Perioda CLK-a je:
s] [ 50
1
= =
CLK
CLK
f
T
a vremenska konstanta RC lana je:
s] [ 10
2 1 1 1
= = = C R C R
Na slici 1. slovima su obeleene take za koje su izgledi signala dati na slici 2.
Slika 2.
Kombinaciona tablica NI kola je data na slici 3.
Slika 3.
Uzimajui u obzir sve uslove zadatka i da se napon na kondenzatoru u sluaju RC lana
menja po eksponencijalnom zakonu i to:
A B
B A
0 0 1
0 1 1
1 0 1
1 1 0
t [s]
t [s]
t [s]
t [s]
t [s]
t [s]
t
X
t
X
50 25
V
A
=V
A'
V
B
=V
B'
V
C1
V
C2
V
Y1
V
Y2
V
dd
V
dd
/2
V
dd
/2
V
dd
V
dd
V
dd
V
dd
V
dd
Strana 110
a) kada napon raste ( u ovom sluaju vai za oba kondenzatora jer su istih kapaciteta i iste
su im vremenske konstante) vai:
( )
dd
10
25
dd
2 T
dd CLK C
V 92 0 e 1 V e 1 V 2 T
CLK
=
|
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=

, /
s
s
/
V
b) kada napon na kondenzatoru opada (vai takoe isto za oba kondenzatora)
( )
dd
3 5 2
dd
2 T
dd CLK C
V 10 34 75 e V 92 0 e V 92 0 2 T
CLK
= = =

, , , /
,
/
V
Vreme za koje napon na kondenzatorima C
1
i C
2
dostigne vrednost polovine napona
napajanja, to je ujedno i prag CMOS kola:

|
|
.
|
\
|
=

X
t
dd dd
e 1 V V 5 0,
pa je:
( ) s] 6,93[ 5 , 0 ln = =
X
t
Faktori ispune signala Y1 i Y2 su isti i iznose:
36 0
T
t
2
T
D D
CLK
X
CLK
2 Y 1 Y
,
= = .
3.17. zadatak
U kolu na slici 1. smatrati da je korieni operacioni pojaava idealan. Vremenski dijagram
izlaznog signala za odreeni ulazni signal je dat na slici 2. Proraunati i nacrtati dijagram ulaznog
signala uporedo sa izlaznim signalom.
Poznato je: R
1
= 10 kW; C
1
= 10 nF.
1
-4
0 80 100 180 t[s]
V
O
[V]
V
O
V
i
R
1
C
1
+
_
Strana 111
Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Kolo na slici 1. je klasian diferencijator, te sa obzirom na to vai:

dt
d
C R
i
1 1 i
V
V =
iz prethodnog izraza integraljenjem dobija se:
( )
=
T
0
o
1 1
i
const dt t
C R
1
. V V
Sada se na osnovu prethodnog izraza dobija izgled ulaznog signala na slici 3.
Slika 3.
( ) ( ) T 8 0 t 0 const dt 1
C R
1
t
t
0
1 1
i
< < +
=

, . V
( ) . , . ,
,
const T 8 0
C R
1
const dt 1
C R
1
T 8 0 t
1 1
T 8 0
0
1 1
i
+
= +
= =

V
( ) . V -0,8 ms , V ,
ms ,
, const const. 1 0 8 0
1 0
1
T 8 0 t
i
+ = + = = V
( ) ( ) ( ) T t T 8 0 const dt 4
C R
1
T 8 0 t
t
T 8 0
1 1
i i
< < + =
+ =

, . 0 ,
,
V V
-4
t[s]
1
0 80 100 180
V
O
[V]
T
V
i
[V]
0
-0,8
t[s]
Strana 112
Iz prethodnih izraza i sa slike 3. se vidi da bez obzira kolika je ulazna jednosmerna
komponenta izlazni signal moe da ima dati oblik, tj. da bude bez jednosmerne komponente.
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE DIGITALNA KOLA
Strana 112
4. DIGITALNA KOLA
4.1. zadatak
Na slici 1. je prikazano DTL NI kolo. Proraunati graninu vrednost otpornosti koja se moe
vezati paralelno otpornosti R
2
tako da tranzistor jo ne izlazi iz zasienja pri visokim logikim
nivoima na ulazima. Na osnovu proraunatog odrediti faktor grananja ovog kola.
Poznato je sledee: V
D
= V
BE
= 0,6[V]; V
CES
= 0,2[V]; = 50; R
1
= 3,9[k ].
Slika 1.
Reenje:
Uslov koji mora biti ispunjen da bi tranzistor Q
1
ostao u zasienju je:
C
CES CC c
B
R
V V I
I
= >

pri emu je:
X
X
C
R R
R R
R
+
=
2
2
Ako su na ulazima A i B visoki logiki nivoi tada struju baze raunamo kao:
A] [ 820,5
k [ 9 , 3
V] [ 8 , 1 V] [ 5 2
1
=
=

=
] R
V V V
I
BE D CC
B
Prema tome minimalna vrednost otpornosti
C
R iznosi:

B
CES CC
C
I
V V
R
>
odnosno:
CES CC
B
C
V V
I
R
<
1
CES CC
B
X
V V
I
R R
< +
1 1
2
A
B
R
2
+5V
R
X
Q
1
R
1
Strana 113
2
1 1
R V V
I
R
CES CC
B
X

<

Prema tome, minimalna vrednost otpornosti
X
R za koju jo uvek tranzistor Q
1
ostaje u
zasienju iznosi:
( )
( )
( )
( )
] [ 57 , 123
2 , 0 5 8205 , 0 50 2 , 2
2 , 0 5 2 . 2
2
2
=

=

>
CES CC B
CES CC
X
V V I R
V V R
R
Faktor grananja ( F
G
) je broj jedininih optereenja, koji se sadri u izlaznoj struji kola.
Jedinino optereenje predstavlja struju potrebnu za aktiviranje jednog tipinog kola iz tog sistema,
i ono bi u ovom sluaju bila struja diode kada je ona direktno polarisana, odnosno kada je ulaz na
niskom logikom nivou:
mA] 1,077[
3,9
4,2
9 , 3
2 , 0 6 , 0 5
1
= =

=

=
R
V V V
I
CES D CC
D
Maksimalna struja optereenja je deo struje kolektora na minimalno moguoj otpornosti
X
R
pri kojoj je izlazni tranzistor Q
1
jo uvek u zasienju, odnosno:
mA] 38,789[
57 , 123
2 , 0 5
=
=
X
CES CC
OH
R
V V
I
pa je faktor grananja:
36 016 , 36
077 , 1
789 , 38
= = =
D
OH
G
I
I
F .
4.2. zadatak
Na slici 1. je data ema logikog ILI kola u ECL tehnici. Proraunati odgovarajui logiki
nivo na izlazu kada su:
a) oba ulaza
1
V i
2
V na niskom logikom nivou,
b) ulazi
1
V i
2
V razliiti tj. jedan je na visokom a drugi na niskom logikom nivou.
Poznato je sledee: V
BE
= 0,6[V]; = 100; R
1
= 330[ ]; R
2
= 1,2[k ]; R
3
= 1,5[k ];
V
BB
= 1,15[V]; V
EE
= 5,2[V].
Slika 1
V
O
V
1
V
2
V
BB
R
1
R
2
V
EE
R
1
R
3
V
E
Q
1
Q
1
Q
2
Q
3
Strana 114
Reenje:
Kolo realizovano u ECL tehnici napaja se iz baterije V] [ 5,2 =
EE
V . Zbog pomeranja
naponskih nivoa u negativno podruje, pomeren je i referentni napon baze tranzistora Q
2
na
vrednost V] [ 1,15 = =
BB R
V V .
Ako su oba ulaza
1
V i
2
V na niskom logikom nivou, tada su tranzistori Q
1
i Q
2
zakoeni a
tranzistor Q
3
u provodnom stanju. Uproeno kolo sa slike 1. prikazano je u tom sluaju na slici 2.
Slika 2.
U tom kolu vae sledei naponski i strujni odnosi:
V] [ 1,75 6 , 0 15 , 1 = = =
BE BB E
V V V
mA] [ 2,875
[ 10 2 , 1
V] [ 75 , 1 V] [ 2 , 5
3
2
3
=
=
] R
V V
I
EE E
E
mA] [ 2,846 2,875
100 1
100
1
3 3 3
=
+
=
+
= =
E E C
I I I

( )
BB C C
V R I V > = = = V 0,9395 330 , 0 846 , 2
1 3
-uslov aktivnog reima.
Prema tome naponski nivo logike nule na izlaznom emiterskom stepenu je:
V] [ 1,5395 6 , 0 9395 , 0 = = =
BE C OL
V V V
Ako su ulazi
1
V i
2
V razliiti, odnosno jedan je na visokom a drugi na niskom logikom
nivou, tada je tranzistor Q
3
zakoen. Uproeno kolo sa slike 1. prikazano je u tom sluaju na slici
3.
Slika 3.
V
O
V
BB
R
2
V
EE
R
1
R
3
V
E
Q
3
Q
4
I
E3
V
BE
V
BE
V
C
I
C3
V
O
V
EE
R
1
R
3
Q
4
I
E4
I
B4
Strana 115
U kolu sa slike 3. vae sledei naponski i strujni odnosi:
1 4 B BE 4 E 3 EE
R I V I R V + + =
( )
4 B 4 E
I 1 I + =
Iz njih sledi:
( ) [ ]
4 1 3
1
B BE EE
I R R V V + + =
Iz predthodnog izraza se za struju baze tranzistora Q
4
dobija:

( ) ( )
A] 30,297[
[ 10 83 , 151
V] [ 6 , 4
33 , 0 100 1 5 , 1
6 , 0 2 , 5
1
3
1 3
4

=
+ +

=
+ +

=
] R R
V V
I
BE EE
B
Prema tome naponski nivo logike jedinice na izlaznom emiterskom stepenu je:
V 0,61 33 , 0 030297 , 0 6 , 0
1 4
= = = R I V V
B BE OL

4.3. zadatak
Na slici 1. je data principska ema za trasiranje izlaznih statikih karakteristika mosfeta.
Broja sa R2R mreom realizuje stepenastu referencu. Nacrtati moguu realizaciju brojaa i
odrediti visoki logiki nivo na izlazu brojaa tako da se signal
GG
V menja u opsegu od 0 V do 10 V.
Slika 1.
Reenje:
Ukupni analogni napon konvertora sa lestviastom mreom pri istovremenoj digitalnoj
pobudi veeg broja ulaza dobija se superpozicijom napona na izlazu mree pri pobudi jednog po
jednog digitalnog ulaza. Uzmimo da samo na ulazu sa najveom teinom deluje referentni napon V
R
(Q
2
=H;a
2
=1;Q
1
=L;a
1
=0;Q
0
=L;a
0
=0). U tom sluaju ekvivalentna ema izgleda kao na slici 2. Na
osnovu eme lako se nalazi vrednost izlaznog napona:
Q
1
Q
2
Q
0
CLK
P
T
2R
2R
2R
2R
R
R
V
GG
V
DD
Strana 116
R R R GG
V
a
V
a
V
R R
R
1
2 2
2
2 2 2 2
2
= =
+
= V
Slika 2.
U sluaju da samo na sledeem ulazu sa manjom teinom deluje referentni napon V
R
(Q
2
=L;a
2
=0;Q
1
=H;a
1
=1;Q
0
=L;a
0
=0), ekvivalentna ema izgleda kao na slici 3 levo. Primenom
Tevenenove teoreme ema se svodi na oblik prikazan na slici 3 desno, koji je pogodan za
odreivanje vrednosti izlaznog napona:
Slika 3.
R R
R
GG
V
a
V
a V
R R R
R
2
1 1
1
2 4 2 2
2
= =
+ +
= V
Slian postupak se primenjuje i u sluaju da samo na ulazu sa najmanjom teinom deluje
referentni napon V
R
(Q
2
=L;a
2
=0;Q
1
=L;a
1
=0;Q
0
=H;a
0
=1), pa vai:
R R GG
V
a
V
a
3
1 1
0
2 8
= = V
Ukupni analogni napon konvertora sa lestviastom mreom pri istovremenoj digitalnoj
pobudi veeg broja ulaza dobija se superpozicijom:

R GG
V
a a a

+ + =
3
0
2
1
1
2
2 2 2
V
Q
0
2R
2R
2R
2R
R
R
V
GG
V
DD
V
R
Q
0
2R
2R
V
GG
V
DD
V
R
Q
1
2R
2R
R
V
GG
V
DD
V
R
2R
Q
1
2R
R
R
V
GG
V
DD
V
R
/2
Strana 117
Uslovom zadatka napon
GG
V mora da ima maksimalnu vrednost od 10 V, pa dobijamo:
( )
R R
R
GG
V V
V
= = + + = 875 , 0
8
7
8
4 2 1
max
V
pa je:
V] 11,43[
875 , 0
V] [ 10
875 , 0
max
= = =
GG
R
V
V
Mogue je broja realizovati kao redni broja modula 8 kao slici 4.
Slika 4.
4.4. zadatak
Na slici 1. data je principijelna ema za trasiranje izlaznih statikih karakteristika bipolarnog
tranzistora. CMOS broja sa R2R mreom ostvaruje stepenastu promenu struje baze I
B
. Nacrtati
moguu realizaciju brojaa i odrediti vrednost R tako da se bazna struja menja od 0[mA] do
1[mA]. Napon V
BE
se moe zanemariti.
Slika 1.
2R
Q
Q
T
Q
Q
T
Q
Q
T
R
2R
R
2R 2R
P
V
GG
V
DD
FF-0 FF-1 FF-2
+12V
Q
1
Q
2
Q
0
CLK
P
T
2R
2R
I
B
2R
2R
R
R
R
Strana 118
Reenje:
Lestviasta mrea u ovom primeru za razliku u odnosu na primer u zadatku 4.3. optereena
je otpornou prikljuenog optereenja R , koja je ista kao izlazna otpornost lestviaste mree.
Moemo iskoristiti rezultat tog zadatka da odredimo vrednost napona i otpora Tevenenovog
generatora koji zamenjuje lestviastu otpornu mreu kao:
R T
V
a a a

+ + =
3
0
2
1
1
2
2 2 2
V
R R
T
=
Izlazni napon posle zamene lestviaste mree Tevenenovim generatorom odreujemo
jednostavno preko relacije:
R T T
T
A
V
a a a
R R
R
R R
R

+ + =
+
=
+
=
3
0
2
1
1
2
2 2 2 2
1
V V V
Bazna struja je prema tome:
R
V a a a
R
R A
B

+ + = =
3
0
2
1
1
2
2 2 2 2
1 V
i
odnosno njena maksimalna vrednost iznosi:
R
V
R
V
R R
B

+ + =
8 2
7
8
1
4
1
2
1
2
1
max
i
Prema tome vrednost otpornosti R u lestviastoj strukturi uz uslov zadatka da je maksimalna
vrednost struje baze mA] [ 1 =
B
I iznosi:
] k [ 5,25
4
21
mA] [ 1
] [ 12
8 2
7
8 2
7
max
= =
=
V V
R
B
R
i
Na slici 2. je prikazana mogua realizacija brojaa kao rednog brojaa modula 8.
Slika 2.
Q
Q
T
Q
Q
T
Q
Q
T
R
2R
R
2R 2R 2R
R
V
A
I
B
P
FF-0 FF-2 FF-1
Strana 119
4.5. zadatak
Prekidai u D / A pretvarau prikazanom na slici 1., upravljaju se bitima iz etvorobitnog
brojaa. Zbog kanjenja u koju brojaa pri prelazu iz stanja 7 u stanje 8 dolazi do kratkotrajnog
postavljanja svih bita na logiku jedinicu. Proraunati vrednost izlaznog napona V
O
u stanju 7, u
stanju 8 i u navedenom prelaznom stanju i nacrtati vremenski dijagram izlaznog napona u intervalu
koji ukljuuje ta tri stanja. Ostali podaci: V
REF
= 10[V].
Slika 1.
Reenje:
Sa slike 1. uoava se da su struje pojedinih grana lestviaste mree nezavisne od stanja
prekidaa, a da se sabiraju preko ukljuenih prekidaa i invertujueg ulaza operacionog pojaavaa.
Uproena ema kola data je na slici 2., pri emu je V
A
ekvivalentan napon a R otpor Tevenenovog
generatora.
Slika 2.
Ukupan analogni napon D / A konvertora sa lestviastom mreom, pri istovremenoj pobudi
veeg broja ulaza, dobija se superpozicijom:
A
R
+
_
V
O
V
REF
R
R R R
R R R
R
I I
2I
2I 4I
4I
8I
8I 16I
CLK
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
+
_
R
V
A
V
O
R
Strana 120
( ) = + + + =
+ + + =
4
3
3
2
2
1
1
0
0
4
0
3
1
2
2
1
3
2
2 2 2 2
2 2 2 2
REF
REF A
V
a a a a V
a a a a
V

=
=
1
0
4
2
2
n
i
i
i
REF
a
V
gde koeficijenti a
i
imaju vrednost 1 ili 0, zavisno od toga da li je njegov odgovarajui upravljaki
signal na nivou ligike jedinice ili nule.
Poto operacioni pojaava invertuje ulazni signal, njegov izlazni napon iznosi:
=
= =
1
0
4
2
2
n
i
i
i
REF
A O
a
V
V V
Iz toga sledi da su izlazni naponi za stanje 7, meustanje i stanje 8:
stanje 7 (0, 1, 1, 1)
( ) ( ) ] [ 375 , 4
16
] [ 10
4 2 1
2
2 0 2 1 2 1 2 1
4
3 2 1 0
7
V
V V
V
REF
O
= + + = + + + =
meustanje 15 (1, 1, 1, 1)
( ) ( ) ] [ 375 , 9
16
] [ 10
8 4 2 1
2
2 1 2 1 2 1 2 1
4
3 2 1 0
15
V
V V
V
REF
O
= + + + = + + + =
stanje 8 (1, 0, 0, 0)
( ) ] [ 5
16
] [ 10
8
2
2 1 2 0 2 0 2 0
4
3 2 1 0
8
V
V V
V
REF
O
= = + + + =
Na slici 3. prikazan je odgovarajui vremenski dijagram izlaznog napona u intervalu koji
ukljuuje ta tri stanja.
Slika3.
-4,375[V]
t
T
prelaz
V
O
-5[V]
-9,375[V]
Strana 121
4.6. zadatak
Pomou MUX 8/1 realizovati funkciju Y koja vri paljenje srednjeg segmenta na
sedmosegmentnom decimalnom indikatoru. Ulazi su u NBCD kodu.
Reenje:
Slika 1. Slika 2.
U tablici, slika 1., su date sve kombinacije logikih stanja ulaza D,C,B i A i na osnovu toga,
izlaza Y. Na slici 2. je dat izgled sedmo-segmentnog displeja, gde je sa g obeleen srednji segment.
On se nee paliti za 0, 1 i 7, a palie se za 2,3,4,5,6,8 i 9, to se moe videti iz sledeeg primera,
slika 3., gde redom na ulaz dovodimo 0,1,2 i 3:
Slika 3. Slika 4.
Na osnovu tablice sa slike 1. funkcija izlaza Y se moe napisati u obliku:
( ) ( )
1 0
7
6 5 4 3 2
I I D I I I I I I D Y + + + + + + + =
Poto su stanja ulaza iznad 9 (A, B, C, D, E i F) zabranjena (NBCD kod), funkcija izlaza Y
moe se minimizirati na oblik:
( )( ) ( ) ( )
1 0
7
6 5 4 3 2 1 0
7
6 5 4 3 2
I I D I I I I I I I I D I I I I I I D D Y + + + + + + + = + + + + + + + + =
Realizacija veza multipleksera 8/1 na osnovu minimizirane funkcije izlaza prikazana je na
slici 4. Ulazi C,B i A su selekcioni a ulazi I
0
do I
7
informacijski. Za 0 i 8, kao i za 1 i 9, su isti
selekcioni ulazi ali je razliit ulaz D, te e se u zavisnosti od toga paliti ( za 8 ili 9 ), ili gasiti ( za 0
ili 1 ) srednji segment.
Ki D C B A Y
0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0
2 0 0 1 0 1
3 0 0 1 1 1
4 0 1 0 0 1
5 0 1 0 1 1
6 0 1 1 0 1
7 0 1 1 1 0
8 1 0 0 0 1
9 1 0 0 1 1
I
0
I
1
I
2
I
3
I
4
I
5
I
6
I
7
MX
8/1
Y
C B A
V("1") D
V("0")
a
b
c
d
e
f
g
Strana 122
4.7. zadatak
Na slici 1. je prikazano kolo realizovano sa dva CMOS invertora i dva bilateralna CMOS
prekidaa. Odrediti logiku funkciju kola ( ) B A f Y , = i nacrtati vremenski dijagram izlaznog
napona ako se na ulaze A i B dovodi periodina povorka pravougaonog signala iste frekvencije,
faktora ispune 0,5 = D , meusobno pomerena za etvrtinu periode.
Slika 1.
Reenje:
Signali u pojedinim takama kola sa slike 1. su dati na dijagramima na slici 2.
Slika 2.
Kombinaciona tablica izvedena iz dijagrama sa slike 2. data je na slici 3.
Slika 3.
Na osnovu kombinacione tablice i izgleda signala moe se doi do zakljuka da se pomou
kola sa slike 1. sa dva invertora i dva bilateralna prekidaa, realizuje EX-ILI logika funkcija:
B A B A B A Y = + =
A B Y
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 0
A
B Y
B'
A'
A
A'
B
B'
Y
t
t
t
t
t
Strana 123
4.8. zadatak
Kolo na slici 1. slui za merenje fazne razlike izmeu dva ulazna signala iste frekvencije i
faktora ispune 0,5 = D . Koriena su CMOS NI kola sa naponom napajanja V 12 =
dd
V . Nacrtati
zavisnost
=
T
t
f V
k
O
, gde je
k
t vreme kanjenja S
2
u odnosu na S
1
. Posmatra se opseg
2
T
t
2
T
k
+ .
Slika 1. Slika 2.
Reenje:
Za odreivanje fazne razlike, izmeu dva ulazna signala iste frekvencuje i faktora
ispune 0,5 = D , koriena su CMOS NI kola ija je kombinaciona tablica data na slici 2.
Na osnovu te tablice crtamo izgled signala u pojedinim takama kola sa slike 1. Ako je signal S
2
pomeren za
2
T
t 0
k
u odnosu na S
1
tada signali imaju oblik prikazan na slici 3, a ako je fazni
pomak 0 t
2
T
k
tada signali u pojedinim takama imaju oblik kao na slici 4.
Na slici 5. je data zavisnost
=
T
t
f V
k
O
.

Slika4.
Sl. 5.
Slika 3. Slika 5
A B
B A
0 0 1
0 1 1
1 0 1
1 1 0
V
S1
V
S2
V
A
V
B
V
C
V
D
t
t
t
t
t
t
t
k
t
k
T
V
dd
S
1
S
2
V
O
A
B
C
D
V
S1
V
S2
V
D
t
t
t
T
V
dd
-t
k
V
dd
t
k
V
O
(t
k
)
T/2 -T/2
Strana 124
4.9. zadatak
Ispravnost rada nekog ureaja kontrilie se sa etiri senzora A, B, C i D koji daju binarne
signale na izlazu. Ureaj ispravno radi ako je A=1 i bar dva, od preostala tri senzora, daje jedinicu.
Odrediti funkciju alarma za sluajeve kada ureaj radi ispravno i realizovati je:
a. iskljuivo NI kolima;
b. iskljuivo NILI kolima;
Reenje:
U tablici na slici 1., date su sve kombinacije logikih stanja ulaza A, B, C i D i na osnovu
toga bita X koji oznaava ispravnost ureaja i izlaza F, odnosno alarma.
Slika 1.
a) Realizacija sa NI kolima dobija se minimizacijom pomou Karnoovih tablica prikazanom na
slici 2.
D B C B D C A D B C B D C A D B C B D C A F = + + + = + + + =
Slika 2.
A B C D X F
0 0 0 0 0 1
0 0 0 1 0 1
0 0 1 0 0 1
0 0 1 1 0 1
0 1 0 0 0 1
0 1 0 1 0 1
0 1 1 0 0 1
0 1 1 1 0 1
1 0 0 0 0 1
1 0 0 1 0 1
1 0 1 0 0 1
1 0 1 1 1 0
1 1 0 0 0 1
1 1 0 1 1 0
1 1 1 0 1 0
1 1 1 1 1 0
AB
CD 00 01 11 10
00 1 1 1 1
01 1 1 1 1
11 1 0 0 0
10 1 1 0 1
Strana 125
Realizacija iskljuivo sa NI kolima na osnovu prethodno minimizirane funkcije prikazana je
na slici 3.
Slika 3.
b) Realizacija sa NILI kolima dobija se minimizacijom pomou Karnoovih tablica prikazanom
na slici 4.
( )( )( ) = + + + + + + = = D C A C B A D B A ACD ABC ABD F
D C A C B A D B A + + + + + + + + =
Slika 4.
Realizacija iskljuivo sa NILI kolima na osnovu prethodno minimizirane funkcije prikazana
je na slici 5.
Slika 5.
B
A
C
D
F
AB
CD 00 01 11 10
00 1 1 1 1
01 1 1 1 1
11 1 0 0 0
10 1 1 0 1
B
A
C
D
F
Strana 126
4.10. zadatak

Primenom JK flipflopa i potrebnih logikih kola sintetizovati sekvencijalnu mreu koja je
definisana datim dijagramom prelaza na slici 1.
Slika 1.

Reenje:
Sekvencijalnu mreu datu dijagramom prelaza na slici 1. moemo sintetizovati, pomou JK
flip-flopa i potrebnih logikih kola, uz pomo tablicu prelaza JK flip-flopa, koja je data na slici 2.
U njoj su stanja ulaza koja mogu biti 0 ili 1 obeleena sa x .
Slika 2.

Ako A uzmemo kao prethodno, a B kao naredno stanje JK flip-flopa, a ulaz je C, tada
moemo sastaviti kombinacionu tablicu, slika 3.
Slika 3.
Iz tablice sa slike 3. se minimalizacijom dobija:
C K J = =
Na osnovu prethodnog izraza sintetizujemo sekvencijalnu mreu, slika 4. Signal P
T
predstavlja sinhronizacioni (takt) impuls.
Slika 4.
n
Q
1 n
Q
+
J K
0 0 0 x
0 1 1 x
1 0 x 1
1 1 x 0
A C B J K
0 0 1 1 x
0 1 0 0 x
1 0 0 x 1
1 1 1 x 0
0
0
1 1 1
0
J
Q
Q
K
SET
CLR
P
T
C
C
Strana 127
4.11. zadatak
Konstruisati broja koji pri kontrolnom ulazu 1 = K broji po kodu:
0,1,2,0,1, a pri 0 = K po kodu: 0,1,3,0,1, Na raspolaganju su dva SR flipflopa i potrebna
logika kola.
Reenje:
Na osnovu uslova zadatka crtamo sekvencijalnu mreu odnosno dijagram stanja, slika 1. Sa
dijagrama stanja, koristei tablicu prelaza SR flip-flopa slika 2., ispisujemo vrednosti eksitacionih
promenljivih u tablicu, slika 3.
Slika 1. Slika 2.
. Slika 3.
Pomou Karnoovih tablica izvrena je minimizacija pojedinih ulaza SR flip-flopa. Ovaj
metod minimizacije je grafiki metod koji koristi postupak saimanja dva lana logikih proizvoda
koji se razlikuju po vrednosti samo jedne promenljive.
A R
A
= B A S
A
=
A B K R
B
+ = B A S
B
=
Slika 4.
n
Q
1 n
Q
+
S R
0 0 0 x
0 1 1 0
1 0 0 1
1 1 x 0
K
n n
B A
1 n 1 n
B A
+ + A
R
A
S
B
R
B
S
0 0 0 0 1 x 0 0 1
0 0 1 1 1 0 1 0 x
0 1 1 0 0 1 0 1 0
1 0 0 0 1 x 0 0 1
1 0 1 1 0 0 1 1 0
1 1 0 0 0 1 0 1 0
00 01
11 10
0
0
0
1
1
1
00 01 11 10
1
0
AB
K
0
0
1
1
x
x
*
*
00 01 11 10
1
0
AB
K
*
*
0
0 1
1 0
0
00 01 11 10
1
0
AB
K
*
*
0 0
0
x
1
1
00 01 11 10
1
0
AB
K
0
*
*
0
0
x
1
1
Strana 128
Na slici 5. prikazana je realizacija brojaa na osnovu minimiziranih funkcija
A
R ,
B
R ,
A
S i
B
S .
Slika 5.
4.12. zadatak
Konstruisati sinhroni ( paralelni ) broja koji na jednom svom izlazu daje impulse sa faktorom
ispune 0,2 = D kao na slici 1. Na raspolaganju su JK flipflopovi i potrebna logika kola.
Slika 1.
Reenje:
Realizacija je mogua sa paralelnim brojaem modula 5, potrebno je naglasiti da postoji vie
reenja i ona zavise od izbora sekvence koju treba realizovati. Za ovo reenje potrebna su tri JK
flip-flopa i pomou njih je realizovano brojanje redom od 0 do 4, nakon toga brojanje ide ispoetka.
Sa izlaza A se uzima traena sekvenca sa slike 1. Ispisujemo sve vrednosti eksitacionih
promenljivih u tablicu, slika 2.

Slika 2.
Pomou Karnoovih tablica je izvrena minimizacija pojedinih ulaza JK flip-flopa.
Ki A B C
A
J
A
K
B
J
B
K
C
J
C
K
0 0 0 0 0 x 0 x 1 x
1 0 0 1 0 x 1 x x 1
2 0 1 0 0 x x 0 1 x
3 0 1 1 1 x x 1 x 1
4 1 0 0 x 1 0 x 0 x
0 0 0 0
Q
Q
Q
Q
K
K+
A B
A
A
P
T
S
R
S
R
FF-A FF-B
V
O
t
1 0 2 3 5 4 6
T
Strana 129
C B J
A
= C J
B
=
C K
B
= A J
C
=
1 K
A
= 1 K
C
=
Slika 3.
A
J ,
A
K ,
B
J ,
B
K ,
C
J i
C
K . Sinhroni ( paralelni ) broja sa slike 4. na svom izlazu A daje sekvencu kao na
dijagramu na slici 1.
Slika 4.
4.13. zadatak
Konstruisati broja koji na jednom svom izlazu daje periodinu povorku signala kao na slici
1. Na raspolaganju su JK flipflopovi i potrebna logika kola.
Slika 1.
Reenje:
Postoji vie reenja u vezi izbora koda brojanja i zadate sekvence koju je potrebno ostvariti, iz
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
* *
0
0 0
1
x
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
* *
0
x
x
1
0
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
* *
x
x x
0
1
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
* *
1 1
x x
0
Q
Q
Q
Q
Q
Q
C
B
A
V("1")
P
T
J
K
J
J
K K
FF-A
FF-B FF-C
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 -1 -2
T
V
O
t
Strana 130
tog razloga ovaj zadatak je reen na dva naina.
a) Ako realizujemo 6 stanja, prikazana u tablici na slici 2, potrebna su 3 JK flip-flopa i oni
broje od 1 do 6 pa opet ispoetka.

Slika 2.
Pomou Karnoovih tablica je izvrena minimizacija pojedinih ulaza JK flip-flopova.
C B J
A
= B K
A
=
C J
B
= A C K
B
+ =
1 K J
C C
= =
Slika 3.
A
J ,
A
K ,
B
J ,
B
K ,
C
J i
C
K pomou JK flip-flopova i ostalih logikih kola. Na izlazu B imamo zadatu sekvencu
sa slike 1.
Slika 4.
Ki A B C
A
J
A
K
B
J
B
K
C
J
C
K
1 0 0 1 0 x 1 x x 1
2 0 1 0 0 x x 0 1 x
3 0 1 1 1 x x 1 x 1
4 1 0 0 x 0 0 x 1 x
5 1 0 1 x 0 1 x x 1
6 1 1 0 x 1 x 1 1 x
1 0 0 1
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
*
1
x
x x 0
0
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
*
1
x
x x
0
0
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
*
1 1
x
x
x 0
*
00 01 11 10
1
0
AB
C
*
1
1
x x
x
0
Q
Q
Q
Q
Q
Q
V("1")
P
T
A
B
C
FF-C
FF-A
FF-B
J
K K
K
J
J
Strana 131
b) U drugom reenju koriste se tri JK flip-flopa iji su J i K ulazi spojeni na visoki logiki
nivo te tada oni rade kao T flip-flopovi. Broja je realizovan kao redni,sa skraenim modulom 6.
Skraenje modula je obavljeno jednim ligikim I kolom koji vri detekciju stanja 6 i resetuje
flipflopove. Ispisujemo sve vrednosti eksitacionih promenljivih u tablicu, slika 5.
Slika 5.
Pomou Karnoove tablice je izvrena minimizacija izlaza Y na kome se redom javlja zadata
sekvenca sa slike 1.
B A C Y + =
Slika 6.

Na slici 7. prikazana je realizacija brojaa na osnovu minimizirane funkcije Y. Skraenje
modula izvedeno je na osnovu injenice da kada broja odbroji stanje 6, izlazi A i B su na visokom
ligikom nivou, te se preko I kola resetuju svi flip-flopovi i ciklus brojanja poinje od poetka.

Slika 7.
Ki A B C Y
0 0 0 0 1
1 0 0 1 0
2 0 1 0 1
3 0 1 1 1
4 1 0 0 0
5 1 0 1 0
0 0 0 0
00 01 11 10
1
0
AB
C
*
*
0
0
0
1
1
1
J
Q
Q
K
SET
CLR
J
Q
Q
K
SET
CLR
J
Q
Q
K
SET
CLR
Y
P
T
V("1")
FF-C FF-A FF-B
Strana 132
4.14. zadatak
Potrebno je konstruisati logiki automat za kontrolu punjenja olovnog akumulatora.
Automat treba da radi na sledei nain:
ako je napon akumulatora manji od nekog praga (uslov A = 1), prelazi se u reim glavnog
punjenja (stanje 1);
ako se u stanju 1 detektuje pad struje ispod nekog praga (B = 1), prelazi se u reim dopunjavanja
(stanje 0);
ponovni prelaz u stanje 1 je mogu ako se ponovo javlja A = 1;
ne oekuje se istovremena pojava A = 1 i B = 1;
ako su A = 0 i B = 0 nema promene stanja.
Na raspolaganju je D flipflop i potrebna logika kola.
Reenje:
Uzimajui u obzir sve uslove zadatka, date u postavci, popunjena je tablica, slika 1, gde je
n
Q
predhodno a
1 n
Q
+
naredno stanje. Na slici 3. prikazana je realizacija na osnovu minimizirane
funkcije izlaza
1 n
Q
+
.
Slika 1.
Slika 2.
n 1 n
Q B A Q + =
+

Slika 3.
A B
n
Q
1 n
Q
+
komentar
0 0 0 0 ostaje preth. st.
0 0 1 1 ostaje preth. st.
0 1 0 0 dopunjavanje
0 1 1 0 dopunjavanje
1 0 0 1 punjenje
1 0 1 1 punjenje
1 1 0 NO ne oekuje se
1 1 1 NO ne oekuje se
Q
n
00 01 11 10
1
0
AB
*
*
1 1
1 0 0
0
D
Q
Q
SET
CLR
P
T
A
B
Strana 133
4.15. zadatak
Proraunati i realizovati trobitni binarni broja koji pri kontrolnom ulazu K=1 broji napred
kroz parna stanja (0, 2, 4, 6, 0, 2, ...), a pri K=0 broji takoe unapred kroz neparna stanja (1, 3, 5, 7,
1, 3, ...). Na raspolaganju su JK flip-flopovi i potrebna logika kola.
Reenje:
U zadatku nije reeno ta treba da se radi ako se promeni K. Usvojimo da pri promeni K
broja broji ka unapred najbliem stanju. Dijagram prelaza za tako definisanu sekvencijalnu mreu
prikazan je na slici 1.
Slika 1. Slika 2.
Iz dijagrama prelaza, koristei tablicu prelaza JK flip-flopa iz tabele sa slike 2, ispisujemo
vrednosti eksitacionih promenljivih u tabelu sa slike 3.
Slika 3.
n
Q
1 n
Q
+
J K
0 0 0 x
0 1 1 x
1 0 x 1
1 1 x 0
4
2
0
6
1 3
7
5
K=1
K=1
K=1
K=1
K=0 K=0
K=0
K=0 1
0
0
0
0
1
1
1
K Q
2
n
Q
1
n
Q
0
n
Q
2
n+1
Q
1
n+1
Q
0
n+1
J
2
K
2
J
1
K
1
J
0
K
0
0 0 0 0 0 0 1 0 x 0 x 1 x
0 0 0 1 0 1 1 0 x 1 x x 0
0 0 1 0 0 1 1 0 x x 0 1 x
0 0 1 1 1 0 1 1 x x 1 x 0
0 1 0 0 1 0 1 x 0 0 x 1 x
0 1 0 1 1 1 1 x 0 1 x x 0
0 1 1 0 1 1 1 x 0 x 0 1 x
0 1 1 1 0 0 1 x 1 x 1 x 0
1 0 0 0 0 1 0 0 x 1 x 0 x
1 0 0 1 0 1 0 0 x 1 x x 1
1 0 1 0 1 0 0 1 x x 1 0 x
1 0 1 1 1 0 0 1 x x 1 x 1
1 1 0 0 1 1 0 x 0 1 x 0 x
1 1 0 1 1 1 0 x 0 1 x x 1
1 1 1 0 0 0 0 x 1 x 1 0 x
1 1 1 1 0 0 0 x 1 x 1 x 1
Strana 134
Pomou Karnoovih tablica izvrena je minimizacija pojedinih ulaza JK flip-flopova.
( )
0 1 2
Q K Q J + = ( )
0 1 2
Q K Q K + =

0 1
Q K J + =
0 1
Q K K + =
K J =
0
K K =
0
Slika 4.
Slika 5.
Na slici 5. prikazana je realizacija na osnovu minimiziranih funkcija pojedinih ulaza.
00
00
01
11
10
01 11 10
0 0 0
0 0 1 1
1
X X X X
X X X X
KQ
2
Q
1
Q
2
00
00
01
11
10
01 11 10
0 0
0 0 0
1 1
1
X
X X X
X X
X
X
KQ
2
Q
1
Q
2
00
00
01
11
10
01 11 10
0
0
X
1 1
1
1
1
X
X X
X
X X 1
X
KQ
2
Q
1
Q
2
00
00
01
11
10
01 11 10
0
0
X
1 1
1
1
1
X
X X
X
X X 1
X
KQ
2
Q
1
Q
2
00
00
01
11
10
01 11 10
0
0
X
1
0
1 1
1
X
X X
X
X X 0
X
KQ
2
Q
1
Q
2
00
00
01
11
10
01 11 10
0
0 X
1
0
1 1
1
X
X X
X
X X
0
X
KQ
2
Q
1
Q
2
J
Q
Q
K
SET
CLR
J
Q
Q
K
SET
CLR
J
Q
Q
K
SET
CLR
P
T
K
FF-0 FF-2 FF-1
Strana 135
4.16. zadatak
Izvriti sintezu JK - flipflopa pomou SR - flipflopa.
Na raspolaganju su SR flip-flopovi i potrebna logika kola.
Reenje:
Postupak pri konverziji jednog tipa kola u drugi:
napisati funkcionalnu tabelu traenog kola,
dodati odgovarajue delove eksitacione tabele kola pomou koga vrimo sintezu,
Slika 1.
Slika 2.
Odreujemo kombinacionu mreu u kojoj su ulazne promenljive ulazi traenog tipa FF-
a.
(J i K) i Q
n
, dok su izlazne promenljive ulazi FF-a kojim vrimo sintezu (S i R),
odnosno:
S f J K Q
n
= ( , , ) i R f J K Q
n
= ( , , )
Korienjem Karnoovih tablica nalazimo:
Qn
00 01 11 10
1
0
AB
*
*
1 1
1 0 0
0
R K Q
n
=
Na slici 3. prikazana je realizacija na osnovu minimiziranih funkcija S i R ulaza
J K Q
n
Q
n+1
S R
0 0 0 0 0 x
0 0 1 1 x 0
0 1 0 0 0 x
0 1 1 0 0 1
1 0 0 1 1 0
1 0 1 1 x 0
1 1 0 1 1 0
1 1 1 0 0 1
Eksitaciona tabela SR-FF-a
Q
n
Q
n+1
S R
0 0 0 x
0 1 1 0
1 0 0 1
1 1 x 0
Strana 136
Slika 3.
4.17. zadatak
Izvriti sintezu T - flipflopa pomou JK - flipflopa.
Na raspolaganju su JK flip-flopovi i potrebna logika kola.
Reenje:
Slika 1.
Na slici 2. prikazana je realizacija na osnovu minimiziranih funkcija J i K ulaza
Slika 2.
Napomena: Kao T - FF (delitelj frekvencije) moe se koristiti i D - FF, kod koga je D Q
n
= .
4.18. zadatak
Izvriti sintezu JK - flipflopa pomou D - flipflopa.
Na raspolaganju su D flip-flopovi i potrebna logika kola.
Q
Q D
C P
T
J
K Q
Q
C
1
P
T
1
Q
n
Q
n+1
J K
0 1 1 x
1 0 x 1
J
C
K
Q
Q S
R
C
JQ
n
KQ
n
Strana 137
Reenje:
Slika 1.
Sintetizovana funkciju: D f J K Q
n
= ( , , )
D J Q K Q
n n
= +
Na slici 2. prikazana je realizacija na osnovu minimiziranih funkcija D ulaza
J K Q
n
Q
n+1
D
0 0 0 0 0
0 0 1 1 1
0 1 0 0 0
0 1 1 0 0
1 0 0 1 1
1 0 1 1 1
1 1 0 1 1
1 1 1 0 0
C
J
K
Q
Q D
C
ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE ZADACI ZA VEBU
Strana 138
5. ZADACI ZA VEBU
5.1. zadatak
Na slici je prikazan otporniki razdelnik i ulazni pojaava jednog mernog instrumenta. Pri
V
I
=10V prekida je u poloaju 1, pri V
I
=100V u poloaju 2, a pri V
I
=1000V u poloaju 3.
Proraunati V
O
za ta tri sluaja ako je pojaava idealan. Kolika apsolutna i relativna greka e se
manifestovati u V
O
u navedena tri sluaja ako pojaava ima ulaznu struju od 3nA.
5.2. zadatak
Izvesti izraz za kruno pojaanje kola sa povratnom spregom (model punjaa akumulatora)
sa slike. Blok oznaen sa X ima pojaanje V
O1
/V
C
=-10, a operacioni pojaava je idealan. Nacrtati
odgovarajue Bode-ove dijagrame pojaanja i faze.
5.3. zadatak
Na ulaz kola sa slike dolazi periodina povorka pravougaonih impulsa (signal A) frekvencije
1MHz i faktora ispune 70%. Nacrtati uporedni vremenski dijagram ulaznog signala i signala na
izlazima Q1, Q2, Q3 i Q4.
9M0
M90
90k
10k
1
2
3
V
I
V
O
X
u10
1k0
10k
100m
100u
+5V
V
O1
O
V
V
C
VCC
D
CLK Q
Q
D
CLK Q
Q
1
2
3
delay
50ns
Q1
Q2
1
2
3
delay
50ns
Q3
Q4
A
Strana 139
5.4. zadatak
Na ulaz kola se dovodi prikazana povorka pravougaonih impulsa. Proraunati R tako da
minimalna trenutna vrednost v
O
(t) bude +5V i nacrtati uporedni vremenski dijagram ulaznog
signala i signala v
O
(t) za taj sluaj. Poznato je V
D
=V
EB
=0,6V, V
CEsat
=0,2V.
5.5. zadatak
U kolu na slici (a) odrediti R
1
i V
REF
tako da se dobije jednosmerna prenosna karakteristika
kao na slici (b). Smatrati da je operacioni pojaava idealan.
5.6. zadatak
Na idealni operacioni pojaava se primenjuje povratna sprega prema slici. Izvesti izraz za
prenosnu funkciju V
o
/V
i
(j) i nacrtati Bode-ove dijagrame pojaanja i faze.
u10
R
1k0
+12V
V
O
t(ms)
0 1 10 11
0V
+12V
R1
R2
10k
VREF
VI
VO
(a) (b)
VO
VI
5V
10V
R1
10k
10k 10k
C
10n
Vi
Vo
Strana 140
5.7. zadatak
Na ulaz kola sa slike (a) se dovodi povorka pravougaonih impulsa sa slike (b). Proraunati
maksimalnu vrednost kapaciteta C pri kojoj se jo dobija povorka pravougaonih impulsa na izlazu.
Izlazni logiki nivoi primenjenog komparatora su 12V.
5.8. zadatak
Sintetizovati dvobitni binarni broja koji ima ulaz za dozvolu brojanja (EN) i ulaz za
kontrolu smera brojanja (U/D). Pri EN=1 i U/D=1 broja broji unapred, a pri EN=1 i U/D=0 broja
broji unazad. Pri EN=0 zadrava se trenutno stanje. Na raspolaganju su JK flip-flopovi i potrebna
logika kola. Proraunati i nacrtati navedeni broja.
5.9. zadatak
U dvostrukom integratoru na slici koriste se operacioni pojaavai sa nivoima zasienja od
10V i sa ulaznim naponskim ofsetom V
os
=3mV. Proraunati maksimalnu vrednost otpornosti R
tako da nijedan od operacionih pojaavaa ne ode u zasienje. Smatra se da je ulazni napon V
g
bez
jednosmerne komponente.
5.10. zadatak
U kolu na slici izlaz operacionog pojaavaa je modelovan sa paralelnom vezom strujnog
generatora prenosne provodnosti g
m
=100mS, izlazne otpornosti R
o
=1M i izlaznog kapaciteta
C
R3
10k
R1
10k
R2
10k
VI
VO
(a) (b)
VI
t[m
0 1 2 3 4
+10V
-10V
U/D
EN
CLK
Q0
Q1
A1
A2
10n
10n
10k
10k
R
R
Vg
Strana 141
C
o
=1nF. Izvesti odgovarajue prenosne funkcije i nacrtati Bode-ove dijagrame amplitude i faze za
sam operacioni pojaava i za kompletan pojaava sa operacionim pojaavaem.
5.11. zadatak
Pre t=0 izlaz operacionog pojaavaa na slici je stajao na nultom naponu. Poev od t=0 na
ulaz se dovode sinusni polutalasi kao na slici. Koliki broj sinusnih polutalasa treba dovesti na ulaz
da bi izlaz operacionog pojaavaa stigao u zasienje. Nivoi zasienja operacionog pojaavaa su
10V, po drugim aspektima operacioni pojaava je idealan. Nacrtati uporedne vremenske
dijagrame ulaznog i izlaznog napona.
5.12. zadatak
Proraunati i realizovati sinhroni trobitni binarni brojaa koji pod dejtvom takt impulsa broji
unapred. Broja ima kontrolni ulaz K. Pri K=0 broja treba da prolazi samo kroz parna stanja, a pri
K=1 samo kroz neparna stanja. Pri svakoj promeni kontrolnog ulaza K u narednom takt intervalu
vri se prelaz na sledee (parno ili neparno) stanje. Na raspolaganju su JK flip-flopovi i potrebna
logika kola.
5.13. zadatak
LED odailja se ukljuuje/iskljuuje preko tranzistora kao to je prikazano na slici.
Frekvencija pobudnih impulsa je 2kHz, faktor ispune je 50%. Proraunati i nacrtati vremenski
dijagram napona na kondenzatoru. Poznato je V
LED
=2V.
gmVx
Ro Co
1M0
Vx
R1
M10
Vo
Vi
3u0
M50
0 1 2
t[ms]
5V
k10
+
10u
10E
5V
Strana 142
5.14. zadatak
Na izlazu kola na slici se dobija sinusna komponenta napona efektivne vrednosti od 2V
usled delovanja sinusne komponente struje strujnog generatora I
g
. U kom opsegu moe da se kree
jednosmerna komponenta struje strujnog generatora tako da trenutna vrenost izlaznog napona u
svakom momentu ostane u opsegu od 10V.
5.15. zadatak
Kolo realizovano sa operacionim pojaavaem A i integrisanim komparatorima K1 i K2 i
NILI kolom treba da detektuje da li je ulazni napon u odreenim granicama. Proraunati u kom
opsegu ulaznog napona (V
I
) e izlaz logikog kola (Y) biti na visokom logikom nivou.
5.16. zadatak
Pojaava jednosmernog napona na slici (a) treba da ima prenosnu karakteristiku kao na
slici (b). Proraunati R
2
i V
REF
.
A1
A2
R1
M10
R3
M10
R2
10k
n10 n10
Ig
Vo2
Vo1
A
K1
K2
47k
10k
+5V
+8,5V
Vi
1
2
3
Y
0 1
5
(b)
VI
VO
A
R1
10k
R2
R3
10k
R4
10k
VI
VREF VO
(a)
Strana 143
5.17. zadatak
Jednosmerni izvor V
CC
=12V napaja dva potroaa: otpornik R
L
=10 i potroa ija struja je
data formulom i
G
(t)=(1+sin2ft) [A]. Preostali otpornici predstavljaju otpornosti vodova.
Proraunati jednosmernu komponentu napona na potroau (V
L
) i talasnost tog napona raunajui
od vrha do vrha (V
LPP
). Poznato je: f=2kHz.
5.18. zadatak
Na slici je prikazana uproena ema trobitnog A/D pretvaraa sa registrom za sukcesivnu
aproksimaciju (SAR). Pre prvog takta sa linije P
T
postavlja se najtei bit registra (Q2) na logiku
jedinicu. Za vreme prvog takta, na osnovu vrednosti K se odlui da li Q2 treba da ostane na jedinici
i ujedno se postavi bit Q1 na jedinicu. Tako se redom odrede svi bitovi do Q0. Proraunati i nacrtati
SAR kolo. Na raspolaganju su D flip-flopovi i potrebna logika kola.
5.19. zadatak
Na ulaz kola sa operacionim pojaavaem dolazi kombinacija jednosmernog i sinusnog
signala. Proraunati komponente R
2
, C i R
3
tako da se jednosmerna komponenta oslabi 50 puta a
sinusna komponenta pojaa 50 puta. Prelomna uestanost treba da je 1000Hz.
VCC
12V
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
RL
10
IG
+
C
1m0
S.A.R K
D/A
Q2 Q1 Q0
PT
VA
A
R1
10k
R2 R3
C
Vi
Vo
Strana 144
5.20. zadatak
Realizovati aritmetiko kolo za sabiranje dva dvobitna binarna broja A i B. Broj A je u
normalnoj formi, a broj B u vidu prvog komplementa, rezultat treba da je u normalnoj formi. Na
raspolaganju su samo NI kola sa potrebnim brojem ulaza.
5.21. zadatak
Na ulaz kola dolaze impulsi koji naizmenino dovode tranzistor Q
1
u zasienje i zakoenje.
Proraunati R
2
i R
4
tako da se na izlazu dobijaju strujni impulsi I
G
= 10mA. Poznato je: =50,
V
CEsat
=0,5V, V
D
=V
BE
=0,6V.
5.22. zadatak
U trenutku ukljuenja napona napajanja prikazani flip-flop se prebaci u setovano stanje
(Q=1). Nakon koliko vremena e se desiti resetovanje ako su logiki pragovi prikazanih kola na
polovini napona napajanja.
5.23. zadatak
Na bazi D flip-flopova i potrebnih logikih kola izvriti sintezu brojaa modula 8 koji
naizmenino broji od 0 do 7 i nazad.
Q1
Q4
Q2 Q3
D1
D2
R4
+12V
+12V
R2
R3
10k
R1
IG
1
2
3 U1A
4001
5
6
4
U1B
4001
R1
10k
C1
1n0
VDD
D1
R2
M10
C2
1u0
VDD
Q
Q
Strana 145
5.24. zadatak
U kolu na slici se koristi dvobitni binarni broja i potrebna logika kola u CMOS
tehnologiji. Konstruisati logika kola LK1, LK2 i LK3 tako da se na izlazima dobijaju jednosmerni
nivoi od V
DD
, V
DD
i V
DD,
sukcesivno.
5.25. zadatak
Kod pojaavaa na slici jednosmerni ulazni signal V
I
se menja od 0,1V do 1,8V. Proraunati
otpornosti otpornika R
1
i R
2
tako da se u datom opsegu ulaznog signala uvek moe podesiti
(pomou potenciometra) nulti izlazni signal.
5.26. zadatak
U trenutku t=0 zatvori se prekida S i poinje pranjenje kondenzatora C. Na poetku je bilo
v
C
(0)=30V. Odrediti vreme opadanja napona kondenzatora (od 90% do 10% u odnosu na poetnu
vrednost). Uzeti sledee vrednosti: V
EB
=0,6V, =50.
CLK
Q1
Q2
LK1
LK2
LK3
P
R1
R2
R3
C2
C3
C1
Vo1
Vo2
Vo3
T
R1
1k0
R2
1M0
1k0
VI
VO
-5V
k47
S
C
10n
Vc
t=0
Strana 146
5.27. zadatak
Prema katalokim podacima operacioni pojaava korien u kolu na slici ima ulazni
naponski ofset u granicama 5mV. U kom opsegu e se kretati izlazni napon V
O
pri V
A
=V
B
=0?
Pojaanje operacionog pojaavaa je veliko.
5.28. zadatak
Integrisani pojaava na slici ima beskonanu ulaznu i izlaznu otpornost. Ulaz je naponskog
tipa, izlaz je strujni, uz prenosnu provodnost G
m
=1S (nezavisno od frekvencije). Proraunati
prenosnu funkciju V
o
/V
i
(j) i nacrtati Bode-ov dijagram pojaanja i faze.
5.29. zadatak
Na gate mosfeta na slici dolazi periodina povorka pravougaonih signala. U ukljuenom
stanju otpornost kanala mosfeta se moe zanemariti. Proraunati i nacrtati vremenski dijagram
napona kondenzatora v
O
(t) u ustaljenom reimu.
5.30. zadatak
Potrebno je realizovati specijalni koder sa tri ulaza (A1, A2 , A3) i dva izlaza (Y0, Y1).
Kada su svi ulazi na nuli, izlazi treba da su na logikoj jedinici. U ostalim sluajevima na izlazu
treba da se formira binarni kod rednog broja onog ulaza koji je najmanji od onih na kojima je
logika jedinica. Proraunati i nacrati odgovarajuu mreu za realizaciju kodera.
R1 10k
1M0
R2 10k
R4
1M0
VA
VB
VO
R1
10k
1M0
C
10n
Vi
Vo
Q
R2
k47
R1
1k0
C
10n
+15V
0 5 10 15
ON OFF ON
t[us]
VO
Strana 147
5.31. zadatak
Na slici 1. je prikazano kolo za pomeranje nivoa. Na ulaz kola dolazi zbir jednosmerne
komponente od +5V i sinusoide efektivne vrednosti od 3V. Proraunati R tako da se na izlazu
dobije sinusni napon bez jednosmerne komponente. Poznato je: V
BE
=V
D
=0,6V; I
B
I
C
,I
E
.
5.32. zadatak
Izvesti izraz za prenosnu funkciju V
o
/V
i
(j) za dati pojaava greke sa slike i nacrtati
Bodeove dijagrame pojaanja i faze. Pretpostaviti da je operacioni pojaava idealan, a za
optokapler vai CTR=0,5.
5.33. zadatak
Kolo na slici se aktivira ukljuivanjem prekidaa S u trenutku t=0. Proraunati, u kom
trenutku e zasvetleti LED.
R
K33
1K0
+12V
-12V
Vi
Vo
K47
1n0
10K
2K2
+12V +12V
+12V
VREF
Vi
Vo
10K 1M0
1M5
10K
2K2
1u0
+10
Strana 148
5.34. zadatak
Na slici je prikazano kolo za pomeranje jednosmernog nivoa. Na ulaz kola dolazi zbir
jednosmerne komponente od +5V i sinusoide efektivne vrednosti od 2V. Proraunati R tako da se
na izlazu dobije naponski signal sa minimalnom trenutnom vrednou u toku periode jednakim 0V.
Poznato je: V
BE
=V
D
=0,6V; I
B
I
C
,I
E
.
5.35. zadatak
Izvesti izraz za kruno pojaanje kola na slici, A(j), i nacrtati Bodeov dijagram pojaanja
i faze. Pretpostaviti da je operacioni pojaava idealan, a za optokaplere vai CTR=0,5 (nezavisno
od frekvencije).
5.36. zadatak
U kolu na slici odrediti V
REF
tako da faktor ispune izlaznih impulsa (V
o
) bude D=0,5.
Nacrtati uporedne vremenske dijagrame ulaznog signala, signala V
1
i V
o
.
R
K33
2K2
+12V
-12V
Vi
Vo
K22
K47
1n0
10K
2K
+12V
+12V
+12V
VREF
4K7
+12V
M10
1K0
+12V
VREF
220V
50Hz Vo
V1
Strana 149
6. LITERATURA
1. Mr. Nndor Burny Osnovi elektronike , skripta, Via tehnika kola Subotica, Subotica
2001.
2. Mr. Nndor Burny Zadaci za ispit iz elektronike , neatorizovani pisani materijal, Via
tehnika kola Subotica, Subotica 2001.
3 3. . D Dr r S Sp pa as so oj je e T Te e i i D Di ig gi it ta al ln na a e el le ek kt tr ro on ni ik ka a , , N Na au u n na a k kn nj ji ig ga a, , B Be eo og gr ra ad d 1 19 97 76 6. .
4 4. . P Ph h. .D D. . J Ja ac co ob b M Mi il ll lm ma an n, , P Ph h. .D D. . C Ch hr ri is st to os s C C. . H Ha al lk ki ia as s I In nt te eg gr ra at te ed d E El le ec ct tr ro on ni ic cs s: : A An na al lo og g a an nd d
D Di ig gi it ta al l C Ci ir rc cu ui it ts s a an nd d S Sy ys st te em ms s , , M Mc cG Gr ra aw w- -H Hi il ll l K Ko og ga ak ku us sh ha a L LT TD D. ., , T To ok ky yo o 1 19 97 72 2. .

Milan Adzic-Osnovi Elektronike-Zbirka Zadataka

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Milan Adzic-Osnovi Elektronike-Zbirka Zadataka

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Via tehnika kola S u b o t i c a

Mr. Nndor Burny

Bilans nagomilane i vraene energije je prema tome:

ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE LINEARNA KOLA

ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE LINEARNA KOLA

U optem sluaju prethodna jednaina moe da se napie kao:

log log log log .

= = - kruna uestanost pola

, - ulazna dinamika otpornost tranzistora;

C u hibridnom -modelu i proraunati

, - ulazna dinamika otpornost tranzistora;

ZBIRKA ZADATAKA IZ ELEKTRONIKE LINEARNA KOLA

U optem obliku prethodni izraz se moe napisati kao:

log log log log

= postaviti na presenu uestanost

Izraz za prenosnu funkciju moemo u optem sluaju napisati u obliku:

log log log log dB log

Kombinovanjem prethodnih izraza za kruno pojaanje dobijamo:

Moduo prenosne funkcije, poto je

= 267 ,81 86 180

You might also like