B Y T

B GIO DC V O TO

HC VIN Y DC HC C TRUYN VIT NAM B MN CHM CU --------o0o-------

GIO TRNH CHM CU

( Dnh cho Sinh vinYHCT )

Nm 2011

B Y T

B GIO DC V O TO

HC VIN Y - DC HC C TRUYN VIT NAM

GIO TRNH CHM CU

Cc tc gi:
PGS,TS: Nghim Hu Thnh Ch nhim b mn chm cu Hc vin Y-Dc C truyn Vit Nam G Bnh vin chm cu Trung ng Ph ch tch thng trc Hi CCVN PGS,TS: Nguyn B Quang Ph Ch nhim b mn chm cu Hc vin Y-Dc C truyn Vit Nam PG Bnh vin chm cu Trung ng Tng th k Hi CCVN

Cc cng s:

LI NI U
Chng ti bin son bi ging chm cu dnh cho cc sinh vin Y hc c truyn. Ti liu hc tp ny cng dnh cho cc Bc s ni chung v Bc s Y hc c truyn ni ring trong qua trnh hc tp, nghin cu v thc hnh iu tr. Ni dung cun sch gm 3 chng: Chng I: H thng kinh lc - Hc thuyt kinh lc. - Mi bn kinh mch chnh. - L trnh ca ng kinh - Kinh cn, Kinh bit, lc mch v cch vn dng trong iu tr. Chng II: Cc k thut chm - K thut chm v cu. - C ch tc dng ca chm cu. - Phng php phi hp huyt trong iu tr. - Nh chm. - Chm kim hoa mai - in chm. - Thu chm. - Chm t trong phu thut.

Chng III: Bnh hc - Mc I: Bnh cp cu. - Mc II: Bnh ly. - Mc III: Thn kinh. - Mc IV: Tiu ho. - Mc V: H hp, ton hon. 3

- Mc VI: Sinh dc tit liu. - Mc VII: Bnh ca h vn ng. - Mc VIII: Bnh ng quan. Trong qu trnh bin tp do thi gian c hn khng th trnh khi nhng thiu xt. Chng ti mong cc bn ng nghip, bn c gp ph bnh vic ti bn tip theo c hon chnh hn. Cc tc gi.

Chng I HC THUYT KINH LC Bi 1 BI M U Mc tiu: 1. M t c nh ngha ni dung v mi quan h ca h thng kinh lc 2. Nm c tc dng ca hc thuyt kinh lc trong chn on v iu tr bnh. 3. Trn trng gi tr khoa hc ca hc thuyt kinh lc. I. S lc lch s pht trin ca chm cu Vit Nam: Chm cu l mt b phn quan trn c h thng y hc dn tc c truyn phng ng Vit Nam. T ngn xa t tin ta dng chm cu rng ri trong phng bnh v cha bnh cho nhn dn. l mt y thut rt quen thuc c ngi Vit Nam a thch. Chng ta v cng t ho v: Nc ta l mt trong hai nc c lch s chm cu lu i nht, c t chc chm cu, c thy chm cu, c bin son ti liu chm cu sm nht chu v th gii. Chm cu Vit Nam hnh thnh v song song trng th vi non sng t nc Vit Nam, tin ln khng ngng vi s pht trin ca nn vn ho lu i Vit Nam qua cc triu i. T i Hng Bng (2879 -252 trc cng nguyn) tc l hn 4000 nm nay, nhng bin php phong ph v phng bnh, cha bnh cho nhn dn. C th trong cun sch Lnh nam chch qui , ngay t triu i Hng Vng, s sch ghi r: i vua Hng , c thy thuc chm cu tn l An K Sinh cha bnh bng chm cu. ` i Thc An Dng Vng (257- 207 nm trc cng nguyn c nhng

thy thuc gii chm cu nh Thi V chm cu cha khi bnh cho ng Huyn v Nhm Hiu). Sau i Thc sut 10 th k chm cu Vit Nam vn pht trin nhng khng c ghi trong s sch v thi k bc thuc. n th k 11 i nh L 5

Nguyn Ch Thnh tc Khng Minh Khng thin s chm cu cha khi bnh in r cho vua L Thn Thng. i nh Trn danh y Nguyn B Tnh chm cu cha cc chng kinh phong. i nh H Nguyn i Nng tm ra mt s huyt mi v bin son sch chm cu. Triu nh Nguyn danh y V nh Ph bin son b sch chm cu Y th lc sao gp phn tch tc trong vic bo v chm sc sc kho cho nhn dn. Thi k Php sm lc nc ta Chm cu lun b chn p cm on trong khi Php a rt nhiu ti liu chm cu ca Vit Nam v ph bin ti Php v chu u. Nm 1945 chng ta dnh c c lp ng , Nh nc, Bc H to mi iu kin cho nghnh chm cu pht trin. Nm 1967 Hi Chm cu Vit Nam ra i ng gp tch cc trong vic bo v sc kho cho nhn dn. Nm 1982 Vin chm cu Vit Nam ra i ng u l Gio s Nguyn Ti Thu c rt nhiu cng trnh v ti liu v chm cu c xut bn. Gn y Bnh vin chm cu trung ng kt hp vi Y hc hin i a nghnh chm cu Vit Nam pht trin khng ngng. Nm 2005 Hc vin Y Dc hc Vit Nam ra i ng gp tch cc vo vic pht trin Y hc c truyn ni chung v chm cu Vit Nam ni ring. II. i cng: S tun hnh ca 12 kinh mch chnh trong c th con ngi c th so snh vi s lu thng ca 12 dng sng trong tri t. Mi dng sng u c su, b rng, chiu di khc nhau nn lng nc cung cp cng khng ging nhau. Trong c th con ngi cng vy, cc tng ph phn trn hoc phn di ca con ngi cng to nh khc nhau, c dung tch khc nhau v hp th dinh dng khc nhau. Cc tng ph u c lin quan mt thit vi nhau, c chc nng khc nhau to ra kh huyt

duy tr s sng cho c th. Kh huyt c lu thng trong c th l nh s tun hnh ca cc kinh m. Ngi thy thuc c th dng kim chm phn nng hoc chm b phn su, iu chnh hin tng mt thng bng kh huyt qua cc ng kinh, a li hin tng thng bng m dng ca c th, tiu tr hin tng bnh l. Ngi xa da theo nguyn l , gii thch ngha ca 12 kinh trong c th ging nh tc dng ca 12 dng sng chnh thi c xa trong thin nhin. - Kinh Tc thi dng Bng quang tng ng vi sng Thanh thu tng quan vi ph Bng quang, c lin quan ti s vn chuyn lm lu thng thu dch trong c th. - Kinh Tc thiu dng m tng ng vi sng V thu c lin quan mt thit vi chc nng ca ph m (sng V Cam tc Thim ty- vo Hong h). - Kinh Tc dng minh V tng ng vi sng Ha thu tng quan vi ph V. - Kinh Tc thi m T tng ng vi sng H thu tng quan vi tng T (H Bc-ng nh H-H nam). - Kinh Tc thiu m Thn tng ng vi sng Nh thu tng quan vi tng Thn. - Kinh Tc quyt m Can tng ng vi sng Thng thu tng quan vi tng Can (sng Thng tnh H nam Trung quc). - Kinh th Thi dng tiu trng tng ng vi sng Hoi thu tng quan vi chc nng ph Tiu trng, phn thanh trc (sng Hoi H nam). - Kinh th thi dng Tam tiu tng ng vi sng H thu tng quan vi ph Tam tiu (H thu vng thng Hi-Giang t). - Kinh th dng minh i trng tng ng vi sng Giang thu tng quan vi ph i trng (Giang thu tc trng giang Giang t). - Kinh th thi m Ph tng ng vi sng H thu tng quan vi tng Ph (H thu tc Hong h -H bc-H nam). 7

- Kinh th thiu m Tm tng ng vi sng T thu, tng quan vi tng Tm ( sng T vng Sn ng). - Kinh th quyt m Tm bo tng ng vi sng Chng thu tng quan vi Tm bo lc (sng Chng thuc tnh Phc kin). Vn ni ln: Tng ph, kinh lc v thin nhin l mt khi thng nht. Trong thin nhin, thin thuc dng, a thuc m, Bc thuc m, Nam thuc dng. Trong c th, t ngang lng tr ln thuc dng, t ngang lng tr xung thuc m. Da theo v tr ca 12 dng sng v 12 kinh chnh th: - T sng H thu tr ln pha Bc thuc m (kinh V tng ng vi Hi Thu) t kinh V tr xung, kinh m, kinh Bng quang i t u xung chn nn t on ngang lng xung chn thuc m. - T sng H thu tr ln pha Bc l m trung chi m (kinh T ng vi H thu, di kinh T, hai kinh Can-Thn phn b mt m ca chn tc l mt trong ca chn, thuc m trung chi m).

Hnh 1.1: Tng ng gia 12 kinh vi 12 dng sng

- T sng Chng thu v Nam thuc Dng (kinh Tm bo lc thuc ng vi Chng thu thuc pha trn ca kinh Tm bo lc l Ph kinh, v tr pha trn vng ngang tht lng nn thuc v Dng ca chi trn). - T pha Bc ca sng H thu n Cng thu l dng trung chi m (kinh Ph thuc H thu, t pha di ca kinh Ph v kinh Tm bo lc (Chng thu), nm phn dng ca chi trn nhng li mt trong ca cnh tay (m), tc l dng trung chi m. - T sng Lu thu xung Nam, ti sng Giang thu l dng trung chi Thi dng (kinh Tam tiu thuc Lu thu m t pha trn ca kinh Tam tiu n sng Giang thu) quan h vi kinh i trng nm v tr phn dng cnh tay, li l phn ngoi ca cnh tay, tc l thi dng ca dng (dng trung chi Thi dng). Mt vi v d ni ln quan h m Dng mt thit gia mt s dng sng trong thin nhin vi mt s kinh mch trong c th, l s m phng gia c th con ngi vi thin nhin. II. Nhng vn c bn ca hc thuyt kinh lc Qua thc tin cha bnh v nghin cu, nhng biu hin sinh l, bnh l ngi ta quy np c mt h thng cc ng dc, ngang, to nh, nng su khc nhau c tc dng ln trong s sng cn ca con ngi. Ngi xa t tn cho n l h kinh lc. nh ngha: Kinh l nhng ng chy thng t trn xung di hoc t di ln trn. Lc l nhng ng chy chch t trong ra ngoi hoc t ngoi vo trong ni cc kinh li vi nhau thnh mng li chnh th thng nht. l ni tun hnh ca kh huyt i nui dng c th ng thi cng l ni th hin bnh tt t trong ra ngoi hoc t ngoi vo trong. Da vo h thng kinh mch ny ngi ta c th phng bnh, chn on v iu tr. 1. Kinh mch Gm 12 kinh chnh, 12 kinh nhnh, 8 mch khc.

12 kinh chnh l 2 kinh Thi dng tay v chn, 2 kinh Thiu dng tay v chn, 2 kinh Dng minh tay v chn, 2 kinh Thi m tay v chn, 2 kinh Thiu m tay v chn, 2 kinh Quyt m tay v chn. 8 mch khc l: mch Nhm, mch c, mch Xung, mch i, Mch m kiu, mch Dng duy, mch m duy. Hu ht cc kinh mch ny u i dc theo c th v thng gia cc c. Kinh mch c coi nh phn quan trng nht ca h kinh lc. 2. Lc mch Gm c 15 lc ln, lc mch, lc mch nh, lc mch ni nng; trong 15 lc mch ln l b phn quan trng ca lc mch. Cc lc mch thng i ngang, hoc chch, v hp vi kinh mch thnh mt mng li chng cht i vo cc tng ph v i ra gn, c, da. 3. Phn thuc v tng ph Mi kinh mch, lc mch i vo mt tng hoc mt ph v ph hoc tng khc c quan h biu l vi ph tng trn ( v d: kinh Thi dng bng quang i vo Bng quang v lin lc vi Thn) to nn mi lin h mt thit gia cc tng ph vi nhau. 4. Phn thuc v phn ngoi c th Ch yu gm c 12 kinh cn v 12 khu da kh huyt c th qua ra nui dng gn, c bao c, dy chng, da v lm c th trong ngoi c lin h mt thit vi nhau. III. ng tun hon ca 12 kinh chnh v hai mch Nhm, c: Kinh lc l ng tun hon ca kh huyt. S tun hon ca kh huyt trong 12 kinh chnh khi qut nh sau: Ba kinh m chn: i t bn chn ln bng, ngc tip ni vi 3 kinh m tay i t vng bng ngc n u ngn tay, tip ni 3 kinh Dng tay i t u ngn tay n vng u mt, tip ni 3 kinh Dng chn i t vng u mt xung cc ngn chn to thnh mt vng khp kn. Mt ngy

10

m kh chuyn c 50 vng trong c th. Vy mi ln chm cu chng ta kch thch huyt t 15 30 pht l ph hp. Ba kinh m tay: i t tng ra bn tay. Ba kinh Dng tay: i t bn tay ln u. Ba kinh Dng chn: i t u xung bn chn. Ba kinh m chn: i t bn chn ln bng, ngc. Kinh n ni tip kinh kia thnh mt ng tun hon kn i khp c th. C th Tinh hoa ca thc n sau khi hp th, chuyn ho thnh dinh kh ln Ph theo kinh Thi m tay ra u ngn tay ci, vo kinh Dng minh i trng tay, ln mt tip vo kinh Dng minh v chn xung bn chn, hp vi kinh Thi m t chn, ln tim i theo kinh Thiu m tm tay ra ngn tay, tip vi kinh Thi dng tiu trng n u( mt) hp vi kinh Thi dng bng quang chn, xung ngn chn vng gan bn chn i vo kinh Thiu m thn chn, ln Tm bo tip vi kinh Quyt m tm bo tay, ra ngn tay hp vi kinh Thiu dng tam tiu tay, n u vo kinh Thiu dng m chn, xung ngn chn hp vi kinh Quyt m can, ln Ph , ln hng thanh qun ln vm mi hng ra tn cng l mi; nhnh ca n ln nh u i xung gy, dc ct sng xung cng ct theo mch c, ri vo mch Nhm ln h trn n, v Ph. Kh huyt cc kinh khng ging nhau, Kinh Thi dng thng huyt nhiu, kh t; kinh Thiu dng thng huyt t kh nhiu; kinh Dng minh thng a kh a huyt; kinh Thiu m thng huyt t kh nhiu; kinh Quyt m thng huyt nhiu kh t; kinh Thi m thng kh nhiu huyt t. V vy trong iu tr, vi cc kinh Thi dng, Quyt m (kh t, huyt nhiu) nn cho ra mu, khng nn cho ra kh, vi cc kinh Thiu dng, Thiu m, Thi m (kh nhiu, huyt t) nn cho ra kh khng nn cho ra mu. Tm li, nu huyt nhiu kh t, nn ta huyt khng nn thng kh: nu kh nhiu huyt t nn t kh khng nn lm tn thng huyt.

11

Qua hnh 1.2 cho thy mch c ch huy 6 kinh dng c mch nhim lc Dng kinh. Mch Nhm ch huy 6 kinh m Nhm mch nhim lc m kinh . Mi mt kinh thuc mt tng ph nht nh:
Ph i trng

Tm bo Tay

Tam tiu

Tay Tm Tiu trng V

Chn Chn Can m

Thn

Bng qang

Mch Nhm

Hnh 1.2 : Mi quan h ca 14 kinh mch chnh

Mch c

Cc kinh c mi quan h biu l kinh th Thi m Ph trong v th Dng minh i trng ngoi to thnh cp kinh biu l.

12

Cc kinh m thng i mt trc trong ca c th v t chi, i t di ln trn. Cc kinh Dng thng i mt sau ngoi ca c th v t chi, i t trn xung di theo nguyn tc m thng Dng ging, m trong Dng ngoi. mi gi kh thnh nht mt kinh v cng suy mt kinh. Cc kinh m thng i mt trc trong ca c th v t chi, i t di ln trn. V d gi Dn (3-5 gi sng) kh thnh nht kinh Ph v sau 6 gi l gi thn khi cng suy nht kinh Ph do bnh ca Ph thng biu hin vo nhng gi trn da vo ngi ta c th phng bnh v iu tr c hiu qu hn. Cc kinh c lin h vi cc tng ph nn c quan h ng hnh vi nhau c biu hin hnh 1.3
i Trng
Nhm c

m Can

Ph V T

Tm bo Tam Tiu Thn Bng quang

Tm Tiu Trng

Hnh 1.3: Mi quan h ca 12 kinh chnh

IV. Ni dung v hm ngha ca kinh lc: Kinh lc l ng giao thng v lin lc ca s vn hnh kh huyt trong c th. Kinh lc l mt h lin lc cc b phn trn di, phi, tri, 13

trc sau, trong ngoi, su nng gia cc tng ph vi u mt, thn mnh, chn tay, gn ct ca c th thnh mt chnh th thng nht. H kinh lc gm 2 b phn: Kinh gm 4 phn: 12 kinh chnh, bt mch k kinh, 12 kinh bit, 12 kinh cn. Lc gm 3 phn: 15 bit lc, 365 lc, Tn lc. Cc phn ny c th hin bi sau. V. Tc dng ca h kinh lc: 1. Sinh l Kinh lc l ng tun hon ca kh huyt i nui dng ca c th duy tr chc nng sinh l ca c th, bo th c th chng li ngoi t. Kinh lc pha trong i vo tng ph, ngoi i ra c da thng vi mi trng lm cho c th thnh mt th thng nht ho ng vi thin nhin. 2. Bnh l Kinh lc l ni bnh t sm nhp vo c th v truyn su vo trong (khi bnh cng ngy cng nng) v t su ra nng (khi bnh ngy mt nh).Mt khc, kinh lc l ni phn nh s thay i bnh l ca c th. V d: Bnh nhn thng au nh u thng l bnh Can, khi au u km theo chng mt l Can vng ko theo m vng. 3. Phng bnh Da vo h thng kinh lc ngi ta c th phng bnh. V d: Khi thi tit lnh ngi ta cn d m gan bn chn phng bnh phong hn v gan bn chn l huyt Tnh ca kinh Thn m Thn rt s hn v thp do khi d m c Thn s nng cao c sc khng ca c th. 4. Chn on Thy thuc bit kinh lc th vic chn on cng chnh xc. C th da vo v tr bnh, xch nh c kinh b bnh, tng ph b bnh. Khi chn on, cn c th da vo thai i ca ng kinh xc nh kinh no b bnh, bng cch:

14

+ n vo ng kinh, nhn mu sc ca ng kinh. + o lng thng in, in tr, nhit cc huyt nguyn, o ngng au xc nh bnh cc kinh. V d: au u vng trn th thng do kinh Dng minh, au u vng chm th thng do kinh Thiu dng m. 5. Cha bnh Kinh lc l ng dn truyn kch thch dn truyn thuc vo tng ph cha bnh do vy da vo tnh cht dc l ca thuc i vo cc kinh cha bnh hiu qu hn. Mt khc chng ta bit c phn no c ch tc dng ca chm cu l theo con ng thn kinh th dch. Do ngi ta chn n huyt ph hp vi tng chng bnh da theo l lun ca YHCT cng nh tit on thn kinh. Cu hi lng gi hc thuyt kinh lc I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 20 Cu 1 2 3 4 5 6 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Ni dung cu hi H kinh lc l h thn kinh? H kinh lc l h mch mu? Cc kinh m chn bt u t cc ngn chn? Cc kinh m tay bt u t cc ngn tay? Cc kinh dng bt u t cc ngn tay? Cc kinh dng chn bt u t cc ngn chn? Cc kinh dng chn bt u t cc ngn chn? Cc kinh m thng i mt trc trong ca t chi ? Cc kinh dng thng i mt sau ngoi ca t chi? Cc kinh thng i theo cp biu l? Kinh cn nm ngay di da? Kinh bit nm su? Kinh cn v kinh bit c huyt c th? Cc mch u i t di ln trn? Mch Nhm ch o 6 kinh m? Mch c ch o 6 kinh dng? Tt c cc mch u c huyt ring khng thuc 12 15 Tr li ng Sai

17 18 19 20

kinh chnh? Mi gi kh thnh v suy 1 kinh nht nh? kinh ph kh thnh vo gi Dn 3-5 gi sng v suy vo gi Thn 15-17 gi? Ngi ta c th dng hc thuyt kinh lc phng bnh? Trong c th s lng huyt bng s ngy trong nm?

II. in tip vo cc ch trng t cu 21 n 30 21. Kinh l nhng ng chy ... t trn xung di hoc t di ln trn. 22. Lc l nhng ng chy... t trong ra ngoi hoc t ngoi vo trong. 23. H thng kinh lc l ni tun hnh ca kh... i nui dng c th. 24. H thng kinh lc l ni th hin ... t trong ra ngoi hoc t ngoi vo trong. 25. Th t tun hnh ca H thng kinh lc: Ph => i trng => ... T => Tm => Tiu trng => Bng quang => Thn => Tm bo ... m => Can ri li tr v Ph. 26. Kinh ph v kinh i trng c quan h ... 27. Kinh ph v kinh T l cp kinh ng ... 28. Vn hnh kh cu cc kinh theo nguyn tc m ... dng ... 29. Ngi ta dng hc thuyt kinh lc phng bnh chn on v ... 30. Cc kinh m thuc Tng cc kinh dng thuc ... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 31- 50 31. Cc kinh m chn bt u t: A. Cc ngn chn B. Vng bng ngc 32. Cc kinh m tay bt u t: A. Cc ngn tay B. Vng bng ngc 33. Cc kinh dng chn bt u t: C. Vng u mt D. Cc ngn chn C. Cc ngn tay D. Vng u mt

16

A. Cc ngn tay B. Vng bng ngc 34. Cc kinh dng tay bt u t: A. Cc ngn tay B. Vng bng ngc 35. Cc kinh dng tay kt thc : A. Cc ngn chn B Vng bng ngc 36. Cc kinh dng chn kt thc : A. Cc ngn chn B. Vng bng ngc 37. Cc kinh m tay kt thc : A. Cc ngn chn B. Vng bng ngc 38. Cc kinh m chn kt thc : A. Cc ngn chn B. Vng bng ngc

C. Vng u mt D. Cc ngn chn

C. Vng u mt D. Cc ngn chn

C. Vng u mt D. Cc ngn tay

C. Vng u mt D. Cc ngn tay

C. Vng u mt D. Cc ngn tay

C. Vng u mt D. Cc ngn tay

39. ng tun hnh ca cc kinh m chn i pha no ca chn: A. Pha trc B. Pha sau C. Pha trong D. Pha trc trong

40. ng tun hnh ca cc kinh dng chn i pha no ca chn: A. Pha trc B. Pha sau C. Pha ngoi D. Pha sau ngoi

41. ng tun hnh ca cc kinh m tay i pha no ca tay: A. Pha trc B. Pha sau C. Pha trong D. Pha trc trong

42. ng tun hnh ca cc kinh dng tay i pha no ca tay: A. Pha trc B. Pha sau C. Pha ngoi D. Pha sau ngoi 17

43. Kinh Ph hp vi kinh T to thnh cp kinh: A. ng hnh B. ng kh 44. Cc huyt u ngn tay ngn chn: A. Huyt Tnh B. Huyt Hunh C. Huyt Du D. Huyt Hp C. ng v D. ng tnh

45. Cc huyt ni tip gip bn ngn, gia vng da gan mu bn tay bn chn: A. Huyt Tnh B. Huyt Hunh C. Huyt khch D. Huyt kinh

46. Cc huyt thng nm kho chn, kho tay thng l nhng huyt g: A. Huyt Hp B. Huyt Lc 47. Kh thnh nht ca kinh Ph vo gi no: A. Gi Dn B. Gi Thn 48. Kh thnh nht ca kinh Tm vo gi no: A. Gi T C. Gi Mo B. Gi ng D. Gi Du 49. Mt ngy kh chuyn c trong c th bao nhiu vng: A. 30 Vng C. 49 Vng B. 48 Vng D. 50 Vng 50. Trong chm cu kch thch huyt bao nhiu lu l tt nht: A. 10 pht B. 15 pht p n: 1S 11D 31A 41D 2S 12S 32A 42D 3D 13D 33D 43B 4S 14D 34D 44A 5S 15D 35C 45B 6S 16S 36A 46A 7D 17D 37D 47A 8D 18D 38B 48B 9D 19D 39D 49D 10D 20S 40D 50C C. 30 pht D. 60 pht C. Gi T D. Gi Hi C. Huyt Nguyn D. Huyt khch

18

21. thng; 22. chch; 23. huyt ; 24. bnh ; 25. V; 26. tam tiu; 26. bnh l; 27. kh; 28. thng, ging; 29. iu tr; 30. Ph.

19

Bi 2 Kinh th thi m ph ( L) Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh Ph. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Bt u t trung tiu (V) xung lin lc vi i trng ri vng ln d dy quanh mn v, qua c honh cch ti ph. T ph ln kh qun thanh qun, hng, r ngang xung i ra tai giao im rnh delta ngc v khoang lin sn hai. Ri i mt trc ngoai cnh tay xung khuu tay, tip tc i ra mt trc ngoi cng tay, ngoi rnh mch quay. Tip tc xung b ngoi ca ngn ci xung chn mng ngn tay ci 0,2 mm. Phn nhnh: T huyt Lit khuyt tch ra 1 nhnh i pha mu bn tay ti chn mng ngn tr ni vi kinh Dng minh i trng. II. Ch nh cha bnh 1. Ti ch theo ng kinh Cha cc bnh au khp vai khuu tay bn tay m ri thn kinh cnh tay. 2. Ton thn Cha cc chng bnh v b my h hp, vim hng, ho hen, vim ph qun, lng ngc: Cm mo, cm cm, Thanh nhit, h st. III. V tr, tc dng cc huyt 1. Trung ph (L1) Huyt M ca ph V tr: L giao im ca khoang lin sn hai (b trn xng sn ba) Gii phu:- Di da l c ngc ln, c ngc b, c rng ca to, cc c ngang sn hai.

20

Hnh 2.1: Kinh th thi m Ph (L) Tc dng: Cha ho hen xuyn tc ngc, au dy thn kinh lin sn vim quanh khp vai vim tuyn v tc tia sa. Chm cu: Chm nghing kim 0,7 - 1 thn, cu 3 - 5 pht. 2. Vn mn (L2) V tr: ly ch lm gia u trn xng cnh tay v xng n cch mch Nhm 6 thn b trn xng sn hai. Gii phu:- Di da l rnh delta ngc c ngc to, c di n v cc c ngang sn 1. Tc dng: Cha ho hen xuyn, au ngc au vai, lng y tc trong ngc. Chm cu: Chm thng 0,7- 1 thn, cu bng iu ngi 3 -5 pht. 3. Thin ph (L3) L ni huyt m Ph kh (kh tin thin) ca c th qui t, tp trung nhiu. V tr: Huyt trn np nch trc 3 thn, b ngoi ca c nh u cnh tay.

21

Gii phu: - Di da l b ngoi c nh u cnh tay, ch bm ca c cnh tay trc v c delta. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh m, dy c - da. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C1 - C2. Tc dng: Cha au cnh tay, lit cnh tay, vim phi, vim ph qun, hen suyn. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn. 4. Hip bch (L4) V tr: pha trong cnh tay, di huyt Thin ph 1 thn b ngoi c nh u, trn huyt Xch trch 5 thn. Gii phu: Di da l b ngoi c hai u cch tay, c cnh tay, trc v b ngoi xng cnh tay. Tc dng: Cha ho tc ngc au pha trong cnh tay Chm cu: Chm thng 1- 1,5 thn, cu bng iu ngi 3 - 5 pht. 5. Xch trch (L5) Xch trch l "huyt Hp" ca kinh th Thi m Ph, thuc thy. V tr: T u ngoi np ln c tay ti u ngoi np ln khuu tay di 1 xch (1 thc c xa) v trch l m ly (ch trng) ni ln v tr ca huyt Xch trch l ch trng u np gp khuu tay, ch ng nc. Gii phu:- Di da l b ngoi gn c nh u cnh tay, rnh nh u ngoi, b trong phn trn c nga di, c cnh tay trc. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy c da v quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C5. Tc dng: Cha Ph vim, ph qun vim, thanh nhit tm ph, ho, hen, suyn, tc ngc, vim hng, au khuu tay, t lit tay, tay khng dui c. Chm cu: Chm t 0,5 - 1 thn, cu 5 - 7 pht. 6. Khng ti (L6) V tr: T ln ch c tay (huyt Thi uyn -L9) o ln trn 7 thn trn con ng t huyt Thi uyn n Xch trch.

22

Gii phu: Di da l b trong c nga di, b ngoi ca c gan tay to, c sp trng, c gp chung nng cc ngn tay. Tc dng: Cha ho ra mu, vim hng mt ting, au do vim quai khp vai, cnh ta, khng co dui c cnh tay. Chm cu: Chm nghing kim 30 t 1 - 1,2 thn 7. Lit khuyt (L7) Huyt l bit lc ca kinh th Thi m Ph, t c mt nhnh tch ra kinh th Dng minh i trng, nn ly ch Lit c ngha l tch ra, phn ra. V vy, huyt c tn l Lit khuyt. V tr: Huyt pha trn khp c tay 1,5 thn, ni mm xng quay, c l hng l ch khuyt ch thiu i nn dng ch Khuyt. Gii phu: - Di da l b trong trc ca gn c nga di, c gp di ngn ci, ch bm ca c sp vung vo xng quay Tc dng: Cha au khp c tay, au thn kinh trn, lit chi trn, lit na ngi, au na u, cng bn ho hen, vim hng, lit mt au rng, chy mu cam. Chm cu: Chm nghing kim 0,5 - 0,7 thn, cu 5 - 7 pht. 8. Kinh c (L8) huyt kinh thuc kim V tr: cnh c tay ln 1,5 thn; ly hai bn tay khe ngn tr bt cho nhau, cu ngn tr mt tay t ln u xng cnh c tay ca tay kia, ch u ngn tr l huyt. Gii phu: - Di da l rnh mch quay, rnh to nn bi gn c nga di v mt trong u, di xng quay ( ngoi). Gn c, gn tay to v gn c gp chung nng ( trong). Gn c gp ring ngn tay ci ( y rnh). - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v dy thn kinh quay.

23

Tc dng: Cha ho, hen xuyn, vim hng, au ngc, st cao, khng c m hi, au khp c tay bn tay. Chm cu: Chm nghing kim 0,5 0,7 thn. 9. Thi uyn (L9) huyt Du thuc th V tr: Trn ln ch c tay, bn trong gn c gan tay ln (ly theo quy c m hnh kinh lc), pha ngoi ng mch quay. Gii phu: Di da l rnh mch quay. Rnh on ny cu to bng gn c dng di v gn co dui ngn ngn tay ci ( ngoi). Gn c gan tay to v gn c gp chung nng cc ngn tay ( trong). Gn c gp di ngn tay ci v xng thuyn ( y). Tc dng: Cha ho, hen xuyn, ho ra mu, vim hng, au dy thn kinh quay, xut huyt (v l huyt hi ca mch). Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,5 thn trnh chm vo ng mch quay. 10. Ng t (L10) huyt hunh thuc th V tr: pha trong xng t bn tay I, gia m ci (t huyt Thi uyn o xung 1 thn). Gii phu: Di da l b ngoi c dng ngn ngn tay ci, c i ngn tay ci, xng bn tay I. Tc dng: Cha ho ra mu, vim hng, au vai, ngc, cnh tay, st nhc u, co git. Chm cu: Chm thng kim 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 11. Thiu thng (L11) huyt Tnh thuc mc V tr: 2mm gc trong chn mng tay ci (theo m hnh kinh lc). Gii phu: Di da l xng huyt di ch bm ca gn c dui di ngon tay ci. Tc dng Cha pht cung chy mu cam, ho hen, hn m, au ngn tay ci. Chm cu: Chm nghing 2 thn hoc dng kim tam lng trch mch mu.

24

Cu hi lng gi kinh th thi m Ph I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 16 Cu 1 2 3 4 5 6 7 Ni dung cu hi Kinh Ph bt ngun t tng Ph? Kinh Ph i xung lin h vi i trng? Kinh Ph c nhnh n hng? Kinh Ph i ln mi l khiu ca tng Ph? Kinh Ph i dc theo b trc ngoi ca chi trn? Kinh Ph ni vi kinh i trng u ngn ci? Vng cng tay kinh Ph i gia hai kinh Tm v Tm bo? 8 Vng cng tay kinh Ph trng vi ng i ca thn kinh quay? 9 10 11 12 13 Kinh Ph tn ht chn mng tay ngn ci? St cao tr em chm nn mu huyt Thiu thng? Vim tuyn v khng dng huyt no trn kinh Ph? Vim quanh khp vai chm huyt Vn mn? Chm huyt Trung ph, mi kim phi hng vo trong ngc? 14 Huyt Trung ph nm trn rnh Delta ngc, di b xng? sn 1 mt thn? 15 Huyt nm trn khp khuu st b ngoi gn c nh u cnh tay l huyt Khc trch? 16 Huyt khch ca kinh Ph nm trn ng ni hai huyt l Thi uyn Xch trch, di huyt Xch trch 5 thn? Tr li ng Sai

25

II. in t vo ch trng t cu 17- 21 17. ng i ca kinh Ph i t tng Ph ra mt ngoi ca cnh tay ... ti mt trc ngoi ca cng tay .... trc ngn ci v tn ht chn mng ngn ci. 18. in tn huyt vo ch trng theo th t huyt ca kinh Ph. Trung ph, Vn mn, Thin ph, ..., Xch trch, 19. in tn huyt vo ch trng theo th t huyt ca kinh Ph. Xch trch, Khng ti, ..., Kinh c, 20. in tn huyt vo ch trng theo th t huyt ca kinh Ph. Kinh c, ... , Ng t, Thiu thng. 21. in tn huyt vo ch trng theo th t huyt ca kinh Ph. Trung ph, Vn mn, Thin th, Hip bch, ... Khng ti, Lit khuyt, Kinh c, Thi uyn,.... Thiu thng. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 22- 30 22. Kinh Ph i ra : A. giao im ca rnh delta ngc v b trn xng sn 1 B. giao im ca rnh delta ngc v b trn xng sn 2 C. giao im ca rnh delta ngc v b trn xng sn 3 D. giao im ca rnh delta ngc v b trn xng sn 4 23. Kinh Ph kt thc chn mng: A. Ngn ci B. Ngn tr C. Ngn gia D. Ngn nhn

24. Huyt Xch trch nm trn rnh khu: A. u cht trong ca khuu tay C. Ngoi gn c nh u B. Trong gn c nh u D. u trong ngoi ca khuu tay

25. Huyt Thi uyn nm trn rnh c tay: A. u chp trong rnh c tay C. Pha trong ca rnh mch quay

26

B. Gia rnh c tay 26. V tr ca Kinh c:

D. Pha ngoi ca rnh mch quay

A. T huyt Thi uyn o thng ln 0,5 thn B. T huyt Thi uyn o thng ln 1 thn C. T huyt Thi uyn o thng ln 1.5 thn D. T huyt Thi uyn o thng ln 2 thn 27. Huyt no di y l huyt nguyn ca kinh Ph: A. Ng t B. Thi uyn C. Lit khuyt D. Khng Ti

28. Huyt no di y l huyt lc ca kinh Ph: A. Thi uyn B. Lit khuyt C. Khng ti D. Xch trch

29. Huyt no di y l huyt kinh ca kinh Ph: A. Kinh c B. Lit khuyt C. Khng ti D. Xch trch

30. Huyt no di y l huyt hp ca kinh Ph: A. Thi uyn B. Lit khuyt C. Khng ti D. Xch trch

p n: 1D 11S 26B 2S 12D 27B 3D 13S 28B 4D 14S 29A 5D 15S 30D 6S 16D 7S 22C 8S 23A 9D 24C 10D 25D

17. Khu tay, c tay; 18. Hip bch, 19. Lit khuyt, 20. Thi uyn, 21. Xch trch

27

Bi 3 kinh th Dng minh i trng (LI )

Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh i trng. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. ng tun hnh:
Bt u t ngn tay tr, dc theo b trc ngn tr i ngc ln qua gia xng bn 1 v 2, chy theo b trc ca mt ngoi cnh tay, ln vai, hi hp vi cc kinh Dng khong gia C7 v D1 trn ct sng, ri ra pha trc xung h trn n chia 2 nhnh: Mt nhnh vo ngc ni vi tng Ph ri xung di c honh i vo ph i trng; nhnh th hai i ln c, qua m vo li, rng, hng ri vng tr ra i quanh ln mi trn, giao nhau 1/3 trn rnh mi, mch tri i sang phi, mch phi i sang tri, tn cng hai bn chn mi v giao tip vi kinh Tc dng minh V. II. V tr, tc dng cc huyt: 1. Thng dng (LI 1) Thng l mt trong nm nt gam (thang m) ca Ng m, lin h vi Kim ca ng hnh, th Dng minh i trng thuc Kim, thuc dng. Kinh Ph lin h vi ng hnh cng thuc Kim, nhng l m kinh - m kim. Hai kinh Ph v i trng c quan h Biu - L, kh ca m kinh thay i t Thiu thng n Thng dng. Do , c tn huyt gi l Thng dng. V tr: Huyt m ngn tay tr pha xng quay, trn ng tip gip da gan tay, mu tay, cch gc mng tay chng 0,1mm. Gii phu: - Di da l ch bm gn dui ngn tr ca c dui chung cc ngn tay, b ngoi t ba xng ngn tay tr.

28

- Thn kinh vn ng l nhnh ca thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C7, nhnh ring ngn bn tay ca dy gia. iu tr: cha gii biu thanh nhit, t nhc ngn tay, au rng, hn m, tai, au hng, vim thanh qun. Chm cu: Chm hng kim v pha bn tay 0,1 thn.

Hnh 3.1: Kinh th Dng minh i trng 2. Nh gian (LI2) V tr: Pha trong chn 1 t ngn tr. Gii phu: Di da l gn c gin ct, mu tay v xng. Tc dng: Cha hoa mt, chy mu cam, lit dy thn kinh VII, au rng au hng, au vai gy. Chm cu: Chm 0,3- 0,5 thn, cu iu ngi 3 pht. 3. Tam gian (LI3) 29

V tr: Ch trng ngn tay tr huyt nm mu bn tay t Nh gian o n 1 thn. Gii phu: Di da l c gin ct mu tay, c kho ngn tay ci v xng. Tc dng: Cha au rng hm, au hng, st, au tc ngc, si bng. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 4. Hp cc (LI4) Hp l hi t, Cc l thung lng, khe sui. Hp cc c ngha nh mt thung lng kh hi t li. V tr: Huyt gc ch hm gia ngn tay ci v ngn tay tr, nhng hi chch v bn ngn tay tr, gn gia bn quay ca xng bn tay th hai. Gii phu: - Di da l c gian ct mu tay, b trn c khp ngn tay ci, b trong gn c dui di ngn tay ci. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh tr v dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C6 - C7, nhnh nng ca dy quay. Tc dng: Thanh nhit, s tn phong t, thng ging trng v, s mi ngt mi, t bi ngn tay, bn tay, au u, au rng, lit mt, lit thn kinh VII, au thn kinh. Chm cu: Chm t 1- 1,5 thn hng kim vo lng bn tay hoc c th chm xuyn t Hp cc sang Lao cung iu tr bn tay co qup, cu 5-7 pht. 5. Dng kh (LI5) V tr: trong ch lm c tay, gia 2 ng gn. Gii phu: - Di da l u mm trm quay, b trn xng thuyn, ngoi c gn c dng di v gn c dui ngn ngn ci, trong c gn c dui di ngn ci v gn c quay 1. - Thn kinh vn ng c l do cc nhnh nng ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C7.

30

Tc dng: au c tay, au nhc khp khuu, khp vai, cng tay, cnh tay, au hng, au rng, au mt , tai, ic tai. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn, cu 10 - 15 pht. 6. Thin lch (LI6) V tr: Trn huyt Dng kh 3 thn trn con ng t huyt Dng kh n huyt Khc tr . Gii phu: Di da l c dui ngn ngn tay ci, c dng di ngn tay ci. Tc dng: Cha gim th lc, chy mu cam, tai, ic tai c nng, au khp v c tay, cng tay. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 7. n lu (LI 7) V tr: T huyt Dng kh o ln 6 thn, trn con ng ni t huyt Dng kh n khc tr. Gii phu: Di da l lp c quay 1, c quay 2, c dng di ngn tay c v xng quay. Tc dng: Cha nhc u vim mng tip hp, au vai cnh tay si bng, mn nht (c kt qu tt). Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 8. H Lim(LI8) V tr: Di huyt Khc tr 4 thn. Gii phu: Di da l b sau c nga di, b ngoi c quay 1, c nga ngn v xng quay. Tc dng: Cha au cnh tay, khuu tay, au bng. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 9. Thng Lim (LI9) V tr: Di huyt Khc tr 3 thn. Gii phu: Di da l b sau c nga di, b ngoi c quay1, c nga ngn v xng quay.

31

Tc dng: Cha au c, bi lit chi trn, t tay v cnh tay, si bng, y bng. Chm cu: Chm thng 0,6 - 1 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 10. Th tam l (LI10) V tr: Di huyt Khc tr 2 thn trn con ng ni t huyt Khc tr n huyt Dng kh. Gii phu: Di da l b sau c nga di, c nga ngn v xng quay. Tc dng: Cha au rng, au vai nch, lit chi trn, cao huyt p, nn nc, say sng, say t. Chm cu: Chm 0,7- 1 thn hoc c th chm xuyn t th Tam l n Khc tr, cu iu ngi 3 - 7 pht. 11. Khc tr (LI11) Khc tr l ci ao ch gp cong ca khuu tay (ao cong). L huyt Hp thuc Th. V tr: Khi co khuu tay, huyt cnh ch u ln ch ca np gp khuu khong 1 thn. Gii phu: - Di da l ch bm ca c nga di 2, c quay 1, c nga ngn khp khuu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh quay. Tc dng: Cha st cao, huyt p cao, tay vn ng kh, lit chi trn, lit na ngi, d ng. Chm cu: Chm t 2- 2,5 thn hoc c th chm xin t Khc tr n Tam dng lc bng kim 15 cm hoc xuyn ti Ngoi quan bng kim 20 cm, cu 10 - 15 pht. 12. Tru liu (LI12) V tr: ngoi xng cnh tay, pha trn mm trn li cu b ngoi tam u cnh tay khi u ca xng quay . Gii phu: Di da l rnh c ban u cnh tay, (phn rng ngoi) v ch bm ca c nga di, c quay v xng cnh tay. 32

Tc dng: Cha au khp cnh tay, khuu tay, t bi cnh tay, co git. Chm cu: Chm thng 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 10 - 15 pht. 13. Ng l (LI13) V tr: pha trn mm trn li cu, pha ngoi xng cnh tay, trn huyt Khc tr, co khuu tay khi tm huyt. Gii phu: Di da l phn rng ngoi ca c 3 u cnh tay, vch lin c ngoi. Tc dng: Cha lao lch cnh tay au nhc, lit chi trn. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 14. T phu (LI14) Huyt Hp ca kinh Dng minh tay vi mch Dng duy v cc kinh Thi dng tay v chn. V tr: u chp di ca c delta. Gii phu: - Di da l nh c delta, b ngoi c nh u cnh tay, ch bm ca c cnh tay trc vo xng, pha trong l phn rng ngoi ca c tam u cnh tay, cng cnh tay. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh m, cc nhnh ca dy thn kinh c da v nhnh dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi tit on thn kinh C5, thn kinh da cnh tay sau, su hn l dy quay. Tc dng: Cha au vai cnh tay, bi lit chi trn, cc bnh v mt. Chm cu: Chm 1 - 1,2 thn hoc c th chm xuyn t T nhu n Khc tr bng kim 10 cm, cu 10 - 15 pht. 15. Kin ngung (LI15) Kin l vai, ngung l u xng vai. Kin ngung l huyt hi ca th Dng minh vi mch Dng kiu. V tr: Gi ngang cnh tay huyt ch trng mm vai. Gii phu: - Di da l khe gia b n v b cng vai ca c delta, khe khp gia xng b vai v xng cnh tay.

33

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh m. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C4, nhnh thng n v nhnh nch. Tc dng: Cha au vai, chng ngi vn ng khp vai, lit c, teo c vai, lit na ngi... Chm cu: Chm 2 - 2,5 thn hoc c th chm xuyn t Kin ngung n T nhu bng kim 10 cm hoc t T nhu n Khc tr bng kim 20 cm, cu 10 -15 pht. 16. C ct (LI16) V tr: ch lm gia u mm cng vai n v sng vai. Gii phu: Di da l c thang v c trn gai. Tc dng: Cha au vai, cnh tay, lit chi trn. Chm cu: Chm thng 0,5 0,7 thn, cu iu ngi 5 7 pht. 17. Thin nh (LI17) V tr: bn c t huyt Khuyt bn thng ln sau v di huyt Ph t 1 thn. Gii phu: - Di da l c bm da c b sau c c - n - chm, cc c bc thang. - Thn kinh vn ng c l l dy thn kinh c da c, nhnh ngoi ca dy thn kinh s no s XI, cc nhnh ca m ri c su. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3, nhnh thng n, su hn l dy honh. Tc dng: Cha vim hu hng, lao hch c, lit c li. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu 5 - 7 pht. 18. Ph t (LI18) V tr: L giao im ca ng ngang qua sn gip v b sau ca c c- nchm. Gii phu: Di da l c bm c b c v b n ca c, ca chm, cc c bc thang. 34

Tc dng: Cha au xng hng , khn ting, nut ngn, hen xuyn, chm t m bu c. Chm cu: Chm su 0,8 - 1 thn, trong chm t chm ti mt sau ca bu, cu 5-10 pht. 19. Ho liu (L19) V tr: ng ngang qua 1/3 trn v 2/3 di ca rnh Nhn trung ngoi ng gia rnh 0,5 thn. Gii Phu: Di da l c vng mi trn. Tc dng: Chy mu mi ,ngt mi, mo mm. Chm cu: Chm su 0,2 - 0,3 thn, cu 5-10 pht. 20. Nghinh hng (LI20) V tr: T chn cnh mi ngang ra 0,3 thn trn ng php lnh. Gii phu: Di da l b ngoi ca c nng cnh mi v mi trn. Tc dng: Cha ngt mi, chy mu mi, chy mu cam. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu 5 - 10 pht.

Cu hi lng gi kinh th Dng minh i trng I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 16 Tr li Cu 1 2 3 4 5 6 Ni dung cu hi Hng i ca kinh i trng l t mt n ngn tay tr? Kinh i trng i qua c tay pha mu bn tay? Mun lm ni r h no th phi gp ngn tay ci? au rng hm trn, chn dng huyt ca kinh Dng minh Khuyt bn l ni kinh i trng i vo bn trong thuc i trng v lin lc vi Ph? Kinh i trng i dc b ngoi cng tay (t th 35 ng Sai

gii phu)? 7 8 9 10 11 12 Kinh i trng i qua mm vai ? Kinh i trng tn cng huyt Nghinh hng cng bn? Huyt nguyn ca kinh i trng l huyt Hp cc? Ph v i trng c quan h biu l c biu hin c th qua quan h trc tip gia hai kinh? Huyt tnh ca kinh i trng nm cch chn mng ngn tay tr 0,2 thn? Xc nh nhanh v tr huyt Hp cc bng cch vut ngc b ngoi xng bn tay II, ngn tay dng ng u l huyt? Mun tm huyt Khc tr tay bnh nhn phi t th gp? Mun xc nh huyt Kin ngung, cnh tay phi nng ln ngang vai? Ph n c thai khng chm huyt Hp cc? au khp vai chm huyt Kin ngung?

13 14 15 16

II. in t vo ch trng t cu 17-20 17. Thng dng, Nh gian, Tam gian, ..., Dng kh, Thin lch 18. Thin lch,n lu, H lim,Thng lim, Th tam l...Tru liu 19. T nhu ..., C ct, Thin nh 20. ..., Ho liu, Nghinh hng III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 35 21. Kinh i trng bt u t: A. Chn mng ngn ci B.Chn mng ngn tr C. Chn mng ngn gia D. Chn mng ngn nhn

22. Huyt Khc tr nm trn rnh khuu tay, khi gp cng tay vung gc vi cnh tay: 36

A. u chp trong ca rnh khuu tay B. B trong ca gn c nh u

C. B ngoi ca gn c nh u D. u chp ngoi ca rnh khuu

23. Huyt Th tam l nm pha di huyt Khc tr o thng xung: A. 1,5 thn B. 2 thn 24. Huyt T nhu nm : A. u chp di ca c Delta. B. im gia ca huyt Khc tr v huyt Kin ngung C. im gia ca huyt Xch trch v huyt Kin ngung D. 1/3 di ca c Delta 25. Huyt Kin ngung nm : A. Chnh gia ch lm ca mm cng vai n v u trn xng cnh tay B. Nm pha trc ch lm ca mm cng vai n v u trn xng cnh tay C. Nm pha sau ch lm ca mm cng vai n v u trn xng cnh tay D. Nm ch lm gia thn v u trn ca xng cnh tay 26. Huyt Ph t nm : A. Giao im ca ng ngang qua sn nhn v pha trong c c- n chm B. Giao im ca ng ngang qua sn nhn v chnh gia c cn chm. C. Giao im ca ng ngang qua sn nhn v pha ngoi c cn chm D. Giao im ca ng ngang qua sn nhn v pha trc ca c thang 27. Huyt Nghinh hng l t chn cnh mi o ngang ra: A. 0,2 thn C. 0,4 thn 37 C. 2,5thn D. 3 thn

B. 0,3 thn

D. 0,5 thn

28. Nhng huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh i trng:

A. Nh gian B. Tam gian

C. Hp cc D. Dng kh

29. Nhng huyt no di y l huyt Lc ca kinh i trng: A. Hp cc B. Dng kh 30. Huyt no l huyt Hp ca kinh Ph: A. Khc tr B. Khc trch C. Xch trch D. Hp cc C. Thin lch D. n lu

31. Huyt no di y c tc dng iu tr bnh, vng u mt v na thn ngi trn tt nht: A. Hp cc B. Khc tr C. Ph t D. Nghinh hng

32. Khi iu tr lit mt ngoi bin ngi ta hay dng cp huyt: A. Hp cc, Nghinh hng B. Khc tr, Nghinh hng C. Kin ngung, Nghinh hng D. Ph t , Nghinh hng

33. Khi chm gim au hoc chm t phu thut ngi trn nht thit dng nhng huyt no di y: A. Thng dng B. Hp cc 34. Huyt Khc tr thng chm su: A. 0.5 thn B. 1 thn C. 1,5 thn D. 2 thn C. Khc tr D Ph t

38

35. iu tr vim Amyan chn cp huyt no di y: A. Hp cc - Amyan B. Khc tr - Amyan C. Ph t- Amyan D. Nghinh hng - Amyan

p n: 1S 11D 25A 35A 17. Hp cc; 18. Khc tr; 19. Kin ngung; 20. Ph t 2D 12D 26C 3D 13B 27C 4D 14D 28C 5D 15D 29C 6D 16D 30A 7S 21B 31A 8S 22D 32A 9D 23B 33B 10D 24A 34D

39

Bi 4 Kinh tc Dng minh v (S) Mc tiu:

1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh Dng minh V. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. ng tun hnh:
Bt u t b di ca khoang mt, i xung m, ngoi mi, i vo rng li, tr vng quanh mi, xung rnh di mi ri theo cnh hm ra gc hm chia hai nhnh: Mt nhnh gc hm i ngc ln pha trc tai, qua thi dng ln u; mt nhnh na t gc hm i xung, men theo yt hu vo khuyt bn. T khuyt bn c mt nhnh qua c honh cch vo ph V, lin lc vi T. Li c mt nhnh t Khuyt bn i xung qua V, qua bng, i gn rn, xung mt ngoi b trc xng i, xung cng chn, bn chn, tn cng pha ngoi chn mng chn th hai. Khi ti mu bn chn phn ra mt nhnh na giao tip vi kinh tc thi m T. II. V tr, tc dng cc huyt: 1. Tha khp (S1) Tha c ngha l nhn ly, gi ly ca ai cho, Khp l khc, chy nc mt. Huyt Tha khp l ni n nhn nc mt (cm gi nc mt). L huyt Hi ca tc Dng minh V, mch Dng kiu, mch Nhm. V tr: Huyt di ng t khong 7 phn, b di h mt.

40

S8 u duy S7 H quan S6 Gip xa S5 i nghinh S9 Nhn nghinh S12 Khuyt bn S14 Kh phng S16 ng song S18 Nh cn S20 Tha mn S22 Quan mn S24 Hot nhc mn S26 Ngoi lng S28 Thy o S30 Kh xung S31 B quan S32 Phc th S33 m th S34 Lng khu S35 c t S36 Tc tam l S37 Thng c h S40 Phong long S38 iu khu S39 H c h S1 Tha khp S2 T bch S3 C liu S4 a thng S10 Thy t S11 Kh x

S13 Kh h S15 c S17 Nh trung S19 Bt dung S21 Lng mn S23 Thi t S25 Thin khu S27 i c S29 Quy lai

S41 Gii kh S43 Hm cc S45 i n

S42 Xung dng

S44 Ni nh

Hnh 4.1 : Kinh tc Dng minh V Gii phu: - Di da l c vng mi (gia phn mt v phn mi mt) su l c thng di, c cho b ca mt v nhn cu.

41

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s VII v cc nhnh ca dy s no s III. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha vim kt mc mn, cn th, vin th, lc mt, vim teo thn kinh th gic, chy nc mt, lit thn kinh VII, co git mt. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn (u kim hng xung di). 2. T bch (S2) V tr: im gia m mt di thng xung 1 thn, l di h mt. Gii phu: - Di da l b di c vng mi (phn mt) trn ch bm ca c g m nh, ch tip khp ca xng g m vi xng hm trn. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh s no s VII. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha lit thn kinh mt, co rt thn kinh mt, au thn kinh sinh ba, ph mt do d ng, vim gic mc, cn th, vim mi, giun chui ng mt. Chm cu: Chm 0,3- 0,4 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 3. C liu (S3) V tr: Thng di huyt T bch ngang vi b di cnh mi, tng ng vi m ngoi rnh mi m. Gii phu: Di da l c g m nh, c nng cnh mi v mi trn (c vung mi trn) vo su c c nch xng hm trn. Tc dng: Cha lit dy thn kinh VII, au dy thn kinh V, mi mt git, ra mu mi, au rng. Chm cu: Chm 0,3- 0,4 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 4. a thng (S4) a l t, thng l ni ct gi thc la. a thng l kho cha n t t ln, l Hi huyt gia tc Dng minh V vi mch Nhm v mch Dng kiu. V tr: Huyt 2 bn mp o ra 0,5 thn.

42

Gii phu: - Di da l ch an cho th ca cc c vng mi, c g m ln, c tam gic mi, vo su c c mt v c nanh. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh s no s VII. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha lit mt, ming mo (thn kinh VII), au git c mt (thn kinh V), nc di nhiu (kt hp vi Tha tng v Hp cc). Chm cu: Chm xin 0,3- 0,7 thn hoc chm xuyn ti Gip xa, cu iu ngi 5- 10 pht. 5. i nghinh (S5) V tr: ch lm vo pha trc, gc hm di, b trc c nhai. Gii phu: Di da l ch an cho th ca cc c vng mt, c g m ln, c ci, c tam gic, vo su c c mt v c nanh. Tc dng: Cha lit dy thn kinh VII cha au dy thn kinh V, au rng, cm khu. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 3- 7 pht. 6. Gip xa (S6) V tr: gc xng hm, khi nhai ch ng nht l huyt. Gii phu: - Di da l c cn, xng hm di. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha lit mt, cng hm, au rng, quai b. Chm cu: Chm 1- 1,5 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 7. H quan (S7) H quan ngha l phn di ca khp ni, l huyt giao hi ca kinh tc Dng minh v tc Thiu dng. V tr: Huyt ch hm trc tai, khi ngm ming ri h ra c ch ng mnh. Gii phu: - Di da l tuyn mang tai, ch bm ca b sau c nhai lp su c c chn bm ngoi. 43

- Thn kinh vn ng c l dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi thn kinh s no s V. Tc dng: Cha lit mt, au rng hm trn, vim khp hm, cng hm, au thn kinh V, ic cm, co rt c nhai, vim tai gia. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 8. u duy (S8) Huyt Hi ca kinh Dng minh chn vi kinh Thiu dng chn v mch Dng duy. V tr: pha sau v trn gc trn, trong b da tc, ch ni khp trn, khi nhai ch ng nhiu nht l huyt. Gii phu: - Di da l ch c thi dng dnh vo cn s, di cn s l xng s. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s V, nhnh thi dng. - Da vng huyt chi phi bi thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, au mt, chy nc mt, git mi mt. Chm cu: Chm nghing kim 15 su 0,8 - 1 thn. 9. Nhn Nghinh (S9) V tr: Ngang vi hai bn yt hu, pha sau ng mch cnh gc, b trc li c c n chng. Gii phu: Di da l b trc c c n chng, b mch thn kinh cnh, lp sau l c bc thang, c c di v c gc. Tc dng: Cha vim hng, ho hen, nc, (do cng dy Ph v), bu c n thun. Chm cu: Chm cn trnh ng mch - chm thng 0,8- 1 thn. 10. Thu t (S10) V tr: gia huyt Nhn nghinh v huyt Kh x , b trc c c n chng. Gii phu: Di da l b trc c c n chng, khe gia cc c vai- mng, c- mng, c gip, vo su c b mch thn kinh cnh, c c di, c bc thang trc. 44

Tc dng: Cha vim hng, hen xuyn. Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,4 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 11. Kh x (S11) Kh x l ni khu tr, c tr ca Tng kh (kh ca Thng tiu ngc gm kh tin thin, kh hu thin v kh h hp). V tr: T huyt Nhn nghinh ko thng xung xng n, ch gp l huyt. Gii phu: - Di da l khe gia b c v b n c c n chm, vo su l c c n mng v c gip. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh s no s XI v XII, nhnh ca dy thn kinh C2. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha hen suyn, kh th do tm ph, tc ngc bu c, lao hch c, sng tuyn gip trng, vim hng, vai sng khng c ng c. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 12. Khuyt bn (S12) V tr: chnh gia ca h trn n. Gii phu: - Di da l h trn n c cc c bc thang v c vai mng. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh trc ca dy thn kinh c s 3, 4, 5 v nhnh ca dy thn kinh s no s XII. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha au sng c, au bng, tc ngc, ho, hen suyn. Chm cu: Chm nghing 0,5 - 1 thn, trnh chm vo Ph (chm vo phi), cu iu ngi 5-10 pht. 13. Kh h (S13) V tr: pha di im gia xng n, b trn xng sn1 thng vi ng gia v. Gii phu: Di da l c bm da c, c ngc to, c di n, b trn xng sn 1, nh phi. Tc dng: Cha ho hen, ngc sn y tc, au vng trc tim. 45

Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 14. Kh phng (S14) V tr: trn ng gia v, k lin sn th nht. Gii phu: Di da l c ngc to, cc c ngang sn 1, b trn xng sn 2, nh phi. Tc dng: Cha au tc ngc, ho hen. Chm cu: Chm xin 0,3 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 15. c (S15) V tr: trn ng gia v, ke lin sn th hai. Gii phu: Di da l c ngc to, b trn c ngc b, cc c gin sn 2 b trn xng sn 3, trong su c phi. Tc dng: Cha ngc sn au tc, vim tuyn v. Chm cu: Chm xin 0,3 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 16. ng song (S16) V tr: trn ng gia v, k lin sn th ba. Gii phu: Di da l c ngc to, c ngc b, cc c gian sn 2, cc c gian sn 3, b trn xng sn 4, phi v tim bn tri. Tc dng: Cha ngc sn au tc, vim tuyn v, hen xuyn. Chm cu: Chm xin 0,3 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 17. Nh trung (S17) V tr: chnh gia u v huyt ny khng chm v khng cu, ch l mc tm huyt vng bng v ngc. Gii phu: Di u v l chm tuyn v, sau chm tuyn v l c ngc to, c ngc b, cc c gian sn 4. Tc dng: Vim tuyn v tc tia sa, au dy thn kinh lin sn. Chm cu: L huyt cm chm cu. 18. Nh cn (S18)

46

V tr: di huyt nh trung 1 k lin sn huyt nm giao im lin xn 5 vi ng thng gia n( i vi nam gii), chnh gia np ln v( vi n gii) Gii phu: Di da l c ngc to, cc c ngc b cc c gian sn 5 b trn xng sn 6 bn phi l phi bn tri l mm tim c gian sn 2, cc c gian sn 3, b trn xng sn 6, phi v tim bn tri. Tc dng: Cha vim tuyn v tc sa, t sa au vng trc tim, au ngc au thn kinh lin sn. Chm cu: Chm xin 0,3 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 19. Bt dung (S18) V tr: trn huyt Thin khu 6 thn, hoc t huyt C khuyt o ngang ra 2 thn. Gii phu: Di da l cn c cho to, c thng to mc ngang phc mc trong bng l gan. Tc dng: Cha y bng, nn ma, au d dy, n km chm tiu. Chm cu: Chm thng 0,5 0,7 thn, cu iu ngi 7- 10 pht. 20. Tha mn (S20) V tr: trn huyt Thin khu 5 thn hoc t huyt Trung qun o ngang ra 2 thn. Gii phu: Di da l cn cho, c thng to mc ngang, phc mc bn phi l gan bn tri l d dy. Tc dng: Cha au d dy, nn ma km n, y bng. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 7- 10 pht. 21. Lng mn (S21) V tr: trn huyt Thin khu 4 thn, t huyt Trung qun o ngang ra thn di huyt Tha mn 1 thn. Gii phu: Di da l cn c cho to, c thng to, mc ngang phc mc trong bng l d dy. Tc dng: Cha au d dy, nn ma, km n, a chy. 47

Chm cu: Chm 0,5 - 1thn, cu iu ngi 5 - 10 pht, cu mi ngi t 5 10 mi. 22. Quan mn (S22) V tr: di huyt Lng mn 1 thn, tc l trn huyt Thin khu 3 thn, t huyt Trung qun o ngang ra 2 thn di huyt Tha mn. Gii phu: Di da l cn c cho to, c thng to, mc ngang phc mc trong bng l i trng ngang. Tc dng: Cha au bng, y bng km n, si bng, ph dng. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 23. Thi t (S23) V tr: di huyt Quan mn , hoc t huyt H qun o ngang ra 1 thn. Gii phu: Di da l cn c cho to, c thng to, mc ngang phc mc trong bng l rut non. Tc dng: Cha phin mun, au d dy, tiu ha km. Chm cu: Chm 0,7 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 24. Hot nhc mn (S24) V tr: di huyt Thi t (S23) 1 thn, hoc t huyt Thy phn o ngang ra 2 thn. Gii phu: Di da l cn c cho to, c thng to, mc ngang phc mc trong bng l i trng ngang. Tc dng: Cha in cung, phin mun, nn ma. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 25. Thin khu (S25) Thin l tri, khu l ch cht (phn trn rn l thin, phn di rn l a). Thin khu l cht trn, iu hnh chc nng ca trng v, l m huyt ca i trng. V tr: T rn ngang ra 2 thn. Gii phu: - Di da l cn c cho to, c thng to, mc ngang, phc mc, trong bng l rut non v t cung khi c thai 7 - 8 thng. 48

- Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh lin sn v dy thn kinh bng - sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha au bng, y bng, tiu tr, vim i trng, vim d dy, to bn, vim t cung, vim bng quang. Chm cu: Chm 0,8-1 thn hoc c th chm t Thin khu n di b sn l huyt ng m vng bng trn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 26. Ngoi lng (S26) V tr: Di huyt Thin khu 1 thn v o ngang ra 2 thn. Gii phu: - Di da l cn c cho to, c thng to, mc ngang phc mc trong bng l rut non v t cung khi ang c thai 6-7 thng, Bng quang khi b tiu tin nhiu. Tc dng: Cha au bng, sa sinh dc. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1,2 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 27. i c (S27) V tr: di huyt Ngoi lng 1 thn hay t huyt Thch mn o ngang 2 thn. Gii phu: - Di da l c gn cho, c thng to, mc ngang, phc mc, trong bng l rut non, t cung khi c thai 5-6 thng. Tc dng: Cha au bng di, tiu tin kh. Sa sinh dc, di tinh, ri lon kinh nguyt. Chm cu: Chm 0,7 1,2 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 28. Thy o (S28) V tr: Thng xung pha di huyt i c 1 thn hay t huyt Quan nguyn o ngang 2 thn. Gii phu: - Di da l c gn cho, c thng to, mac ngang, phc mc, trong bng l rut non, t cung khi c thai 4 - 6 thng, Bng quang khi b tiu tin. Tc dng: Cha au bng vng h v, tiu tin khng thng, sa sinh dc,. 49

Chm cu: Chm 1 - 1,5 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 29. Quy lai (S29) V tr: di huyt Thy o 1 thn hay t huyt Quan nguyn o ngang 2 thn. Gii phu:- Di da l c gn cho, c thng to, mc ngang, phc mc, trong bng l rut non, t cung khi c thai 3-4 thng, dy Bng quang khi y. Tc dng: Cha au bng vng h v , sa sinh dc, chm kinh. Chm cu: Chm 0,7 - 1,2 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 30. Kh xung (S30) Kh xung l kh i vt ln, trt xung hay i ngc ln. Huyt Kh xung l ni kh V i ln v cng l ni vt ln ca mch Xung. V tr: Huyt vng bn, chnh gia b trn xng mu o ra 2 bn cch huyt Khc ct 2 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to, b ngoi c thng to, cn c cho b ca bng v c ngang bng, mc ngang, phc mc, trong bng l rut non v t cung khi c thai 2 - 3 thng, bng quang khi y. - Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng - sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L1. Tc dng: Cha y bng, vim nhit bng quang, kinh nguyt khng u, thot v bn, vim au tinh hon, bung trng. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn(trnh chm vo Bng quang), cu iu ngi 5 10 pht. 31. B quan (S31) B l bp i, quan l khp. Huyt B quan l huyt st vi khp hng, gc ca c may v c thng trc i. V tr: Huyt B quan trn huyt Phc th 6 thn. Gii phu:- Di da l gc ca c may v c cng cn i, c thng trc i, khe ca c rng gia i v c i chu, xng i.

50

- Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh i, nhnh ca dy thn kinh mng trn, cc ngnh ngang ca m ri tht lng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha au lit chn, chn co dui kh, vim c i chu, di chng bi lit, lit na ngi, teo c. Chm cu: Chm thng 1-1,5 thn, cu iu ngi 3 n 7 pht. 32. Phc th (S32) V tr: Cch b trn xng bnh ch 6 thn trn ng ni lin vi gai chu trc trn vi b ngoi xng bnh ch. Gii phu:- Di da l b ngoi c thng trc, b trong c rng, ngoi c rng gia xng i. Tc dng: Cha vim au khp gi, au lng. Chm cu: Chm thng 1 -1,5 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 33. m th (S33) V tr: pha trn b ngoi xng bnh ch 3 thn. Gii phu:- Di da l khe gia c thng trc v c rng, ngoi c rng gia xng i. Tc dng: Cha vim quanh khp gi, co dui gi kh khn, lit chi di. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 34. Lng khu (S34) Lng khu c ngha l nh g gh i ni. Lng cn c ngha l lng thc, v ch yu thu np n m huyt Lng khu li l huyt khch ca v nn huyt Lng khu cn c ngha l g lng thc. V tr: Huyt pha trn ca xng bnh ch 2 thn, nh trn nh ni. Gii phu:- Di da l khe gia c thng trc v c rng ngoi, c rng gia, xng i. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh i. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3.

51

Tc dng: Cha thng iu v kh, vim au lot d dy, y bng, t thp, vim tuyn v, chng bnh au cp tnh, au u gi, cng gi, lit chi di. Chm cu: Chm thng 0,7 -1 thn, cu iu ngi 5 n 10 pht. 35. c t (S35) V tr: Gp u gi cng chn vung gc vi i, huyt nng hm di ngoi xng bnh ch. Gii phu:- Di da l khe gia c bn u i v gn c cng cn i gc ngoi, b di xng bnh ch v khp khp gi. Tc dng: Cha vim quanh khp gi, co dui kh khn, lit chi di. Chm cu: Chm thng 0,5- 0,7 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 36. Tc tam l (S36) L l thn xm, "tam l" l ba xm lng: Tc tam l bao gm V, i trng, Tiu trng (Th tam l bao gm c Tiu trng v i trng). Huyt Tc tam l c lin quan n kh ca trng v (V, i trng, Tiu trng). V tr: Huyt di u gi 3 thn, mp ngoi cng chn cch b chy trc 1 khot. Gii phu:- Di da l c cng chn trc ch bm cc th gn c hai u i, khe gia xng chy v xng mc, mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh hng to, nhnh ca dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha iu ho T V, iu ho trung kh, tiu tr, vim au d dy, lot d dy, vim ng rut, cha lit chi di, trng lc ph ng tng, lnh bng, au bng, a chy. Chm cu: Chm thng 1-1,5 thn, cu iu ngi 5-10 pht, cu mi ngi 510 mi trong trng hp thot dng c th cu c hng gi. 37. Thng c h (S37)

52

V tr: pha di huyt c t 6 thn trn ng ni thng t huyt c t ti huyt H c h. Gii phu:- Di da l b ngoi c cng chn trc, b trong c rui chung cc ngn chn, khe gia xng chy v xng mc. Tc dng: Cha au bng (vim lot d dy, i trng),kit l, si bng, a chy, lit chi di. Chm cu: Chm thng 1 1,3 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 38. iu khu (S38) V tr: Ly di huyt Tc tam l 5 thn, im gia ng ni huyt c t v Gii kh. Gii phu:- Di da l b ngoi c cng chn trc, b trong c rui chung cc ngn chn, khe gia xng chy v xng mc. Tc dng: Cha au bng (vim lot d dy, i trng),kit l, si bng, a chy, lit chi di. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1,3 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 39. H c h (S39) Huyt H c h cng l Hp huyt gia kinh v vi kinh th Thi dng Tiu trng ( pha di). V tr: H c h ni huyt pha di, gia ch trng ln k xng chy v xng mc, di huyt Tc tam l 6 thn. Gii phu:- Di da l khe gia c cng chn trc v c dui chung cc ngn chn, y l b trong c dui di ring ngn chn ci, khe gia xng chy v xng mc. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha T thp, au chn, lit chi di, teo c, chng bnh vo Trng V, n km, vim gan mt, a chy, trng bng, au d dy (kt hp vi huyt Tc tam l v huyt Thin khu). Chm cu: Chm 1 - 1,5 thn, cu 5 - 10 pht. 53

40. Phong long (S40) Phong c ngha l y thnh vng, long l y n ln lao. Huyt Phong long thuc kinh V c kh huyt nhiu, l lc huyt gia kinh tc Dng minh V vi kinh tc Thi m T. V tr: Huyt pha trn mt c ngoi chn 8 thn, cch b chy trc 1 thn. Gii phu:- Di da l khe gia c dui chung cc ngn chn v c mc bn ngn, su l c dui di ring ngn chn ci, xng mc. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy trc v nhnh ca dy thn kinh c da. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha ho v kh, ho m thp, lit chi di, cc kh, au t chn, b kinh, ho suyn, t Tc tam l cha tm phin, tm ho vng. Chm cu: Chm 0,5 - 1,3 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 41. Gii kh (S41) Gii l lm gim i, ni ra. Kh l sui, khe, ch lm. Chm huyt Gii kh lm gim kh tp trung vng di chn, bn chn. V tr: Huyt gia khe gn c cng chn trc v gn c dui di ngn ci, ngay ch hm trn c chn. Gii phu:- Di da l khe gia gn c cng chn trc v gn c dui di ring ngn chn ci, khe khp mc - chy - sn. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh. Tc dng: Cha au vim t chc mm quanh khp c chn, lit chi di, bn chn thung hoc lit trong, lit ngoi, teo c, i tin kh, ng kinh. Chm cu: Chm thng 0,4 - 0,5 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 42. Xung dng (S42) V tr: T huyt Gii kh o xung 1,5 thn gia 2 t xng 2-3 bn chn. Gii phu:- Di da l b trong gn c rui ngn 2 ca c dui chung c ngn chn, c rui ngn ngn ci, sau khp chm - thuyn.

54

Tc dng: Cha chng lit dy thn kinh VII, au rng vim tuyn v, au bng, au khp c chn. Chm cu: Chm 0,3 thn (trnh vo ng mch mu chn), cu iu ngi 35 pht. 43. Hm cc (S43) V tr: ch lm vo pha trc din khp ca 2 xng t bn chn th 2 v th 3 hoc di huyt Gii kh 1,5 thn. Gii phu:- Di da l khe gia cc gn rui cc ngn 2 v 3 ca c rui di v c rui ngn cc ngn chn, c gin ct mu chn 2 khe gia xng bn 2 v 3. Tc dng: Cha au rng li, chy mu cam, au bng, a chy, st cao, lit dy thn kinh VII. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 44. Ni nh (S44) V tr: Huyt nm pha trong, pha su, ch lm gia ngn th 2 v ngn chn th 3. ni huyt ny dng cha chng lnh tay, chn, ngi ting n o bn ngoi do m gi l Ni nh. Gii phu:- Di da l khe gia cc gn dui ngn 2 v ngn 3 ca c dui di v c dui ngn cc ngn chn, c gian ct mu chn, khe gia xng t 1 ngn chn 2 v 3. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc v nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha au ngn chn, bn chn, v nhit, v qun thng, au rng, au thn kinh V, cc chng bnh c lin quan ti kinh V. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu 5 - 6 pht. 45. L oi (S45) V tr: - u ngn chn th 2 pha ngn t.

55

- Ly ngoi gc ngoi gc mng chn 2, cch gc mng chn 0,2 thn, trn ng tip gip da gan chn vi da mu chn. Gii phu: - Di da l xng t 3 ngn chn 2. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha chn lnh, y bng, au bng, au rng, chy mu cam, lit mt, khng mun n, mng m, st khng c m hi. Chm cu: Chm 0,2-0,3 thn, cu 5-6 pht.

Cu hi lng gi kinh tc dng minh V

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 16 Tr li Cu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ni dung cu hi Hng i ca kinh V t mt xung chn? Kinh V bt u t huyt Tha khp? Kinh V c 3 nhnh ph? Kinh V i vo hm di giao vi mch c? Kinh V c nhnh vo tng T? Kinh V l kinh a kh a huyt? Lit dy VII chn huyt trn kinh V? au dy V khng chn huyt no trn kinh V? Tc tia sa chn huyt trn kinh V? vng bng kinh V i song song v pha ngoi kinh Thn? 11 12 Huyt cm chm ca kinh V l huyt Nh cn? Huyt Ni nh l huyt tn cng ca kinh V (nhnh chnh)? 13 au rng hm trn chm huyt Ni nh? ng Sai

56

14 15 16

au rng hm trn chm huyt H quan? au rng hm di dng huyt Gip xa? y bng, kh tiu khng chm cc huyt trn kinh V?

II. in vo ch trng theo th t ca kinh V t cu 17-21 17. in vo ch trng theo th t ca kinh V ( vng mt) Tha khp, T bch, C liu... i nghinh, 18. in vo ch trng theo th t ca kinh V ( vng c) Nhn nghinh, Thu t... Khuyt bn. 19. in vo ch trng theo th t ca kinh V ( vng bng) Thu o, Quy lai, B quan.... 20. in vo ch trng theo th t ca kinh V ( vng chn) Thng c , iu khu, H c ... 21. in vo ch trng theo th t ca kinh V ( vng bn chn) Xung dng, Hm cc... L oi III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 22- 35 22. Huyt Tha khp nm : A. Chnh gia b di ca xng hc mt B. Chnh gia b di ca kho mt C. Chnh gia b di ca ui mt D. Gc trc di ngoi ca xng g m 23. Huyt Nhn nghinh t sn nhn o ngang ra: A. 1 thn B. 1,5 thn 24. Huyt Kh x nm : A. Ch lm gia b trn xng c B. Ch lm gia b trn xng n 57 C. 2 thn D. 2,5 thn

C. Ch lm gia hai gn c c n, ca c c n chm D. Ch lm gia pha trn ca xng c, xng n 25. V tr ca huyt Thin xu: A. T rn o ngang ra 0.5 thn B. T rn o ngang ra 1 thn C. T rn o ngang ra 1.5 thn D. T rn o ngang ra 2 thn 26. Huyt Quy lai nm t huyt Khc ct o ngang ra: A. 0.5 thn B. 1 thn C. 1.5 thn D. 2 thn

27. Huyt Tc tam l l t c t o thng xung: A. 1 thn B. 2 thn C. 3 thn D. 4 thn 28. Huyt Gii kh nm chnh gia c chn: A Gia 2 gn c B. Trong 2 gn c gn c 29. Huyt L oi nm : A. Cch chn mng ngn 2 pha ngn ci 0,2 thn. B. Cch chn mng ngn 2 pha ngn t 0,2 thn. C. Cch chn mng ngn 3 pha ngn ci 0,2 thn. D. Cch chn mng ngn 3 pha ngn t 0,2 thn 30. Huyt no l huyt Hunh ca kinh V di y: A. L oi B. Ni nh C. Xung dng D. Gii kh C. Ngoi 2 gn c D. u chp di ca 2

31. Huyt no l huyt Lc ca kinh V di y: A. Gii kh C. H c 58

B. Phong long

D. Thng c

32. ct cn au da dy ngi ta dng nhng cp huyt no sau y: A. Tc tam l, Trung qun B. Xung dng, Trung qun qun 33. Cc huyt trn kinh V c tc dng iu tr: A. Lit dy VII ngoi bin, au rng, ri lon tiu ha. B. au bng thng kinh, v sinh C. Ho, hen ph qun, ho ra mu D. au vai gy, au lng, vim khp cp 34. Cc huyt sau thuc kinh V: A. Tha khp, dng lng tuyn, huyn chung, thi xung. B. Tha khp, tc tam l, gii kh, ni nh. C. Tha khp, huyt hi, m lng tuyn, huyn chung. D. Thi kh, cn ln, tc tam l, hnh gian. 35. Huyt no di y l huyt Hp ca kinh v: A. Gii kh B. Phong long p n: 1D 11D 26D 2D 12D 27C 3D 13D 28A 4D 14S 29B 5D 15D 30B 6D 16D 31B 7D 22A 32A 8S 23C 33A 9D 24C 34B 10D 25D 35D C. iu khu D. Tc tam l. C. Gii kh, Trung qun D. Phong long, Trung

17. a thng; 18. Kh x; 19.Kh Xu ng; 20. Phong long; 21.Ni nh.

59

Bi 5 Kinh tc Thi m T (Sp)

Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh Thi m t. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. ng tun hnh: Bt u t ngn chn ci i ln pha trc mt c trong, ri theo b trc mt trong cng chn v i ln bng, vo tng T lin lc vi V. T V chia hai nhnh: Mt nhnh qua c honh cch ln yt hu ni vi cung li, tn ra li; nhnh th hai t V bit hnh qua qua c honh cch ti tng Tm, tip hp vi kinh th thiu m Tm. II. V tr, tc dng cc huyt: 1. n bch (SP1)
n l che du, bch l trng. n bch l gc ca thi m ca T kh.

V tr: Huyt trn ng tip gip ca ngn chn ci 1-2 phn, ch gc mng chn pha ngoi ngn chn ci ( gia phn da v trng nn gi l n bch) Gii phu: - Di da l xng t 2 ca ngn chn ci. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5 Tc dng : Cha iu huyt, thng huyt, n b t, y bng, bng huyt, lnh chn, au sng ngn chn ci, ngc tc, suyn. Chm cu: Chm 03 thn cu mi ngi nh 3 - 5 pht. 2. i (SP2) V tr: Ch trng pha bn trong ngn chn ci 2mm.

60

Gii phu:- Di da l ch bm ca gn c dng ngn chn ci, b trong u sau t mt ngn chn ci. Tc dng: Cha y bng, au bng vng thng v, to, a lng st cao, khng ra c m hi. Chm cu: Chm 0,2 - 0,3 thn cu iu ngi 3- 5 pht.

Hnh 5.1: Kinh tc Thi m T

3. Thi bch (SP3) Huyt Du thuc Th V tr: Ch trng pha di trc xng t bn chn 1 v pha gan chn ch c dng ngn ci. Gii phu:- Di da l c dng ngn chn ci v c gp ngn ci, gn c gp di ngn chn ci, mt di u trc xng bn chn 1. Tc dng: Cha y bng nn ma, au vng thng v, l, a chy, ph t do thiu sinh t B1 ( bnh beri-beri). Chm cu: Chm 0,5 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 61

4. Cng tn (SP4) Huyt Lc Cng c ngha l tn trng ngi trn, tn l chu trai. Thi xa con trai ca con Vua c gi l Cng tn ni a chu trai ca nh Vua. Gi huyt Cng tn l ni huyt quan trng, l lc huyt ni vi kinh V, c bit chy n kinh V (bit tn). Huyt Cng tn l mt trong bt mch giao hi huyt, thng mch Xung (huyt giao hi ca tm mch l : Cng tn thng kinh T vi mch Xung, Ni quan thng kinh Tm bo v mch m duy, Hu kh thng kinh Tiu trng vi mch Dng kiu, Tc lm khp thng kinh m vi mch i, Ngoi quan thng kinh Tam tiu vi mch Dng duy, Lit khuyt thng kinh Ph vi mch Nhm, Chiu hi thng kinh Thn vi mch m kiu). V tr: u trn xng bn th 1 pha trc v trong xng chm th 1, huyt ch trng ( ly trn ng tip gip da gan chn vi da mu chn b trong bn chn, ngang ch tip ni ca thn vi u sau xng bn chn 1). Gii phu:- Di da l c dng ngn chn ci, c gp ngn ngn chn ci, gn c gp di ngn chn ci, mt di u sau xng bn chn 1. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: B t v, iu huyt ha xung mch, au co tht vng bng di, au d dy, ng mt, nng v au nhc gan bn chn, nn ma, ng kinh. Chm cu: Chm 0.3 thn cu iu ngi 3-5 pht. 5. Thng Khu (SP5) Huyt Kinh thuc Kim V tr: Ch trng u di mt c trong xng chy. Gii phu:- Di da l b trn gn c cng chn sau, st khe khp gt sn thuyn. Tc dng: Cha y bng vng h v, au li, au khp c chn. Chm cu: Chm 0,2- 0,3 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 6. Tam m giao (SP6)

62

Huyt l ch giao nhau ca ba kinh m: T, Can, Thn. Huyt Tam m giao l Hi huyt ca Tc thi m T, tc Quyt m Can v tc Thiu m Thn. V tr: T ch li nht ca mt c trong chn o ln 3 thn, cch b sau xng chy mt khot ngn tay. Gii phu:- Di da l b sau trong xng chy, b trc c gp di cc ngn chn v c cng chn sau. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L4. Tc dng: B t, b kh huyt, l kh iu huyt, tiu ho tr thp, lit au c chn, cng chn, au bng, y bng, kinh nguyt khng u, b kinh (phi hp vi Huyt hi), thng kinh (phi hp Quan nguyn), au, nga b phn sinh dc (phi hp vi Trung cc, Khc tuyn). Ni chung Tam m giao c th cha nhiu bnh bng, c bit l bng di ( phc Tam m giao kt hp vi phc Tam l giao). Chm cu: Chm thng 1 - 1,5 thn hoc c th chm xuyn t Tam m giao n m Lng tuyn c th chm t phu thut, cu iu ngi 5 - 10 pht. 7. Lu cc (SP7) V tr: T huyt Tam m giao o thng ln 3 thn cch b sau nch b sau trong xng chy 1 khot ngn tay. Gii phu:- Di da l b sau trong xng chy, b trong c dp, c gp khi cc ngn chn, c cng chn sau. Tc dng: Cha y bng, si bng, lit chi di Chm cu: Chm 1- 1,5 thn hoc c th chm xuyn t Tam giao n m Lang tuyn c th chm t phu thut, cu iu ngi 5- 10 pht. 8. a c (SP8) V tr: T huyt m lng tuyn o xung 3 thn trn ng ni lin t huyt m lng tuyn vi li cao nht mt c trong xng chy. Gii phu:- Di da l b sau trong xng chy, ch bm ca c sinh i, trong c dp v c gp di cc ngn chn, c cng chn sau.

63

Tc dng: Cha y bng km n, a chy to bn, ri lon kinh nguyt, di tinh, ph thng Chm cu: Chm thng 1- 2 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 9. m lng tuyn (SP9) Huyt Hp m lng tuyn vi ngha lng l nh ln hoc g, tuyn l dng nc l sui, trong m. Huyt m lng tuyn l huyt Hp ca kinh T, l hnh thy ca kinh T, huyt Hp - Thy l huyt nc, nc di g, nc theo kinh T ln thng tiu nui dng tng kh - ph nguyn (Th - T sinh Kim - Ph). V tr: m trong di du gi, ch lm di xng ng chn. Gii phu:- Di da l b sau trong v mt sau u trn xng chy ch bm ca c kheo, di ch bm ca c bn mc mt trc c sinh i trong. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau v nhnh ca dy thn kinh hng kheo. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha bnh trung tiu, thng tiu, ho thp, tr hn, vim au d dy ng mt, c trng, lnh bng, di mng tinh, i kh, i khng t ch c, i dm, ngc sn cng tc . Chm cu: Chm thng 1 - 1,5 thn hoc c th chm xuyn t m lang tuyn n Dng lang tuyn theo nguyn tc tng m dn dng, cu iu ngi 3- 5 pht. 10. Huyt Hi (SP10) Huyt hi c ngha l b mu - ch m huyt ton thn v, huyt l ch qui t ca t huyt. V tr: Huyt u b trong xng bnh ch thng ln 2 thn v i vo mt trong i 1 thn. Gii phu:- Di da l khe gia c may v c rng trong, c rng gia xng i. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh i.

64

- Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dung: iu huyt, thanh huyt nhit, kinh nguyt khng u, tuyn thng h tiu, au u gi, lit chi di, teo c i, d ng mn nga. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1,2 thn hoc c th chm xuyn t Huyt Hi n m lim phu thut vng bng di, cu iu ngi 5- 10 pht. 11. C mn (SP11) V tr: T huyt Huyt hi o thng ln 6 thn, b trong c may. Gii phu:- Di da l khe c may v c rng trong gn b trong c thng trc i, c rng gia xng i. Tc dng: Cha b i c nng, i dm. Chm cu: Chm 1- 1,5 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 12. Xung mn (SP12) Xung l y mnh ln, pht ln. Mn l ca. Huyt Xung mn c ngha l huyt , kh nghch ln t di, pht qua 1 ci ca - ni m bng bt u t . Huyt Xung mn l hi huyt ca kinh T, kinh Can v mch m duy. V tr: Huyt 2 bn ca huyt Khc ct, t huyt Khc ct o ra 3,5-4 thn. Gii phu:- Di da l b ngoi b mch thn kinh i, khe gia c chu v c lc, c bt ngoi, c sinh i di. - Thn kinh vn ng c l cc ngnh ngang ca m ri tht lng, nhnh ca dy thn kinh c da, cc nhnh dy thn kinh bt. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L1. Tc dng: Cha thot v bn, b i, vim t cung, vim dch hon, ri lon tiu tin, i trng co tht, bng c tch t au nhc. Chm cu: Chm 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 5-10 pht. 13. Ph x (SP13) Huyt Hi ca kinh Thi m vi Quyt m chn v mch m duy. V tr: T huyt Xung mn o ln 0,7 thn, ngoi mch Nhm 4 thn ( ngoi ng mch bn, pha trn np bn).

65

Gii phu:- Di da l khe gia hai b ca c i chu xng i. - Thn kinh vn ng c l cc ngnh ngang ca m ri tht lng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L1. Tc dng: Cha au bng di, thot v, vim phn ph. Chm cu: Chm thng 0,5 1 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 14. Phc kt (SP14) V tr: Trn huyt Ph x 3 thn, di huyt i honh 1 thn 3 phn pha ngoi c thng bng. Gii phu:- Di da l khe gia 2 b ca c ai - chu xng i . Tc dng: Cha l to bn, au bng vng h v. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn cu iu ngi 5 - 10 pht. 15. i honh (SP15) Hi ca kinh Thi m chn vi mch m duy. V tr: Ly im gp nhau ca ng dc qua nm v v ng ngang qua rn. Gii phu:- Di da l c cho to ca bng, c cho b ca bng, c ngang bng, mc ngang, phc mc, i trng ln hay xung. - Thn kinh vn ng c do 6 dy thn kinh gan sn di v dy thn kinh bng - sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha y bng, a chy, to bn, lit rut, giun. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn, cu mi ngi 3 -5 mi. 16. Phc ai (SP16) Hi ca kinh Thi m chn vi mch m duy. V tr: trn i honh 3 thn, thng vi hai u v, cch mch Nhm 4 thn. Gii phu:- Di da l c cho to ca bng, c cho b ca bng, c ngang bng, mc ngang, phc mc, i trng ngang, b gan hay b di lch.

66

- Thn kinh vn ng c l do 6 dy thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng - sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D8. Tc dng: Cha au quanh rn, tiu ha km, l, to bn. Chm cu: Chm 0.5 0.8 thn, cu mi nga 3 -5 mi. 17. Thc u (SP17) V tr: Ly b trn xng sn 7, pha ngoi mch Nhm 6 thn thng ng nch trc, gi tay cao ly huyt. Gii phu:- Di da l phn gn c cho to ca bng, c rng ca to, cc c gian sn 6, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh gian sn 6. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D5. Tc dng: Cha au thn kinh lin sn, c trng, b i, vim d dy. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn, cu mi nga 3 -5 mi 18. Thin kh (SP18) V tr: L giao im ca ng thng gc vi mch Nhm v lin sn 3(b trn xng sn 4). Gii phu:- Di da l b di c ngc to phn gn c cho to ca bng v c rng ca to,cc c gian sn 5 vo trong l phi. Tc dng: Cha au tc ngc, ho hen, vim tuyn v. Chm cu: Chm xin 0,4 -0,5 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 19. Hung hng (SP19) V tr: L giao im ca ng thng gc vi mch Nhm v lin sn 3, trn huyt Thin kh 1 xng sn. Gii phu:- Di da l c ngc to, c ngc b, c rng ca to,cc c gian sn 4 ri vo phi. Tc dng: Cha au tc ngc, sn. Chm cu: Chm xin 0,4 - 0,5 thn cu iu ngi 5 - 10 pht. 20. Chu vinh (SP20)

67

Chu vinh l nui dng ton thn. V tr: Huyt Chu vinh ch hm di huyt Trung ph 1-2 thn, ngay b trn xng sn th t, cch mch Nhm khong 6 thn. Gii phu:- Di da l c ngc to, c ngc b, c rng ca to, cc c gian sn 3, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh ngc to, dy thn kinh ngc b v dy thn kinh lin sn 3. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dung: Cha au thn kinh lin sn, ho, tc ngc (chm xin). Chm cu: Chm xin 0,4 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 21. i bao (SP21) i bao c ngha l quan st bao la, ton b vn . Huyt i bao l huyt "lc" ni lin cc lc mch ca kinh T, l i lc T. V tr: Huyt im gp nhau ca ng nch gia v khe xng sn 5, 6. Gii phu: - Di da l b ngoi c lng to, c rng ca to, cc c gian sn 6, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri thn kinh cnh tay, dy thn kinh lin sn 6. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D6. Tc dng: Cha suyn, tc ngc, au lin sn, au nhc ton thn, ngi nng n mt mi. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht.

Cu hi lng gi kinh tc thi m T

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 16 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Kinh T i mt ngoi cng chn? Kinh T l kinh th hai, tip ngay sau kinh Ph ng Sai

68

trong vng tun hon kinh kh? 3 4 5 Kinh T c nhnh ln to ra li? Hng i ca kinh T t tng T xung chn? Mi kinh ch c mt huyt lc, ring kinh T c hai? 6 7 Kinh T c nhnh i vo tng Tm? Ri lon kinh nguyt khng chm cc huyt trn kinh T? 8 9 10 11 Kinh T i dc mt trc ngoi cng chn? n bch l huyt tnh ca kinh T? Huyt nguyn ca kinh T l Cng tn? Huyt Tam m giao l huyt giao hi ca 3 kinh dng? 12 13 14 Huyt nhit, huyt h u dng huyt Huyt hi? B thn m dng huyt Tam m giao? C thai chm huyt Tam m giao c kh nng gy sy thai? 15 Chm mt s huyt trn kinh T cha au thn kinh ta? 16 Cha chng nn ma, a chy, to bn khng dng cc huyt trn kinh T?

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinhT t cu 17-21 17. n bch, i , ... Cng tn. 18. Thng khu, Lu cc, a c, .... 19. C mn, Xung mn,... Phc kt 20. i honh, Phc ai, Thc u... 21. Hung hng, Chu vinh...

69

III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 22- 30: 22. Huyt n mch : A. Cch chn mng ngn 1 pha trong 0,2 thn (ni tip gip gia gan mu bn chn) B. Cch chn mng ngn 1 pha ngoi 0,2 thn (ni tip gip gia gan mu bn chn) C. Cch chn mng ngn 2 pha trong 0,2 thn (ni tip gip gia gan mu bn chn) D. Cch chn mng ngn 2 pha ngoi 0,2 thn (ni tip gip gia gan mu bn chn). 23. Huyt n mch nm ch lm ni tip gip gia gan mu bn chn: A. Thn v u trc t 1 ngn ci C. Thn v u trc xng bn 1 B. Thn v u sau t 1 ngn ci D Thn v u sau xng bn 1

24. Huyt Thi bch nm ch lm ni tip gip gia gan mu bn chn: A. Thn v u trc xng bn 1 B. Thn v u sau xng bn 1 C. Chnh gia t 1 ngn ci D. Chnh gia xng bn 1

25. V tr ca huyt Tam m giao im cao nht ca mt c trong o ln 3 thn: A. St mt sau trong xng Chy B. Cch mt sau trong xng Chy 0,2 thn C. Cch mt sau trong xng Chy 0,3 thn D. Cch mt sau trong xng Chy 0,5 thn 26. Huyt Huyt hi nm ch lm t gc trn trong ca xng Bnh ch o ln 2 thn: A. o vo 1 thn C. o vo 2 thn

70

B. o vo 1,5 thn

D. o vo 2,5 thn

27. Huyt i bao l huyt cui cng ca kinh T nm : A. L giao im ca ng nch gia vi b trn xng sn 5 B. L giao im ca ng nch gia vi b trn xng sn 6 C. L giao im ca ng nch gia vi b trn xng sn 7 D. L giao im ca ng nch gia vi b trn xng sn 8 28. Cc huyt sau thuc kinh T: A. Tha ph, Thi kh, Tc tam l, Tam m giao. B. Thi bch, Huyt hi, Tam m giao, m lng tuyn C. Thi xung, Tam m giao, m lng tuyn, Huyt hi. D. Hnh gian, Thi kh, Thy tuyn, Phc lu. 29. Cc huyt trn kinh t c tc dng iu tr: A. Cm mo phong hn B. au lng, tai, au na u. C. St v chiu, ho ra mu. D. au d dy, rong kinh, thiu mu, mt ng. 30. Nhng huyt no di y l huyt tng lc ca c th: A. Thi bch B. Cng tn C. Huyt hi D. i bao

p n: 1S 11S 26C 2S 12D 27C 3D 13D 28B 4S 14D 29D 5D 15D 30D 6D 15S 7S 22A 8S 23C 9D 24A 10S 25A

17. Thi bch; 18. m lng tuyn; 19. Phc x; 20. Thin kh; 21. i bao

71

Bi 6 Kinh th Thiu m Tm(H) Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh Thiu m tm. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Bt u i t Thng tiu (Tm) qua c honh cch xung lin lc vi Tiu trng, ri ln Ph, i ngang ra pha di hm nch v chy mt trong b sau cnh tay, xung di tn cng u ngn tay t, giao hi vi kinh Th thi dng Tiu trng u ngn tay t. II. V tr, tc dng cc huyt: 1. Cc tuyn (H1) Cc tuyn l huyt cao nht vng nch. Tm chi phi tun hnh huyt trong cc mch. Huyt Cc tuyn l huyt cao nht ca kinh Tm, s lu thng huyt y nhanh v mnh. V tr: Huyt ch hm nch, pha trc ca ng mch nch. Gii phu:- Di da l khe gia ng mch nch, v mt sau gn c qu cnh tay, gn c hai u (phn ngn), trc na l mt sau c ngc to, trn l u trn xng cnh tay. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c - da cnh tay v thn kinh ngc to ca m ri cnh tay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D3. Tc dng: Cha vim quanh khp vai, lit cnh tay, au tht tim, au dy thn kinh lin sn, au ngc. Chm cu: Chm 0,5 - 0,6 thn trnh chm vo ng mch nch, cu iu ngi 3-5 pht.

72

Hnh 6.1: Kinh th Thiu m Tm

2. Thanh linh (H2) V tr: Trn khyu tay 3 thn trong khe pha trong c nh u, trn ng ni lin huyt Thiu hi vi huyt C tuyn Gii phu:- Di da l rnh c 2 u, trong c cnh tay trc vch lin c trong, c nng trong xng cnh tay. Tc dng: Cha mt vng au vai cnh tay. Chm cu: Chm thng 0,4 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 3. Thiu hi (H3) Thiu hi l bin non tr, Tm chi phi lu thng ca huyt trong cc mch L huyt Hp, Thiu hi l ni hi t mch kh ca Th thiu m, v nh biu ca Thiu m Tm. V tr: Huyt b trong ca khuu tay, gia ch hm sau khp.

73

Gii phu:- Di da l ch bm vo xng ca khi c trn rng rc, mt trc mm trn rng rc (hay mm trn li cu trong) xng cnh tay, pha trong khp khuu. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh da cnh tay v dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Cha au khp khuu, lit tay, t cng tay, tm thn phn lit. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 5 10 pht. 4. Linh o (H4) V tr: T ln ch c tay o ln 1,5 thn v pha xng tr huyt nm gia, gan tay b v c tr trc . Gii phu:- Di da l khe gia c tr trc trong v gn c, gp chung cc ngn tay ngoi b trong gn c gp sau cc ngn tay, c sp vung xung tr Tc dng: Cha au vng trc tim, hay s hi, dau vai cnh tay. Chm cu: Chm 0,4 -0,5 thn cu iu ngi 5- 7 pht. 5. Thng l (H5) V tr: T ln ch c tay(pha trong xng tr) o ln 1 thn huyt nm pha di huyt Linh o 0,5 thn. Gii phu:- Di da l khe gia c tr trc v gn c, gp chung nng cc ngn tay b trong gn c gp sau cc ngn tay, c sp vung xung tr. Tc dng: Cha au vai cnh tay, c tay, au vng trc tim, hi hp, nhc u, vim mng tip hp, st cao, khng c m hi, mt ting co git. Chm cu: Chm 0,4 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 6. m khch (H6) V tr: T ln ch c tay o ln 1/2 thn pha ngoi gn c c tay trong Gii phu:- Di da l khe gia gn c tr trc v gn c gp chung nng cc ngn tay. B trong gn c gp chung su cc ngn tay, c sp vung, xng tr.

74

-Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v dy thn kinh tr. -Da dng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: cha au vng trc tim, hong ht, hi hp, ra m hi trn, chy mu cam, nn ra mu, lit chi trn. Chm cu: chm 0,4 -0,5 thn cu iu ngi 3- 5 pht, cu mi ngi 3-5 mi. 7. Thn mn (H7). Thn mn l ni ca m kh ca Tm i v n, Thn mn l cng ca Thn, tm tng thn, ch thn l huyt Du ca Tm mch. V tr: Huyt ch hm st b ngoi gn c tr trc v gc ngoi b trn xng tr. Gii phu: - Di da l gn c tr trc, xng u v xng thp. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: ch an thn, nh tm, thanh tm nhit, iu ho kh nghch, cha mt ng, hi hp hay qun, bnh tim, lit li. Chm cu: Chm 0,4 - 0,5 thn cu iu ngi 3- 5 pht, cu mi ngi 3-5 mi. 8. Thiu ph (H8) Thiu l th Thiu m Tm, ph l ni t tp. Huyt Thiu ph l ni tp trung lu di ca Tm kh. V tr: Nm cht cc ngn tay li, huyt u ngn tay t, gia xng bn tay th 5 v th 4. Gii phu: - Di da l cn gan tay gia, c giun, b trong gn gp ngn nhn ca c gp chung nng v su, c gian ct gan tay v gian ct mu tay, b trong u di xng bn tay 4. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v dy tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1.

75

Tc dng: cha mt ng, au tim hi hp, suy tim, nhp tim khng u, tm thn, ni kh. Chm cu: Thng chm t huyt Trung ch n Lao cung hoc chm t huyt Thn mn n Lao cung. 9. Thiu xung (H9) V tr: m trong u gt ngn chn t. Ly ngoi gc ngoi gc ngn tay t 0,2 thn, trn ng tip gip da gan tay mu tay b ngoi ngn tay t. Gii phu: - Di da l gia ch bm ca gn ngn t c gp chung sau cc ngn tay v gn ngn t c rui chung cc ngn tay, b ngoi ca t 3 xng ngn tay t. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Chm cu: Chm 0,5 thn, cu 5-7 pht.

Cu hi lng gi kinh th thiu m tm

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 12 Tr li Cu 1 2 3 Ni dung cu hi Kinh Tm bt u t tng Tm n ngn tay t? Kinh Tm c quan h biu l vi kinh Tiu trng? Cc huyt trn kinh Tm c tc dng iu tr bnh tiu ho? 4 5 Kinh Tm l kinh a kh a huyt? cng tay kinh Tm i dc b trc trong, bn trong kinh Ph? 6 T khuu tay ng i ca kinh Tm trng vi thn ng Sai

76

kinh quay? 7 8 9 10 Kinh Tm bt u t gia h nch? Kinh Tm tn cng huyt Thiu trch? Huyt Thn mn l huyt nguyn ca kinh Tm? Huyt Thiu hi nm chnh gia vt ln ca khuu tay? 11 12 Cn au tht ngc thng chm t huyt V7? Cha chng hi hp chn huyt trn kinh Tm?

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinh Tm t cu 13-15 13. cng tay: Thiu hi, Linh o,... m khch. 14. c tay v bn tay: Thn mn, ... Thiu m 15. Vit tip nhng huyt thuc Ng du huyt ca kinh Tm theo s : Thiu m, Thiu ph, ...Linh o, Thiu hi. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 16- 20 16. Tng s huyt ca kinh Tm l: A. 9 huyt B. 10 huyt 17. Kinh Tm kt thc : A. Chn mng pha trong ca ngn nhn B. Chn mng pha trong ca ngn nhn C. Chn mng pha trong ca ngn t D. Chn mng pha trong ca ngn t 18. Huyt no di y l huyt Hp ca kinh Tm: A. Thanh linh C. Thng l C. 11 huyt D. 12 huyt

77

B. Thiu hi

D. Thn mn

19. Huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh Tm: A. m khch B. Thn mn C. Thiu ph D. Thiu m

20. Cc huyt trn kinh Tm c tc dng iu tr: A. au lng, kinh nguyt khng u, ra kh h nhiu B. au thn kinh hng, lit 2 chi di C. Lit thn kinh VII ngoi bin D. au ngc, hi hp, mt ng p n: 1D 11D 2D 12D 3S 16A 4S 17C 5D 18B 6S 19B 7D 20D 8S 9D 10S

13. Thng L; 14. Thiu ph; 15. Thn mn

78

Bi 7 kinh th Thi dng Tiu trng (SI)

Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh th thi dng Tiu trng. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. ng tun hnh: Bt u t ngn tay t, dc theo b sau mt ngoi ca bn tay, cng tay, cnh tay, ln b vai ri i vo h trn n chi 3 nhnh: mt nhnh n thng tiu lin lc vi tng Tm, ri theo thc qun qua c honh cch ti V vo Ph tiu trng; mt nhnh theo c ln m, ti ui mt ngoi ri vo tai; cn nhnh th 3 th t m chy tch bit ra i ti h mt, ti mi ri i ra g m giao tip vi kinh Tc thi dng bng quang. II. V tr, tc dng cc huyt : 1. Thiu trch (SI1) Thiu l nh, trch l ch nc ng, s lu thng kh huyt huyt ny l nh t nh nc nm phng lng trong ging nn gi l Thiu trch. Huyt l tnh huyt ca kinh th Thi dng, l giao mch ca th Thi dng Tiu trng v th Thiu m tm. V tr: Huyt ngn t, b ngoi ch hm cch gc mng tay chng 0,1 thn. Gii phu: - Di da l gia ch bm gn ngn t ca c gp chung su cc ngn tay v gn ngn t ca c dui chung cc ngn tay, b trong ca t 3 xng ngn tay t. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh tr v dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1. 79

Hnh 7.1: Kinh th Thi dng Tiu trng Tc dng: iu tr thanh nhit, au u, au cng tay, vim tuyn v, t sa, tm thn phn lit. Chm cu: Chm 0,2 thn, cu mi ngi 3 - 5 mi. 2. Tin cc (SI2) Huyt Hunh V tr: Ch lm pha ngoi ln ch t 1 ngn tay t Gii phu: - Di da l ch bm ca c dng ngn t v c gp ngn ngn t, b trong u trn t 1 xng ngn tay t. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Cha nhc u, cng gy, tai, chy mu cam, vim hng au vai cnh tay au ngn t, st cao, khng c m hi, co git. Chm cu: Chm 0,3 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht.

80

3. Hu kh (SI3) Huyt du V tr: ln mu st xng gia chn ngn 5 v xng t bn tay 5. Gii phu: - Di da l c dng ngn t, b trong c gp ngn ngn tay c t ngn t, b trong u di xng bn tay s 5. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Cha cng gy, vim mng tip hp, chy mu cam, tai, ic tai c nng, st rt au ngn 5. Chm cu: Chm 0,3 0,7 thn, cu iu ngi 3 -7 pht. 4. Uyn ct (SI4) Huyt Nguyn V tr: Huyt ch trng xng t bn tay 5 v xng mc. Gii phu: - Di da l c da gan tay, c dng ngn t, ch lm gia u trn xng bn tay 5 v xng thp, y ch lm l xng mc. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1 Tc dng: Cha m ngoi vai cng au c tay, vim mng tip hp, st cao, chng mt, st rt. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 5. Dng cc (SI5) Huyt Kinh thuc ha V tr: Huyt Dng cc l huyt gia hai bn ni (khe ni), c ch hm (cc), b ngoi gia c tay, ch hm u mm trm- tr. Gii phu: - Di da l khe gia gn c tr trc v gn c tr sau, mm trm xng tr, khe gia xng thp v u di xng tr. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh quay v dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dung: Cha au c tay, vim tuyn v, tai, sng hm, cng ming (kt hp vi huyt Bch hi). Chm cu: Chm 0,3- 0,5 thn, cu iu ngi 3 7 pht.

81

6. Dng lo (SI6) Huyt Khch V tr: Bn tay nga, ly khe lm trn c tay 1 thn, ch tip xc ca u xng quay vi mm trm xng tr. Gii phu: - Di da l b trong ca gn c tr sau, pha trong mt sau ca u di xng tr. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Sng au pha sau trong cng tay, au nhc cnh tay v vai, mt m. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 - 7 pht. 7. Chi chnh (SI7) Huyt lc i vi kinh Tm V tr: T huyt Dng cc o ln 3 thn trn con ng t Dng cc n Thiu hi. Gii phu: - Di da l khe gia c tr trc v c tr sau ch bm vo xng ca c rui ring ngn tay tr v c gp chung su cc ngn tay xng tr. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh tr v dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Cha cng gy, au vai gy, nhc u, tai, au dy thn kinh tr, st cao chng mt. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 10 pht. 8. Tiu hi (SI8) Huyt hp Huyt tng trng cho mt bin nh, kinh kh phong ph nht, ging nh nc ng ba ca cc sng chy ra bin. V tr: Huyt gia ch hm pha ngoi khuu tay ngoi xng to, cch khuu tay na thn (co tay tm huyt). Gii phu: - Di da l cn c tam u cnh tay, rnh rng rc khuu ca mt sau u di xng cnh tay ( trong l mm trn rng rc ca xng

82

cnh tay, c gn c tr trc v gn c gp chung su cc ngn tay bm gn nht, ngoi l mm khuu ca xng tr c gn c tam u cnh tay bm). - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh tr v dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng : Cha co rt c vai, c cng tay, au khuu tay, au lit thn kinh tr. Chm cu: Chm nghing kim t 0,3- 0,5 thn trnh dy thn kinh tr. 9. Kin trinh (SI9) V tr: u di khp sau vai, khi quay cnh tay vo trong th huyt cnh u trn np gp nch 1 thn. Gii phu: - Di da l c en-ta(gn b di) khe gia c trong to v c trn b, phn di c ba u cnh tay,c di vai. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh m, cc nhnh dy thn kinh trn vai , nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha m ngoi vai cng au c tay, vim mng tip hp, st cao, chng mt, st rt. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn c th chm t Kin trinh n Cc tuyn cha lit chi trn, cu iu ngi 5 - 10 pht 10. Nhu du (SI10) Nhu l di vai, du l qua kh huyt n b mt c th. Nhu du l hi huyt ca kinh Bng quang, mch Dng duy v mch Dng kiu. V tr: Ko di ng np nch sau, huyt ch ng ny gp ch lm di gai sng vai. Gii phu: - Di da l c delta, c di gai v c trn gai, b di gai sng vai. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy m dy trn vai. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dung: Cha lit na ngi, au t vai tay, khp vai, chng nhiu m hi, huyt p cao.

83

Chm cu: Chm thng 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 11. Thin tng (SI11) V tr: gia h di sng vai cng vi cc huyt Nhu du, Kin tnh lm thnh 1 hnh tam gic. Gii phu: - Di da l c di gai, xng b vai. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy trn vai. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2 Tc dng: Cha b vai au nhc, vim quanh khp vai lit chi trn. Chm cu : Chm nghing kim 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 12. Bnh phong (SI12) V tr: im gia h trn sng vai gi cnh tay ln c ch lm vo trn huyt Thin tng . Gii phu: - Di da l c thang, c trn gai, xng b vai. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no XI , nhnh ca m ri c sau, v nhnh ca dy thn kinh trn vai. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C6. Tc dng: Cha vim au khp vai, lit chi trn, teo chi trn. Chm cu: Chm 0,5 0,7 thn, cu iu ngi 5 - 7 pht. 13. Khc vim (SI13) V tr: u trong pha trn sng b vai, im gia ng ni lin ca huyt Nhu du v mm gai t sng lng th hai. Gii phu: - Di da l c thang, c trn gai, ch bm ca c gc, gc trn trong ca xng b vai. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh dy thn kinh trn vai, nhnh dy thn kinh chm ln. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C6. Tc dng: Cha au v co git b vai, lit chi trn. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 - 7 pht. 84

14. Kin ngoi du (SI14) V tr: Cch di gai t sng lng th nht trn ng thng gc ca b vai trong xung b vai huyt ngang v cch huyt o o 3 thn Gii phu: - Di da l c ngang, c gc, c rng b sau trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy chm ln, nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh dy sng c v dy gian sn s 1. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C6. Tc dng: Cha vim quanh khp vai, vo c cng gy Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,6 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 15. Kin trung du (SI15) V tr: Di gai t sng c 7 - D1 (i chu), o ngang ra 2 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c gc, c rng b sau trn, c chu(sn on lng c), c ngang sn, c gian mng ngang. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh dy thn kinh chm ln, nhnh dy sng c v nhnh dy gian sn s 1. Tc dng: Cha ho vim quanh khp vai. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3 -5 pht. 16. Thin song (SI16) V tr: b sau c c - n - chm pha sau huyt Ph t. Gii phu:- Di da l b sau c c-n-chm, c nng vai v cc c bc thang. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, cc nhnh ca m ri c. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C6. Tc dng: Cha tai, ic tai, c nng vim amidan, vim hng, c gy cng (vo c). Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht.

85

17. Thin dung (SI17) V tr: pha sau gc hm di ch lm vo b trc ngoi c - c - n chm Gii phu: - Di da l b trc c c-n-chm, b sau ca gc xng hm,di, pha di c hai thn. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no s XI. nhnh m ri c su, nhnh dy s no s XII. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2 hay C3. Tc dng: Cha tai, ic tai c nng, vim hng, vim amidan, au c n thun, nc. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 18. Quyn liu (SI18) L huyt Hi ca kinh Thi dng tay vi kinh Thiu dng tay. V tr: Ly im gp nhau ca ng thng t ui mt xung gp b di xng g m. Gii phu:- Di da l b trc c cn ch bm vo xng g m. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha lit thn kinh VII ngoi bin, git mi mt, au rng, au mt. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn hoc c th chm xuyn t Quyn liu n Nghinh hng hoc c th chm Quyn liu n Tha khp, Quyn liu n Gip xa, cu iu ngi 2 - 3 pht. 19. Thnh cung (SI19) Huyt hi ca kinh Thi dng tay vi kinh Thiu dng chn v kinh Thiu dng tay. V tr: gia khp xng hm di vi np y tai hi h ming thy ch trng ngang trc np y tai. Gii phu: - Di da l b sau tuyn mang tai, b sau li cu xng hm di.

86

- Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh s no s V. Tc dng: Cha tai, ic tai, vim tai gia, au rng. Chm cu: Chm thng 0,5 -1 thn hoc c th chm xuyn t Thnh cung n Thnh hi, cu iu ngi 3- 5 pht.

Cu hi lng gi Kinh th thi Dng Tiu trng

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Kinh Tiu trng v kinh i trng l cp kinh ng kh? 2 Kinh Tiu trng bt u t huyt Thiu trch, u ngn tay t? 3 Kinh Tiu trng i dc b trong mt sau cng tay,cnh tay? 4 5 Kinh Tiu trng tn cng huyt Quyn liu? Kinh Tiu trng i qua rnh mm khuu li cu trong xng cnh tay? 6 Vng cng tay, kinh Tiu trng pha ngoi kinh Tam tiu (theo t th thc hnh)? 7 au vai gy, chn dng cc huyt trn kinh Tiu trng? 8 Tai , gim thnh chn dng cc huyt trn kinh Tiu trng? 9 T huyt Thnh cung c nhnh ln ni vi kinh Bng quang? 10 Lit dy VII chm huyt Quyn liu? ng Sai

87

11

Nhnh i vo trong thuc Tiu trng i qua h trn n

12 13

Pha di huyt Tiu hi l dy thn kinh tr? Kinh Tiu trng giao hi vi kinh Bng quang v mch c?

14

Ly huyt Kin trinh cnh tay phi nng ln ngang vai?

15

Tng s huyt ca kinh Tiu trng l 19 huyt?

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinh Tiu trng t cu 1620 16. bn tay, c tay. Thiu trch, .... Hu kh, Uyn ct. 17. Huyt c tay v cng tay. Dng lo, Chi chnh,... 18. Huyt vng vai Kin trinh, Nhu du, ....Bnh phong. 19. Huyt vng c. Khc vin, Kin ngoi du,... Thin song. 20. Huyt vng u mt. Thin dung, .... Thnh cung. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30

88

21. Huyt Thiu trch nm : A. Cch pha trong chn mng ca ngn t 0,2 mm B. Cch pha ngoi chn mng ca ngn t 0,2 mm C. Cch pha trong chn mng ca ngn nhn 0,2 mm D. Cch pha ngoi chn mng ca ngn nhn 0,2 mm 22. Huyt Tin cc nm : A. Ch lm gia thn v u sau ca t 1 ngn t B. Ch lm gia thn v u trc ca t 1 ngn t C. Ch lm gia thn v u sau ca xng bn ngn t D. Ch lm gia khp ca xng bn ngn t 23. Huyt Uyn ct nm : A. Ch lm gia thn v u sau xng bn ngn t B. Ch lm gia thn v u trc xng bn ngn t C. Ch lm gia bn ngn t v xng mc D. Ch lm gia xng mc v u di xng tr 24. Huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh Tiu trng: A. Hu Kh B. Uyn ct C. Dng cc D. Dng lo

25. Huyt no di y l huyt Lc ca kinh Tiu trng : A. Dng lo B. Ch chnh C. Tiu hi D. Kin chinh

26. Huyt Kin trinh nm cch u chp trn ca np gp nch pha sau: A 0,5 thn B. 1 thn 27. Huyt Thnh cung nm : A. Ch lm u trn ca rnh nh bnh 1 thn 89 C. 1,5 thn D. 2 thn

B. Chnh gia ca rnh nh bnh 1 thn C. Cch u trn ca rnh nh bnh 1 thn D. Cch u di ca rnh nh bnh 1 thn 28. Cc huyt trn kinh Tiu trng gm: A. Cc tuyn, Thiu hi, Thng l, Thn mn. B. Thiu trch, Hu kh, Tiu hi, Thin tng, Thnh cung. C. Quan xung, Dng tr, Ngoi quan, Thin tnh, phong. D. Khc trch, Gin s, Ni quan, i lng. 29. Cc huyt thuc kinh Tiu trng theo th t t khuu tay ln mt nh sau: A. Thnh cung, Quyn liu, Thin tng, Tiu hi B. Thnh cung, Thin tng, Quyn liu, Tiu hi C. Tiu hi, Thin tng, Quyn liu, Thnh cung D. Thnh cung, Tiu hi, Thnh cung, Quyn liu 30. Ngi ta thng dng nhng huyt di y iu tr gim thnh lc: A. Hu kh B. Tiu hi p n : 1S 11D 26B 2D 12D 27A 3S 13D 28B 4S 14S 29C 5D 15D 30D 6D 21A 7D 22A 8D 23C 9D 24B 10D 25C C. Quyn liu D. Thnh cung

16. Hu kh; 17. Tiu hi; 18. Thin song; 19. Kin trung du; 20. Quyn liu

90

Bi 8 kinh tc Thi dng Bng quang (B)

Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh tc thi dng Bng quang. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Bt u t kho mt trong ln qua trn, giao hi nh u, t chia 3 nhnh: Mt nhnh i t nh u ti gc trn tai, dc theo gy xung b vai, i st 2 bn ct sng thng ti tht lng, vo trong lin lc vi tng thn v ph bng quang; t tht lng li chia 1 nhnh i st ct sng, xuyn qua mng, xung kheo i, xung hi hp vi nhnh th hai kheo chn, ri t i xung bng chn, chy theo mt ngoi cng chn ti pha sau mt c v kt thc ngn chn t, tip hp vi kinh Tc thiu m Thn. II. V tr, tc dng ca cc huyt: 1. Tnh minh (B1) Tnh l con ngi, minh l sng. Huyt c tc dng cha cho mt sng nn gi l Tnh minh. L huyt hi ca kinh th Thi dng, kinh tc Dng minh, mch Dng kiu, mch m kiu. V tr: Huyt ch lm trn u mt, ly trong kho mt trong 0,1 thn. Gii phu:- Di da l c vng mi, di ch bm ca c thp, c my, trn ch bm ca c nng cnh mi v mi trn. Ch xng hm trn tip khp vi xng trn. Trong mt c c thng trong. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh mt v nhnh di dy thn kinh s no s III. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V.

91

Tc dng: Cha cn th, vin th, vim kt mc, lit mt, mt khng khp kn. m mt, teo th thn kinh, vim vng mc, t ho thanh nhit, minh mc. Chm cu: Chm 0,1- 0,2 thn hng mi kim v pha sng mi, trnh chm vo nhn cu.
B6 Tha ngang B5 Ng s
B4 Khc sai

B7 Thng thin B8 Lc khc B9 Ngc chm B10 Thin tr B11 i tr B12 Phong mn B13 Ph du B14 Quyt m duB15 Tm du B16 c du B17 Cch B18 Can du du B20 T du B21 V du B22 Tam tiu B23 Thn du B24 duKh hi B25 i trng du duB26 Quan nguyn B31 du Thng liu B32 Th liu B33 Trung liu B34 H liu B35 Hi dng B36 Tha ph B37 n mn B40 y trung B55 Hp dng B56 Tha cn B57 Tha sn B58 Phi dng B59 Ph dng

B3 Mi xung B2 Ton trc B1 Tnh minh B41 Phong mn B42 Phch h B43 Cao hoang du B44 Thn ng B46 Cch quan B45 Y hy B47 Hn B48 Dng cng mn B49 x B450 V B51 Hoang thng B52 Ch mn tht B27 Tiu trng du B53 Bo hoang B28 Bng quang du B29 Trung l du B54 Trt bin

B30 Bch hon du B38 Ph khch

B39 y dng

B62 Thn mch B63 Kim mn

B60 Cn ln B61 Bc tham B64 Kinh ct B65 Thc ct B66 Thng cc

B67 Ch m

Hnh 8.1: Kinh tc thi Dng Bng quang 92

2. Ton trc (B2) Ton l t hp vi nhau, trc l l tre, ni n s chuyn ng ca lng my ging nh mt l tre, kh ca cc kinh dng t hp u chn lng my. V tr: Huyt u trong cung lng my, t huyt Tnh minh thng ln. Gii phu: - Di da l c trn, c my, c thp v c vng mi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, au vng trn, lit thn kinh VII (khu nhn oa t) rung git mi mt, cn th, tc tuyn l, m mt. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,4 thn hng mi kim xung di hoc chm xuyn t Ton trc ti Tnh minh. 3. Mi xung (B3) Mi xung c ngha l kinh kh t lng my ln trn. V tr: Huyt u lng my ko thng ln trn pha trn chn tc 0,5 thn. Gii phu: - Di da l c trn bm vo cn s. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u vng trn, hoa mt, chng mt, ng kinh. Chm cu: Chm hng mi kim nn 0,3- 0,5 thn. 4. Khc sai (B4) V tr: Ngang huyt Thn nh 1,5 thn hoc giao im 2/3 ngoi ng ni lin 2 huyt Thn nh v u duy. Gii phu: - Di da l ch bm ca c trn vo cn s, di cn s l xng s. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt chi phi bi thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au vng trc trn, nh u, hoa mt, vim mi di ng, tc mi. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn. 5. Ng x (B5) V tr: T huyt Khc sai o thng ln vo trong chn tc 1 thn.

93

Gii phu: - Di da l cn s, xng s - Da vng huyt chi phi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, hoa mt, kinh git. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn. 6. Tha quang (B6) V tr: sau huyt Ng s 1,5 thn ngang vo mch c 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn s xng s - Da vng huyt chi phi bi thn kinh s no s V Tc dng: Cha au u, hoa mt, ngt mi Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn. 7. Thng thin (B7) Thng thin l ni thng thin kh ln v tr cao ca u, thin kh thng vi Ph, qua khiu ca Ph l mi, tuyn thng vi Ph kh vi bn ngoi. V tr: trc huyt Bch hi mt thn, o ngang ra 1,5 thn. Gii phu:- Di da l cn s, xng s. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh c 2 (C2). Tc dng: Cha au u, vim mi, ngt mi, s mi, mt khu gic. - B ch: Dng k thut "Thng thin chm" tc l dng kim chm qua 5 huyt ca mch c: Thn nh, Thng tinh, Tn hi, Tin nh, Bch hi iu tr cm mo, au u, chng mt, vim tai tai, ng kinh, xut huyt no, to bn, sa trc trng, sa t cung. Chm cu: Chm xin 0,3- 0,5 thn. 8. Lc khc (B8) V tr: Pha sau huyt Thng thin 1,5 thn Gii phu: - Di da l cn s, xng s - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha nhc u, tai in cung. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn. 9. Ngc chm (B9) 94

Ngc chm c ngha l gi ngc, vng chm sau u rt quan trng phi gi gn hn ngc. V tr: Huyt ngang vi chm, o ra 1,5 thn (hoc ly t No h (VG17) ra 2 bn, mi bn 1,5 thn). Gii phu: - Di da l c chm, ch bm ca c thang vo ng cong chm trn ca xng chm. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chm ln, nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh ca m ri c. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh c 3. Tc dng: Cha au u, au gy (phi hp Phong tr), chng mt, cn th, nght mi, au mt. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn. 10. Thin tr (B10) V tr: Cch huyt mn - C1-C2 mt thn 3 phn trn chn tc sau gy pha ngoi c thang. Gii phu: - Di da l b ngoi c thang, c bn gai ca u, c thng sau nh v to ca u, c cho di ca u. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, cc nhnh dy thn kinh chm ln v m ri c. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3 Tc dng: Cha au vo c, cng gy, tc mi, vai lng au. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn. 11. i tr (B11) V tr: T gia khe D1-D2 o ngang ra 1,5 thn Gii phu: - Di da l c thang, c trm( Hay c thoi) c rng b sau- trn, c gi c, c lng di, c c di, c bn gai ca u, c bn gai ca c, c ngang-sn ri vo phi.

95

- Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, dy thn kinh sng lng v dy thn kinh gian sn 1. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C8. Tc dng: Cha ho st nhc u, au vai gy. Chm cu: Chm 0,5 -1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 12. Phong mn (B12) V tr: T gia khe D2- D3 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c trm(hay c thoi) c rng b sau- trn, c gi c, c lng di, c c di, c bn gai ca u, c ngang sn vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, dy thn kinh gian sn 2; nhnh ca dy sng lng 2. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha ho, st, nhc u, au vai gy. Chm cu: Chm nghing kim 0,8 - 1 thn mi kim hng xung di, cu iu ngi 3 - 5 pht.

Cc bi du huyt
Ph du (B13), Tm du (B15), Can du (B18), m du (B19), T du (B20), V du (B21), Thn du (B23), i trng du (B25), Bng quang du (B28)... l cc huyt thuc kinh Bng quang sau lng, cch 2 bn ct sng 1,5 thn, c lin quan ti cc tng ph tng ng trong c th, l ni ra vo ca kh tng ph. iu tr: Chng bnh ca cc tng ph tng ng. 13. Ph du (B13) Huyt Du ca Ph V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 3 (D3) ngang ra 1,5 thn.

96

Gii phu: - Di da l c thang, c trm, c rng ca b sau - trn, c gi c, c lng di, c c di, c bn gai ca u, c bn gai ca c, c gian sn, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 3. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D3. Tc dng: Cha au lng, cng gy, vo c, ho hen, vim ph qun, ra m hi trm (o hn), tr chp lo. Chm cu: Chm 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 14. Quyt m du (B14) Huyt Du ca Quyt m Tm bo V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 4 (D4) ngang ra 1,5 thn. Gii phu:- Di da l c thang, c trm, c rng ca b sau - trn, c gi c, c lng di, c c di, c bn gai ca u, c bn gai ca c, c gian sn, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 4. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D4. Tc dng: Cha au tc ngc, au vng tim, hi hp nh trng ngc. Chm cu: Chm 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 5- 10 pht 15. Tm du (B15) V tr: T D5- D6 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c trm, c lng di, c bn gai ca c, c ngang - gai, c ngang- sn, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c sau, nhnh m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 5 v nhnh dy sng lng 5.

97

- Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D5 Tc dung: Cha ng kinh, mt ng, hi hp, hay qun, nh trng ngc, phin mun, ho, di mng tinh. Chm cu: Chm 0,8 1 thn, cu iu ngi 5- 10 pht 16. c du (B16) V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 6 (D6) ngang ra 1,5 thn. Gii phu:- Di da l c thang, c lng di, c lng to, c bn gai ca ngc, c ngang gai, c gian sn, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 6 - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D6. Tc dng: Cha au lng trn, cng gy, vo c, au vng ngc, nc. Chm cu: Chm 1 thn, cu iu ngi 3- 5 pht 17. Cch du (B17) V tr: T D7- D8 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c lng to, c lng di, c bn gai ca ngc, c ngang - gai, c ngang- sn, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh ca m ri c su, nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 7 v nhnh ca dy sng lng 7. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D7 Tc dng: Cha ng kinh, mt ng, hi hp, hay qun, nh trng ngc, phin mun, ho, di mng tinh. Chm cu: Chm 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 5- 10 pht 18. Can du (B18) Huyt Du ca Can V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 9 (D9) ngang ra 1,5 thn.

98

Gii phu: - Di da l c thang, c lng to, c lng di, c bn gai ca ngc, c ngang gai, c gian sn, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 9. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D9. Tc dng: Cha au lng, hoa mt, au mt, chy mu mi, ngc sn y tc, vng da, in cung, th cn. Chm cu: Chm nghing 1- 1,2 thn (hng mi kim xung di), cu iu ngi 5- 15 pht, cu mi ngi 3- 5 mi. 19. m du (B19) Huyt Du ca m V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 10 (D10) ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c lng to, c lng di, c bn gai ca ngc, c ngang gai, c gian sn, phi, bn phi l gan. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh lin sn 10. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha au lng, y bng, ming ng, nn ma, hoa mt, ngc sn y tc, hong n. Chm cu: Chm nghing 1-1,2 thn (hng mi kim xung di), cu iu ngi 5- 15 pht cu mi ngi 3- 5 mi 20. T du (B20) Huyt Du ca T V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 11 (D11) ngang ra 1,5 thn. Gii phu:- Di da l cn ngc, c lng to, c lng di, c bn gai ca ngc, c ngang gai, c gian sn, tuyn thng thn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh gian sn 11.

99

- Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D11. Tc dng: Cha y bng, cn au d dy, chn n, nc, a chy, hong n, tr m, ph thng. Chm cu: Chm nghing 1-1,2 thn (hng mi kim xung di), cu iu ngi 5- 15 pht, cu mi ngi 3- 5 mi. 21. V du (B21) Huyt Du ca V V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng lng th 12 (D12) ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ngc tht lng ca c lng to, c lng di, c rng b sau di, c ngang gai, c vung tht lng, c y chu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri tht lng, nhnh ca dy thn kinh gian sn 12. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D12. Tc dng: Cha y bng, cn au d dy, chn n, nc, a chy, nn, hi, chua, ri lon tiu ho. Chm cu: Chm nghing 1 - 1,2 thn (hng mi kim xung di), cu iu ngi 5 - 15 pht, cu mi ngi 3 - 5 mi. 22. Tam tiu du (B22) huyt du ca Tam tiu. V tr: T L1- L2 (huyt Huyn xu) o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ngc-tht lng to, c rng b sau di, c lng di, c ngang - gai, c gian mm ngang, c vung tht lng, c y- chu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy sng lng 1,nhnh ca m ri tht lng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L1. Tc dung: Cha y bng, n khng tiu, nn, l, ph, au bng. Chm cu: Chm nghing 1 - 1,2 thn (hng mi kim xung di), cu iu ngi 5 - 15 pht, cu mi ngi 3 - 5 mi. 23. Thn du (B23) Huyt Du ca Thn

100

V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng tht lng th 2 (L2) ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ngc tht lng ca c lng to, c rng b sau di, c lng di, c ngang gai, c vung tht lng, c i chu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri tht lng, nhnh ca dy sng tht lng 2. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha au lng, au thn kinh to, au u, hoa mt, tai, lit dng, di, mng tinh, i but, i rt, i dm, cc bnh v kinh nguyt, kh h, lnh cm, ph thng, vim ng tit niu. Chm cu: Chm 1,2 - 1,5 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht cu mi ngi 3 - 5 mi. 24. Kh hi du (B24) V tr: T L3- L4 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ngc- tht lng ca c lng to, c lng di, c ngang -gai, c gian mm ngang, c vung tht lng, c y chu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy sng lng 3 ,nhnh ca m ri tht lng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2 hay L3. Tc dung: Cha au ngang lng. Chm cu: Chm 1,2-1,5 thn, cu iu ngi 5- 15 pht. 25. i trng du (B25) Huyt Du ca i trng V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng tht lng th 4 (L4) ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ngc tht lng ca c lng to, khi c chung ca cc rnh ct sng, c vung tht lng, c i chu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri tht lng, nhnh ca dy sng tht lng 4. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L4.

101

Tc dng: Cha au lng, au thn kinh to, ri lon tiu ho, si bng, chng bng, au quanh rn, to bn, kit l Chm cu: Chm 1,2 - 1,5 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht, cu mi ngi 3 5 mi. 26. Quan nguyn du (B26) V tr: T L5- S1 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ngc tht lng ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, xng sng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, dy thn kinh sng lng 5. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh tht lng L4,L5. Tc dung: Cha au ngang lng, y bung, a chy. Chm cu: Chm 0,7 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht. 27. Tiu trng du (B27) V tr: T S1- S2 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, xng cng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, dy thn kinh sng 5. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5 hay S1. Tc dung: Cha l, di tinh, i dm, ra kh h, i ra mu. Chm cu: Chm 0,5-0,7 thn, cu iu ngi 5- 15 pht. 28. Bng quang du (B28) Huyt Du ca Bng quang V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng cng 2 (S2) ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn c lng to, khi c chung ca cc rnh c ct sng xng ct 2, c y chu. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri tht lng, nhnh ca dy thn kinh sng cng 2.

102

- Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh S1 v S2. Tc dng: Cha au lng, au vng xng cng, vim ng tit niu, i but, i rt, i dm. Chm cu : Chm 0,5-0,7 thn, cu t 10-15 pht. 29. Trung l du (B29) V tr: T khe gia S3- S4 o ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, xng cng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, dy thn kinh sng cng 3. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2 hay S3. Tc dng: cha au tht lng, sa sinh dc, kit l. Chm cu: Chm 0,7 - 1 thn, cu iu ngi 5- 15 pht, cu mi ngi 3-5 mi. 30. Bch hon du (B30) V tr: Huyt hai bn xng sng, di t sng cng 3 (S3) ngang ra 1,5 thn. Gii phu: - Di da l cn c lng to, ch bm ca c mng to, pha ngoi l khi c chung ca cc c rnh ct sng, xng cng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri tht lng - cng, nhnh ca dy thn kinh sng cng 3, thn kinh mng trn. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh S3 v S4. Tc dng: Cha au lng, au vng xng cng, vim khp hng, di tinh, kinh nguyt khng u, kh h, thot v bn, thot giang . Chm cu: Chm 0,7 1 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht, cu mi ngi 3 5 mi. 31. Thng liu (B31) V tr: ch sau xng cng th nht(S1) vo khong gia gai chu sau vi mch c, hoc im gia huyt Tiu trng du v mch c. 103

Gii phu: - Di da l cn ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, l cng 1. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy thn kinh sng 1. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha au lng, kinh nguyt khng u, sa sinh dc, kh h, b i tiu tin. Chm cu: Chm thng 0,7-1 thn. 32. Th liu (B32) Th c ngha l hai, liu l l trng. Huyt Th liu nm trong Bt liu, v tr l th hai ca xng cng. V tr: ch lm l ca xng cng th 2, ly bng cch o t Mnh mn xung 1,5 thn o ngang ra 1,7 thn s thy lm th chm. Gii phu: - Di da l cn ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, l cng 2. - Thn kinh vn ng c l nhn ca m ri tht lng cng, nhnh ca dy thn kinh cng 2 - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au tht lng, au hng, vim t cung, tinh hon, bung trng, to bn, b i, i dm, chm t lit, bch i (phi hp vi Quan nguyn, Tam m giao). Chm cu: Chm t 1-1,5 thn khi chm c kh th kch thch xung tn ngn chn t, trnh chm vo xng. 33. Trung liu (B33) V tr: trong l sau xng cng th 1 (S1) vo khong gia gai chu sau vi mch c, hoc im gia huyt Tiu trng du v mch c Gii phu: - Di da l cn ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, xng cng.

104

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh dy thn kinh sng cng 3. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S3. Tc dung: cha au lng, kinh nguyt khng u, sa sinh duc, kh h, b i tiu tin Chm cu: Chm 0,7 1 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 34. H liu (B34) V tr: trong l sau xng cng th 4 (S4) gia ng ni t huyt Bch hon vi mch c Gii phu:- Di da l cn ca c lng to, khi c chung ca cc c rnh ct sng, xng cng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh dy thn kinh sng cng 4. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S4. Tc dng: Cha au bng vng h v, to bn, b i au tht lng. Chm cu: Chm 0,7 1 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht. 35. Hi dng (B35) Huyt Hi dng l huyt gp nhau ca mch c vi kinh tc Thi dng Bng quang. V tr: hai bn xng ct, ly ngang u di xng ct, mch c ngang ra 0,5 thn. Gii phu:- Di da l khi m nho ca h ngi trc trng, c nng hu mn, c ngi ct. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh thn. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S5. Tc dng: Cha au lng, tr, lit dng, a chy, nga, l vng sinh dc (kt hp vi huyt Trng cng, Trung cc, Tha sn). Chm cu: Chm nghing kim 15 t 1-1,5 thn. 36. Tha ph (B36)

105

Huyt Tha ph c ngha l huyt lm nhim v ph tr, ph tr, gip nng . V tr: di mng, gia np mng, ly trong ch lm to nn bi b di c mng to, b trong c nh u i, b ngoi c bn gn, gia np ln mng, thng ngi ca xng chu. Gii phu: - Di da l b di c mng to, b trong c nh u i, b ngoi c bn gn, b ngoi c bn mc, c khp ln v c khp b. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh hng v cc nhnh ca dy thn kinh bt. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha hi chng au hng, i, tht lng, lit c, lit chn i... Chm cu: Chm 2,5 - 3 thn, cu 10 - 15 pht. 37. m mn (B37) V tr: im gia ng ni t huyt Tha ph ti huyt U trung. Gii phu: - Di da l b trong c hai u i, b ngoi c bn gn v c bn mc c khp ln,mt sau xng i. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh hng v nhnh ca dy thn kinh bt. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au thn kinh i au ngang tht lng. Chm cu: Chm 1,5 - 2 thn, cu iu ngi 5- 10 pht. 38. Ph khch (B38) V tr: trn huyt U dng 1 thn pha trong gn c nh u i. Gii phu: - Di da l gc gia hai c bn mc v c hai u i, mt u di xng i. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh hng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au thn kinh i au khp gi. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn. 106

39. y dng (B39) V tr: Huyt nm ngoi huyt y trung b gn trong c nh u i. Gii phu: - Di da l gc gia 2 gn c hai u i v c gan chn gy mt sau ni cu ngoi xng i. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh hng v nhnh ca dy hng kheo ngoi. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dung: Cha au lng cp au bng vng h v, b i, au khp gi, au thn kinh hng to. Chm cu: Chm 0,5 0,7 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 40. U trung (B40) Huyt Hp thuc th V tr: gia np ngang gia kheo chn, ly im gia ni gc ngoi vi gc trong t gic kheo chn, ch gia ca trm khoeo. Gii phu: - Di da l chnh gia vng trm khoeo, khe khp gi. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au khp gi, au lng, au thn kinh to, th t, cm nng. Chm cu : Chm t 0,7 - 1 thn, hoc c th chm xuyn t U trung n Tha ph bng kim 20 cm cha bnh au thn kinh to, cu 10-15 pht. 41. Ph phn (B41) V tr: pha ngoi di gai t sng lng th 2 (D2) cch gia ct sng mch c 3 thn hoc t huyt Phong mn o ngang ra 1 thn 5 phn. Gii phu: - Di da l c thang, c nng vai, c trm, c rng b sau trn, c chu sn ngc, c gian sn 2,vo trong l phi. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn s no s XI, nhnh ca m ri c su, nhnh ca dy thn kinh chm ln, nhnh ca m ri cnh tay, cc nhnh ca dy thn kinh gian sn 2. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha vim quanh khp vai ngho c cng gy.

107

Chm cu: Chm xin 0,5 0,7 thn (mi kim hng xung di) cu iu ngi 5 10 pht.

42. Phch h (B42) V tr: pha ngoi di gai t sng lng th 3 (D3) mch c o ngang ra 3 thn Gii phu: - Di da l c thang, c trm, c rng b sau trn, c chu snngc, c gian sn 3, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, cc nhnh ca dy thn kinh gian sn 3. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D3. Tc dng: Cha ho, hen, cng gy, au vai lng. Chm cu: Chm 0,5 0,7 thn (mi kim hng xung di), cu iu ngi 5 15 pht. 43. Cao hoang du (B43) V tr: T D4 , D5 o ngang ra 3 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c trm, c rng ca b sau-trn, c chusn - ngc, c gian sn 4, phi. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, nhnh ca dy thn sng lng 4 v dy thn kinh gian sn 4. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D4. Tc dng: Cha ho, kh th, ho ra mu, ra m hi trn, di tinh, triu nhit. Chm cu: Chm xin 0,5 0,7 thn (mi kim hng xung di), cu iu ngi 5 15 pht, cu mi ngi 3 5 mi. 44. Thn ng (B44) V tr: st b trn xng sn 6, t D5 D6 o ngang ra 3 thn. Gii phu: - Di da l c thang, c trm c chu- sn-ngc, c gian sn 5, vo trong l phi.

108

- Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, nhnh thn kinh sng lng 5 v dy thn kinh gian sn 5. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D5. Tc dng: Cha hen xuyn au vai lng. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn (mi kim hng xung di), cu iu ngi 5 15 pht.

45. Y hy (B45) V tr: T D6 , D7 o ngang ra 3 thn st b trn xng sn 7. Gii phu: - Di da l c thang, c trm c chu- sn-ngc, c gian sn 6, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, nhnh thn kinh sng lng 6 v dy thn kinh gian sn 6. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D6. Tc dng: Cha hen xuyn, au vai lng. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn (mi kim hng xung di), cu iu ngi 5 10 pht. 46. Cch quan (B46) V tr: T D7 , D8 o ngang ra 3 thn st b trn xng sn 8 Gii phu: - Di da l c thang, c trm c chu- sn-ngc, c gian sn 7, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, nhnh thn kinh sng lng 7 v dy thn kinh gian sn 7. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D7. Tc dng: Cha nn ma hi n ung km, au vai lng. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn (mi kim hng xung di),cu iu ngi 5 10 pht, cu mi ngi 3- 5 mi. 109

47. Hn mn (B47) V tr: T D8 , D9 o ngang ra 3 thn st b trn xng sn 9. Gii phu: - Di da l c thang, c trm c chu- sn-ngc, c gian sn 9, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, v dy thn kinh gian sn 9. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D9 hay D8. Tc dng: Cha au thn kinh lin sn 8-9, au ngc, nn ma, a chy. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn (mi kim hng xung di) cu iu ngi 5 10 pht, cu mi ngi 3- 5 mi. 48. Dng cng (B48) V tr: T D10 , D11 o ngang ra 3 thn st b trn xng sn 11. Gii phu: - Di da l c thang, c trm c chu- sn-ngc, c gian sn 10, vo trong l phi. - Thn kinh vn ng l nhnh ca dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su, nhnh m ri cnh tay, v dy thn kinh gian sn 10. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D9. Tc dng: Cha si bng,y bng, a chy, nn ma, vang da. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn (mi kim hng xung di), cu iu ngi 5 10 pht. 49. x (B49) V tr: T D11, D12 o ngang ra 3 thn st b trn xng sn 12 Gii phu: - Di da l c lng to, c rng ca b sau di c chu- snngc, c gian sn 11,thn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh dy gian sn 11. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha a chy, y bng, si bng, km n, au lng. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn, cu iu ngi 5 10 pht. 110

50. V thng (B50) V tr: T D12 , D13 o ngang ra 3 thn. Gii phu:- Di da l c lng to, c rng ca b sau- di, c chu sn tht lng, cn lng - tht lng, c vung tht lng, then - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh dy sng lng 12. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh lng D11. Tc dng: Cha y bng,au da dy, au ct sng lng. Chm cu: Chm xin 0,3 0,5 thn (mi kim hng xung di) cu iu ngi 5 10 pht. 51. Hoang mn (B51) V tr: T L1 , L2 o ngang ra 3 thn. Gii phu:- Di da l cn c lng to, c rng c b sau di, c chu sntht lng, cn lng-tht lng, c vung tht lng, niu qun. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca m ri cnh tay, nhnh ca dy sng tht lng 1. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D11. Tc dng: Cha au vng thng v, to bn, au lng. Chm cu: Chm xin 0,5- 1 thn cu iu ngi 5 10 pht, cu mi ngi 3 -5 mi. 52. Ch tht (B52) V tr: hai bn xng sng, di t xng sng tht lng 2 ngang ra 3 thn, ly im gp nhau ca ng ngang qua mm gai t sng tht lng 2 v ng thng ng ngoi mch c 3 thn. Gii phu: -Di da l c lng to, c rng ca b sau - di, c chu sn tht lng, cn lng - tht lng, c vung tht lng, niu qun. -Thn kinh vn ng c l nhnh m ri cnh tay, nhnh ca dy sng tht lng 2. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D12. 111

Tc dng: Cha au cng tht lng, di mng tinh, lit dng, i rt, b i, ph thng, n khng tiu. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn. 53. Bo hoang (B53) V tr: T L2 , L3 o ngang ra 3 thn. Gii phu: - Di da l cn c mng to, b di c mng nh, b trn c thp b ngoi ch bm cn c lng to. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mng trn v dy thn kinh mng di, nhnh ca m ri cng, nhnh ca m ri cnh tay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha si bng, y bng, au ngang tht lng, au m ri thn kinh tht lng cng. Chm cu: Chm thng 0,7- 1,5 thn, cu iu ngi 5 10 pht. 54. Trt bin (B54) Trt c ngha th t, trt t, bin l bn, ven b. Huyt Trt bin l huyt 2 bn ct sng. V tr: hai bn xng sng, di t xng sng cng 4 ngang ra 3 thn, ly im gp nhau ca ng ngang qua u mm gai t sng cng 4 v ng thng ng ngoi mch c 3 thn hoc da vo l cng 4 ngang ra ly huyt. Gii phu: - Di da l c mng to, b di c thp. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mng trn, nhnh ca m ri cng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au thn kinh to, t lit c mng, lit au chi di, tr, lit dng, kinh nguyt khng u. Chm cu: Chm thng 1 1,5 thn hoc c th chm xuyn t Trt bin sang Tha ph ri n U trung bng kim 30 cm, cu iu ngi 5 - 10 pht. 55. Hp dng (B55) 112

V tr: thng pha di huyt Yn trung hai thn gia 2 u c sinh i trn ng ni lin 2 huyt U trung v Tha sn. Gii phu: - Di da l gc ca 2 c sinh i, b trn c kheo, gia mt hai u trn xng chy. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au bng lit chi di. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1 thn cu iu ngi 5 10 pht. 56. Tha cn (B56) V tr: Di bp chn, trong ch lm ca khe 2 bp tht, ly nh gc to bi u di phn tht ca 2 c sinh i ngoi v trong, ch tip gip nhau sau bp cng chn (king bn chn ln gc s hin r). Gii phu:- Di da l khe gia c sinh i ngoi v trong, c dp, c chy sau, mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au lng, au thn kinh to, tr, thot giang, au mi bp chn, chut rt. Chm cu: Chm su t 1 - 1,5 thn. 57. Tha sn (B57) V tr: Di bp chn, trong ch lm ca khe 2 bp tht, ly nh gc to bi u di phn tht ca 2 c sinh i ngoi v trong, ch tip gip nhau sau bp cng chn (king bn chn ln gc s hin r). Gii phu: - Di da l gc gia c sinh i ngoi v trong, c dp, gc gia c gp di cc ngn chn v c gp di ngn chn ci, c chy sau, mng gian ct. -Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh chy sau. -Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha au lng, au thn kinh to, tr, thot giang, au mi bp chn, chut rt.

113

Chm cu: Chm 1,5-2 thn c th chm t Tha sn n U trung cha lit hai chi di v au thn kinh hng. 58. Phi dng (B58) Huyt lc ni vi kinh Thiu m Thn V tr: trn mt c ngoi 7 thn, ly ch ni gia phn tht v phn gn ca c sinh i ngoi, trn huyt Cn ln 7 thn, pha ngoi v pha di huyt Tha sn 1 thn. Gii phu: - Di da l b ngoi ch tip ni gia phn tht v phn gn ca c sinh i ngoi, c dp, c gp ngn chn ci, c chy sau, mng gian ct. -Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh chy sau. -Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2 hay L5. Tc dng: Cha au nhc cc khp, st khng c m hi, au u hoa mt, chy mu mi, tr. Chm cu: Chm 1,5-2 thn c th chm t Tha sn n U trung cha lit hai chi di v au thn kinh hng. 59. Ph dng (B59) V tr: sau mt c ngoi sau huyt Cn ln 3 thn hoc t Phi dng o xung 4 thn. Gii phu: - Di da l gc gia c sinh i ngoi v trong, c dp, gc gia c gp di cc ngn chn v c gp di ngn chn ci, c chy sau, mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S2. Tc dng: Cha mnh nng n, mi nhc, au vng mt c ngoi, nhc u. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 60. Cn ln (B60) Huyt kinh thuc ho V tr: sau mt c ngoi chn 0,5 thn ch lm trn xng gt, xc nh ch cao nht ca mt c ngoi v b ngoi gn gt chn, huyt ch lm gia hai v tr ny. 114

Gii phu: - Di da l khe gia gn c mc bn ngn v gn c mc bn di trc gn gt chn, sau u di xng chy. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c - da v dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha au sng khp c chn, au tht lng khng ci nga c, au rt lng vai, au thn kinh hng, cng c gy, au u, au mt, hoa mt, chy mu mi. Chm cu: Chm 0,5 thn, hoc c th chm xuyn t Cn ln sang Thi kh, cu iu ngi 5- 10 pht,(ch thch: ph n c thai khng chm huyt ny). 61. Bc tham (B61) V tr: Di sau mt c ngoi ch lm vo gt chn thng di huyt Cn ln. (Huyt hi ca kinh Thi dng chn vi mch dng kiu. Gc ca mch dng kiu). Gii phu: - Di da l khe gia c mc bn di v c mc bn ngn pha trc, gn ngt chn pha sau b trn xng gt. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh c-da v dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha au chi di yu lit, au vim khp c chn. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 62. Thn mch (B62) V tr: Ch lm pha di mt c ngoi. Gii phu: - Di da l khe gia c mc bn di v c mc bn ngn , ch bm ca c rui ngn cc ngn chn, rnh c mc ca mt ngoi xng gt chn.

115

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh c-da v dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha kinh git, in cung, au u hoa mt, au ngang lng, au dy thn kinh hng, yu chi di. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 63. Kim mn (B63) Huyt Khch, Hi ca kinh Thi dng chn v mch Dng duy V tr: di mt c ngoi chn, sau huyt Khu kh, trc huyt Thn mch, ly ch lm, di huyt Thn mch 0,5 thn hi chch v trc st b xng hp. Gii phu:- Di da l c dng ngn t, gn c mc bn di, gn c mc bn ngn, u sau xng bn chn 5 , xng hp. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c - da v dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha ng kinh, tr em kinh phong, chut rt, au sng mt c ngoi, au t chi di. Chm cu: Chm 0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht 64. Kinh ct (B64) Huyt Nguyn V tr: ch lm trn ng tip gip da gan chn- mu chn v ngang ch tip ni ca thn vi u sau xng bn chn 5. Gii phu: - Di da l c dng ngn chn t, u sau xng bn chn 5. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng:Cha au khp hng, au tht lng, au cng gy, au pha ngoi bn chn, st rt, ng kinh, hi hp trng ngc. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 65. Thc ct (B65) Huyt Du thuc Mc

116

V tr: m ngoi ngn chn t, ch lm sau khp bn ngn chn, ly ch lm trn ng tip gip da gan chn - mu chn, v ngang ch tip ni ca thn vi u trc xng bn chn 5. Gii phu: - Di da l c dng ngn chn t, u trc xng bn chn 5. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha au c, au lng, hoa mt, st s gi, kit l, tr, in cung. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, cu 5-10 pht. 66. Thng cc (B66) Huyt Hunh thuc Thu V tr: m ngoi ngn chn t ch lm trc khp bn ngn chn, ly ch lm trn ng tip gip da gan chn - mu chn, ngang ch tip ni ca thn vi u sau t 1 xng ngn chn 5. Ngang u ngoi np gp ca ngn chn v bn chn. Gii phu: - Di da l ch bm ca gn c dng ngn chn t, u sau t 1 xng ngn chn t. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha au nng u gy, hoa mt, chy mu mi, n khng tiu, au ngn chn t. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 67. Ch m (B67) Huyt tnh thuc Kim V tr: m ngoi ngn chn t, cch gc mng chn bng l h, ly trn ng tip gip da gan chn - mu chn cnh ngoi ngn t ngang vi gc mng chn t, gc ngoi mng chn t 0,1 thn. Gii phu: - Di da l xng t 3 ngn chn t. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha au u, au mt, chy mu mi, di tinh, kh, st rau, tm phin, i kh, nng gan bn chn.

117

Chm cu: Chm 0,1 - 0,2 thn , cu iu ngi 3 - 5 pht, cu mi ngi 3 - 5 mi.

Cu hi lng gi Kinh tc thi Dng Bng quang

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Kinh Bng quang l kinh di nht v nhiu huyt nht? 2 3 4 5 M s ca kinh Bng quang l B hoc VII? Kinh Bng quang bt u t huyt Ch m B.67? Kinh Bng quang c cng tnh cht vi kinh Thn? Kinh Bng quang c nhnh i vo trong qua Khuyt bn thuc ph Bng quang? 6 vng lng, nhnh I i song song v cch t sng 2 thn? 7 Kinh Bng quang tip ni vi kinh Tiu trng ti huyt Quyn liu? 8 Kinh Bng quang c nhnh tch t nh u i vo no v vo tai? 9 Hai nhnh chnh ca kinh Bng quang tch ra t huyt Thin tr? 10 11 12 Huyt B.40 l huyt Tng ca vng tht lng? Huyt B.60 l huyt nguyn ca kinh Bng quang? Cc huyt du lng (bi du) u nm trn nhnh II ca kinh Bng quang? 13 Kinh Bng quang cha bnh ca hu ht cc tng ph c huyt Bi du? ng Sai

118

14

Cha au thn kinh ta chn huyt trn kinh Bng quang?

II. in vo ch trng nhng tn huyt cn thiu t cu 17-25 17. vng u theo th t: Tnh minh, ... Nghi xung, Khc sai. 18. vng sau gy: Thng thin, Lc khc ...., Thin tr 19. vng lng trn: Ph du, Quyt m du, ... c du. 20. vng tht lng: Thn du, Kh hi du,. ... Quan nguyn du. 21. vng xng cng: Thng liu, ... Trung liu, H liu. 22. vng i: Tha ph, ...Ph kch, U dng, U trung 23. vng cng chn: Tha sn, ...Ph dng. 24. vng bn chn: Cn ln, Bc tham, Thn mch.... 25. vng bn chn: Kinh ct, Thc cc,.... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 26- 45 26. Kinh Bng quang bt u t A. u trong ca kho mt B. u ngoi ca ui mt C. u trong ca cung lng my D. Chnh gia cung lng my

27. Huyt Thng thin nm pha trc huyt Bch hi 1,5 thn: A. o ngang ra 0,5 thn C. o ngang ra 1,5 thn 119

B. o ngang ra 1 thn

D. o ngang ra 2 thn

28. Nhnh chnh ca kinh Bng quang lng(l nhnh trong): A. Cch mch c 0,5 thn B. Cch mch c 1 thn 29. Huyt Ph du nm : A. khe ca D1, D2 o ra 1,5 thn thn B. khe ca D2, D3 o ra 1,5 thn thn 30. Huyt c du nm : A. khe ca D4, D5 o ra 1,5 thn thn B. khe ca D5, D6 o ra 1,5 thn thn 31. Huyt Thn du nm : A. khe ca L1, L2 o ra 1,5 thn B. khe ca L2, L3 o ra 1,5 thn 32. Huyt Th liu nm tng ng vi: A. L L1 B. L L2 33. Huyt Tha ph nm : A. u chp trong ca np ln mng B. 1/3 trong ca np ln mng C. Chnh gia ca np ln mng D. 1/3 ngoi ca np ln mng 34. Huyt U trung nm : A. u chp trong ca np ln kheo chn B. Chnh gia ca np ln kheo chn C. 1/3 trong ca np ln kheo chn 120 C. L L3 D. L L4 C. khe ca L3, L4 o ra 1,5 thn D. khe ca L4, L5 o ra 1,5 thn D. khe ca D7, D8 o ra 1,5 C. khe ca D6, D7 o ra 1,5 D. khe ca D4, D5 o ra 1,5 C. khe ca D3, D4 o ra 1,5 C. Cch mch c 1,5 thn D. Cch mch c 2 thn

D. 1/3 ngoi ca np ln kheo chn 35. Huyt Tha sn nm : A. Chnh gia u chp ca c sinh i B. Chnh gia u chp ca c sinh i o ngang ra 0,5 thn C. Chnh gia u chp ca c sinh i o ngang ra 1 thn D. Chnh gia u chp ca c sinh i o ngang ra 1,5 thn 36. Huyt Phi dng nm : A. T huyt Cn ln o ln 5 thn trn ng ni gia huyt U trung v huyt Cn ln B. T huyt Cn ln o ln 6 thn trn ng ni gia huyt U trung v huyt Cn ln C. T huyt Cn ln o ln 7 thn trn ng ni gia huyt U trung v huyt Cn ln D. T huyt Cn ln o ln 8 thn trn ng ni gia huyt U trung v huyt Cn ln 37. Huyt no di y l huyt Hp ca kinh Bng quang: A. U trung B. Cn ln C. Kinh ct D. Thng cc

38. Huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh Bng quang: A. Cn ln B. Kinh ct C. Thc cc D. Kim mn

39. Huyt no di y l huyt Lc ca kinh Bng quang: A. Tha sn B. Phi dng C. Ph dng D. Cn ln

40. Huyt no di y l huyt khch ca kinh Bng quang: A. Kim mn B. Kinh ct C. Thc cc D. Thng cc 121

41. Sp xp theo ng du huyt ca kinh Bang quang (Tnh, Hunh, Du, Kinh, Hp) theo s di y l ng: A. Ch m => Thng cc => Thc cc => Cn ln => Phi dng B. Ch m => Thng cc => Thc cc=> Cn ln => U trung C. Ch m => Thng cc => Kinh ct => Cn ln => Phi dng D. Ch m => Thng cc => Bc tham => Cn ln => Phi dng 42. Khi chm cc huyt du vng lng trn ngi ta thng chm kim nghing: A. 300 - 450 B. 450 - 600 C. 600 - 750 D. 750 - 900

43. Ch nh cha bnh ca ng kinh Bng quang thng c s dng nht trong nhng trng hp no sau y: A. au dy thn kinh hng, lit chi di, au khp gi, c chn, bn chn, lit dy thn kinh VII, bnh v mt B. Bnh v ng quan v tiu ho C. Bnh v sinh dc, tit liu D. Bnh v tit liu 44. Cc huyt ca kinh bng quang t mt ra sau lng ngang D2-D3 theo th t sau: A. i tr, phong mn, tnh minh, ton trc, thin tr. B. Phong mn, i tr, tnh minh, thin tr, ton trc. C. Phong mn, tnh minh, ton trc, thin tr, i tr. D. Tnh minh, ton trc, thin tr, i tr, phong mn. 45. Bnh nhn b au thn kinh toa ngi ta thng dng n huyt no di y: A. Gip thch L2 S3, Tha ph, U trung, Tha sn, Cn ln B. Gip thch L2 S3, Phong th, Dng lng tuyn, Gii kh, Ch m

122

C. Huyt hi, m Lng tuyn, Tam m giao, Thi kh, Nhin cc. D. U trung, Tam m giao, Tc tam l. Gii kh, Thai xung p n: 1D 11D 30C 40A 2D 12S 31B 41B 3S 13D 32B 42A 4S 14D 33C 43A 5S 15D 34C 44A 6S 16D 35A 45A 7S 26A 36C 8D 27C 37A 9D 28C 38B 10D 29B 39B

17. Ton trc; 18. Ngc Chm; 19. Tm du; 20. i trng du; 21. Th liu; 22. n mn; 23. Phi dng; 24. Kim mn; 25. Thng cc.

123

Bi 9 kinh tc Thiu m Thn (K) Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh tc Thiu m thn. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. ng tun honh: Bt u t di ngn chn t, lch vo lng bn chn, chy ln trc mt c trong ri vng qua pha sau mt c trong, i ln dc theo mt trong cng chn, vo kheo chn, ln mt trong b sau i, qua xng sng vo tng thn, lin lc vi bng quang. C 2 nhnh: mt nhnh t thn ti gan, chui qua c honh cch ti ph, men theo yt hu ti st cung li; nhnh na t ph ra, lin lc vi tng tm, ri vo ngc tip hp vi kinh Th quyt m tm bo. II. V tr, tc dng cc huyt: 1. Dng tuyn (K1) Huyt Tnh thuc Mc V tr: Ch lm gia hai khi c gan chn trong v c gan chn ngoi hoc 2/5 trc v 3/5 sau ca ng ni t u ngn chn th 3 ti xng gt. Gii phu:- Di da l c gp ngn cc ngn chn, gn c gp di cc ngn chn, c giun, c gian ct gan chn, c gian ct mu chn khong gian t bn chn 2-3. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha nhc u, hoa mt, b tiu tin, to bn, tr em st cao, co git. Chm cu: Chm 0,3- 0,5 thn hng kim vo pha lng bn chn, cu iu ngi 3-7 pht.

124

Hnh 9.1: Kinh tc thiu m Thn

2. Nhin cc (K2) Huyt Hunh thuc Ho V tr: ch lm di xng to, pha trc mt c trong chn, huyt st gia b di xng thuyn v trn ng tip gip da gan bn chn - mu chn. Gii phu: - Di da l c dng ngn ci, c gp ngn ngn ci, ch bm ca gn c cng chn sau, di b di ca xng thuyn. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng:Cha i c, di tinh, lit dng, kinh nguyt khng u, au sng khp bn chn, tr em kinh phong, ho ra mu, tiu kht, t hn, o hn, tai. Chm cu: Chm 0,3 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 3. Thi kh (K3) Huyt Nguyn, Du thuc Th

125

V tr: sau mt c trong chn 0,5 thn ch lm trn xng gt c mch ng, xc nh ch cao nht ca mt c trong chn v b trong gn gt chn, huyt ch lm gia hai v tr ny. Gii phu: - Di da l khe gia gn gt chn sau, gn c gp di ngn chn ci, gn c gp chung cc ngn chn v gn c cng chn sau trc, mt trong sau u di xng chy. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha st khng ra m hi, trng hn chn tay quyt lnh, kinh nguyt khng u, au v, au rng, au vng tim, au c chn. Chm cu: Chm 0,3 thn hoc c th chm xuyn t Thi kh sang Cn ln, cu iu ngi 3-7 pht. 4. i chung (K4) Huyt lc ni vi kinh Thi dng Bng quang V tr: pha sau gt chn trn xng ln gia hai gn, xc nh b trn trong xng gt v b trong gn gt chn, huyt gc to nn do gn gt bm vo b trn - trong xng gn gt(T Thi kh o xung 1 thn). Gii phu: -Di da l b trong gn gt chn pha trc c gn c gp di ngn chn ci, gn c gp di cc ngn chn, mt trn xng gt chn. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha au cng lng, i rt, au bng, ho hen, to bn, au gt chn. Chm cu: Chm 0,3 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 5. Thy tuyn (K5) Huyt Khch V tr: ch lm di huyt Thi kh 1 thn. Gii phu: - Di da l gn gp di ngn chn ci, ch bm ca c dng ngn ci v gn gt chn, rnh gt ca xng gt chn. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau. 126

- Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, au bng kinh, i rt, au sng mt trong gt chn. Chm cu: Chm 0,4 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 6. Chiu hi (K6) Huyt giao hi ca kinh Thiu m thn vi mch m kiu V tr: di mt c trong chn 1 thn, ly ch lm thng mm cao nht ca mt c trong xung 1 thn (s tm rnh ca gn c cng chn sau v c gp di cc ngn chn, thng di mt c trong 1 thn huyt ch lm gia hai gn c ny). Gii phu: -Di da l khe gia gn c cng chn sau v gn c gp di cc ngn chn, sau mm chn gt ca xng gt. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L4. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, to bn, au bng do thot v, au sng mt c trong. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 7. Phc lu (K7) Huyt Kinh thuc Kim V tr: trn mt c trong chn 2 thn, ly thng huyt Thi kh ln 2 thn trong khe ca mt trc gn gt chn v c gp di ring ngn ci. Gii phu: - Di da l khe gia b trn gt chn, mt sau c gp di ngn chn ci, mt sau u di xng chy. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L4. Tc dng: Cha i rt, li kh, ming kh, si bng, ph thng, o hn, cm hn. Chm cu : Chm 0,3 - 0,5 thn c th chm xuyn t Phc lu n m lang tuyn hoc t Phc lu n m cc, cu iu ngi 3 - 7 pht. 8. Giao tn (K8) Huyt khch ca mch m kiu

127

V tr: pha trc huyt Phc lu 1/2 thn, trn huyt Thi kh 2 thn, pha sau b trong xng chy. Gii phu: - Di da l khe gia gn c gp di ngn chn ci v gn c gp di cc ngn chn, mt sau u di xng chy. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L4. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, bng huyt, sa d con, a chy, kh i tin, tinh hon sng au. Chm cu: Chm 0,4 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 9. Trc tn (K9) Huyt khch ca mch m duy V tr: mt c trong, trn ng ni lin gia hai huyt Thi kh v m cc, u di bng trong c sinh i. Gii phu:- Di da l khe gia gn gt chn v c dp, c rui di cc ngn chn, c chy sau, mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit ot thn kinh L4. Tc dng: Cha in cung, au cng chn. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 10. m cc (K10) Huyt Hp thuc Thu V tr: sau li cu trong xng chy, di gn ln, trn gn nh, ly u trong np khoeo, sau li cu trong xng chy, trong khe ca gn c bn gn v gn c bn mc. Co gi cho gn ni ln r ly huyt. Gii phu:- Di da l khe gia gn c bn gn v c bn mc, u trn c sinh i trong, khe khp khoeo. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh hng v dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha i but, i rt, bng lu, thot v, lit dng. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 128

11. Honh ct (K11) Huyt Hi ca kinh Thiu m vi mch Xung. V tr: chnh gia khp v ngang ra 0,5 thn st b trn xng mu. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, c thp, b trong c thng to, mc ngang phc mc, rut non hay bng quang khi y, t cung khi c thai. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng - sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L1. Tc dng: Cha b i, di tinh, lit dng, au m h. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 12. i bch (K12) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung. V tr: Trn huyt Honh ct 1 thn, cch huyt Trung trc 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, c thp, b trong c thng to, mc ngang, phc mc, rut non hay bng quang kh cng, t cung khi c mang 3-4 thng. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bong-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D12. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, bng huyt, au m h di tinh. Chm cu: Chm 0,5-1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 13. Kh huyt (K13) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung V tr: di rn 2 thn l huyt Quan nguyn ngang ra 0,5 thn. Gii phu: - Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to mc ngang, rut non hay bng quang khi b tiu tin, t cung khi c thai 4 - 5 thng.

129

- Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di v thn kinh bng - sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D11 hay D12. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, a chy. Chm cu: Chm thng 0,5-0,8 thn hoc c th chm t Kh huyt n T m, cu iu ngi 3-5 pht. 14. T mn (K14) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung V tr: Trong huyt Honh ct 2 thn, ngang vi huyt Quan nguyn, cch huyt Quan nguyn 1/2 thn. Gii phu: - Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, rut non hay bng quang kh b tiu tin, t cung khi c thai 5-6 thng. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D11. Tc dng: Cha bng huyt, kinh nguyt khng u, sau khi bng au, a chy. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,8 thn, trnh chm vo bng quang thn trng i ngi c thai, cu iu ngi 3 - 7 pht. 15. Trung ch (K15) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung. V tr: Trn huyt T mn 1 thn, ngang vi huyt m giao, cch m giao 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, rut non hay bng quang kh b tiu tin , t cung khi c thai 5-6 thng. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D10.

130

Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, au bng di, to bn. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 5-7 pht. 16. Hoang du(K16) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung V tr: Cch ngang gia rn 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, rut non hay bng quang kh b tiu tin va, t cung khi c thai 7-8 thng. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha au bng, y bng, nn ma, to bn, a chy. Chm cu: Chm 0,5 thn, cu iu ngi 5-7 pht. 17. Thng khc (K17) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung. V tr: Trn huyt Hoang du 2 thn, cch ngang huyt H qun 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, phc mc, i trng ngang. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D9. Tc dng: Cha au bng, a chy, to bn. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 5-7 pht. 18. Thch quan (K18) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung. V tr: Trn huyt Hoang du 3 thn, cch ngang huyt Kin l 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, phc mc, i trng ngang.

131

- Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D8. Tc dng: Cha nn ma, a chy,y bng, to bn, sau khi au bng. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 7 pht. 19. m (K19) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung V tr: Trn huyt Hoang du 4 thn, cch ngang huyt Trung qun 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, phc mc, khung t trng. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D8. Tc dng: Cha si bng, y bng, au bng. Chm cu: Chm 0,5-1 thn, cu iu ngi 5-7 pht. 20. U mn (K20) Hi ca kinh Thiu m chn vi mch Xung. V tr: Trn huyt Hoang du 6 thn, cch ngang huyt C khuyt 0,5 thn. Gii phu:- Di da l cn c cho to ca bng, b trong c thng to, mc ngang, phc mc, gan. - Thn kinh vn ng c l 6 nhnh kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D6. Tc dng: Cha au bng, nn ma, a chy. Chm cu: Chm 0,5-1 thn, cu iu ngi 5-7 pht. 21. B lang (K21) V tr: k lin sn th 5, cch ngang mch Nhm 2 thn. Gii phu: - Di da l c ngc to, cc c thng to, cc c gian sn 5, c ngang ngc, mt trn gan hay phi bn phi, tim bn tri.

132

- Thn kinh vn ng c l dy thn ngc to ca m ri thn kinh nch, dy thn kinh gian sn 5. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D5. Tc dng: Cha ho, kh th, y tc, ngc au, v. Chm cu: Chm 0,5-1 thn, cu iu ngi 3-4 pht. 22. Thn phong (K22) V tr: k lin sn 4, cch ngang huyt Chin trung 2 thn. Gii phu:- Di da l c ngc to, cc c lin sn 4, c ngang ngc, phi bn phi, tim bn tri. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh ngc to ca m ri thn kinh nch v dy thn kinh lin sn 4. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D3 hay D4. Tc dng: Cha ho xuyn, ngc sn y tc, au v, nn, khng mun n. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 4 pht. 23. Linh kh (K23) V tr: k lin sn th 3, cch ngang mch nhm 2 thn. Gii phu: - Di da l c ngc to, cc c gian sn 3, c ngang ngc,phi bn tri, tim bn phi. - Thn kinh vn ng c l dy thn ngc to ca m ri thn kinh nch, dy thn kinh gian sn 3. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D3. Tc dng: Cha ho, hen xuyn, ngc sn au tc, vim tuyn v. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 25. Thn tng (K25) V tr: khe lin sn th 2, cch ngang mch Nhm 2 thn. Gii phu: - Di da l c ngc to, cc c gian sn 2,phi vo su hn bn tri, bn tri c tnh mch ch trn. - Thn kinh vn ng c l dy thn ngc to ca m ri thn kinh nch, dy thn kinh gian sn 2. 133

- Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha ho, hen ,xuyn, tc ngc. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn. Cu iu ngi 2 pht. 26. Quc trung (K26) V tr: khe lin sn th 1, cch ngang mch Nhm 2 thn. Gii phu: - Di da l c ngc to, cc c gian sn 1,nh phi, su hn,c ng mch ch bn tri,tnh mch thn kinh nch v dy thn kinh gian sn 1. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh ngc to ca m ri thn kinh nch, dy thn kinh gian sn 1. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha ho, hen xuyn, ngc sn y tc. Chm cu: Chm xin 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3 pht. 27. Du ph (K27) V tr: di xng n, ch lm cch huyt Ton c 2 thn, ly trong khe gia xng sn 1 v xng n t huyt Ton c ngang ra 2 thn. Gii phu: - Di da l c bm c, c ngc to, c c - mng, c c - gip, nh phi. - Thn kinh vn ng c l nhnh c bm da c ca dy thn kinh mt, dy ngc to v dy di n ca m ri thn kinh cnh tay, cc nhnh ca quai thn kinh s no s XII. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha ho xuyn, au ngc. Chm cu: Chm nghing kim 0,5- 1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. Ch : Khng chm su v kch thch qu mnh v c th lm tn thng nh phi

134

Cu hi lng gi Kinh tc thiu m Thn

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 16 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Kinh Thn bt u t chn mng pha trong ca ngn chn t? 2 3 4 5 Kinh Thn cn gi l kinh tc thiu m? Kinh Tm v kinh Thn l cp kinh ng kh? Kinh Thn tn cng b di u trong xng n? vng bng kinh Thn i song song v pha ngoi kinh V? 6 7 8 Kinh Thn khng c nhnh lin h tng Ph? Kinh Thn c nhnh i ra tai? Kinh Tm bo ni tip vi kinh Thn u ngn tay gia? 9 10 11 12 Kinh Thn c nhnh i vo tng Ph? Kinh Thn c nhnh i vo ct sng tht lng? Huyt Du v huyt Nguyn ca kinh Thn l mt? Huyt tnh ca kinh Thn khng u ngn chn nh cc huyt tnh khc? 13 14 15 M s ca kinh Thn l K? Huyt Thi kh l huyt hp ca kinh Thn? Cha cc bnh v sinh dc, tit niu c th chn huyt trn kinh Thn? 16 Cha bnh hen ph qun da vo cc huyt trn kinh Thn? ng Sai

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinh Thn 135

17. bn chn: Dng tuyn => Nhin cc .... => i trung. 18. cng chn: Chiu hi ...=> Giao tn => Tc tn => m cc. 19. vng bng: Honh ct => i bch .... => T mn 20. vng ngc: Thn mn => Hoc trung...=> Trung ph III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30 21. Tng s huyt ca kinh Thn l: A. 25 huyt B. 26 huyt C. 27 huyt D. 28 huyt

22. Huyt v trn kinh Thn dng cha mt s cc chng bnh no di y: A. Bnh b my sinh dc tit niu B. Bnh ca h thng vn ng C Bnh ca h thng thn kinh D Bnh ca h thng tiu ho

23. Huyt no di y l huyt Tnh ca kinh Thn: A. Dng tuyn B. Nhin cc C. Thi kh D. i chung

24. Huyt no di y l huyt Kinh ca kinh Thn: A. Thiu hi B. Phc lu C. Giao tn D. m cc

25. Huyt no di y l huyt Hp ca kinh Thn: A. Phc lu B Giao tn C. m cc D. Honh ct

26. V tr ca huyt m tuyn nm ch lm ca gan bn chn: A. 1/5 trc v 4/5 sau ca ng ni gia ngn chn gia v im gia sau ca xng gt 136

B. 2/5 trc v 3/5 sau ca ng ni gia ngn chn gia v im gia sau ca xng gt C. 3/5 trc v 2/5 sau ca ng ni gia ngn chn gia v im gia sau ca xng gt D. 4/5 trc v 1/5 sau ca ng ni gia ngn chn gia v im gia sau ca xng gt 27. Huyt Thi kh nm : A. 1/3 trc ca ng ni gia im cao nht ca mt c trong v im gia ca gn gt B. chnh gia ca ng ni gia im cao nht ca mt c trong v im gia ca gn gt C. 1/3 sau ca ng ni gia im cao nht ca mt c trong v im gia ca gn gt D. St vi b sau trong ca gn gt 28. Cc huyt trn kinh Thn gm: A. Huyt hi, Thi kh, Tc tam l, Tam m giao. B. Gii kh, Tc tam l, Phong th, Ni nh. C. Dng tuyn, Thi kh, Thy tuyn, Thc lu. D. Tc tam l, Tam m giao, m lng tuyn, Tuyt hi. 29 Sp xp theo th t no sau y ca ng kinh Thn l chnh xc: A. Dng tuyn, Nhin cc, Thi kh, Phc lu, m cc B. Dng tuyn, Nhin cc, Thi kh, Thu tuyn m cc C. Dng tuyn, Thi kh, Thu tuyn, Phc lu, m cc D. Dng tuyn, Nhin cc, Thi kh, Trc tn, m cc 30. ng i ca kinh Thn vng bng cch mch Nhm: A. 0,5 thn B. 1 thn 31. Kinh thn c tc dng iu tr : C. 1,5 thn D. 2 thn

137

A. Ph thng, au xng khp, tai, ri lon sinh dc B. Di chng vim mng no, qung g C. Mt ng, au ngc, hi hp D. au lng, au vai gy, au thn kinh lin sn p n: 1S 11D 25C 2D 12D 26B 3D 13D 27B 4D 14S 28C 5S 15D 29A 6S 16S 30A 7S 21C 8S 22A 9D 23A 10.D 24B

17. Thi kh; 18. Phc lu; 19. Kh huyt; 20. Du ph.

138

Bi 10 Kinh th quyt m tm bo (P)

Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh m tm bo. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Bt u t thng tiu (Tm bo lc) qua c honh cch m xung lin lc vi trung tiu, h tiu ri i ra pha mng sn, ln hm nch v chy xung mt trong chnh gia cnh tay, tn cng u ngn tay gia, giao hi vi kinh Th thiu dng tam tiu u ngn tay eo nhn. II. V tr, tc dng cc huyt: 1. Thin tr (P1) Hi ca kinh Quyt m tay, chn v thiu dng chn. V tr: Ch lm vo lin sn th 4, cch u v 1 thn. Gii phu:- Di da l c ngc to, c ngc b, c rng ca to, cc c gian sn, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca m ri thn kinh nch v dy thn kinh gian sn 4. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D4. Tc dng: Cha au lin sn, tc ngc, au hm nch. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn b trn xng sn 5 (khng chm su). Cu iu ngi 3 - 5 pht.

139

Hnh 10.1: Kinh th quyt m Tm bo 2. Thin tuyn (P2) Thin l tri, phn trn, tuyn l dng sui. T huyt Thin tuyn, kh v huyt ca kinh Tm bo i xung nh dng sui. y coi nh mt ngun nc. V tr: Huyt di u np nch trc 2 thn. Gii phu: - Di da l b trong gn c hai u cnh tay, c cnh tay trc, b trn c sp trn, khe khp khuu. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c da. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha au b trong cnh tay, au khp vai, au ngc sn, hi hp, au nhi tim. Chm cu: Chm 0,5-0,7 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 3. Khc trch (P3) Huyt Hp thuc Thy V tr: Huyt ch lm gia mt trong ca khuu tay. 140

Gii phu:- Di da l b trong gn c hai u cnh tay, c cnh tay trc, b trn c sp trn, khe khp khuu. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c da v dy thn kinh gia. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1, C6. Tc dng: Cha tm ha, huyt nhit, au vng tim, au khp khuu, au cng tay, bn chn. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 4. Khch mn (P4) Huyt khch V tr: T c tay o ln 5 thn t con ng ly t huyt i lng n huyt Khc trch. Gii phu:- Di da l khe gia c gan tay ln v c gan tay b c gp di ngn tay ci, c gp chung ngn tay nng v su, khe gia xng quay v xng tr. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1 hay C6. Tc dng: Cha au vng trc tim, ho ra mu, chy mu cam, mn nht. Chm cu: Chm 0,5-1 thn, cu iu ngi 5-7 pht, cu mi ngi 3-7 mi. 5. Gin s (P5) (Gian - gin - gin) Gian c ngha l gia, s c ngha l i s, chuyn vn. Huyt Gian s c tc dng vn chuyn kh trong kinh Tm bo. L huyt Kinh (kim) ca Quyt m Tm bo l huyt Hi ca 3 kinh m tay: Ph, Tm, Tm bo. V tr: Huyt khe gia gn c gan tay ln v gn c gan tay b, pha trn gia ln ch c tay 3 thn. Gii phu: - Di da l khe gia gn c gan tay ln v gn c gan tay b gn c gp di ngn tay ci, c gp chung cc ngn tay nng v su, b trn c sp vung, mng gian ct.

141

- Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1, C6. Tc dng: Cha nh thn, gii t kh kinh Quyt m v Thiu dng, au vng tim, bt rt hi hp, t bun c tay, bnh tm. Chm cu: Chm 0,5 thn, cu iu ngi 3-7 pht, cu mi ngi 3-5 mi. 6. Ni quan (P6) Huyt Lc Ni quan l pha trong quan i (ca i), l ni kinh kh ra vo. Pha trong ca i ca kinh Quyt m bt u t lng bn tay n bn trong l th Thiu m, th Thi m v th Thiu dng. V tr: Huyt khe gia gn c gan tay ln v gn c gan tay b, pha trn gia ln ch c tay 2 thn. Gii phu: - Di da l khe cc gn c gan tay ln, gan tay b, di na l gn c gp di ngn ci gn c gp chung nng v su cc ngn tay, c sp vung, khe gia xng quay v tr. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v cc nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1, C6. Tc dng: Cha Tm - tm bo nhit, bnh tm an thn, au cng tay, bn tay, lit cng tay, lit cnh tay, bun phin, mt ng, nng rut, nn nc, au d dy t trng. Chm cu: Chm 0,5 -1 thn hoc c th chm xuyn t Ni quan n Gian s hoc Ni quan n i lng; cng c th chm xuyn t Ni quan sang Ngoi quan (tng m dn dng) chm t phu thut vng u mt v chi trn, y l mt trong nhng huyt iu ho tim mch rt tt trong cha bnh cng nh trong chm t phu thut, cu iu ngi 5-7 pht. 7. i lng (P7) Huyt Nguyn V tr: Huyt trn ng ch gp khp c tay gia gn c gan tay ln v gn c gan tay b.

142

Gii phu: - Di da l khe gia gn c gan tay ln v gn c gan tay b, su l khe gia gn c gp di ngn tay ci v c gp chung ngn tay nng v su, khe khp c tay. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gia v dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C7, C8. Tc dng: Cha au vim c tay, lit cng tay, au vng tim, m hi tay, bt rt, bi ri. Chm cu: Chm 0,5-1 thn hoc c th chm xuyn t i lng n Ni quan, t i lng n Gian s, cu iu ngi 5-7 pht. 8. Lao cung (P8) Huyt Hunh thuc Ho Lao l lao ng, Cung l cung in. Huyt Lao cung gia lng bn tay, thuc Tm bo, l cung thnh ca Tm, l ni tp trung kh lc rt mnh. V tr: Nm cht cc ngn tay, ly huyt trn ng vn tim ca gan tay, ch khe ngn tay v danh v ngn gia chm vo ng vn ny. Gii phu: - Di da l cn gan tay gia, c giun, pha trong gn gp ngn gia ca c gp chung ngn tay nng v su, c gian ct gan tay v c gian ct mu tay, b trong u di xng bn tay 3. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh gia v dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C7. Tc dng: Cha Tm bt rt, bi ri (hp vi huyt Hp cc, Hp cc xuyn Lao cung), phi hp vi huyt i lng cha tm thn, ci ni khng thi, cha au ngc, nn ma... Phi hp vi Nhn trung, Bch hi, Hp cc cha in cung, cha bn tay lit, cha m hi tay. Chm cu: Thng chm xuyn t Hp cc n Lao cung , cu iu ngi 57 pht. 9. Trung xung (P9) Huyt Tnh thuc Mc V tr: Ngay gia u ngn tay gia. Cch mng tay 2mm v pha mu tay.

143

Gii phu:- Di da l ch bm ca gn ngn gia c gp chung ngn tay su; u t 3 xng ngn tay gia. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh gia. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C7 hay C8. Tc dng: Cha au vng tim, vt v, hn m, ni ngng, st cao, say nng, tr em co git. Chm cu: Chm 0,1 - 0,2 thn, dng kim tam lng chm nn mu, cu iu ngi 2 - 5 pht.

Cu hi lng gi kinh th quyt m Tm bo

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 16 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Kinh Tmbo xut pht t t chc quanh tm? Kinh Tm bo xp ngay sau kinh Tm trong vng tun hon kinh kh? 3 4 5 Kinh Tm bo cng tnh cht vi kinh Can? Kinh Tm bo tn cng u ngn tr? Kinh Tm bo tip ni vi kinh Thn ti huyt Du ph ( huyt tn cng ca kinh Thn )? 6 7 Huyt s 1 ca kinh Tm bo l huyt Tnh? T khuu tay ng i ca kinh Tm bo l gia xng tr v xng quay ? 8 9 Huyt Ni quan chnh gia np gp c tay? Huyt Ni quan l huyt Lc biu l vi kinh Tam Tiu? 10 Vng khuu tay kinh Tm bo i pha trong gn c nh u? 11 Chng v kh nghch v v qun thng khng dng ng Sai

144

huyt P6? 12 Khi bn tay b co qup ngi ta thng chm xuyn t huyt Hp cc n Lao cung? 13 14 Huyt Trung xung trng vi huyt Thp tuyn? Ct cn au trc ngc thng chm huyt Ni quan? 15 Huyt Khch trch l huyt Hp ca kinh Tm bo? 16 Huyt Ni quan l huyt Lc nhm ca chi trn?

II. in vo ch trng tn huyt theo th t t cu 17-19 17. T khuu tay n c tay: Khch trch, Khch mn, ...Ni quan 18. T c tay n bn tay: i lng, ...Trung xung 19. in vo ch trng theo ng du huyt t huyt Tnh n huyt Hp. Trung xung => Lao cung=> .... => Gin s => Khch trch III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 20-25 20. Huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh Tm bo: A. Trung xung B. i lng C. Ni quan D Gian s

21. Huyt no di y l huyt Hp ca kinh Tm bo: A. Ni quan B Gian s C. Khch mn D. Khch trch

22. Khi chm huyt Ni quan xuyn ngoi quan cn phi phng tai bin g: A.Chm vo mng xng C. Chy mu

145

B. Chm vo dy thn kinh gia 23. ng i ca kinh tm bo:

D. Chm vo dy thn kinh quay

A. Bt u l huyt Gin s v tn cng huyt Trung xung. B. Bt u l huyt Khc trch v tn cng huyt i lng. C. Bt u l huyt Thin tr v tn cng l huyt Trung xung. D. Bt u t huyt Trung xung v tn cng huyt Thin tr. 24. Cc huyt trn kinh tm bo gm: A. Cc tuyn, Tiu hi, Thng l, Thn mn. B. Hp cc, Khc tr, Lit khuyt, Ni quan. C. Quan xung, Dng tr, Ngoi quan, phong: D. Khc trch, Gin s, Ni quan, i lng, Lao cung. 25. Khi bnh nhn b cao huyt p ngi ta thng day bm huyt no di y iu tr: A. Hp cc B. Ni quan p n: 1D 11S 24D 2S 12D 25B 3D 13D 4S 14D 5D 15S 6S 16D 7D 20A 8S 21D 9D 22B 10D 23C C. Khch trch D. Tam dng lc

17. Gian s; 18. Lao cung; 19. i lng

146

Bi 11 kinh th Thiu dng Tam tiu (T) Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh dng Tam tiu. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Bt u t ngn tay eo nhn i theo b sau ca ngn tay ln c tay, ri dc theo chnh gia mt ngoi ca cng tay cnh tay, i ln vai, qua h trn n chia 2 nhnh: Nhnh th nht i xung ngc vo thng tiu lin lc vi tm bo ri qua c honh cch xung bng vo trung tiu, h tiu: nhnh th hai i ln c vi tai, ri ra pha trc tai, tn cng ui ngoi ca mt, tip vi kinh Tc thiu dng m. II. V tr, tc dng ca huyt : 1. Quang xung (T1) Huyt tnh thuc Kim V tr: Cch 2mm gc ngoi mng tay ngn 4(ngn nhn) theo m hnh kinh lc. Gii phu: - Di da l xng, gia ch bm gn ngn nhn ca c gp chung ngn tay su v c rui chung ngn tay, b trong ca t 3 xng ngn tay eo nhn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh tr v dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C8 hay D1. Tc dng: Cha nhc u, vim mng tip hp, cng li, au vai gy,st cao, au rng. Chm cu: Chm 0,1- 0,2 thn, cu iu ngi 3-5 pht.

147

Hnh 11.1: Kinh th thiu m Tam tiu

2. Dch mn (T2) Huyt hunh thuc Thu Dch l cht lng, l nc, mn l cng. Tam tiu l thy chi ph, kh chi ph. Huyt Dch mn l ca iu chnh s lu thng ca dch v kh Tam tiu trong c th, iu ho kh huyt tn dch. V tr: Huyt ch hm khe ngn tay eo nhn v ngn t. Gii phu: - Di da l ch bm c gian t mu tay, b trong u trn t 1 xng ngn tay eo nhn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C8 hay D1.

148

Tc dng: Cha au ngn tay, bn tay, au cnh tay, vim hng, ic, tai, au mt. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 3. Trung ch (T3) Huyt Du thuc Mc V tr: K ngn 4-5 o ln 1 thn v pha mu bn tay hoc t huyt Dch mn o ln 1 thn. Nm bn tay li, huyt ch trng gia li cu ca u di 2 xng t bn tay 4 v 5. Gii phu: - Di da l khe gia gn rui ngn tr ca c rui chung ngn tay v gn c rui ring ngn tay t, c gian ct mu tay, c gian ct gan tay, c giun, b trong b di xng bn tay 4. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh quay v dy thn kinh tr. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C8 hay D1. Tc dng: Cha au c tay, nhc u, tai, ic tai,st cao. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 4. Dng tr (T4) Huyt Nguyn Dng y ni mt ngoi c tay, tr l ci ao, y l ni ch hm. Do , huyt c tn l Dng tr. V tr: chnh gia c tay pha mu tay. Gii phu:- Di da l khe gia gn c dui chung ngn tay v dui ring ngn tay tr ngoi, vi gn c dui ring ngn tay trong, khe gia u di xng quay v xng tr, trn xng nguyt. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh tr. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Cha th cn thng lc cha vim au c tay, vim hng, au vai au tay, ic, au mt, lit tay. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 5. Ngoi quan (T5) Huyt lc

149

 v tr nh i vo mt ca quan gia 2 xng c ln (xng quay v xng tr). Huyt Ngoi quan l huyt Lc ca kinh Tam tiu v kinh Tm bo. Kinh Tm bo ch v m, huyt. Kinh Tam tiu l ca quan ca Dng kh. V tr: T huyt Dng tr i ln 2 thn, khe gia xng quay v xng tr l huyt Ngoi quan. Gii phu:- Di da l khe gia cc c dui chung ngn tay v c dui ring ngn tay ci ngoi vi cc c dui ring ngn tay t v c dui ring ngn tay tr trong, gia mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C7. Tc dng: Cha au thn kinh cng tay, vim au khp vai chi trn, tai, au u, gii nhit do ngoi cm. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn hoc c th chm xuyn t Ngoi quan n Tam dng lc, ti Khc tr bng kim 20 cm, chm t phu thut vng u mt v chi trn, cu iu ngi 3-7 pht. 6. Chi cu (T6) Chi l cnh, nhnh, cu c ngha l rnh hp, mng (cu c ngha en l o khot). ng kh ca huyt Chi cu nh ng nc chy t ch hp gia 2 xng quay v xng tr, chy xung mng rnh. V tr: Huyt Chi cu sau c tay, t huyt Dng tr o ln 3 thn. Gii phu: - Di da l khe gia cc c dui chung ngn tay v c dui di ring ngn tay ci ngoi, vi cc c dui ring ngn tay t v c dui ring ngn tay tr trong, gia mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C7. Tc dng: Cha au thn kinh lin sn, ic tai, vo c, nhc mi vai, to bn, au lit cng tay. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn ,cu iu ngi 3-7 pht.

150

7. Hi tng (T7) Huyt Khch V tr: T huyt Chi cu o vo pha ngoi 1 khot ngn tay v pha xng tr. Gii phu:- Di da l khe gia c tr sau v c rui ring ngn tay tr b ngoi xng tr. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C7. Tc dng: Cha tai, tai ic, kinh git, st, au cng tay. Chm cu: Chm 0,5-1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 8. Tam dng lc (T8) Tam dng lc l ba kinh dng tay ni vi nhau huyt ny (kinh i trng, kinh tiu trng, kinh Tam tiu). Huyt tng ng huyt Tam m giao (Can, T, Thn) chi di. Tam dng t kt, hi cc nhnh li thnh huyt Khch ca dng lc nn gi l huyt Tam dng lc. V tr: pha trn ca huyt Chi cu 1 thn, trn huyt Dng tr 4 thn. Gii phu: - Di da l khe gia c dui chung ngn tay v c dui ring ngn tay t, gia ch bm ca c dui di ring v c dui ngn ring ngn tay ci trn mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C7. Tc dng: Cha khai thng kinh lc, cha ic, tai au cnh tay, mt ting. Chm cu: Chm 1-1,5 thn hoc c th chm xuyn t Tam dng lc n Khc tr, Tam dng lc n Ngoi quan bng kim 10 cm. 9. T c (T9) V tr: hm trc khuu 5 thn, gia khe xng quay v xng tr. Gii phu: - Di da l khe gia c rui chung ngn tay v c rui ring ngn tay t, c di dng ngn ci, mng gian ct. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C7.

151

Tc dng: Cha khn ting, tai ic, au cng tay, bn tay. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 10. Thin tnh (T10) Huyt Hp thuc Th Thin l pha trn, tnh l ging (ch hm). Ch hm y ging ci h, ci ging trn ni iu ha kh huyt v lu gi kh nc kinh Tam tiu. V tr: Huyt nm trn khp khuu 1 thn, ch hm trn u mm khuu xng tr. Gii phu: - Di da l gn c ba u cnh tay, u di xng cnh tay. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C6. Tc dng: Cha au vim khuu tay, khp vai, au 1/2 u, vim Amidan, m ay nga ngy, bnh tm thn, ng kinh. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 11. Thin lnh uyn (T11) V tr: T huyt Thin tnh o ln 1 thn. Gii phu: - Di da l gn c ba u cnh tay, u di xng cnh tay - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C6. Tc dng: Cha au vai, au cnh tay. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn. Cu iu ngi 3 - 7 pht. 12. Tiu lc (T12) V tr: im ni lin 2 huyt Thanh lnh uyn v Nhu ni. Khi quay cnh tay ra trc, huyt b di g ln bn ngoi c tam u. Gii phu:- Di da l khe gia phn di v phn rng ngoi ca c ba u cnh tay, xng cnh tay. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh quay. Tc dng: Cha au u, au c gy cng, au cnh tay. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 13. Nhu hi (T13)

152

Nhu l cnh tay, hi l ch giao nhau, gp nhau. Huyt l ch giao nhau ca kinh Tam tiu vi mch Dng duy. L huyt Hi ca th Thiu dng v mch Dng kiu. V tr: Huyt nm b sau c tam gic, o t nh vai thng xung 3 thn trn ng thng nh vai - Thin tnh. Gii phu: - Di da l b sau di ca c delta, khe gia phn di v phn rng ngoi ca c ba u cnh tay, xng cnh tay. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh m v cc nhnh ca dy thn kinh quay. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C5. Tc dng: Cha au vai, au cnh tay, lit chi trn, sng tuyn gip, bu c n thun. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn. Cu iu ngi 3-7 pht. 14. Kin liu (T14) Kin l vai, liu l k h xng. V tr: a tay ln, sau huyt Kin ngung 1 thn, c ch hm pha di v sau mm vai l huyt Kin liu. Gii phu: - Di da l khe gia b cng v b gai sng ca c delta, c trn sng, c di sng, khe ca mm cng vai v u trn xng cnh tay. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh m, dy thn kinh trn vai. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C4. Tc dng: Cha vim quanh khp vai, au thn kinh cnh tay cng tay, t lit vai, lit cnh tay, nng vai khng nhc ln c. Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,5 thn c th chm xuyn t Kin liu sang Kin ngung iu tr chng xa khp vai. Cu iu ngi 3-7 pht. 15. Thin liu (T15) V tr: gc trn ca xng b vai, ngay gia huyt Kin tnh v huyt Khc vin. Gii phu: - Di da l c thang, c trn sng v c gc. 153

- Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh ca dy thn kinh trn vai. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C4. Tc dng: Cha vai- cnh tay au, c cm gic nng n. Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 16. Thin d (T16) V tr: pha sau di mm chm xng chm, ngang mc vi cc huyt Thin dung, Thin tr. Gii phu: - Di da l b sau c c-n-chm, c gi u, c u di. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh ca dy thn kinh chm ln, nhnh ca thn kinh di chm. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha hoa mt, chng mt, tai ic,c gy cng. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn ,cu iu ngi 3-7 pht. 17. phong (T17)
l ci qut lm bng lng g, tng trng ci hoa tai c ngha l che

ch, phong l gi. C ngha: ting n gy ra bi gi. Huyt nm pha hm sau tai- ni c che ch khi gi. Huyt l giao hi huyt ca th Thiu dng Tam tiu v tc Thiu dng m. V tr: Huyt sau di tai, ch hm khi h mm, n vo c cm gic au. Gii phu: - Di da l trc b trc c c n chm, c trm hu, trm mng, trm li v c hai thn, trn cc c bc thang. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh ca m ri c su, nhnh dy thn kinh s no s IX v s XII, nhnh ca dy c 3, 4, 5. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha tai, ic tai, nng tai, quai b, lit mt.

154

Chm cu: Chm 1-1,5 thn song song vi ng tai ngoi cha cm ic, chm xuyn t phong n Gip xa cha lit mt kin c, chm xuyn t phong n bu cha bu gip hoc chm t phu thut bu gip, cu iu ngi 3-7 pht. 18. Kh mch (T18) V tr: sau tai, im 1/3 gia v di ng ni lin 2 huyt phong v Gic tn ngay sau mm chn xng chm. Gii phu: - Di da l ch c c-n chm, c gi u, c u di v c hai thn bm vo mm xng chm. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh m ri c su, nhnh dy thn kinh chm ln, dy thn kinh chm di v dy thn kinh s no s XII. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, tai, ic tai. Chm cu: Chm nghing kim 15 t 0,1 - 0,3 thn. 19. L tc (T19) V tr: sau tai, im 1/3 gia v di ng ni lin 2 huyt phong v Gic tn. Gii phu: - Di da l c tai sau, c chm, xng chm. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt v nhnh ca dy thn kinh chm ln. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, tai, ic tai. Chm cu: Chm xin 0,1-0,3 thn. 20. Gic tn (T20) V tr: u cht vnh tai khi gp vnh tai v n st vo chn tc. Gii phu: - Di da l c tai trn, c thi dng xng thi dng.

155

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt v nhnh ca dy thn kinh s no V. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u na bn, au mt , au rng, quai b. Chm cu: Chm xin 0,5 thn. 21. Nh mn (T21) V tr: L cng ca tai, huyt nm ngay trc l tai, ngay pha trc rnh trn bnh tai. Gii phu:- Di da l c tai trc, xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha ic cm, tai, vim tai gia, au rng, au khp hm. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn hoc c th chm xuyn t Nh mn n Thnh cung, ti Thnh hi. 22. Ha liu (T22) V tr: pha trc v trn huyt Nh mn, ngang trc vnh tai. Gii phu: - Di da l c tai trn, c thi dng xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, nhnh ca dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha tai, au u, nng u, cng hm rng. Chm cu: Chm xin 0,1- 0,3 thn, cu iu ngi 1- 3 pht. 23. Ty trc khng (T23) V tr: hm u ngoi cung lng my. Gii phu: - Di da l b ngoi c vng mi v phn bm vo da cung my ca c trn, xng trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, hoa mt, vim mng tip hp, mi mt nhy, git. 156

Chm cu: Chm xin 0,3 thn (hng mi kim ra pha ngoi thi dng), cng c th chm xuyn t huyt Thi dng ti Ty trc khng . Cu hi lng gi kinh th thiu dng Tam tiu I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15 Tr li Cu 1 2 3 Ni dung cu hi Kinh Tam tiu cn gi l kinh th Thi dng? M s ca kinh Tam tiu l T hoc X ? Kinh Tam tiu bt u t chn mng pha trong ca ngn nhn? 4 5 6 7 Kinh Tam tiu i dc mt sau trong xng tr? Kinh Tam tiu i qua nh mm khuu xng tr? Kinh Tam tiu i qua mt sau mm vai? vng c gy kinh Tam tiu i pha trc v ngoi kinh Tiu trng? 8 9 Kinh Tam tiu c cng tnh cht vi kinh m? Kinh Tam tiu tn cng ch lm sau di ca di tai? 10 Mt nhnh ca kinh Tam tiu qua hm trn n vo trong lin lc vi Tm bo v thuc tam tiu? 11 12 tai, nhc na u chn huyt trn kinh Tam tiu? Huyt Ngoi quan l huyt nguyn ca kinh Tam tiu? 13 Bnh v tai thng dng huyt ti ch l huyt T.17 v T.21? 14 mm vai khi dang tay thy 2 lm, lm pha trc l huyt Kin liu, lm sau l huyt Kin ngung? 15 Lit dy VII chm huyt phong? ng Sai

157

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinh Th thiu dng tam tiu t cu 16 -21 16. bn tay: Quan xung,.... Trung ch, Dng tr 17. cng tay: Ngoi quan,.... Chi cu, Tam dng lc 18. cnh tay: Thin tnh, Thanh lnh uyn,.... Du ni 19. vng vai gy: Kin liu, Thin d,....Ch mch 20. vng u mt: L tc, Gic tn,... Ho liu, Ty trc khng 21. in vo ch trng theo ng du huyt ca kinh Tam tiu: Quan xung => Dch mn ....=> Ngoi quan => Thin tnh III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 22- 30 22. Tng s huyt ca kinh Tam tiu l: A. 21 huyt B. 22 huyt C. 23 huyt D. 24 huyt

23. Huyt no di y l huyt Tnh ca kinh Tam tiu: A. Quan xung B. Huyt mn D Dng tr C Trung ph

24. Huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh Tam tiu: A. Dch mn B. Dng tr C. Ngoi quan D. Chi cu

25. Huyt no di y l huyt Khch ca kinh Tam tiu: A. Chi cu B. Hi tng C. Tam dng lc D. Thin dch

26. Huyt Chi cu nm chnh gia np ln c tay o ln: 158

A. 1 thn B. 2 thn

C. 3 thn D. 4 thn

27. Cc huyt ca kinh Tam tiu t mt xung khuu tay theo th t sau: A. Ty trc khng, Thin tnh, Nh mn, phong. B. Ty trc khng, phong, Thin tnh, Nh mn. C. Ty trc khng, Nh mn, phong, Thin tnh. D. Ty trc khng, Thin tnh, phong, Nh mn. 28. Cc huyt ca kinh tam tiu t khuu tay xung u ngn tay theo th t sau: A. Thin tnh, Ngoi quan, Dng tr, Quan xung. B. Ngoi quan, Thin tnh, Dng tr, Quan xung. C. Thin tnh, Ngoi quan, Quan xung, Dng tr. D. Thin tnh, T c, Hi tng, Tam dng lc. 29. Khi bnh nhn b gim thnh lc ngi ta thng chm nhng cp huyt no di y: A. Quan xung, phong B. Dng tr, phong C. Trung ch, phong D.Thin tnh, phong

30. Khi bnh nhn b gim thnh lc ngi ta chm huyt phong theo hng no di y: A. Song song hng ra ngoi C. Chm hng kim v pha mt

B. Chm hng kim xung pha di D. Chm hng kim v pha sau p n: 1D 11D 27C 2D 12S 28A 3S 13D 29C 4D 14D 30A 5D 15D 6D 22 C 7D 23A 8D 24B 9S 25A 10D 26C

16. Dch mn; 17. Hi tng; 18. Chiu lc; 19. phong; 20. Nh mn; 21. Trung ch

159

Bi 12 Kinh tc thiu dng m (G)

Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh th thi dng Tiu trng. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Bt u i t ui mt ngoi, ln gc u xung sau tai, theo c i di li cu chm xung vai, vo h trn n, xung ngc, qua c honh cch lin lc vi tng Can, vo ph m, qua sn i vo pha xng mu, ri i qua vng mu chuyn ln xng i, i dc mt ngoi i v cng chn ti mt c ngoi, tn cng b ngoi ngn chn th t (m ngn t) v tip hp vi kinh tc quyt m can. II. V tr, tc dng ca huyt: 1. ng t liu (G1) Liu l khe h - ng t l con ngi. L giao hi huyt ca th Thi dng, th tc Thiu dng. V tr: Huyt pha bn ngoi ca mt, ni khe h xng, cch ui mt 1/2 thn. Gii phu: - Di da l b ngoi v cc b ph ca c vng mi, c thi dng, ch tip khp ca xng g m, xng trn v xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt v nhnh ca dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha nhc u, lit mt, au mt, teo gai th, vim th thn kinh, lit thn kinh VII, chy nc mt. Chm cu: Chm xin 0,2 - 0,3 thn, cu iu ngi 3 pht.

160

Hnh 12.1: Kinh tc thiu dng m 2. Thnh hi (G2) V tr: Ch trng ngang trc trn np y tai pha trn huyt Thnh cung. Khi h ming, huyt b sau li cu ca ngnh ln xng hm di. Gii phu: - Di da l b sau tuyn mang tai, b di mm tip xng thi dng, sau li cu xng hm di. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha tai, tai ic, au rng. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3 pht. 3. Thng quan (G3) 161

V tr: ngoi tai, trn b cong g m, ch lm ngay trn huyt H quan. Gii phu:- Di da l c tai trn, c thi dng, xng thi dng ch b trn mm tip. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, nhnh dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, tai ic,tai ,au rng, lit thn kinh VII. Chm cu: Chm thng 0,3 thn, khng nn chm su, cu iu ngi 3 pht. 4. Hm ym (G4) V tr: u tc mai ln, huyt im gia ca na trn ng ni huyt u duy vi huyt Khc tn. Gii phu:- Di da l c tai trn, c thi dng, xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, nhnh dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au na u, hoa mt,au khe ngoi ca hc mt. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn(hng kim ra pha ngoi). 5. Huyn l (G5) V tr: gia ng ni t huyt u duy v huyt Khc tn. Gii phu: - Di da l c tai trn, c thi dng, xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, nhnh dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au na u, au khe ngoi ca mt. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, hng kim ra pha sau.

6. Huyn l (G6) V tr: im gia ng ni 2 huyt Huyn l v Khc tn. Gii phu: - Di da l c tai trn, c thi dng, xng thi dng.

162

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, nhnh dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha h huyt Huyn l. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3 pht. 7. Khc tn (G7) Hi ca kinh Thiu dng v kinh Thi dng chn V tr: trc trn vai, trc huyt Gic tn 1 khot ngn tay. Gii phu: - Di da l c tai trn, c thi dng, xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, nhnh dy thn kinh s no s V. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au thi dng, sng m, hm, cng hm. Chm cu: Chm 0,2 - 0,3 thn, hng mi kim ra sau, cu iu ngi 3 pht. 8. Sut cc (G8). Sut l thng lnh, cc l thung lng (hm). Huyt Sut cc l ni thng lnh kh huyt. V tr: Huyt pha trn tai, ch hm 1,5 thn trong chn tc hoc t nh tai ln pha chn tc 1 thn. Gii phu: - Di da l c tai trn, c thi dng, xng thi dng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt, dy s no s V. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au na u, chng mt, hoa mt, an thn, tinh thn, say ru, cai thuc l. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 9. Thin xung (G9) V tr: pha sau v trn vnh tai, vo trong chn tc 2 thn pha sau huyt Sut cc 0,5 thn. Gii phu: - Di da l c tai trn, xng thi dng. 163

- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, sng(Nhim khun) rng li, thao cung. Chm cu: Chm 0,3 thn. 10. Ph bch (G10) V tr: sau tai, pha trn v sau chm. Gii phu: - Di da l xng thi dng - Da vng huyt chi phi bi tit on C2. Tc dng: Cha au na u, tai,ic tai c nng. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 11. Khiu m (G11) V tr: pha sau v trn chm, trn ng ni lin cc huyt ph bch v hon ct. Gii phu: - Di da l c tai sau, c chm, ng khp xng thi dng chm. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt v nhnh ca dy thn kinh chm ln. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, tai , tai ic. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 12. Hon ct (G12) V tr: trong ch lm di v sau chm. Gii phu: - Di da l c c-n-chm, c gi u, c u di, c trm mng, c trm-li, c trm-hu v c hai thn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh c 2, nhnh dy thn kinh chm ln, nhnh dy thn kinh di chm, cc nhnh ca dy thn kinh s no s XII, s IX v s VII. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u cng gy, vim sng m,rng li, lit VII. 164

Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn, hng mi kim xung di, cu iu ngi 3-5 pht. 13. Bn thn (G13) Hi ca kinh Thiu dng chn v mch Dng duy. V tr: Ngang pha ngoi huyt Thn nh 3 thn, trong huyt u duy 1,5 thn. Gii phu: - Di da l ch c trn dnh vo cn s, xng trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh mt. - Da vng huyt c chi phi bi thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, hoa mt, in, kinh phong. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, hng kim ra pha sau, cu iu ngi 3-5 pht. 14. Dng bch (G14) Dng l trc, trn, ngoi. Bch l trng hoc sng. Huyt l huyt Hp ca tc Thiu dng, tc Dng minh vi mch Dng duy, c tc dng lm sng mt v nm trc trn nn gi l dng bch. V tr: T chnh gia mt thng ln pha trn lng my 1 thn. Gii phu: - Di da l c trn, xng trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Chc nhc trn, gim hoc mt th lc, au thn kinh V, lon th, song th (phi hp vi huyt Ngc chm), lit mt. Chm cu: Chm nghing kim t 0,5 - 0,8 thn hoc c th chm xuyn t Ng bch n Ng hu, cu iu ngi 3 -7 pht. 15. u lm khp (G15) Lm c ngha l trn xung, khp l nc mt. Lm khp l nc mt ri t trn xung. L huyt Hi ca tc Thiu dng, tc Thi dng v mch Dng duy.

165

V tr: Huyt trn chn tc trn khong 1/2 thn, thng t con ngi ln. Huyt trn u nn gi l u lm khp, phn bit vi Tc lm khp di chn (G41). Gii phu: - Di da l ch c trn dnh vo cn s, xng trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mt. - Da vng huyt c chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au nhc u, vim au mt, chy nc mt, vim mi xoang, ng kinh. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 16. Mc song (G16) V tr: T huyt u lm khp o ra sau 1,5 thn, trn ng ni huyt u lm khp vi huyt Phong tr. Gii phu:- Di da l cn s, ng khp trn nh. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V Tc dng: Cha au na u, au mt, , hoa mt. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn(hng mi kim ra sau), cu iu ngi 3-5 pht. 17. Chnh doanh (G17) V tr: T huyt Mc song o ra sau 1,5 thn, trn ng ni lin huyt u lm khp vi huyt Phong tr. Gii phu: - Di da l cn s, xng nh s - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V Tc dng: Cha au na u, au h mt. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 18. Tha linh (G18) Tha l nng , gi. Linh l tinh thn, tinh kh. Tha linh l Tha nhn linh kh ca tri. L huyt Hi ca tc Thiu dng v mch Dng duy.

166

V tr: Huyt sau huyt u lm khp 4,5 thn, trn nh u, bn huyt Thng thin. Gii phu:- Di da l cn s, xng nh s. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, au mt, kh th, lit na ngi, ng kinh. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn(hng mi kim ra sau), cu iu ngi 3-5 pht. 19. No khng (G19) V tr: Huyt pha ngoi chm. t huyt Phong tr thng nn ngang vi huyt no h. Gii phu: - Di da l ch c chm, c gi u v c thang bm vo ng cong chm trn ca xng chm. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh ca dy thn kinh c 2, nhnh ca dy thn kinh chm ln, v nhnh ca thn kinh di chm. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, vo c, au vai gy. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn hoc c th chm xuyn t No khng ti Phong ph, cu iu ngi 3-5 pht. 20. Phong tr (G20) Phong tr - Phong l gi l ngoi nhn gy bnh, tr l ch hm. L huyt Hp ca th tc Thiu dng v mch Dng duy. V tr: Huyt Phong tr ch hm do b trong c c n chm v b ngoi c thang bm vo y hp s to nn. Gii phu: - Di da l gc to bi c thang v c c n chm, y l c gi u v c u di, y hp s. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh C2, nhnh ca dy thn kinh chm ln v nhnh ca dy thn kinh di chm. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C3.

167

Tc dng: Cha au u, mt ng, cng gy, gim th lc, hoa mt, huyt p cao, ng kinh, lit na ngi, bnh no. Chm cu: Chm 1 - 1,5 thn, hng mi kim v pha nhn cu bn i din cha bnh thng thng trong chm t phu thut cng nh gim th lc do teo gai th, chm t phu thut mt ngi ta chm huyt Phong tr hng v y mt cng bn chm t 1,5 - 2 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 21. Kin tnh (G21) V tr: trn vai nm gia ng ni t i thy n nh vai. Gii phu: - Di da l c thang, c trn sng v c gc. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, nhnh ca dy thn kinh c 2, nhnh ca dy thn kinh chm ln, v nhnh ca dy thn kinh trn vai. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C4 Tc dng: Cha au vai, gy, cnh tay t lit, t khng nhc ln c, kh , vim tuyn v. Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,5 thn hoc c th chm xuyn t Kin tnh n Nh can, cu iu ngi 3-7 pht. 22. Uyn dch (G22) V tr: Cch np nhn ca nch 3 thn, ngay trn ng nch, ct khe lin sn 4. Gii phu: - Di da l b trong c lng to, c rng ca to, cc c gian sn 4, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca m ri thn kinh nch v dy thn kinh gian sn 4. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D4 Tc dng: Cha au lin sn, sng h nch, au vai cnh tay. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn. 23. Trip cn (G23) V tr: trc huyt Uyn dch 1 thn, ngay gia khe lm xng sn th 4.

168

Gii phu: - Di da l ch bm ca c rng ca to, b di c ngc to cc c gian sn 4, phi. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca m ri thn kinh nch v dy thn kinh gian sn 4. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D4. Tc dng: Cha au lin sn, ngc sn y tc, hen xuyn. Chm cu: Chm xin 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 24. Nht nguyt (G24) Huyt M ca m V tr: Huyt lin sn 7, thng ng nm v(di huyt K mn 1,5 thn) Gii phu: - Di da l ch tip ni phn tht v phn cn ca c cho to ca bng, cc c gian sn 7, bn phi l gan, bn tri l da dy. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh gian sn 7. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D7 hay D8. Tc dng: Cha au mng sn, chua, vng da, nn nc. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn pha trn ca xng sn 8, cu iu ngi 3-7 pht. 25. Kinh mn (G25) Huyt M ca Thn V tr: Huyt u cht xng sn ct 12(pha sau lng, nm sp ly huyt). Gii phu: - Di da l c cho to ca bng, c cho b ca bng, c ngang bng, mc ngang, phc mc, i trng hoc thn. - Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D11. Tc dng: Cha si bng, y bng, a chy, au mng sn. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 26. i mch (G26) L huyt Hi ca kinh Thiu dng chn v mch i.

169

V tr: K 1 ng thng ng qua u xng sn ct 11 v ng ngang qua rn. Huyt im gp nhau ca hai ng ny. Gii phu: - Di da l c cho to ca bng, c cho b ca bng, c ngang bng, mc ngang, phc mc, i trng hoc thn. - Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng sinh dc. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D11. Tc dng: Cha au mng sn, au lng, kh h, kinh nguyt khng u, thot v. Chm cu: Chm thng 1- 1,5 thn c th chm t i mch n Quan nguyn iu tr bnh bo ph. i mch cng l huyt ng m phu thut gan mt, cu iu ngi 3-7 pht. 27. Ng xu (G27) V tr: bn bng, pha trc gai chu trc trn, ch ngang rn xung 3 thn. Gii phu: - Di da l c cho to ca bng, c cho b ca bng, c ngang bng, mc ngang, phc mc, i trng. - Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D12. Tc dng: Cha ri lon kinh nguyt, ra nhiu kh h, vim mng tinh hon, au ngang lng v cnh sn. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 3-7 pht. 28. Duy o (G28) V tr: pha di trc gai chu trc trn, trc huyt Ng xu xung 0,5 thn. Gii phu: - Di da l b di cc c cho to ca bng cho b ca bng c ngang bng, mc ngang, phc mc, i trng.

170

- Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D12. Tc dng: Cha au ngang tht lng, hng,au bng di, sa d con, ra kh h. Chm cu: Chm 0,5 -1 thn Cu iu ngi 5-10 pht. 29. C liu (G29) L huyt Hi ca kinh Thiu dng chn v mch Dng kiu. V tr: Ni gai chu trc trn vi im cao nht ca mu chuyn ln ca xng i, huyt im gia ca ng ny. Gii phu: - Di da l c mng nh, c mng b. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh mng trn. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L1, L2. Tc dng: Cha au hng, au tht lng lan vo bng di, lit chn, yu chn, au chn. Chm cu: Chm xin 0,5-1 thn, cu iu ngi 5-10 pht. 30. Hon khiu (G30) Hon l vng trn, khiu l nhy. V tr: Huyt im ni 1/3 ngoi v 2/3 trong ca ng ni gia im cao nht ca mu chuyn ln v khe xng cng (mm gai t sng cng S4). Gii phu: - Di da l c mng to, b di c thp, b trn c sinh i trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mng trn, dy thn kinh mng di v cc nhnh ca m ri thn kinh cng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha au khp hng, au thn kinh to, lit 1/2 ngi, au lng hng. Chm cu: Chm 1,5 - 2,5 thn, cu iu ngi 5-10 pht. 31. Phong th (G31)

171

V tr: m ngoi i, bnh nhn ng thng, bung tay st i, tn cng ngn gia l huyt(trn np khoeo 7 thn). Gii phu: - Di da l b sau cn i v c rng ngoi b trc c hai u i, c rng gia, xng i. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh trn mng cc nhnh dy thn kinh i v nhnh dy thn kinh hng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha lit na ngi, lit chi di, l nga khp ngi, au thn kinh hng to. Chm cu: Chm thng 0,7 - 1,2 thn hoc c th chm t Phong th n Dng quan, cu iu ngi 5 - 10 pht. 32. Trung c (G32) V tr: m ngoi bp i, di huyt Phong th 2 thn(trn np khoeo 5 thn) Gii phu: - Di da l b sau cn i v c rng ngoi b trc c hai u i, c rng gia, xng i. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh trn mng cc nhnh dy thn kinh i v nhnh dy thn kinh hng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha lit chi di, lit na ngi. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 5-7 pht. 33. Dng quan (G33) Tt l u gi, quan l khp. V tr: Huyt Tt dng quan mt ngoi khp xng u gi, lch ra ngoi, trn huyt Dng lng tuyn 3 thn. Gii phu: - Di da l b ngoi cn i v c rng ngoi b ngoi b trc gn c nh u i, c rng gia, u di xng i. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh mng trn, cc nhnh dy thn kinh i v nhnh ca dy thn kinh hng.

172

- Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha sng u gi, lit chn, teo c chn, au thn kinh hng. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn. 34. Dng lng tuyn (G34) Hp thuc Th Dng l mt ngoi, lng l g i (u xng mc), tuyn l sui. Hi huyt ca Cn, Hp huyt thuc Th. V tr: Huyt di u gi 1 thn, ch lm pha ngoi ng chn. Gii phu: - Di da l khe gia c mc bn di v c dui chung cc ngn chn, pha trc v trong u trn xng mc. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh c da v dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha h cn mch, mnh gn ct, lit chi di, vim khp gi, au thn kinh hng, t nhc mi chn. Chm cu: Chm thng 1 - 1,2 thn hoc c th chm xuyn t Dng lng tuyn n Huyn chung bng kim 20 cm, cu iu ngi 5 - 7 pht. 35. Dng giao (G35) V tr: Ly pha trn mt c ngoi 7 thn, gn b sau xng mc, trong khe c mc bn di v c mc bn ngn. Gii phu:- Di da l khe gia c mc bn di v c mc bn ngn xng mc. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c da. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha ngc sn y tc, au khp gi, lit chi di. Chm cu: Chm thng 0,5-0,8 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 36. Ngoi khu (G36) Huyt Khch V tr: T huyt Dng giao o ra sau ngoi 1 khot ngn tay. Gii phu: - Di da l khe gia cc c mc bn di v c dp, xng mc. Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh c - da, v dy thn kinh chy sau.

173

- Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha au vai gy, au ngc sn. Chm cu: Chm 0,5-0,8 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 37. Quang minh (G37) Huyt lc V tr: trn mt c ngoi 5 thn, ngay b trc xng mc, gia cc c dui ngn chn ci v c mc bn ngn. Gii phu:- Di da l khe gia c rui chung cc ngn chn v c mc bn ngn, b trc xng mc. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy trc v nhnh dy thn kinh c-da cng chn. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha lit chi di, au khp gi, au mt, qung g, vim tuyn v. Chm cu: Chm thng 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 38. Dng ph (G38) Huyt kinh thuc Ho V tr: T li mt c ngoi o ln 4 thn, trn ng t mt c ngoi n huyt Dng lng tuyn. Gii phu:- Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh c-da. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha au na u, au vai au gy, au thn kinh ta, au lin sn, st rt, lao hch. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 39. Huyn chung (G39) Huyt Hi thuc Thu Huyn l treo l lng, chung l chung nh, l treo chung (tr con eo vng c chung trn mt c). V tr: trn mt c ngoi chn 3 thn. Gii phu: - Di da l khe gia c mc bn ngn vi b trc xng mc. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh c b. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L5.

174

Tc dng: Cha au cng chn, au khp gi, au lng, lit na ngi, vo c, au hng, chy mu mi. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn hoc c th chm xuyn t Huyn chung sang Tam giao. Cu iu ngi 3 - 7 pht, cu bng mi ngi 3 - 7 pht. 40. Khu kh (G40) Huyt Nguyn V tr: di mt c ngoi chn, ch lm khe xng pha trc mt c, cch huyt Lm khp 3 thn. Gii phu: - Di da l c dui ngn cc ngn chn, b sau ngoi c mc trc, khe khp xng hp - thuyn - chm 3. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha sng au khp c chn, au cng chn, au gi, au hng, au sn ngc, vo c, mt c mng. Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 41. Tc lm khp (G41) Huyt Du thuc Mc V tr: ch lm sau t th nht ca ngn th 4 v pha ngn t, cch huyt Hip kh 1,5 thn. Gii phu: - Di da l b ngoi gn dui ngn 5 ca c dui chung cc ngn chn, c gian ct mu chn, khe gia cc u sau ca cc xng bn chn 4 v 5. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc v nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha sng au bn chn, au tc cnh sn, sng v, g nch, hoa mt, au mt, au u. Chm cu: Chm 0,2 - 0,3 thn. 42. a ng hi (G42)

175

V tr: ch lm sau t th nht ca ngn th 4 v pha ngn t cch huyt Hip kh 1 thn. Gii phu:- Di da l khe gia gn dui ngn 4 v 5 ca c dui di cc ngn chn, c gian ct mu chn, khe gia cc u trc ca cc xng bn chn 4 v 5. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc v nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha sng, au mu bn chn, au mt , sng nch, sng v. Chm cu: Chm thng 0,3 - 0,4 thn hoc chm xuyn t Tc lm khp n Hp kh. 43. Hip kh (B43) Huyt Hunh thuc Thu V tr: T k ngn 4 v 5 o ln na thn. Gii phu:- Di da l khe gia cc gn rui ngn 4 v 5 ca c rui di, cc ngn chn, gn rui ngn 4 ca c rui ngn cc ngn chn, c gian ct mu chn, khe gia cc t mt ca cc xng ngn chn 4 v 5. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh chy trc v nhnh ca dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1. Tc dng: Cha nhc u, au mt, tai, au mng sn, st cao. Chm cu: Chm 0,2 - 0,3 thn hoc chm xuyn t Hip kh n Tc lm khp. 44. Tc khiu m (B44) huyt Tnh thuc Kim V tr: Cch 2mm gc ngoi mng chn 4. Gii phu:- Di da l xng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S1 Tc dng: Cha nhc mt bn u, tai, hoa mt, au lin sn, st cao. Chm cu: Chm 0,1 - 0,3 thn, cu iu ngi 2 - 3 pht.

176

Cu hi lng gi Kinh tc thiu dng m I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15

Tr li Cu 1 2 3 4 Ni dung cu hi Kinh m bt u i t b ngoi ca hc mt? Kinh m c cng tnh cht vi kinh tiu trng? Huyt c m s G.1 l huyt tnh ca kinh m? Kinh m vng i li 3 ln vng thi dng chm? 5 6 Kinh m ni tip vi kinh Can ti tng Can? Chng hn nhit vng lai chn dng huyt trn kinh m? 7 8 9 10 Huyt G.34 l huyt hi ca cn ? Huyt G.20 l huyt Phong tr ? au u nhiu vng gy thuc phm vi kinh m? ct cn au si mt ngi ta thng dng huyt Nht nguyt trn kinh m? 11 Huyt Hon khiu cha au dy thn kinh hng phi dng kim di 8-10 cm? 12 Xc nh huyt Hon khiu: huyt im ni 1/3 ngoi vi 2/3 trong trn ng ni gia h chuyn ln gai chu trc trn vi gai t sng cng 4? 13 14 15 Chm huyt Quang minh cha vim tc tuyn sa? Lit dy VII khng chn huyt no trn kinh m? Cha chng au na u chn cc huyt trn kinh m? ng Sai

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinh m: 177

16. Huyt vng u mt: ng t liu,... Thng quan 17. Huyt vng bn ca u: Khc tn,... Thin xung 18. Huyt vng vai gy: Phong tr,.... Uyn dch 19. Huyt vng bng: Nht nguyt,.... i mch 20. Huyt vng cng chn: Dng lng tuyn,.... Ngoi khu 21. Huyt vng cng chn: Ngoi khu, Quang minh, Dng ph,.... Khu h 22. Huyt vng bn chn: Tc lm khp, ... Hip kh, Tc thiu m III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 23- 40 23. Tng s huyt ca kinh m l: A. 42 huyt B. 43 huyt 24. Huyt ng t liu cch ui mt A. 0,2 thn B. 0,3 thn C. 0,5 thn D. 0,7 thn C. 44 huyt D. 45 huyt

25. Huyt Xut cc t nh ca vnh tai ln: A. 0,5 thn B. 1 thn 26. Huyt Kin tnh nm : A. u trong ca b vai vai B. 1/3 u trong ca b vai D. u chp ngoi ca b vai 178 C. Chnh gia u trong ca b C. 1,5 thn D. 2 thn

27. Huyt Nht nguyt nm : A. Giao im gia ng nm v v b trn xng sn 5 B. Giao im gia ng nm v v b trn xng sn 6 C. Giao im gia ng nm v v b trn xng sn 7 D. Giao im gia ng nm v v b trn xng sn 8 28. Huyt i mch nm : A. Giao im ca ng ngang qua rn v u chp t do ca xng sn 11 B. Giao im ca ng ngang qua rn v u chp t do ca xng sn 12 C. Giao im ca ng ngang qua rn v dc qua nm v D. Giao im ca ng ngang qua rn v dc qua ng nch trc 29. Huyt Tht dng quan nm : A. T huyt Dng lng tuyn o ln 3 thn B. T huyt Dng lng tuyn o ln 4 thn C. T huyt Dng lng tuyn o ln 5 thn D. T huyt Dng lng tuyn o ln 6 thn 30. Ngi ta c th chm xuyn t huyt Dng lng tuyn ti huyt Huyn chung thng dng kim: A. 20cm B. 25cm 31. Huyt Quang minh nm : A. T mt c ngoi o ln 4 thn st vi b trc ca xng Mc B. T mt c ngoi o ln 5 thn st vi b trc ca xng Mc C. T mt c ngoi o ln 6 thn st vi b trc ca xng Mc D. T mt c ngoi o ln 7 thn st vi b trc ca xng Mc 32. Huyt Khu kh nm ch lm: A. Trc mt c trong C. Gia di mt c trong C. 30cm D. 35cm

179

B. Sau mt c trong trong 33. Huyt Tc lm khp nm : A. K ngn 4-5 o ln 1 thn B. K ngn 4-5 o ln 1,5 thn 34. Huyt Hip kh nm : A. K ngn 4-5 o ln 0,2 thn B. K ngn 4-5 o ln 0,3 thn

D.Trc di ngoi mt c

C. K ngn 4-5 o ln 2 thn D. K ngn 4-5 o ln 2,5 thn

C. K ngn 4-5 o ln 0,4 thn D. K ngn 4-5 o ln 0,5 thn

35. Huyt no i y l huyt Hunh ca kinh m A. Tc khiu m B. Hip kh C. a ng hi D. Tc lm khp

36. Huyt no di y l huyt Nguyn ca kinh m: A. Tc lm khp B. Khu kh 37. Kinh m c tc dng iu tr: A. iu tr ph thng, au xng khp, tai, ri lon sinh dc. B. au thn kinh ta, lit chi di, au na u. C. Cm mo, st cao, i ra mu, lit dng. D. au lng, au vai gy, au d dy. 38. Cc huyt ca kinh m t vng mng xung u ngn chn theo th t sau: A. Hon khiu, Phong th, Dng lng tuyn, Quang minh, Huyn chung, Tc khiu m. B. Hon khiu, Quang minh, Phong th, Dng lng tuyn, Huyn chung, Tc khiu m. C. Hon khiu, Tc khiu m, Phong th, Dng lng tuyn, Quang minh, Huyn chung. D. Hon khiu, Phong th, Tc khiu m, Dng lng tuyn, Quang minh, Huyn chung. 180 C. Quang minh D. Dng lng tuyn

39. Theo ng du huyt huyt Hp ca kinh m thuc hnh no di y: A. Mc B. Ho C. Th D. Kim

40. th cn ngi ta thng chm huyt no di y: A. Tc lm khp B. Khu kh p n: 1D 11D 28A 38A 2S 12D 29A 39C 3S 13D 30A 40D 4S 14S 31B 5D 15D 32D 6D 23C 33C 7D 24C 34D 8D 25C 35B 9D 26C 36B 10D 27C 37B C. Huyn chung D. Dng lng tuyn

16. Thnh hi; 17. Sut cc; 18. Kin tnh; 19. Kinh mn; 20. Dng giao; 21. Huyn chung; 22. a ng hi

181

Bi 13 kinh tc Quyt m Can (Liv) Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca kinh m can. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. ng tun hnh: Bt u t ngn chn ci, di gia ngn chn ci v ngn th hai, qua mu bn chn ln pha trc mt c trong 1 thn, ln ch trn mt trong 8 thn i vo khoe chn, qua mt trong i v b phn sinh dc, ln pha trn bng di, cng vi kinh V vo tng Can lin lc vi Ph m, qua honh cch tn ra sn, i ln sau yt hu, v xng hm ni vi mt, ra trn v giao hi vi c mch nh u. T mt c mt nhnh i xung vng trong mi. Li c mt nhnh na sau khi qua tng can c honh cch th khi tip hp vi kinh Th thi m ph. II. V tr, tc dng ca huyt: 1. i n (Liv1) Tnh thuc Mc V tr: Cch 2mm gc ngoi chn mng nhn ci. Gii phu:- Di da l ch bm ca gn c rui di ring ngn ci vo xng t 2 ngn ci. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha au v c nc mo tnh hon, i ra mu, i dm, to bn. Chm cu: Chm 0,1 thn, cu mi ngi 3-5 pht, cu iu ngi 5-7 pht.

182

Hnh 13.1: Kinh tc quyt m Can

2. Hnh gian (Liv2) Hunh thuc Ho Hnh l i ngang, gian l gia. L huyt Vinh (doanh), huyt Ha ca kinh Can. V tr: Huyt mu bn chn ti im u ca k ngn chn 1 v ngn chn 2. Gii phu:- Di da l khe gia cc gn dui ngn 1 v ngn 2, c gian ct mu bn chn v khe t 1 ca xng ngn chn ci v ngn 2. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh chy trc v chy sau. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha t Can ha, cha huyt p cao, au u do can ha vng, kinh git, co qup chn tay, mt, au sn ngc, qung g (phi hp vi Phong tr), mt ng (phi hp vi Bch hi, Thn mn, Ni quan).

183

Chm cu: Chm 0,5 thn. Cu iu ngi 3-5 pht. 3. Thi xung (Liv3) Du, Nguyn thuc Th Thi c ngha l qu ln, thi l biu tng nhng huyt Nguyn ca cc kinh m chn. Xung l pht ln, y mnh ln. Gi tn l huyt Thi xung v ch kinh Thn v mch Xung hp li m mnh ln. L nguyn huyt ca Can, l Du huyt thuc Th. V tr: T huyt Hnh gian i ln 1,5 thn l huyt Thi xung. Gii phu: - Di huyt l c dui di ring ngn 1, c dui ngn cc ngn chn, c gian ct mu chn, khe gia 2 xng bn chn 1 v 2. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh chy trc v chy sau. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha hoa mt chng mt, au gan, au mng sn, huyt p cao, au nhc bn chn ng chn, kinh nguyt khng u. Chm cu: Chm 0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 4. Trung phong (Liv4) Kinh thuc Kim V tr: T gia c chn o vo bn trong 1 thn bn trong gn c dui ring ngn ci. Gii phu:- Di da l b trong gn c chy trc, khe khp ca xng sn v xng gt. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L5. Tc dng: Cha au bng kinh, di tinh, i dm, b i, au vng tinh hon. Chm cu: Chm 0,3 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 5. Li cu (Liv5) Huyt lc V tr: T li cao mt c trong xng chy o ln 5 thn, huyt st b sau xng chy. Gii phu:- Di da l mt trc trong ca xng chy. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L4.

184

Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, b tiu tin, au vng tinh hon, au bng vng h v. Chm cu: Chm 0,5 - 0,8 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht. 6. Trung (Liv6) Huyt Khch Trung c ngha l gia ni hi, ni kh v huyt v L huyt Khch ca kinh Can, l ni m v Dng cng t li. V tr: Huyt pha trn t nh mt c chn trong ln 7 thn, cch b xng chy 1 khot ngn tay. Gii phu:- Di huyt l c dp v b trong xng chy. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L4. Tc dng: Cha rong kinh, kinh nguyt khng u, t lit chn tay, thng kinh (kt hp vi Tam m giao, Quan nguyn), vim gan. Chm cu: Chm 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 7. Tt quan (Liv7) V tr: m di mu trong xng chy, ch u m trn c mc bn di, pha sau huyt m lng tuyn 1 thn. Gii phu:- Di da phn trn c sinh i trong, c kheo, cho bm ca gn c bn mc vo mt sau xng chy. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh chy sau v nhnh ca dy thn kinh hng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha au khp gi. Chm cu: Chm thng 0,4 - 0,6 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 8. Khc tuyn (Liv8) huyt Hp thuc Thy Khc l hnh cong, tuyn l sui. Huyt nm ch lm b trong khuu chn, di li cu trong xng i. V tr: Co chn 90, huyt u trong np gp khoeo. Gii phu:- Di huyt l khe gn c bn mc v gn c thng trong, u trn c sinh i trong, khe khp khoeo. 185

- Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh hng khoeo to v dy thn kinh chy sau. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha vim u gi, au mt trong i, vim thn, di tinh, lit dng (phi hp vi Nhin cc), au sa t cung (phi hp vi Chiu hi, Thi kh). Chm cu: Chm 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 3 - 7 pht. 9. m bao (Liv 9) Huyt nm gia kinh Thn v kinh T. Kinh Can c lin quan vi t cung qua huyt ny.
V tr: pha trong i t huyt Khc tuyn o ln 4 thn, gia khe c may

v c thng trong. Gii phu:- Di huyt l khe gia c may v c thng trong, c khp i ln, c rng trong, mt trong xng i. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh i v cc nhnh ca dy thn kinh bt. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L3. Tc dng: Cha vim c i trong, au vim t cung, y bng. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 10. Ng l (Liv10) V tr: huyt Xung kh xung 3 thn, ngay b ngoi c khp i. Gii phu: - Di da l khe gia c lc v c khp nh, c khp b v cc c bt. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh bt. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha y bng di, tiu tin khng u. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 11. m lim (Liv11) V tr: huyt Xung kh xung 2 thn, ngay b ngoi c khp di.

186

Gii phu: - Di da l khe gia c lc v c khp nh, c khp b v cc c bt. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh bt. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, au dy thn kinh i. Chm cu: Chm thng 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 12. Cp mch (Liv12) Cp mch l ng thng thng ca kh huyt. V tr: Huyt nm trn np ln bn, di cung i, trn v ngoi huyt Kh xung 1/2 thn, ngoi mch Nhm 2,5 thn. Gii phu: - Di huyt l cung i fallope, khe c lc, c khp nh, c khp b v c bt. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh bt. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L2. Tc dng: Cha sa t cung, au ngc hnh, au m h, suy sinh dc. Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 13. Chng mn (Liv 13) Huyt M ca T, huyt Hi ca Tng Chng mn l ca cc kinh giao nhau ra vo, l M huyt ca T, Hi huyt ca tng, hi huyt ca tc Thiu dng, tc Quyt m. V tr: ngang rn ra gp u t do ca xng sn ct s XI. Gii phu:- Di huyt l c cho to v c cho b, c ngang bng, mc ngang, u xng sn 11, phc mc, b di gan hay lch, i trng ln hoc xung. - Thn kinh vn ng c l 6 dy thn kinh gian sn di cng v dy thn kinh bng-sinh dc. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha bnh ca Can, m, T, au sn, au bng, y bng. Chm cu: Chm nghing kim t 0,8 - 1 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 14. K mn (Liv14) Huyt M ca Can

187

V tr: Trn ng v ct lin sn 7. Gii phu: - Di da l c cho to ca bng, cc c gian sn 6, gan bn phi v lch bn tri. - Thn kinh vn ng c l dy thn kinh gian sn 6. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D6. Tc dng: Cha au ngc sn, y bng, chng bng, nn nc. Chm cu: Chm xin 0,3 thn, cu iu ngi 3-5 pht.

Cu hi lng gi Kinh tc quyt m cn

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Kinh Can l kinh cui cng ca vng tun hon 12 kinh chnh? 2 Kinh Can tip ni vi kinh m huyt ( Tc khiu m ) G.44, huyt tn cng kinh m? 3 Kinh Can c nhnh ln nh u lin h vi mch c? 4 5 6 Kinh Can l kinh ng kh vi kinh m? Kinh Can bt u t huyt Hnh gian? Vng bn chn c chn kinh Can i pha trc kinh T? 7 8 9 10 11 Vng gi v i kinh Can i pha sau kinh T? Kinh Can c nhnh i ti mt v mi? au vng mng sn dng huyt trn kinh Can? Huyt nguyn ca kinh Can l huyt Hnh gian? Huyt Thi xung t k ngn chn I v II o ln 0,5 thn? ng Sai

188

12 13 14 15

Bnh tng huyt p dng huyt trn kinh Can? au mt dng huyt trn kinh Can? Bnh tiu ng dng huyt trn kinh Can? au bng kinh khng dng huyt no trn kinh Can?

II. in vo ch trng theo th t huyt ca kinh Can t cu 16-20 16. Kinh Can bt u t Huyt ..... 17. Kinh Can kt thc ti huyt .... 18. in cc huyt theo th t ca kinh Can bn chn: i ,.... Thi xung. 19. cng chn: Li cu Trung - .... Khc tuyn 20. vng bng ngc Cp mch - ..... K mn III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30 21. Huyt Thi xung nm : A. K chn ngn 1- 2 o ln 0,5 thn B. K chn ngn 1- 2 o ln 1 thn C. K chn ngn 1- 2 o ln 1,5 thn D. K chn ngn 1- 2 o ln 2 thn 22. Huyt m lim nm bn cung i: A. St b ngoi hch Qun trng B. T b ngoi hch Qun trng o ngang ra 0,5 thn C. T b ngoi hch Qun trng o ngang ra 1 thn D. T b ngoi hch Qun trng o ngang ra 1,5 thn 23. Huyt Chiu mn nm :

189

A. Giao im ca ng ngang qua u chp t do ca xng sn 11 v dc qua nm v B. Giao im ca ng ngang qua u chp t do ca xng sn 11 v dc qua ng nch trc C. Giao im ca ng ngang qua u chp t do ca xng sn 11 v dc qua ng nch gia D. Giao im ca ng ngang qua u chp t do ca xng sn 11 v dc qua ng nch sau 24. Huyt K mn nm : A. Giao im ca ng dc qua nm v v ngang qua b trn xng sn 5 B. Giao im ca ng dc qua nm v v ngang qua b trn xng sn 6 C. Giao im ca ng dc qua nm v v ngang qua b trn xng sn 7 D. Giao im ca ng dc qua nm v v ngang qua b trn xng sn 8 25. Khi chm Huyt K mn th chm nghing kim: A. Gia khoang lin sn ca khoang lin sn B. B trn ca xng sn trc ca khoang lin sn C. B di ca xng sn trc ca khoang lin sn D. B trn ca xng sn tip theo ca khoang lin sn 26. Cc huyt ca kinh Can theo th t sau: A. Hnh gian, Thi xung, i n, K mn, Khc tuyn, Chng mn. B. i n, Hnh gian, Thi xung, Khc tuyn, Chng mn, K mn. C. Thi xung, Hnh gian, i n, K mn, Chng mn, Khc tuyn. D. i n, Thi xung, Hnh gian, Hng mn, Khc tuyn, K mn. 27. Kinh Can c tc dng iu tr cc bnh: A. Thp khp 190

B. au thn kinh ta, lit chi di, au na u vng nh, vim tuyn v, lit mt. C. Cm mo D. Suy nhc thn kinh 28. au u do can ho vng ngi ta thng dng nhng cp huyt no di y: A. Hnh gian, Bch hi B. Trung , Bch hi C. Khc tuyn, Bch hi D. Chng mn, Bch hi

29. S no di y phn nh ng ng du huyt ca kinh Can A. i => Hanh gian => Thi xung => Trung phong => Khc tuyn B. i => Hanh gian => Thi xung => Li cu => Khc tuyn A. i => Hanh gian => Thi xung => Trung => Khc tuyn A. i => Hanh gian => Thi xung => Tt quan => Khc tuyn 30. Huyt no di y l huyt m ca kinh Can A. Chng mn B. K mn p n: 1D 11S 26B 2D 12D 27B 3D 13D 28 4S 14S 29A 5S 15D 30B 6D 21D 7S 22A 8S 23A 9D 24C 10S 25D C. Kinh mn D. Nht nguyt

16 i ; 17. K mn; 18. Hnh gian; 19. Tt quan; 20. Chng mn

191

Bi 14 Mch Nhm, mch c v huyt ngoi kinh Mch Nhm (CV) Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh nhng huyt thng dng ca mch Nhm, mch c. 2. p dng nhng huyt thng dng iu tr mt s chng bnh. 3. Tn trng, n cn i vi ngi bnh trong qu trnh iu tr. I. ng tun hnh: Mch Nhm pht ngun t tng Thn, bt u t huyt Hi m vng gia hu mn v b phn sinh dc ngoi, gp mch Xung, qua ni mc lng trc xng mu huyt Trung cc, Quan nguyn gp nhnh ca 3 kinh T, Can, Thn, ri i ngc ln gia bng v ngc, ti huyt m giao gp nhnh ca kinh Thn v mch Xung, ti huyt Trung qun gp nhnh ca kinh Tiu trng, V v Tam tiu v ln ti ngc, huyt Thin t, huyt Lim tuyn v huyt chung ca huyt m duy ri n kinh Can. Mch Nhm ni vi T, Thn, Tiu trng, Tam tiu Chin trung; ngoi ra mch Nhm cn c nhng nhnh ni vi kinh V huyt a thng , ni vi mch c huyt Trng Cng . II. V tr, tc dng ca huyt: 2. Hi m (CV1) Huyt hi ca mch Nhm, mch c, Mch Xung. V tr: n ng hu mn v m mang, n b th gia hu mn v m h Gii phu: - Huyt gia nt da nt s y chu, nt c to nn bi s an cho nhau ca cc th c: ngang nng y chu, tht vn hu mn, tht vn nim o c hnh hang (hay c n o, c trc trng nim o) c ngang sau y chu v b trc hu mn ca c nng hu mn.

192

Tc dng: Cha vim m o phn ph, kinh nguyt khng u, di mng tinh, in cung, b i. Chm cu: Chm 0,5 0,8 thn.

Hnh 14.1 : Mch Nhm 2. Khc ct (CV2) Huyt Khc ct l huyt nm b trn xng mu c hnh cong (khc). L huyt Giao hi ca mch Nhm v tc Quyt m Can. V tr: Huyt ngay gia b trn xng mu, di huyt Trung cc 1 thn. Gii phu: - Di huyt l nn v tr ca ng trng gia, mc ngang, phc mc, vo su l bng di c y bng quang khi rng, y t cung khi khng c thai. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L1.

193

Tc dng: Cha vim bng quang, i dm, vim sa t cung, vim dch hon, kinh nguyt khng u. Chm cu: Chm xin 0,3- 0,5 thn(Hng mi kim xung di), cu iu ngi 1-15 pht. 3. Trung cc (CV3) Trung cc c ngha l tng i gia c th. L mt huyt ca Bng quang, l huyt Giao hi ca Tc Tm m kinh v mch Nhm. V tr: Huyt Trung cc di rn 4 thn, trn ng trng gia. Gii phu:- Nm trn ng trng gia di rn, sau ng trng l mc ngang v phc mc, vo su l rut non, bng quang v t cung. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh L1 hay D12. Tc dng: Cha di tinh, i dm, b i, lit dng, xut tinh sm, kinh nguyt khng u, thng kinh, vim thn, au bng di. Chm cu: Chm xin (hng mi kim xung di) 0,8-1 thn. Cu iu ngi 3-7 pht, cu mi ngi 3-7 mi. 4. Quan nguyn (CV4) huyt M Tiu trng Huyt Quan nguyn l huyt m nguyn kh cha ng di do bng di, cung cp phn ln nng lng cho cuc sng. l ca i (Quan) t tp nguyn kh, l huyt m ca Tiu trng, l hi huyt ca Tc Tam m kinh v mch Nhm. V tr: Huyt di rn 3 thn, trn ng trng gia di rn. Gii phu:- Huyt trn ng trng gia, tip l mc ngang, phc mc, ty tng, t trng v t cung khi c thai 8-9 thng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on D10. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, thn h, nhim trng tit niu, xut huyt t cung, sa t cung, di tinh, lit dng (kt hp vi Kh hi, Nhin cc). Chm cu: Chm 1-1,2 thn l huyt vng m ng bng di trong chm t phu thut, cu iu ngi 5-10 pht, cu mi ngi 3-5 mi. 5. Thch mn ( CV5) huyt m ca Tam tiu

194

V tr: Di rn 2 thn trn ng trng gia Gii phu: - Huyt trn ng thng sau ng thng l mc ngang phc mc vo su c rut non, khi khng b tiu tin hoc khng c thai. C bng quang khi b tiu tin va, c t cung khi thai nghn ngoi 3 thng. Tc dng: Cha bng kinh, bng huyt sau , vim tinh hon, au bng vng di rn, i rt, b i, ph. Chm cu: Chm 0,5 thn cu mi ngi 5 - 15 pht, cu iu ngi 5- 15 pht. 6. Kh hi ( CV6) V tr: Di rn 1,5 thn trn ng trng gia. Gii phu: Huyt trn ng trng, sau ng trng l mc ngang phc mc vo su c rut non khi khng b i nhiu hoc c thai con nh, c bng quang khi b i nhiu, c t cung khi c thai 4- 5 thng. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, bng kinh, au bng kinh, i dm b i, di tinh lit dng, a chy, ph, phi hp vi huyt Quan nguyn (cu) cp truy mch h huyt p. Chm cu: Chm 0,8 thn, cu mi ngi 3 - 5 mi, cu iu ngi 5- 15 pht 7. m giao ( CV7) huyt giao hi gia hai mch Nhm v Xung V tr: Di rn 1 thn trn ng trng gia. Gii phu: Huyt trn ng trng, sau ng trng l mc ngang phc mc vo su c rut non, hoc t cung khi c thai 5- 6 thng. Tc dng: Cha kinh nguyt, bng huyt sau khi , vim tinh hon. Chm cu: Chm 0,8 thn, cu iu ngi 5- 15 pht. 8. Thn khuyt ( CV8) V tr: chnh gia rn. Gii phu: Huyt trn ng trng, ch c: thng tnh mch rn v dy chng treo gam (dy chng lin) dnh trn. Thng ng mch rn v ng nim rn dnh di. Gia l ti Mch ken vo su l phc mc, rut non khi c thai 7- 8 thng. 195

Tc dng: Cha au bng vng rn, li rom, a chy. Chm cu: Cu mi ngi 3 - 5 mi, cu iu ngi 5- 15 pht thm ch n hng gi. 9. Thy phn (CV9) L nc tch ra, ni n chc nng ca tiu trng, tch cht lng trong ra khi cht lng c. Cht lng c vo bng quang v i trng thnh nc tiu v phn. V tr: Huyt trn rn 1 thn. Gii phu: - Huyt trn ng trng. Sau ng trng l mc ngang, phc mc, vo su l ty tng v t trng, hoc t cung khi c thai 8-9 thng. - Da vng huyt chi phi bi tit on D10. Tc dng: Cha c trng, y, t h, nn ma, a chy, bng quang vim. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht. 10. H qun (CV10) V tr: Huyt trn rn 2 thn, trn ng gia bng. Gii phu: - Huyt ng trng trn rn, tip sau l mc ngang, phc mc, vo su l tu tng v t trng v t cung khi c thai gn . - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D9. Tc dng: Cha au bng vng trn rn, au d dy, si bng chng bng to bn. Chm cu: Chm thng 1 - 1,5 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht. 11. Kin k (CV11) V tr: Huyt trn rn 3 thn, trn ng gia bng. Gii phu: - Huyt ng trng trn rn, tip sau l mc ngang, phc mc, sau thnh bng l i trng ngang v tu tng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D8. Tc dng: Cha au d dy, nn ma, n ung kh tiu, ph. Chm cu: Chm thng 1 - 1,5 thn, cu iu ngi 5 - 10 pht. 12. Trung qun (CV12) M ca d dy

196

Trung qun l gia d dy, l m huyt ca V v l hi huyt ca cc ph, li l hi huyt ca th Thi dng, Thiu dng, tc Dng minh v mch Nhm. V tr: Huyt trn rn 4 thn, trn ng gia bng. Gii phu: - Huyt ng trng trn rn, tip sau l mc ngang, phc mc, phn ngang d dy. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha vim au lot d dy, sa d dy, tc rut, nn ma, trng bng, a chy, tiu ha km. Chm cu: Chm thng 1-1,5 thn, cu iu ngi 5-15 pht. 13. Thng qun (CV13) L huyt giao hi gia mch Nhm vi kinh Dng minhv Thi dng Tiu trng. V tr: Huyt trn rn 5 thn, trn ng gia bng. Gii phu:- Huyt trn ng trng. Sau ng trng l mc ngang, phc mc. Sau thnh bng l hu cung mc ni v phn ngang ca d dy. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: Cha au d dy, nn ma, kinh git. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 5-15 pht. 14. C khuyt (CV14) M ca Tm V tr: Huyt trn rn 6 thn, trn ng gia bng. Gii phu: - Huyt trn ng trng. Sau ng trng l mc ngang, phc mc. Sau thnh bng l thu gan tri. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D6 Tc dng: Cha au tc ngc, nh trng ngc, hi hp, nn nc, chua, kinh git. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn, cu iu ngi 5-15 pht. 15. Cu v (CV15) Lc

197

V tr: Huyt trn rn 7 thn hoc trn C khuyt 1 thn, trn ng gia bng. Gii phu: - Huyt st u mi c, ch u trn ca ng trng. Sau thnh bng l thu gan tri. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D6 Tc dng: Cha au vng tim, nn ma, hi, hi hp. Chm cu: Chm 0,4 - 0,5 thn, cu iu ngi 5-15 pht. 16. Trung nh (CV16) V tr: vng gia ngc ch lm ngang khe lin sn 5 Gii phu: - Huyt trc khp chn xng c, v mi c, hoc gc hai b sn gp nhau. C gn c ngc to, gn c thng to bm vo xng. - Thn kinh vn ng c do m ri thn kinh nch v cc dy thn kinh gian sn. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D5. Tc dng: Cha au tc ngc hi, nc. Chm cu: Chm xin hng mi kim xung di 0,4 - 0,5 thn, cu iu ngi 5 - 15 pht. 17. n trung (CV17)Huyt m ca Tm bo, hi ca kh (bt huyt hi) V tr: gia xng c ngang ng gia 2 nm v (nam) ngang lin sn 4 (n). Gii phu: - Di da l xng c. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D4. Tc dng: Cha tc ngc kh th, hen ph qun, sa vim tuyn v. Chm cu: Chm 0,5 - 0,7 thn.(nghing mi kim hng xung di ), cu iu ngi 5- 10 pht. 18. Ngc ng (CV18) V tr: hm trn lin sn 3 ng qua chnh gia c trn huyt n trung 1 thn. Gii phu: - Di da l xng c. 198

- Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D3. Tc dng: Cha au tc ngc hi, nc. Chm cu: Chm xin hng mi kim xung di 0,3 - 0,5 thn, cu iu ngi 5-15 pht. 19. T cung (CV19) V tr: Hm lin sn 2, trn ng qua chnh gia xng c Gii phu: - Di da l xng c - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2. Tc dng: Cha ho, hen, au tc. Chm cu: Chm xin 0,5 - 0,7 thn(hng kim xung di), cu iu ngi 3-5 pht. 20. Hoa ci (CV20) V tr: Hm trn sn 1, trn ng qua chnh gia xng c. Gii phu: - Di da l xng c, ch tip ni u xng c vi thn xng c. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D2 Tc dng: Cha ho hen, au tc ngc. Chm cu: Chm xin 0,3 - 0,5 thn(hng kim xung di), cu iu ngi 3-5 pht. 21. Ton c (CV21) V tr: b trn hm xng sn 1, trn ng thng i qua chnh gia xng c hoc im gia hai huyt Thin t v Hoa ci. Gii phu: - Di da l u trn xng c. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha ho hen, au tc ngc. Chm cu: Chm nghing 0,3-0,5 thn, cu iu ngi 3-5 pht. 22. Thin t (CV22) Thin t c ngha l nh cao pha trn (thin). Thin t l huyt Hi ca mch m duy v mch Nhm. 199

V tr: Huyt chnh gia ch lm b trn xng c. Giiphu:- Huyt pha trc kh qun v thc qun. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI v XII. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha ho, hen suyn, kh th, khn ting, mt ting, sng tuyn gip, nn, nc, au d dy, vim kh qun, bu c n thun. Chm cu: Chm 1-1,5 thn, cu iu ngi 5-15 pht. 23. Lim tuyn (CV23) Hi ca mch Nhm v m duy V tr: di cm, trn yt hu, di cung li, ly chnh gia b trn sn gip trng. Gii phu: - Huyt trn khe ca xng mng v sn gip trng t nng vo su c c c-n mng, c gip mng, sau c l thanh qun, thc qun. - Thn kinh vn ng c do cc nhnh ca m ri c su vo dy thn kinh s no s XII. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha rt li, cng li, li mm nho th kh, nut kh, chy di. Chm cu: Chm kim hng ngc ln cung li su 0,2 0,5 thn, cu 5 10 pht. 24. Tha tng (CV24) V tr: Ch trng di c vng mi(hm di mi di). Gii phu: - Huyt gia hai c vung cm. Di b di c vung mi trn b trn c chm ru- cm. - Thn kinh vn ng c l cc m c mt ca dy thn kinh s no s VII(Thn kinh mt). - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha lit dy thn kinh VII, au rng, vim quanh rng, rng lung lay chy rt gii(tai bin mch mu no tr em, xut huyt no ngi ln), in cung, st cao co git, chong ngt. 200

Chm cu: Chm thng 0,2 - 0,3 thn, cu iu ngi 3-5 pht.

Cu hi lng gi mch Nhm

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Mch Nhm bt ngun t Bng quang? Mch Nhm cha cc bnh ca Ph, Tng tng ng vi ni ng kinh i qua? 3 Huyt u tin ca mch Nhm i ra pha trc b phn sinh dc ngoi ? 4 5 6 7 8 9 10 11 Huyt Khc ct nm trn khp v 2 thn ? Huyt Quang nguyn l m ca Bng quang ? Huyt Kh Hi l huyt hi ca kh ? Huyt Thn khuyt l m ca Tm? Huyt Thu phn l huyt m ca Tm bo? Huyt Trung qun l huyt m ca D dy? Huyt T cung l Huyt m ca Thn ? Huyt Tha tng l giao hi cu mch Nhm vi kinh Dch? 12 Khi iu tr nc ngi ta thng dng huyt Thin t? 13 Khong cch t b trn xng v ti rn bng khong cch t rn ti mi c? 14 Huyt Lin tuyn nm chnh gia b trn ca sn Nhn? 15 Huyt Thn khuyt cm chm? ng Sai

201

II. in vo ch trng theo th t ca Mch Nhm t cu 16-19 16. vng bng di: Khc ct => Trung cc... => Thch mn 17. vng bng trn: H qun => Kin k =>... Thng qun 18. vng ngc: Cu v => Trung nh => ....=> Ngc ng 19. vng c: Thin t => ... => Tha tng III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 20- 25 20. Tng s huyt ca mch Nhm l: A. 22 huyt B. 23 huyt C. 24 huyt D. 25 huyt

21. Huyt no di y l huyt m ca Bng quang: A. Khc ct B. Trung cc C. Quan nguyn D. Kh hi

22. Huyt no di y l huyt m ca Tiu trng A. Quan nguyn B. Kh hi C. Thn khuyt D. Trung ph

202

23. Huyt no di y l huyt m ca Tm: A. C khuyt B. Cu v C. n trung D. Ngc ng

24. Khi b tiu tin ngi ta thng chm nhng cp huyt no di y: A. Khc ct, T cung B. Quan nguyn, T cung C. Thn du, T cung D. Thn mn, T cung

25. ct cn au d dy ngi ta thng dng cp huyt no sau y: A. Tc tam l, Trung qun B. Tam m giao, Trung qun p n: 1S 11S 25A 16. Quan nguyn; 17. Trung qun; 18. m trung; 19. Lim tuyn 2D 12D 3S 13S 4S 14D 5S 15D 6S 20C 7S 21B 8S 22A 9D 23C 10S 24B C. Hp cc, Trung qun D. Tam m giao, Trung qun

203

Mch c (GV)

I. ng tun hnh:
Bt u t tng Thn, i qua vng Hi m ch u xng ct, t huyt u tin l huyt Trng cng, i dc ln theo ct sng ti huyt i chu gp nhnh ca cc kinh dng y, n huyt mn th gp mch Dng duy. Ti huyt Phong ph th i vo s no, gp 2 kinh m, Bng quang ri ln nh u huyt Bch hi gp cc kinh dng xung trn mt, qua mi ti mi trn, tn cng ch rng ca hm trn, huyt Ngn giao cn gi l Thu cu. Nhng mch c cn c nhiu nhnh nh khng nhng chy mt m cn i xung vai, b vai gp kinh Bng quang, i xung vng bng, v vng thn gp mch Nhm, gp kinh V. II. V tr, tc dng ca huyt: 1. Trng cng (GV1) Trng cng c ngha l mch di, kh mnh, tc l mch c rt di, kh rt cng thnh, nn huyt ch gia hu mn v trc u ca xng cng ct gi l huyt Trng cng. Huyt l lc huyt ca mch c, ni vi mch Nhm, l Hi huyt ca tc Thiu m, Thiu dng. V tr: Huyt u xng ct. Gii phu: - Di huyt c c tht ngoi hu mn, c tht nng hu mn, vo su l khoang di phc mc. - Thn kinh vn ng c l nhnh y chu ca dy thn kinh thn trong. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh S5. Tc dng: Cha tr, au dng vt, lit c trn, kinh nguyt khng u, lit dng. Chm cu: Chm 0,5 - 1 thn, cu iu ngi 3 - 5 pht.

204

Hnh 14.1: Mch c

2. Yu du (GV2) V tr: trong l xng cng, t im cht xng ct(trng cng) o ln 2 thn Gii phu: - Di da l cn ngc- tht lng ca c lng to cn ca khi c chung rnh ct sng, dy chng cng ct v mn gai t ct sng cng 4. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh thn kinh sng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh S5. Tc dng: Cha kinh nguyt khng u, au lng vng ct, lit chi di.

205

Chm cu: Chm xin hng mi kim ln trn 0,5 thn, cu iu ngi 5-10 pht, cu mi ngi 3 5 mi 3. Yu dng quan (GV3) V tr: Huyt khe di t sng tht lng L4, ngay di huyt Mnh mn (thn dng), ni m thn dng pht trin nn huyt l ca quan m dng kh i qua. Gii phu:- Di huyt l cn ngc- tht lng ca c lng to, ch bm ca khi c chung rnh ct sng, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vnh, ng sng. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh dy thn kinh sng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D12. Tc dng: Cha au lng, cng lng, gai i ct sng, vi ha ct sng, lit chi di, di mng tinh, kinh nguyt khng u. Chm cu: Chm thng 0,5 -0,8 thn, cu iu ngi 3-7 pht 4. Mnh mn (GV4) Huyt rt quan trng c ngha l ca ng ca sinh mnh, nm gia hai huyt Thn du, lin quan ti thn dng l c bn ca s sng. V tr: Huyt gia t sng tht lng L2-L3 trn ct sng. Gii phu: - Di huyt l cn ngc-tht lng ca c lng to, ch bm ca c lng b sau di, c gian gai, dy chng gian gai, dy chng trn gai, dy chng vnh, ng sng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh sng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D11. Tc dng: Cha au lng, di mng tinh, kinh nguyt khng u, lit dng (kt hp vi Thn du, Nhin cc, Quan nguyn). Chm cu: Chm 0,3 - 0,5 thn, cu 5 - 10 pht. 5. Huyn Khu (GV5) V tr: gia L1 L2.

206

Gii phu: - Di da l ngc tht lng ca c lng to, ch bm ca c rng b sau di, c gian gai, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vnh, ng sng. - Thn kinh vn ng c l cc nhnh ca dy thn kinh sng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D10. Tc dng: cha t v h nhc, a chy au cng tht lng Chm cu: Chm thng 0,5 0,8 thn, cu iu ngi 3- 5 pht 6. Tch trung (GV6) V tr: Huyt ny gia (trung) ct sng (tch), di t sng lng 11 (D11-D12). Gii phu: - Di huyt l ch bm ca gn c thang, c ngc-tht lng ca c lng to, c rng b sau di, c gai di ca lng, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vnh, ng sng. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no XI, nhnh m ri c su v cc nhnh ca dy thn kinh sng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D8 Tc dng: Cha au vai lng, lit chi di, khng ngi c, au tht lng, teo c ct sng. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn hoc c th chm xuyn t Tch trung n Mnh mn. 7. Trung khu (GV7) V tr: gia D10 D11. Gii phu: - Di da l gn c thang, cn ngc tht lng ca c lng to c gai di ca lng, c ngang-gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vng, ng sng. - Thn kinh vn ng c nh huyt Tch trung. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D8. Tc dng: Cha au tht lng, xng sng cng , au da dy. Chm cu: Chm thng 0,5 0,7 thn, cu iu ngi 3- 5 pht.

207

8. Cn sc (GV8) V tr: chnh gia D9 D10. Gii phu: - Di da l gn c thang, cn ngc tht lng ca c lng to, c gai di ca lng, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vng, ng sng. - Thn kinh vn ng c nh huyt Tch trung. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: Cha xng sng cng , au da dy. Chm cu: Chm thng 0,5 0,7 thn, cu iu ngi 5 - 7 pht. 9. Ch dng (GV9) V tr: gia D7 D8 khong ngang gc sn b vai. Gii phu: - Di da l gn c thang, cn ngc tht lng ca c lng to: c gai di ca lng, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vng, ng sng. - Thn kinh vn ng c nh huyt Tch trung. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D7. Tc dng: Cha ho hen, vng da, au ngc v lng Chm cu: Chm xin (mi kim hng ln trn)0,8 1 thn, cu iu ngi 3- 5. 10. Linh i (GV10) V tr: gia D6 D7. Gii phu: - Di da l gn c thang, cn ngc tht lng ca c lng to: c gai di ca lng, c ngang gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vng, ng sng. - Thn kinh vn ng c nh huyt Tch trung. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D6. Tc dng: Cha ho hen, au vai gy. Chm cu: Chm xin (mi kim hng ln trn)0,5 0,7 thn, cu iu ngi 3- 5 pht, cu mi ngi 3 5 mi. 208

11. Thn o (GV11) V tr: di dt xng sng th 5(Gip t, ng nhn, Pht huy, i hnh). Gii phu:- Di da l gn c thang, c gai di ca lng, c ngang-gai dy chng trn gai, dy chng gian gai, dy chng vng, ng sng. Tc dng: Cha au cng lng, s hi, hi hp, hay qun, ho, tr con co git, st km s lnh. Chm cu: Chm kim chch ln lun di mn gai, hng khong gian t sng lng 5-6, su 0,3-0,5 thn. Cu 5-10 pht. 12. Thn tr (GV12) V tr: Gia D3 v D4 Gii phu: - Di da l gn c thang gn c trm(hay c thoi), c gi c c gai di ca lng, c ngang-gai dy chng trn gai, dy chng trn gai, dy chng vng, ng sng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, cc nhnh ca m ri c, cc nhnh ca thn kinh sng. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D3 Tc dng: Cha ho hen, ngi mm nhn khng ngi vng c, khng ct c c gy (di chng bi lit bnh no bm sinh). Chm cu: Chm xin (mi kim hng ln trn)0,5 0,7 thn, cu iu ngi 3- 5 pht, cu mi ngi 3 5 mi. 13. o o (GV13) L huyt giao hi mch c v kinh Dng minh v V tr: Gia D1 D2. Gii phu: - Di da l gn c thang gn c trm(hay c thoi), gn c rng b sau trn, c gi u, c gai di ca lng, c ngang-gai dy chng trn gai, dy chng trn gai, dy chng gian gai,dy chng vng, ng sng. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy thn kinh s no s XI, cc nhnh ca m ri c, cc nhnh ca thn kinh sng.

209

- Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh D1. Tc dng: cha st rt, au u, st cao Chm cu: Chm xin (mi kim hng ln trn)0,5 0,8 thn, cu iu ngi 3- 5 pht cu mi ngi 3 5 mi. 14. i chu (GV14) i chu l ln, ch t c 7. y l huyt Hi ca 6 kinh dng v mch c. V tr: Huyt nm di C7 nn gi l huyt i chu. Gii phu: - Di huyt l cc gn c thang, c trm v dy chng gian gai v ng ty sng. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy thn kinh s no s XI, nhnh ca m ri c, nhnh ca thn kinh sng. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh D3. Tc dng: C th lm thng dng kh ton thn, thanh tm, nh thn, ging ph iu kh nn c th cha nhiu bnh thuc dng chng, cng c, vo c, lit lng v chi di, st cao, au u, au lng, au ngc, hen suyn, ng kinh. Chm cu: Chm thng 0,5 - 0,8 thn hoc c th chm xuyn t i chu n Tch o, cu mi ngi 5-15 mi. Cu iu ngi 5-15 pht. 15. mn (GV15) Huyt mn l huyt lin quan n cm, l huyt Hi ca mch c v mch Dng duy. V tr: Huyt gia 2 mm gai ca C1-C2. Gii phu: - Di huyt l gn cc c thang, c bn gai hay c ri to, c thng sau u to, mng i-trc sau, ng sng. - Thn kinh vn ng c l do ngnh sau ca 3 dy thn kinh sng c trn v nhnh ca dy thn kinh s no s XI. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C5. Tc dng: Cha Cm, au cng gy, au ct sng, li cng, kh pht m, rt li, cm khu do trng phong (kt hp vi Dng tuyn). 210

Chm cu: Chm 0,5-1 thn trnh chm vo hnh tu. 16. Phong ph (GV16) V tr: hm gy gia xng chm - c , gia c 2 thang Gii phu: - Di da l gn c thang, c bn gai hay c ri to, c thng sau u b, mng chm-i sau v ng hnh ty. - Thn kinh vn ng c do ngnh sau ca 3 dy thn kinh sng c trn v nhnh ca dy thn kinh s no s XI. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha au u, hoa mt, cng gy, chy nc mi, vim hng khng ni c, (tai bin mch mu no) in cung, lit na ngi. Chm cu: Chm thng 0,3 0,5 thn, khng nn chm su. 17. No h (GV17) No h l bo h no. Huyt l huyt Hi ca mch c v tc Thi dng kinh. V tr: Huyt trn huyt Phong ph 1,5 thn (huyt Phong ph gia nn s v t c 1). Gii phu:- Di da l cn hp s, ch bm ca gn c thang, c bm gai, mo chm ngoi ca xng chm. - Thn kinh vn ng c l do nhnh ca dy thn kinh s no s XI v nhnh ca dy c 2. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha au u, cng c, vim no, teo no, ng kinh. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn. 18. Cng gian (GV18) V tr: T No h o thng len 1,5 thn trn ng ni 2 huyt No h n Bch hi. Gii phu: - Di da l cn s, di cn l xng s. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha au u, hoa mt cng gy, in cung.

211

Chm cu: chm 0,3 0,5 thn cu iu ngi 3 -5 pht. 19. Hu nh (GV19) V tr: trn huyt Cng gian 1,5 thn trn ng ni 2 huyt Cng gian 1,5 thn v Bch hi. Gii phu: - Di da l cn s, di cn l xng s. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C3. Tc dng: Cha in cung, kinh git, au u. Chm cu: Chm 0,2 0,3 thn. 20. Bch hi (GV20) Huyt trung tm ca u no, ni hi t ca kh cc tng ph k kinh, bt mch, hi huyt ca c mch v kinh Can. V tr: Huyt hm nh ngay nh u, sau giao im 1/4 thn ca 2 ng vung gc: mt ng ni nh 2 tai, mt ng dc l mch c. Gii phu: - Di da l cn hp s v xng s. - Da vng huyt c chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, ngt mi, sa trc trng, sa t cung, trng phong, in cung, hay qun, ngi lnh tot, tai, hoa mt, tim p hi hp, mt ng. Chm cu: Chm 0,5-0,7 thn hoc c th chm xuyn ti No b, cu iu ngi 5-7 pht. 21. Tin nh (GV21) V tr: trc huyt Bch hi 1,5 thn trn ng ni t huyt Bch hi n n ng. Gii phu: - Di da l cn s, di cn l xng s. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2. Tc dng: Cha au u, kinh git, ngt mi. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn. 22. Tn hi (GV22)

212

V tr: T huyt Bch hi o ra trc 3 thn (trn ng ni t huyt Bch hi n n ng). Gii phu: - Di da l cn s, di cn s l thp trc hay vt tch ca thp trc. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh C2, hoc thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, hoa mt,chy nc mi. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn 23. Thng tinh (GV23) V tr: Trc huyt Bch hi 4,5 thn (trn ng ni t huyt Bch hi n n ng) hoc t chn tc trc trn o ngang ra sau 0,5 thn. Gii phu: - Di da l cn s, di cn s l xng s. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, au mt, chy nc mi. Chm cu: Chm nghing kim 0,5 0,8 thn hoc c th chm xuyn t Thng tinh ti Bch hi. 24. Thn nh (GV24) V tr: Trc huyt Bch hi 4,5 thn (trn ng ni t huyt Bch hi n n ng) hoc t chn tc trc trn o ngang ra sau 0,5 thn. Gii phu: - Di da l cn s, di cn s l xng s. - Da vng huyt chi phi bi tit on thn kinh s no s V. Tc dng: Cha au u, au mt chy nc mi. Chm cu: Chm 0,3 0,5 thn. 25. T liu (GV25) V tr: u nhn chp mi. Gii phu: - Di da l nganh ngang sn cnh mi, ch tip khp ca gc di-trc sn l ma v sn cnh mi. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V.

213

Tc dng: Cha ngt mui, chy nc mui, chong ngt. Chm cu: Chm 0,2 0,3 thn, cu iu ngi 3- 5 pht. 26. Nhn trung (GV26) V tr: chnh gia khe, sng mi thng xung, trong ch lm gn l mi(i hnh). Gii phu: - Di da l c vng mi trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy s no s VII. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha mo mn, co git mi trn, cm gic kin b trn mi, au cng lng v tht lng... cp cu hn m ca cc bnh nhn phong tr em, trng phong, cm khu ng kinh, in cung, tru tim mch. Chm cu: Chm thng su 0,2 - 0,3 thn, cu 5-10 pht. 27. oi oan (GV27) V tr: trn mi trn, ly ch nhn ca mi trn, ngay di rnh nhn trung ch tip gip gia da v nim mc mi trn. Gii phu: - Di da l nim mc mi l b di cc c vng mi trn. - Thn kinh vn ng c l nhnh dy s no s VII. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha mi au cng, au li rng, in cung. Chm cu: Chm thng 0,2 - 0,3 thn. 28. Ngn giao (GV28) V tr: pha trong mi trn, ch gia li rng, ly gia k mi trn v chn li, thng huyt oi oan vo, u trn np hm mi trn. Gii phu: - pha sau c vng mi trn, trn np hm mi trn, trc khe ca cc chn rng ca. - Thn kinh vn ng c l nhnh ca dy s no s VII. - Da vng huyt chi phi bi dy thn kinh s no s V. Tc dng: Cha sng au li rng, chy nc mi, in cung. Chm cu: Chm kim xin ln su 0,1 - 0,2 thn. 214

Cu hi lng gi mch c
I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 15 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Mch c tnh thuc dng nn i t trn u xung di? 2 Mch c v mch Nhm to thnh mt vng tun hon kinh kh ring? 3 Vng kinh kh Nhm c khng lin quan vi vng tun hon kinh kh ln? 4 5 6 7 8 9 10 11 Cc kinh dng u c im giao hi vi mch c? T nh u mch c c nhnh vo no? Mch c c im giao hi vi kinh Can nh u? Mch c khng c lin h vi tng Thn? Mch c bt u t huyt Ngn giao? M s ca mch c l GV? Huyt Trng cng ( GV.1 ) u cht xng ct? T nh hai vnh tai ko thng ln nh u l huyt Bch hi? 12 13 Ngay di gai t sng c VII l huyt i chu? c mch nhim lc dng kinh c ngha l Mch c ch huy su kinh dng? 14 15 Huyt i chu nm ngay di t sng c C7 ? Huyt Thn du nm ngay di t sng tht lng L2? ng Sai

II. in vo ch trng theo th t huyt ca mch c t cu 16 - 19

215

16. vng tht lng cng: Trng cng => Yu du => Yu dng quan....=> Huyn xu 17. vng lng: Tch chung => Thn o => Thn tru... => i chu. 18. vng sau gy: mn ....=> No h => Cng giang. => Hu nh 19. vng nh u Bch hi => Tin inh => Tn hi .... => Thn nh. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 20- 25: 20. Huyt ca mch c i t di ln theo th t: A. Mnh mn, Trng cng, i chy, Phong ph, Dng quan. B. Mnh mn, Bch hi, Phong ph, Trng cng, Dng quan, i chy. C. Trng cng, Dng quan, Mnh mn, i chy, Phong ph, Bch hi. D. Mnh mn, Trng cng, Dng quan, i chy, Phong ph, Bch hi. 21. Huyt Trng cng nm : A. Chnh gia u chp ca xng ct B. Pha trc ca chp xng ct C. Pha sau ca chp xng ct D. Hai bn ca chp xng ct 22. Huyt Mnh mn nm : A. Gia L1- L2 B. Gia L2- L3 23. Huyt Tch trung nm : C. Gia L3- L4 D. Gia L4 - L5

216

A. Gia khe D10 D11 B. Gia khe D11 D12 24 Huyt Thng tinh nm : A. T chn tc trn o ln 0,5 thn B. T chn tc trn o ln 1 thn C. T chn tc trn o ln 1,5 thn D. T chn tc trn o ln 2 thn

C. Gia khe D12 L1 D. Gia khe L1 L2

25. Khi chm cc huyt nh u ngi ta thng: A. Chm kim nghing 150 B. Chm kim nghing 300 C. Chm kim nghing 450 D. Chm kim nghing 600

p n: 1S 11D 25A 16. Mnh mn; 17. o o; 18. Phong ph; 19. Thng tinh 2S 12D 3S 13D 4D 14D 5D 15D 6D 20C 7S 21B 8S 22B 9D 23B 10D 24A

217

HUYT NGOI KINH 1. T thn thng V tr: Cch huyt Bch hi pha trc pha sau, tri, phi l 1 thn. Tc dng: Cha nhc u, trng phong, mt ng. Chm cu: Chm nghing kim 15 t 0,3-0,7 thn, hoc c th chm xuyn T thn thn n Bch hi cha chng au u th can ho vng. 2. n ng V tr: Nm gia u trong ca 2 cung lng my thng sng mi ln. Tc dng: Cha au u, h st, vim xoang, qung g. Chm cu: Chm 0,2 - 0,3 thn. 3. Ng yu V tr: Chnh gia cung lng my. Tc dng: iu tr au mt , sp mi, lit mt, chm t phu thut vng mt. Chm cu: Chm nghing kim t 0,2-0,3 thn c th chm xuyn t Ng yu n Ty trc khng. 4. Thi dng V tr: Ly ch lm nht ca xng thi dng, thng l t ui mt o ngang ra 1 thn. Tc dng: Cha au u vng trn, thanh nhit, h st, gim th lc teo giai th. Chm cu: Chm 0,3-0,5 thn, hoc c th chm xuyn t Thi dng n ng t liu. 5. Ni nghnh hng V tr: L giao im ca chn khch mi v sng mi. Tc dng: Cha vim xoang ngt mi, mt khu gic, trong chm t phu thut xoang.

218

Chm cu: Chm 0,2 - 0,3 thn, hoc c th chm xuyn t Ni nghnh hng n Ngoi nghnh hng. 6. Hoa gip tch V tr: Nm cch mn gai sau ca t sng 1 thn. Tc dng: Cha chng nhit, lit, cc bnh ca tng ph m ng kinh i qua. Chm cu: Chm nghing 30 vo khe t sng t 0,7- 1 thn, c th chm xuyn nhiu tch cng mt lc nh: i chu tch n Tch trung tch bng kim 20 cm. i chm t phu thut th cn hng kim n ni tng cn phu thut. 7. nh suyn V tr: T huyt i chu o ngang ra 2 thn. Tc dng: iu tr hen suyn , kh th. Chm cu: Chm t 1 - 1,5 thn trnh chm vo phi. 8. Thng lim tuyn V tr: Nm ng trng gia trc ni tip gip gia cm v c. Tc dng: Cha mt ting, cm ic. Chm cu:Chm 2,5-3 thn hng kim vo gc li, khi kch thch th li dt 9. Bt t V tr: Tm k ca ngn tay. Tc dng: Cha lit chi trn, lit bn tay, cch ngn tay kh gp dui. Chm cu: Hng kim vo lng bn tay t 0,5 - 0,8 thn khi c kh lng bn tay nng m ln. 10. Bt phong V tr: K cc ngn chn. Tc dng: Cha lit hai chi di, bn chn thung. Chm cu: Chm hng kim vo lng bn chn t 0,2 0,3 thn.

219

Bi 15 PHNG PHP VN DNG L TRNH NG KINH Mc tiu: 1. M t c l trnh ca cc ng kinh v mi lin quan ca n. 2. Vn dng l trnh ca ng kinh trong vic phng bnh, chn on v iu tr. 3. Thy thuc c thi v cch nhn nhn khoa hc v mi quan h gia cc ng kinh p dng trong vic chn on v iu tr c hiu qu hn.

I. L trnh ca 14 kinh mch chnh: Kinh lc l nhng ng vn hnh kh huyt. Nhng con ng ny chy khp c th, t trn xung di, t di ln trn, c bn trong ( cc tng ph) ln ngoi nng. Hc thuyt Kinh lc quy np c mt h thng lin h cht ch gia tt c cc vng ca c th thnh mt khi thng nht, th hin y cc hc thuyt m dng, Tng ph, Ng hnh; mi lin quan trong ngoi, trn di. Hc thuyt Kinh lc ng vai tr rt ln trong sinh bnh l hc y hc c truyn, trong chn on cng nh trong iu tr. S d nh vy l do h thng kinh lc c chc nng rt c bn sau y: + H thng kinh lc c chc nng lin lc thng tin t trong ra ngoi v t ngoi vo trong: c th con ngi c cu to bi nhiu thnh phn: ng tng, lc ph, t mc, ng quan, da lng, c nhc v kh huyt Mi thnh phn u m nhim mt chc nng ring ca mnh v tham gia vo tng th chc nng sinh l ca c c th. Tnh trng c th thng nht ny thc hin c l nh vo h Kinh lc. Thin 33, Linh khu c on: i thp nh kinh mch, bn trong thuc v tng ph, bn ngoi lc vi t chi v ct tit (h kinh lc l h thng lin lc gia cc tng ph bn trong v cc phn c th bn ngoi).

220

Trong trng hp bnh, y cng chnh l ng m t kh mn ng xm nhp. Chng 56, sch T vn c on: Nu kh huyt ca h kinh lc ri lon, vai tr chng ngoi t ca c th s gim st v tc nhn gy bnh s theo h kinh lc m xm nhp vo su cc tng ph. Ngc li bnh tng ph c th mn h kinh lc th hin ra bn ngoi cc chi, cc khp. Thin 71, Linh khu c ghi: Khi tm v Ph c t kh th n s lu li ni hai cnh tr, khi can c t kh, n s lu li ni hai bn nch; khi t c t kh, th n s lu li ni hai mu chuyn ln, khi Thn c t kh, n s lu li ni hai khoeo chn. + H thng kinh lc c vai tr nui dng ton thn: Thin 47, sch Linh khu c nu:Huyt, Kh, Tinh, Thn ca con ngi l nhm phc v cho s sng v chu hnh trn vn cho tnh v mnh. Kinh mch l nhm vn hnh cho huyt, kh; m rng cho m dng; lm trn nhun cho gn ct, lm thng li cc khp xng. iu 33, sch Nn kinh c ghi: Nh vy, h kinh lc gip cho kh huyt, nhng thnh phn c bn trong vic nui sng v duy tr i sng, vn hnh khng ngng ngh i khp chu thn, m bo vai tr t dng. Vi nhng chc nng trn, kin thc v kinh lc c th v nh kin thc gii phu sinh l (kin thc c bn) ca ngi thy thuc. V th m sch Linh khu, thin 11, on 1 c vit: i thp nh kinh mch l ni m con ngi da vo sng, ni m bnh da vo thnh, ni m con ngi da vo tr, ni m bnh da vo khi ln; ci hc (v y) bt u t u, s kho lo (ca ngi thy thuc) phi t n.

221

Ph

i trng

Tm bo Tay

Tam tiu

Tay Tm Tiu trng V

Chn Chn Can m

Thn

Bng qang

Mch Nhm

Hnh 15.3 : Mi quan h ca 14 kinh mch chnh

Mch c

S th hin bnh tt l do mi tng quan gia kinh mch trong c th. Nh chng ta bit mch c ch ng sau kinh Dng. Mch Nhm ch ng sau kinh m. Cc kinh c mi quan h trn di l mi quan h ng kh. C th Thi m ph v Thi m t to thnh i kinh Thi m(c biu hin hnh 1). Cc kinh c mi quan h trong ngoi l mi quan h biu l v d nh Thi m ph v Dng minh i trng (c biu hin hnh 1). Nh vo h kinh lc, ngi thy thuc c th bit c biu hin ca bnh tt, kim sot cc h thng chc nng ca c th. Trong iu tr, h kinh lc c vai tr 222

dn truyn cc tc dng ca thuc (quy kinh) cng nh dn truyn nhng kch thch ca chm cu n nhng tng ph bn trong. H kinh lc c vai tr chc nng nh trn, c xem nh h thng gii phu sinh l ca YHCT. Do vy, h thng kinh lc ng vai tr c bn, ch yu trong h thng l lun YHCT v ch o trong mi chuyn khoa ca YHCT (thuc, chm cu, ni hay nhi khoa) II. Vn dng l trnh ng kinh: Vi nhng chc nng nu trn, h thng kinh lc c vn dng vo vic chn on bnh tt v iu tr. Ni dung trnh by trong bi ny ch nu ln vic vn dng khi nim ng kinh chn on bnh. vn dng l trnh ng kinh vo mc ch chn on, nht thit phi nm vng 3 ni dung c bn sau: - M t c l trnh ca cc ng kinh. - Phn tch chnh xc nhng chc nng ca tng ph m ng kinh c lin h n. - M t c ni ca nhng mi quan h gia cc ng kinh.
i Trng
Nhm c

Ph V

m Can T

Tm bo Tam Tiu Thn Bng quang

Tm Tiu Trng

Hnh 15.2: Mi quan h ca 12 kinh mch chnh

223

1. Hc l trnh ng kinh H thng kinh lc l mt h thng lin h cht ch gia tt c cc vng ca c th thnh mt khi thng nht, th hin y cc hc thuyt trit hc ca ng phng nh m dng, tng ph, ng hnh; mi lin h trong ngoi, trn di Gii khoa hc ngy nay cha cng nhn s hin hu ca ng kinh chm cu v mt gii phu hc. Cc nh khoa hc ngy nay ch cng nhn s hin hu ca chm cu v mt hiu qu tr liu v mt in sinh vt. Trn c th ngi sng, nhng vng da m cc nh chm cu hc m t c l trnh ng kinh th in tr da (rcistance cutane) v tr khng (incompdance) lun thp hn vng da xung quanh v ti nhng ni c m t l huyt th in tr da cn thp hn na. Vi quan nim nu trn, vic hc thuc lng l trnh ng kinh (kin thc c s, kin thc gii phu sinh l) l nu c y : Tt c nhng vng c th m ng kinh bn ngoi c i n, trn on ng kinh chi (tay hoc chn) cn m t chnh xc theo mc gii phu YHH. Tt c nhng vng, nhng tng ph m l trnh bn trong c cp n. Kin thc phn ny khng phi nht thit phi theo ng th t trc sau, m ch cn y , khng c thiu. V d vic m t l trnh bn trong kinh Ph bt u t trung tiu, vng xung i trng, tr ngc ln xuyn cch m, phn hai nhnh vo ph, nhp li kh qun, chy thng ln hng, vng tr xung ra trc vai xut hin ngoi dacng tng ng vi vic m t nh sau: l trnh bn trong kinh Ph bt u t trung tiu, n Ph, i trng, kh qun, hng ri n trc vai v bt u l trnh bn ngoi. 2. Lit k y v phn tch chnh xc nhng chc nng ca tng ph m ng kinh c quan h Trong vic vn dng khi nim ng kinh, vic nh gi y nhng chc nng sinh l ca tng ph m ng kinh c lin h n th rt 224

quan trng theo nguyn tc kinh lc i qua cc vng no th c tc dng iu tr bnh vng ta chn ra nhng huyt tng ng trong vic phng v iu tr bnh. Mt khc phi lm c mi quan h gia cc kinh chn ra phc hp huyt ph hp trong iu tr. 3. Mi quan h gia cc kinh mch Phng php s dng trong ng y hc l phng php bin chng (do m c tn bin chng lun tr), ngha l phng php xem xt s vt, hin tng trong mi quan h vi nhng s vt hin tng khc. Vic phn tch nhng triu chng bnh l khi ng kinh hoc tng ph tng ng c bnh cng phi c thc hin trong tt c mi quan h ca n. Tuy nhin, trong phm vi vn dng l trnh ng kinh, ch nhng ni dung c lin quan n ng kinh mi c xem xt nh: cp kinh Dng minh kinh (to, kim) cha nhng chng to nhit v chng lit v y l cp kinh a kh a huyt,cp kinh Thi dng kinh l kinh kh t, huyt nhiu cha cc bnh v kh (c biu hin trn hnh 2). Cc kinh m bao gi i pha trong ng kinh Dng pha ngoi che tr bo v. III. Phng php khm ng kinh: H thng kinh lc khi vn dng vo chn on nh trn gip ngi thy thuc gii thch c c s l lun ca nhng triu chng bnh l, ng thi, ng knh cng cn tham gia vo qu trnh chn on bnh tt bng nhng im phn ng trn ng kinh bnh khi pht hin bng phng php khm thch hp. c ba phng php khm ng kinh t trc n nay c cp: - Phng php khm ng kinh bng cch n dc (khm bng tay) theo l trnh ng kinh tm im au (im phn ng). Phng php khm ng kinh bng tay l phng php c in nht v cng l phng php thng c s dng nht Vic khm ng kinh c th c tin hnh nht lot trn tt c cc ng kinh.

225

Chn nhng ng kinh cn khm: tuy nhin, trn thc t lm sng, thng ngi thy thuc xc nh nhng ng kinh cn khm. Vic xc nh ny c nh hng bi nhng triu chng khai thc c trn bnh nhn v qua vic vn dng hc thuyt kinh lc nh trn nu. + Nhng vng cn khm trn nhng ng kinh c chn: on t khuu n ngn (t ci ch n ngn tay v t u gi n

chn). c bit cn ch khm cc huyt khch trong trng hp au nhc cp. Nhng huyt du, m thn (cn c gi l huyt chn on). - Nhng im cn ch khi khm ng kinh bng tay: Lc n phi: ng nht trn mt vng c th. D vy, phi thay i lc n cho ph hp vi tng vng c th, ph hp vi tng ngi bnh ( vng c dy, ngi mp: lc mnh; vng c mng, ngi gy: lc yu). Trong qu trnh khm lun lun so snh vi bn i din hoc so snh vi ni khng au. - Phng php o in tr da nguyn huyt: y l phng php c cp nhiu bi nhng nh nghin cu Nht Bn (Trung Cc Ngha Hng). C th tm tt nguyn l ca phng php ny nh sau: - o lng thng in, nhiu nh nghin cu trong v ngoi nc nhn nh rng thng in ti huyt ln hn t chc xung quanh hng trm ln, in tr ra ti huyt nh hn t chc xung quanh hng trm ln. Ti huyt nhit cao hn t chc xung quanh cao hn 0,2 0,3 C iu ny rt quan trng v huyt khc c bn vi t chc xung quanh.

Cu hi lng gi vn dng l trnh ng kinh I. nh du vo cu ng,sai t cu 1- 16 Tr li

226

Cu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Huyt c hnh trn ?

Ni dung cu hi

ng

Sai

thng in ca huyt ln hn t chc xung quanh? in tr ca huyt cng ln hn t chc xung quanh? Trong huyt c nhiu u mt ca c s thn kinh? Chm vo huyt khc vi chm vo ngoi huyt khng? Cc kinh m i mt trong ca c th? Cc kinh m chn bt u t cc ngn chn? Cc kinh Dng chn bt u t vng u mt? Cc kinh cng kh hp li vi nhau gi l i kinh? Khi kinh b bnh th khm thy ti ch cng hn ch xung quanh?

11 12 13 14 15 16 17 18

Bnh t xm nhp vo c th t ngoi vo trong? Cc kinh Dng tay kt thc u cc ngn tay? Cc kinh Dng chn kt thc u cc ngn chn? Nhit huyt ging nhit xung quanh? huyt c nhiu u mt thn kinh cm gic? huyt giu t chc mch mu hn xung quanh? Cc kinh m chn bt u ngn chn kt thc vng ngc? Cc kinh m tay bt u vng bng ngc kt thc ngn tay?

19

Cc Kinh dng tay bt u u ngn tay kt thc vng u mt?

20

Cc Kinh dng chn bt u t vng u mt v kt thc u cc ngn chn?

II. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30

227

21. Nhng huyt cn ch khi khm kinh Ph bng tay: A. Ph du, Trung ph, Khng ti B. C. Ph du, Trung ph, Lit khuyt Lit khuyt, Trung ph, Thi uyn

D. Lit khuyt, Thi uyn, Khng ti 22. Nhng huyt cn ch khi khm kinh Tiu trng bng tay: A. Tiu trng du, Dng lo, Quan nguyn B. C. Uyn ct, Dng lo, Chi chnh Uyn ct, Chi chnh, Thn mn

D. Tiu trng du, Uyn ct, Chi chnh 23. Nhng huyt cn ch khi khm kinh Tm bo bng tay: A. n trung, Khch mn, Quyt m du B. C. i lng, Ni quan, C khuyt C khuyt, Quyt m du, i lng

D. C khuyt, Tm du, Ni quan 24. Nhng huyt cn ch khi khm kinh Tam tiu bng tay: A. Tam tiu du, Thch mn, Hi tng B. C. Hi tng, Ngoi quan, Dng tr Tam tiu du, Quan nguyn, Dng tr

D. Tam tiu du, Quan nguyn, Ngoi quan 25. Khm kinh lc chn on bnh ca tng T, cn ch : A. T du, Thi bch B. T du, Chng mn C. T du, Cng tn D. Chng mn, Thi bch

26. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Can, cn ch : A. K mn, Thi xung B. Can du, K mn C. Can du, K mn D. K mn, Li cu

27. Khm kinh lc chn on bnh ca ph m, cn ch : A. m du, Khu kh B. m du, Quang minh C. Quang minh, Khu kh D. Nht nguyt, m du 228

28. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Thn, cn ch : A. Thn du, Thi kh B. Thn du, Kinh mn C. Thi kh, Kinh mn D. Kinh mn, i chung

29. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Tm, cn ch : A. C khuyt, Tm du B. C khuyt, Thn mn C. C khuyt, Thng l D. Tm du, Thn mn

30. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Tm bo, cn ch : A. i lng, Ni quan B. Quyt m du, Ni quan p n 1S 11 S 21 A 2D 12 S 22 A 3S 13 S 23 A 4D 14 S 24 A 5D 15 S 25 B 6D 16 D 26 C 7D 17 D 27 D 8D 18 D 28 B 9D 19 D 29 A 10 D 20 D 30 D C. Quyt m du, i lng D. Quyt m du, n trung

229

Bi 16 KINH CN V CCH VN DNG Mc tiu: 1. M t c l trnh ca kinh cn cng nh triu chng ri loi ca kinh cn. 1. p dng kin thc c th ca kinh cn trong iu tr. 2. Chn on phn bit c bnh ca tng kinh cn trong tng nhm p dng iu tr c hiu qu tt nht.

I. i cng: y l cc nhnh ln xut pht t cc ng kinh chnh v chy n c v gn (v th m c tn l kinh cn). Chng gm 3 kinh dng ca chn v tay. 1. Cc im c th ca kinh Cn - V chc nng sinh l: Cc ng kinh cn ch lin h duy nht vi phn nng ca c th, chng khng c tc dng n phn su ngha l tng/ph. Trng Cnh Nhc c ch gii v vn ny nh sau: Kinh cn c nhim v ni lin n trm hi ct; do n tht cht, lin lc ton thn v u c ch nh v ca n. Tuy rng kinh cn c nhng ng vn hnh tng ng vi kinh mch, th nhng nhng ch kt, ch thnh ca kinh cn u nm cc khong ca kh cc. l v cn kh hi nhau nhng ni ct tit. Cn thuc Mc, hoa ca n tro, v th 12 kinh cn u khi ln t nhng mng tay chn, sau chng thnh ln ph ct, kt khuu tay v c tay, rng buc vo u gi, lin h vi c nhc, ln trn n c v gy, chm dt u v mt. Trn y l con ng i i lc ca kinh cn trong thn th. - Cc kinh cn khi pht lun lun u ngn tay hoc ngn chn, chng ni cc khp ln li vi nhau, sau chng phn nhnh cc mt trc/sau ca c th hoc u. 230

- Cui cng cc ng kinh cn chi phi nhng vng m khng c kinh chnh hay kinh bit i qua. 2. Vai tr bnh l v iu tr Cc ri lon ca cc kinh cn c biu hin ngay ti vng m cc ng kinh y i qua. Cc ri lon ny thng cc b v thng ch phm vi c, gn ca vng u thn v chi, t khi c km biu hin lm sng tng/ph. Triu chng ch yu l au km t (algoparesthsia) hay nga. Cn phi nhc rng, nh vo h thng kinh cn m c mt s huyt c nhng tc dng ngoi ng kinh chnh v kinh bit. V d: Hp cc v Dng kh tr c au u l do kinh cn i trng i t vng trn bn ny bng qua nh pha bn kia, sau i xung hm trn bn i din. V thc hnh, kinh cn ng vai tr quan trng trong iu tr cc bnh gi l biu m nguyn nhn khng l thuc vo cc kinh chnh v kinh bit. Phng php tr liu ch yu gm 2 yu t: - Chn huyt: Ch yu l s dng nhng huyt au ti ch dc theo l trnh kinh cn bnh. Thin 13, sch Linh khu khi m t l trnh ca 12 kinh cn, triu chng bnh l ca tng kinh cn u nu r ch c mt cch chn huyt nh sau: Khi chm nn tm ch no au (thng im) xem l Du huyt chm. - Chn phng php v thi gian chm: Cng nh trn, th php v thi gian chm tr bnh ca tt c kinh cn u nh nhau. l chm c km cn nng, php chm phi cng t nhanh, khng cn phi theo Php nghinh ty xut nhp g c. Thin 13, sch Linh khu c nu v th php ny nh sau: Php tr nn chm bng php phn chm ui hn t cho nhanh. Khng k s ln chm, chm cho n khi ht th thi. V php phn chm, Trng Cnh Nhc ch gii nh sau: Phn chm l php thiu chm. Ch kip ni dng ha kh ui gp hn t kh. Trng Cnh Thng li ch: Phn chm tc l thiu chm. Kip thch ni php chm ny nh ang th ot kh 231

nhanh, chm vo l t kh phi ra i, khng theo php nghinh ty xut nhp g c. 3. S cu thnh h thng c bit 4 Hp Cc ng kinh cn lin h vi nhau theo quy cch: 3 ng kinh m, 3 ng kinh dng. Chng 13, sch Linh khu xc nh: - Ba kinh cn dng chn hp xng hm trn (apphyse zygomatique). - Ba kinh cn m chn hp nhau b phn sinh dc. - Ba kinh cn dng tay hp 2 bn s (u duy). - Ba kinh cn m tay hp nhau bn lng ngc. Bn hp ca kinh cn: + Kinh cn Bng quang m V. + Kinh cn T - Can Thn. + Kinh cn Tam tiu Tiu trng i trng + Kinh cn Ph - Tm bo Tm. II. H thng th nht (3 kinh cn dng chn): 1. Kinh cn Bng quang a. L trnh ng kinh Xut pht gc ngoi gc mng t (ch m), n mt c ngoi chia lm 3 nhnh: - Nhnh ngoi: theo mt ngoi cng chn ln n phn sau, ngoi u gi. - Nhnh trong: i xung gt, sau i ln mt trong cng chn v gn vo h nhng. - Nhnh sau ngoi: nhnh ny cho qua nhnh trong h nhng, chy ln mng, theo ct sng ln c v chia lm 2 nhnh nh: + Mt nhnh n tn cng y li.

232

+ Mt nhnh thng phn nhnh xng chm, ri chy ln u ra trc trn (phn nhnh vng c mt pha trn) chy xung mi v tn cng cung g m. vng lng, ngang t sng lng th 7 cho nhnh n np nch, chy ln vai n huyt Kin ngung. np nch c mt nhnh bng qua di nch ra ngc, chy ln h thng n n huyt Khuyt bn. T y chia lm 2 nhnh: + Nhnh c sau: n xng chm. + Nhnh c trc: n mt v gn vo cung g m. b. Triu chng ri lon ng kinh - au nhc t ngn t n gt chn - Co cng cc c vng c - Co cng c h nhng - Co cng khp vai - au vng h nch n h thng n. Thin kinh cn sch Linh khu: Bnh ca n (tc thi dng) s lm cho ngn chn t v ngn chn sng thng v au, khoeo chn b chut rt, lng b n nh mun gy, gn gy b co rt, vai khng a cao ln c, au t nch ln n khuyt bn nh b vn li, khng lc l c t phi hay tri g c. 2. Kinh cn m a. L trnh ng kinh Xut pht t gc ngoi gc ngn chn 4 (Khiu m), chy theo mu chn n mt c ngoi. Chy ln theo mt ngoi cng chn n gi ( y c nhnh gn vo gn c bnh ch). Chy tip ln theo mt ngoi i, on ny c phn hai nhnh: mt nhnh ln vng huyt Phc th(kinh V) v mt nhnh n xng ct. - Nhnh trc: Chy ra trc ngc, v v gn vo h thng n. 233

- Nhnh thng: i ln pha trc nch, ln h thng n, chy ln u pha sau tai, chy n gc trn huyt u duy. T y n chia lm 2 nhnh nh: + Nhnh chy ln n bch hi v ni vi kinh cn m bn i din. + Nhnh di chy xung cm vng ln m huyt Quyn liu v tn cng khe mt ngoi huyt ng t liu. b. Triu chng ri lon ng kinh - C cng ngn 4, lan n mt ngoi chi di, mt ngoi gi. - Cng au khp gi v co cng nhng chn. - au mt trc ngoi i, n vng hng i, au vng mt trong i n xng ct. - au hng sn n h thng n. Thin kinh cn, sch Linh khu: Khi bnh, n (tc thiu dng) s lm cho chuyn cn ngn p t pha ngn t, dn ln n gi lm chuyn cn mp ngoi gi, lm cho gi khng co dui c, khoeo chn b co rt, mt trc co git ln n hng, pha sau lm cho git n vng xng cng. N lm au lan trn ln n vng mm ca b sn ct, ln trn n dn n vng ngc, v v khuyt bn cng au. Cn duy tr c b co rt t tri sang phi, mt phi khng m ra c. 3. Kinh can V a. L trnh ng kinh Xut pht t gc ngoi cc gc ngn chn 2, 3, 4 chy n gn vo c chn ri chia lm 2 nhnh: - Nhnh ngoi chy theo mt ngoi xng chy, gn vo mt ngoi gi, chy thng ln hng n huyt Hon khiu. T y ln vng sn 11, 12 v tn cng ct sng. - Nhnh trong i t c chn theo xng chy gi, gn vo pha di xng bnh ch v t y chia lm 2 nhnh nh:

234

+ Mt nhnh chy ra ngoi li cu ngoi xng chy n huyt Dng lng tuyn. + Mt nhnh chy ln qua vng phc th n tam gic Scarpa di bn, chy vo gia huyt Khc ct v Trung cc, gn vo cc c bng, chy tip thng ln hi thng n, ln c n gc hm, vng quanh mi v tn cng huyt Quyn liu. T c cc nhnh tn cng. n mi. n m mt trn (ni vi mt kinh cn khc). n phn nhnh mi di. n phn nhnh trc tai. b. Triu chng ri lon ng kinh - au ngn 2 v mt ngoi cng chn. - Cng au vng phc th, sng au vng bn. - Vim sng tinh hon v ph tinh hon. - Cng au c bng lan ln h thng n v mt. - Lch vng ming. Thin 13 sch Linh khu: Khi gy bnh, n (Tc dng minh) s lm cho chuyn cn t ngn chn gia ln n hnh ct, bn chn b git nhy ln v cng, vng huyt phc th b chuyn cn, vng hng b sng thng, b chng i sn, cn bng b co git, dn ln n khuyt bn v m, ming mo xch. Nu bnh cp th mt khng nhm li c. Nu nhit th cn b mm lng, mt khng m c. Nu cn m b nhit th n s lm cho cn b bung lng, khng co li c, ming x xung. 4. Kho st huyt hi ca 3 kinh cn dng chn - Huyt Quyn liu: hm to bi cung g m v xng hm trn. Trong trng hp c 3 kinh cn u b bnh, huyt hi ny thng phn ng v au. - Vic chn on ng kinh cn no b bnh u mt c da vo: Xut hin im au huyt Quyn liu. 235

Vng au lan theo kinh no? V d: + au lan t gc trn xung hm di: bnh kinh cn m. + au dy V km au t khe mt trong: bnh kinh cn Bng quang. + au dy V km au cc c vng quanh mi lan n khe mt trong: bnh kinh cn V. III. H thng th hai (3 kinh cn m chn): 1. Kinh cn T a. L trnh ng kinh Xut pht theo gc trong gc ngn ci (huyt n bch), chy n mt c trong, chy ln theo mt trong cng chn, mt trong i. Gn vo tam gic Scarpa, bng ngang b phn sinh dc n huyt Khc ct v t y chia lm 2 nhnh: - Nhnh ngoi: Chy ln rn i su vo trong bng n cc c h sn v thnh trong lng ngc. - Nhnh trong: Chy vo dng vt v gn vo ct sng. b. Triu chng ri lon ng kinh - Cng au ngn ci n mt c trong. - au mt trong cng chn, gi, i. - au xng v, au quanh rn, h sn, ngc. - au ct sng. Thin 13 sch Linh khu: Khi gy bnh, n (Tc thi m) s lm cho t u ngn chn ci n mt c trong u au nh chut rt, xng ph ct bn trong gi b au, t mt trong v ln n hng b au, vng b sinh dc b au xon; rn v hai bn hng sn au dn n ngc v trong ct sng au. 2. Kinh cn Thn a. L trnh ng kinh Xut pht t lng ngn chn t, chy xung lng bn chn qua huyt Dng tuyn, chy theo kinh cn t n mt c trong chy n gt ni vi 236

kinh cn Bng quang, t y chy ln theo mt trong cng chn gn vo li cu trong xng quyn, chy ln theo kinh cn T, n b phn sinh dc (huyt Khc ct, Trung cc), i vo h chu, tr ra vng mng, chy ln dc theo cc c cnh gai sng, gn vo gy v ni vi kinh cn Bng quang. b. Triu chng ri lon ng kinh - C co cng vng ng kinh i qua. - Nu c cc ri lon loi m chng: bnh c cm gic nng vng h chu v khng nga ra sau c, ph n: ri lon kinh nguyt km thng kinh. - Nu l dng chng: khng ci ra trc c km nng h chu. Thin 13 sch Linh khu: Khi gy bnh, n s lm cho gan bn chn b chuyn cn; cho nn cc ni m ng kinh kt vo u au v u chuyn cn. V bnh c biu hin cc ni ny, cho nn s gy thnh ng kinh, co qup v khng nga ln c, cho nn bnh dng th tht lng b gy ngc ra sau, khng ci xung c; nu bnh m th khng nga ln c. 3. Kinh cn Can a. L trnh ng kinh Xut pht lng ngn chn ci, n gn vo mt c trong, chy ln theo xng quyn v gn pha di li cu trong xng ny, chy ln bn gn vo xng mu v ha vi kinh cn T v kinh cn Thn. b. Triu chng ri lon ng kinh - au ngn chn ci n mt c trong. - au mt trong gi, au cc c mt trong i. - Ri lon nguyn nhn bn trong: bt lc. - Ri lon nguyn nhn bn ngoi thng l hn t: c quan sinh dc co rt - Ri lon nguyn nhn bn ngoi thng l nhit t: c quan sinh dc chy di 4. Kho st huyt hi 3 kinh cn chn 237

Huyt Trung cc: huyt ny phn ng khi 3 kinh cn m chn u bnh. Ch l trnh lan ca au xc dnh kinh c bnh. V d: - au h chu km au tht lng v au Trung cc: Bnh kinh cn Thn - au h chu Trung cc khng km theo triu chng khc: Bnh kinh cn Can. - au h chu Trung cc km au quanh rn v lan ln ngc: Bnh kinh cn T. IV. H thng th ba (3 kinh cn Dng tay): 1. Kinh cn Tiu trng a. L trnh ng kinh Xut pht t gc trong gc mng t (thiu xung), gn vo cnh trong c tay, chy theo cnh sau trong cng tay gn vo b trong khp khuu, n np nch n mt sau vai n c ri chia lm 2 nhnh: - Nhnh sau: n xng chm (ti y phn mt nhnh vo trong vai), sau tip tc vng t sau ra trc tai, xung hm di, tr ln khe mt ngoi. - Nhnh trc: chy n gc hm (gip xa), n khe mt ngoi, mp tc trn (u duy). b. Triu chng ri lon ca ng kinh - au t ngn 4 n khp khuu (mt trong). - au mt trong cnh tay n nch. - au vai lan n c km tai. - au t cm ln n khe mt ngoi. Ngoi ra trong cc trng hp nng bnh ca kinh cn Tiu trng cn km theo cc triu chng: + au cng c c km st v n lnh. + au cng cc c ni ng kinh i qua.

238

Thin 13 sch Linh khu: Khi gy bnh, n (Th thi dng) s lm cho ngn tay t lan ra n mp sau xng li nhn pha trong khuu tay u b au, au dn ln pha trong cng tay nhp vo di nch, ng theo l trong tai b ku v au u dn n hm, mt c khi b m hi lu ri mi thy tr li. Khi cn c b co rt th s lm cho cn b nuy v c sng thng, l hn nhit ang ti c. 2. Kinh cn Tam tiu a. L trnh ng kinh Xut pht gc trong gc ngn 4 (quan xung), chy ln mu bn tay, gn vo c tay, chy tip mt sau cng tay, gn vo ci ch, n mt sau cnh tay ln vai, ln c, gn vi kinh cn Tiu trng (sau gc hm di) huyt Thin dung v chia lm 2 nhnh: - Nhnh ni: i su vo trong ming v tn cng y li. - Nhnh ngoi: Chy n gip xa, ln trc tai, n khe mt ngoi, v tn cng u duy. b. Triu chng ri lon ca ng kinh : Rt li, au cng c vng ng kinh i qua. Thin 13 sch Linh khu: Khi gy bnh th sut con ng m kinh i qua u chuyn cn, li b cun li. 3. Kinh cn i trng a. L trnh ng kinh Xut pht t gc ngoi gc mng 2 (thng dng), gn vo c tay, chy theo mt ngoi cng tay, n khuu ln vai huyt Kin ngung v chia lm 2 nhnh: - Nhnh t vai n i chy. - Nhnh i tip ln gc hm gn vo mi di. T gc hm c mt nhnh chy tip ln np tc trn ri vng qua pha i din n gn vo gc hm di bn kia. b. Triu chng ri lon ca ng kinh 239

- au cng c vng ng kinh chi phi, c vai cng, khng c ng c. Thin 13 sch Linh khu: Khu bnh, n (th dng minh) s gy ra cho sut trn ng g m n i qua u b au v chuyn cn. Vai khng a ln cao c, c khng ng qua t v hu c. 4. Kho st huyt hi 3 kinh cn Dng tay Huyt u duy thng phn ng khi cc kinh trn c bnh. Vic chn on ng kinh bnh c da vo v tr lan ca au. V d: - Migraine km au vai, c, tai, au mt: Bnh kinh cn Tiu trng. - Migraine km au vai, c, khe mt ngoi, km cm gic co rt li: Bnh kinh cn Tam tiu. - Migraine km au mt lan ln u nh i nn (vng quanh trn sang bn i din): Bnh kinh cn i trng. V. H thng th bn (3 kinh cn m tay): 1. Kinh cn Ph a. L trnh ng kinh Xut pht gc ngoi gc ngn ci (Thiu thng), chy theo ng kinh chnh n gia khuu, chy ln theo mt trc cnh tay i vo vng di nch huyt Uyn dch (kinh m), chy tr ln h thng n, gn vo mt trc vai ri quay tr li h thng n, i vo trong thnh ngc, gn v phn nhnh tm v v h sn. b. Triu chng ri lon ca ng kinh - au cng c vng ng kinh i qua. - Trng hp nng: au tc ngc, hi chng p thng n, au co cng h sn km i mu. Thin 13 sch Linh khu: Khi bnh, n (th thi m) s lm cho sut con ng m n i qua u b chuyn cn, au. Nu nng hn s thnh chng tc bn, hng sn b vn, th huyt. 240

2. Kinh cn Tm bo a. L trnh ng kinh Xut pht t gc ngoi gc ngn gia trung xung i trong lng bn tay n cng tay, ti gia khuu tay chy ln theo kinh chnh n di nch. T y n chia lm 2 b: - B 1: Phn nhnh n cc sn v tn cng sn 12 bn i din. - B 2: i su vo vng di nch huyt Uyn dch ri phn nhnh thnh trong lng ngc v tn cng tm v. b. Triu chng ri lon ca ng kinh Ri lon ng kinh do nguyn nhn bn trong: - au dc theo bn trong thnh ngc km cm gic p thng n. - au cng c dc theo l trnh ng kinh Thin 13, sch Linh khu vit: Bnh ca n xy ra s lm cho sut con ng m n i qua u b chuyn cn cho n vng ngc b au, chng tc bn. Ch thch: Tc bn c ch gii nh sau: Ni kinh ging ngha: Tc bn l mt trong ng tch. Chng ny khin cho ngi bnh h hp dn dp, gp rt. iu 56, sch Nn kinh c ghi: Tch kh ca ph gi l tc bn hnh thnh di sn pha hu, to nh ci ly p xung, bnh lu khng dt khin cho ngi bnh b vo trng thi ln hn, lc nhit, ho suyn, pht ra ph ung. Thin 4 sch Linh khu: Ph mch khi hot thm gy thnh chng tc bn. 3. Kinh cn Tm a. L trnh ng kinh Xut pht t gc ngoi gc ngn t (thiu dng), theo kinh chnh ln cnh trong khuu chy ln n vng di nch huyt Uyn dch, t y i vo trong lng ngc chy theo ng gia n tm v ri n rn. b. Triu chng ri lon ca ng kinh

241

- Do nguyn nhn bn trong: au lng ngc lm cn tr vn hnh kh huyt dn n triu chng u vng thng v km triu chng bun b, au rn v cm gic b nhc ci ch v c tay. - Do bn ngoi: au cng c dc theo ng kinh. Thin 13 sch Linh khu: Nu gy bnh, n (th thiu m) s lm cho gn bn trong co rt, tip nhn ly bnh phc lng, xung di lm cho khuu tay nh b mt mn li co ko. Nu gy bnh, th n s lm cho con ng m n i qua s b chuyn cn, cn b thng. Ch thch: phc c ngha l ci g np di tm, ri vn di ti rn nh bc mt chic cu ni lin hai vng, cho nn mi gi l phc lng (Du Thng Thin ch gii). 4. Kho st huyt hi 3 kinh cn m tay Huyt Uyn dch (lin sn 5, nch gia) s phn ng khi 3 ng kinh cn m tay c bnh. Nu mt trong 3 ng kinh b bnh, cc triu chng s khc nhau v tr au lan. V d: - au nch km au ngc khng nh c h thng n au vai km tc ngc: Bnh kinh cn Ph. - au nch km au nh c h sn, ngc: Bnh kinh cn Tm bo. - au nch km au bng, ngc (c bit vng trn rn) km triu chng c u thng v: Bnh kinh cn Tm.

242

Cu hi lng gi kinh cn v cch vn dng I. nh du vo cu ng, sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Kinh cn bt ngun t cc kinh chnh? Chn on bnh l ca kinh cn da vo l trnh ca kinh cn? 3 4 5 6 7 8 9 10 Ba kinh cn dng chn hp xng hm? Ba kinh cn m chn hp nhau b phn sinh dc? Ba kinh cn Dng tay hp hai bn s(u duy)? Ba kinh cn m tay hp vi nhau lng ngc? Kinh Bng quang hp vi Thn, T? Kinh cn T hp vi can Thn? Kinh cn Tam tiu hp vi Tm tiu trng? Kinh cn Tam tiu hp vi Tm bo v Tm? ng Sai

II. in t vo ch trng t cu 11-20 11. Triu chng ri lon ca cn kinh bng quang au nhc ngn chn t co cng vng c, lch thng n......... 12. Co cng ngn chn mt ngoi khp gi au mt ngoi i, au...... 13. m au cng vng thng n, bng, tinh hon, mt sau bnh ca i cng chn v n ngn chn th........ 14. Kinh T au quanh rn, cng chn pha trong n ngn chn th....... 15. Kinh Cn T au mt trong cng chn, gi, i xng v, quanh rn h sn, ngc, ct sng v au ngn ci n ...........trong. 16. Kinh Cn Thn c co cng vng ng kinh ...........qua. 17. Kinh Cn Can au mt trong gi, cc c mt i, ngn chn ci n..........trong. 243

18. Kinh cn Tiu trng au vai ln n c, cm ln n khoe mt ngoi, mt trong cnh tay n nch, au t ngn chn th............ n khp khuu. 19. Kinh cn Tam tiu rt li v au cng c vng ng kinh.......... 20. Kinh cn i trng c vai cng khng c ng c v au cng c vng ng kinh............ III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30 21. Ni xut pht ca kinh cn: A. T gn B. T c C. T khp xng D. T ng kinh chnh

22. Khi pht ca 12 kinh cn: A. T cc u ngn tay hoc chn B. T cc khp ln C. T u D. T tng hoc ph

23. Kinh cn chi phi: A. ngoi nng B. trong su C. cc tng D. cc Ph

24. Cch chn huyt trong phng php tr liu bng kinh cn: A. Chn huyt ti ch B. Chn huyt c hiu C. Chn huyt theo Du, M D. Chn huyt theo nguyn lc

25. Th thut s dng trong phng php tr liu bng kinh cn: A. Chm t B. Chm b C. Cu b D. n chm

26. Kinh cn V xut pht: A. Gc ngoi gc ngn chn 2, 3, 4 B. Gc trong gc ngn chn 2

C. Gc trong gc ngn chn 3 C. D. Gc ngoi gc ngn chn 3

27. Huyt Hi ca 3 kinh cn dng chn: A. Quyn liu C. Phong tr 244

B.

u duy

D. Bch hi

28. Huyt Hi ca 3 kinh cn m chn: A. Tam m giao B. Phc th C. Trung cc D. Khc ct

29. Huyt Hi ca 3 kinh cn dng tay: A. Quyn liu B. u duy C. Thin dung D. i chy

30. Huyt Hi ca 3 kinh cn m tay: A. Khuyt bn B. p n: 1D 21D 2D 22A 3D 23A 4D 24A 5D 25D 6D 26A 7S 27A 8D 28C 9S 29B 10 S 30C Trung ph C. Uyn dch D. Ni quan

11. Khp vai ; 12. Hng ;13. Hai ; 14. Nht ; 15. Mt c ;16. i ; 17.Mt c ; 18. Bn ; 19. i qua ; 20. Chi phi

245

Bi 17 KINH BIT V CCH VN DNG Mc tiu: 1. M t c l trnh 12 ng kinh bit v vai tr sinh l cng nh vai tr bnh l v cch thc iu tr ca n. 2. p dng iu tr mt s chng bnh.

I. i cng: Mi hai kinh bit c xp chung vo nhm kinh mch. Tuy nhin n to thnh h thng ng c bit (gi l lc hp ) xut pht t kinh chnh. Chng 41, sch Linh khu m t lc hp cu thnh h thng kinh bit nh sau: - Tc thi dng (Bng quang) v tc thiu m (Thn) hp nhau di thp ( nhng chn) v trn (vng t gy). - Tc thiu dng (m) v tc quyt m (Can) hp nhau xng mu. - Tc dng minh (V) v tc thi m (T) hp nhau bn. - Th thi dng (Tiu trng) v th thiu m (Tm) hp nhau khe mt trong. - Th thiu dng (Tam tiu) v th quyt m (Tm bo) hp nhau di xng chm. - Th dng minh (i trng) v th thi m (Ph) hp nhau c. Vi h thng ny, 12 ng kinh chnh thng qua h thng kinh bit nh hng n nhng vng khc ca c th. 1. Vai tr sinh l Cc kinh bit sau khi t kinh chnh phn ra, kinh m a s i hng v kinh dng v hi hp y v nh vy n lm tng thm mi quan h biu l ca cc kinh m v kinh dng trong c th, n lm cc ng kinh chnh mnh ln bng cch ni vi cc kinh dng. Cc kinh bit u xut pht t

246

cc khp ln, i vo trong bng, trong ngc n cc tng ph, sau chng xuyn qua tm ni ra mt, c hay gy v ni vi cc ng kinh dng. H thng ni ny gii thch s vic 12 ng kinh chnh khng ty thuc duy nht vo h thng ca chnh n m cn ph thuc vo h thng vo/ra (ly/hp) ca cc ng kinh bit. S sp xp t chc ca nhng h thng sau ny phc tp hn h thng chn v tay. Ni khc i, cc hot ng sinh l ca c th khng ch ty thuc 12 ng kinh chnh m c vi kinh bit. Kinh bit c vai tr h tr, ph, b cho cc kinh chnh. Cc vng khng c kinh chnh i qua s chu s kim sot ca kinh bit. Thng qua s phn b v tun hnh 12 kinh bit, chng ta thy chng tng cng s quan h gia cc b v trong ni tng ca ton b kinh mch trong thn th. Trong nhng vng m 12 kinh chnh khng phn b n th 12 kinh bit ni lin chng li. V d : V c nh hng n Tm. Thin Nghch iu lun, T vn c nu: V bt ha th ng khng yn gic. Kho st 12 kinh chnh, ta thy V kinh khng c nhnh n Tm v ngc li kinh chnh Tm cng khng c nhnh n V. Nhng nu kho st h thng kinh bit th thy kinh bit V c n T, ln trn li thng vi Tm, lm thng c con ng ni lin gia Tm v V. Nh th m phng php ha v kh an tm thn l c c s. Cc kinh chnh m (ngoi tr kinh tc quyt m Can ln n nh u v kinh Tm ln n vng mt) u c nh hng trn u v mt, d l trnh ca n tn cng ngc v hu. L do l cc kinh bit m u chy n c hay mt v ni vi cc kinh bit dng. Cc kinh chnh dng vng u mt nh vy nhn c kh huyt t cc kinh bit m. 2. Vai tr trong bnh l v iu tr Chng 11 sch Linh khu kho st v kinh bit m t r cc ng i ca kinh nhng khng nu ln cc ri lon ca kinh bit. D th no i na v mt iu tr, chng ta phi chn cc huyt theo ng kinh v da trn tnh cht m dng ca bnh v trn triu chng hc. 247

Trong thc hnh chm tr, khi tin hnh vic th huyt chm, ngi thy thuc rt cn ch trng n l lun biu, l, thuc, lc. C nhng bnh thc s biu kinh m ta li chn huyt l kinh (v d: nhc u th huyt lit khuyt, ngc li c khi Ph kinh b bnh m th huyt hp cc, khc tr; hoc nh trng hp t h, s vn ha tr nn tht thng lm xut hin chng bng trng, cu phn lng ta th huyt tc tam l...). Khi kho st triu chng ca 12 ng kinh chnh, chng ta nhn thy c nhng bnh l m v tr nm bn ngoi vng chi phi bi cc ng kinh chnh. Cc bnh y nm trong vng chi phi ca kinh bit. Trong chm cu tr liu, ngi ta rt ch trng vai tr ca nhng huyt trn u v mt (nh chm, din chm, t chm). Nhng phng php ni trn ng gp nhiu trong vic tr liu tt bnh ton thn v ngay c lnh vc chm t na. Tt c nhng kt qu phi k n vai tr hi hp ca kinh bit, gia kinh bit v kinh mch lm cho kinh kh tp trung c ln u mt. Tc dng ca mt s huyt trn mt s vng khng c ng kinh i qua cho thy s nh hng ca kinh bit (v d: tc dng ca nhng huyt gin s v i lng hu - kinh chnh khng i qua c). Nh vy c th xem triu chng ca kinh bit xen ln vi cc triu chng ca kinh chnh. II. H thng kinh bit: 1. Ph i trng - Kinh bit ph xut pht t huyt trung ph, i xung Uyn dch vo trong ngc n Ph v i trng. T Ph n h thng n huyt Khuyt bn, theo c ln n ph t. - Kinh bit i trng xut pht t huyt Kin ngung, i vo trong ngc n Ph v i trng. T Ph ln c xut hin thng n (huyt Khuyt bn), ri ni vo kinh chnh huyt ph t ca V kinh to thnh h thng th 6. 2. T V - Kinh bit T: Kinh chnh i n gia i (huyt k mn ca T kinh)

248

th xut pht kinh bit i ln n bn huyt Kh xung (hp vi kinh bit ca V), t y i tip theo ng kinh bit ca V n c (hp vi V huyt Nhn nghinh) sau ln su vo li. - Kinh bit V: Kinh chnh ca V n mt trc ngoi i (huyt Phc th) th cho kinh bit i ln np bn huyt Kh xung. T y, i su vo bng n V v T, n Tm, i ln c huyt Nhn nghinh to thnh h thng hp th 3, sau , n ming, n di cnh mi, n b di mt, n khe mt trong tnh minh (ni y ni vi nhnh ca kinh chnh V). 3. Tm Tiu trng - Kinh bit Tm xut pht t huyt Cc tuyn n huyt Uyn dch. T y i su vo trong ngc n Tm i ln c, xut hin mt n huyt Tnh minh. - Kinh bit Tiu trng xut pht t huyt Nhu du vai (kinh Tiu trng). i vo h nch n huyt Uyn dch. T y i su vo trong ngc n Tm v Tiu trng. Mt nhnh bit khc xut pht t Quyn liu n ni Tnh minh to thnh h thng hp th 4. 4. Thn Bng quang - Kinh bit Thn: T huyt m cc, xut pht nhnh kinh bit i vo h nhng (ni vi y trung), i cng kinh bit ca Bng quang n Thn. khoang t sng tht lng 2 n i vo mch i, theo mch i i ti huyt Trung ch ca Thn kinh, sau n mn ng mch Xung n y li, t y li n xut hin ra gy ni vi kinh chnh Bng quang huyt Thin tr. - Kinh bit Bng quang: Bt u t y trung i ln mng, nhp vo giang mn. Cch xa xng ct 5 thn, n phn nhnh n Thn, i ln dc theo ct sng phn nhnh vo Tm n vng gy. Ni y n i vo kinh Bng quang huyt Thin tr. 5. Tm bo Tam tiu - Kinh bit Tm bo xut pht t huyt Thin dung. n huyt Uyn dch, i su vo lng ngc n Tm bo ri vo Tam tiu. T ngc cho mt

249

nhnh ln c huyt Lim tuyn, sau ra sau xng chm huyt Thin d to thnh h thng th 5. - Kinh bit Tam tiu: Kinh chnh Tam tiu c nhnh n Bch hi. T bch hi xut pht kinh bit Tam tiu chy xung xng chm (huyt Thin d) ni vi kinh bit Tm bo. Sau xung h thng n (huyt Khuyt bn v huyt Kh h ca V kinh) n Tm bo v Tam Tiu. 6. Can m - Kinh bit Can: Kinh chnh ca Can i n vng xng mu huyt Khc ct th cho nhnh bit. Nhnh ny i theo kinh bit m n vng sn gi i vo Can, m, Tm, hu hng. Xut hin mt, n khe mt ngoi to thnh hp th 2. - Kinh bit m: Xut pht t huyt Hon khiu chy vo vng trn xng v (ni vi kinh bit ca Can huyt khc ct). T Khc ct, i ln v hng hng sn i su vo bng cc sn gi (huyt Chng mn) n m ri n Can, chy tip theo thnh trong ngc n Tm v n hu hng. Xut hin hm di, phn nhnh mt v n khe mt ngoi ni vi kinh chnh ng t liu. S lc hp ca 12 kinh bit Bng 17.1: H thng kinh bit chn ng kinh Xut pht Phn nhnh Ni xut ra hp Tc thi dng Tc thiu m Gia khoeo chn, giang mn Gia khoeo chn i mch, cung li, t sng th 14 Bng quang, Thn, Tm C gy Tc thi dng nht hp (c gy) Hp

250

Tc thiu dng Tc thiu m

Mp lng mu, b sn ct Mp lng mu

m,Can, Tm, Thc qun Cng i vi kinh bit thiu dng

Hm di, mp, khe mt ngoi

Tc thiu dng nh hp (khe mt ngoi)

Tc dng minh Tc thi m

Mu chuyn ln, trong bong Mu chuyn ln

V, T, Tm, thc qun Cng i vi bit xuyn cung li

Ming, mc h

Tc dng minh tam hp (thc qun)

Bng 17.2: H thng kinh bit tay ng kinh Xut pht Phn nhnh Ni xut ra Hp hp Th thi dng Vng khp vai, nch Tiu trng, Tm Tm Mt, khe mt trong Th thi dng T hp (Khe Th thiu m Huyt uyn dch, gia hai gn Th thiu dng Th quyt m nh u, khuyt bn Di uyn dch 3 thn Tam tiu, gia ngc Tam tiu, gia ngc Sau tai di, lung Tc thiu hp (khe mt ngoi) hon ct, hu dng nh mt trong)

251

Th dng minh Th thi m

Huyt kin ngung, tr ct Uyn dch, trc kinh thiu m

i trng,

Khuyt bn,

Th dng minh lc hp (khuyt bn)

Ph, hu lung hu lung Ph i trng

Cu hi lng gi kinh bit v cch vn dng I. nh du vo cu ng, sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Kinh bit c vai tr h tr b cho kinh chnh? Trong nhng vng 12 kinh chnh khng ni n th 12 kinh bit ni lin n li? 3 4 5 Cc kinh bit tch ra t kinh chnh? Cc kinh bit m khng hng v cc kinh Dng? Trong iu tr ngi ta ch trng n vic chn huyt theo biu l? 6 7 Kinh bit ca Ph xut pht t Ph? Kinh bit ca i trng xut pht t ngn chn th 2? 8 9 10 Kinh bit ca Tm bo xut pht t Tm bo? Kinh bit ca Tam tiu xut pht t Khuyt bn? Kinh bit ca Tam tiu i vi kinh bit ca Tm bo huyt Thin d? ng Sai

252

II. in t vo ch trng t cu 11 - 20 11. Kinh bit ca Ph t trung ph vo trong lng ngc n Ph v n............ 12. Kinh bit ca i trng hp vi nhau c ti huyt............. 13. Kinh bit ca Tm xut pht t huyt Cc tuyn n Tm ln c v kt thc huyt.......... 14. Kinh bit ca Tiu trng xut pht t huyt Nhu du t y i su vo trong ngc n Tm v.............. 15. Kinh bit ca Tm v Tiu trng hp vi nhau huyt............. 16. Kinh bit ca T khng h tr thm cho kinh.............. 17. Kinh bit ca V h tr cho kinh chnh phn b tng......... 18. Kinh bit ca m i n vng sn v i vo Can............ 19. Kinh bit ca Thn v kinh bit ca Bng quang hp vi nhau gy ti huyt...... 20. Kinh bit ca Thn h tr thm cho kinh chnh mch........ III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 35: 21. Kinh bit Bng quang h tr thm kinh chnh Bng quang chi phi: A. Vng c gy B. H nhng chn C. Vng lng D. Giang mn (hu mn)

22. Kinh bit Thn h tr thm kinh chnh Thn chi phi: A. Cung li B. Mch i D. Vng tht lng C. Mch Nhm

23. Kinh bit m h tr thm kinh chnh m chi phi: A. Mt B. Vng hng sn C. Vng thc qun, hu hng D. Vng mt ngoi chi di

24. Kinh bit Can h tr thm kinh chnh Can chi phi: 253

A. Vng thc qun, hu hang B. Vng nh u

C. Vng hng sn D. B sinh dc ngoi

25. Kinh bit V h tr thm kinh chnh V chi phi: A. Ph V B. Tng T C. Mt phng trn ca u D. Vng thc qun, hu hng

26. Kinh bit Tiu trng h tr thm kinh chnh Tiu trng chi phi: A. Vng mt sau vai B. Vng bn di nch C. Tng Tm D. Kho mt trong

27. Kinh bit Tm h tr thm kinh chnh Tm chi phi: A. Vng bn di nch B. Vng mt trong chi trn C. Vng hm nch D. Ph Tiu trng

28. Kinh bit Tm bo h tr thm kinh chnh Tm bo chi phi: A. Vng ngc B. Vng mt trc tai C. Vng bn ca u D. Vng sau tai (xng chm)

29. Kinh bit Bng quang v kinh bit Thn hp : A. Bn B. Xng mu C. t gy D. Hng sn

30. Kinh bit Bng quang v kinh bit Thn hp : A. H nhng chn B. Xng mu C. Hng sn D. Bn

31. Kinh bit m v kinh bit Can hp : A. Hng sn B. nh u 32. Kinh bit V v kinh bit T hp : A. Bn B. Xng mu C. H nhng chn D. Kho mt trong C. Xng mu D. Bn

33. Kinh bit Tm v kinh bit Tiu trng hp : A. G m (huyt Quyn liu) C. Di xng chm (huyt

254

Hon ct) B. Kho mt trong (huyt Tnh minh) D. Huyt u duy 34. Kinh bit Tm bo v kinh bit Tam tiu hp : A. Vng t gy B. Vng c C. Kho mt trong D. Di xng chm

35. Kinh bit Ph v kinh bit i trng hp : A. Vng ngc (huyt Uyn dch) C. Vng vai (huyt Kin ngung)

B. H thng n (huyt Khuyt bn) D. Vng c (huyt Ph t) p n: 1D 21D 31C 2D 22B 32A 3D 23C 33B 4S 24A 34D 5D 25D 35D 6S 26B 7S 27A 8S 28D 9S 29C 10 D 30A

11. i trng; 12. Khc bn, 13. Tnh minh; 14. Tiu trng; 15. Tnh minh; 16. Chnh; 17. Tm; 18. m; 19. Thin tr; 20. i

255

Bi 18 Lc Mch v cch vn dng Mc tiu: 1. M t c l trnh ca lc dc v lc ngang v cch vn dng chng trong iu tr. 2. p dng nhng hiu bit v lc mch iu tr mt s chng bnh. 3. Trn trng gi tr khoa hc thc hnh nhun nhuyn v n cn trong iu tr cho ngi bnh

I. i cng: Bit lc l cc ng dn truyn kh huyt, xut pht t cc lc huyt ca 12 kinh chnh v 2 mch (Nhm, c). Tng cng c 14 huyt lc, gm 12 lc huyt 12 ng kinh chnh v 2 lc huyt trn 2 mch Nhm- c. Ngoi ra do tnh cht quan trng ring m T cn c thm 1 lc c bit, l i lc ca T(i bao). Cc nhnh lc i t 12 ng kinh c 2 loi l trnh dc ngang. Do c hai nhm lc khc nhau. 1. Cc lc ngang Cc nhnh lc ny ch khi tr trong vng t khuu n bn tay, bn chn. Chng n ni cc ng kinh chnh li vi nhau, tc l ni t mt kinh m n mt kinh dng hoc ngc li (trong h thng quan h biu - l). Nhim v ca cc lc ny l dn kh t huyt lc ca mt kinh sang huyt nguyn ca mt kinh khc v to thnh tng th mt h thng tng cng s lu thng kh huyt ca 12 kinh chnh. - L trnh ca cc lc ngang u ging nhau: t huyt lc kinh ny sang huyt nguyn ca kinh c quan h biu l tng ng. - Chng khng c triu chng ring bit ca mnh v khi b ri lon ngi ta ghi nhn c cc du h chng ca ng kinh i din( trong mi quan h trong ngoi ca n) v cch iu tr l chm huyt nguyn ca ng kinh bnh v huyt lc ca kinh quan h biu l tng ng.

256

Mi quan h nguyn- lc thng qua lc ngang c biu th bng s sau:

Kinh A

Kinh B

Huyt lc

Huyt lc/Kinh B

Huyt nguyn/ Kinh A

Huyt nguyn/ Kinh B

2. Cc lc dc Cc lc dc c th n trc tip cc tng/ph v vng u mt. Mt cch tng qut, cc lc dng ny khng qu su, khng qu di, khng y nh cc kinh chnh. Cc ri lon ca chng t trm trng hn v cng d iu tr hn. Ngc li vi cc lc ngang, cc lc dc c cc triu chng ring. Do vy, vic chn on bnh cc lc dc ny phi rt c th. Vic chn on c da trn trng thi h thc. Sch linh khu(Chng 10) c cp n ton b cc bit lc ca tng ng kinh, t l trnh, triu chng bnh v huyt s dng. Ly v d bit lc ca th thi dng( Tiu trng): Bit ca th thi dng tn gi l chi chnh,ln khi c tay 5 thn, bn trong ch vo thiu m. Chi bit ca n ln trn i vo khuu tay, lc vi huyt kin ngung. Bnh thc s lm cho cc khp xng bung lng, khuu tay khng c ng c; bnh h s mc nhiu mn cm nh khe tay. Nn th huyt lc chm. Lc mch c ng i ring v phn nh dn. Nhnh nh tch ra t lc mch gi l tn lc. Nhnh ni mt da c th nhn thy c khi cc- mch mu nh c gi l "huyt lc",thng c s dng trong chch l, chm nn mu. Nh h thng ny, 257

lc mch t nhng nhnh ln phn nh dn v phn b khp mt ngoi c th , to thnh mng li chng cht nui dng ton thn v lin lc khp ni trong c th. II. L trnh cc lc v cch vn dng: 1. Lc ca th thi m Ph kinh a. Lc ngang ca Ph kinh - Xut pht t huyt lit khuyt i n tn cng hp cc. - Khi c ri lon, ta thy cc triu chng h ca kinh quan h biu l vi kinh ph: l th dng minh i trng. iu tr: ly huyt nguyn ca kinh c bnh (hp cc ca kinh i trng ) v lc ca kinh quan h biu l(lit khuyt ca kinh Ph). b. Lc dc ca Ph kinh - Nhnh ny cng xut pht t huyt lit khuyt chy theo cch trong g ngn ci n tn cng gc ngoi gc ngn tr ti huyt thng dng. - Trong trng hp ri lon dc ca Ph: + Thc chng: Cm gic nng lng bn tay. + H chng: Ht hi, i dm, hay i dt. Bit ca th thi m tn gi l lit khuyt... Bnh thc s lm cho u nhn c tay v gan tay b nhit; bnh h s gip v vn mnh, i sn v i nhiu ln(Linh khu- thin Kinh mch). iu tr: Chm huyt lc kinh Ph (Lit khuyt). 2. Lc ca th thiu m Tm kinh a. Lc ngang ca Tm kinh - Xut pht t huyt Thng l(cch thn mn 1,5 thn) n tn cng Uyn ct ca kinh Tiu trng. - Khi c ri lon ta thy xut hin cc triu chng mang tnh chn h ca kinh i din : Th thi dng Tiu trng. iu tr : Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh( Uyn ct ca kinh Tiu trng ) v lc ca kinh quan h biu l(thng l ca kinh Tm).

258

b. Lc dc ca Tm kinh - Xut pht t huyt Thng l, chy dc theo kinh chnh ca Tm, ngc ln ngc i vo Tm, n ni vi y li, ln mt v ni vi tc thi dng Bng quang huyt Tnh minh. - Trong trng hp ri lon lc dc ca Tm. + Thc chng : Cm gic au tc, tr ngi trong ngc. + H chng: Ni kh. Bit ca th thiu m tn gi l thng l Bnh thc s lm cho mn honh cch nh b tri vo, bnh h s lm cho khong ni chuyn c(Linh khuthin Kinh mch). iu tr: Chm lc huyt Thng l ca kinh Tm. 3. Lc ca th thiu m Tm bo kinh a. Lc ngang ca Tm bo kinh - Xut pht t huyt ni quan ca kinh Tm bo v n tn cng Nguyn huyt Dng tr ca Kinh tam tiu. - Trong trng hp ri lon, ta quan st c cc du hiu chng h ca kinh Tam tiu. iu tr : Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh (Dng tr ca Tam tiu) v lc ca kinh quan h biu l(ni quan ca kinh Tm bo). b. Lc dc ca Tm bo kinh - Lc dc ca kinh Tm bo cng xut pht t huyt Ni quan, i dc tr ln theo l trnh ca kinh chnh, chy ln lng ngc v n Tm bo. - Cc trng hp ri lon lc dc ca Tm bo : + Thc chng: au vng tim. + H chng : Cng c gy. " Bit ca th quyt m ch tn gi Ni quan... Bnh thc s lm cho tm thng, bnh h s lm cho u gy b cng ". (Linh khu, thin kinh mch). iu tr : Chm huyt lc ni quan ca kinh Tm bo. 4. Lc ca th thi dng Tiu trng kinh

259

a. Lc ngang ca Tiu trng kinh - Xut pht t huyt chi chnh nm trn dng s 5 thn, t chi chnh chy ni n huyt Thn mn. - Do khng c triu chng ring ca lc ngang Tiu trng nn khi c ri lon n lm xut hin cc triu chng h ca kinh th thiu m Tm (tc l kinh c quan h biu l vi kinh Tiu trng). iu tr: Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh (Thn mn ca kinh Tm) v lc ca kinh quan h biu l(chi chnh ca kinh Tiu trng). b. Lc dc ca Tiu trng kinh - Lc dc ca kinh Tiu trng cng xut pht t huyt chi chnh, chy theo l trnh ca kinh chnh ln ci ch, n vai lin lc vi huyt Kin ngung ca kinh i trng. - Khi lc dc ca Tiu trng b ri lon: + Thc chng: Yu mi cc khp, ri lon c ng khp khuu. + H chng: Bnh l ngoi da (thng l mn cm). H tc sinh vu Theo n Ba Nguyn Gin ch thch vu y l cc khe tay chn ni ln cc mn nh ht u nh, th v cng hn tht. Theo ti liu ca Vin ng y H Ni(Chm cu hc) th l mn cm to nh. Bit ca th thi dng tn gi l chi chnh, bnh thc lm cho cc khp xng bung lng, khuu tay khng c ng c, bnh h s lm cho mc nhiu mn cm nh khe tay(Linh khu, thin Kinh mch). iu tr: Chm huyt lc chi chnh ca Tiu trng kinh. 5. Lc ca th dng minh i trng kinh a. Lc ngang ca i trng kinh - Lc ngang ca i trng xut pht t huyt Thin lch (ba thn trn huyt Dng kh). T y lc ngang chy n ni vi huyt Thi uyn ca kinh Ph. - Khi c ri lon lc ngang, ta thy xut hin cc triu chng h ca kinh i din (th thi m Ph).

260

iu tr: Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh (Thi uyn ca Ph) v lc ca kinh quan h biu l(Thin lch ca kinh i trng). b. Lc dc i trng kinh. - Lc dc ca i trng kinh cng xut pht t huyt Thin lch, chy theo l trnh ca kinh chnh, chy ln cch tay ln vai n huyt Kin ngung. Sau kinh chy n xng hm, cho nhnh ca chn rng, ri xm nhp vo tai. - Khi b ri lon lc ca i trng + Thc chng: Gim thnh lc, rng ng ba. + H chng: Cm gic t lnh chn rng, cm gic nng tc ngc. Bit ca th dng minh tn gi l Thin lch... Bnh thc s lm cho rng su v tai ic bnh h lm cho rng lnh, honh cch b t(Linh khu , thin Kinh mch). iu tr: Chm huyt lc ca i trng kinh (Thin lch). 6. Lc ca th dng minh Tam tiu kinh a. Lc ngang ca Tam tiu kinh - Lc ngang ca Tam tiu xut pht t huyt Ngoi quan, i n Nguyn huyt i lng ca Tm bo. - Lc ngang khng c triu chng ring ca mnh. Khi b ri lon, ta thy xut hin cc triu chng h ca kinh i din (tc kinh Tm bo). iu tr: Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh(i lng ca Tm bo) v lc ca kinh quan h biu l(Ngoi quan ca kinh Tam tiu). b. Lc dc ca Tam tiu kinh - Lc dc ca Tam tiu cng xut pht t huyt Ngoi quan, i dc theo kinh chnh ln vai c, sau n gia ngc v ni vi kinh Tm bo Chin trung. - Khi lc dc c ri lon: + Thc chng: Co cng ci ch. + H chng: Khp c tay lng lo.

261

Bit ca th thiu dng tn gi l Ngoi quan bnh thc s lm cho khuu tay b co qup, bnh h s lm cho c tay khng co li c.(Linh khu thin Kinh mch). iu tr: Chm huyt Ngoi quan ca Tam tiu. 7. Lc ca tc thi dng Bng quang kinh a. Lc ngang ca Bng quang kinh - Lc ngang ca Bng quang xut pht t huyt Phi dng(nm trn mt c ngoi 7 thn) v chy n Nguyn ca Thn(huyt Thi kh). - Lc ngang khng c triu chng ring ca mnh, nn khi b ri lon ta thy xut hin cc triu chng h cu kinh Thn. iu tr : Chm huyt Ngoi quan ca Tam tiu. b. Lc dc ca Bng quang kinh - Lc dc ca Bng quang cng xut pht t huyt Phi dng, chy theo l trnh kinh chnh (i ngc ln u), chy ln lng v gy n mt, lin lc vi mi v ming. - Khi lc dc c ri lon : Thc chng : Nght mi, chy nc mi, u v lng nhc; bnh h s chy mu cam" (Linh khu - thin Kinh mch). iu tr : Chm huyt lc kinh bnh(Phi dng). 8. Lc ca tc thiu dng m kinh a. Lc ngang ca m kinh - Lc ngang ca kinh m xut pht t huyt Quang minh 3 thn trn mt c ngoi v chy n nguyn huyt Thi xung ca kinh Can. - iu tr : Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh (Thi xung ca Can) v lc ca kinh quan h biu l(Quang minh ca kinh m). b. Lc dc ca m kinh - Lc dc ca m kinh cng xut pht t huyt Quang minh , sau chy n mu bn chn v phn nhnh . Mt nhnh khc i t Quang minh n ni vi huyt Li cu(lc huyt ca kinh Can).

262

- Khi lc dc c ri lon: + Thc chng: Cng chn v bn chn c cm gic lnh but. + H chng: Yu mi cng chn, bn chn yu r i hoc khng ng ln c. " Bit ca tc thiu dng tn gi l Quang minh. Bnh thc th quyt bnh ; bnh h th b chng nuy v qu qut i chn, ngi xung khng ng ln c "(Linh khu - thin Kinh mch). iu tr : Chm huyt lc Quang minh ca kinh bit. 9. Lc ca tc dng minh V kinh a. Lc ngang ca kinh V - Lc ngang ca kinh v xut pht t huyt lc Phong long v chy xung ni vi huyt Thi bch ca kinh T. - Khi b ri lon ta thy xut hin cc triu chng h ca kinh i din, tc kinh T. iu tr: Ly huyt nguyn ca kinh c bnh (Thi bch ca T) v lc ca kinh quan h biu l (Phong long ca kinh V). b. Lc dc ca kinh V - Lc dc ca kinh V cng xut pht t huyt lc Phong long, chy mt trc ngoi xng cng chn, chy ngc ln bng ngc, phn nhnh u v gy. Ni vi cc kinh khc u trc khi xung tn cng ca ym hu. - Khi lc dc c ri lon: + Thc chng: in cung, ng kinh. + H chng: Lit chi di, teo c. Bit ca tc dng minh tn gi l Phong long... Bnh thc s lm cho in cung; bnh h th chn s khng co li c, xng hnh ct s kh(Linh khu - thin Kinh mch). 10. Lc ca tc thi m T kinh a. Lc ngang ca kinh T

263

- Lc ngang ca thi m T xut pht t huyt Cng tn chy n ni vi xung dng ca kinh V mu bn chn. - Trong trng hp lc ngang ca T b ri lon, ta thy xut hin cc triu chng h ca kinh i din ( kinh V). iu tr: Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh c bnh (xung dng ca V) v lc kinh quan h biu l(Cng tn ca kinh T). b. Lc dc ca kinh T - Lc dc ca kinh T cng xut pht t huyt Cng tn chy theo kinh chnh ln trn bng, i su vo trong n v ca Tiu trng. - Khi lc c ri lon: + Thc chng: au qun bng. + H chng: Trng bng. Bit ca tc thi m tn gi l Cng tn..... Bnh thc th trong rut b u but, bnh h s b c trng(Linh khu, thin Kinh mch). iu tr: Chm huyt lc Cng tn ca kinh T. 11. Bit lc ca tc thiu m Thn kinh a. Lc ngang ca Thn kinh - Lc ngang ca Thn kinh xut pht t huyt i chung i n ni vi huyt kinh ct ca Thn kinh. - Khi b ri lon, ta thy xut hin cc triu chng h ca kinh i din, tc l kinh Bng quang. iu tr: Ly huyt Nguyn ca kinh c bnh (Kinh ct ca Bng quang) v lc ca kinh quan h biu l (i chung ca kinh Thn). b. Lc dc ca Thn kinh - Lc dc ca Thn kinh cng xut pht t huyt i chung, chy theo kinh chnh ca Thn n di Tm bo, ri i su vo bng, n ct sng v n tn cng huyt Mnh mn. - Khi lc dc c ri lon: + Thc chng: B tiu.

264

+ H chng: au tht lng. Bit ca tc thiu m tn gi i chung...... Thc tc b lung, h tc yu thng(Linh khu, thin Kinh mch). iu tr: Chm huyt lc i chung. 12. Lc ca tc quyt m Can kinh a. Lc ngang ca Can kinh - Lc ngang ca Can kinh xut pht t huyt Li cu (5 thn trn mt c trong) v n tn cng ca huyt Nguyn ca kinh m (Khu kh). - Khi b ri lon lc ngang, ta thy xut hin cc triu chng h ca kinh i din (tc kinh m). iu tr: Ly huyt nNguyn ca kinh c bnh (Khu kh ca kinh m) v lc ca kinh quan h biu l(Li cu ca kinh Can). b. Lc dc ca Can kinh - Lc dc ca Can kinh xut pht t huyt Li cu, i dc ln theo kinh chnh ca Can, theo mt trong chi di, vng quanh b sinh dc v gn vo c quan sinh dc ngoi. - Khi lc dc c ri lon: + Thc chng: Sng b phn sinh dc. + H chng: Nga c quan sinh dc. Bit ca tc quyt m tn gi l Li cu. Bnh thc th dng vt cng v di ra, bnh h s b nga d di ( bn ngoi b phn sinh dc)(Linh khu, thin kinh mch). iu tr: Chm huyt lc li cu. 13. Bit lc ca mch nhm - Lc ca mch Nhm xut pht t huyt Cu v (vi ), sau phn tn vo bng, n nhp chung vi cc nhnh ca mch Xung. - Triu chng v iu tr: + Thc chng: au pha ngoi da bng. + H chng: Nga vng bng iu tr: B huyt lc Cu v. 265

Bit ca Nhm mch tn gi l Vi , xung di tn ra bng. Bnh thc th da bng b au, bnh h th da bng b nga(Linh khu, thin Kinh mch). 14. Bit lc mch c - Lc ca mch c xut pht t huyt Trng cng, chy theo kinh chnh ln u, tr xung vai ni vi kinh Bng quang v i vo cc c vng ny. - Triu chng bnh l v iu tr: + Thc chng: Cng ct sng iu tr: T trng cng. + H chng: Chng mt, km nng u. iu tr: B trng cng. Bit ca c mch tn gi Trng cng...... Bit thc th lm cho ct sng cng; bnh h s b chng u nng, u chong vng(Linh khu, thin Kinh mch). 15. i lc ca T (i bao) - Xut pht t huyt i bao (nm lin sn 6, cch 6 thn di hm nch), y l mt h thng cc nhnh nh phn nhnh khp vng ngc v ni tt c cc lc ca c th. - Triu chng bnh l v iu tr: + Thc chng: au lan ta ton thn. iu tr: T i bao. + H chng: Khp lng lo. iu tr: B i bao.

Cu hi lng gi lc mch v cch vn dng I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 10 Tr li

266

Cu 1

Ni dung cu hi Bit ca kinh Ph b h thng hay ngp, vn mnh, i sn, i nhiu ln?

ng

Sai

2 3

Bit ca kinh Tm b h thng ni nhiu? Bit ca kinh Tm bo thng hay au vng trc Tim?

Bit ca kinh Tiu trng h thng l vn ng kh khn?

Bit ca kinh Dng minh i trng h thng lm cho rng lnh?

Bit ca kinh Tam tiu thc thng lm khuu tay dui?

Bit ca kinh Bng quang thc thng lm mi nght, au lng?

Bit ca kinh m h thng bnh nhn b chng nuy?

9 10

Bit ca kinh V thc bnh nhn thng in cung? Bit ca kinh T h gn c chng?

II. in tip vo cc ch trng t cu 11 - 20 11. Lc ngang ca Ph kinh xut pht t huyt.. v tn cng ti huyt. 12. Lc dc ca Ph kinh xut pht t huyt.. v tn cng ti huyt. 13. Lc ngang ca Tm kinh xut pht t huyt.. v tn cng ti huyt.. 14. Lc dc ca Tm kinh xut pht t huyt v i n..

267

15. Lc ngang ca Tm bo kinh xut pht t huyt v tn cng ti huyt.. 16.Lc dc ca Tm bo kinh xut pht t huyt.. v i n. 17. Lc ngang ca Tiu trng kinh xut pht t huyt.. v tn cng ti huyt.. 18. Lc dc ca Tiu trng kinh xut pht t huyt.. v tn cng ti huyt.. 19. Lc ngang ca Tam tiu kinh xut pht t huyt v tn cng ti huyt. 20. Lc dc ca Tam tiu kinh xut pht t huyt v tn cng ti huyt. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 31: 21. H thng lc bao gm: A. 13 lc B. 14 lc C. 15 lc D. 16 lc

22. Kh huyt di chuyn trong cc lc ngang: A. T lc huyt sang nguyn huyt B. T nguyn huyt sang lc huyt C. Di chuyn theo c 2 chiu D. Di chuyn c 2 chiu khi chm b 23. Huyt s dng khi lc dc kinh Ph ri lon: A. Lit huyt B. Thin lch D.Hp cc- Lit khuyt E. Thi uyn

24. Thc chng ca lc dc kinh Tm: A. Mt ng B. Bt rt C. au tc ngc D. Ni kh

25. Huyt s dng khi lc dc kinh Tm ri lon:

268

A. Chi chnh B. Thng l

C. Thn mn- chi chnh D. Thn mn

26. Thc chng ca lc dc kinh Tm bo: A. Hn m B. Cung sng C. Cng c gy D. au vng ngc, vng tim

27. Huyt s dng khi lc dc kinh Tm bo ri lon: A. Ni quan B. Ngoi quan C. Dng tr- ni quan D. i lng

28. Huyt s dng khi lc ngang kinh Tiu trng ri lon: A. Uyn ct- thng l B. Thn mn- chi chnh C. Thn mn D. Chi chnh

29. Thc chng ca lc dc kinh Tiu trng: A. au bng B. Cu lng C. au nhc mt trong khp khuu D. Ni nhng mn cm ngoi da

30. Thc chng ca lc dc kinh i trng: A. St cao B. Chy mu cam p n: 1D 21D 2S 22A 3D 23A 4D 24C 5S 25B 6S 26D 7D 27A 8D 28D 9D 29C 10D 30D C. lnh chn rng, nng tc ngc D. Gim thnh lc

11. Lit khuyt, Hp cc; 12. Lit khuyt, Thng dng; 13. Thng l, Uyn ct; 14. Thng l, Tnh minh; 15. Ch chnh, Thn mn; 16. Ch chnh; Kin ngung; 17. Thin lch, Thi uyn; 18. Thin lch, Kin ngung; 19. Ngoi quan, i lng; 20. Ngoi quan, Chin trung.

269

Bi 19 bt mch k kinh Mc tiu: 1. M t c ng tun hnh v tc dng sinh l, bnh l ca bt mch k kinh. 2. ng dng bt mch k kinh trong iu tr. 3. Trn trng gi tr khoa hc trong vic phng v iu tr bnh.

I. i cng: Tm mch khch kinh (k kinh bt mch) bao gm cc mch. - Mch Xung - Mch m kiu - Mch i - Mch Dng kiu - Mch c - Mch m duy - Mch Nhn - Mch Dng duy Nhng mch khc kinh c nhim v lin lc v iu ha s thnh suy ca kh huyt trong 12 kinh chnh m bo s cn bng ca c th. Nhng nh chm cu xa xem nhng ng kinh nh l sng, nhng mch khc kinh nh l h. Mt cch tng qut nh sau: - Cc mch Nhm, c, Xung, i: Chc nng sinh . - Mch Dng kiu, m kiu: Chc nng vn ng. - Mch Dng duy, m duy: Cha nng cn bng. II. ngha ca nhng tn gi:

270

- c c ngha l ch huy, cai tr mch c c l trnh chy theo ng gia , sau thn v qun l tt c cc kinh dng ca c th, v th cn c tn b cc kinh dng. - Nhm c ngha l trch nhim, c chc nng hng dn. Mch Nhm chy theo ng gia cc trc Thn v qun l tt c cc kinh m v th cn c tn gi b cc kinh m. - Xung c ngha l ni tp trung giao l, mch Xung ni nhng huyt ca kinh Thn bng v ngc. - Kiu c ngha l thng bng, linh hot. y cng l tn gi khc kinh cho mt c chn ca cc v cng. Hai mch Kiu u bt ngun t mt c chn c nhim v ch o cc vn ng ca c th, n chm dt kho mt trong duy tr hot ng ca mi mt. - Duy c ngha l ni lin. Mch m duy c l trnh phn m ca c th v ni cc kinh m vi nhau. Mch Dng duy c l trnh phn dng ca c th v ni cc kinh dng vi nhau. - i c ngha l i. Mch chy vng quanh Thn, bn di cc sn v bc ly nhng ng kinh chnh nh b la (ngoi tr kinh Can v kinh Bng quang). III. c im chung ca 8 mch khc kinh: Nhng mch khc kinh to thnh 4 h thng bao gm: - Hai h thng mch m - m - Hai h thng mch Dng - Dng. C ngha l 4 h thng lin lc c gi h thng ch khch. - H thng 1: Mch Xung (m) vi mch m duy (m) - H thng 2: Mch Nhn (m) vi mc n kiu (m). - H thng 3: Mch c (dng) vi mch Dng kiu (Dng). - H thng 4: Mch i (dng) vi mch Dng duy (Dng).

271

1. Nhng mch khc kinh khng c l trnh i su vo trong cc tng ph, ngoi tr c mt s mch i vo ph khc thng (mch c, Xung, Nhm i t d con) n t bo; mch c vo no ty. Mch khc kinh l nhng ng dn tinh kh ca Thn ln u. 2. Tr mch i i vng quanh lng 7 mch cn li u i t di ln v tt cc u bt ngun t Thn - Bng quang. Thin ng du, sch Linh Khu c on: Mch Nhm v mch c bt ngun t Thn v thng vi m dng ca tri t. Nhng mch m kiu, Dng kiu, m duy, Dng duy, xut pht tun t t nhng huyt Chiu hi, Thn mch, Trc tm, Kim mn thuc h thng Thn - Bng quang. 3. Nhng mch khc kinh khng gn vi ng hnh, khng c quan h biu l nh kinh chnh. 4. Ch c hai mach Nhm v c c huyt ring, cc mch cn li u mn huyt ca cc ng kinh chnh khi n i qua. IV. Phng php s dng k kinh bt mch: Nhng mch khc kinh c quan h cht ch vi nhng kinh chnh. Ngi xa v kinh chnh nh sng, mch khc kinh nh h. S quan h ny c th hin bt mch giao hi huyt. Trong bnh l ri lon mch khc kinh, phng php chon huyt nh sau: - Chn giao hi huyt ca mch b bnh. - K tip l nhng huyt iu tr triu chng. - Cui cng l l giao hi ca mch khc kinh c quan h ch - khch vi mch b bnh. Do phng php s dng trn nn k kinh bt mch c kho st theo 4 h thng ch khch. - H thng 1: m - m mch Xung vi mch m duy. - H thng 2: m - m mch Nhm vi mch m kiu. - H thng 3: Dng - Dng mch c vi mch Dng kiu. - H thng 4: Dng - Dng mch i vi mch Dng duy. 272

Chng ti khng cp trong bi ny phng php s dng bt mch giao hi huyt theo Linh quy bt php. Phng php s dng huyt theo thi gian m ca nhng huyt kha ny s c trnh by theo phng php chm theo Linh quy bt php (xin tham kho tn bi tng ng trong tp Phng php chm cu). V. H thng mch Xung mch m duy: L trnh ca mch Xung s dng nhng huyt ca kinh Thn, l trnh ca mch m duy s dng nhng huyt ca kinh T v kinh Can. L trnh ca chng i theo nhng kinh m chnh v ni vi mch Nhm ti huyt Lim tuyn. 1. Mch Xung a. L trnh ng kinh Mch Xung khi ngun t Thn. T Thn mch Xung chy xung di ti huyt Hi m ca mch Nhm t y, mch Xung chia lm hai nhnh: - Nhnh sau chay n mch trong ca ct sng. - Nhnh trc theo mch Nhm n huyt Quan nguyn. T y n ni vi huyt Honh ct (ngang Trung cc cch 1/2 thn). Chy dc theo kinh Thn on bng ti huyt U mn (ngang C khuyt, cch 1/2 thn) trn on bng ny mch Xung c nhng nhnh nh ni vi kinh Cn Trng v. ng kinh chy tip tc ln trn theo kinh Thn n huyt Du ph. Trn on ng ngc. Mch Xung li cng cho nhiu nhnh ni vi cc khong lin sn. ng kinh li tip tc ln hu hng v ni vi huyt Lin tuyn ca mch Nhm v sau ln mt, vng quanh mi. - T huyt Honh ct c nhnh i xung theo mt trong i i chung vi Thn (sch Linh khu, Thin ng Du) n bp chn mt c trong. Trn on ny mch Xung c nhiu nhnh n nhng vng ca chi di nhm lm m cho chn v cng chn. - Cng t huyt Honh ct, c mt nhnh khch ti huyt Kh xung ca kinh .. sau tip tc i cho xung mt sau cng chn v chm dt ngn chn, thin 62 sch Linh khu c ghi khi xung di chn n c 1 chi bit i 273

cho vo bn trong mt c, xut ra trn mu bn chn, nhp vo trong khong ngn chn ci, rt vo ci lc mch, nhm lm m cho chn v cng chn. b. Nhng mi lin h ca mch Xung - Lin h vi kinh chnh Thn: on bng ngc, mch Xung mn nhng huyt kinh Thn (Hon ct, Hu mn, U ph). - Lin h vi mch Nhm mt ti huyt Lin tuyn v Tha tng, n vng bng di ni vi huyt Quan nguyn, m giao. - Lin h vi kinh chnh V: Ti huyt Kh xung t chy tip xung mt trong cng chn. - Lin h vi vi mch m duy trong mi quan h ch - khch. c. Triu chng khi mch Xung ri lon Mt cch tng quan da vo l trnh ng kinh chng ta c th thy nhng biu hin sau: Do ri lon nhnh bng. - au vng tht lng, cm gic hi bc t bng di. - au tc bng di i ma sau khi n. - ph n: + Nga m h, au sng m h. + Kinh ko di, sa t cung, thn kinh. + Co tht m h huyt trng, him mun. - n ng: + Sng au dng vt, tinh hon, nim o. + Lit dng di tinh. Do ri lon nhnh ngc v v mt - au vng trc tim. - Kh th km cm gic hi bc ngc ln. - Kh hng ni kh.

274

Theo sch Chm cu i thnh (quyn 5) Nhng triu chng khi mch Xung c bnh tc ngc, au thng v do phong km st n lnh v au vng tim, ph n, bnh ph khoa, st nhau, rong kinh. d. Huyt khai (giao hi huyt ca mch Xung) v cch s dng Huyt Cng tn l huyt khai ca mch Xung nm mt trong bn chn trc u sau ca xng bn ngn 1. Huyt Cng tn c quan h vi huyt Ni quan trong bt mch giao hi huyt (mi quan h ch khch). Phng php s dng: - Huyt u tin chm l huyt Cng tn. - K tip l nhng huyt iu tr. - Cui cng l nhng huyt Ni quan. 2. Mch m duy a. l trnh ng kinh Mch m duy xut pht t huyt Trc tm ca kinh Thn, i dc ln trn theo mt trong ca i n np bn ti huyt Ph x, (kinh T) n bng ti huyt i honh v Phc ai(kinh T) n cnh sn ti huyt K mn (kinh Can), xuyn c honh ln ngc vo v, ln c ti huyt Thin t v Lin tuyn ca mch Nhm. b. Nhng mi lin h ca mch m duy Mch m duy c mi quan h vi: - Kinh chnh ca Thn: Mch m duy khi pht t huyt Trc tm ca kinh Thn. - Kinh chnh T: (Ph x, i honh, Phc ai), kinh Can (K mn) v mch Nhm (Lin tuyn, Thin t). V nhng mi quan h trn m mch m duy c chc nng ni lin tt c cc kinh m ca c th. c. Triu chng khi mch m duy b ri lon Ri lon ch yu khi mch m duy b bnh lm au vng tim.

275

Trong y hc nhp mn c on "Mch m duy ni lin cc kh m nu huyt ny khng hnh th huyt s khng hnh c v gy ra chng au Tim". Trong chm cu i thnh Mch m duy khi hi kinh m. Nu kinh m khng ni lin vi kh m th ngi bnh s bt nh. Chng bnh ch yu l au vng tim. Nu r vn ny trong Y hc khi lun c on: Khi mch m duy tnh ngi bnh than au tim v mch m duy ni vi cc kinh m v nm phn m ca c th". Mt cch tng quan chng hu au vng tim gy nn do huyt ti mch m duy v do mch m duy ni lin vi cc kinh (T Can) v mch Nhm nn chng au ngc ny c nhiu loi khac nhau: - au ngc c lin quan n T (kiu T) au ngc c c im nh kim m c th c km vi mt thc v au u, Thin 24, sch Linh khu c nu " Chng quyt tm thng lm cho bnh nhn au nh dng cy chy m vo Tm. Tm b thng nng gi l T tm thng". - au ngc c lin quan n Can (kiu Can): au ngc kiu Can rt nng lm bnh nhn khng th c, c th km vi au u vng thi dng. Thin quyt bnh sch Linh khu "Chng quyt tm thng lm cho sc mt b xanh, xanh nh mu ca ngi cht, sut ngy khng th c mt hi di". - au ngc c lin quan n mch Nhm (au ngc kiu mch Nhm) : loi au ngc ny ng ngha vi ri lon ton b 3 kinh m v nh th to nn ngay tc khc s mt cn bng m dng ca c th dn n au vng tim. au ngc ny c c im lan ra sau lng, thng km vi au h sn, au vng c gy thng xut hin triu chng co tht ngc, hoc hi dn ln hay cm gic thiu hi. au u trong dng ny thng khi u c ri lan xung vng thn. d. Huyt khai (giao hi huyt ca mch m duy) v cch s dng

276

Huyt khai ca mch m duy l Ni quan, nm trn np c tay 2 thn gia gn c gan bn tay ln v gan bn tay b. Huyt Ni quan c quan h vi huyt Cng tn (mi quan h gia ch - khch) trong bt mch giao hi huyt. Phng php s dng : - Huyt u tin chm l huyt Ni quan. - K tip l nhng huyt iu tr. - Cui cng l huyt Cng tn VI. H thng mch Nhm v mch m duy: Mch Nhm v mch m kiu l h thng th 2 mang tnh cht m ca mch khc kinh. Mt cch tng qut, mch Nhm hi kh ca 3 kinh m iu ha phn trc ca c th; mch m kiu iu ha phn trc ca bng nh th mch Nhm v mch m kiu c cng mt s tnh cht chung: - iu ha kh m phn trc c th. - C nhng huyt hi chung vi nhau (Tnh minh v Trung cc). 1. Mch Nhm a. L trnh ng kinh - Mch Nhm khi ln t Thn, n vng hi m ti huyt Hi m, chy vng ngc ln xng v, qua huyt Quan nguyn, theo ng gia bng ngc ln mt n hm di ti huyt Tha tng. - T huyt Tha tng c nhng mch vng quanh mi, li ri lin lc vi mch c ti huyt Ngn giao. Cng t huyt Tha tng xut pht 2 nhnh i ln hai bn n huyt Tha khp ri i su vo trong mt. b. Nhng mi lin h mch Nhm. - Mch Nhm c vai tr rt quan trng trong vn hnh kh huyt phn m ca c th (vng bng ngc). - Mch Nhm l mt ni hi t ca 3 kinh mch m chn : + Trung qun l huyt hi ca kh thi m. + Huyt Ngc ng l huyt hi ca kh quyt m. + Huyt Lin tuyn l huyt hi ca kh thiu m. 277

c. Triu chng khi mch Nhm ri lon - Khi mch Nhm ri lon ch yu xut hin nhng triu chng sau: + au tc vng bng di. + Hi dn t di ln. Thin 41 sch t vn: Bnh mch Nhm nhm au tht lng, au trc vng thp km xut hn m hi; m hi xut ra , ngi bnh kht nhiu. - Nhng biu hin bnh l: + nam co rt bu, au tinh hon nc. + n kh h, ri lon kinh nguyt, him mun. e. Huyt khai (giao hi huyt ca mch Nhm) v cch s dng Huyt khai cu mch m kiu l huyt Chiu hi ca kinh Thn nm hm di mt cc trong huyt Chiu hi c quan h vi huyt Lit khuyt trong mi quan h ch - khch ca h thng mch Nhm v mch m kiu. Theo sch Chm cu i thnh th huyt Chiu hi c s dng trong nhng trng hp co tht thanh qun, tiu au, au bng di au vng h chu, tiu mu ln m nht, trn ngi ph n c th iu tr kh sinh do t cung khng co bp, rong kinh. Phng php s dng: - Trc tin l chm huyt Chiu hi. - K tip l chm nhng huyt tr triu chng. - Cui cng chm dt vi huyt Lit khuyt. VII. H thng mch c, mch Dng kiu: Mch c v mch Dng kiu hp thnh h thng mch th nht mang tnh cht dng. C 2 mch u c mt c im chung l phn b vng phn dng ca c th v hp nhau huyt Tinh minh, nhnh ln ca mch c theo kinh cn ca tc Thi dng n c, mt ri n huyt Tnh minh. Mch Dng kiu chy theo vng dng ca c th ln mt v tn cng huyt Tnh minh. 1. Mch c

278

a. L trnh ng kinh Mch c bt ngun t thn, chy n huyt Hi m, chy tip n huyt Trng cng. T y ng kinh chy tip ln trn dc theo ct sng n c ti huyt Phong ph (t y ng kinh c nhnh i su vo no), chy tip ln nh u n huyt Bch hi, vng ra trc trn, xung mi, mi trn huyt Nhn trung v Ngn giao nc rng hm trn. T huyt Phong ph ( gy), c nhnh i ngc xung 2 b vai ni vi kinh cn ca tc thi dng Bng quang, chy tip xung mng v tn cng b sinh dc - tit niu. T y (t huyt Trung cc) xut pht 2 nhnh: - Nhnh i ln trn theo kinh cn T n rn. Tip tc i ln theo mt sau thnh bng, qua tm, qua Tm xut hin tr ra ngoai da ngc ni vi kinh cn ca Bng qung ngc, chy tip n c, mt, i su vo ng t v chm dt huyt Tnh minh. - Nhnh i xung theo b phn sinh dc tit niu, n trc trng n mng ( ni vi kinh cn Bng quang ti y ), ri chy ngc ln u n tn cng ca huyt Tnh minh (t y i su vo no). Li theo kinh chnh Thn i xung n tht lng huyt Thn du ri cho nhnh i vo Thn. b. Nhng mi quan h ca mch c. Mch c nhn tt c cc kinh kh t ng kinh Dng ca c th (b ca cc kinh Dng. Mch c cng vi tt c nhng kinh Dng(Thi dng, Dng minh, Thiu dng) hp vi nhau v to thnh dng ca c th. Mch c c tc dng : - iu chnh v phn chn bn thn. - Duy tr nguyn l ca c th. c. Triu chng khi mch c b ri lon Ty theo thc trng thc h m c biu hin khc nhau: - Trong trng hp thc: au v cng ct sng. - Trong trng hp h: Cm gic au trng rng, vng u.

279

Nhng triu chng km theo khi mch c ri lon, c lin quan cht ch n nhng nhnh ca mch c: + au tht lng km st cn, nu bnh nng, ngi bnh c cm gic lng cng nh g km khng gi c nc tiu ( Thin 41 sch T vn). + au vng h chu lan ln ngc. + au vng tim lan ra sau lng ( Thin 58 sch T vn), khi mt cn bng gia m v dng, lm xut hin Tm thng lan ra trc hoc ra sau, lan xung h sn km cm gic c kh dn ln trn (Thng tiu). - Chm cu i thnh nu ln nhng triu chng kh c th nh: + au lng au tht lng, au cc chi, cng c. Trong trng hp trng phong co git mt ting ni. + Cng v run cc chi. + au u au mt chy nc mt, au rng, sng hu hng. + Cng n lng, au cc chi. d. Huyt khai (giao hi huyt) ca mch c v cch s dng. Huyt Hu kh, nm trn ng tip gip da gan, v mu bn tay, b trong bn tay ngang vi u trong ng vn tim, l huyt khai ca mch c. Huyt c quan h vi huyt Thn mch (quan h ch - khch). Phng php s dng : - Trc tin l chm huyt Hu kh. - K tip l chm nhng huyt tr triu chng. - Cui cng chm dt vi huyt Thn mch. 2. Mch Dng kiu a. L trnh ng kinh Mch Dng kiu xut pht t huyt Thn mch, nm di mt c ngoi chy ti huyt Bc tham, chy ln theo mt ngoi cng chn n huyt Dng ph, chy tip ln theo mt ngoi i, mng ni vi kinh chnh m ti huyt C liu. T ng mch Dng kiu chy theo mt ngoi thn n vai ni vi kinh chnh, Tiu trng v mch Dng duy ti huyt Nhu du, ni vi kinh Tam tiu ti huyt Kin liu v kinh chnh i trng ti huyt C ct ; 280

sau ni vi kinh v v mch Nhm, ti huyt a thng, C liu v Tha khp. Chy tip ln trn n kho mt trong ti huyt tnh minh, chy tip ln trn, vng ra sau gi tn cng ti huyt Phong tr. b. Nhng mi lin h ca mch Dng kiu Mch Dng kiu c quan h vi : - Tt c nhng kinh Dng chnh ca tay v chn : Lin h vi kinh m ti huyt Dng ph, C liu, lin h vi kinh Bng quang ti huyt Bc tham, Thn mch, lin h vi kinh v ti huyt Bc tham, C liu, Tha khp, lin h vi kinh Tiu trng ti huyt Nhu du, lin h vi kinh Tam tiu ti huyt Kin liu v kinh i trng ti huyt C ct. - Mch m kiu ti huyt Tnh minh. Trng Cnh Thng ch: Mch m kiu i t chn ln trn ng vi a kh tng ln, cho nn ngoi con gi phi tnh vo s m. Mch m kiu ln thuc vo kho mt trong v hp vi mch Dng kiu ln trn l Dng kiu th kh ca m kiu t chn tc i xung n chn, ng vi thin kh trn ng ging xung di, v th ngi con trai phi tnh vo s dng. c. Triu chng kh mch Dng kiu ri lon Trong ti liu Trung y hc khi lun: Mch Dng kiu c bnh m (thy) suy h, dng (ha) thc nu ngi bnh mt ng. Triu chng ch yu ny c th i km theo (hoc khng) nhng tnh trng sau: - au tht lng nh b p c th km sng ti ch ( sch T vn chng 41). - au mt, chy nc mt lun khi pht t kho mt trong ( sch T vn chng 43). - Triu chng mch Dng kiu theo ti liu Chm cu i thnh: + Cng ct sng. + Ph cc chi. + au u, au mt, sng mt, au vng mi mt. + t sa. 281

c. Huyt khai (giao hi huyt) ca mch Dng kiu v cch s dng

Huyt Thn mch ( 1 thn di mt c ngoi) l huyt khai ca mch Dng kiu. Huyt Thn mch c quan h vi huyt Hu kh trong mi quan h ch - khch. Phng php s dng: + Trc tin l chm huyt Thn mch + K tip l chm nhng huyt tr triu chng. + Ci cng chm dt vi huyt Hu kh. VIII. H thng mch i, mch Dng duy: Mch i v mch Dng duy l h thng th hai thuc k kinh mang tnh cht dng. Mch i v mch Dng duy khng c huyt chung chng s dng kinh m lm cu ni gia chng vi nhau. 1. Mch i a. L trnh ng kinh Mch i xut pht t huyt i mch (kinh m), chy chch xung vng tht lng v chy ni vng quanh bng. b. Nhng mi lin h ca mch i Mch i c mi lin h vi : - Kinh m ti nhng huyt m n mn s dng ( i mc, Ng xu, Duy o ), ngoi ra cn huyt Lm khp l huyt khai cu mch kinh Thiu dng ng vai tr nh "cht ca" ,"bn l" do khi vai tr ny b ri lon, s xut hin ri lon vn ng. Thin Cn kt, sch Linh khu c on "Kinh (tc) Thi dng ng vai tr khai (m ca), kinh (tc) Dng minh ng vai tr hp (ng ca) kinh (tc) Thiu dng ng vai tr khu (cht ca). Cho nn khi no ca b gy th bn trong c nhc b nhiu lon khi no ca ng b gy th kh khng cn ch ngng ngh v chng nuy tt ni ln". - Nhng kinh chnh m n bao quanh: Thin 44 sch T vn c on " vng bng v tht lng kinh Dng minh, mch Xung, kinh Thiu m, kinh

282

Thi m, mch Nhm v mch c l nhng kinh mch c bao bc v ch huy bi mch i". V nh vy kinh Quyt m v Thi dng khng c c bao bn ngoi bi mch i. - Mch Dng duy trong mi quan h ch - khch. c. Nhng triu chng khi mch i ri lon. - Thng thng khi mch i b ri lon s xut hin chng trng: Bng y chng kh kinh nguyt khng u. - Cm gic nh ngi "ngi trong nc" (t t tht lng xung 2 chi di). - Yu lit 2 chi di. d. Huyt khai (giao hi huyt)v cch s dng. Huyt Lm khp l huyt khai ca mch i, nm gc gia xng bn ngn 4 v 5 huyt Lm khp c quan h vi huyt Ngoi quan. Huyt Lm khp c tc dng khc kinh trn nhng bnh l yu chi di v h sinh dc. Phng php s dng : - Trc tin l chm huyt Lm khp. - K tip l chm nhng huyt tr triu chng. - Cui cng chm dt vi huyt Ngoi quan. 2. Mch Dng duy a. L trnh ng kinh Mch Dng duy bt u t huyt Kinh mn (kinh Bng quang), chy theo mt ngoi cng chn n huyt Dng giao (kinh m), chy tip ln vng mng n huyt C liu (kinh m), chy n huyt Kin liu (kinh m), chy n mt ngoi thn ln vai n huyt Nhu du (kinh Tiu Trng), chy n huyt Kin liu (kinh Tam tiu) ri n Kin tnh (kinh m, cng l giao hi vi tc dng minh V), chy tip n mn, Phong ph (mch c), sau vng t pha sau u ra trc n tn cng Dng bch sau khi n cc huyt Chnh doanh, Bn thn, Lm khp (kinh m).

283

Vi l trnh nh trn, mch Dng duy (cng nh mch m duy) ni vi ton b cc kinh Dng ca c th (Thi dng, Dng minh v mch c). b. Nhng mi lin h ca mch Dng duy Mch Dng duy c mi lin h vi : - Kinh chnh Thi dng ni n xut pht (Kim mi). - Kinh chnh Thiu dng m n ch yu mn ng i v qua ni vi tt c cc kinh Dng ca c th Dng giao, C liu, Kin tnh, Dng bch, Chnh doanh, Bn thn, Lm khp - Kinh m; Kin liu, kinh Tam tiu; Nhu du, kinh Tiu trng; mn, Phong ph- mch c. - Mch i trong mi quan h ch- khch. c. Triu chng khi mch Dng duy ri lon Triu chng ch yu ca ri lon mch Dng duy l st v n lnh. Trung y hc khi lun c nu ln vn ny nh sau: Khi mch Dng duy c bnh s pht nhiu cn n lnh v st cao v mch Dng duy phn b phn dng c th ni phn v qun l. V th c st v n lnh. Trong y hc nhp mn: Mch Dng duy ni lin tt c cc kh dng. Nu kh dng b tc tr s xut hin st cao. Bnh trng l st cao v lnh nhiu. Tuy nhin , ty thuc vo mc thm nhp ca t kh vo phn dng no ca c th m c th xut hin km cc triu chng nh: - au u, ming ng, chng mt, tai, bun nn(nu bnh vng u). - au cng c gy s gi(nu bnh vng gy). - au vai lan n c (nu bnh vng vai). d. Huyt khai (giao hi huyt) v cch s dng Huyt Ngoi quan l huyt khai ca mch Dng duy, nm hai thn trn np c tay mt ngoi cng tay. Huyt Ngoi quan c quan h vi huyt Lm khp (quan h ch - khch). Phng php s dng: - Trc tin l chm huyt Ngoi quan. - K tip l chm nhng huyt tr triu chng. - Cui cng chm dt cc huyt Lm khp. 284

Cu hi lng gi Bt mch k kinh I. nh du vo cu ng, sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ni dung cu hi Cc k kinh u bt ngun t Thn? Mch c ch huy 6 kinh Dng? Mch Nhm ch huy 6 kinh m? Mch Xung ni nhng huyt chi di vi nhau? 2 mch Kiu c nhim v ch huy vn ng ca c th? Mch m duy ni cc kinh m vi nhau? Mch Dng duy ni cc kinh Dng vi nhau? Mch i lm nhim v ni cc mch li vi nhau? Cc mch c i theo quy lut m thng dng ging khng? Mch i bt ngun t d con? ng Sai

II. in tip vo cc ch trng t cu 11 - 15 11. Mch c bt ngun t .............v kt thc ............... 12. Mch Nhm bt u t .............v kt thc ............... 13. Mch m kiu bt u t .............v kt thc ............... 14. Mch Dng kiu bt u t .............v kt thc ............... 15. Mch i bt u t .............v kt thc ............... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 16- 30: 16. Mch no hp vi mch Xung thnh mt h thng: A. Mch m duy B. Mch Nhm C. Mch Dng duy D. Mch c

17. Mch no hp vi mch m kiu hp thnh h thng: A. Mch m duy B. Mch Nhm C. Mch i D. Mch Dng kiu

285

18. Mch no hp vi mch c thnh mt h thng: A. Mch i B. Mch Nhm C. Mch Dng duy D. Mch Dng kiu

19. Mch no hp vi mch Dng duy thnh mt h thng: A. Mch m duy B. Mch Nhm 20. Triu chng khi mch Xung ri lon: A. au b vai B. au mt ngoi chi di 21. Giao hi huyt ca mch m duy: A. Ni quan B. Chiu hi 22. Giao hi huyt ca mch Nhm: A. Chiu hi B. Lit khuyt C. Ni quan D. Ngoi quan C. Cng tn D. Thn Mch D. au u C. au bng kinh lan xung bn C. Mch Dng kiu D. Mch i

23. Triu chng khi mch m duy ri lon: A. St, n lnh B. au bng kinh 24. Giao hi huyt ca mch m kiu: A. Chiu hi B. Lit khuyt C. Ni quan D. Thn mch C. Mt ng D. au vng tim

25. Triu chng khi mch m kiu ri lon: A. St, n lnh B. au bng kinh 26. Giao hi huyt ca mch c: A. Thn mch B. Chiu hi 27. Giao hi huyt ca mch Dng kiu: A. Thn mch C. Hu kh C. Hu kh D. Lit khuyt C. Mt ng D. Ly b

286

B. Chiu hi 28. Giao hi huyt ca mch i: A. i mch B. Ng xu 29. Giao hi huyt ca mch Dng duy: A. Cng tn B. Ni quan

D. Lit khuyt

C. Lm khp D. Chiu hi

C. Lm khp D. Ngoi quan

30. Triu chng khi mch Dng duy ri lon: A. Mt ng B. St ,n lnh p n : 1S 16B 26C 2D 17B 27A 3D 18D 28C 4S 19D 29D 5D 20C 30B 6D 21A 7D 22B 8S 23C 9S 24A 10S 25D C. Ri lon kinh nguyt D. au bng lan ln ngc

11. Thn, Ngn giao; 12. Thn, Thng l; 13. Nhin cc. Tnh minh; 14. Thn mch, Phong tr; 15. i mch, i mch

287

Chng II CC Phng php chm CU

Bi 20 K THUT CHM v cu

Mc Tiu: 1. M t c nh ngha chm v cu,ch nh chng ch nh ca chm cu. 2. Lm c nhng k thut chm, cu cng nh cc k thut b t. 3. p dng c nhng k thut chm cu trong iu tr. 4. Lm ng nhng th php trong iu tr ngi bnh. I. K thut chm: 1. nh ngha chm Chm l dng kim chm vo huyt thuc h thng kinh lc trn c th, nhm mc ch phng v tr bnh. Mun t kt qu tt, cn phi nm vng v thc hnh ton b phng php chm cu; nhng c bit l mt s im sau: - Ch nh, chng ch nh ca chm cu. - K thut chm kim. - Th thut b t, vn c kh. 2. S lc v cc loi kim chm Thi thng c ngi xa dng mi nhn chm (bim thch). Sau cng vi s pht trin, vt liu chm khng ngng thay i, t mi n ng, st, vng, bc v ngy nay l thp khng g. Sch Linh khu ghi li 9 loi kim c hnh dng, kch thc v cch dng khc nhau. Chn loi kim c y l: Sm chm, Vin chm, chm, Phong chm, Phi chm, Vin li chm, Ho chm, Trng chm v i chm.

288

Hnh 20.1: Chn (9) loi kim chm c. Ngy nay, trong chm cu ta thng dng 5 loi kim chnh gm: - Kim nh (ho chm): Hnh dng ging ho chm c, nhng kch thc hi khc, c nhiu loi di ngn khc nhau. y l loi kim thng c dng nht hin nay. - Kim di (trng chm): Hnh dng ging nh trng chm c nhng ngn hn, thng dng chm huyt Hon khiu ( mng). - Kim ba cnh (kim tam lng) : Tng t nh kim phong chm c. Kim c 3 cnh sc, dng chm nng ngoi da v lm chy mu. - Kim ci loa tai (nh hon): L loi kim mi ch to, dng gm vo da v lu lu loa tai. - Kim hoa mai: Cng l mt loi kim mi, dng g trn mt da.

Hnh 20.2: Cc loi kim thng thng 3. Nhng ni dng cn ch khi chm cu a. Thi ca thy thuc - Cng nh trong cc phng php iu tr khc, thi ca thy thuc trong chm cu rt quan trng.

289

- Cn phi tranh th c lng tin ca bnh nhn: lng tin l mt yu t tm l quan trng s ng gp tch cc vo qu trnh cha bnh v hi phc sc khe ca bnh nhn. + Thy thuc cn lu : s ha nh, nghim tc, vui v, coi trng ngi bnh cng vi thao tc chm thun thc s gip bnh nhn thoi mi v do bnh nhn s hp tc tt vi thy thuc trong vic cha bnh. + Cn kin tr kho lo gii thch cho bnh nhn yn tm trc nhng th thut chm, gip bnh nhn trnh nhng cng thng v ch trong khi chm, to iu kin tt cho chm cu pht huy tc dng ca n. b. T th bnh nhn Chn t th bnh nhn ng s gp phn khng nh trong qu trnh chm. Cc nguyn tc khi chn t th ngi bnh: - Chn t th sao cho vng c chm c bc l r nht. - Bnh nhn phi hon ton thoi mi trong sut thi gian lu kim (v nu khng thoi mi, ngi bnh s phi thay i t th lm cong kim, gy kim hoc au v kim b co ko tri chiu). T th ngi: C 7 cch ngi - Ngi nga da gh: chm nhng huyt trc u, mt, trc c, ngc, trc vai, mt ngoi v mt sau tay, mu bn tay, mt ngoi v mt trc chn, mu bn chn. - Ngi chng cm: chm nhng huyt u, trc mt, gy lng, sau vai, mt ngoi cnh tay, mt trong v mt sau cng tay v tay, b trong v mu bn tay. - Ngi ci sp: chm nhng huyt nh va sau u, gy, mt bn c, mt sau vai, lng, mt bn ngc, mt bn bng, mt sau v mt ngoi cnh tay, mt sau v mt ngoi khuu tay. - Ngi ci nghing: chm nhng huyt mt bn u, mt bn tai, mt bn c, sau vai, lng, mt bn mnh, mt ngoi v mt sau mt bn tay, mt sau mt bn cng tay v c tay, mu bn tay v b trong bn tay.

290

- Ngi thng lng: chm nhng huyt u, mt, c, gy, tai, lng, vai, mt bn hng, mt ngoi v mt sau cnh tay, mt ngoi v mt sau khuu tay. - Ngi dui tay: chm nhng huyt u, mt, c, gy, tai, lng, vai, mt bn ngc v bng; mt ngoi, mt trc v mt trong cnh tay; mt ngoi, mt trc v mt trong khuu; mt ngoi, mt trc v mt trong cng tay; mt ngoi, mt trc v mt trong c tay, hai b bn tay, mt trc v mt bn cc ngn tay. - Ngi co khuu tay, chng ln bn: chm nhng huyt u, mt, c, gy, tai, lng, vai, ngc, mt ngoi mt trc v mt sau cnh tay, mt ngoi v mt sau khuu, cng tay v c tay, b ngoi bn tay, mu bn tay, mt sau cc ngn tay. T th nm: C 3 t th nm - Nm nghing: chm nhng huyt na bn u, na bn mt, na bn c v gy, mt bn v mt trc ngc - bng, lng, mt ngoi, mt trc v mt sau ca tay v chn, mt bn mng. - Nm nga: chm nhng huyt trc u, mt, ngc, bng, c, mt trc v mt ngoi vai, mt trc, mt trong v mt ngoi tay - chn, mu v lng bn tay bn chn. - Nm sp: chm nhng huyt sau u gy, lng, mng, mt sau v mt bn vai, mt bn thn, mt sau, mt ngoi, mt trong tay - chn, lng bn chn. Ty vng huyt nh chm m chn t th thch hp. T th nm thng c chn v gip bnh nhn thoi mi v t b tai bin chong do chm. c. Xc nh chnh xc v tr huyt Cc nh chm cu thi xa sng to ra bn phng php xc nh chnh xc v tr huyt. Phng php o ly huyt

291

Phng php ny s dng cc quy c v cc loi thn. Thn l n v chiu di ca chm cu. C 2 loi thn: - Thn phn on (bone proportional - cun), nn cn gi l thn B. - Thn ngn tay (finger - cun), nn cn gi l thn F. Thn B c s dng trong nhng vng c phn on. Thn F thng c dng cho cc huyt mt, bn tay, bn chn, ....Thn F c quy c bng chiu di ca t gia ngn th 3 ca chnh c th ngi y (ng thn thn). Theo cng trnh nghin cu ca Vin ng y H Ni, mt ngi cao 1,58m vi cch tnh 1 thn = 1/75 chiu cao c th, th chiu di ca thn trung bnh ca ngi Vit Nam l - 2,11cm. Phng php da vo mc gii phu hoc hnh th t nhin (np nhn, ln ch,...) ly huyt Ni chung huyt thng vo ch lm cnh mt u xng, mt xng, gia khe hai xng gip nhau, gia khe hai c hoc hai gn gip nhau, trn np nhn ca da hoc cnh nhng b phn ca ng quan. Ngi xa li dng nhng c im t nhin ny lm mc xc nh v tr huyt (v d: huyt tnh minh gn kho mt trong, huyt thi xung khe gia 2 xng bn ngn 1 v 2). Phng php ly huyt da vo t th hot ng ca mt b phn Phng php ly huyt ny i hi ngi bnh phi lm mt s ng tc c bit ngi thy thuc xc nh huyt (v d nh bnh nhn co khuu tay xc nh huyt khc tr). Phng php ly huyt da vo cm gic khi dng ngn tay v di chuyn trn da Sau khi xc nh vng huyt bng ba phng php trn, mun tm v tr chnh xc chm kim, cc nh chm cu thng dng ngn tay n mnh trn vng huyt v di chuyn ngn tay trn mt da vng huyt. Mc ch ca thao tc ny nhm pht hin hoc bnh nhn c cm gic , tc, c cm gic

292

nh chm vo dng in hoc ngi thy thuc cm nhn c di da c mt b c cng chc hn vng bn cnh. 4. Thao tc chm kim a. Chn kim Chn di kim ty thuc dy c vng nh chm. Kim tra ln cui cng xem kim chm c m bo yu cu khng? Loi b kim qu cong, r st hoc mc cu. b. St trng da: p dng k thut v trng trong bnh vin. c. Chm qua da Yu cu khi chm kim qua da bnh nhn, khng au hoc t au. Mun vy thao tc chm phi nhanh, gn, dt khot. t c yu cu trn, cn phi ch n cc ni dung sau: - Cm kim tht vng: cm bng 3 hoc 4 ngn tay c kim. - Cm thng kim. - Lc chm phi tp trung u mi kim. - Thc hin ng tc ph tr chm qua da nhanh: + Cng da nhng vng c dy. + Vo da vng c mng hoc t c. + Khi lm cng da hoc vo da cn lu khng chm tay vo ch s cm kim trnh nhim trng ni chm. + Khi chm, cn lu gc o ca kim khi chm (ca kim so vi mt da) Gc 60 - 90: Vng c dy. Gc 15 - 30: Vng c mng.

293

Hnh 20.3: Gc chm kim d. V kim V kim a kim tin ti hay lui d dng v tm cm gic c kh. Sau khi chm xong dng ngn tay ci v ngn tay tr (hoc ngn tay ci v ngn 2 - 3) v kim, c khi y ngn ci tin ra trc th li ngn tr (hoc ngn 2 - 3), khi ngn tr tin th ngn ci li. ng tc ny c thc hin u n, linh hot, nhp nhng. e. Cm gic c kh khi chm cu C s l lun c kh l vn rt quan trng khi chm. Theo ng y, khi chm t c cm gic c kh chng t kh ca bnh nhn c huy ng n thng qua mi chm - t kt qu tt. Nu chm m khng tm c cm gic c kh chng t "kh" ca bnh nhn suy km - khng p dng chm iu tr. - Theo y hc hin i: c kh l 1 phn ng ca c th khi kch thch ca kim chm t n ngng nht nh. Chm l mt kch thch c gii c cng nht nh, khi cc xung ng ca kch thch n ngng c th s phn ng li bng mt s hin tng. - Theo y hc c truyn: Trong ng kinh c kinh kh vn hnh, khi c bnh hoc do t kh thc hoc chnh kh h dn n s b tc ca kinh kh gy

294

ra cc triu chng ca bnh. Khi chm kim vo huyt s c hai hin tng tu theo nguyn nhn v trng thi ngi bnh gi l c kh. + Nu t kh mnh (thc chng) thy hin tng c kh do t kh theo kim ra ngoi nhanh chng. + Nu do chnh kh h, chm lu kh mi n. + C th qu yu th chm lu kh cng khng n. Nhng hin tng xy ra khi c kh - Chm kim thy nng tc t ti ch bo hiu kh n, thc ra y l mt phn ng ti ch khi ngng kch thch c y . - T dc theo ng kinh ln trn hoc xung di: YHCT cho l chm ng huyt kh lu thng. cc hin tng ny hay xy ra tay v chn, thng ph hp vi cc ng i ca dy thn kinh cm gic. - Kim b mt cht nh c cn cu: Hin tng ny hay xy ra cc vng c ln. YHCT cho rng do t kh thc gy ra, khi rt kim ra thy nh lng l tt. YHH cho rng y l hin tng bo v ca c th khi c th b kch thch. - Da hoc ti vng chm (t xy ra). YHCT cho l do kh lu thng, YHH cho rng y l phn x t trc vn mch. Lm g chm cho c kh - Chn ng huyt: ng v tr, tm cm gic au - Chm kim ng k thut: Nu cha thy c kh th phi hi rt kim ln hoc tin kim xung X tr vi trng hp khng c kh - Kim tra li v tr ca huyt - Tnh trng sc khe bnh nhn qu yu (phi i chm thnh cu) - Bnh nhn b lit cm gic nng v cm gic su cng khng c cm gic c kh. f. Rt kim

295

Khi ht thi gian lu kim, ngi thy thuc c th rt kim theo hai cch: - Nu kim lng lo: Cm kim rt ln nh nhng. - Nu kim cn vt cht: V kim nh trc khi rt ln sau st trng ch chm. Sau khi rt kim, st trng da ch kim chm. Mt s trng hp sau khi rt kim ch chm vn cn cm gic kh chu (thng do kch thch qu mc trong khi chm) th c th x l bng hai cch: Hoc dng ngn tay day, vut xung quanh hoc cu thm ln trn huyt th cm gic kh chu s du i. 5. Ch nh v chng ch nh khi chm a. Ch nh - Mt s bnh c nng v triu chng ca mt s bnh: + Thn kinh: nhc u, mt ng, au cc dy thn kinh ngoi bin, au dy to, lit dy VII. + Tun hon: Tim p nhanh, tng huyt p v.v... + Tit niu: B i, i dm. + Sinh dc: Rong kinh, rong huyt, thng kinh, di tinh v.v... - Mt s bnh do vim nhim: Vim mng tip hp, vim tuyn v, chp lo v.v... b. Chng ch nh - Khng nn gi cha cc bnh cp cu bng chm cu n thun. - Cc cn au bng cn phi theo di ngoi khoa. - C th suy kit, sc khng gim, thiu mu, ngi mc bnh tim, trng thi tinh thn khng n nh, ang say ru, qu i... - Trnh chm vo nhng vng huyt c vim nhim hoc l lot ngoi da. - Cm chm vo cc huyt v tr rn, u v. - Khng c chm su vo cc huyt: Phong ph, mn, Lim tuyn, cc huyt vng bng, ngc.

296

- Ph n c thai khng chm cc huyt: Hp cc, Ch m. 6. Cc tai bin khi chm v cch phng a. Kim b vt cht khng rt ra c - Thng do c ti ch co li khi chm hoc do si c xon cht thn kim. - X tr: n nn, xoa bp nh nhng xung quanh lm gin c hoc v nh kim, rt ra t t. b. Kim b cong, khng v kim c - X tr: la chiu cong rt ra, vut thng kim li. - Phng nga: cm kim ng cch hoc bnh nhn t th thch hp. c. Gy kim - Do kim g st hoc gp khc nhiu ln. - X tr: gi nguyn t th ngi bnh khi kim gy. - Nu u kim gy th ln mt da: Rt kim ra - Nu u kim gy st mt da: Dng hai ngn tay n mnh hai bn kim u kim l ln, dng kp rt ra. - Nu u kim gy lt vo trong da: mi ngoi khoa. - Phng nga: kim tra k mi cy kim trc khi chm. d. Say kim (chong do chm, cn gi l vng chm ) - Biu hin: + Nh: mt nht, v m hi, hoa mt, bn chn, c th bun nn. + Nng: ngt, tay chn lnh. - X tr: + Nh: Rt ht kim, cho bnh nhn nm u thp. + Nng: Rt kim, nm u thp; Bm day huyt Nhn trung, Hp cc, c th trch nn mu 10 u ngn tay (nhm huyt Thp tuyn) hoc h nng: Kh hi, Quan nguyn, Dng tuyn. - Phng nga: Khng chm kim khi i qu hoc no qu, mi i xa n cn mt, qu s. e. Rt kim gy chy mu hoc t mu di da

297

- X tr: Dng bng v trng chn ln l kim, day nh. - Phng nga: Rt bt kim ln, i chiu khi xut hin cm gic au but di da v kim chm trng mch mu. f. Chm trng dy thn kinh Thng c cm gic t nh in git theo ng thn kinh. - X tr: Tng t khi chm trng mch mu. - Lu : Nu chm trng dy thn kinh m vn tip tc v kim c th lm tn thng si thn kinh. g. Chm vo c quan ni tng Nhng bo co gn y cho thy c nhng tai bin trn kh mng phi sau chm cu. h. Nhng tai bin khi thc hin k thut chm - Nhng tai bin ca chm cu gm: Kim b vt cht, kim b cong, gy kim, chong do chm, chy mu ni chm, chm trng dy thn kinh. Ngoi ra c nhng tai bin nng n hn c ghi nhn nh trn kh mng phi, nhim trng. - Tt c nhng tai bin trn u d dng phng trnh. 7. T th, gc chm v su ca kim a. T th - Thy thuc: Phi t th thun li nht. - Bnh nhn: Phi thoi mi, chu ng c lu. Thng c my t th: + Ngi: Ngi nga ta gh, ngi ci nghing, ngi chng cm, ngi ci sp, ngi dui tay, ngi co khuu tay. Cc t th ny p dng khi chm vng u, c, vai, cnh tay.

298

Hnh 20.4: Cc t th ngi + Nm: nm nga (khi chm mt, bng, mt trc i, chn, mt trong cnh tay); nm sp (chm gy, lng, mt sau i); nm nghing (chm pha bn ngoi, mt ngoi cnh tay, chn). Ty vng huyt nh chm m 299

chn t th thch hp. T th nm thng c chn v gip bnh nhn thoi mi v t vng chm.

Hnh 20.5: Cc t th nm

b. Gc chm Tu theo nng su ca lp c di da m ngi ta chn nhng gc chm khc nhau. Nhn chung c 3 gc chm thng dng l: - Chm gc 150 gia mt da v kim gi l chm ngang. Thng dng cc huyt vng da st xng, u, mt, cc khp... 300

- Chm gc 45 0 gia mt da v kim gi l chm xin. Thng dng cc huyt vng da t c. - Chm gc 750 hoc 900 gia mt da v kim gi l chm thng. Thng dng cc huyt vng nhiu c nh i, lng...

Hnh 20.6: Cc gc chm

8. Vn b t khi chm kim B, t l mt th thut c p dng khi chm nng cao hn na hiu qu ca chm cu khi c kh. a. C s l lun Theo Y hc c truyn - Theo trng thi h thc ca bnh: H th b, thc th t. + Chnh kh h th phi b nng cao chnh kh. + T kh thc phi t a t kh ra ngoi. + H th b m, thc th t con: p dng theo quy lut tng sinh ca ng hnh, trong chm cu cn vn dng ng du huyt. - L lun kinh lc Khi c bnh, t kh vo kinh lc gy b tc kinh kh dng t php a t kh ra ngoi. Nu chnh kh h, kinh khng y th dng b php

301

a kh ti hoc khng lm mt thm chnh kh. Kinh kh trong ngi phn ln do ng h hp a ti, tu theo tnh trng h thc vn dng vo lc ht vo, th ra b t. YHCT cn nhn xt: T kh thng c lit, vi vng, chnh kh thng thong th khoan thai, tu trng hp h thc, th thut tin hnh khi chm kim v rt kim khc nhau. - Theo l lun v ng kinh: + Kinh m xut pht t cc tng i mt trong, trc, hng i ln (m thng). + Kinh dng i t cc ph i mt ngoi sau lng, xung di (dng ging). Tu theo tnh trng h thc ca bnh m a chiu kim ngc hay xui ng kinh gi l th thut nghinh tu. Theo Y hc hin i - B t l s tng cng kch thch nng cao hiu qu ca chm sau khi c kh. - Cn c vo c ch thn kinh gii thch theo l lun ca Utomski: nu gy c mt cung phn x mi mnh v lin tc s c ch c cung phn x bnh l. Hin tng cng cc xung ng s tng cng cng kch thch (Sechenop). - Khi p dng th thut b t phi tu theo trng thi hng phn hay c ch ca bnh nhn m la chn. + Bnh nhn ang trng thi c ch (h chng) dng b php. + Bnh nhn ang trng thi hng phn (thc chng) dng t php. Theo Widenski, v c nng linh hot ca h thn kinh, mt kch thch nh s gy mt hng phn nh, mt kch thch mnh v lin tc, s gy mt trng thi c ch trong ton thn. Nu bnh nhn ang trng thi c ch (h chng) dng b php (cng nh) s gy hng phn kch thch, tri li nu bnh nhn ang trng thi hng phn (thc chng) dng t php (cng mnh v lin tc) s gy ra hin tng c ch. 302

Nh vy, theo l lun v thn kinh ch gii p c dng b t theo phng php tng cng hay khng tng cng cng kch thch m khng gii thch c cc hin tng tip nhn, nghinh tu ca hc thuyt kinh lc. b. Cc th thut b t chnh V cng : Sau khi chm c kh v kim nhiu ln l t, khng v kim l b. V h hp: Th vo chm kim, th ra rt kim l t; th ra ht chm kim, ht vo rt kim l b. V nghinh tu: Chm kim c kh: kim xui kinh l b, ngc kinh l t. Nhanh chm: Chm vo t t, rt kim ra nhanh l b php v ngc li. ng m khi rt kim: Khi rt kim n cht ni chm l b, khng n l t. Thiu sn ho, thu thin lng: L phng php b t hn hp tt c cc phng php trn. Phng php ny c hai li ch l dng t huyt v hiu qa iu tr m bo. - Thin sn ha l phng php b iu tr chng hn, tng cng cm gic nng. Th thut c tin hnh nh sau: + Ht hi mt ln, th ra 5 ln cho ht kh, chm vo lc th ra. - Ba ln tin: + Dng tay tri n mnh vo huyt, chm kim vo b thin, xoay chuyn kim 3 n 9 ln theo chiu dng. + a kim nhanh vo b nhn (lm nh trn, v kim). + a kim vo b a (cng lm nh trn). 3 ln tin xong, rt kim t t, t b a qua b nhn nng v b thin. - Mt ln li: + Thu thin lng l phng php t iu tr bnh thuc nhit chng v tng cng cm gic mt. Th thut c tin hnh nh sau: + Ht hi mt ln, dng mi th 5 ln ht hi.

303

+ Trong khi ht hi t t tin kim vo b a. + Xoay kim 6 ln ngc chiu kim ng h. + Nng kim n b thin, dng li mt cht, theo hi th th rt ra ngay khng bt l kim. II. K thut cu: 1. nh ngha cu Cu l dng sc nng tc ng ln huyt kch thch to nn phn ng ca c th, nhm mc ch phng v tr bnh. 2. Nhng vic lm tng hiu qu ca cu: a. Thi ca ngi thy thuc Cng nh chm, thi ca ngi thy thuc gp phn lm tng kt qu ca cu. Cn n ha, nh nhn, gii thch cho bnh nhn hiu v phng php cu trnh cho bnh nhn lo lng. b. Chn t th ngi bnh Nguyn tc chn t th ngi bnh: - Huyt c cu phi hng ln trn, mt da nm ngang. - T th c chn phi to c s thoi mi cho ngi bnh trong sut thi gian cu. 3. Phng tin Thng dng ngi nhung (phn x ca l cy ngi cu phi kh, v nt, b cung v gn l). C hai cch cu khi dng ngi nhung: iu ngi v mi ngi. - iu ngi: Dng ngi nhung qun thnh iu ln t ri h trn huyt. - Mi ngi: Dng 3 ngn tay chm v p cht mt t ngi cu cho c hnh thp, t trc tip hay gin tip ln huyt v t t trn xung. a. Cu bng iu ngi C 3 cch cu trc tip vi iu ngi v mt cch cu gin tip(cu nng). 304

 Cu iu ngi yn (cu m ) t u iu ngi, h trn huyt, cch da 2cm. Khi ngi bnh thy nng th cch xa dn ra n mc no ngi bnh thy nng m v r chu th d nguyn khong cch cho n khi vng da c cu hng ln l c(thng khong 10- 15 pht). Khi cu nn dng ngn tay t, t ln da lm im ta c nh khong cch u iu ngi vi da. Cch cu ny dng cho mi ch nh ca cu. Cu xoay trn t iu ngi cch da 1 khong thy nng m, ri t t di chuyn iu ngi theo vng trn, t hp ti rng. Khi ngi bnh thy nng u vng nh cu l c. Thng ko di khong 20-30 pht. Cch cu ny hay dng cha cc bnh ngoi da. Cu iu ngi ln xung (cu m c) a iu ngi li gn st da (ngi bnh c cm gic nng rt) ri li ko iu ngi xa ra, lm nh th nhiu ln, thng cu trong khong 2- 5 pht. Cch cu ny thng dng cho chng thc v trong cha bnh cho tr em. Cu nng Cu nng cng gi l cu gin tip bng iu ngi ln vng da thng qua mt lt gng, lt ti hoc mt nhm mui trn da. b. Cu bng mi ngi: Cu bng mi ngi c hai phng php khc nhau: cu trc tip v cu gin tip. Cu trc tip: Gm 2 loi - Cu bng: Hin nay t c dng. - Cu m: Thng dng mi ngi to. t mi ngi vo huyt v t. Khi mi ngi chy c 1/2, ngi bnh c cm gic nng m th nhc ra v thay bng mi ngi th 2, th 3 theo y lnh. Sau khi cu xong, ch cu thy m v thy qung . Cu gin tip 305

y l cch cu c dng lt gng, lt ti,...t vo gia da v mi ngi, thng c dng trong cch cu m. Cch cu ny nng hn cch cu trc tip, cn ch phng trnh bng. Khi mi ngi chy c 2/3 th thay mi ngi khc ln m cu, cho n khi da ch cu hng nhun ln th t. Hnh thc cu ny (Theo YHCT ) l hnh thc phi hp hai tc dng iu tr vi nhau (tc dng ca chm cu v tc dng dc l ca dc vt s dng km nh gng, ti, mui...). Do tu theo bnh m chn loi ny hay loi khc lt mi ngi. 4. Ch nh v chng ch nh ca cu a. Ch nh Cc bnh l hoc ri lon thuc th "Hn" theo ng y. Thng hay s dng trong cc trng hp huyt p thp, tiu chy km i ma , tay chn lnh, cc trng hp au nhc tng khi gp thi tit lnh. b. Chng ch nh Cc bnh l hoc ri lon thuc th Nhit ca ng y. Cn c bit ch khi cu nhng vng lin quan n thm m, n hot ng chc nng nh vng mt, cc vng gn khp (s lm bng s gy so co rt). 5. Tai bin thng xy ra v cch phng chng - Bng: Tn thng bng trong cu thng nh ( I hay II). - X tr: Trnh khng lm v nt phng. - Phng nga: tay thy thuc gn ch cu bit mc nng.

Cu hi lng gi k thut chm v cu I. nh u vo cu ng, sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Huyt vng ch c mng khi chm kim phi chm ng Sai

306

nghing t 150 n 300? 2 Huyt vng ch c dy khi chm kim phi chm vung gc ? 3 4 Khi a kim qua da phi a nhanh? Khi kim qua da ri th phi nhanh chng y kim ti huyt cho ti khi c kh? 5 6 7 Khi rt kim ra phi rt kim nhanh? Thi gian lu kim thng l 10 pht? B rng ca 4 khot ngn tay (2,3,4,5) ngang qua t hai ngn tr bng 3 thn? 8 9 B dy ngn tay ci ngang qua t (1,2) bng 1 thn? Khi chm kim ngi ta ch c php cm c kim? 10 Chm cu ch iu tr c cc chng bnh ri lon chc nng ca c th?

II. in t vo ch trng t cu 11-20 11. Chm l dng kim chm vo huyt thuc................ nhm phng v iu tr bnh. 12. Cu l dng sc nng tc ng ln ............ kch thch to nn phn ng ca c th nhm phng v iu tr bnh. 13. K thut chm gm 3 th qua da nhanh, y kim .......... rt kim nhanh. 14. Cc tai bin khi chm: Kim b vt cht khng rt ra c, kim b cong kim b ........... say kim, rt kim gy chy mu chm trng dy.......... chm vo c quan ni tng.

307

15. Cm gic c kh ca bnh nhn: thy cng, tc, ............, ti ch chm. 16. Cm gic c kh: Thy thuc thy kim nh b ..............vt cht. 17. Trong trng hp au bng c nguyn nhn .............. th khng chm. 18. Trnh chm vo nhng vng huyt ................ ngoi da. 19. Khi bnh nhn b vng chm vic u tin thy thuc phi lm ............ 20. Ch nh cu trong cc th .............. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 40: 21. T th ngi nga da gh c p dng chm nhng huyt : A. u, mt, c, ngc, vai, mt ngoi v sau tay B. u, mt, c, ngc, vai, mt trong v trc tay C. u, mt, trc c, ngc, trc vai, mt ngoi v sau tay D. u, mt, trc c, ngc, trc vai, mt trc v trong tay 22. T th thun li nht chm nhng huyt u, gy, mt bn c vai, mt ngoi cnh tay, mt sau ngoi cng tay, mu bn tay l: A. Ngi co khuu tay, chng ln bn B. Ngi dui tay C. Ngi nga da gh D. Ngi ci sp

23. T th thun li nht chm nhng huyt u, gy, mt bn c vai, mt ngoi cnh tay, v mt sau ngoi cng tay: A. Ngi dui tay B. Ngi nga da gh C. Ngi ci sp D. Ngi co khuu tay

24. T th ngi dui tay c p dng chm nhng huyt : A. Mt trc cnh tay, cng tay, lng bn tay B. Mt ngoi cnh tay, mt sau cng tay, mu bn tay C. Mt trc, mt ngoi, mt trong D. Mt trc, mt ngoi, mt trong cnh tay v cng tay 25. T th thun li nht chm nhng huyt mt trc trong v ngoi tay chn:

308

A. Ngi dui tay C. Nm nga

B. Ngi co khuu tay, chng ln bn D. Nm nghing

26. Nm sp l t th thng c s dung trong chm nhng huyt : A. u, gay, lng, mng, mt sau tay chn, long ban tay, long ban chn B. u, gay, lng, mng, mt sau, ngoai, trong tay chn, long ban chn C. u, gay, lng, mng, mt sau, ngoai tay chn, long ban tay, long ban chn D. u, gay, lng, mng, mt sau tay chn, mt bn thn, long ban tay, long ban chn. 27. Quy c hin nay v phn on thn t gia cung lng my n chn tc trn: A. 2 thn B. 2,5 thn C. 3,5 thn D. 3 thn

28. Quy c hin nay v phn on thn t b trn xng c n gc hai cung sn: A. B. 9 thn 10 thn C. 11 thn D. 12 thn

29. Quy c hin nay v phn on thn t b trn xng c n gc hai cung sn. A. 6 thn B. 7 thn C. 8 thn D. 9 thn

30. Quy c hin nay v phn on thn t gc hai cung sn n rn: A. 6 thn B. 7 thn C. 8 thn D. 9 thn

31. Quy c hin nay v phn on thn t np khoeo chn n ngang li cao nht mt c ngoi: A. 16 thn B. 15,5 thn C. 14,5 thn D. 13 thn

32. Quy c hin nay v phn on thn t b di mm xng chy n ngang li cao nht mt c trong: 309

A. 10 thn B. 11 thn 33. C my loi kim chm: A. 7 loi B. 8 loi 34. Khi chm huyt n ng phi: A. Chm thng, cng da vi 2 ngn B. Chm nghing 35. Khi chm huyt khc tr phi: A. Chm thng, cng da B. Chm nghing 36. Khi chm cc huyt vng lng trn: A. Chm nghing kim, cng da B. Chm nghing kim, vo da 37. Tuyt i khng s dng chm trn: A. Ph n mang thai B. Tr em

C. 12 thn D. 13 thn

C. 9 loi D. 10 loi

C. Chm nghing, cng da D. Chm nghing, vo da

C. Chm nghing, cng da D. Chm nghing, vo da

C. Chm thng, cng da D. Chm thng, vo da

C. Ngi suy kit D. Ngi gi C. Chm nghing 300 D. Chm nghing 150

38. Khi chm cho bnh nhn b i c cu Bng quang: A. Chm vung gc B. Chm nghing 600

39. Khi chm nhng huyt vng u ngi ta thng chm nghing kim: A. 150 B. 300 C. 450 D. 600

40. Khi chm huyt t Hp cc xuyn Lao cung iu tr bn tay co ngi ta dng loi kim no di y: A. 5cm B. 6cm C. 8cm D. 10cm

310

p n: 1D 21B 31A 2S 22A 32D 3D 23D 33C 4S 24B 34C 5D 25C 35A 6S 26D 36A 7D 27D 37A 8D 28A 38C 9S 29D 39A 10S 30C 40C

11. Hc thuyt kinh lc; 12. huyt; 13. t t; 14. gy kim, thn kinh; 15. nng; 16. vt cht; 17. ngoi khoa; 18. l lot; 19. rt kim; 20. hn;

311

Bi 21 HUYT V V C CH TC DNG CA CHM CU Mc tiu: 1. Nu c nh ngha tc dng sinh l, bnh l ca huyt. 2. M t c c ch tc dng ca chm cu. 3. p dng nhng kin thc v YHH lm sng t c ch ca chm t. 4. C thi trn trng trong vic kt hp ca YHCT v YHH.

I. Huyt v: 1. nh ngha Theo sch Linh khu thin Cu chm thp nh nguyn: Huyt l ni thn kh hot ng vo - ra; n c phn b khp phn ngoi c th. C th nh ngha huyt l ni kh ca tng ph, ca kinh lc, ca cn c xng khp t li, ta ra phn ngoi c th. Ni cch khc, huyt l phi ch b mao cn ct c ngha l khng phi da lng khng phi gn xng m l khng, l ni ra vo ca kh pha ngoi thng mi trng pha trong thng vi tng ph ca c th. Huyt khng nhng c quan h cht ch vi cc hot ng sinh l v cc biu hin bnh l ca c th, m cn gip cho vic chn on v phng cha bnh mt cch tch cc. Theo cc sch xa, huyt c gi di nhiu tn khc nhau: Du huyt, Khng huyt, Kinh huyt, Kh huyt, Ct huyt v.v....Ngy nay huyt l danh t c s dng rng ri nht. Cc nh khoa hc ngy nay ch cng nhn s hin hu ca huyt v chm cu v mt hiu qu tr liu v v mt in sinh vt . 2. Tc dng ca huyt v chm cu theo ng y a. Tc dng sinh l Huyt c quan h cht ch vi kinh mch v tng ph m n ph thuc. V d huyt Thi uyn thuc kinh Ph c quan h mt thit: Vi kinh Ph Vi cc t chc c ng kinh Ph i qua.

312

 Vi cc chc nng sinh l ca tng Ph. b.Tc dng trong bnh l Theo YHCT, huyt cng l ca ng xm ln ca cc nguyn nhn gy bnh t bn ngoi. Khi sc khng ca c th (chnh kh) b suy gim th cc nguyn nhn bn ngoi (YHCT gi l t kh) d xm ln vo c th qua cc ca ng ny gy bnh. Mt khc, bnh ca cc tng ph kinh lc cng c phn nh ra huyt: hoc au nhc t nhin, hoc n vo au, hoc mu sc huyt thay i (trng nht, thm), hoc hnh thi thay i (bong biu b, mn nh hoc s cng bn di huyt). c. Tc dng chn on Da vo nhng thay i huyt nu trn (au nhc, i mu sc, co cng.....) ta c thm t liu gip chn on nht l chn on v tr bnh (v d huyt Tm du au hoc n au lm ta ngh n bnh Tm). Nhng biu hin bt thng huyt thng ch c gi tr gi cho chn on. c c chn on xc nh cn da vo ton b phng php chn on ca YHCT. d.Tc dng phng v cha bnh Huyt cn l ni tip nhn cc kch thch khc nhau. Tc ng ln huyt vi mt lng kch thch thch hp c th lm iu ha c nhng ri lon bnh l, ti lp li hot ng sinh l bnh thng ca c th. Tc dng iu tr ny ca huyt ty thuc vo mi lin h gia huyt v kinh lc tng ph, v d: Ph du (bi du huyt ca Ph) c tc dng i vi chng kh th, ho; Tc tam l (hp huyt ca kinh V) c tc dng i vi chng au bng. 3. Phn loi huyt Cn c vo hc thuyt Kinh lc, c th chia huyt lm 3 loi chnh: a. Huyt nm trn ng kinh (huyt ca kinh - kinh huyt) Huyt ca kinh l nhng huyt trn 12 kinh chnh v 2 mch Nhm, c. Mt cch tng qut, tt c cc huyt v chm cu u c nhng tc dng chung trong sinh l v bnh l nh nu trn. Tuy nhin, c nhng huyt

313

c vai tr quan trng hn nhng huyt khc trong iu tr v chn on. Nhng huyt ny c ngi xa tng kt li v t thm tn cho chng nh nguyn, lc, khch, ng du, bi du. C th tm gi y l tn chc v ca cc huyt v chm cu (ngoi tn gi ring ca tng huyt). Nhng huyt quan trng ny gm: Huyt nguyn Thng c ngi thy thuc chm cu xem l huyt i din ca ng kinh. Mi kinh chnh c 1 huyt nguyn. V tr cc huyt nguyn thng nm c tay, c chn hoc gn . Do tnh i din ca nguyn huyt m chng thng c dng chn on v iu tr nhng bnh h, thc ca tng, ph, kinh lc tng ng. Huyt lc Huyt lc l ni khi u ca lc ngang gip ni lin gia kinh dng v kinh m tng ng, th hin c quy lut m dng, mi quan h trong ngoi, quan h biu l. Mi kinh chnh v 2 mch Nhm, c c 1 huyt lc. Ngoi ra do tnh cht quan trng ca h thng T m c thm i lc ca T. Tng cng c 15 huyt lc. Do c im gip ni lin 2 kinh c quan h biu l m huyt lc thng c dng iu tr bnh ca kinh c huyt , ng thi iu tr c bnh ca kinh c quan h biu l vi n. Huyt bi du (huyt du lng) Nhng huyt du lng u nm dc hai bn ct sng, cch mch c 1,5 thn. Nhng huyt ny u nm trn kinh Bng quang (on lng), nhng c cc thy thuc xa c kt, ghi nhn c vai tr quan trng trong chn on v iu tr cc bnh nhng tng ph khc nhau, v d nh ph du l huyt thuc kinh Bng quang nhng li c tc dng ch yu trn tng Ph nn c ngi xa xp vo huyt du lng ca tng Ph. Ngi xa cho rng kh ca tng ph t li lng ti mt huyt Du tng ng. Huyt m Huyt m cng c tng kt theo cng nguyn l nh huyt bi du,

314

nhng c hai im khc: Huyt m c v tr ngc v bng. Huyt m nm trn nhiu ng kinh mch khc nhau (v d nh huyt thin xu - huyt m ca i trng, nm trn kinh V; huyt Trung qun - m huyt ca V, nm trn mch Nhm). Huyt ng du Huyt ng du l nhm 5 huyt, c v tr t khuu tay v gi tr ra n ngn chi. Chng c gi tn theo th t tnh, hunh, du, kinh, hp. c tnh ca huyt ng du l c th iu tr nhng chng bnh ca bn kinh rt tt. Nhng huyt ng du thng c s dng trong iu tr theo hai cch: theo tc dng ch yu ca tng loi huyt v theo lut ng hnh sinh khc (xin tham kho thm chi tit trong bi Nguyn tc chn huyt). Huyt khch Khch c ngha l khe h, mun din t y l nhng khe ni mch kh t tp su trong c th. V mt v tr, nhng khch huyt thng tp trung phn b gia k gn v xng. Huyt khch cng thuc vo nhng yu huyt ca kinh mch. Mi kinh mch trong 12 kinh chnh u c mt huyt khch. Ngoi ra mi mch m kiu, Dng kiu, m duy, Dng duy cng c mt huyt khch. Tng cng c 16 huyt khch v tt c u nm trn kinh chnh. Huyt hi (bt hi huyt) Huyt hi l nhng huyt c tc dng cha bnh tt cho nhng t chc (theo ng y) ca c th. C 8 loi t chc trong c th: tng, ph, kh, huyt, xng, ty, gn, mch. V th c tn chung l tm hi huyt (bt hi huyt). Tm huyt hi u nm trn kinh chnh v mch Nhm. Giao hi huyt L ni nhng ng kinh v mch (2 hoc nhiu hn) gp nhau. Hin ti, trong cc sch chm cu c tng cng 94 giao hi huyt c lit k. Nhng giao hi huyt u nm trn kinh chnh v 2 mch Nhm, c. c tnh ca nhng huyt giao hi l cha cng lc nhng bnh ca tt c

315

nhng kinh mch c lin quan (chm mt huyt m c tc dng trn nhiu kinh mch). b. Huyt nm ngoi ng kinh (huyt ngoi kinh - ngoi k huyt) c nhng nh chm cu xp vo nhm huyt ngoi kinh l nhng huyt khng thuc vo 12 kinh chnh. Mt cch tng qut, huyt ngoi kinh thng nm bn ngoi cc ng kinh. Tuy nhin cng c mt s huyt, d nm trn ng tun hon ca kinh mch chnh, song khng phi l huyt ca kinh mch y, nh huyt n ng nm ngay trn mch c, nhng khng phi huyt ca mch c C tt c hn 200 huyt ngoi kinh. y l nhng huyt khng thy cp trong sch Ni kinh, m do cc nh chm cu i sau quan st v pht hin dn. T nm 1982, T chc Y t Th gii (WHO) t chc nhiu hi tho khoa hc vi s tham gia ca nhiu chuyn gia chm cu ca nhng quc gia c xem l hng u trong lnh vc chm cu (nhng hi ngh lin vng) nhm thng nht nhiu ni dung quan trng ca chm cu nh s lng huyt kinh in, danh xng quc t ca kinh lc, huyt ngoi kinh, u chm, h thng n v o lng. Nm 1984, Hi ngh Tokyo chp nhn 31 huyt ngoi kinh. Tt c nhng huyt trn u l nhng huyt ngoi kinh c ghi trong sch kinh in v rt thng dng. Hi ngh HongKong nm 1985 chp nhn thm 5 huyt ngoi k kinh in v thm 12 huyt ngoi k mi. Huyt ngoi k c tho lun v chn da theo nhng tiu ch sau: Phi l nhng huyt thng dng. Phi c hiu qu tr liu lm sng. Phi c v tr gii phu r rng. Phi cch ti thiu huyt kinh in (huyt trn ng kinh) 0,5 thn. Nu huyt ngoi kinh c tn trng vi huyt kinh in th phi thm pha trc tn huyt y mt tip u ng (prefix). C tt c 48 huyt ngoi kinh p ng nhng tiu ch trn, gm 15 u mt,1 ngc bng, 9 lng, 11 tay v 12 chn. K hiu quc t thng

316

nht cho huyt ngoi kinh l Ex. c. Huyt ch au (a th huyt) y l nhng huyt khng c v tr c nh, cng khng tn ti mi mi. Chng ch xut hin ti nhng ch au. Huyt a th cn c gi l huyt khng c nh (Chm phng) hoc huyt thin ng (Y hc cng mc). C s l lun ca vic hnh thnh huyt a th l nguyn l Ly ch au lm huyt ca chm cu hc (c ghi trong Ni kinh). A th huyt thng c s dng trong iu tr cc chng au nhc cp hoc mn tnh. 4. Vi nt v lch s pht hin huyt a .Giai on huyt cha c v tr c nh l giai on s khai, con ngi ch bit rng ch no kh chu, khng c thoi mi th m v hoc chch vo ni y: l cch ly huyt ti ch au hay cc b (au y gm au t pht v n vo au). Phng php ny chn huyt khng c vng quy nh v d nhin cng khng c tn huyt. b. Giai on c tn huyt Qua thc t tr liu, con ngi bit c: Bnh chng A th chm cu mt vi v tr no c th tr c bnh. T dn dn ghi nhn c huyt v khng nhng c th tr c bnh ti ch, li cn c th tr c bnh chng vng xa hn. Khi y, ngi ta tch ly c kinh nghim tng i nhiu, s hiu bit tng i c suy lun. V vy, giai on ny huyt c xc nh v tr r rng v c t tn ring r. c. Giai on phn loi c h thng Vi kinh nghim, thc t iu tr c tch ly lu i kt hp vi cc quy lut trit hc ng phng (m dng, ng hnh) ng dng vo y hc, cc thy thuc lc by gi phn tch, tng hp hnh thnh l lun kinh lc, c quan h cht ch vi h thng phn loi huyt. Cc sch xa m t 49 n huyt, 300 huyt kp, tt c l 349 huyt c tn. V sau qua nhiu thi i, cc sch v li gia tng thm s huyt (bng 8.1). T nm 1982, t chc

317

WHO thng nht c 361 huyt kinh in. Bng 22.1. Bng tm tt s lng huyt thay i theo thi gian Ni kinh C Huyt n huyt gia Hai huyt kp 2 bn Tn huyt tng cng S huyt 295 649 657 667 670 tng cng 5. C s ca vic t tn huyt v chm cu Huyt trn c th c hn c ngn huyt (chung c hai bn phi v tri). Ngoi tn cc k huyt (huyt ngoi kinh) v tn cc tn huyt (huyt c lit k sau ny di nhn quan Ty y hc), c tt c 361 tn huyt. Nh trnh by trn, ban u huyt khng c tn ring. Qua nhiu thi gian, v tr v tc dng iu tr ca tng huyt dn c xc lp. d ghi nh v s dng, ngi xa t tn cho tng huyt theo c im v hiu qu tr liu ca n, trong c nhiu huyt cho n ngy nay vn gi nguyn tn ban u. C th thy vic t tn huyt chm cu ca ngi xa da trn nhng c s nh: Hnh th s vt, v tr v tc dng tr liu ca huyt. a. Da vo hnh th ca s vt Nhng huyt m tn gi c mang nhng t sn (ni) nh tha sn, kh (g) nh khu kh, lng (g ln) nh m lng tuyn, Dng lng tuyn l nhng huyt thng c v tr gn ni xng g ln di da (cc xng..). Nhng huyt m tn gi c mang nhng t kh (khe) nh Gii kh, Thi 160 349 354 359 361 135 300 (+3) 303 (+5) 308 (+1) 309 25 th Minh ng, gip t 49 ng nhn, pht huy (+2) 51 51 (+1) 52 T sinh, dc,

i thnh

kim gip

318

kh; cc (hang) nh Hp cc; cu (rnh, ngi) nh Thy cu; tr (ao) nh Phong tr; tuyn (sui) nh Dng tuyn; uyn (vc su) nh Thi uyn; tnh (ging) nh Thin tnh l nhng huyt thng c v tr nhng vng hm ca c th. Nhng huyt c tn rt tng hnh nh c t (mi ngh) di xng bnh ch, huyt Cu v (ui chim ng) mi kim xng c, huyt Phc th (th n np) mt trc ngoi i cng l nhng minh ha v cch t tn ny. b. Da vo v tr trn c th Mt s tn huyt gip gi nh thng qua v tr ca chng trn c th. Nhng tn huyt c mang t kin (vai) nh Kin tnh, Kin ngung gip lin tng n v tr ca chng vai. Nhng tn huyt c mang t dng nh Dng lng tuyn, Dng tr, Dng quan; ngoi nh Ngoi quan gip lin tng n v tr ca chng mt ngoi v sau ca c th. Nhng tn huyt c mang t m nh m lng tuyn, m giao; ni nh Ni quan gip lin tng n v tr ca chng mt trong v trc ca c th (tay chn). Cng vi c s trn m nhng huyt nh Tin nh ( trn u pha trc), Hu nh ( trn u pha sau), Gip xa ( hm di), Nh trung (gia hai v), Thi dng ( vng thi dng), Yu du ( eo lng). c. Da vo tc dng tr liu ca huyt Nhng tn huyt mang t phong (gi) nh huyt Phong tr, Phong mn dng tr v phng chng cm cm. Huyt Tnh minh (con ngi sng) dng tr th lc km. Huyt Nghinh hng (n mi thm) dng tr nhng bnh mi. Huyt Thnh cung, Thnh hi dng tr nhng trng hp thnh lc ri lon. Huyt Thy phn, Phc lu (dng chy ngc li) dng tr ph thng. Huyt mn tr nhng trng hp cm. Huyt Huyt hi tr nhng trng hp kinh nguyt khng u. d. Nhng tn gi khc nhau ca huyt Hin nay, c th thy cng mt huyt c gi vi nhiu tn khc nhau.

319

 tin tham kho chng ti c gng ghi li nhng tn khc nhau ca huyt (nu c). Theo L Qu Ngu, s d c tnh trng nu trn l do: Do c s khc nhau ngay trong cc sch kinh in c xa ca ng y. Huyt c du trong Chm cu i thnh l huyt c mch du trong Y tm phng. Cc sch xa gi tn mt huyt di nhiu tn gi khc nhau. Huyt Bch hi cn c gi di nhng tn: Tam dng ng hi, N hon cung, Duy hi, Qu mn, Thin sn, in thng, Thin mn. Do Tam sao tht bn: mt s huyt khi phin m qua ting Vit, vi nhiu khc bit v a phng, th ng khc nhau, nhiu t liu khc nhau dn n nhiu tn gi khc. V d nh Bch lao cn c gi B lao, Chi chnh v Chi chnh, Chu vinh v Chu vinh, i tr v i tr, Ha liu v Ha giao. II. C ch , tc dng ca chm cu : Chm cu l mt phng php cha bnh c nhiu kt qu, t tn km, d thc hin, phm vi ng dng rng ri. Phng php chm cu da trn nhng nguyn l ca cc hc thuyt c bn ca Y hc c truyn. y l mi quan tm ca rt nhiu cc nh khoa hc mun tm hiu v c ch tc dng ca chm cu. Cc cng trnh nghin cu lm sng v thc nghim v ang lm sng t c ch tc dng ca chm cu. C ch thn kinh phn x c Vogralic v Kasim chng minh. C ch ca kim sot c Melzack chng minh (1965). C ch th dch ca Miarbe ca Php v Tokieda ca Nht chng minh. Chm cu pht huy tc dng theo c ch thn kinh th dch, iu ny cho thy chm cu l mn khoa hc thc s mang li li ch cho mi ngi. 1. C ch ca chm cu theo Y hc c truyn S mt thng bng v m dng dn ti s pht sinh ra bnh tt. C ch tc dng ca chm cu c bn l iu ha m dng. Theo y hc c 320

truyn, m dng l thuc tnh ca mi vt trong v tr. Hai mt m dng lun c quan h i lp (mu thun) nhng lun thng nht vi nhau. m dng trong c th bao gi cng thng bng (bnh hnh) nng ta vo nhau (h cn) hot ng gip cho c th lun lun thch ng vi hon cnh x hi, thin nhin.

Hnh 21.1: C ch tc dng chm cu theo Vogalic v Kassin Bnh tt pht sinh ra l do s mt cn bng ca m dng. S mt cn bng gy nn bi cc tc nhn gy bnh bn ngoi (t kh ca lc dm) hoc do th trng suy yu, sc khng gim km (chnh kh h) hoc do s bin i bt thng v mt tnh cm, tinh thn (ni nhn) hoc cng c khi do nhng nguyn nhn khc nh th cht ca ngi bnh qu km, s n ung, ngh ngi sinh hot khng iu

321

Trn lm sng, bnh l biu hin hoc hn hoc nhit, hoc h hoc thc (h hn thuc v m, thc nhit thuc v dng), nhiu khi bnh tt rt phc tp, cc du hiu thuc v hn nhit rt kh phn bit (kim chng) Nguyn tc iu tr chung l iu ha (lp li) mi cn bng ca m dng. C th trong iu tr bng chm cu, mun nh ui t kh, nng cao chnh kh (sc khng ca c th) phi ty thuc vo v tr nng su ca bnh, trng thi hn nhit, h thc ca ngi bnh vn dng thch ng dng chm hay cu, dng th thut t hay b nh nhit th chm, hn th cu h th b, thc th t. Bnh tt pht sinh lm ri lon hot ng bnh thng ca h kinh lc v c ch tc dng ca chm cu c bn l iu chnh c nng hot ng ca h kinh lc. Theo YHCT, h kinh lc bao gm nhng ng kinh (thng) v nhng lc (ng ngang) ni lin cc tng ph ra ngoi da v t chi, xng khp, ng quan, v ni lin cc tng ph, kinh lc vi nhau. H thng kinh lc chng cht khp c th. Thng sut mi ch (trn, di, trong, ngoi). Lm c th to thnh mt khi thch nghi c vi hon cnh t nhin v x hi. Trong kinh lc c kinh kh (The energry of life) vn hnh iu ha kh huyt lm c th lun khe mnh, chng c cc tc nhn gy bnh. H kinh lc cng l ni biu hin cc trng thi bnh l ca c th, ng thi cng l ni tip nhn cc hnh thc kch thch (dng chm, cu, xoa bp, n huyt gic) thng qua cc huyt cha bnh. Bnh tt sinh ra do nguyn nhn bn ngoi (ngoi nhn t kh) hoc nguyn nhn bn trong (chnh kh h) a n s b tc vn hnh kinh kh trong ng kinh. Nu c t kh thc th phi loi b t kh ra ngoi (dng phng php t), nu do chnh kh h th phi bi b cho chnh kh y (dng phng php b). Mi ng kinh mang tn mt tng hoc mt ph nht nh khi tng ph c bnh thng c nhng biu hin thay i quan biu l vi n (chn 322

on da vo phng php chn on chung, kt hp vi phng php chn on trn kinh lc, d kinh lc) Khi chm cu, ngi ta tc ng vo huyt trn cc kinh mch iu chnh cc ri lon, chc nng (b tc) ca kinh mch. Trn c s hc thuyt kinh lc, ty theo nguyn nhn gy bnh, tnh trng ca c th, ngi ta ch trng c bit n cc vn sau: - Chm kim phi c kh. - H th b, thc th t. - Da vo s lin quan gia tng ph v ng kinh, ngi ta phi hp s dng cc huyt ti ch vi cc huyt xa (thng tay, chn). 2. C ch tc dng ca chm cu theo hc thuyt Thn kinh Ni tit Th dch Mt s vn ca hot ng thn kinh lin quan ti vic gii thch c ch tc dng ca chm cu. - Chm cu l mt kch thch gy ra mt cung phn x mi. - Chm l mt kch thch c gii, cu l mt kch thch v nhit gy nn kch thch ti da, c. - Ti ni chm, cu c nhng bin i, t chc ti ni chm b tn thng s tit Histamin, Aceticholin, Cathecholaminnhit da thay i, bch cu tp trung, ph n ti ch, cc phn x do t trc lm cho gin mch mu.vv - Tt c nhng kch thch trn to thnh mt kch thch chung ca chm cu. Cc lung xung ng ca cc kch thch trn to thnh mt kch thch c truyn vo no, t no xung ng chuyn ti cc c quan p ng hnh thnh mt cung phn x mi. a. Hin tng chim u th Utomski - Theo nguyn l ca hin tng chim u th ca Utomski th trong cng mt thi gian, mt ni no ca h thn kinh trung ng (v no), nu c hai lung xung ng ca hai kch thch khc nhau a ti, kch thch 323

no c cng mnh v lin tc hn s c tc dng ko theo cc xung ng ca kch thch kia ti n v km hm, tin ti dp tt kch thch kia. - Nh trn trnh by, chm hay cu l mt kch thch gy ra mt cung phn x mi, nu cng kch thch c y s c ch hng phn do tn thng bnh l gy ra, tin ti lm mt hoc ph v cung phn x bnh l. - Trn thc t lm sng, ngi ta thy hiu qu nhanh chng ca chm cu (c bit l dng chm in trong vic lm gim cn au ca mt s bnh cp tnh nh au d dy, giun chui ng mt, au cc dy thn kinh ngoi bin, gy xng, vim khp, au rng,..vv. v tc dng lm cht cm gic lnh, s lnh ca phng php cu trong iu tr cc trng hp try tim mch v.v tc dng ca chm cu c th lm thay i hoc i ti lm mt phn x au v nhiu bnh. Khi chm cu m bo kt qu iu tr, th kch thch tc ng ln huyt phi t n ngng (seui dexcitation) m y hc c truyn gi l c kh v phi tng (hoc gim) cng kch thch khi cn thit nng cao hiu qu cha bnh m y hc c truyn gi l th thut b, t. b . S phn chia tit on thn kinh v s lin quan gia cc tng ph i vi cc vng c th do tit on chi phi. Thn kinh ty sng c 31 i dy, mi i dy chia ra lm hai ngnh trc v sau chi phi vn ng v cm gic mt vng c th gi l tit on. S cu to thn kinh ny gi l s cu to tit on (h1). V d: vng da cc tit on ngc D5, D6, D9 v tit on c C2, C3, C4 tng ng vi d dy. Khi ni tng c bnh, ngi ta thy c s tng cng cm gic vng da cng tit vi n nh cm gic au, thay i in sinh vt vv Hin tng ny xy ra do nhng s thn kinh giao cm b kch thch, xung ng dn truyn vo ty lm ta vo cc t bo cm gic sng sau ty sng, gy ra nhng s bin i v cm gic vng da. Mt khc, nhng kch thch giao cm lm co mch, s cung cp mu vng da t i v lm in tr da gim xung, gy ra nhng thay i v in sinh vt. 324

Trn c s ny Zakharin (Lin x) v Head (Anh) thit lp c mt gin v s lin quan gia vng da v ni tng, v y cng l nguyn l ch to cc mu do in tr vng da v my o kinh lc.v.v Bng 21.2: Bng di i chiu s lin quan gia cc ni tng v tit on thn kinh. Ni tng Tim Phi Thc qun D dy Rut Trc trng Gan, mt Thn, niu qun Bng quang Tin lit tuyn T cung Tuyn v Tit on D1-D2 (D4-D6) D2-D3 (D4-D6) D7-D8 D5-D9(C2-C5) D9-D12 S4-S2 D7-D9 D10-D12; L1-L2 D11-D12; L1, S1-S4 D10-D11, L5-S1-S2-S3 D10-L1L2, S1-S4 D4-D5

C = c, D = lng, L = Tht lng, S = cng. Nu ni tng c tn thng, dng chm cu hay cc phng php vt l tr liu khc tc ng vo cc vng da trn cng mt tit on vi ni tng s cha c cc bnh ni tng. c. Nguyn l v c nng sinh l linh hot ca h thn kinh Widekski Theo nguyn l ny trong trng hp thn kinh trng thi yn tnh, mt kch thch nh thng gy ra mt phn ng hng phn nh, kch thch mnh thng hay gy ra mt phn ng hng phn mnh, nhng nu thn kinh trng thi b hng phn do bnh kch thch mnh chng nhng ko gy ra mnh m tri li, n lm cho hot ng thn kinh chuyn sang qu trnh c ch nn bt au. 325

d. L thuyt v au ca Melzak v Wall (Ca kim sot 1965) Trong trng thi bnh thng cc cm th bn th i vo sng sau cc ty sng, cc lp th ba, th t (gm cc t bo ca cc cht keo v cc t bo chuyn tip) lm cm gic au (hoc khng au) c dn truyn. T bo nh cnh ca kim sot, quyt nh cho cm gic no i qua. trng thi bnh thng lun c nhng xung ng, nhng xung ng ny pht huy c ch, qua t bo chuyn tip v i ln vi kch thch va phi. Xung ng c tng cng n lm hng phn t bo cht to keo lm kh cc dn truyn v i ln. (h3). Trn c s l thuyt kim sot ca Melzak v Wall, nm 1971 Shealy ch to c mt my lun kch thch ct sau ty sng lm gim au trong cc bnh ung th. e. Vai tr th dch, ni tit v cc cht trung gian thn kinh

Hnh 21.2: Gin phn chia tit on thn kinh 326

T nm 1973, nhiu thc nghim chng minh c trong chm cu v nh cao ca n l chm t, ngoi vai tr ca thn kinh cn c vai tr ca th dch tham gia trong qu trnh lm gim au (trong chm cu cha bnh) v nng cao ngng chu au (trong chm t phu thut). C nhiu tho lun v cc cht ny, theo vai tr ca: Axetylcholin, cc cht Mono-min (Cathecolamin, 5 Hydroxyplamin), cc cht Peptit v cc cht Monoaxit, Mocphine-like (quan trng l Endorphine) cht gy au p (Subtice P) c cp. Nm 1976, Guillemin (ngi gc php, quc tch Hoa K) Chor Haoli (ngi Hoa, quc tch Hoa K) Chor Haoli (ngi Hoa, quc tch Hoa k) phn tch c tuyn yn ca lc , ln, cu cht mocphine-like (gm Endophine c tc dng tng ng 200 ln mocphin (trn ng nghim). Cng nm 1976, Mayer v cng s chng minh tc dng ca chm t b hy do tim vo ng vt, thc vt nghim cht Naloxone (cht i lp vi Mocphine Bendorphine). - Bruce Pomeranz (Trng i hc Toronto Canada); nm 1976 thnh cng trong mt s thc nghim v chm t: Tim Naloxone vo mo c chm t thy s phng in ca cc t bo lp V sng sau ty sng, mo khng b c ch na. Ct b tuyn yn mo ri chm t, khng thu c kt qu t. - Ngi ta xc nh c cng thc ha hc ca cht Morphine-like l nhng cht tit ca no ch yu do hu yn tit ra, ngoi ra cn thy nhiu c quan khc. N l mt Polypeptid gm 91 axit amin v c chia thnh 3 on: on a, on b v on g, Endorphine trong on b v cc axit amin t s 61 n 91 c tc dng nhiu nht, mnh gp 200 ln mocphin. 3. C ch tc dng ca chm cu Nh trnh by, chm cu l mt kch thch gy ra mt cung phn x mi c tc dng c ch v ph v cung phn x bnh l c th xut hin ngay tc th sau khi chm kim v tc ng vo huyt, nhng cng nhiu khi phi lu kim lu v iu tr nhc i nhc li nhiu ln, nhiu liu trnh mi thu 327

c kt qu. Ngoi vai tr ca thn kinh ra cn c vai tr ca ni tit, th dch tham gia trong vic ph v cung phn x bnh l. Vorgalic, Kassin (Lin x), Chu lin (v nhiu tc gi Trung Quc), V Xun Lng, L Khnh ng, Mai Vn Ngh, (Vit Nam), Jean Bossy (Php),.v.v cn c vo v tr tc dng ca ni chm cu ra 3 loi phn ng c th, trn c s ny gii thch c ch tc dng v hng dn phng php hc tp v s dng chm cu cho d dng (xem hn v s 4 c ch tc dng ca chm cu). a. Phn ng ti ch - Chm hay cu vo huyt l mt kch thch gy mt cung phn x mi c tc dng c ch v ph v cung phn x bnh l; nh lm gim cn au, gii phng s co c.v.v - Nhng phn x t trc ca h thn kinh thc vt lm nh hng n s vn mch, nhit, s tp trung bch cu.v.vlm thay i tnh cht ca tn thng, gim xung huyt, bt nng, gim au. - Phn ng ti ch c ngha thc tin lm sng kh ln l c s phng php iu tr ti ch hay xung quanh ni c thng tn m chm cu dng cc huyt l A th huyt, (thng im, thin ng huyt). b. Phn ng tit on Khi ni tng c tn thng bnh l th nhng thay i cm gic vng da cng mt tit on vi n, ngc li nhng kch thch t dng da ca mt tit on no s nh hng n ni tng cng trn mt tit on (xem s Zakhazin Head). Vic s dng cc huyt mt vng da cha bnh ca cc ni tng cng tit on vi vng ny s gy ra mt phn ng tit on, gy ra cc lung xung ng thn kinh hng tm. Nhng lung ny s truyn vo sng sau ty sng ri chuyn qua sng trc t bt u nhng cung phn x ly tm, mt l theo cc si vn ng tr v b phn c ca tit on c chm, hai l theo cc si thc vt n mch mu v n cc c quan ni tng tng ng, lm iu ha mi c nng sinh l nh phn tit dinh dng.v.v 328

Hnh 21.3: S lin quan gia vng da v ni tng theo Zakhazin - Head Vic s dng phn ng tit on c nhiu ngha thc tin ln v n c th gip cho ngi thy thuc chm cu chn nhng vng v huyt mt tit on thn kinh tng ng vi mt c quan, ni tng b bnh. Vic thnh lp cng thc chm cu iu tr mt s bnh thuc tng vng c tin li v d ng dng hn. Mt khc theo quan nim ca phn ng tit on gip ngi hc v ng dng chm cu hiu v gii thch c phng php dng cc du huyt ( lng), m huyt ( ngc, bng) v cc huyt xa ( chn, tay) chm cu lm gim au mt s bnh thuc ni tng c cng tit on thn kinh chi phi, c bit l dng cc huyt st ct sng (hoa gip tch) v cc bi du huyt trong chm gy t phu thut. c. Phn ng ton thn Qua thc t lm sng cha bnh bng chm cu ngi xa c kt ra c nhiu cch dng huyt. Mt huyt c th dng cha nhiu bnh, mt bnh cng c th dng nhiu cng thc huyt khc nhau, v cng l mt loi 329

bnh trn cng mt bnh nhn, nhng ty theo thi gian b bnh (ma xun, h, thu, ng) v thi gian n iu tr (sng, tra, chiu, ti) m thy thuc chm cu dng cc huyt khc nhau (xem thm t ng lu ch thi chm cu hc). Vic s dng cc huyt theo cch dng huyt k trn nhiu khi khng nm ti ch c quan b bnh v cng c khi khng nm trn cc tit on c lin quan vi ni b bnh. Cc nh nghin cu chm cu hin i cho rng tc dng iu tr ca chm cu trong cc trng hp k trn l thng qua tc dng gy ra phn ng ton thn. Thc cht, bt k mt kch thch no i vi c th cng u c lin quan n hot ng ca v no, ngha l n c tnh cht ton thn. Nh vy, s phn chia ra phn ng cc b ti ch, phn ng tit on ch c gi tr v s lin quan cc b tng phn c th thng qua hot ng ca ty. Khi ni ti phn ng ton thn, chng ta cn nhc li nguyn l v hin tng chim u th v no ca Utomski, v c nng linh hot ca h thn kinh ca Wedensky, v cc kch t (hormon) v cc cht trung gian ha hc thn kinh (hisamin, axetylcholin). im quan trng ca phn ng ton thn l tc dng i vi h thn kinh trung ng v thng qua h ny v cc h thn kinh thc vt m nh hng n cc c quan ni tng v mi t chc cu c th. Sau khi chm, tng lung xung ng thn kinh khng ngng c truyn vo ty sng (dn truyn xung ng thn kinh l do cc cht axetylcholine) t dn truyn qua b ty ln hnh no v ln no. Vogralic, Kassin (v nhiu tc gi) nghin cu in no trong khi chm cu th thy in th c nhng bin i lan ta, ton din v i xng ton thn thng thy sng delta v teta chm hn, c nhiu ca ln sng khng u nhp Tnh trng tinh thn lun lun cng thng gy ra cc ri lon tinh thn lm cho qu trnh hng phn v c ch ca hot ng thn kinh cao cp b ri lon. Chm cu c tc dng iu chnh cc trng thi ri lon v sau mt t iu tr triu chng lm sng tt hn v in no bin i.

330

Mt im quan trng na ca phn ng ton thn l cc bin i v th dch v ni tit. Thng thng trong khi chm v sau mt t iu tr bng chm cu, cc th dch nh Sympatine, Adrenaline, Histamine, Axetycholin, Mocphine-like (c bit l Endorphine) cng c nhng bin i, nh hng n cc h tun hon, h hp, tiu ha, bi tit v s chuyn ha cc cht. Nhiu tc gi nghin cu hot ng ca h tuyn yn v thng thn sau chm thy r tuyn yn to ra mt kch t (Hormonotrope) lm tng hot ng ca mt s tuyn ni tit nh tuyn thng thn, tuyn gip trng, tuyn sinh dc Ngi ta chng minh c rng chm lm cho bch cu i toan gim 70-80% cc trng hp, chm lm lp v thng thn bi tit ra kch t corlicosteroid cng tng t nh tim vo c th 20 n v ACTH kch thch tuyn thng thn bi tit ra cht ny. Chm cc huyt i chy v Thy t v cu gia cc t sng lng lm cho tuyn gip trng tm thi ngng ht It 4. Nhng u im v nhc im khi vn dng hc thuyt thn kinh th dch gii thch c ch tc dng ca chm cu: - C ch tc dng ca chm cu gii thch theo hc thuyt thn kinh th dch gip cho qu trnh hc tp v s dng chm cu d dng, c th vn dng gii thch c hu ht cc trng hp bnh l c nng c ch nh iu tr bng phng php chm cu. - V mt hc tp, chia cc huyt theo tng vng tit on c th, s lng huyt s dng trong iu tr chng 80-100 huyt thng thng (m khng cn thit phi nh tt c 365 huyt) iu tr cc chng bnh thng gp, gip cc thy thuc a khoa c c s c bn kt hp tt hai nn y hc y hc hin i v y hc c truyn trong iu tr bnh. - V tc dng v vn dng cc huyt, trc ht cn nm c v tr tng ng ca cc huyt trn vng c th bit tc dng ti ch ca n. Sau mi vng ca c th cn nm mt s cng thc cha bnh ni tng v cc c quan ca tng vng c th: 331

+ Huyt vng ngc lng: cha cc bnh v tun hon, h hp, vim tuyn v, tc tia sa, au thn kinh lin sn. + Huyt vng thng v - tht lng: cha bnh v b my tiu ha, vim lot d dy, bnh gan mt. + Huyt vng h v - tht lng cng: cha bnh ng tit liu, sinh dc. V ton thn cn nm c mt s huyt tc dng c hiu, c tc dng ton thn phi hp iu tr cc huyt tng vng. - C ch chm cu gii thch theo hc thuyt thn kinh th dch cha gii thch c nhng iu nu trong cc sch chm cu c in nh h kinh lc, phng php b tkhng gii thch c quy lut vn dng cc huyt ton thn nht l bnh l cc tng ph, cc quy lut ly huyt theo thi gian (chm cu theo gi, theo ma.v.v).

KT LUN Vn iu chnh c nng ca c th qua cch tc ng ln huyt chm cu c mt lch s kh lu i, song tm ra nhng vn c th ca n trn c s khoa hc, c th ni mi ch c bt u. Nm vng c h thng l lun ca y hc c truyn kt hp vi cc kin thc ca y hc hin i, cng vi vic nghin cu v p dng chm cu mt cch rng ri v nghim tc ca cc nh khoa hc trong nc v trn th gii chc chn rng trong tng lai khng xa, c ch tc dng ca chm cu s c sng t.

332

Cu hi lng gi huyt v v c ch tc dng ca chm cu I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 20 Cu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ni dung cu hi Chm cu l chm vo huyt thuc h thng kinh lc? Chm l lp li s thng bng m Dng trong c th? Chm cu c tc dng iu ho kh huyt? H thng kinh lc trng vi h thng thn kinh? H thng kinh lc trng vi h thng mch mu? H thng kinh lc c cu trc gii phu v sinh l ring? Trong chm cu th nhm huyt ch khng nhm kinh? Huyt c khc v tr chung quanh khng? Khi chm ng huyt th gy t u cho ngi bnh? C ch tc dng ca chm cu theo con ng thn kinh v th dch? 11 12 13 C ch tc dng ca chm cu ch theo con ng thn kinh C ch tc dng ca chm cu ch theo con ng th dch? Chm cu to nn phn ng ti ch, phn ng tit on, phn ng ton thn? 14 15 16 17 18 Chm cu ch to nn phn ng tc dng ton thn? Chm cu ch gy phn ng theo tit on thn kinh? Chm cu mang tnh c th cao? Chm cu lm thay i hot ng ca tuyn ni tit? Ngi ta c th s dng huyt Gip tch iu tr chng lit khng? 19 20 Bt k mt kch thch no ca c th cng lin quan n no? Chm cu c th lm thay i lng cht trung gian ho hc trong c th? Tr li ng Sai

333

II. in tip vo cc ch trng t cu 21 - 30 21. Chm kim phi ......... 22. H th b, thc th........ 23. Mi ng kinh mang tn mt tng, hoc mt....... 24. Nguyn tc iu ho chung l lp li mi cn bng ca....... 25. Ngi ta phi hp huyt gn vi huyt......... 26. Chm cu l mt kch thch gy ra mt cung.......mi. 27. Nu cng kch thch c y s c ch hng phn do tn thng ......... gy ra 28. Phn chia tit on thn kinh v s......... gia cc tng ph i cc vng c th do ....... tit on chi phi. 29. Cc huyt vng mt v thn mnh l nhng huyt....... 30. Cc huyt t u ngn chn, ngn tay n khuu tay l nhng huyt...... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 31- 50: 31. C ch tc dng ca chm cu theo: A. Thn kinh, th dch B. Thn kinh v huyt mch C. Theo con ng ph chnh, phu t D. Thng bng ni mi

32. C ch tc dng ti ch ca chm cu l: A. Dn mch B. Tiu vim C. Ph v cung phn x D. Dn c

33. p dng trong thc t v c ch tc dng ngi ta chn huyt theo nguyn tc: A. Thn kinh th huyt B. th huyt C. Huyt theo khu vc D. Huyt theo ng hnh

34. Chn huyt theo tit on thn kinh ngi ta thng chn loi huyt g: A. Huyt du B. Huyt nguyn C. Huyt lc D. Huyt m

35. C ch chm cu gy phn ng ton thn tc ng ti:

334

A. H thn kinh trung ng, h thn kinh thc vt B. H thn kinh trung ng, c quan ni tng C. H thn kinh thc vt, c quan ni tng D. H ni tit vi c quan ni tng 36. Khi chm lung xung ng thn kinh c truyn v: A. Sng sau tu sng B. Sng trc tu sng 37. Mt huyt c tc dng iu tr: A. 1 bnh B. 2 bnh C. 3 bnh D. Nhiu bnh C. Hnh tu D. B no

38. Nguyn tc chn huyt phi da theo: A. L lun ca YHCT B. Tit on thn kinh 39. Hin tng chim ch u th l: A. Li cun B. Km hm C. Dp tt D. To kch thch mi C. B phn b bnh D. C 3 yu t trn

40. Thc qun tng ng vi tit on thn kinh no: A. D5 D6 B. D6 - D7 p n: 1D 11D 31A 2D 12D 32C 3D 13D 33D 4S 14S 34D 5S 15S 35A 6D 16S 36D 7D 17D 37D 8S 18D 38D 9D 19D 39C 10D 20D 40C C. D7 D8 D. D8 D9

21. c kh ; 22. T; 23 Ph; 24. m dng; 25. Xa; 26. Cung phn x; 27.Bnh l; 28. Tit on, chi phi; 29. Tiu; 30. Bn

335

Bi 22 TH THUT B T TRONG CHM

Mc tiu: 1. M t c cc phng php b t trong chm cu. 2. p dng c k thut b t trong phng v iu tr bnh. 3. Tn trng nhng th php, n cn i vi ngi bnh.

I. i cng: Trong qu trnh iu tr bnh nhn, ngi thy thuc chm cu, phi quan tm n th thut b t. Ty theo trng hp chn la ca thy thuc m th thut ny s c tin hnh ng thi hoc sau khi t c cm gic c kh. II. Ch nh ca php b: Nhng bnh m Y hc c truyn chn on l h, thng l nhng bnh mc lu. C th suy nhc, sc khng gim. III. Ch nh ca php t: Nhng bnh m Y hc c truyn chn on l thc, thng l nhng bnh mi mc. C th bnh nhn cn khe, phn ng vi bnh cn mnh. IV.Nhng loi th thut b v t kinh in: C cch b t dng n thun mt th thut, c cch b t dng phi hp 2 n 3 th thut. Ngi xa cp n nhng th thut sau y: 1. B t theo t tt T c ngha l chm kim vo chm tt c ngha l kim vo phi nhanh, hoc ngc li. Theo Tiu chm t th: - B: Chm vo chm rt kim ra nhanh. - T: Tt ni chm vo nhanh rt chm. 336

2. B t theo sp - B: Khn n tc l khi chm vo nh c sc nng xung. Man tc l khi rt kim ra phi nh nhng. - T: Mn n tc l khi chm vo tht nh nhng v rt kim ra nh rt ci g tht nng n. 3. B t theo v kim - B: V kim xui theo chiu kim ng h. - T: V kim theo ngc kim ng h. 4. B t theo hi th - B: Khi ngi bnh th ra th chm kim vo, gy c cm gic c kh, ch lc ngi bnh ht vo th rt kim ra. Nh th, kh c y trong nn c tc dng b h. - T: Khi ngi bnh ht vo th chm kim vo, gy c cm gic c kh, ch lc ngi bnh th ra th rt kim ra. 5. B t theo chiu mi kim, th t chm B: Sau khi t cm gic c kh, hng mi kim i theo chiu vn hnh ca kinh mch dn kh, do c tc dng b, (v d: chm cc kinh m tay th hng mi kim v pha ngn tay, chm cc kinh dng tay th mi kim hng v pha u); nu chm nhiu huyt trn mt kinh th chm cc huyt theo th t thun vi chiu vn hnh ca kinh kh, (v d: chm cc kinh m tay th chm cc huyt ngc, cnh tay trc; huyt bn tay, ngn tay sau). T: Sau khi t cm gic c kh, hng mi kim i ngc chiu vn hnh ca kinh mch n kh, chuyn kh, do c tc dng ca t. V d: Chm cc kinh m chn th hng mi kim v pha ngn chn, chm cc kinh dng chn th hng mi kim v pha u). Nu chm nhiu huyt trn mt kinh th chm cc huyt theo th t nghch vi chiu vn hnh ca kinh kh (v d: chm cc kinh m chn th chm cc huyt ngc, bng trc, cc huyt bn chn, ngn chn sau; chm cc kinh dng chn th

337

chm cc huyt ngn chn, bn chn trc, cc huyt u, mt sau). 6. B t theo kch thch tng bc B: Chm nhanh vo di da (b thin), gy c kh, v kim theo mt chiu 9 ln (s dng) ri chm nhanh vo lp c nng (b nhn) gy c kh, v kim theo mt chiu 9 ln; li chm nhanh vo lp c su (b a) gy c kh, v kim theo mt chiu 9 ln; sau t t rt kim n di da, dng li mt lt, t t rt kim ra hn. Nu bnh tnh cn thit, c th chm li nh trn ln th hai. T: Lm ngc li vi cch b. Trc tin, t t chm thng vo lp c su (b a), gy c kh, v kim theo mt chiu 6 ln (s m); rt kim nhanh ln lp c nng (b nhn), gy c kh, v kim theo mt chiu 6 ln ri li rt kim nhanh ln di da (b thin), gy c kh, v kim theo mt chiu 6 ln; sau dng li mt lt ri rt kim nhanh ra ngoi. Nu bnh tnh cn thit, c th chm li nh trn ln th hai. 7. B t theo bt v khng bt l chm B: Rt kim ra nhanh (Ni kinh) hoc rt kim ra t t (i thnh), day n bt ngay l chm khng cho kh thot ra ngoi. T: Rt kim ra t t (Ni kinh) hoc rt kim ra nhanh (i thnh), khng day bt l kim cho kh tn ra ngoi.

Bng 22.1: Bng tm tt cc cch b t Phng php T tt sp V kim B T

Chm vo chm rt kim ra Tt ni chm vo nhanh nhanh nhng kim ng h rt chm nng ng h Chm vo nng rt ra nh Chm vo nh rt ra V kim xui theo chiu V kim theo ngc kim

338

Hi th Chiu mi kim Th t chm

Th ra, chm kim vo Ht vo, rt kim ra chiu kinh mch t thun chiu kinh mch

Ht vo, chm kim vo Th ra, rt kim ra chiu kinh mch t ngc mch chiu kinh

Hng mi kim i thun Hng mi kim i ngc Chm cc huyt theo th Chm cc huyt theo th

Kch thch tng bc

Chm vo nhanh 3 bc Rt kim chm 1 ln

Chm vo chm 1 ln Rt kim nhanh 3 bc kim nhanh hay chm, khng day bt l kim

Bt tay khng bt l Rt kim chm hay nhanh, Rt kim day n bt l kim

8. Phng php b t hn hp a. Thiu sn ha, Thu thin lng B: Dng th thut Thiu sn ha c th gy c cm nng m ch chm hoc c khi c ton thn. Th thut ny phi hp ba th thut trn cng lm. Bo ngi bnh ht vo bng mi 1 ln, th ra bng ming 5 ln. Khi ngi bnh ang th ra chm mau vo di da, gy c kh, v kim theo mt chiu 3 hoc 9 ln (s dng); chm tip vo lp c nng, gy c kh, v kim theo mt chiu 3 hoc 9 ln; li chm tip vp lp c su, gy c kh, v kim theo mt chiu 3 hoc 9 ln. Sau khi tin hnh v kch thch 3 bc, t t ko kim ln di da, dng li mt lt, i ngi bnh ht vo th rt hn kim v day bt ngay l kim (Chm cu i thnh). T: Dng th thut Thu thin lng, c th gy c cm gic mt ch chm hoc c khi c ton thn. y cng l th thut phi hp ba th thut n gin trn. Bo ngi bnh th vo bng ming 1 ln, th ra bng mi 5 ln. Khi ngi bnh ang th vo, chm t t vo lp c su, gy c kh, v kim theo mt chiu 6 ln; rt nhanh ln lp c nng, chm xung t t ri

339

rt kim nhanh 3 ln; sau rt kim nhanh ln di da, dng li mt lt, i khi ngi bnh th ra th rt kim nhanh ra ngoi v khng day bt l kim (Chm cu i thnh). V. Nhng loi th thut b v t thng dng hin nay: Trn c s kinh nghim ca ngi xa, hin nay cc th thut b t thng dng gm: B t theo hi th bnh nhn. B t theo cng kch thch kim. B t theo thi gian lu kim. B t theo k thut lc rt kim. B t theo chiu mi kim. Bng 22.2: Th thut b t thng dng Phng php Theo hi th Cng Thi gian Rt kim Bt l chm B T

Th ra, chm kim vo Ht vo, chm kim vo Ht ra, rt kim ra nguyn khng v kim Lu kim lu Rt kim nhanh chm Th ra, rt kim ra nhiu ln Lu kim ngn Rt kim t t chm Chm c kh, Chm c kh v kim

Rt kim bt ngay l Rt kim khng bt l

Thy thuc chm cu hin nay c khi phi hp c 5 yu cu trn, nhng thng ch phi hp 2 yu cu cng v thi gian. VI. Nhng th thut v ch nh thng dng: Bng 22.3: Th thut chm cu thng dng Tn gi phng php Phng php b, t; bnh t da theo tc tin Php b Thao tc chnh Tin kim chm, v kim nh nhng, khi rt kim n st 340 Chng thch hp H chng

li v v kim

ngoi da ngh mt cht ri rt kim nhanh Php iu ha Php t Tin lui kim va phi Tin kim nhanh, v kim nhanh v rt kim chm ri Khng h khng thc Thc chng

Phng php da theo cng kch thch

Kch thch nh

V kim chm v nh Tr con, bnh nhng nhn s kim hay xu Cc loi bnh Bnh nhn phn ng chm (nh hn m), vim khp, vin c, bnh tm thn

Kch thch va Cng kch thch va Kch thch mnh V kim nhanh v mnh

Phng php da Chm nng theo nng su ca kim chm Chm va Chm su

Chm n di da

Bnh ngoi da, bnh tr con, nhit chng ti biu

Chm vo tht

Cc loi bnh hn chng

Chm xuyn qua tht Vin c, vin khp, phong thp mn tnh bnh tm thn

Phng php da Chm nhanh theo thi gian

Chm vo nhanh, rt Hn m, nhit ra nhanh chng ( biu)

341

chm

Hon chm

Chm vo mt lc th i th php

Cc bnh mn tnh, nhit chng ( l) Hn chng (vin c, vin khp, phong thp mn tnh), au nhc, kinh lit, co rt.

Lu kim lu

Lu kim thi gian di

Cu hi lng gi bi th thut b t trong chm I. nh du vo cu ng,sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ni dung cu hi B: L chm kim vo nhanh, rt kim ra nhanh? T: Chm kim vo chm rt kim ra chm? B: L chm vo chm rt ra nhanh? T: l chm vo nhanh, rt kim chm? B: V kim theo xui kim ng h? T: V kim ngc ngc kim ng h? B: Hng mi kim xui theo hng i ca ng kinh? T: Hng mi kim ngc theo hng i ca ng kinh? B: Ht vo chm vo th ra rt ra? T: Ht vo chm vo th ra rt ra? ng Sai

342

II. in t vo ch trng t cu 11 - 20 11. Trong php b th ra chm kim vo hng kim xui theo hng i ca ng kinh. V kim xui chiu..... ht vo th rt kim ra. 12. Trong php B chm vo nhanh ba bc v rt kim chm.... 13. Trong php b khi rt kim ngi ta khng.... l kim. 14. Dng th thut Thin sn ho c th gy c cm gic..... nng m ch chm hoc ton thn. 15. Dng th php Thu thin lng gy c cm gic...... ch chm hoc ton thn. 16. Trong php T ht vo chm kim vo hng kim ngc vi hng i ca....... V kim ngc chiu kim ng h, th ra rt kim ra. 17. Trong php T ngi ta dng th thut rt kim..... 18. Trong php T ngi ta rt kim khng ....... 19. Theo l lun ca y hc c truyn bnh h th...... thc th 20. Trong cch s dng huyt trong ng hnh con h th..... m thc th...... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30: 21. C my cch B t trong chm: A. 4 cch C. 6 cch B. 5 cch D. 7 cch

22. Th php no di y l th php T: A. Ht vo chm kim vo v kim xui theo kim ng h th ra rt kim ra B. Th ra chm kim vo v kim ngc kim ng h ht vo rt kim ra C. Ht vo chm kim vo v kim ngc theo kim ng h th ra rt kim ra D.Th ra chm kim vo v kim xui kim ng h ht vo rt kim ra 23.Th php no di y thuc php B: A. Ht vo chm kim vo theo 3 bc B. Ht vo chm kim vo 1 ln C. Th ra chm kim vo theo 3 bc 343

D. Th ra chm kim vo 1 ln 24.Th php no sau y l B: A.Ht vo chm vo v kim xui kim ng h. B.Ht vo chm vo v kim ngc kim ng h. C.Th ra chm kim vo v kim xui kim ng h. D.Th ra chm kim vo v kim ngc kim ng h. 25.Th php no di y l th php T: A. Chm xui theo ng kinh khi rt kim khng bt l kim. B. Chm ngc theo ng kinh khi rt kim khng bt l kim. C. Chm xui theo ng kinh khi rt kim c bt l kim. D. Chm ngc theo ng kinh khi rt kim c bt l kim. 26. Bnh nhn b chng Thn m h khi chm ngi ta chm b nhng huyt trn kinh thn. Ngoi ra theo nguyn tc H th b m, ngi ta s chn kinh no di y chm: A. Bng quang B. Ph C. i trng D. T

27. Bnh nhn b chng ph kh H ngi ta chm b nhng huyt trn kinh Ph. Ngoi ra theo nguyn tc H th b m, ngi ta s chn kinh no di y chm: A. i trng B. T C. V D. Tm

28. K thut no di y thuc th tht Thin sn ho: A. Chm kim vo khi bnh nhn th ra, tin kim nhanh theo 3 bc Rt kim chm 1 ln B. Chm kim vo khi bnh nhn th ra, tin kim nhanh 1 ln. Rt kim chm 1 ln C. Chm kim vo khi bnh nhn ht vo, tin kim nhanh theo 3 bc Rt kim chm 1 ln D. Chm kim vo khi bnh nhn ht vo, tin kim chm 1 ln. Rt kim

344

nhanh theo 3 bc 29. K thut no di y thuc th tht Thu thin lng: A. Chm kim vo khi bnh nhn th ra, tin kim chm 1 ln. Rt kim nhanh theo 3 bc B. Chm kim vo khi bnh nhn th ra, tin kim nhanh theo 3 bc. Rt kim chm 1 ln C. Chm kim vo khi bnh nhn ht vo, tin kim nhanh theo 3 bc. Rt kim chm 1 ln D. Chm kim vo khi bnh nhn ht vo, tin kim chm 1 ln. Rt kim nhanh theo 3 bc 30. Phung php b t theo th thut Thin sn ho, Thu thin lng l phng php tng hp ca: A. 2 phng php B. 3 phng php C. 4 phng php D. 5 phng php

p n: 1S 21D 2S 22B 3D 23A 4D 24C 5D 25B 6D 26B 7D 27B 8D 28A 9S 29A 10D 30B

11. xui kim ng h; 12. mt ln; 13. bt; 14. nng; 15. mt; 16. ng kinh; 17. chm; 18. bt; 19. B, T; 20. B m, T con.

345

Bi 23 PhI HP HUYT TRONG IU TR

Mc tiu: 1. M t c ni dung ca cc phng php phi hp huyt. 2. p dng c cc cch phi hp ny vo thc tin trong iu tr cho ngi bnh m khng b ph thuc vo cc cng thc cho sn. 3. Tn trng p dng l lun vo thc tin, pht huy c hiu qu iu tr, c thi trn trong ngi bnh. 1. Chn huyt theo phng php ti ch L cch chn nhng huyt ch au, v ln cn ni au. Ni chung, mi huyt u c ba loi tc dng: ti ch, theo ng kinh v ton thn. Nguyn tc chn huyt ti ch l cch vn dng c im u tin v tc dng iu tr ca huyt. Nhng v d sau y l ni v cch chn huyt theo nguyn tc ti ch: au nhc khp vai: Chn cc huyt Kin ngung, Kin tnh, Trung ph. au u vng trn: Chn cc huyt n ng, Ton trc... au rng: Chn cc huyt Gip xa, a thng, H quan. V d 1: Mt khi u nc mu bn tay ta c th dng 4 kim chm t 4 pha hng v khi u lm khi u ny teo i. V d 2: im au pha trc i ngi ta dng kim chm thng vo vng au nht . im au nht c gi l th lc hay cn gi l Thin ng huyt. Ch nh: Cch chn huyt ny c s dng trong iu tr mi trng hp, nht l au nhc. 2. Chn huyt theo l lun ng kinh L cch chn huyt trn cc ng kinh c lin h vi bnh v chng cn iu tr. Cch chn huyt ny da trn nguyn tc '"kinh lc s qu ch tr s cp" c ngha l: kinh mch i qua vng no th c tc dng phng chng 346

v iu tr c bnh tt lin quan n vng . Trn mt hoc nhng ng kinh c lin h n bnh chng cn iu tr, ngi thy thuc chm cu c bit ch n nhng huyt nm nhng on t khuu tay n ngn tay v t on khoeo chn n ngn chn. Cc huyt ny thng thuc cc nhm huyt nguyn - lc, khch huyt, nhm huyt Ng du. Vic chn nhng huyt thuc nhng nhm ny phi tun theo nhng lut nht nh v phi hp huyt. Di y l nhng cch chn huyt theo nguyn tc ng kinh. Theo hc thuyt kinh lc th c th con ngi c 12 ng kinh chnh: Gm 6 kinh ca tng (kinh m) v 6 kinh ca ph (kinh Dng). Mi kinh ca tng (kinh m) u c quan h biu - l (bn trong v bn ngoi) vi mt kinh ca ph (kinh dng) nht nh (v d nh: kinh Ph vi kinh i trng, kinh Can vi kinh m, kinh Thn vi kinh Bng quang, kinh Tm bo vi kinh Tam tiu, kinh Tm vi kinh Tiu trng, kinh T vi kinh V). Mi ng kinh u c mt huyt nguyn v mt huyt lc. S lin h gia kinh m v kinh dng nu trn c thc hin bng h thng nguyn - lc. Kh huyt ca mt ng kinh A c th n ng kinh B (c quan biu l tng ng vi n) thng qua h thng nguyn lc ny. Kh huyt ca kinh A s i t huyt lc ca kinh A n huyt nguyn ca kinh B. Ngc li kh huyt ca kinh B s i t huyt lc ca kinh B n huyt nguyn ca kinh A. V d: Bnh nhn bi au u vng nh do can ho vng th ngi ta chn huyt Bch hi v huyt Hnh gian. 3. Phng php s dng huyt Nguyn Lc a. Huyt Nguyn: L nhng huyt thng nm bn tay, c tay; bn chn c chn. Kh ca huyt Nguyn l kh y nht ca ng kinh v tng ph . Do ngi ta dng huyt Nguyn iu tr bnh ti ng kinh v tng ph . b. Huyt Lc: L nhng huyt thng nm cng chn cng tay kh thng vi cc tng ph c lin quan biu l do ngi ta dng huyt Lc iu tr bnh ti kinh v tng ph c lin quan biu l. 347

c. Phi hp gia huyt Nguyn v huyt Lc: L phi hp theo nguyn tc ch khch; Ly huyt Nguyn lm ch huyt Lc lm khch. - Dng huyt nguyn kinh tng ng ca bnh chng phi hp vi huyt lc ca kinh quan h biu l tng ng vi n. Cch phi hp ny thng c p dng trong cc bnh l h. - Di y l bng biu hin mi tng quan gia huyt Nguyn v huyt Lc. Bng 23.1 : Mi tng quan huyt Nguyn v huyt Lc

Kim mch Ph i trng V T Tm Tiu trng Bng quang Thn Tm bo Tam tiu m Can V d:

Nguyn Thi uyn Hp cc Xung dng Thi bch Thn mn Uyn ct Kinh ct Thi kh i nng Dng tr Khu kh Thi xung

Lc Lit khuyt Thin lch Phong long Cng tn Thng l Chi chnh Phi dng i chung Ni quan Ngoi quan Quang minh Li cu

- Trong iu tr bnh chng c chn on ph h: huyt c chn gm Thi uyn (huyt Nguyn ca Ph) v Thin lch (huyt lc ca i trng). - Trong iu tr bnh chng c chn on i trng h, huyt c chn gm hp cc (huyt nguyn ca kinh i trng) v lit khuyt (huyt

348

lc ca Ph). Dng huyt lc kinh tng ng vi chng bnh . Cch s dng ring huyt lc thng c s dng cho c trng hp bnh l thc v trong c bnh l h. Trong qu trnh iu tr cng cn phn bit c kinh no lm ch kinh no lm khch phi hp cho c hiu qu. V d: Bnh nhn b au sng hng, ngi ta xc nh t ming n hu mn l trng v do ngi ta chon huyt Nguyn l huyt Hp cc, huyt Lc l huyt Lit khuyt. 4. Chn huyt theo huyt khch Huyt Khch l huyt nm cng chn cng tay kh vng nht khi ng kinh b bnh do ngi ta dng huyt Khch iu tr bnh ti ng kinh. V d: au mt trc trong cng tay cnh tay ngi ta chon huyt m khch iu tr. 5. Chn huyt Du - M Trong chm cu hc, c mt nguyn tc chn huyt rt gn vi c im sinh l gii phu thn kinh. l nguyn tc s dng cc huyt Du v M. a. H thng Du - M huyt ca 12 ng kinh Huyt Du: L nhng huyt nm trn kinh Bng quang lng kh i huyt du rt thong th do ngi ta dng huyt Du iu tr cc bnh mn tnh. Huyt M : L nhng huyt vng bng ngc thuc kinh hoc kinh khc, kh huyt M vng nht khi tng ph b bnh do ngi ta dng huyt m iu tr cc bnh cp tnh hoc ct cn au ni tng. Ngi ta phi hp nhng huyt Du v huyt M iu tr t cp trn nn ca bnh mn tnh. V d: Bnh nhn b hen ph qun trong thi k ln cn ngi ta chn huyt Trung ph, Ph du thi k ho hon (ngoi cn).

349

Bng 23.2: Du v m huyt ca 12 ng kinh

TNG PH Ph i trng V T Tm Tiu trng Bng quang Thn Tm bo Tam tiu m Can

Huyt m Trung ph Thin xu Trung qun Chng mn C khuyt Quan nguyn Trung cc Kinh mn n trung Thch mn Nht nguyt K mn

HUYT du Ph du i trng du V du T du Tm du Tiu trng du Bng quang du Thn du Quyt m du Tam tiu du m du Can du

b. Phng php s dng du - m huyt Nhm huyt du m c ch nh trong cc bnh l ca cc c quan ni tng (bnh ca tng ph) v thng dng trong cc bnh c chn on h theo YHCT. Cch s dng khi c ch nh l phi hp c du huyt v m huyt ca kinh tng ng vi tng ph c bnh. V d: Chn huyt Trung ph (m ca Ph) v Ph du (du huyt ca Ph) iu tr bnh l Ph h. Tuy nhin, trong thc t lm sng vic s dng ng thi c du v m huyt c lc kh khn, do du - m huyt cn c s dng theo lut dng dn m, m dn dng , ngha l bnh ca tng (thuc m) th s dng bi du huyt ( lng, thuc dng); v ngc li bnh ca ph (thuc dng)

350

th s dng m huyt ( bng, thuc m), v d: Bnh l ph h (thuc m) chn huyt Ph du (thuc dng); bnh l ph V (thuc dng) chn huyt Trung qun (thuc m). 6. Chn huyt ng du a. Ng du huyt Ng du huyt l mt nhm huyt trong nhng huyt c tr ca 12 ng kinh. N c phn b t khuu tay tr ra v u gi tr xung. Ngi xa da vo s vn hnh ca kh huyt trong kinh mch, dng hin tng nc chy t nhin minh ha (kh hnh t nh n ln, t nng n su). phn bit, ngi ta dng 5 tn gi: tnh, hunh, du, kinh, hp vi nhng tc dng ring biu hin s lu hnh ca kh qua mi huyt trong kinh mch. Ni nc u ngun, ch xut ca kh l tnh. Ni nc chy nh, ch lu ca kh l vinh (hunh). Ni nc dn li lu hnh, ch ch ca kh l du. Ni nc i qua, ch hnh ca kh l kinh. Ni nc t li, ch nhp ca kh l hp. Tc dng ca ng du huyt : + Tnh huyt ch tr di tm y. + Hunh (vinh) huyt ch tr st. + Du huyt ch tr phong thp, au khp. + Kinh huyt ch tr suyn, ho. + Hp huyt ch tr kh nghch, tit t. S phn b ca ng du theo ng hnh Kinh m + + + + + Tnh huyt thuc mc Vinh huyt thuc ha Du huyt thuc th Kinh huyt thuc kim Hp huyt thuc thy Kinh dng + Tnh huyt thuc kim + Vinh huyt thuc thy + Du huyt thuc mc + Kinh huyt thuc ha + Hp huyt thuc th

351

Bng 23.3: H thng ng du huyt ca 6 m chnh kinh Huyt Tnh mc Kinh Ph Tm bo Tm T Can Thn Thiu dng Trung xung
Thiu xung Thiu ph

Vinh ha

Nguyn du th

Kinh kim

Hp thy

Ng t Lao cung

Thi uyn i lng Thn mn Thi bch Thi xung Thi kh

Kinh ng Gin s Linh o Thng khu Trung phong Phc lu

Xch trch Khc trch Thiu hi m lng Khc tuyn m cc

n bch i n Dng truyn

i Hnh gian Nhin c

Bng 23.4: H thng ng du huyt ca 6 dng chnh kinh Huyt Tnh Kinh i trng Tam tiu Tiu trng V m Bng quang kim Thng dng Quan xung Thiu trch L oi Khiu m Chi m Thng cc Thc ct Ni nh Hm cc Hip kh Lm thp Xung dng Khu nh Kinh ct Dng ph Cn ln Dch mn Tin cc Hu kh Trung ch Dng tr Uyn ct Dng cc Gii kh Vinh thy Nh gian Tam gian Hp cc Dng kh Chi cu Du mc Nguyn Kinh ha Hp th Khc tr Thin tnh Tiu hi Tc tam l Dng lng y trung

352

b. Phng php s dng ng du huyt Vn dng cch chn huyt ng du phi da trn c s ca ng hnh vi lut sinh khc tin hnh. Chn on bnh theo ng hnh. iu tr theo nguyn tc: h b m, thc t con. C th s dng 1 - 2 ng kinh. 7. Chn huyt khch Khch c ngha l khe h, ni vng m mch kh t li nhiu. Mi kinh mch trong 12 kinh chnh u c 1 huyt khch. Ngoi ra nhng mch m duy, Dng duy, m kiu, Dng kiu cng c huyt khch. Nh vy c 16 huyt khch v tt c u nm trn nhng kinh chnh. c tnh quan trng ca huyt khch l iu tr rt tt nhng bnh cp, nht c l km au nhc ca cc kinh thuc n. Bng 23.5: Bng h thng huyt khch ng kinh Ph Tm bo Tm i trng Tam tiu Tiu trng m kiu Dng kiu Tn huyt Khng ti Khch mn m khch n lu Hi tng Dng lo Giao tn Ph dng kinh Tn Tn Tn huyt huyt huyt huyt ng ng ng ng kinh kinh kinh Tn Ph Ph Ph T Tm Tm Tm bo bo bo Can Thn Tm Tm Tm V i i i trng trng trng m Tam Tam Tam tiu tiu tiu Khng Khng Khng ti ti ti a c Kch Kch Kch mn mn mn Trung Thy tuyn m m m kch kch kch Lng khu n n n lu lu lu Ngoi khu Hi Hi Hi tng tng tng

Bng quang Kim mn Tiu Tiu Tiu trng trng trng Dng Dng Dng lo lo lo m duy Trc tn m m m kiu kiu kiu Giao Giao Giao tn tn tn Dng duy Dng giao Dng Dng khiu khiu khiu Ph Ph Ph dng dng dng

353

8. Chn huyt c hiu y l nhng huyt c tng kt bng l lun v bng kinh nghim iu tr. Trong chm cu, c rt nhiu cc huyt c hiu (nhm t i huyt, lc tng huyt, bt hi huyt, giao hi huyt v.v...). Bt mch giao hi huyt l huyt giao hi ca 8 mch. Tt c tng cp u nm tng i cn xng tay v chn. c tnh ca bt mch giao hi huyt l dng tr bnh ca 8 mch cng nh h tr iu bnh kinh chnh (xin tham kho bi K kinh bt mch). Bng 23.6 : Bt mnh giao hi huyt Giao hi huyt Kinh Mch Thn m kiu Ph Nhm m i Tam tiu Dng duy Chiu hi Lit khuyt Lm Khp Ngoi quan

Giao hi huyt Kinh Mch

Hu kh

Thn mch

Cn tn

Ni quan

Tiu trng c

Bng quang Dng kiu

T Xung

Tm bo m duy

Bt hi huyt l 8 huyt dng cha bnh cho 8 loi t chc trong c th (tng, ph, kh, huyt, gn, xng, ty, mch). Do , khi mt loi t chc no trong c th c bnh, c th s dng hi huyt tng ng m cha. Bng 23.7: Bt hi huyt Bt hi huyt Tn huyt Hi ca ph Trung qun Hi ca tng Hi ca kh Hi ca huyt Cch du Hi ca ct i tr Hi ca ty Tuyt ct Hi ca gn lng tuyn Hi ca mch uyn

Chn n g mn trung

Dng Thi

 Lc tng huyt l 6 huyt dng iu tr bnh cho 6 vng c th khc nhau. S xut hin ca 6 huyt trn c ngun gc t 4 i huyt (Hp cc, y trung, Lit khuyt, Tc tam l) - Chu quyn trong cn khn sanh l - Chm cu i thnh. Sau c b sung dn thm hai huyt l Ni quan v Tam m giao m thnh. Ton bi ca ca lc tng huyt phc Tam l lu, Yu bi y trung cu, u hng tm Lit khuyt. Din khu hp cc thu, Tm hung th Ni quan, Tiu phc tm mu .

Hp cc Lit khuyt y trung Tam m giao Ni quan Tc tam l

Cha vng u, mt, ming, rng. Cha vng c gy. Cha vng lng, tht lng. Cha bnh l vng bng di tit niu, sinh dc. Cha bnh vng ngc. Cha vng bng trn, bng gia.

Cu hi lng gi bi phi hp huyt trong iu tr I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 3 4 5 6 7 8 Ni dung cu hi Huyt Du nm sau lng thuc kinh Bng quang? Huyt m nm vng bng? Tt c cc huyt Nguyn u nm c chn, c tay? Tt c cc huyt Lc nm cng chn, cng tay? Tt c cc huyt Hp nm kheo chn, khyu tay? Huyt Tnh ca kinh m thuc hnh Mc? Huyt Tnh ca kinh Dng thuc hnh Ho? Khi chm bt k huyt no trn ng kinh th kh cng s chuyn t huyt Tnh chuyn i? 9 10 Huyt n chung l huyt Hi ca huyt? Huyt Hi ca Tng l huyt Kinh mn? ng Sai

355

II. in t vo ch trng t cu 11-20 11. Kinh lc i qua vng no th c tc dng iu tr ........ tai vng . 12. im au nht c gi l......... 13. Theo Ng du huyt th gm cc huyt no, Tnh........ Du, Kinh, Hp 14. Huyt hi ca Cn l.......... 15. Huyt hi ca kh l........ 16. Huyt hi ca Huyt l ....... 17. Huyt Hp cc thu kh vng ....... 18. Hy xc nh cc huyt Lc l biu l tng ng Hp cc....... (theo nguyn tc Nguyn lc ) 19. Hy xc nh cc huyt M tng ng Thn du........(theo nguyn tc Du m ) 20. Huyt hi ca Tng l ......... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 50: 21. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca T c km au nhc: A. a c B. Cng tn C. n bch D. Thi bch

22. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca V c km au nhc: A. Lng khu B. Ni nh C. Gii kh D. Tc tam l

23. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca Can c km au nhc: A. i n B. Trung C. Trung phong D. Khc tuyn

24. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca m c km au nhc: A. Khiu m B. Tc lm khp C. Khu kh D. Ngoi khu

25. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca Thn c km au nhc: A. Dng tuyn B. Nhin cc C. i chung D. Thi kh

356

26. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca Bng quang c km au nhc: A. Kim mn B. Kinh ct C. Thc ct D. Thng cc

27. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca Ph c km au nhc: A. Ng t B. Thi uyn C. Kinh c D. Khng ti

28. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca i trng c km au nhc: A. Nh gian B. Tam gian C. Thin lch D. n lu

29. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca Tm c km au nhc: A. m khch B . Thn mn C. Thng l D. Linh o

30. Huyt s dng trong iu tr bnh l cp ca Tiu trng c km au nhc: A. Dng lo B. Dng cc C. Uyn ct D. Hu kh

31. Nhng huyt c s dng theo nguyn tc ca ng du huyt trong hi chng Tm ha vng : A. Thiu xung - i B. Thn mn - Thi bch C. Thiu ph - Thi bch D. Thiu ph - i

32. Nhng huyt c s dng theo nguyn tc ca ng du huyt trong hi chng Tm ha h: A. Thiu xung - i B. Thn mn - Thi bch C. Thiu ph - Thi bch D. Thiu ph - i

33. Nhng huyt c s dng theo nguyn tc ca ng du huyt trong hi chng T th vng: A. Thi bch - Kinh c B. Thi bch - Thi uyn C. Thng khu - Kinh c D. Thng khu - Thi uyn

34. Nhng huyt c s dng theo nguyn tc ca ng du huyt trong hi chng T th suy:

357

A. i - Ng t B. Thi bch - Thi uyn

C. Thng khu - Kinh c D. Thiu ph - i

35. Nhng huyt c s dng theo nguyn tc ca ng du huyt trong hi chng Ph kim vng: A. Xch trch - m cc B. Thi kh - Thi uyn C. Thi uyn - Phc lu D. Kinh c - m cc

36. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Thi uyn l: A. Phi dng B. i chung C. Thin lch D. Lit khuyt

37. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Hp cc l: A. Ni quan B. Ngoi quan C. Thng l D. Lit khuyt

38. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Dng tr l: A. Ni quan B. Ngoi quan C. Chi chnh D. Thng l

39. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Thn mn l: A. Ni quan B. Ngoi quan C. Chi chnh D. Thng l

40. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Khu kh l: A. Quang minh B. Li cu C. Phong long D. Cng tn

41. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Thi bch l: A. Cng tn C. i chung 358

B. Xung dng

D. Phong long

42. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn -lc, huyt c chn tng ng vi huyt Xung dng l: A. Cng tn B. Phong long C. Phi dng D. i chung

43. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Thi kh l: A. Phi dng B. Cng tn C. i chung D. Phong long

44. Nu chn huyt theo nguyn tc nguyn - lc, huyt c chn tng ng vi huyt Kinh ct l: A. Phi dng B. i chung C. Cng tn D. Phong long

45. Huyt c chn theo nguyn tc c hiu iu tr bnh l sinh dc tit liu: A. Trung cc B. Quan nguyn C. Tam m giao D. Thn du

46. Huyt c chn theo nguyn tc c hiu iu tr bnh l vng bng trn: E. Tc tam l B. C khuyt C. Xung dng D. Thin xu

47. Huyt c chn theo nguyn tc c hiu iu tr bnh l ca mt: A. Thi xung B. Quang minh C. Hp cc D. Thi dng

48. Huyt c chn theo nguyn tc c hiu iu tr bnh l vng u mt: A. Hp cc B. Lit khuyt C. Bch hi D. Ni quan

49. Trong trng hp Ph kh h ngi ta chn huyt Bn ca kinh Ph chm b kinh ca c, huyt no di y l huyt m: A. Thi uyn C. Ng t

359

B. Lit khuyt

D. Thiu thng

50. Trong trng hp Ph kh h ngi ta dng huyt hi ca kh l huyt no di y: A. Trung ph B. n chung C. Cu v D. Chng mn

p n: 1D 21A 31B 41D 2S 22A 32A 42A 3S 23B 33C 43A 4S 24C 34D 44B 5S 25A 35A 45C 6D 26A 36C 46A 7S 27D 37D 47C 8D 28B 38A 48A 9S 29A 39C 49A 10S 30A 40C 50B

11. bnh; 12. huyt; 13. hunh; 14. Dng lan tuyn; 15. n chung; 16.Cch du 17. u mt; 18. Lit khuyt; 19. Kinh mn; 20. Chng mn.

360

Bi 24 PHNG PHP CHM LOA TAI (NH CHM)

Mc tiu: 1. M t c gii phu cc phn vng ca loa tai. 2. S dng nhng vng huyt trn loa tai trong iu tr 1 s chng bnh. 3. Khi iu tr cho ngi bnh cn c thi trn trng v lng nghe nhng kin phn hi ca ngi bnh iu tr c hiu qua hn.

I. S lc v qu trnh hnh thnh v pht trin nh chm: Nh chm l mt di sn qu bu trong chm cu hc c truyn ca nhn loi. N c ngun gc rt xa xa t li cha bnh dn gian ca nhiu dn tc thuc vng a trung hi vo thi i vn minh c i Ai Cp, ng thi cng c nu ln trong kho tng y hc c truyn ng phng. II. Phn b vng i biu trn loa tai: 1. Cc b phn ca loa tai - Vnh tai: B phn vin ngoai ca loa tai. - Chn vnh tai: B phn ca vnh tai i vo nm ngang trong xon tai. - Li c vnh tai: Ch li ln ca vnh tai, nm pha sau. - ui vnh tai: Ch ranh gii ca on cui vnh tai v di tai. - i vnh tai: B phn ni ln pha trong v i xng vi vnh tai, pha trn n chia lm hai nhnh. - Chn trn i vnh tai: Nhnh pha trn ca i vnh tai. - Chn di i vnh tai: Nhnh pha di ca i vnh tai. - H tam gic: Ch lm hnh tam gic gia chn trn v chn di i vnh tai. - Thuyn tai: Rnh lm gia vnh tai v i vnh tai.

361

- Bnh tai: Pha trc tai, trc l tai ngoi. - i bnh tai: Phn ni ln pha di i vnh tai, i xng vi bnh tai. - Rnh trn bnh tai: Ch lm gia vnh tai v b trn bnh tai. - Rnh bnh tai: Ch lm gia bnh tai v i bnh tai. - Di tai: Phn khng c sn di cng ca loa tai. - Xon tai trn: Phn trn chn vnh tai ca xon tai. - Xon tai di: Phn di chn vnh tai ca xon tai.
Chn trn i vnh tai H bnh ti Chn di i vnh tai Vnh tai Xon trn tai Thuyn tai Vnh tai y vnh tai y bnh tai ui vnh tai Rnh trn bnh tai Chn vnh tai Bnh tai Xon di tai Rnh di tai Di tai

Hnh 24.1: Phn b vng i biu trn loa tai 2. Phn vng loa tai Theo Nogier, loa tai i biu cho hnh thi ca bo thai ln ngc, u chc xung, chn trn. Do , v tr khi qut ca cc vng i biu sp xp nh sau: - Chi trn: Ch yu thuyn tai. T trn xung ln lt l: Ngn tay, bn tay, c tay (ngang vi li c vnh tai), cng tay, khuu tay, vai (ngang vi rnh trn bnh tai), khp vai, xng n (ngang vi ch i vnh tai v i bnh tai giao nhau). - Chi di: ch yu trn 2 chn i vnh tai.

362

Chn trn i vnh tai c t trn xung: Ngn chn, bn chn, cng chn, u gi. Chn di i vnh tai t sau ra trc c mng v im dy thn kinh hng. - Bng, ngc, sng lng: + Bng ngc nm trn on hp nht ca 2 chn i vnh tai. + Bng trn ngang vi b di ca chn di i vnh tai. + Ngc di ngang vi chn vnh tai. + Sng lng chy sut t b di chn di i vnh tai vng xung ht i vnh tai. L5 - L1: B di ca chn di i vnh tai. D12 - D1: B trong ca on chy thng ca i vnh tai. C1 - C7: Bt u t ch tip gip vi i vnh tai ln n on ni vi t sng lng (D1). - u: Ch yu di tai v quanh bnh tai. + Trn:Pha trc v di i bnh tai. + Chm: Pha sau v trn i bnh tai. + Mt: Gia di tai. + Mi: Phn b bnh tai thuc xon tai di. + Ming: B ngoi ng tai. - Ni tng: Xon tai trn ch yu l vng ni tng bng; xon tai di ch yu l vng ni tng ngc. + Xon tai trn: i trng, Tiu trng, d dy ln lt nm st pha trn chn vnh tai (d dy bao vng ch tn cng ca chn vnh tai); gia i trng, sau thn l ty (loa tai tri) hoc ti mt (loa tai phi); gan sau d dy v di gan l l lch. + Xon tai di: Tm v, thc qun nm st b di chn vnh tai, pha trc d dy; tim phi nm gia lng xon tai di.

363

Thn mn

Giao cm

Mt sau loa tai

Hnh 24.2: S loa tai v cc vng i biu - Vng di v: Thnh trong ca i bnh tai. + Thn kinh giao cm: on che kn ca chn di i vnh tai i n vnh tai. + Sinh dc ngoi, ng i, trc trng: Trn vnh tai tng ng vi chn di i vnh tai xp t trn xung. + T cung (tinh cung): Trong h tam gic, vng gia b pha vnh tai ca h tam gic. V tr cc vng trn loa tai, i biu cho cc vng trong c th, h thng li theo cch ny l hp l v c thc tin kim nh nn tin cy kh hn. III. Nhng thay i bnh l vng loa tai khi c th c bnh: Bnh thng nhn da loa tai thy ng mu, cng c th thy nhng chm hay nhng mng sc t. Khi c th c bnh, tng vng da trn loa tai c th thay i (im phn ng/loa tai), tr nn hn hoc ti i, x x, th rp, 364

bong vy khc vi xung quanh. Ti cc vng hay im ni trn, in tr s thp hn nhng vng gn y, khi nn hoc dng que t u n vo, bnh nhn thy au tri hn vng k cn. Trn lm sng ta c th quan st cc hin tng sau: - loa tai c vng phn ng hoc im phn ng trong khi ng kinh tng ng vi vng bnh khng tm thy im phn ng hoc vng phn ng. - loa tai khng c vng phn ng hoc im phn ng trong khi ng kinh tng ng vi vng bnh c im phn ng hoc vng phn ng. - loa tai v trn ng kinh tng ng vi vng bnh u c im phn ng hoc vng phn ng. - Ring loa tai: im phn ng hoc vng phn ng c khi xut hin c 2 loa tai; c khi ch c 1 loa tai; c khi mt bnh nhn c nhiu im phn ng hoc vng phn ng, c khi cng mt bnh trn cc i tng khc nhau li c nhng vng phn ng hoc im phn ng cc v tr khc nhau, khng theo mt quy lut r rt. Nhng trng thi ny phn nh s p ng khc nhau ca c th i vi kch thch bnh l cho nn trong p dng lm sng, mt mt phi nm c cc im, cc vng phn ng c quy lut c Nogier tng kt; mt khc phi lun lun nh n cc im phn ng ngoi quy lut trn loa tai do ta t tm ra trn tng ngi bnh c th v chng quan h mt thit n tnh trng bnh l ang din ra trong c th ngi bnh. IV. Cch pht hin nhng thay i bnh l trn loa tai: Thc tin lm sng cho thy: Khi c th c bnh trong a s trng hp trn mt ca loa tai, ti nhng v tr ca loa tai c quan h vi ni ang b bnh xut hin nhng vng phn ng bnh l. im hoc vng ny c th xut hin t lc bt u c bnh n khi khi bnh. Hai tnh cht ph bin ca im phn ng ny l n au v in tr da thp. Bnh cng nng, cm gic n au ca vng ny cng r v s ri lon in tr cng ln hn (in tr

365

cng thp). Khi bnh gim hoc khi, cm gic n au im ny cng gim v mt i v khi in tr da tr li bnh thng. Lu : C lc vng hoc im no loa tai c 1 hoc 2 tnh cht trn nhng khng bo hiu, khng phn nh mt trng thi bnh. la khi loa tai c sung huyt do ta gy nn, hoc khi m ca da cao v nht l khi nn hoc cn qu mnh, mit hoc dng que d ti mt im qu lu. Mt khc c th do bnh nhn tr li khng ng, ng n ch no cng ku au v thy thuc cha c kinh nghim o in tr da. Ngi ta dng nhiu cch pht hin vng hoc im phn ng bnh l trn loa tai. 1. Quan st Ngi c kinh nghim quan st c th nhn ra nhng bin i ti ch ca da nh hng ln, ti i, hoc th rp khng ti nhun, khc vi xung quanh. 2. Tm im n Dng c kim chm n vi mt lc va phi d tm, khi ng vo im phn ng bnh l thng bnh nhn s chau my, nhn mt hoc nhch u ra. Mun chc chn, cn so snh vi cm gic vng k cn. Cm gic au ti im phn ng bnh l rt c bit m bnh nhn phn bit c rt d dng. 3. o din tr da Ti im phn ng bnh l, in tr da s thp hn vng k cn. Nu loi b c yu t gy lm ln th vic o in tr da s gip xc nh nhanh im phn ng bnh l cn tm. im phn ng loa tai khi c th c bnh - Khi c th c bnh, c th xut hin phn ng loa tai. - Phn ng trn loa tai (im hoc vng phn ng): Da tr nn hn hoc ti i, x x, th rp, bong vy khc vi xung quanh, nhy cm hn. - S xut hin im (hoc vng) phn ng trn loa tai khng theo mt quy lut nht nh, phn nh s p ng khc nhau ca c th i vi kch thch bnh l. 366

- Phng php pht hin im phn ng/loa tai: + Quan st s thay i mu sc, hnh thi da. + Dng mt que u t n tm im au (im nhy cm). + Dng my o in tr da/huyt. + Lun lun so snh vi vng da xung quanh, kt hp vi s huyt nh chm. V. C s l lun ca phng php nh chm: 1. Theo Y hc c truyn a. Mi lin h gia tai v cc kinh mch Theo Linh khu Thp nh kinh mch vu ti nh ngha l 12 kinh mch u c lc mch a kh huyt ti nhun cho tai tai c th nghe c. Nhng on kinh vn sau y trong Linh khu v T vn cng cho thy r mi quan h gia tai vi kinh mch, kinh bit, kinh cn.... Kinh thiu dng tay.....t sau tai i vo trong tai, ri ra trc tai. Kinh thiu dng chn.....t sau tai i vo trong tai, ri ra trc tai. Kinh thi dng tay......c nhnh n ui mt, ri vo trong tai.... Kinh thi dng chn.....c nhnh i t nh u ti tai. Kinh dng minh chn i qua gip xa n trc tai. Kinh nhnh ca quyt m Tm bo tay.....i ra sau tai hp vi thiu dng Tam tiu hon ct. Kinh cn thiu dng chn vng ra sau tai gc trn..... Nhnh ca kinh cn dng minh chn kt trc tai. Nhnh ca kinh cn thi dng tay vo trong tai. Nhnh ca kinh cn thiu dng tay.....vng trc tai. Lc ca cc kinh thiu m, thi m chn tay; dng minh chn u hi trong tai. Nhng on kinh vn nu trn cho thy c 5 kinh dng, 1 kinh bit, 4 kinh cn dng chn v kinh cn dng minh tay lin quan vi tai. ng thi chng ta cng bit rng mi kinh m v kinh dng chnh u c mt kinh nhnh. Tt c nhng kinh nhnh m u vo kinh nhnh dng c quan h biu l tng ng, v tt c cc kinh nhnh dng u 367

vo kinh chnh ca n. Nh vy tt c cc kinh m v kinh dng chnh u thng vi nhau qua kinh nhnh ca chng v hu ht cc kinh m v dng chnh u c lin quan n tai. b. Mi lin quan gia tai v cc tng ph Nhng on kinh vn sau y trong Linh khu v T vn v cc ti liu kinh in cho thy r mi quan h gia tai vi cc tng ph trong c th. Thn kh thng ra tai. Thn ha th tai nghe c..... Tm.....khai khiu ra tai . T..... khng y th 9 khiu khng thng . Ty hi khng .... th tai . Bnh can h....th tai khng nghe c, kh nghch th au u, ic tai. Ph kh h th kh t......., tai ic. Ph ch m thanh, lm tai nghe c m thanh. Nhng ghi chp nu trn cho thy tai c quan h vi tt c cc tng ph v 12 kinh mch. y cng chnh l c s l lun v YHCT ca phng php chm ny. 2. Theo thn kinh sinh l hc a. Phn b thn kinh loa tai S phn b ny rt phong ph: C cc nhnh chnh ca dy thn kinh tai to v dy thn kinh chm nh tit on thn kinh c 2 - 3, nhnh thi dng ca dy thn kinh sinh ba, nhnh tai sau ca dy thn kinh mt, nhnh tai sau ca dy thn kinh ph v. - Nhnh trc ca dy thn kinh tai - thi dng (nervus auriculotemporalis): nhnh ny i t dy thn kinh tai - thi dng ca dy thn kinh sinh ba. N cho ra 3 n 4 nhnh nh, phn b: + Trn da ca lun tai v pha trc ca h tam gic. + Ti chn di ca i lun, trn v trc r lun. + Ti xon tai trn, bnh tai v di tai. Dy thn kinh tai - thi dng l mt dy hn hp (vn ng v cm gic) l mt nhnh ca dy thn kinh hm di v dy ny li l chi th 3 ca dy 368

thn kinh sinh ba. Dy thn kinh tai - thi dng c nhiu nhnh bn: 1nhnh cho hch th (hch Arnold ), 1 nhnh ni cho mt di (alveolusinferior), cc nhnh mch cho ng mch mng no gia v cho ng mch hm trong, 1 hoc 2 nhnh ni chy vo chi trn ca dy thn kinh mt, cc nhnh cho tuyn mang tai, cc nhnh cho l tai ngoi, 1 nhnh cho mng nh, cc nhnh cho bnh tai v b phn pha trc ca loa tai, cc nhnh mch cho ng mch thi dng. Sau khi cho cc nhnh nu trn, dy thn kinh tai thi dng i ln vo trong t chc di da ca vng thi dng. Dy ny c nhng ni kt vi dy mt v n lm cho chng ta ch t bit n mi quan h ca n vi dy thn kinh sinh ba. Cng vi dy mt v dy thn kinh ph v, n kim sot l tai ngoi. - Dy thn kinh tai to (nervus auricularis major): y l mt nhnh ca m ri c nng (plexus cervicalis superficialis). + Cc nhnh da ca m ri ny l: Nhnh c ngang. Nhnh tai. Nhnh chm. Nhnh trn c. Nhnh trn n. Nhnh trn mm cng vai. Mi mt nhnh trong cc nhnh k trn c ni vi hch giao cm c trn bi cc nhnh ni. + Pht xut t m ri c, dy thn kinh tai to men theo b mt ca c c n chm, i ln ngang di tai, phn ra hai nhnh: nhnh trc tai v nhnh sau tai. Nhnh trc tai xuyn qua di tai ra mt trc ca loa tai, cho mt nhnh tng i to theo thuyn tai i ln phn b 2/3 di ca thuyn tai, i lun, u nhn ca h tam gic, xon tai trn v mt phn ca r lun. Cn c mt nhnh khc phn b phn trn v gia thuyn tai, phn gia

369

ca lun tai. Da ca phn di tai di rnh bnh tai cng c thn kinh tai to phn b. Nhnh sau tai phn b ti da ca phn gia ca mt sau loa tai. Nh cc ni kt ri rc theo tng nc, m ni c nng c lin h vi cc dy ph (nervus accessorius): Dy mt, dy ph v, dy di li v dy hch thn kinh giao cm. - Nhnh tai ca dy ph v: Nhnh ny bt u pht ra t hch thn kinh cnh ca dy ph v, ra pha trc hp li vi si ca thn kinh mt trong ng ca dy ny. Khi dy thn kinh mt thot ra khi l trm chm (foramen stylomastoideus), nhnh tai ca dy ph v thot ra khi dy thn kinh mt, men theo rnh ca mt sau loa tai, ti gia rnh tch ra hai nhnh xuyn trc ca dy ph v, xuyn qua sn tai, phn b ti xon tai di v ng tai ngoi. - Nhnh tai ca dy thn kinh mt: sau khi ra khi l trm chm, dy mt cho ra nhnh tai. Nhnh ny i trong rnh sau loa tai ln pha trn v phn lm nhnh sau tai v nhnh xuyn trc ca dy thn kinh mt. Nhnh th nht phn b mt sau tai, nhnh th hai xuyn qua sn ca loa tai v phn b ti xon tai trn, ti ch di v sau r lun, ni gia ca chn i lun. Th trng (dendrites) ca nhnh xuyn cn c kh nng vn ti phn di ca h tam gic. Nhnh tai ca dy ph v li c mt qung chy trong dy mt: cho nn khng th loi tr kh nng c nhng si nh hn hp ca dy ph v v dy mt to thnh. Gia dy li hu (nervus glossopharyngeus) v dy ph v cn c nhnh kt hp. Trong nhnh tai ca dy ph v, c si ca dy thn kinh li hu nn cng c kh nng l hai dy ny c cng khu vc phn b thn kinh. - Dy thn kinh chm nh (nervus occipitalis minor): cng xut pht t m ri c, i ln theo c c n chm, pht ra mt s phn nhnh ti phn trn ca loa tai; trong nhnh sau tai phn b trn da ca 1/3 mt sau loa tai, nhnh trc tai v nhnh m xuyn phn b lun tai, phn trn ca thuyn tai, chn trn ca i lun v mt phn ca h tam gic. b. Nhn xt chung v phn b thn kinh loa tai 370

Vi s phn b thn kinh nh trn, loa tai l ng r ca nhiu ng thn kinh lm cho n gn lin mt thit vi ton thn. Nh s phn b thn kinh cm gic ca n, loa tai c lin h vi: - Cc ng ty: Nh vo m ri c nng l ni pht ra dy thn kinh tai to. - No b: Ch yu da vo dy thn kinh sinh ba, th n nh dy trung gian Wrisberg v dy li hu. - H thn kinh thc vt: + H giao cm: C rt nhiu si ca thn kinh giao cm c c ph vo cc nhnh ca m ri ty c nng, ca dy ph v, ca dy sinh ba v ca dy li hu. Dy li hu li c lin h trc tip vi m ri giao cm ca xoang cnh (rt quan trng trong s iu ha vn ng tim mch). + H ph giao cm: C cc nhnh mch v bi tit nc bt ca dy ph giao cm thuc hnh no, ph vo dy trung gian Wrisberg, dy li hu v ch yu l dy ph v qua nhnh tai ca n. c. Phn b mch mu v bch mch ca loa tai Loa tai c cung ng mu kh y , ch yu da vo ng mch thi dng nng ca ng mch c ngoi v ng mch sau tai. C 3 n 4 nhnh trc tai ca ng mch thi dng nng nui dng khu vc chi phi bi nhnh trc tai ca thn kinh thi dng; cn ng mch sau tai c nhnh sau tai v nhnh trc tai. Nhnh ng mch sau tai i cng vi dy thn kinh mt, dy thn kinh tai to xuyn qua di tai, n mt trc loa tai, nui dng vng 2/3 di ca thuyn tai, i lun, nh ca h tam gic, xon tai trn v mt phn vnh tai. Cc tnh mch nh ca mt trc loa tai vo tnh mch thi dng nng. Tnh mch ca mt sau loa tai hp li thnh 3 - 5 tnh mch ca mt sau loa tai vo tnh mch sau tai. Bch mch ca loa tai kh phong ph, hnh thnh mt mng li ti loa tai. Bch mch mt trc loa tai chy vo mang tai. i b phn bch mch mt sau loa tai v hch sau tai. C s l lun ca nh chm

371

- Theo ng y, loa tai c c s dng trong chn on v iu tr ton thn, bi v: + Kh huyt trong h thng 12 kinh mch u trc tip hoc gin tip n vi tai. + H thng cc chc nng tng ph u c nh hng n chc nng nghe ca tai. - Theo Ty y, loa tai c c s dng trong chn on v iu tr ton thn bi v loa tai c quan h vi ton c th thng qua h thn kinh. Nh s phn b thn kinh cm gic ca n, loa tai c lin h vi cc ng ty (m ri c nng), no b (thn kinh sinh ba, dy trung gian Wrisberg v dy li hu), h thn kinh thc vt (thn kinh giao cm c ca cc nhnh m ri ty c nng, dy ph v, dy sinh ba v ca dy li hu, m ri giao cm ca xoang cnh); h ph giao cm ch yu l dy ph v. VI. ng dng loa tai trong iu tr: Trong cha tr bng chm cu ni chung, c cch chm vo ni au (huyt A th) cha bnh. Cch ny kh thng dng c dng ring l hay kt hp trong mt cng thc huyt. Thc tin cho thy tc ng trn huyt A th nhiu khi t c kt qu khng ng. Trong phng php chm kim loa tai cha bnh, ngi ta dng 3 cch sau: - Dng huyt A th (cng c thy thuc va chm kim cc huyt ca 14 ng kinh ca thn th va chm vo huyt a th ca loa tai). - Chm kim vo cc vng loa tai c quy c l c quan h vi ni ang c bnh (v d: Bnh d dy chm vo vng d dy, bnh u gi chm vng u gi, au thn kinh hng chm vng vng thn kinh hng). Cch ny tuy cha y nhng n gin v d p dng. - Dng cc im phn ng trn loa tai theo l lun y hc hin i v y hc c truyn, thc t ch cch ny l em li kt qu tt. - V d: au mt cn chm vng gan, mt bnh can ging ha (theo l lun y hc c truyn); tc tia sa chm vng tuyn v, ni tit

372

thng sa (theo y hc hin i); hnh kinh au bng chm vng t cung, thn, giao cm, ni tit (kt hp Y hc c truyn v Y hc hin i). Cc thy thuc ngy cng c xu hng kt hp cch th 3 vi huyt A th tm thy trn loa tai trong mt cng thc iu tr. VII. ng dng loa tai trong chn on: im phn ng bnh l xut hin ti cc vng i biu loa tai ca cc c quan ni tng b bnh trong kh nhiu trng hp gip cho thy thuc hng chn on, xc nh c quan tng ph b bnh. V d: im n au gia vng i trng v tiu trng trong bnh vim rut tha cp; im n au vng d dy trong cn au d dy cp....; im n au c in tr thp ti vng gan, thn trong mt s trng hp huyt p cao. Ni chung, s thay i loa tai n nay c nhng ng gp nht nh vo chn on v tr bnh, nhng phi bit nh gi v chn ng nhng im phn ng tiu biu. Trong cng trnh gn y ca mnh, Nogier c gii thiu mt phng hng tm ti thng qua s p ng ca cc im phn ng bnh l trn loa tai i vi kch thch nng lnh xc nh trng thi hn nhit v h thc ca bnh. Thng thng cc thy thuc kt hp nhng du hiu bnh l xut hin trn loa tai, cc du hiu trn ng kinh hoc cc biu hin v mch chng khc chn on ton din v chnh xc. VIII. ng dng loa tai trong phng bnh: Ngoi kin ca ngi xa xoa vnh tai b thn kh, g trng tri bt vnh tai bo v tai, cho n gn y cha c bo co nc ngoi v dng loa tai trong phng bnh. Vin ng y, t nm 1965 tin hnh tim liu lng nh (mi mi kim vi git) sinh t B1 0,025g pha long vi nc ct tim vo vng lch, d dy t kt qu n ng tt, qua tng sc chng ca c th. Ngi ta cng tim novocain 0,25 - 0,5% 1/10ml vo vng hng, amian gim s ln vim nhim ca cc c quan ny ngi ln v tr em (nht l tr em) c vim hng, vim amian; mi tun tim 3 ln tim trong 3 - 4 tun thy t kt qu tt.

373

IX. K thut chm trn loa tai: Cu to loa tai ch yu trn da di sn, mt vi ch c vi c dt mng, v vy chm loa tai khc vi chm c th. - Chm kim: Sau khi chn vng huyt thch ng, st trng da cc b dng tay tri c nh vnh tai, tay phi chm kim cho c kh thng ch chm n phn sn tai l n huyt khng c m kim thng qua da vng mt sau tai. - Thng dng kim nh ngn di chng 1- 2 cm hoc kim nh hon c th theo hai hng (chm thng gc vi da su 0,1 - 0, 2 cm khng chm xuyn qua sn hoc chm chch 30 - 40 ) hoc khi cn c th chm lun di da xuyn vng ny qua vng khc. - Cm gic t c khi chm (cm gic c kh/loa tai): + Chm vo huyt A th trn loa tai, bnh nhn thng c cm gic au but, nng bng v ng bn tai chm. + Cm gic cng tc: Do c im t chc hc ca loa tai (c rt t c) nn cm gic hu nh rt kh t c. - Ci kim: Th php thng p dng khi thy thuc mun ko di tc dng ca nh chm. Kim c s dng l loi kim c bit, gip thy thuc d dng ci t v c nh trn loa tai. Kim ny c tn l nh hon. - Th thut b t: Trong nh chm, phng php b t c thc hin n gin hn ho chm, (kch thch mnh: t, kch thch nh: b). - Liu trnh: + Mi ngy chm 1 ln . + Mi liu trnh lm t 8 -10 ln. + Khi cha bnh cp tnh, nu bnh gim th c th ngng chm. + Nu cha bnh mn tnh, nn c nh mt liu trnh khong 10 ln chm. C th thc hin tip liu trnh th 2 (nu cn thit), gia hai liu trnh nn ngh vi ngy. + Khi cn iu tr d phng, c th chm cch 7 - 10 ngy/ln.

374

- Lu kim: Ty theo mc ch cha bnh m quyt nh lu kim lu hay mau. + iu tr bnh cp, nht l c km au: Rt kim khi ht au hoc khi bnh gim nhiu. + Mun duy tr tc dng, c th lu kim 24 - 48 gi, thm ch c 7 - 10 ngy. X. Tai bin v cch x l: Chm loa tai cng c th gy vng chm nh ho chm. Cch x tr hon ton ging nh trong trng hp vng chm ho chm. C th phng vng chm bng cch bnh nhn nm chm, thy thuc chm kim cn trnh nhng thao tc t ngt v qu mnh; cn c thi gian cho bnh nhn thch nghi dn, trnh gy cng thng khng cn thit cho bnh nhn. Cng nh ho chm, ng chm khi bnh nhn no qu, i qu hoc ang mt nhc. XI. Ch nh v chng ch nh ca phng php nh chm: 1. Ch nh - Th nht: Chm loa tai c dng nhiu nht iu tr cc chng au (chng au v ngn nga ti pht). Gn y pht trin thm, ng dng thnh cng vo chm t m. - Th hai: Chm loa tai cng cn c dng trong mt s trng hp ri lon chc nng ca c th. 2. Chng ch nh Nhng cn au bng cp cha xc nh c chn on. XII. Mt s php iu tr bng nh chm: Bng 24.1: H tiu ho

Tn bnh au d dy, t trng

Nhm huyt A Giao cm V,Can, No

Nhm huyt B Thn mn, T T trng, di no

375

y bng, kh tiu

Giao cm, V, Trc trng on di

Thn mn i trng, T Thn mn i trang, V

a lng, to bn

Giao cm, V , Trc trng on di, Tiu trng

Nn, , nc

Thn mn, V, Chm

Di no, Bng trn Thc qun

Bng 24.2: H h hp

Tn bnh Hen suyn

Nhm huyt A Giao cm Bnh suyn Tuyn thng Thn

Nhm huyt B Thn mn Ph qun Chm Ph qun Giao cm Di no Giao cm, Ph, Ngc

Ho

Ph Thn mn Bnh suyn

Kh th tc ngc

Thn mn Tm, Ngc

Bng 24.3: H tun hon

Tn bnh Huyt p cao

Nhm huyt A im h p Tm, Giao cm

Nhm huyt B im h p Thn mn Can, Thn

Ri lon nhp tim

Giao cm, Tm, Phi Thn mn hp th chm Ni Tiu trng quan Phi hp th chm Hp cc

376

Bng 24.4: H sinh dc, tit niu

Tn bnh Kinh nguyt khng u

Nhm huyt A Giao cm Thn mn T cung

Nhm huyt B Thn Bung trng Tuyn ni tit Tuyn tin lit Tuyn thng Thn

Di mng tinh Lit dng

Thn Tuyn ni tit

B phn sinh dc Thn mn ngoi Ri loan tit niu (b Thn i, i dm) Bng quang Thn mn Tuyn ni tit Giao cm Niu o

Bng 24.5: H thn kinh

Tn bnh Thn kinh suy nhc

Nhm huyt A Thn mn, No Thn, Tm

Nhm huyt B im thn kinh suy nhc Chm, Can

au thn kinh to

Thn kinh to Hng, Giao cm

Ct sng, lng Thn kinh to

Bnh tm thn

Thn mn, tm thn, Di no, Chm V Tm, Can Can ,Chm, Di no

au u

Thn, Thn mn, Tm

Mt ng

Thn mn Thn, Tm

Giao cm Can, Chm

377

Cu hi lng gi phng php chm loa tai I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 3 4 5 6 7 Ni dung cu hi Chi trn ch yu thuyn tai? Chi di tng ng vi chn i vnh tai? Bng ngc tng ng vi xon tai di? Ct sng tng ng vi i vnh tai trn? Trn tng ng vi di tai? Mt gia di tai? Mi tng ng vi phn b ca vnh tai thuc xon tai di? 8 9 Ni tng ca xon tai trn l vng ni tng bng? Ni tng ca xon tai di ch yu l vng ni tng bng? 10 T cung nm thuyn tai? ng Sai

II. in t vo ch trng t cu 11- 20 11. Vnh tai l 1 phn vin ngoi ca ........ 12. i vnh tai l b phn ni ln pha trong v i xng vi ...... 13. Chn trn ca i vnh tai l nhnh trn ca ....... 14. Chn di ca i vnh tai l nhnh di ca ....... 15. H tam gic l ch lm hnh tam gic gia ........ v chn di ca i vnh tai ..... 16. Thuyn tai l rnh lm gia .... v i vnh tai 17. Nguyn tc chn huyt, chn ngay ch ....... 18. Chn huyt theo tc dng ......

378

19. Trng hp bnh nhn b ri lon nhp tim th chm cc huyt Tm, Ni quan loa tai v huyt ....... 20. Kinh nguyt khng u th chm cc huyt Thn, Bung trng v ...... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30: 21. Chn huyt trn loa tai ngi ta c xu hng chon: A. th huyt theo l lun ca YHCT. B. Nhng v tr c quy c tng ng vi ang c bnh. C. im phn ng trn loa tai theo l lun YHH. D. im phn ng trn loa tai. 22. su c php chm thng trn loa tai l: A. 1 2 mm B. 2 3 mm 23. Gc chnh lch trn loa tai l: A. 5 10 B. 10 15 C. 15 30 D. 30 - 45 C. 3 4 mm D. 4 - 5mm

24. Mt l trnh ca nh chm trong iu tr bnh cp tnh: A. 1 ln chm B. 2 5 ln chm C. 5 7 ln chm D. 7 10 ln chm

25. Nhng vng huyt no di y thng c dng iu tr cho bnh nhn cao huyt p: A. im h p, tm giao cm B. im h p, Thn mn C. im h p, Can D. im h p, Ni quan

26. Nhng cp huyt no di y thng dng iu tr trong bnh nhn y bng kh tiu: A. V, i trng B. V, Tiu trng C. V, Thn mn D. V, Bng trn

27. Nhng phc hp huyt no di y thng dng iu tr trong bnh nhn ri loan nhp tim:

379

A. Giao cm, Tm, Ni quan B. Giao cm, Can, Ni quan

C. Giao cm, T, Ni quan D. Giao cm, Thn, Ni quan

28. Nhng phc hp huyt no di y thng dng iu tr trong bnh nhn di mng tinh: A. Thn, Tuyn ni tit, B phn sinh dc ngoi B. Thn, Tuyn ni tit, Tuyn thng Thn C. Thn, Tuyn ni tit, Giao cm D. Thn, Tuyn ni tit, huyt Thn mn 29. Nhng phc hp huyt no di y thng dng iu tr trong bnh nhn Hen suyn: A. Bnh suyn, Giao cm, Tuyn thng thn B. Bnh suyn, Giao cm, Ph qun C. Bnh suyn, Giao cm, Thn mn D. Bnh suyn, Giao cm, Di no 30. Nhng phc hp huyt no di y thng dng iu tr trong bnh nhn ri loan tit niu (i dm): A. Thn, Bng quang, Tuyn ni tit C. Thn, Bng quang, Niu o B. Thn, Bng quang, Giao cm p n: 1D 21A 2D 22A 3S 23D 4S 24C 5S 25A 6D 26B 7D 27A 8D 28A 9D 29B 10S 30D D. Thn, Bng quang, Thn mn

11. loa tai; 12. vnh tai; 13. i vnh tai trn; 14. i vnh tai di; 15. vnh tai, i vnh tai trn; 16. vnh tai; 17. b bnh; 18. iu tr; 19. Giao cm; 20. tuyn ni tit

380

Bi 25 CHM KIM HOA MAI (MAI HOA CHM)

Mc tiu: 1. Trnh by c k thut g kim hoa mai v c s l lun ca phng php. 2. Lm c k thut Mai hoa chm cha mt s bnh thng gp. 3. Lit k c cc ng g kim hoa mai trong g vng u mt c, vng chi. trn, vng chi di, vng ngc, vng bng v lng. 4. Trnh by c ch nh v chng ch nh ca g kim hoa mai. 5. Nu c nhng phn ng ph ca kim hoa mai v cch x l.

I. Lch s pht trin ca chm kim hoa mai: G kim hoa mai l phng php dng kim hoa mai (5-7 chic kim nh cm vo u mt cn g), g trn mt da, nhm mc ch cha bnh hoc phng bnh. y l mt hnh thc pht trin ca chm cu. Sch linh khu, thin Quan kim c ghi li mt vi phng php kch thch nh trn da nh: - Bn thch: dng kim chm nng ri rt kim ngay, khng lm thng tn n c tht; c cm gic nh nh mt si tc. - Bo vn thch: chm nng ti ch au 4 im (pha trn, pha di, bn phi, bn tri). - Dng thch: chm nng ti ch au nh bo vn thch, thm mt im chnh gia. V sau da vo cch chm nng v nhiu im ti ch au, cc nh chm cu dng 5-7 cy kim b chm li cm u mt cn g ( tin cm) v chm nng trn da mt. y l hnh thc u tin ca kim hoa mai. Kim hoa mai ngy ny c ci tin v thng c hai loi:

381

+ Loi kim chm. + Loi kim xe hnh gng sen. II.K thut lm kim hoa mai: 1. Cch lm kim hoa mai n gin Dng 5-7 chic kim bng thp khng r, mi kim khng qu sc nhn, di 2cm, b chm li, u nhn cc kim nm trn mt mt phng, cm cht v thng gc vo u mt cn g di 25cm, cch u cn 1cm. Chui cn hi to hn mt cht d cm. 2. Cch cm kim hoa mai Ngn tay ci v gia cm cht 1/3 cn kim, ngn nhn v t thn cn vo lng bn tay, ngn tr t trn cn kim. Lc g ch yu l c ng nhp nhng ca c tay, trc b kim tip xc thng gc vi mt da. 3. C s l lun ca g kim hoa mai Ngi xa quan nim rng mt da ca c th l mt b phn ca kinh lc, chia thnh 12 vng c lin quan n s phn b ca 12 ng kinh mch, tc 12 khu da (b l). Mun bit khu da phi ly ng tun hnh ca kinh mch lm gc, cc ng kinh u nh th c B b d kinh mch vi k (T vn B b lun). Nhng hin tng ca kinh mch u th hin ra mt da; v th, khu da l phn ngoi da ca kinh mch(Trng Cnh Nhc). Cc kinh mch u tun hnh su trong c, khng chy trn da mt, nhng cc lc mch ca chng c phn b khp mt da. Mi ng kinh c mt khu da ring, 12 ng kinh c 12 khu da (b b). Mi khu da u c lin quan n kinh mch v tng ph c quan h vi n. V da l b phn ca kinh mch. Ngoi t xm phm vo da lm cho tu l m ra. Trc tin lc mch b xm phm. Nu t kh trn y lc mch s tip tc trn vo kinh mch. Nu kinh mch li b t kh trn ngp th s truyn su vo tng ph (T vn B b lun). Nh vy t kh xm phm vo da trc ri theo ng kinh lc dn truyn vo tng ph. Mt khc, bnh tt t ni tng pht sinh ra th cng theo 382

ng kinh lc truyn t da vo ni tng v ngc li t ni tng ra ngoi da thng qua ng tun hnh kinh mch. G kim hoa mai c tc dng thng qua h kinh lc, quan h gia da v tng ph iu ha dinh v, kh huyt; lp li thng bng m dng, tng cng sc khng ca c th phng v cha bnh. 4. T th thy thuc v ngi bnh - Ngi bnh c th ngi hoc nm, t th phi thoi mi d chu. - Ngi khom lng v hi ci u l hai t th thun li nht g vng thng quy v vng chm, gy. - Thy thuc c th ng cnh ging hoc gh ngi bnh, cng c th ngi gh cnh ging ngi bnh. - Ging bnh nn t cch xa tng thy thuc c th i li xung quanh, thun li cho thao tc. 5. Cc vng iu tr trn c th Ngoi cch chia mt da ra thnh 12 khu nh theo kiu kinh in, ngi ta cn quy c mt s phn chia khc tin hnh iu tr nh sau: a. Vng thng quy c gi l thng quy v y l vng m ngi thy thuc khi tin hnh iu tr u s dng trc tin. Tc dng ca ng tc ny l ph chnh khu t. Nhng cng trnh nghin cu v tc dng ca th thut ny ca Trung Quc (trn sc vt th nghim) v Vit Nam (trn ngi) cho thy g thng quy mai hoa chm lm tng phn ng khng c hiu ca c th chng vi trng. ng kch thch: - Bn ng dc, mi bn ct sng hai ng: + ng trong theo dc cc huyt Hoa hay t ngang huyt i chy n huyt H liu. + ng ngoi theo dc t b trong xng b vai xung n huyt Trt bin. 383

- Mi ng ngang khong cch mi ng l hai t sng lng. Tc dng iu tr: iu ha dinh, v, kh, huyt lm cho m dng thng bng, tng cng sc khng c th. Nhng ti liu sau ny c cp n vng g thng quy c n gin bt cn 3 ng dc theo lng. ng th nht dc theo ng gia lng. ng th hai l hai ng chy dc theo hai kinh Bng quang nhnh 1. b. Vng u mt Khu trn - ng kch thch: 3 ng ngang song song t phi qua tri hoc ngc li. - iu tr: chng nhc u thuc kinh dng minh (i trng v V), bnh ti ch. Khu trc nh u v hai bn u - ng kch thch: 3-4 ng ngang t chn tc bn phi sang chn tc bn tri hoc ngc li. - iu tr: bnh thin u thng, bnh tai, mt, mi v chng nhc u thuc kinh thiu dng (Tam tiu v m). Khu nh u (vng huyt bch hi v huyt t thn thng, chy ra hai bn chm tai) - ng kch thch: + 3-4 ng vng trn quanh huyt bch hi. + 3-4 ng ngang t chm tai phi sang chm tai tri, hoc ngc li. - iu tr: nhc u, hoa mt, chng mt, trng phong, cm khu; cc bnh thuc can dng ha vng, thn thy suy km, h ha thng xung. Khu sau u - ng kch thch: 5-7 ng dc t ngang huyt Hu nh n chn tc sau gy.

384

- iu tr: Chng nhc u sau gy, cng gy, bnh tai, mi, hng, li v bnh thuc kinh Bng quang. Khu mt - ng kch thch: + 1-2 ng cong dc b mi trn. + 1-2 ng cng dc b mi di, u t trong ra ngoi. - iu tr: cc bnh v mt. Khu mi - ng kch thch: hai ng t huyt tnh minh dc theo b mi n cnh mi. - iu tr: cc bnh cp tnh hoc mn tnh v mi. Khu mi - ng kch thch: 1-2 ng cong song song quanh mi trn v mi di. - iu tr: bnh rng, hm, mt, ming, li. Khu g m - ng kch thch: hai ng t huyt Nghinh hng bn ngoi cnh mi chy vng bn di xng g m n huyt Thnh cung (bnh tai). - iu tr: cc bnh mt, rng, mi v lit dy thn kinh VII. Khu tai - ng kch thch: 1-2 ng vng quanh l tai, bt u t huyt thnh cung vng ln trn, ra sau tai, vng xung qua huyt phong ri vng ngc ln Thnh cung. - iu tr: bnh v tai. Khu thi dng - ng kch thch: 3-4 ng t ngang huyt Nh mn ta ra thnh hnh nan qut.

385

- iu tr: bnh thuc kinh thiu dng m, thin u thng; bnh v tai, mt. c. Vng c Khu sau gy - ng kch thch: + Mt ng gia chn tc gy n huyt i chy. + Hai ng cnh dc theo kinh Bng quang t chn tc n huyt i tr. + Hai ng dc theo kinh m t huyt Phong tr n huyt Kin tnh. - iu tr: y l khu trng im; ch yu cha cc bnh au u, bnh v tai mi hng v chng cm st, cng gy. Khu trc c - ng kch thch: Mi bn c 1-2 ng t di hm n ngang huyt Kh x. - iu tr: Bnh c hng nh vim hng, vim amidan, bu c v bnh cao huyt p. Khu c c n chm - ng kch thch: 1-2 ng t chn tc sau gy chy dc xung theo c c n chm. - iu tr: Bnh c hng, li v bnh lao hch (trng nhc). d. Vng chi trn Chi trn chia lm hai khu: M trong tay v khu m ngoi tay (theo t th ng bung thng tay, lng bn tay p vo i, ng vi mt trc v mt sau ca tay). Khu trong cnh tay - ng kch thch: Ba ng dc t b di nch n ngang khuu tay. - iu tr: Bnh thuc cc tng tm, ph; au dc tay v khuu tay.

386

 Khu trong khuu tay - ng kch thch: Ba ng ngang song song t huyt Khc tr n huyt Tiu hi hoc ngc li. - iu tr: au nhc vng khuu tay, au cnh tay, cng tay v chng st nng. Khu trong cng tay - ng kch thch: Ba ng dc t khuu tay n bn tay. - iu tr: Bnh thuc tm, ph, bnh ngc; au nhc dc cng tay Khu trong c tay - ng kch thch: Hai ng ngang song song ti ln ch c tay. - iu tr: Bnh thuc tm, ph, bnh hng, au nhc c tay. Khu gan bn tay - ng kch thch: Nm ng ngang ln ch c tay ta ra n tn cc ngn tay. - iu tr: Bnh vng ngc, hng, st m, bnh tay v au nhc gan bn tay. Khu ngoi cnh tay - ng kch thch: Ba ng dc t vai n khuu tay. - iu tr: Bnh u, gy, b vai; au nhc dc cnh tay. Khu ngoi cng tay - ng kch thch: Ba ng dc t khu ngoi khuu tay n c tay. - iu tr: Cc bnh v tai, mi, hng, u, mt, bnh ly, st nng thuc kinh thiu dng (Tam tiu). Khu mu bn tay - ng kch thch: 4 ng t c tay ta ra n cc khe ngn tay (dc theo khe xng bn tay). - iu tr: Bnh u, mt, tai, mt, mi hng, rng, hm v chng st nng.

387

 Khu ngn tay - ng kch thch: Mi bn ngn tay mt ng dc, t u trn t 1 n u ngn tay. - iu tr: Bnh no v bnh thn kinh ni chung. e. Vng chi di Chi di c chia lm 4 khu: Khu m trong, khu m ngoi, khu trc v sau chn. Khu i trc - ng kch thch: ng dc t np bn n b trn xng bnh ch. - iu tr: Bnh thuc i trng, tiu trng; au nhc mt trc i, u gi v bnh thuc kinh dng minh (V). Khu trc cng chn - ng kch thch: 3 ng dc t u gi xung trc c chn. - iu tr: Bnh thuc tng Ph, ph V, bnh ng rut, bnh u v ngc ni chung, ch yu l bnh thuc dng minh (V), Khu sau i v vng khoeo chn - ng kch thch: + Ba ng dc t np ln mng n khoeo. + Ba ng song song qua li ngang ln ch khoeo chn. - iu tr: Bnh lng, bnh tr, bnh ng rut. Khu sau cng chn - ng kch thch: Ba ng dc t khoeo n sau c chn. - iu tr: Bnh lng, bnh ng rut, bnh tr v au nhc sau cng chn. Khu m trong i v cng chn - ng kch thch: + Ba ng dc t np bn xung m trong u gi.

388

+ Tip l ba ng dc chy xung dc m trong cng chn xung c chn. - iu tr: Bnh thuc h sinh dc, tit niu, bnh ng rut v au nhc m trong cng chn. Khu m ngoi i v cng chn - ng kch thch: + Ba ng dc t u trn xng i n m ngoi u gi. + Tip l 3 ng dc chy xung m ngoi c chn. - iu tr: + on trn: Chng nhc u, au bng, bnh mt, tai, hng sn v bnh thuc kinh thiu dng (m) ni chung. Khu trc c chn v mu chn - ng kch thch: - Ba ng ngang trc c chn. - Bn ng hnh nan qut t c chn ta ra n cc khe ngn chn dc cc khe xng bn chn. - iu tr: Bnh u, mt, rng, hm, hng, au nhc vng c chn v mu bn chn. Khu gan bn chn - ng kch thch: T hai huyt dng tuyn ta ra hai bn n gt chn. - iu tr: Chng m h v bnh suy nhc thn kinh. Khu xng bnh ch - ng kch thch: Hai ng vng quanh xng bnh ch. - iu tr: au nhc gi, bnh cc kh. Khu mt c trong v ngoi - ng kch thch: Hai ng vng quanh mt c trong v ngoi. - iu tr: au khp c chn, sng au mt c chn, chng st nng. f. Vng ngc

389

 Khu xng c - ng kch thch: Hai ng vng quanh mt c trong v ngoi. - iu tr: au khp c chn, sng au mt c chn, chng st nng. Khu lng ngc - ng kch thch: Mi khong lin sn 1-2 ng. - iu tr: Vim au tuyn v, tc tia sa. g. Vng bng Khu bng trn - ng kch thch: + Nm ng dc t b di cung sn n rn (mt ng gia bng v mi bn hai ng dc song song). + Bn ng ngang chia u vng bng trn t phi qua tri hoc ngc li. - iu tr: Bnh thuc b my tiu ha v chng ph thng. Khu bng di - ng kch thch: + Nm ng dc ni tip 5 ng dc vng bng trn t ngang rn n xung np bn v xng mu. + Ba n bn ng ngang. - iu tr: Bnh thuc b my sinh dc v tit niu, tng cng sc khe c th. Khu np bn - ng kch thch: Mi bn hai ng song song chy dc theo np bn t trn xung di. - iu tr: Bnh thuc h sinh dc v tit niu. h. Vng lng Vng lng chia lm 5 khu, mi khu c tc dng iu tr ring.

390

 Khu lng trn (D1-D7) - ng kch thch: 4 ng dc nh vng g thng quy v cch mi t sng lng l mt ng ngang. - iu tr: y l khu trng im 2; khu ny dng iu tr bnh tim, phi, au tc ngc v au nhc dc chi trn. Khu lng gia (D8-D12) - ng kch thch: 4 ng dc nh vng g thng quy v cch mi t sng lng l mt ng ngang. - iu tr: y l khu trng im 3, iu tr bnh h tiu ha v bnh tng huyt p th can dng ha vng. Khu lng di (L3-L5) - ng kch thch: 4 ng dc nh vng g thng quy v cch mi t sng lng l mt ng ngang. - iu tr: y l khu trng im 4; khu ny dng iu tr cc bnh thuc h sinh dc, tit niu v au nhc dc chi di. Khu xng b vai - ng kch thch: Hai ng vng quanh xng b vai. - iu tr: au nhc xng b vai v dc chi trn. Khu c thang v trn vai - ng kch thch: Mi bn 3 ng t ngang D1, D2, D3 ta ln vng c, gy. - iu tr: Cng gy, au u, au vim tuyn v. 6. p dng vo iu tr a. Ch nh v chng ch nh Ni chung l g kim hoa mai c th dng cha tr cc bnh nh ho chm vn thng lm. Phng php ny t ra thch hp nht i vi cc loi bnh; suy nhc thn kinh, au u, mt ng, au dy thn kinh lin sn, lit dy thn kinh VII, cn au d dy t trng, tiu ha km, au bng lc

391

hnh kinh, i dm, sa trc trng, sm da, mn nga ngoi da b vim lot chy nc vng hoc chy m. b. Th thut g kim hoa mai C ba cch g: G nh, g va v g mnh. - G nh: G rt nh nhng trn mt da, hon ton khng au. Bnh nhn cm thy thoi mi v d chu. Th thut ny c tc dng b, tng sc khe cho bnh nhn, thng dng cho chng h hn. - G va: G va sc khng nh, khng mnh, c tc dng bnh b t. Cch ny thng dng trong cc chng bn biu, bn l, khng h, khng thc. - G mnh: Sc bt ca c tay khe hn, tuy th bnh nhn vn sc chu ng, c tc dng t, thch ng vi cc chng thc nhit. c. Trnh t g kim hoa mai Cn g theo mt th t nht nh: - Trc ht g vng thng quy. - Ri g khu trng im. - Cui cng g khu kt hp. Trng hp trong cng thc iu tr khng c thng quy m ch c khu trng im v khu kt hp th g khu trng im trc, khu kt hp sau. Trng hp g theo vng th g vng u v vng lng trc, g vng ngc, bng, chn sau. Trng hp g vng u th g khu trn trc, ri g khu thi dng, khu nh u v sau cng g khu chm. d. Phn ng ph v cch x l iu tr bng g kim hoa mai rt an ton. Nhng cng c trng hp say kim (vng chm), khi ngi bnh qu h yu hoc thn kinh qu mn; bnh nhn b suy tim hoc g kim lc ngi bnh qu n hoc qu i. Trong nhng trng hp ny: Cho ngi bnh ung nc ng nng hoc nc ch nng. t nm sp, g nh khu tht lng mi ng g 10 ln theo hng ngc t di ln trn. Trng hp da ngi bnh qu bn, lc g li 392

khng st trng bng cn nn c th gy nn nhng nt nh b si: cho ngi bnh tm ngh iu tr, chm sc da vng ni mn. e. Mt s im cn ch - Thy thuc cn thng xuyn kim tra kim hoa mai xem cc mi kim c mc cu khng, nu c cn vut nn li. - Lc g nn hi ngi bnh c au nhiu khng? Mc d au th no? Cn c s phi hp gia thy thuc v ngi bnh. - Khng c g vng b so, c vt thng hoc l lot. - Trc khi g nn kh trng kim, phi st trng ch g trc v sau khi g. f. Mt s cng thc iu tr Cn c vo tc dng iu tr ca tng khu, tng vng v l lun iu tr bin chng ca ng y, c th dng g kim hoa mai cha mt s bnh theo cng thc nh sau: Bnh h hp - Vng thng quy: G thng. - Khu trng im: Khu lng trn. - Khu kt hp: Khu ngc, c th thm khu trong cng tay, g 3 ng dc t khuu tay xung n c tay. Bnh thn kinh - Vng thng quy. - Khu trng im: Khu sau gy, khu lng di. - Khu kt hp: Vng u, khu trong cng tay, khu trong cng chn. Bnh tiu ha - Vng thng quy. - Khu trng im: Khu lng gia. - Khu kt hp: Khu bng trn, khu trc cng chn. Bnh h vn ng

393

- Vng thng quy. - Khu trng im: + au 2 chi trn th g khu lng trn. + au 2 chi di th g khu lng di. - Khu kt hp: Vng au. Bnh h tun hon - Vng thng quy. - Vng trng im: Khu lng trn. - Vng kt hp: Khu trong tay v trong chn. Bnh h tit niu - Vng thng quy. - Vng trng im: Khu di lng. - Vng kt hp: Khu bng di, khu trong cng chn, khu np bn. Bnh ni tit - Vng thng quy. - Vng trng im: Khu lng gia hoc lng di. - Vng kt hp: Khu trong cng chn. Bnh ngoi da - Bnh 2 chi trn: G ti ch, khu lng trn v 2 khu trong khuu tay. - Bnh hai chi di: G ti ch, khu lng di v 2 khu khoeo chn. - Bnh lng v bng ngc: G ti ch, vng thng quy, khu trong khuu tay v khu khoeo chn. - Nu ch b bnh chy nc vng hay l lot th khng nn g, ch c so cng khng nn g. G ti ch th g theo hnh trn c, t ngoi vo trong hoc t trong ra ngoi, ri chm kim 3 cnh ti 5 im, nn ra mt t mu. Bnh ng quan - Vng thng quy. - Khu trng im: Khu sau gy.

394

- Khu kt hp: + Ti ch. + Khu trong chi trn, chi di hoc khu ngoi chi trn, chi di theo bin chng lun tr. Cn ch mi loi bnh cn c nhng triu chng khc nhau, v th trong cng thc iu tr cn c gia gim. g. Mt s cch g khc Nhng phng php iu tr trn l cch iu tr theo vng ca c th. Ngoi ra ngi ta cn dng cch g theo huyt, theo kinh, hon ton da theo php bin chng lun tr: - Cch g theo huyt: L g trc tip vo cc huyt theo cng thc cha bnh ca ho chm. - Cch g theo kinh: L g vo mt on ca ng kinh c lin quan vi bnh. C th lm nh sau: G theo kinh b bnh Ch yu chn mt on ng kinh ti ch b bnh v mt on ni xa. V d: Bnh vim quanh chn rng (nha chu vim) (thuc kinh dng minh V); ni g: - mt: Mt on kinh i trng t huyt Nghinh hng n huyt Ph t; mt on kinh V t huyt Tha tng n huyt u duy. - ni xa: Mt on kinh i trng t huyt Khc tr n huyt Hp cc; mt on kinh V, t huyt Tc tam l n huyt Ni nh. G theo kinh c quan h biu l vi kinh b bnh V d: iu tr bnh i dm (do kh c ca Bng quang km); ni g: - Mt on kinh b bnh (kinh Bng quang) t huyt Tam tiu du n huyt Bng quang du. - Mt on kinh c quan h biu l (kinh Thn) t huyt Honh ct n huyt Hoang du. G theo quan h m con 395

iu tr theo nguyn tc: Bnh h th b m, bnh thc th t con. V d: Bnh c m thuc h chng. Php iu tr: b th sinh kim; ni g: - Mt on kinh Ph t huyt Thi uyn n huyt Khc trch. - Mt on kinh T t huyt n bch n huyt m lng tuyn. - Mt on kinh V t huyt Tc tam l n huyt Phong long. G theo quan h sinh khc V d: Bnh vim bng quang do thp nhit. Php iu tr: Kin t, hnh thy li thy hay khc thy; ni g: - Mt on kinh T t huyt n bch n huyt m lng tuyn. - Mt on kinh T t huyt Xung mn n huyt Si honh. Tm li: C th g kim hoa mai hai cch: - G theo khu, vng (da trn c s hc thuyt thn kinh). - G theo huyt v v theo ng kinh (da trn c s hc thuyt kinh lc). C hai cch u em li kt qu tt.

Cu hi lng gi Chm kim hoa mai

I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 Ni dung cu hi Khi tin hnh k thut Hoa mai chm ging bnh nhn nn t cch xa tng ? 2 3 4 5 6 Tc dng ca g kim hoa mai l lu thng kh huyt? G vng trn nh g theo ng ngang ? G vng Mt l g theo ng cong ca b mi? G vng m l g theo ng ngang ? Khi g vng chi trn bnh theo t th tay bung thng? 396 ng Sai

G vng chi di bnh nhn thng nm mt t th (nm sp)?

G kim hoa mai chi cha c nhng chng bnh phn biu?

9 10

G nh thng iu tr cc chng h hn? G mch thng iu tr cc chng thc nhit?

II. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 11- 25: 11. C tt c bao nhiu khu da (b b): A. 10 B. 11 C. 14 D. 12

12. Nhng khu da lin quan trc tip n: A. Tng Ph B. L trnh kinh lc 13. Vng g thng quy bao gm: A. Bn ng dc theo lng v 10 ng ngang B. Mt ng dc theo lng C. Bn ng dc theo lng D. Hai ng dc theo lng v 10 ng ngang 14. G mai hoa khu trn gm: A. Hai ng nm ngang B. Ba ng nm ngang C. Bn ng nm ngang D. Hai ng nm ngang v mt ng dc gia 15. G mai hoa khu mt gm: A. Mt ng vng quanh mt B. Hai ng vng quanh mt C. Ba ng vng quanh mt 397 C. L trnh kinh chnh D. Kinh Ph

D. Hai ng cong dc b mi trn, hai ng cong dc b mi di u t trong ra ngoi. 16. G mai hoa khu mi gm: A. Mt ng vng quanh mi B. Hai ng vng quanh mi 17. G mai hoa khu g m gm: A. Mt ng t huyt Nghinh hng vng trn xng g m (di mt) n tai B. Hai ng t huyt Nghinh hng vng di xng g m n tai C. Mt ng t huyt Nghinh hng vng di xng g m n tai D. Hai ng t huyt Nghinh hng vng di xng m n tai 18. G mai hoa khu sau gy gm: A. Nm ng t chn tc gy dc theo pha sau c; mt theo ng gia, hai theo kinh Bng quang I, hai theo kinh m. B. Nm ng t chn tc gy dc theo pha sau c C. Ba ng t chn tc gy dc theo pha sau c, mt theo ng gia, hai theo kinh Bng quang I. D. Nm gia ng t chn tc gy dc theo pha sau c, mt theo ng gia, hai theo kinh Bng quang I, hai theo kinh Bng quang II. 19. G mai hoa khu c n chm: A. Hai ng t chn tc gy xung dc theo c c n chm B. Mt ng t di gc hm (huyt Nhn nghinh) xung dc theo c c n chm C. Hai ng t gc hm xung dc theo c c n chm D. Hai ng t di gc hm (huyt Nhn nghinh) xung dc theo c c n chm 20. G mai hoa khu gan bn tay gm: A. Bn ng t c tay n k cc ngn tay B. Nm ng t c tay n tn cc u ngn tay 398 C. Mt ng dc theo b mi D. Hai ng dc theo b mi

C. Mi bn ngn tay mt ng dc, t u ngn n ht ngn tay D. Mi bn ngn tay mt ng dc, t u ngn n ht ngn tay v 4 ng t c tay n k cc ngn tay 21. G mai hoa khu lng bn tay gm: A. Bn ng t c tay n k cc ngn tay B. Nm ng t c tay n tn cc u ngn tay C. Mi bn ngn tay mt ng dc, t u ngn n ht ngn tay D. Mi bn ngn tay mt ng dc, t u ngn tay n ht ngn tay v 4 ng t c tay n k cc ngn tay 22. G mai hoa khu trc cng chn gm: A. Hai ng t u gi xung trc c chn B. Ba ng t u gi xung trc c chn C. Bn ng t u gi xung trc c chn D. Nm ng t u gi xung trc c chn 23. G mai hoa khu sau cng chn gm: A. Hai ng t khoeo xung sau c chn B. Ba ng t khoeo xung sau c chn C. Bn ng t khoeo xung sau c chn D. Nm ng t khoeo xung sau c chn 24. G mai hoa khu xng bnh ch gm: A. Hai ng song song qua li ngang qua xng bnh ch B. Ba ng song song qua li ngang qua xng bnh ch C. Mt ng vng quanh xng bnh ch D. Hai ng vng quanh xng bnh ch 25. G mai hoa khu lng ngc gm: A. Cc ng dc theo cc khong lin sn B. Ba ng dc theo xng c (1 gia, 2 ng dc 2 b xng c) v cc ng dc theo cc khong lin sn C. Ba ng dc theo thnh ngc (1 gia v 1 mi bn) 399

D. Nm ng dc theo thnh ngc (1 gia v 2 mi bn) p n: 1D 11D 21A 2S 12C 22B 3D 13A 23B 4D 14B 24B 5S 15D 25A 6D 16D 7S 17D 8S 18A 9D 19A 10D 20B

400

Bi 26 IN CHM

Mc tiu:
1. M t c quy trnh k thut in chm. 2. p dng k thut in chm iu tr. 3. Lm ng qa trnh k thut in chm v tn trong ngi bnh.

I. i cng: Mc ch ca chm cu l nhm iu ho kh a s mt thng bng m dng ca c th tr li trng thi thng bng. trng thi h nhc th cn phi b nng dn kh phn b h nhc ln, trong trng thi thinh th phi dng phng php t lm gim phn kh thnh xung, ngi xa sau khi chm kim thng dng tay v kim; b th v kim xui theo chiu kim ng h, t th v kim ngc vi chiu kim ng h. Qua thc t chng ti thy kch thch huyt v kim bng tay iu kh khng mnh khng nhanh v thng lm cho bnh nhn au n, nhng ngc li cc xung kch thch ca my in chn u n nhp nhng khng lm au cho ngi bnh. Thc t trong chm t v kim bng tay l khng t c v rt mt cho cc thy thuc. Chnh v vy nn xu hng in chm ngy mt p dung rng ri. II. in chm: Tc l dng xung in tn s thp kch thch v iu khin s vn hnh ca kh huyt, lm tng cng s dinh dng ca cc t chc a trang thi ca c th tr v trng thi thng bng. Hin nay chng ta thng dng my in chm ni dng in xoay chiu cng kich thch t 5 100 micro ampe, tn s khch thch t 2 n 60Hz. y l phng php kt hp cht ch gia phng php cha bnh bng chm cu (ca YHCT) vi phng php cha bnh bng dng in (ca YHH). Do phng php in chm c c im: 401

- S dng tc dng cha bnh ca huyt v, kinh lc. - S dng tc dng iu tr ca dng in. Mun pht huy y hiu qu ca phng php iu tr in trn huyt nht thit phi vn dng nghim chnh hc thuyt kinh lc ni ring v nhng l lun ng y ni chung. ng thi phi c hiu bit y v vn dng cht ch nhng tc dng sinh l, bnh l ca cc loi dng in.Trong iu tr bng phng php in chm, ch mi dng ph cp dng in mt chiu v dng xung in. Hin nay c 4 nhm phng php iu tr in: - in trng tnh in v ion kh. - Dng in mt chiu u. - Cc dng in xung tn s thp, in th thp. - Cc dng in cao tn. 1. Tc dng sinh l ca dng in mt chiu u - Gy bng ni t in cc (hin tng in phn dch th t chc). - Gy gin mch, tun hon ti ch ni t in cc (nu loi b tc dng gy bng bng cch m nhiu lp vi di cc in cc). - Gy tnh trng mn cm tng, trng lc c tng ti cc m. - Tng tun hon mu, tng dinh dng chuyn ha ca cc c quan t chc nm gia cc in cc. - Cc c quan xa ch t in cc nhng c lin quan v mt tit on thn kinh cng ng thi b nh hng. - Ton thn: tc dng an thn, to cm gic khoan khoi d chu (khi ngi bnh ang c tnh trng hng phn) v ngc li, n s to mt tc dng tng trng lc thn kinh c (khi ngi bnh ang suy nhc). 2. Ch nh ca dng in mt chiu u a. Tng cng iu ha hot ng thn kinh thc vt v cc qu trnh hot ng thn kinh cao cp trong suy nhc thn kinh, mt ng

402

b. Tng cng tun hon dinh dng mt b phn hoc mt tng ph su (trc tip hoc qua trung gian tit on thn kinh). c. a thuc vo c th bng hin tng in phn thuc. d. Dng tc dng gy bng ti in cc m t cc chn lng mi xiu vo, nt rui 3. Nhng c im khi ng dng dng in mt chiu trong in chm - Dng in c a trc tip ti ngay cc t chc t bo ca c th, c bit ni y c gi l huyt, ni mn cm c bit (in tr da thp). - Do hin tng bng xy ra dc phn thn kim m vo t chc vn tn ti mt thi gian sau (hng tun) nn c tc dng kch thch tip tc ti huyt sau . Chm mt ln c tc dng 5-7 ngy. - Gim au, gim co tht ti cc dng, tc dng hng phn, tng trng lc c ti cc m. - Tng hp tt c cc c im trn, in chm dng in mt chiu u thng dng trong cc bnh mn tnh. 4. Cc dng in xung tn s thp, in th thp Tc dng sinh l ca cc dng in xung: - Tc dng kch thch: nh vo s ln xung ca cng xung ( dc ln xung cng dng ng bao nhiu th kch thch cng mnh). - Tc dng c ch cm gic v gim trng lc c: tc dng ny n nhanh khi tn s xung ln hn 60Hz. - T nhng tc dng chung nht nu trn, do c im v hnh th, cng v tn s xung ca cc dng in xung: Kch thch cc c bi lit, chng au, tng cng tun hon ngoi vi, khi c hin tng co tht mch, ph n, sung huyt tnh mch. III. K thut iu tr in trn huyt: 1. Dng kim dn in vo huyt - Cch thc hin: sau khi chm kim vo huyt theo ng th thut cn chm, cho cc in tip xc vi kim kim dn in vo thng t chc. 403

- c im: + Dng in c kim dn trc tip ti cc t chc t bo ca c th. + Dng in c kch thch vo nhng ch gi l huyt (ni c kh nng tip nhn cc kch thch t bn ngoi cha bnh (YHCT), ni c mt mn cm c bit (YHH)). + Din tch ca cc in tip xc vi c th ht sc nh (0,1- 0,5cm2), mt in trn mt n v din tch tr nn cao. Chnh v th m ch a vo huyt mt cng sut in ht sc nh cng vn gy ra mt tc dng kch thch mnh. 2. Chn huyt Chn on xc nh nguyn nhn bnh theo y hc hin i v y hc c truyn, ra phng php cha bnh, chn huyt tin hnh chm kim (ging nh chm kim thng quy). Trong giai on ny yu t cn quan tm l vic chn huyt kch thch in. Chn huyt chm thng c nhiu, song khng phi tt c u phi c kch thch in mi tt. Nguyn tc ln trong iu tr in l dng in phi i qua ni cn iu tr hay tch cc in phi t trn vng da c cng tit on thn kinh vi ni cn iu tr. Do ch cho in kch thch ln huyt khi no yu cu ca chm cu v ca iu tr ph hp vi nhau. Vic chn huyt kch thch in c th thc hin nh sau: - i vi au nhc, vim nhim: + Huyt c bn l A th. + Huyt th 2 c th c chn theo mt trong nhng cch sau: pha i din sao cho dng in i qua c ni au. trn ng kinh i qua ni au. L huyt c tc dng i vi bnh v c cng tit on thn kinh

vi vng au cn iu tr (v d: au ngc chn A th v Ni quan). - i vi bi lit: C th chn nh sau: + C 2 huyt nm trn ng kinh i qua ni b lit. + Huyt cng tit on thn kinh vi c b lit.

404

+ Mt huyt trn im vn ng ca c b lit, huyt th 2 chn dc theo c b lit. 3. Cch ni dy Trn my in chm c 2 knh b, t. Trong trng hp b phi ni dy cc nt kinh b vi in cc b ngc li trong trng phi ni dy cc nt vi knh t vi cc huyt t. Ni dy hay l mc my theo nguyn tc sau. - Mc song song, v d nh Hp cc vi Hp cc. - Mc trn cng mt ng kinh v d nh Hp cc vi Khc tr. - Mc trn cng mt loi kinh (kinh dng vi kinh dng, kinh m vi kinh m). Cng c th mc huyt ngoi kinh vi huyt trn ng kinh .Khi mc nh vy phi m bo nguyn tc in tr hai cc tng i u nhau. - Lu khng mc huyt ca kinh m vi kinh dng gy o kh khng mc qu gn dn n bng khng mc qu xa v xa s kch thch yu. 4. Tin hnh kch thch huyt Phi ch n cng kch thch, tn s kch thch, thi gian kch thch. - Cng kch thch trc ht phi kch thch vi cng thp ri t t tng cng nn ngha l t 2-3 A tng dn nn n mc kch thch ti a hng trm A vi iu kin bnh nhn chu ng c vi cng kch thch . - Tn s kch thch cng phi tng t t trong iu tr thng tng t 210 Hz trong trng hp b c th dng kch thch tn s 2 Hz trong trng hp t c th dng t 5- 60 Hz - Thi gian kch thch trong iu tr thi gian kch thch huyt thng l 25-30 pht. Trong mi ln chm tu theo mc ch b t i vi tng chng bnh v i vi tng bnh nhn. Khi tin hnh chm t phu thut th kch thch theo yu cu ca cc th m m bo trng thi v cm lin tc Trung bnh ngy chm mt ln hay cch ngy chm mt ln: t 10 n 15 ln in chm l mt liu trnh, ngh 10 n 15 ngy ri tip tc ty theo yu cu cha bnh. Khi gp ngi bnh c cn au lin tc, c th ngy in chm vi ln. 405

Cu hi lng gi in chm I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi in chm l dng dng in th thp? in chm c tc dng iu ho kh nhanh hn l v tay? 3 4 5 6 7 in chm gy au n cho ngi bnh? in chm c tc dng tt trong chm t? in chm gy phin h cho thy thuc? in chm l to nn xung? Ngi ta c th mc cc kim vo cc nt bt k vo my in chm? 8 9 in chm gy cho ngi bnh mt mi? Thi gian kch thch huyt ca my in chm cng lu cng tt? 10 V kim bng tay u hn v kim bng my? ng Sai

II. in t vo ch trng. 1. Khi lm thao tc in chm l mc my.... huyt bng my. 2. Khng mc my vo 2 kim qu gn s gy..... 3. Khng mc my vo 2 kim qu xa s gy..... 4. Khi mc my th in tr 2 u nt phi...... 5. Khi kch thch huyt ngi ta thng tng .... trc.... sau. 6. Cng kch thch mc .... m bnh nhn chu c l tt. 7. Thi gian kch thch mi ln l ...... 8. Ngi ta khng mc huyt kinh m vi huyt ...... 9. Trong qu trnh chm t kch thch bng in chm ngi ta iu chnh kch thch theo cc th...... 406

10. Khi c nhiu huyt th t ngi ta tng tn s knh..... ln th coi nh l t. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 25: 11. C my cch mc dy trong in chm: A. 1 cch B. 2 cch C. 3 cch D. 4 cch

22. Trong cch ni dy di y cch no ng nht: A. Hp cc vi Hp cc B. Hp cc vi Ng hu C. Hp cc vi Nh gian D. Hp cc vi Ngoi quan

23. Thi gian kch thch huyt trong in chm nh th no l ph hp nht: A. 10 pht B. 15 pht C. 20 pht D. 30 pht

24. Khi kch thch huyt tn s cao khng thy dt c th kim tra bng cch no: A. H tn s B. H tn s v cng thch 25. Khi mun tng kh nng kch thch huyt ngi ta tng nh th no l ng: A. Tn s trc, cng sau B. Cng trc, tn s sau. p n: 1D 21C 2D 22A 3S 23D 4D 23D 5S 24A 6D 25A 7S 8S 9S 10D C. Tng ng thi tn s v cng . D. Ko di thi gian kch thch. C. Tng cng kch thch D. Tng c cng v tn s kch

11. Kch thch, 12. Bng, 13. Yu, 14.Tng ng, 15. Tn s , cng , 16. Ti a, 17. 30 pht, 18.Kinh dng, 19. M, 20. B

407

Bi 27 CHM T Mc tiu: 1. Trnh by c c ch chng au ca chm t. 2. M t c qui trnh chm t. 3. Nm c yu t nh hng n kt qu ca chm t. 4. p dng k thut lm c mt s ca c m vi phng php v cm bng chm t. 5. Tin tng vo phng php v cm bng chm t tn trng v ng vin ngi bnh hp tc cuc phu thut t kt qu tt nht.

I. i cng: Chm t l nhng bc tin c bn ca chm cu. khoa hc chm cu Vit Nam hin nay tin nn mt bc c bit quan trng l ng dng chm t tin hnh phu thut. Trong 40 nm qua vic nghin cu p dng phng php chm t trong phu thut t c kt qu kh quan trong ngoi khoa ni chung v trong ngoi khoa chn thng ni ring, cc ca m iu tin hnh an ton t tai bin xy ra. Cho ti nay chng ta tin hnh m thnh cng trn 60 loi phu thut. Tiu chun nh gi v cm trong chm t: - Loi tt: M an ton, bnh nhn tnh, v c bn khng au nhng i lc bnh nhn c cm gic tc nng, kh chu biu hin nhn mt, nhu lng my. Mch thay i khng qu 5 chu k /pht , huyt p khng qu 5 mmHg. - Loi kh: M an ton bnh nhn tnh nhng c lc tc nng nhiu xut xoa, vn nm yn, nhng vn chu ng c. Mch thay i khng qu 10 chu k /pht , huyt p khng qu 10 mmHg. - Loi va: M an ton bnh nhn tnh nhng nhiu lc ku au c lc ca quy nhng vn chu ng c. Mch thay i khng qu 15 chu k /pht , huyt p khng qu 15 mmHg. 408

- Loi km: Bnh nhn ku au nhiu v phi chuyn phng php v cm. Chm t l phng php dng kim chm vo mt s huyt thuc h thng kinh lc trn c th nng cao ngng au, gip ngi bnh c th chu ng c cuc m trong trng thi tnh to. II. C ch tc dng ca chm t: Nm 1958, Trung Quc c mt s thy thuc mnh dn th dng kim kch thch vo huyt thay th thuc t. H bt u bng nhng vic rt n gin nh chm gim au khi thay bng, gim au sau khi ct amidan. Nhng c s u tin m chm t Vit Nam l Vin Chng lao Trung ng (1969) m ct thy phi v ct xp sn; Vin ng y (1970) m ct 2/3 d dy; Bnh vin Vit c (1972) m bu c, t mu di mng cng s no; Qun y Vin 9 (1972) m chn thng. Nguyn Ti Thu, Hong Bo Chu l nhng ngi thy thuc Vit Nam u tin thc hin chm t m nhng bnh ngoi khoa ni chung v phc v cho gii phu cc vt thng chin tranh. Song song vi vic nghin cu p dng phc v sc khe cn b, qun i v nhn dn, cc thy thuc nc ta cn c tin hnh kho st chm t trn cc mt nghin cu lm sng v cn lm sng nh Trng Vit Bnh, Nghim Hu Thnh, Nguyn B Quang. Cc tc gi cho thy khi chm t ngng au ca bnh nhn thng tng ln sp s gp 2 ln so vi trc khi chm, ng thi hm lng -Endorphin cng tng ln t 130-150% so vi trc khi chm. l nhng bng chng chng minh c c ch tc dng ca chm t. Trong nhng nm qua cc tc gi trong v ngoi nc chng minh c tc dng ca chm t thng qua c ch th dch khi chm t th lm cho hm lng -Endorphin, Enkephalin, Acetylcholin, Catecholamin, GABA. ng thi cc tc gi cng cho thy di tc dng ca chm t mc gim au cn c thc hin qua c ch thn kinh cng kim sot, thuyt phn x thn kinh thc vt ca Sherback A.E, Kassil G.N, Ionescu Tirgovisste thy r khi chm t c lin quan n s tit cc cht 409

trung gian ho hc ca h thn kinh thc vt tham gia vo c ch chng au. khai thc kh nng chm t trong cc loi m chn thng, thm m, nhm khc phc hu qu vt thng chin tranh v p dng n c sng to, c sa i cho ph hp vi mt s loi m v vi iu kin c th ca mnh. Khi p dng chm t, nc no cng ang tm cch khc phc 3 tn ti ca chm t (cha ht au hon ton, c gin cha tt, cn cc phn ng khi co ko ni tng) v cng t mt s kt qu. III. Ch nh v chng ch nh trong chm t: 1. Ch nh chm t trong phu thut - Nhng ngi cao tui, c th suy nhc cn trnh cc loi thuc gy m. - Nhng ngi c cc bnh mn tnh bnh gan, thn , phi mn tnh trnh a vo c th mt lng thuc c. - Nhng ngi d ng vi thuc m, thuc t. - Cc loi phu thut vi thi gian ngn khng cn gy m, gy t. 2. Chng ch nh chm t trong phu thut - Tr em di 16 tui. - Bnh nhn tm thn. - Bnh nhn khng ng vi chm t. IV. K thut chm t: 1. Chn huyt Cch chn huyt trong chm t cng da theo l lun ca tng, ph, kinh, lc. Ngoi ra cn chn huyt theo l lun sinh l gii phu thn kinh. a. Ly huyt theo l lun YHCT Theo l lun ny, chm t gip cho kh huyt vn hnh thng sut ton thn trong c qu trnh m, nhm t kt qu chng au v khng ch ri lon sinh l. V vy, khi chn huyt cn ch n ng i ca kinh mch v quan h gia cc tng ph kinh mch vi v tr m.

410

Ly huyt theo kinh chn kinh: Da theo nguyn tc kinh mch i qua vng no c tc dng phng chng c bnh tt hoc au n lin quan n vng , cho nn phi chn nhng kinh mch trn hoc gn ng rch v c quan h n tng ph s b tc ng n khi m. M vng mt c nn chn kinh dng minh i trng tay. M d dy nn chn kinh dng minh V chn. M vng h chu nn chn kinh quyt m Can v kinh thi m T chn. M s no thng dng cc kinh dng v kinh quyt Can chn. Chn huyt: ni chung mi huyt c 3 loi tc dng (ti ch, theo ng kinh v ton thn). Ngi xa phn huyt thnh nhiu loi, nhng loi huyt thng dng trong chm t gm: Huyt Ng du (tnh, hunh, du, kinh, hp) cn gi l huyt Du ca chnh kinh ( bn kinh). Trong s ny nn nh huyt Du chng au tt, huyt Hp dng trong m tng ph tt. - Huyt nguyn v huyt Lc: i huyt nguyn Hp cc v Thi xung thng c dng trong nhiu loi m. Cng c th dng i huyt nguyn lc ca hai kinh c quan h biu l. - Huyt Du v huyt M: Cc huyt Du lng c dng tng i rng ri, cn cc huyt M thng dng l Chng mn, Quan nguyn, Trung cc. - Huyt Khch: Trong m ngc, ngi ta thng hay dng Khch mn ca kinh quyt m Tm bo tay; trong m sn ph khoa dng huyt Trung l huyt Khch ca kinh quyt m Can chn. Huyt Hp di: Tc tam l, Thng c h, H c h thng c dng trong cc cuc m vng bng trn v bng di. M mt dng huyt ca kinh quyt m Can l hm can khai khiu ra mt; m xng dng huyt ca kinh thiu m Thn l hm thn ch xng. Trong qu trnh m c th c tc dng phn ng tim p nhanh hoc chm

411

li, th gp, kh chu, bn chn trong ngc do tm kh b nhiu lon c th dng Thn mn, Tam tiu loa tai hoc Ni quan. b. Ly huyt theo l lun sinh l gii phu thn kinh Ti huyt, in tr da v tr khng lun thp hn vng xung quanh, do kch thch s mnh hn. Da vo c im thn kinh sinh hc, ta c my cch chn huyt sau y: - Ly huyt tit on gn: Chn huyt thuc s chi phi ca cng mt tit on hoc tit on gn vi v tr m. Nh rng c th chn cc huyt H quan, Gip xa, Tha tng, ty theo v tr rng b bnh. Ct cc nang u b da c th ch c nh kim mt da hoc gi kim di da ni m ri thng in kch thch l c. C huyt tuy cch tng i xa ni m nhng vn c chn v thuc cng tit on hoc tit on gn chi phi (v d: M khoang ngc, khoang bng c th chn huyt Du lng, huyt Gip tch hai bn ct sng tng ng chm; m ngc, m tuyn gip chn Hp cc, Ni quan thuc tit on ty gn v tr m). - Ly huyt tit on xa: C nhng huyt chm c cm gic c kh mnh, hiu qu chng au thng tt v phm vi chng au rng. Do , khi khng cng tit on vi c quan v v tr m, ngi ta thng chn s hut cm ng mnh y hp thnh n huyt dng cho nhiu loi m (v d: Hp cc, Ni quan c th dng gy t m u, mt, c v ngc). Trong lm sng ngi ta thng phi hp hai phng php ly huyt tit on gn v tit on xa vi ni m, v thy cch ny a ti hiu qu tt hn so vi ch ly huyt tit on xa. Tuy nhin, mt n huyt dng cho nhiu loi m cng c ch li nht nh trong vic ph cp chm t. Kch thch dy thn kinh: hin nay, trong m xng t chi, ngi ta hay dng cch trc tip kch thch vo dy thn kinh chi phi vng m.

412

V d: Trc tip kch thch r thn kinh tht lng 3-4, dy thn kinh i, dy thn kinh hng trong mt s ca m chn. Kch thch m ri thn kinh tay (thng qua huyt Thin tnh, Cc tuyn) trong mt s ca m tay..v.v Trong m tuyn gip trng, m s no c lc ngi ta cng dng phng php kch thch dy thn kinh. c. Chn huyt loa tai Thng thc hin vic chn huyt nh sau: Huyt quan h vi da: Phi (nu m qua da). Huyt quan h vi c quan nh m. Huyt Thn mn ( an thn). Huyt Giao cm (nu m ni tng). Mt s tc gi phi hp huyt thn th vi huyt loa tai. Cho thy kt qu v cm tt hn so vi ch dng huyt thn th. 2. K thut chm a. K thut chm Sau khi chn c cc n huyt thch hp cho tng loi phu thut, thy thuc tin hnh chm phi iu luyn chnh xc c kh, nu khng chnh xc th bc tip theo khng th kch thch huyt c. Th php chm thng l chm t vi mc ch ngn khng cho kh n vng nh m Tn kh gi t. Khi chm xong mc my th xem c thc s chnh xc khng khi t c chnh xc th c nh kim trnh gy x lch kim. b. Lng kch thch Trong chm t m lng kch thch phi thch ng l then cht ca vic thnh bi. Lng kch thch tc l s kch thch vo huyt trong mt thi gian kch thch nht nh,cng kch thch nht nh, tn s kch thch nht nh. - Cng kch thch trong chm t phi tu thuc vo sc chu ng ca tng bnh nhn. Cng kch thch mnh th hiu qu v cm tt 413

nhng phi nm trong gii hn bnh nhn chu c cng c th tng dn t 10-60 thm ch n hng trm A tu tng bnh nhn, ngay trn cng mt bnh nhn mn cm mi huyt cng khc nhau, khng th kch thch mi huyt cng mt cng c. V d trong chm t m biu c thng chm 2 huyt Hp cc v Ni quan, th rch da cng kch thch c th nn hng trm A nhng sang giai on bc tch cng kch thch h xung 20-30 A khi khu da th cng kch thch tng n mc ti a th khu da mi khng b au. Do , cng kch thch phi thai i linh hot hoc theo tng th m v tng v tr ca cc huyt. - Tn s kch thch ni chung phi cao ngay t u trong qu trnh chm t bao gi tng tn s trc cng sau trnh au cho bnh nhn thay i tn s kch thch t 30-60 Hz cho bnh nhn kh chu, v chu mt tn s kch thch cao lin tc s dn n hin tng tr. Ni chung cc th m qu au hoc th m su th nn tng tn s ti a, nhng th t kch thch c th h tn s xung 20-25 Hz nn lun thay i tn s kch thch to cho bnh nhn mt cm gic d chu cng thng v t c duy tr tt hn. - Thi gian kch thch khng phi thi gian kch thch cng lu cng t m phi ng mc. Ni chung thi gian kch thch t mc t tt nht l 15-30 pht. tin hnh chm t trn bnh nhn v cng tin hnh t chm kho st trn thn mnh, chng ti nhn thy: Sau khi kch thch huyt chng 5 pht th t bt u lan truyn t ch chm kim xung cc u ngn tay, ngn chn. Sau th t bt u lan dn theo ng kinh n gy t ch nh m. Thi gian c th m c thng khong 15-30 pht sau khi kch thch. Nu sau 30 pht m mc t vn km th c ko di thi gian kch thch mi cng khng th t tt hn c, m nhiu trng hp khi t km, cng thi gian kch thch lu, t li cng gim i. Khi t ri th thi gian t c th ko di 5-6 ting. Nhng cn ch , nu ca m ko di th thnh thong

414

phi thay i tn s v cng kch thch duy tr mi c mc t, chng Hin tng ca thn kinh. c. Thuc h tr trong chm t cho bnh nhn c yn tm phi hp vi thy thuc trong qu trnh phu thut c hiu qu tt cc tc gi trong v ngoi nc nht tr s dng liu thuc h tr M gm - Atropinsunfat 0,25 mg tng ng vi 0,05 mg/1kg cn nng. - Morphin 10 mg tng ng vi 0,2 mg/1kg cn nng. - Seduxen 10 mg tng ng vi 0,2 mg/1kg cn nng. Lng M ny c s dng nh sau: liu M c tim tnh mch trc khi rch da 5 pht hoc tim bp trc khi rch da 10 pht, liu M cn li tim tnh mch trc th kh nht ca cuc phu thut. Th kh nht l th li ko ng chm nhiu gy kh chu cho ngi bnh. V d m biu c th kh nht l th ct biu, ct 2/3 d dy th kh nht l th ni v trng. Trong nhng trng hp vt m b dnh bc tch lu ngi ta ngi ta c th dng thm liu M na. Lng thuc h tr tham gia vo c ch chng au khng ng k nhng l yu t tm l trnh cho bnh nhn b s hi. V. Mt s php chm t: Phu thut vng u mt, c: - Phu thut mt: Chm huyt Hp cc ,Thi dng xuyn Ty trc khng, ng t liu xuyn Tha khp. - Phu thut hm: Hp cc, i quan, Phong tr, Huyn nhu, i nghinh. - Rng hm trn: Hp cc, phong, Chi cu, H quan. - Buu c: Hp cc , Ni quan, phong, Khuyt bn. - Phu thut d dy: Tam m giao, Tc tam l, Thin xu, Gim tch D8, D10. - Si bng quang: Tam giao, Tc tam l, Khc ct, m giao. - M khp vai: Hp cc , Ngoi quan, Kin tnh, T nhu. 415

VI. Nhng yu t quan trng ca chm t: - Phi lm cho ngi bnh th yn tm, tin tng v sn sng lm theo yu cu ca thy thuc. - K thut chm t phi m bo cung cp y lng kch thch cn thit. - Thao tc ngoi khoa phi nh nhng, chnh xc, khn trng. - Ngi hi sc phi chu o trong vic phc hi lng mu, lng in gii hao ht duy tr sc chu ng ca ngi bnh. VII. Li ch v tn ti ca chm t: 1. Li ch ca chm t Khi gy t bng chm, ngoi tc dng lm t th phng php ny cn c tc dng iu chnh chc nng ca c th, cho nn ni chung khi m chm t, cc chc nng sinh l ca bnh nhn khng b nh hng nghim trng (huyt p, mch, hi th u tng i n nh). Tuy nhin, i vi mt s ca m th n gy nhiu kch thch cho bnh nhn (nh tn thng bnh l nng, bnh dnh nhiu.vv) hoc l gp bnh nhn p ng khng tht tt (mc t khng tht nhiu) th cc chc nng sinh l nht thi c th b ri lon nhiu nhng qua th m cng thng, cc chc nng ny mau chng n nh li nh nh hng lin tc ca tc dng iu chnh ca chm t. Tuy vy, trong m chm t cn theo di cht ch phn ng ca bnh nhn kp thi pht hin tnh hung khng bnh thng v kp thi x l. - M chm t bnh nhn chng li sc nh n ung sm, t b nh hng c hi ca thuc t, m, nn c thi gian nm vin c rt ngn. - Chm t c p dng tt cho cc trng hp bnh nhn gi yu mc bnh mn tnh, suy mn, suy dinh dng, lo suy, sc khe ton thn km, d ng vi thuc t hoc m, chc nng gan, thn, phi km. Lm giu thm phng php v cm trong phu thut. - Trong thit b dng cho chm t rt n gin, thc hin nhiu ni t tn km hiu qu kinh t cao. 416

2. Tn ti ca chm t Ngoi nhng u im u vit ca chm t nu trn th chm t cng cn nhc im v tn ti nht nh c th nh: - Cha t n gim au hon ton khi chm t, ngng au ca bnh nhn c nng cao, nhng cm gic cha hon ton mt, trong th no ca cuc m c th c bnh nhn vn thy au. - Cha hon ton khng ch c phn ng ni tng khi thm d bng hoc co ko ni tng hoc khi m mng phi ngi bnh cn c th bt dt, kh chu, nn nao, kh th. - Gin c cha va thy thuc trong m bng, khi c bng gin cha va nht nh thao tc ngoi khoa b tr ngi. Ba tn ti trn biu hin mc khc nhau trong tng ca m. Nhng nhn chung, phn ln cc ca m chm t u c kt qu tng i tt. Ngi ta v ang khng ngng tm cch khc phc cc tn ti ny (nh chn huyt v cc kch thch tha ng; ci tin thao tc m, dng thuc h tr cho tht ph hp.vv). Nh vy, chm t cng c ch mnh v yu nh cc phng php gy t, m bng thuc. Do vy khi chm t, nu mun pht huy ht mt u v hn ch mt nhc, phi chn ng i tng, ng hon cnh. - Bnh nhn tnh to nm lu mt t th nht nh nn thng vo gi th 3 tr i ca ca m bnh nhn thng mi chn tay, mnh my, st rut nn hay ku ca. Kt Lun: Chm t trong phu thut l mt phng php v cm gp phn vo vic chm sc v bo v sc kho cho nhn dn m Vit Nam l mt trong nhng nc ng gp tch cc vo phng php ny c bn b trn th gii nh gi cao trong lnh vc nghin cu cng nh thc hnh.

417

Cu hi lng gi Chm t
I. nh du vo cu ng sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Hin nay ngi ta c dng tay v kim trong chm t? Thao tc phu thut vin c nh hng kt qu v cm ca chm t? 3 4 C chm t cho bnh nhn tm thn khng? Phu thut di phng php v cm bng chm t t chy mu? 5 6 7 Hu phu ca chm t n gin? C chm t phu thut cho tr em di 16 tui khng? Khi chn huyt chm t ch chn huyt theo l lun ca YHCT? 8 9 Chm t dng th php b? Thi gian kch thch trc kh rch da trong chm t phu thut 10 pht? 10 Chm t kch thch huyt mnh? ng Sai

II. in t vo ch trng t cu 11 - 20 11. Phu thut mt: Chm huyt Hp cc ,Thi dng xuyn Ty trc khng, ng t liu xuyn ........ 12. Phu thut hm: Hp cc, i quan, Phong tr, Huyn nhu, ........ 13. Rng hm trn: Hp cc, ....... Chi cu, H quan 14. Buu c: Hp cc , Ni quan, phong,......... 15. Phu thut da dy: Tam m giao,........ Thin xu, Gip tch D8, D10 16. Si bng quang: Tam giao, Tc tm l, .... m giao 17. M khp vai: Hp cc , Ngoi quan, ......, T nhu. 18. Ngi ta chn huyt theo tit on......... 418

19. Thi gian kch thch trong chm t phu thut c duy tr........ 20. Ch nh ln nht ca chm t phu thut l bnh nhn d ng vi ......... III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30: 21.Trong chm t nu chn huyt Ng du chng au, ngi ta ch ti huyt: A. Tnh B. Hunh C. Hp D. Du

22.Trong chm t, nu chn huyt Ng du m tng ph, ngi ta ch ti huyt: A. Hp B. Hunh 23. Nhc im ca chm t: A. Khng lm gim au hon ton B. Khng dng c trn bnh nhn gi yu C. Bnh nhn chm phc hi li sc D. Khng dng c trn bnh nhn c chc nng gan, thn, phi km 24. Huyt Khch mn thng dng trong: A. M sn ph khoa B. M vng bng trn C. M hng sn D. M vng ngc C. Du D. Kinh

25. Trong chm t, kch thch mnh trn huyt vo thi im: A. Khi rch da v khu da B. Trong sut qu trnh m C. Trong thi gian chun b m D. Trong thi gian chun b v nhng th tc ng n cc vng nhy cm 26. Ngi ta dng thuc h tr vo thi im no bng ng tnh mch: A. Trc khi rch da 5 pht C. Trc khi rch da 15 pht 419

B. Trc khi rch da 10 pht

D. Trc khi rch da 20 pht

27. Vo th no ca cuc m th ngi ta dng thm thuc h tr: A. Trc kh rch da B. Th bc tch C. Th ct, khu ni D. Th khu da

28. Thi gian kch thch huyt trc khi rch da l bao nhiu: A. 10 pht B. 20 pht C. 30 pht D. 40 pht

29. Khi chm t phu thut na ngi trn ngi thng dng cp huyt no sau y: A. Hp cc, Ni quan B. Hp cc, Thn mn C. Hp cc, Ngoi quan D. Hp cc, Tam dng lc

30. Khi chm na ngi di ngi ta thng dng huyt no sau y: A. Tam m giao, Tc tam l B. Tam m giao, Trung p n: 1S 21D 2D 22A 3S 23A 4D 24D 5D 25D 6S 26A 7S 27C 8S 28C 9S 29A 10D 30A C. Tam m giao, Huyt hi D. Tam m giao, Phong long

11. Tha cp, 12. i nghing, 13. phong, 14. Khuyt bn, 15. Tc tam l, 16. Khc ct, 17. Kin tnh, 18. Thin lch 19. Sut cuc m, 20. Thuc m, thuc t

420

Bi 28 Thu Chm Mc tiu: 1. M t c k thut thu chm ch nh v chng ch nh cng nh cch s l tai bin trong kh thu chm. 2. p dng k thut thu chm trong mt s chng bnh. 3. Tn trng ngi bnh trong qu trnh iu tr.

I. nh ngha: Thu chm l dng thuc ( thuc tim bp, tim di da) tim vo huyt thuc h thng kinh lc ca c th nhm pht huy tc dng phng v iu tr bnh. II. Qu trnh pht trin ca thu chm: Kt hp ng Y, da vo nguyn l ca chm cu hc, l lun v hot ng thn kinh ca Pp-Lp v tc dng ca dc vt. Da vo phng php chun on ca ng Y ly huyt theo ng kinh phi hp vi tc dng ca thuc tim v phong b liu php thu chm c th lm tng ln liu php kch thch, cng kch thch v thi gian kch thch trong khi cha bnh. Do trong nhiu trng hp, phng php iu tr ny c hiu qu cao hn chm cu thng. Nm 1954, bc s Vn Vn K, bnh vin Ngc Thnh H Bc (Trung Quc) mnh dn kt hp tc dng ca chm cu vi sinh t B1, nghin cu thu chm cha c nhiu bnh m ng Y cng nh Ty Y t xa cho l kh cha: Nh vim khp mn tnh, x gan, di chng bi lit, nhiu chng bnh tinh thn ...... Cng nm 1954, cc bc s L Loan Khu. L Bi Thnh, c Tun (Thng Hi) bt u thc hin cha bnh bng phng php thu chm nhiu bnh vin bnh x. Bt u t nm 1955 thu chm pht trin mnh m v rng ri trong nhiu bnh vin bnh x Trung Quc.

421

Qua mt thi gian di nghin cu v ng dng thu chm trn lm sng, Bnh vin nhn dn s 6 Thng Hi nhn nh: Cha suy nhc thn kinh hiu qu t 88% n 90% m thi gian iu tr rt ngn. Cc bnh vin Thanh o, Thin Tn, V Hn, bnh vin ch thp Thng Hi,... u bo co tng kt nu r tc dng tch cc ca thu chm trong qu trnh iu tr cao huyt p, thin u thng, hen xuyn, au thn kinh sinh ba, chn tay t, au bi thn kinh, vim... Bnh vin Hoa ng thu chm Nvcain vo cc huyt Mch mn, Quan nguyn,Trung cc, Tam m giao, cha c nhiu trng hp lit dng. Bc s L Vn Vnh bnh vin ch thp dng Procain (nng 370) thu chm vo cc huyt Phong mn, Quyt m du cha dc nhiu bnh nhn cao huyt p rt c kt qu: Huyt p gim triu chng gim dn. nc ta, mt s bnh vin, bnh x p dng thu chm trong qu trnh iu tr t kt qu kh quan. Trc kia ngoi phng php thng dng Philatop tim huyt phi (tc l thu chm huyt ph du), hin nay dng sinh t Vitamin B1, B6, B12, Philatop, Novocain, tim vo vng thi dng (tc l thu chm huyt Thi Dng), cha nhc u, au u, tim vo vng thn (tc l thu chm huyt Thn Du), cha au ngang lng di mng tinh... Theo nhn xt ca chng ti, c th ng dng thu chm rng ri trong cc khoa, cha c nhiu chng bnh vi thi gian iu tr ngn m li r tin. Chng ta hy cng nhau i su nghin cu v mnh dn ng dng thu chm trong cng tc cha bnh. Chc chn thu chm s gip chng ta gii quyt c 1 s bnh tt m hin gi ang gp kh khn trong qu trnh iu tr. III. Nguyn l ca thu chm: 1. Theo hc thuyt kinh lc

422

Theo Hi lun sch Linh khu ni: 12 kinh mch bn trong ph thuc 12 tng ph, bn ngoi ni vi cc khp chn tay. Nh h kinh lc m cc b phn trong c th cu thnh mt t chc hon chnh thng nht. Sch thi t ca Dng Thng Thiu i nh Tng ni 12 kinh mch i vo tng ph l ni kinh, i tay chn v da l ngoi kinh. V d ng kinh ph bt u t Trung tiu (vng thng v) i xung lin lc vi i trng ( i trng v Ph c quan h biu l) vng ln qua ming trn d dy, tr v tng Ph qua c hng, ri i qua pha trong cnh tay ra u ngn tay ci. ng kinh i trng i t u ngn tay tr, qua pha ngoi cnh tay ln mm vai v Khuyt bn (h trn n), qua tng ph, xung ph i trng, mt nhm na t khuyt bn ln m v li rng di ra n bn cnh mi. V vy chm hay cu cc huyt ngoi cnh tay thuc kinh Ph c th cha bnh ph i trng. V cng c quan h ng kinh nn chm hay cu mt huyt bn tay thuc kinh i trng (huyt Hp cc chng hn) m cha c au rng hoc chy mu cam. Gia tng ny vi tng khch c quan h mt thit vi nhau, gia tng vi ph, gia ng kinh ny vi ng kinh khc c quan h khng th tch ri c. Khi ni tng c bnh s c phn ng biu hin ra bn ngoi thn th. Khi chng ta kch thch nhng b v nht nh ngoi da cng c phn ng ti ni tng. C th con ngi c s lin quan cht ch gia cc c quan v cc t chc t trn xung di, t di ln trn, t trong ra ngoi t ngoi vo trong, l do tc dng ca h kinh lc. Hc thuyt kinh lc ch o tt c cc khoa trong ng Y. Ngy nay phng php cha bnh bng thu chm cng hnh thnh trn c s nhng kinh nghim phong ph ca hc thuyt kinh lc. Mun thu c kt qu tt trong cng tc cha bnh bng thu chm cn i su tm hiu l lun ng y ni chung v hc thuyt kinh lc ni ring. 2. Theo Pp-lp V no l c quan ca phn x c iu kin. Mi bin ho vt l l do bin ho c nng ca thn kinh cao cp gy ra. B-cp cng dng phng php thc nghim chng minh rng V no qun l mi hot ng ca ni 423

tng... Bnh tt pht sinh v lun nh th no cng c quan h vi s mt iu ho v c nng iu tit ca thn kinh cao cp. Da vo l lun v qu trnh hng phn v c ch ca v no. Vay-kin-xki qua thc nghim kt thnh nguyn l. Vn c ch l cha kho gii kho, gii quyt vn thng bng v iu tit ca thn kinh trung ng . Do trn lm sng rt coi trng vic tng cng c ch c tnh cht bo v, nng cao hng phn ca v no c ch qu trnh bnh l ca thn kinh cha khi bnh tt. Khi thu chm vo mt b v (huyt v) no trn c th, vi k thut chm ng cp ca h thn kinh, iu chnh tt c cc hot ng ca c quan ni tng, do cha khi bnh. Ngoi ra trn mt da c nhng im (kinh huyt) v cng nh b l nhng im hot ng do c nng ca cc c quan ni tng, phn nh ln mt da tng t vi cc im hot ng in v trn mt da. Thu chm tc l dng mt loi tc ng vt l v ho hc kch thch cch thch ng vo cc im hot ng n huyt v (tc l cc kinh huyt cha bnh). 3. Cn c theo dc l hc Bt c mt loi thuc tim no thch hp tim di da hoc tim bp (tr nhng loi thuc tim c kch thch mnh qa), th d tim bt c b v no di da hoc bp tht cng c tc dng dc l nh nhau. Do ta c th chn kinh huyt thch ng tim thuc vo. Ngoi tc dng dn truyn ca huyt dch, thuc c tim vo kinh huyt c th qua tc dng ca kinh lc gip cho c th c th hp th c thuc nhanh, tc ng mnh ti b v c bnh bin m ch cn liu lng nh (c bit l cc loi thuc gy hng phn hoc gy c ch cc trung khu thn kinh). Trong khi thy chm ni ring v tc dng dc l, ta c rt nhiu u im. - Cng mt th thuc nu tim vo huyt v thch ng trn cng mt bnh nhn, tc dng dc l mnh hn khi khng tim vo huyt v. - Cng mt th thuc nu tim vo huyt v thch ng trn cng 1 bnh nhn ch cn liu lng t cng c tc dng dc l mnh nh dng liu lng 424

nhiu m khng tim vo huyt v (im ny c th tham kho gim bt liu lng cc loi thuc c m bo an ton cho bnh nhn). - Phi hp thuc vi chm c u im l cng mt lc c th gii quyt c nhiu chng bnh khc nhau. Nh au bng kch lit c th gy huyt p h khi dng Adrenalin thu chm huyt Thin khu hoc huyt Trung qun th: Tc dng ca chm c th cha khi au bng cn bn thn ca Adrenalin c th phng nga c huyt p h. T cc kt lun khoa hc ni trn, cc nh nghin cu hc thuyt Pp-Lp, trn lm sng rt coi trng phng php tr liu ton din tng cng c ch bo v, nng cao hng phn ca v i no, c ch qu trnh bnh l thn kinh cha mi bnh tt. Da vo cc l lun ch o ca ng Y v Ty Y, cc nh tr liu hc kt hp nguyn l ca chm cu hc vi nguyn l ca Pp-Lp tin hnh ngin cu phng php tr liu bng cch tim vo huyt pht huy tc dng iu tit c th ca h kinh lc v v i no. IV. Chun on v ly huyt: Trc ht ta cn chun on xem bnh do nguyn nhn no gy ra, gc bnh tng ph no kinh lc no. Nu c iu kin, cn b Ty Y kt hp cht ch vi cn b ng Y hi chun v tin hnh kim tra th trng mt cch c h thng ng thi cn hi k v bnh s. bo m kt qu tr liu, nht l nhng bnh kh, v nguyn tc tr liu cng cn phi ch cc vn ca bt cng (m dng, biu l, h thc hm nhit), bt php (hm, h, th, ho, n, thanh, tiu, b) tiu bn hon cp (bnh cp tr tiu, bnh hon tr bn hoc l tiu bn cng tr), chinh tr phn tr, cha theo s thng nht hay khng thng nht ca hin tng v tnh cht bnh. Cc b v ca phng php tim huyt tr bnh ni chung cng ging nh cc huyt dng trong chm cu nhng theo kinh nghim, th ch yu nn dng cc huyt tay chn, lng bng. Mi ln khng nn tim qu 6 huyt, trung bnh thng dng 3 n 4 huyt. V phi huyt, cng nn theo phng php ca chm cu c th nh sau: 1. Phng php ly huyt gn 425

Ly huyt ngay ni c bnh hay gn ni c bnh. 2. Phng php ly huyt xa i vi thc chng bnh trn ly huyt di. Nh chng vim hch nhn cp tnh, ly huyt Hp cc ( bn tay) nhc u do xung huyt ly L oi ( chn)... i vi h chng, bnh di ly huyt trn, nh chng li dom ly huyt Bch hi ( u), tay chn bi lit ly cc huyt lng, ngang lng,. Hoc l xem bnh gc tng ph no, bnh no th ly huyt kinh c bnh hay kinh thuc tng ph c bnh, gi l tun kinh th huyt. 3. Phng php ly huyt c hiu Tc l ly nhng huyt c tc dng c bit i vi mt s bnh nht nh. V d huyt Ni quan, cha bnh st rt, huyt U trung cha bnh au lng... V. Dng c v Dc vt: 1. Dng c: Tu theo huyt su nng dng cc loi bm tim 2 ml, 5 ml, 10 ml 20 ml cc loi kim tim t 2 n 5 cm ng knh 0,5mm. 2. Dc vt: Dc vt ni chung l cc loi thuc tim di da, (trong trng hp cn thit c th dng thuc tim bp tht nhng nn phi hp vi Novocain cho au): Cc loi thuc thng dng l: Nc mui ng trng Philatop, Vitamin B, Vitamin C, Novocain Trychnin, long no nc Penicilin... Lng thuc dng nhiu hay t tu thuc vo nh lng vo dc vt, cng c nhiu t khc nhau tu theo b v ca huyt. V d tim huyt mng lng thuc nn dng nhiu tim huyt u lng thuc nn dng t. Vic chn la dng loi thuc no do tnh cht bnh quyt nh nh cha cm nn dng long no nc, t ph nn dng Vitamin B1, cha vim dng Penicilin phi hp vi Novocain... ch yu cn ch : Chn nhng thuc c tc dng dc l nhanh chng, liu lng t (cc thuc h nhit). Chn nhng thuc thch hp vi tim di da, tim bp.

426

Chn nhng thuc t kch thch, trnh tn thng bp tht v thn kinh, thuc thng dng nh Coramin long no nc, Adrenalin, CafeinAtropin, Vitamin B1, Vitamin C, Strychnin, Novocain, Philatop, Vitamin B12, Penicilin. VI. K thut thu chm: 1. Cch chm Lm thu chm cng ging nh tim thng, khi cn ch trnh tn thng ti gn v thn kinh. Khi chm kim ri, cn gi cho u kim phng hng nht nh, khng c ngoy chc v c th lm tn thng huyt qun v thn kinh. 2. n thuc v huyt Ni chung cc huyt thng ch t tht nhiu gn, nhiu dy thn kinh, huyt qun cho nn khi bm thuc vo huyt cn ch : a. Phng php thu chm nh v V d thu chm vo huyt Hp Cc. Thng tim t 0,5 n 1 ml thuc khi mi kim n ng huyt th c nh mi kim, ri bm ht c lng thuc nh. Nhng lng thuc cn t thng l 0,5 ml v lng nhiu qu (nht l cc th thuc c tnh kch thch mnh), c th gy au sng cc b. b. Phng php thu chm t nng n su hoc t su n nng V d: Thu chm huyt Tha sn. Khi tm ng huyt v,(su chng 2,3 cm) th bt u bm thuc bm chng 0,1-0,2 ml thuc th rt kim ln 0,1- 0,2 cm, ri li bm, c lm th bm cho n lc ht thuc th kim cng va ra khi da. Ngc li cng c th bm dn dn t nng n su cho n ng v tr phi chm th bm ht thuc. Nh vy trnh c hin tng ng thuc mt ch tng ln vo cc th tht nh gy au n cho bnh nhn. c. Phng php thu chm kt hp tim bp v tim di da Tm ng huyt v tim mt phn thuc vo bp tht, sau t t ko kim ln phn nng v tim nt thuc vo di da.

427

u im: Khi dng thuc c kch thch mnh, s gim nh kch thch i vi bp tht v thn kinh. i vi mt s bnh cp, s thuc bm vo bp tht c th c hp th trc c tc dng ngay, cn li s thuc di da s d tr li v thm dn. d. Nhng vn cn ch : Khng c ngoy kim lung tung huyt v. Ch khng c lm tn thng thn kinh v c th lm bnh nhn au n, hoc nh hng n s vn ng ca bp tht. Chu : - Khng c dng thuc c tnh kch thch mnh thu chm (nh quinin chng hn). - Trc v sau khi thu chm phi kh trng cn thn trnh nhim trng. VII. Trnh t tin hnh thu chm: 1. Ly thuc vo ng tim Mi ln thu chm c th tu trng hp m ly thuc tim ln lt vo 3-4 huyt trong s nhng huyt v chn dng. Ch : Tri rt nn tng nhit ca thuc ln bng cch ngm ng thuc vo nc m 400c. trc khi ly thuc vo ng tim. 2. St trng cc b huyt v Trc khi thu chm dng bng cn 900, st trng sch s huyt v trc khi thu chm. 3. K thut chm Khi chc kim vo huyt v. Khi kim xuyn qua da n di da khng c thay i phng hng ca kim na, vi 1 tc ht sc chm t t n kim vo su hn (khng ng ngoy mi kim hoc v kim nh chm thng). Khi kim tim vo n v tr gy bnh nhn cm gic t t thi khng n su kim na v bt du bm thuc.

428

Bnh nhn c cm gic hi cang v tng tc cc b ch thu chm. Lng thuc tim vo mi huyt v l 0.5 ml n 2 ml. Khi thu chm cc huyt u hoc ngc, lng thuc cn gim so vi cc b phn khc. 4. St trng cc b huyt v sau khi thu chm. Khi rt kim ra dng bng cn 900 lau nh nhng trn huyt v, khng c ray hay n mnh. 5. Thi gian thu chm Cch 1-2 ngy thu chm 1 ln, mi t thu chm t 5 n 10 ln. Ch : - Trc khi cha bnh bng thu chm cn ni r vi bnh nhn v phng php lm bnh nhn,an tm khng lo s. Cn bo bnh nhn khng c dng cc loi thuc an thn trong khi thu chm, khi nh hng n kt qu tr liu. - Tin hnh thu chm, trc khi bm thuc phi ht xem c mu khng ?, nu thy c mu phi nh nhng nng u kim hng sang pha khc hoc rt kim ln mt cht. VIII. ng dng lm sng Phm vi iu tr ca thu chm rt rng ri: C th cha tng chng trng (nht l nhng chng trng cp tnh), c th cha nguyn nhn bnh v c th cha nhng bnh mn tnh(nhng thuc thng dng cha cc bnh mn tnh l vitamin B1 trn vi Novocain). 1. Chong v hn m - Ly huyt: Hp cc, Nhn trung, Lao cung, Dng tuyn, nhng huyt trn y l nhng b v rt nhy cm, thn kinh dn truyn rt nhanh, c tc dng lm cho bnh nhn tnh dy rt mau. Nht l huyt Nhn trung c tc dng hng phn trung khu rt tt, Huyt Hp cc c tc dng tr tim rt mnh. - Thuc thng dng: Adrenalin, Coramin, long no nc, Vitamin B1, c th da vo s cn thit trn lm sng m dng 1-2 loi.

429

- Cch thu chm: C th tim di da tim bp vo nhng huyt nhy cm nht nh, Nhn trung, Lao cung, Dung tuyn. Ngoi ra cn tm nguyn nhn gy chong v hn m. V d: Nguyn nhn do xut huyt bn trong, do au kch lit th ngoi thu chm cn phi lm theo nguyn tc cp cu thng l. 2. Kh th, tc th Ly huyt, dng thuc, k thut chm nh phn trn ch dn. y c bit gii thiu huyt c tc dng hng phn h hp. 3. Bnh tim Huyt Hp cc c tc dng tr tim. C th dng thuc tr tim, thu chm huyt Hp cc. 4. au kch lit a. au da dy, au bng: Ly huyt Thng qun, Trung qun. b. au rut: ly huyt Thin xu, Kh hi. c. au d con: ly huyt Quan nguyn, Trung cc. d. au u: Ly huyt Hp cc, u duy, Thi dng, Bch hi. e. au rng: Ly huyt Hp cc, Gip xa. Dng thuc: Atropin, Mocphin, Novocain, Vitamin B1. Cch chm: C th thu chm di da hoc thu chm bp tht (Dng phng php tim dn dn t nng n su hoc t su n nng). 5. Nn ma i ngoi Ly huyt: Hp cc, Khc tr, Ni nh, i chu. Dng thuc: Atropin, Mocphin Vitamin B1, Novocain. Cch chm: Dng phng php tim t su n nng. 6. St cao, M sng Dng huyt: Hp cc, Khc tr, Ni nh, i chu. Dng thuc: Khng sinh, Vitamin C, Novocain,Vitamin B1. Cch Chm: Dng phng php tim t su n nng. 7. Co git, ng kinh 430

Dng huyt: Khc tr, Hp cc, Thin xu, Tc tam l. Dng thuc: Vitamin B1, Novocain, Atropin, Mocphin. Cch chm: Phng php di da, bt tht. 8. Cc chng bnh khc Da theo nguyn l ca chm cu hc ly huyt, chn dng thuc thch hp vi chng bnh thu chm. Chng ti thng dng Vitamin B1, Novocain, Nc ct, Strychnin, Philatop....

Cu hi lng gi Thu chm I. nh du vo cu ng, sai t cu 1- 10 Tr li Cu 1 2 Ni dung cu hi Tt c cc thuc tim u thu chm c? Tt cc cc thuc u phi th test trc thu chm? 3 Lng thuc thu chm a vo ph thuc vo dung tch ca huyt? 4 5 6 7 Thu chm phi bm thuc vo nhanh vo huyt? Thu chm vng c mng, nghing kim? Vng da b l lot khng thu chm? Khi bnh nhn b sc thuc th dng Adrenalin tim ven? 8 9 10 Thu chm c tc dng nh tim bp? Khng c thay i huyt trong khi thu chm? Thu chm c th gy tai bin p xe? ng Sai

II. in t vo ch trng t cu 11 - 20 11.Thu chm theo k thut hai nhanh mt........... 12. Thu chm l dng thuc tim bp, di da tim vo.......... 431

13. Th chm ca thu chm l th.............. 17. Khi thu chm c th tip thu c......... loi tc dng ca thuc knh thch vo huyt v tc dng ca thuc tim 18. Tim thuc vo huyt phi tim nhiu mi hn tim ......... 19. Khi thu chm cn phi chun b........... 20. Khi bnh nhn b sc ngi ta thng dng Adrenalin 0,1 mg tim bp sau trng xilanh bng 10 ml nc mi sinh l tim.........tnh mch. III. Dng cu tr li ng nht bng cch khoanh trn cc ch ng A hoc B hoc C hoc D cho cc cu t 21- 30: 21. Ngi ta thng dng xilanh loi no thu chm: A. 1 ml B. 2ml C. 5 ml D. 10 ml

22. Thuc u tin thu chm c dng l loi thuc no di y: A. Philatop B. Khng sinh 23. Phng php thu chm nh v l: A. a kim n di da l bm ht thuc B. a kim n ngoi bao c l bm ht thuc C. a kim trong bao c l bm ht thuc D. a kim n huyt l bm ht thuc 24. Phng php thu chm t nng n su: A. a kim n ti da l bm ht thuc B. a kim n ngoi bao c l bm ht thuc C. a kim trong bao c l bm ht thuc D. a kim n huyt l bm ht thuc 25. Phng php thu chm t su n nng: A. a kim n ti da l bm ht thuc B. a kim n ngoi bao c l bm ht thuc C. a kim trong bao c l bm ht thuc 432 C. Novocain D. Vitamin

D. a kim n huyt l bm ht thuc 26. Liu trnh thu chm l: A. Ngy 2 ln B. Ngy 1 ln C. 2 ngy 1 ln D. Tun 1 ln

27. Huyt no di y thng c dng thu chm iu tr au u do thiu nng tun hon no: A. Hp cc B. Bch hi C. Thng tinh D. Phong tr

28. Huyt no di y c dng thu chm iu tr au u do can ho vng: A. Hp cc B. Bch hi C. Thng tinh D. Tam m giao

29. Huyt no di y c dng thu chm iu tr lit mt: A. Hp cc B. Khc tr C. Ngoi quan D. Tam m giao

30. Khi thu chm ngi ta thng lu n tai bin g nng n nht: A. Chy mu ti ch chm B. Sc phn v do thuc p n: 1S 21 C 2S 22 A 3D 23 D 4S 24 D 5D 25 A 6D 26 B 7S 27 D 8S 28 B 9S 29 B 10 S 30 B C. Chm vo tng ph D. Chm vo dy thn kinh

11. Chm; 12. Huyt; 13. Bm thuc; 14. Nhit; 15. Th thut; 16. 15 Pht; 17. Hai; 18. Bp; 19. Chng trong; 20. Chm

433

Chng III: BNH HC Bi 29 BNH CP CU

HN M 1. i cng: Hn m l trng thi m ngi bnh mt hn lin h vi ngoi gii, gi l khng tnh, nhng s sng, dinh dng vn tn ti. Ngha l ngi bnh mt vn ng t ch, mt tr tu, mt cm gic nhng vn th, tim vn p (c th nhanh, chm), cc b phn bi tit vn hot ng (c th a, i). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Nguyn nhn ca hn m rt phc tp. Thng thy c phong trng tng ph, nhit nhp tm bo, n t b hm trong, m m tm khiu hc do bnh nng giai on cui, thn mun tuyt, hoc do chn thng vo u no gy nn. 3. Bin chng: Thng c hai th: a. Th nh: Ging nh "chng b" ca trng phong: hn m nng (gi khng tr li, nhng cu ngi bnh cn bit au, a tay ln ch b cu; nc vo mm bnh nhn cn nut c, ng t cn phn ng vi snh sng), ming mm, tay nm, th nh thng. b. Th nng: Ging nh "chng thot" ca trng phong; Hn m su (cu ngi bnh khng phn ng, nc vo ming khng nut c, ng t khng c phn ng vi nh sng), ming h, mt m, tay dui, th kh kh. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Th nh: - Php: Khai khiu, tnh thn, tit nhit lm chnh. - Huyt: Nhn trung (GV26), Thp tuyn (Chm ra mu), Hp cc (LI4), Thi xung (Liv 3), c th thm Ni quan (P6), Phong long (S40). 434

b. Th nng: - Php: Hi dng c thot - Huyt: Thn khuyt (VC8), Kh hi (VC6), Quan Nguyn (VC4), T liu (GB25), Thi Uyn (L9). ngha ca huyt: Nhn trung (GV26), Thp tuyn c tc dng khai khiu, tnh thn, tit nhit, Hp cc (LI4), Thi xung (Liv3) c tc dng tit nhit, Thm Ni quan (P6), Phong long (S40) thanh ho tr m. Cu Thn khuyt (VC8) hi dng cu nghch. Cu Kh hi (VC6), Quan nguyn (VC4) b kh gi chn dng. Thi Uyn (L9) chm bnh b bnh t va khai khiu, va thng kinh mch. 4.2. in chm loa tai : iu tr phi hp vi cc phng php khc, chm cc vng: tim, thn mn, no, giao cm, lu kim 30 pht. 4.3. Thu chm : Dng Becozym 2 ml + Nocain 3% tim cc huyt Phong tr, Thi dng, Tc tam l. Theo di nhng ch s sinh tn, tnh trng tinh thn ca ngi bnh nu nng ln th cn chuyn n trung tm hi sc cp cu hoc khoa thn kinh.

NGT 1. i cng: Ngt l cht trong mt chc lt. Lc ny ngi bnh khng th hoc th rt nh, tim khng p hoc p rt yu. Sau mt thi gian ngn cc hot ng trn tr li bnh thng v ngi bnh tnh li. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Thng thy nhng ngi c th yu, lao lc qu , tnh cm thay i t ngt. Lc tm khiu b m, hoc kinh kh nht thi b ri lon, lm cho kh huyt khng ln u c, dng kh khng ra chn tay c gy nn.

435

3. Bin chng: t nhin ng ra bt tnh, mt bch, chn tay lnh, c nho, ng t co huyt p thng h, mch vi t, mt lc sau li tnh li. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : - Php: Khai khiu, tinh thn l chnh, sau iu ho kinh kh, an thn. - Huyt: Nhn trung (GV26), Thp tuyn. Cch chm: Chm cc huyt ny u v mnh. Chm tng huyt n khi tnh, ri chm Tc tam l (S36), Ni quan (P6). ngha ca huyt: Nhn trung (GV26), Thp tuyn khai khiu tnh thn, Ni quan (P6), Tc tam l (S36) an thn, iu ho kinh kh. 4.2. in chm loa tai: Vng: Tim, Thn mn, Tuyn thng thn kch khch mnh ri rt kim ngay. Ch : ngi bnh u thp, p m, trnh gi la. 4.3. Thu chm: Vitamin nhm B gm B1, B12, B6 - Vitamin B1 100 mg. - Vitamin B6 250g. - Vitamin B12 1000 g. - Novocain 3% x 2ml

Trn nhng thuc trn vi nhau thu chm vo huyt Tc tam l, Phong tr.

CHONG 1. i cng: Chong l mt tnh trng bnh l cp din, do lu lng mu gim xung nhanh chng, biu hin trn lm sng l huyt p tt nhanh. Trong cc chng quyt, vong m, vong dng ca y hc c truyn c nhng biu hin ca chong. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Vong m thng do ra m hi, nn, hoc a qu nhiu ln, tm dch b hao tn nng, hoc nn, a, mt nhiu mu, lm m dch b kit gy nn. Do

436

m dng kh huyt c quan h mt thit vi nhau, m b kit th dng cng theo m suy hao, huyt thot, tinh suy th kh cng b suy hao, v vy a n vong dng. Cng c trng hp nguyn dng vn h, hn t xm nhp, chnh khi nh, khng bit ch ng c t m a n hn quyt v vong dng. 3. Bin chng: C th chia lm 3 th. - Vong dng l chnh: Sc mt xanh nht, ra m hi, chn tay lnh. Mch t v lc km theo th yu, li bu, mi tm (huyt p ti a 80mmHg). - Vong m l chnh: C thm cc chng kht, bt rt, li bch, mch vi m sc hoc khu (thng thy ngi mt mu nhiu) - m dng u thot: T tnh chuyn sang hn m, th rt yu, mch bt khng c. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: - Php: Trong cp cu chong, trc tin cn dng php iu kh hi dng lm chnh. - Huyt: Nhn trung (GV26), T Liu, Tc tam l (S36), ch yu iu kh. Tip cu Bch Hi (GV20), Kh hi (VC6), Quan nguyn (VC4) b. 4.2. in chm loa tai : iu tr phi hp vi cc phng php khc, chm cc vng: Tuyn thng thn, Thn mn, giao cm. Ch : y l trng hp cp cu, chm cu gp phn gii quyt bc u. Tip cn phi s dng kp thi cc phng php chm cu khc gii quyt tn gc mi m bo c tnh mnh ca ngi bnh. 4.3. Thu chm: Dng Becozym 2 ml + Novocain 3% x 2ml tim cc huyt Phong tr Thi dng, Tc tam l. 437

*. Trong nhng trng hp nng th s l nh mt sc phn v : - Adrenarin 0,1 mg tim bp sau trng xilanh vi 10ml nc mui sinh l 9 %o tim chm tnh mch trong vng 5 pht. Tip sau dng Depersolon 30 mg vi 10 ml nc mui sinh l 9%o tim chm tnh mch trong vng 5 pht theo ri st mch huyt p nu tnh trng bnh nhn su i cn phi chuyn n trung tm hi sc cp cu.

SAY NNG 1. i cng L mt bnh thng thy vo ma nng, lm vic ch nng do gng sc v th lc qu lu. Nh lm vic trong iu kin c nhit bn ngoi qu nng, qun o trang b khng thch hp cho vic thot nhit (say nng), hoc do tc ng trc tip ca nh sng mt tri qu lu (say nng). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Trn c s chnh kh suy th nhit hoc th thp ut li v nung t lm hao tn m dch. Nng th thanh khiu b ch ph. Kinh kh b tc, gy nn hn m, quyt nghch. Nu tn dch b hao tn qu thng sinh chng h thot. 3. Bin chng: Thng c hai th: a. Th nh: au u, chng mt, tc ngc, lm ging, bun nn, kht st cao, da nng, khng c m hi, ton thn mt mi, bn chn, vt v. b. Th nng: Ngoi cc triu chng trn cn thm sc mt nht, v m hi, chn lnh, bn chn, vt v, ngn hi, m sng, hn m, mch hng hot sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Th nh: - Php: Thanh th tit nhit lm chnh, thm iu ho v kh. - Huyt: i chu (GV14), Khc tr (LI11), Hp cc (LI4), Tc tam l (S36), Phc lu (R7). Ni quan (P6). 438

Trc tin chm i chu (GV14) kch thch va, sau chm cc huyt trn tay v chn, lu chm 15-20 pht. b. Chng nng: - Php cha: Thanh th tit nhit lm chnh, thm khai khiu c thot trch, U trung (B40) (u chm nn mu), Bch hi (GV20). Chng mt, bun nn: thm Tc tam k (S36), Ni quan (P6). C co git: Thm Dng lng tuyn (G34). Ra m hi nhiu, khng bt c mch: thm Kh hi (CV6), thn khuyt (VC8) (u cu) - ngha ca huyt: i chu (GV14) thanh nhit thng ng kh, khc tr (LI11), Hp cc (LI4), Phc lu (R7) ch kht nhun to. Ni quan (P6) thng iu kh huyt lng ngc hp vi Tc Tam l (S36) thm tc dng ho v. Bch hi (GV20), Nhn trung (GV26), 020 Thp uyn c tc dng khai khiu iu tit: Khc trch (P3) , U trung (B40) t nhit trong mu. Kh hi (VC6) , Thn khuyt (VC8) bi b nguyn kh, gi khng cho n thot i. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Tim, Tuyn thng thn, Thn mn, Giao cm, Chm: Chch, nm mu huyt Nh tim. Nu co git thm vng Gan, Mt. 4.3. Thu chm: i vi th nh dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo Khc tr (LI11), i chu (GV14), Thi dng. i vi th nng Becozym 2ml + Novocain 3% thu chm vo huyt Tc tam l, Phong tr.

ST CAO CO GIT 1. i cng: L mt chng do st cao lm ngi bnh hn m v lun lun c nhng chuyn ng co git lm rung ton thn hoc mt b phn c th. C 439

th lin h vi cc chng cp kinh phong tr em ca y hc c truyn. Tr em di 3 tui hay b chng ny. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn ca chng st cao co git ca tr thng l: tr em c th non yu, kh huyt cha thnh, thn kh cha , d cm nhim lc dm, ho nhit thanh, sinh phong. Phong nhit nung tn dch c li thnh m, m nhit lm tc thnh khiu gy kinh phong, hoc do n ung khng iu , nhit m tch li cng gy kinh phong. 3. Bin chng: Bnh lc mi c triu chng st cao, mt , lc lc u, cn rng, chn tay rung git, bn chn, vt v khng yn. Nu bnh tng ln s c cc triu chng hn m, mt trn ngc, hm rng cn cht, co git ton thn tng cn hoc lin tc, th gp, i tin b, mch ph, sc hoc huyn khn ng t co hoc gin, ch tay xanh tm. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: - Php: Tit nhit, tc phong lm chnh thm khai khiu. - Huyt: Nhn trung (GV26), Thp tuyn (Chm ra mu), Hp cc (LI4), Thi xung (Liv3), Dng lng tuyn (G34), i chu (GV14). - ngha ca huyt: Nhn trung (GV26) khai khiu tnh thn, Thp tuyn c tc dng khai khiu, tit nhit, i chu (GV14), Hp cc (LI4) thanh nhit, Thi xung (Liv3), Thm Dng lng truyn (G34) bnh can tc phong, th cn cha co git. 4.2. in chm loa tai: Nu st cao: Chch nn mu nh tim. Nu co git: chm cc vng tim, gan, thn mn, d dy. 4.3. Thu chm: i vi th nh dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo huyt Khc tr, i chu, Thi dng. 440

Bi 30 BNH LY

CM CM 1. i cng: Cm l vim long ng h hp trn do vi rt. Cm l bnh ly vim long cp ng h hp c th bin chng vo phi, c th pht thnh dch. Cm cm thng thy c 4 ma, nhng ng xun thy nhiu hn. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Do sc chng ca c th km, phong hn xm nhp b phu tu l. ng thi lm ph kh khng tuyn thng gy nn cm mo. Nu kh hu tri thng, u kh nhiu nhit c mnh xm nhp ph gy cm. Nu lan truyn s thnh dch. 3. Bin chng: Thng c hai th: 1. Th phong hn: au u, pht st, gai rt, khng c m hi, ho, nght mi, chy nc, ru li mng trng, mch ph. 2. Th phong nhit: au cng u, au hng, ho m vng c, st cao, s lnh, t m hi, au mnh my, kh ming, ru li mng vng, mch ph sc. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Th phong hn - Php: Gii biu. - Huyt: i chu (GV14), Phong tr (G20), Lit khuyt (L7), Ngoi quan (TE5). Nu ho: Thm Ph du (B3). Nu s mi, ngt mi thm Nghinh hng (LI20). b. Th phong nhit - Php: Khu phong thanh nhit - Huyt: Phong tr (G20), i chu (GV14), Khc chu. Nu i tin to: Thm Thin khu (S25), Tc tam l (S36). 441

- ngha ca huyt: i chu (GV14) nng v kh, Phong tr (G20) c tc dng gii biu, phi hp vi Lit khuyt (L7). Ngoi quan (TE5), tuyn thng ph kh v gii biu, Khc tr (LI11), Hp cc (LI4) u c tc dng thanh nhit, Thin khu (S25), III36 Tc tam l (S36) lm thng li i tin. 4.2. in chm loa tai: - Phi, Bng quang (nu c im au hai vng ny chm vo im au. Nu khng c im au chm vo tm mi vng). - Ngoi ra kim tra cc vng hng, kh qun. Mi, Trn, C, Gy. Nu c hai im au hay im thng in cao th chm thm. - d phng c thm chm tay tim sinh t B12 hoc sinh t B1 vo vng lch, d dy mi tun 3 ln, mi ln 1 vng. Phng cm: Trong v dch cm, c th dng chm cu nng cao chnh kh, phng cm: Chm, cu, dn cao hoc day n huyt Tc tam l mi ngy 1-2 ln lin tc 3-5 ngy trong thi gian c dch cm. 4.3. Thu chm: i vi th phong hn th dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo Khc tr, i chu, Thi dng. i vi th phong nhit dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo huyt Tc tam l, Phong tr.

QUAI B 1. i cng: Quai b l mt bnh ly cp tnh do virut, c st sng tuyn mang tai... sng tinh hon v cc biu hin thn kinh. Tr em t 5 n 15 tui thng b bnh ny v thnh thong ngi ln cng b. Bnh thng pht vo hai mua ng xun, ni ng c. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Do cm nhim, phi kh n c, hoc do phong nhit xm phm hai kinh thiu dng. Dng minh cng thm m ho trong. Tt c tch li 442

 tuyn nc bt. Nu nhit c t Thiu dng truyn sang quyt tm th c th sinh ra chng kinh quyt v vim tinh hon. 3. Bin chng: - Th nh: Sng au mt bn hoc hai bn tuyn mang tai, n tay vo m ming hoc nhai u gy au. Khng st hoc st nh, n ung hi vng, tinh thn bnh thng ru li trng mng, mch ph. - Th nng: M sng to, cng, n au, nut kh khn, st c gai rt, au u, kht, ming kh, nc tiu vng, li , ru vng, mch hot, sc Nng c th c cc triu chng cng gy, hn m, co git (nu c bin chng vim mng no, vim no v tu) 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Th nh - Php: Thanh nhit, gii c. - Huyt: phong (TE17), Gip xa (S6), Chi cu (TE6), Hp cc (LI4) (chm t). b. Th nng: - Php: Thanh nhit, gii c, tiu sng. - Huyt: Vn dng cc huyt trn. Nu vim tinh hon thm Hnh gian (LIV2), Trung (LIV6), Tam m giao (SP6 ) . - ngha ca huyt: phong (TE17), Gip xa (S6) c tc dng s thng kh huyt ti ch, Ch cu (TE6), Hp cc (LI4) tiu sng v thanh nhit cc kinh thiu dng v Dng minh, Hnh gian LIV2), Trung (LIV6) s tit kh ca Quyt m, Tam m giao (SP6 ) thanh huyt nhit. i vi c hai th c th dng: t bc n huyt Gic tn. Bc n (ng tm tho) nhng vo du lc t ln i vo huyt Gic tn nghe thy ku tch v la tt. Thng lm 1-2 lm l t kt qu 4.2. in chm loa tai:

443

Cc vng M (ch im au nu c), hoac vng i trng Tam tiu, M (ch im au nu c). Khi c bin chng vim tinh hon chm thm vng Gan, Tinh hon. 4.3. Thu chm: i th nh dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo Khc tr, i chu. i th nng dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo Khc tr, i chu. V dng thm khng sinh chng vim tim vo cc huyt Trung , m lng tuyn phng vim tinh hon.

ST RT 1. i cng: St rt l bnh do mui Anophen truyn k sinh trng st rt gy nn. c im cn st l: rt trc ri st, sau ra m hi v ht cn. Nu thng xuyn vng lam sn chng kh th bnh pht khng k ma. Nu vng khc bnh thng pht v ma h, thu, lc mui hot ng. Y hc c truyn gi l "ngc tt". 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn bnh thng l phong t, th t, dch l. Bnh t xm nhp vo phn bn biu bn l, t chnh giao tranh vi nhau m pht bnh, bnh khng cha khi, lu ngy kh huyt u b tn thng, t kh kt li thnh bng. 3. Bin chng: Phn ra cc bnh sau: Chnh ngc (st rt in hnh): rt, st, ra m hi - n ngc: St trc ri rt sau, st nng, rt nh. - an ngc: Ch st khng rt - Tn ngc: Ch rt khng st. - Chng ngc: Chng vng lam sn chng kh, bnh nng. - Lao ngc: H lao ng l ln cn. 444

- Ngc mu: Kt bng di cnh sn. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Th cp: - Ngn cn st rt, - Php: iu ho m dng, khu t, ngn cn st rt. Chm t trc khi ln cn 1-2 gi. - Huyt: o o (GV13) hoc i chu (GV14), Hu kh , Gin s (P5 ). Nu c hn m bt tnh dng Nhn trung (GV26), Hp cc (LI4), Quan xung. b. St ti i ti li: -. Php: iu ho m dng, nhuyn kin tn kt. - Huyt: thi k ny, st rt thng c bng (ngc mu) nn thm hai huyt: chng mn (LIV13), B cn, dng php cu. Cn cc huyt trn vn chm. Gin s (P5 ) l c hiu cha st rt. Nhn trung (GV26) khai khiu, Hp cc (LI4) h nhit, Quan xung thanh nhit kinh thiu dng tam tiu. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Thn mn, Ni tit, Tuyn thng thn (lu im au) hoc trn Mt, Tam tiu ( na trn rnh bnh tai). 4.3. Thu chm: ngn cn st dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo Khc tr, i chu. i nhng cn st ti pht i ti pht li dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml + Vitamin B1 100mg thu chm ca kinh thiu Dng nh: Dng lng tuyn, Nht nguyt, Phong tr.

445

HO G 1. i cng: L mt bnh v ng h hp c ly truyn, tr em thng mc phi bnh thng pht ra v hai ma ng xun. Mi u c vim long ng h hp. sau ho tng cn v c ting rt nh ting g. Y hc c truyn cng gi l ho g. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Do cm nhim phi phong nhit, ph b tn thng, m ri lm tr ngi dng kh (ng h hp), ph kh khng i xung c gy nn bnh. Bnh lu ngy lm tn hi cc ng lc ca ph, c th ho ra mu. 3. Bin chng: Bnh phn lm 3 thi k: Thi k u, gia v cui. a. Thi k u (1-2 tun): Hi s lnh, st khng cao, mi tc, nght chy nc mi, ho. Thin v nhit th mt , mi , m c, ru li vng, mch ph sc. Thin v phong hn th mt trng nht, m t, ru li trng mch ph khng c sc. b. Thi k gia (c th 3-6 tun): Ho tng dn ln, ho tng cn rt chn tay, mt , nc mt nc mi dn da, cong thn mnh, nh c ting gy trong hng nn ra m ri c khi ln thc n ung hoc c m dy mu, mt , kht nc, li , ru mng, mch sc hoc hot. c. Thi k cui (c 2-3 tun): S ln ho v thi gian ho gim dn, m lng t, ho yu, ngi gy i, mi trng nht, n km hoc km theo t ra m hi, a lng li nht, mch h. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php - Thi k u: Gii biu, thanh nhit hoc khu phong, tn hn. - Thi k gia: thanh nhit, ho m, ch ho - Thi k cui: Dng ph, kin t. b. Huyt:

446

- Thi k u v thi k gia: Xch trch (L5), Ng t (L10), Ni quan (P6) , Hp cc (LI4), i chu (GV14). Nu ho ra mu: Thm Khng ti. Nu im xut huyt mt: Thm Tnh minh. - Thi k cui: Nhiu thm Phong long (S40) Gia nh trn ni khng dng chm cu ch nn dng thuc. c. ngha ca huyt: Xch trch (L5), Ng t (L10) thng ph kh thanh nhit ch ho: i chu (GV14) nng sc chng cho c th v thanh nhit: Ni quan (P6) iu ho kh huyt ngc sn. Hp cc (LI4) thuc kinh i trng biu l vi ph nn dng ui t kh v thng ph. 4.2. in chm loa tai: - Thi k u v gia: Cc vng phi, i trng, Hng, Thanh kh qun, Thn mn, Giao cm (ch im au). - Thi k cui: Thm vng lch (kch thch nh). 4.3. Thu chm: thi k u ca bnh dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo Khc tr, Kh x. Thi k ton pht dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, m lng tuyn, i chu.

VIM NO B 1. i cng: L bnh do virt th B c hng thn kinh gy nn tn thng no xm, no trng, mng no, tu. C cc triu chng ri lon thn kinh trung ng v hi chng mng no. Thng li di chng phn nhiu l ri lon thn kinh.

447

 Vit Nam thng c dch vo ma h do mui truyn v vt ch l mt loi chim. Tr con b nhiu nht. V y hc c truyn vim no do virut th B thuc phm vi bnh n. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Bnh ny do tr chnh kh suy, cm phi t kh (dch l) gy nn. Bnh thng tin trin nh sau: Bnh t vo phn v (st, gai rt, au u, au hng, tip truyn rt nhanh vo phn kh, st cao, kht, au u kch lit, nn, gy cng...) ri vo phn dinh, huyt (thm bn chn, hn m, co git, nng c th vong dng...). Bnh din bin nhanh hay chm, nng hay nh, mt phn do sc tn cng mnh yu ca t kh, mt phn do mc thnh suy ca chnh kh. 3. Bin chng: Trong lm sng thng chia lm 3 thi k. Thi k khi pht sau thi gian nung bnh 5-6 ngy, bnh xut hin vi cc chng phn v, kh: st cao, au u, nn ma, cng gy. a. Thi k ton pht: Bnh t vo phn dinh huyt: st cao, m sng hong ht hoc tinh thn chm chp, ngn ng, co git, lit chi. b. Thi k bnh lui: Nu chnh kh phc hi c, bnh t b y lui th vo thi k bnh lui song do dinh huyt b hao kit, cn mch b suy tn thanh khiu cha khai thng c ht, nn c nhng di chng: lit, ri lon v cm gic, tinh thn, tr tu, tnh cm. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: - Thi k khi pht: Gii biu, thanh nhit. - Thi k ton pht: Lng huyt, gii c, tc phong, khai khiu, tnh thn. - Thi k lui bnh: Thm t m. b. Huyt: Tu biu hin ca bnh, c th dng cc huyt:

448

St cao: i chu (GV14), Hp cc (LI4), Phong ph (GV19), Khc tr (LI11), Thi xung (Liv3), Dng lng tuyn (G34), Thn mn (H7). Hn mm: Nhn trung (GV26), Dng tuyn (K1). Nut kh: Thin t (CV22), XIV23 Lin tuyn. Gy lng cng: Bch hi (GV20), mn (GV15), i chu (GV14), Thn tr, Cn sc, Mnh mn (GV4), i tr (B12), U trung (B40), Phong tr (G20), Thn du (B23). Nn ma: Trung qun (CV12), Tc tam l (S36), Ni quan (P6), Thi xung (Liv3). - ngha ca huyt: Xch trch (L5), Ng t (L10) thng ph kh, thanh nhit, ch ho. i chu (GV14) nng sc chng cho c th v thanh nhit: Ni quan (P6) iu ho kh huyt ngc sn. Hp cc (LI4) thuc kinh i trng biu l vi ph nn dng ui t kh v thng ph. 4.2. in chm loa tai: iu tr phi hp vi chm thn th. a. Khi cn st: Cc vng phi, Tm, i trng, Thn mn, No, Giao cm. b. Nu km co git, hn m: Thm vng Gan, Mt, Thn. c. Khi li d chng: No, thn mn (nu c ng ngn, in, ng kinh, cc vng tng ng vi phn b lit vng tay v chn). B ch: i vi cc bnh no, mng no khc (vim no do virut th A vim mng no c m, vim mng no nc trong, lo mng no hi chng no cp) c th vn dng chy cha vim no do virutB cha cc hi chng nhim trng v mng no, no. Chm cu l mt phng php cha khng c hiu v vy trong cha bnh cp cu cn dng thm cc phng php c hiu khc. Cng kt hp dng chm cu cha sm. Kt qu iu tr cng tt, di chng s nh i nhiu. 4.3. Thu chm: 449

 thi k u ca bnh dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo Khc tr, i chu. Thi k ton pht dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml+ Vitamin B1 100mg thu chm vo cc huyt Tc tam l, Tam giao, i chu. Thi k lui bnh dng Becozym 2 ml + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo huyt trn kinh Dng minh gm c Khc tr, Tc tam l c th kt hp vi Cerebrolysin 1-2 ml thu chm vo huyt Phong tr, Thn du.

450

Bi 31 BNH THN KINH AU DY THN KINH HNG

1. i cng: au dy thn kinh hng l mt hi chng au dc theo dy thn kinh hng c th do bn thn dy thn kinh, hoc r ca dy thn kinh b tn thng gy nn. Y hc c truyn c bnh "to in phong" hoc "to ct phong" trong phm vi chng l ging nh au dy thn kinh hng. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Thng l phong hn, phong nhit hoc thp nhit tha lc tu l s h vo kinh thi dng Bng quang (B) hoc kinh thiu dng m (GV): hoc huyt hai kinh trn. Nhng nguyn nhn ny lm cho kh huyt ca hai kinh Bng quang (B), m (GV) b cn tr hoc tc li, gy nn khng thng th au" v nu ko di s nh hng n can, thn. 3. Bin chng: a. au lin tc hoc au tng cn theo cc ng kinh: au tng v chy dc t lng xung chn khi ci lng, ho ht hi, i li nhiu, tnh cht au m, au nh kim chm, au nh b dao ct. Nhng im n au thng l i trng du (B25), Hon Khiu (GV30), Tha ph (B36), U trung (B40), Tha sn (B57), Cn ln (B60), Dng lng tuyn (G34). u, bnh nhn thng c t th chng au. Cm gic c th qu mn, hoc t mt ngoi cng chn, mu bn chn bnh nhn i li kh khn. Cc c dc dy thn kinh co li, nn nhng ng tc cng cc c u gy au, do c vn ng b ng cng b hn ch. b. C th c teo c mng v chi di, phn nh gn gt gim hoc mt phn x gn bnh ch bnh thng. C th c cm gic lnh hoc nng chi au. 451

4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Thng kinh hot lc hai kinh VII bng quang, m (GV). b. Huyt: Hon khiu (GV30), Phong th (GV31), Dng lng tuyn (GV34), Thi xung (Liv3), i trng du (B25), Tha ph (B36), U trung (B40), Tha sn (B57), Cn ln (B60). - Cch chm cu: Mi ln dng 3-5 ln huyt. Khi chm cn t n mi huyt u c cm gic c kh lan xung di. V d: Chm Hon khiu (GV30) c cm gic lan xung U trung (B40), chm U trung (B40) c cm gic lan xung Tha sn (B57).... Nu au nhiu v ma ng hoc v m th nn cu nhiu chm t. Nu au ch cn khu tr mt im thng chm ri gic chm ln kim hoc n chm. - ngha ca huyt: Tc ng vo cc huyt trn thng kinh, gim au hai kinh, thiu dng v thi dng chn. 4.2. in chm loa tai: Ch tm im au v chm vo cc vng thn kinh hng. Ct sng tht lng, ct sng cng. Mng, chi di, tuyn thng thn, thn mn. Ch : Phng php chm cu khng gii quyt cc nguyn nhn: li a m, tu, gai xng ch gim au, tiu vim m thi. 4.3. Thu chm: Th phong hn dng Becozym 2 ml + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt i trng du, Trt bin hoc Hon khiu. Th phong nhit dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt i trng du, Trt bin hoc Hon khiu, hoc Dng lng tuyn. Th phong thp dng Becozym 2 ml + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt i trng du, Trt bin hoc Hon khiu, hoc Dng lng tuyn hoc m lng tuyn. 452

Th do chn thng dng Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo mt ,hai huyt trong cc huyt di y i trng du, Trt bin hoc Hon khiu, hoc Dng lng tuyn hoc m lng tuyn.

AU DY THN KINH GIAN SN 1. i cng: au dy thn kinh gian sn l mt chng c biu hin au mt vi gian sn v c nhng cn au tng. Y hc c truyn quy vo phm vi ca au cnh sn. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Bnh c quan h vi kinh XI, XII can m, ut c, gin di, thu m, m tch, huyt u c th lm kh c b cn tr kinh mch khng thng, tun hon b tr, thnh bnh. 3. Bin chng: au gian sn nh kim chm hoc dao ct, v c tng cn au tng. Khi ho, ht hi cng tng, au xuyn ra lng, c lc au nh tht vng ngc li. S thy cm gic vng au qu mn, v thng tm thy im n au huyt du lng nm gian sn . au c lin quan n tnh cm ut c, mch huyn l do can kh nghch, au mt ch, m nng hn ngy, mch sp l do huyt ngng tr, au nh co tht li, mch khn l do phong hn. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Thng kinh hot lc hai kinh Bng quang (B), m (GV) l chnh b. Huyt: Th, Chi cu (TE6), Dng lng tuyn (GV34), Thi xung (Liv3), Ni quan (P6).

453

- Cch chm cu: Chm A th lng cn ht sc ch su ca kim. Nu ngi bnh gy, cn chm nng, nu bnh nhn c lng dy c th su hn. Mc nng su ly chm vo n c lm chun, khng su qu vo mng phi. V mnh, gy cm gic c kh mnh. Trong thi gian lu kim (15-20 pht) c 3-5 pht li v mt ln. - ngha ca huyt: th thng kinh kh ti ch. Chi cu (TE6), Dng lng tuyn (GV34) thng kinh kh ca Thiu dng, Thi xung (Liv3), Ni quan (P6) thng kinh kh ca Quyt m, hnh kh hot huyt, an thn. 4.2 in chm loa tai: Ch tm im au chm cc vng: Ngc, Gan, Mt, Giao cm, Thn mn. 4.3. Thu chm: Th au do huyt , can ut th dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Gip tch tng ng vng sn b au, th huyt thu chm nghing kim b trn xng sn trnh chm vo bo mch thn kinh xng sn v tng ph. Th au do b chn p th dng Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Gip tch tng ng vi huyt m ca vng au.

AU DY THN KINH SINH BA 1. i cng: au dy thn kinh sinh ba l chng c tng cn au rt vng dy thn kinh sinh ba chi phi, thuc phm vi "thng phong" ca y hc c truyn. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Ch yu l phong t xm phm ba kinh dng hoc do huyt , p kinh dng mt lm kh huyt b tc, hoc do can, v thc nhit, hoc do m ho vng, h ho xng ln u mt gy nn. 3. Bin chng:

454

C tng cn kch thch lm c mt co rt nh kim chm,, da hng ln chy nc mt, nc di. Mi cn ko di t vi giy n 1-2 pht. Mi ngy c th c vi cn. c bit l nu s vo mt s im n au mt nh: Dng bch, T bch, Nghnh hng. a thng. Tha tng c th lm cn au pht ra. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Php: Thng kinh hot lc cc kinh b bnh lm chnh. b. Huyt: th "thng l nhng huyt ghi trn phong (TE17), Hp cc (LI4). - Cch chm cu: Chm huyt th au nht, v mnh, nu au khng gim, chm n huyt th hai... Cch ngy chm mt ln. Nu chm khng kt qu, c th i sang tim di da nc ct 0,1ml/1huyt th. Cch tim nh cch chm. Cch ngy tim mt ln c th chm cc huyt i xng ca cc huyt A th. - ngha ca huyt: Chm cc huyt th lm thng kinh kh cc kinh b t khi lm tr ngi, bt "thng th khng au", phong (TE17), Phong tr (G20), Hp cc (LI4) c tc dng gii biu, khu t. 4.2. in chm loa tai: Ch im au chm cc vng: Trn, Hm trn, hm di, giao cm, thn mn. 4.3. Thu chm: Dng Vitamin C 1g + Vitamin B1 100mg + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Quyn liu, Gip xa, Khc tr.

CHNG HO TRNG (AU CHY) 1. i cng: Ho thng l mt trong nhng bin c giao cm ca thng tn dy thn kinh ngoi bin. Y hc c truyn quy vo phm tr ca "thng phong". 455

2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh Thng l phong nhit xm phm cc ng knh, lm tc cc ng kinh ri ho ho gy nn. 3. Bin chng: C 2 th. a. Th nng: Cm gic but d di, rt bng nh tay chn p vo than hng, phi p nc lnh lin tc, kch thch ca nh sng v ting ng lm au tng. Ngi bnh thng lnh trong bung ti, khng mun tip xc. b. Th nh: Cm gic but rt bng nh hn, khng phi p nc lnh lin tc, khi thi tit nng lnh thay i t ngt phi p khn t, ting ng mnh lm au tng. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Php: Thng kinh hot lc cc kinh b xm phm b. Huyt: Chi trn: Hp cc (LI4), Ni quan (P6), Cch du (B17), Thn mn (H7). Chi di: Cn ln (B60), Dng lng tuyn (G34), Gii Kh (S41), Tam m giao (SP6), Huyt Hi (SP10). - Cch chm: trnh trng thi au tng do kch thch ca chm, mi au chm bn chi lnh, v mnh hoc va, v lin tc 15-30 pht. Nu c my chm in c th cho xung in vi mc ngi bnh chu c. Khi au gim (thng 1-2 ln) c th chm bn bnh. Ngy chm 1-2 ln. - ngha ca huyt: Thn mn (H7), Hp cc (LI4), Ni quan (P6) s thng cc kinh m, dng tay. Cn ln (B60), Dng lng tuyn (G34), Gii kh (S41), Tam m giao (SP6), s thng cc kinh m dng chn. Cch du (B17), Huyt Hi (SP10) hot huyt, thanh nhit, tiu vim. 4.2. in chm loa tai: im au vng chn tay hay tng ng trn loa tai, Thn mn, Giao cm. 4.3. Thu chm: 456

i th nh th dng Vitamin B 1g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Quyn liu, Gip xa, Thi dng hoc Dng bch. i th nng th Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Gip xa, Quyn liu, Phong tr.

LIT DY VII NGOI BIN DO LNH (LIT NA MT)

1. i cng:
L mt bnh thng gp nht ca dy thn kinh s no s VII. Bin php t ngt, lm c na mt bn bnh lit v mt bn bnh khng nhm c. Y hc c truyn gi bnh ny l "khu nhn oa t". 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Bnh do phong hn xm phm vo lc mch ca 3 kinh dng mt, lm cho s lu thng ca kinh kh mt bnh thng, kh huyt khng iu ho, kinh cn thiu dinh dng khng co li c gy nn. 3. Bin chng: Na mt bn bnh hi x xung, np mi - mp, np trn u m i... Khi ci na mt bn lnh c xch ln, cn bn bnh vn nguyn. Mt bn bnh nhm khng kn hoc khng nhm c, chy nc mt. Khng cau my,... thi so, thi la c. Ni phu pho v hi ph ra bn bnh. Ung nc, nc chy ra ngoi pha bn bnh. n cm, cm dng li bn bnh khng xung c. Ru li trng mng mch ph khn. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: iu ho kinh kh cc ng kinh mt l chnh. b. Huyt: Thi dng, Ton trc (B2) xuyn xung Tnh minh (B1), a thng (S4), Gip xa (S6), Nhn trung (GV26)..., Tha tng (CV24), Hp cc (LI4). Nu tai thm phong (TE17).

457

- Cch chm cu: Mi ln chm ly 1-2 huyt ca tng nhm huyt mt, m, mm v huyt xa, huyt theo bin chng. Cch chm xuyn huyt n n huyt kia: Chm t c kh ri ng kim lun di da n huyt kia. a thng (S4): Chm c kh ri lun di da theo hng sang huyt Gip xa (S6). Gip xa (S6): chm c kh ri lun di da theo hng sang huyt a thng (S4) hai mi kim chm a thng (S4) v Gip xa (S6) gp nhau. Ton trc (B2) xuyn n Tinh minh (B1), khng nn v kim phng tn thng mt. Bnh mi mc, ch yu chm cc huyt ti ch bn bnh v huyt xa bn lnh. Kch thch va ri cu huyt ti ch bn bnh. Nu sau 10-15 pht chm cu vn khng kt qu chuyn dng Vitamin B12 tim vo huyt a thng (S4), Gip xa (S6), Dng bch (G14) bn bnh. - ngha ca huyt: Cc huyt ti ch ch yu iu ho kinh kh cc kinh mt b bnh, Hp cc (LI4) iu ho kinh kh ca Dng minh. Trng hp c tai th nn chm phong (TE17), va c tc dng ca huyt ln cn, va c tc dng khu phong tn hn. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Mt, Mi, Hm trn, hm di. 4.3. Thu chm: Dng Methylcobal 500g x 1ml thu chm vo cc huyt Gip xa, Quyn liu hoc phong.

LIT DY THN KINH TR 1. i cng: Cc tn thng khuu tay, c tay gy trn li cu, xng cnh tay, trt khp khuu, khuu trc tip b p do t th khng thch hp khi gy m, say ru, v vim thn kinh (thng thy trong bnh phong) u c th gy lit dy thn kinh tr. Ch yu tng ng phm vi ca kinh thiu m v thi dng tay. Ngoi ra cc kinh ln cn cng b nh hng nht nh. 458

2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Phong hn hoc nhit c xm phm vo cc kinh V thiu m, VI thi dng tay lm s lu thng ca kinh kh mt iu ho, kinh Can thiu dinh dng khng co li c gy ln. 3. Bin chng: ng tc kp cc ngn tay khng lm c, cm gic 1/2 bn tay bn tr b mt hoc gim. Bnh lu cc c gian ct c tr trc, c gp su ngn tay, pha tr... c th b teo, bn tay thnh hnh c bit c ngn 4 v ngn 5 b co li khng dui ra c, do gn c khng c nui dng gy nn. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Cc kinh b bnh. b. Huyt: Thiu hi (H3), Thanh linh (H2), Hu kh, Ngoi quan (TE5), Dng tr (TE4), Trung ch, Hp cc (LI4), Ni ngoi, Lao cung (P8), Bt t. - Cch chm cu: Chm cc huyt ny thng kh t cm gic c kh v vy cn v mnh v i kh. n khi bnh nhn thy cm gic. Lu kim 15-20 pht . Trong thi gian lu kim c 5-10 pht v mt ln. - ngha ca huyt: Tc dng ca cc huyt trn ch yu iu ho kinh kh ca cc kinh b tn thng l chnh. 4.2. in chm loa tai: Vng tng ng vi phn b lit ca chi trn, tim, tiu trng. Ch : Khi c teo v bn tay bin dng cn kt hp xoa bp c v vn ng cc khp hng ngy. i vi bnh nhn lit dy thn kinh tr, khng c nguyn nhn v ngoi thng, chn thng, cn gi i khm chuyn khoa da liu. Nu khng phi l bnh phong th c th bng chm cu n thun c. 4.3. Thu chm: Dng Becozym 2 ml + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt T chch, Kin tnh hoc Tam dng lc. 459

LIT DY THN KINH HNG KHOEO NGOI 1. i cng: Ch dy thn kinh hng khoeo ngoi t sau vng qua c xng mc ra trc d b tn thng do chm thng, gy c xng mc, hoc chn p, gy m, t t th chn gc ln cao. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Ch yu do kinh kh cc kinh thiu dng, dng minh mt iu ho, kinh cn khng c nui dng gy nn 3. Bin chng: Bn chn chc xung, ngn chn khng vnh ln c bn chn khng quay ra ngoi c, i khiu qut t. Cm gic mt ngoi cng chn v mi chn c th gim, bnh lu c chy trc c th teo. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Php: iu ho kinh kh cc kinh thiu dng v dng minh l chnh. b. Huyt: Dng lng tuyn (G34), Tc tam l (S36), Gii kh (S41), Tc lm khp (G41), Thi xung (Liv3), Bt phong. - Cch chm cu: Chm cc huyt ny, thng khng c c cm gic c kh, nn chm phi v mnh, phi i kh (tc l phi v lu hn chi khng lit n khi bnh nhn c cm gic). Lu kim 15-20 pht. Trong thi gian lu kim c 5-10 pht v kim li mt ln. - ngha ca huyt: Dng lng tuyn (G34), Tc tam l (S36), Gii kh (S41) gip vnh bn chn, Tc lm khp (G41), cn c tc dng ngn teo c chy trc, Thi xung (Liv3), Bt phong gip vnh cc ngn chn. 4.2. in chm loa tai: Vng lng, cng chn, Thn mn, Giao cm 4.3 Thu chm: Bng Becozym 2 ml + Novocain 3% x 2 ml thu chm vo cc huyt Dng lng tuyn, Huyn trung.

460

LIT NA NGI 1. i cng: Lit 1/2 ngi l mt vn ng v cm gic 1/2 mt, 1/2 thn, mt chn v mt tay. Ri lon vn ng, ri lon cm gic ch yu do tn thng b thp. Lit 1/2 ngi do tai bin, mch mu no gy nn l chnh. Y hc c truyn ni l trng phong. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Bnh thng do: - Nhn t bn ngoi tc ng t ngt vo tng ph kinh lc. - Nhn t bn trong: Ho thnh (do thn thu kit, tm ho bc mnh gy nn thuc tm, thn), phong dng (do thn m h, can dng vng gy nn phong, thuc can, thn), m nhit (do thp sinh m, m tr tr sinh nhit, nhit thnh sinh phong, thuc t, v). C ch sinh bnh ch yu l m dng mt cn bng, thn m h, can dng vng, m tc tm khiu gy nn. 3. Bin chng: Thng chia hai loi: Trng tng ph v trng kinh lc. a. Trng tng ph (nng) chia ra chng b v chng thot: - Chng b: Hn m nng, ming mn cht, sc mt , tay nm, th dc, lit na ngi, mch hot, mnh. - Chng thot: Hn m su, ming h, mt m, chn tay lnh, tay dui, th kh kh, ra m hi, lit na ngi, i a ra qun, mch t, kh bt. b. Trng kinh lc (nh) khng c hn m, ch lit na ngi. Trng tng ph thng c c trng kinh lc, song cng c th c trng kinh lc ring. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Trng tng ph Chng b (hn m nng) 461

- Php: Khai khiu, tit nhit, tnh thn, tc phong - Huyt: Nhn trung (GV26), Thp tuyn, Bch hi (GV20) Sau dng: Gip xa (S6), Hp cc (LI4), Dng tuyn (K1), Phong long (S40), Thin t (CV22). . Chng thot (hn m su) - Php: Hi dng c thot - Huyt: Thn khuyt (CV8), Quan nguyn (CV4), Kh hi (CV6). Nu cha nhn r chng b, chng thot, chm Tc tam l (S36) iu ho kinh kh ri ch, khi r chng ri s chn n huyt c th. b. Trung kinh lc: - Php: iu ho kinh kh. Lit mt: Gip xa (S6), a thng (S4), Ton trc (B2), Hp cc (LI4), Thi xung (Liv3). Lit 1/2 ngi: Kin ngung (LI15), Khc tr (LI11), Hp cc (LI4),... Bt t, Phc th (S32), Tc tam l (S36), Gii kh (S41), Bt phong. C th dng thm: Kin liu (G14), Ngoi quan (TE5), Trung ch (TE3), Hon khiu (G30), Dng lng tuyn (G34), Tuyt ct (G33). - Cch chm cu: Khi cp cu cn khn trng, chm v mnh, kch thch, mnh khai khiu tinh thn. Khi cha di chng vn phi kch thch mnh v chm thng xuyn. Cng chm sm kt qu cng tt. Chm kt hp vi vn ng cho bnh nhn v hng dn bnh nhn v t xoa bp vn ng. Vn ng cng tt kt qu cng kh quan. - ngha ca huyt: Trong chng b dng: Thp tuyn tit nhit khai b, Nhn trung (GV26) khai khiu tnh thn, Bch hi (GV20) bnh can tc phong, VI6 Gip xa, Hp cc (LI4) iu ho kinh kh ca kinh Dng minh, Dng tuyn (K1) iu ho khinh kh ca thn dn ho i xung, Phong long (S40), Thin t (CV22) ging kh ho m. 462

Trong chng thot dng: Thn khuyt (CV8) hi ng cu nghch Quan Nguyn (CV6), Kh hi (CV4) b kh gi chn dng. Trong phong trng kinh lc. Dng cc huyt mt v chn tay ch yu iu ho kinh kh ca cc kinh Dng minh, Thiu dng, Hp cc (LI4), Thi xung (Liv3) iu ho kinh kh ton thn: mn (GV15), Lim tuyn , Thng L, thanh tm, khai tm khiu. 4.2. in chm loa tai: iu tr phi hp vi cc phng php khc. Cc vng: tm, thn, im no, chm, thn mn. 4.3. Thu chm: Trong thi k cp ca trng phong tng ph th iu tr ch yu theo phng php Y hc hin i. Sau giai on cp th thc hi chc nng bng chm cu rt c kt qu. i vi th can thn m h th dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt trn kinh dng minh: Khc tr, Tc tam l. i vi th m tr dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong long, Khc tr. tng cng kh nng nui dng no dng Cerebrolysin 5ml thu chm vo Phong tr. tng cng kh nng tun hon no dng nhm Ginkobiloba 5ml hoc Gliatilin 1000mg x 5ml thu chm vo Phong tr hoc Thn du. Phng bnh Khi c cc du hiu ca trng phong nh: Ngn tay t, ngi chong vng t nhin ni kh, c th chm Bch hi, Phong th, khc tr, Tc tam l, Thi xung, Hp cc bnh can tc phong, iu ho kinh kh ton thn ngn khng trng phong xy ra.

463

SUY NHC THN KINH 1. i cng: Suy nhc thn kinh l bnh ri lon chc nng ca v no do t bo no qu cng thng lm cho qu trnh ni c ch b suy yu, c ch ca t bo no suy yu lm cho vic ngh ngi sau khi lm vic b nh hng. Cc chng mt ng, tim p hi hp, chng ut, nhc u, hay qun, h tn, di mng tinh ca Y hc c truyn c nhng triu chng ca bnh suy nhc thn kinh. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn thng l tht tnh. Trong tht tnh, lo bun, suy ngh, ut c, s hi qu u c th gy bnh. Ngoi ra chng suy nhc thn kinh cn l hu qu ca mt bnh mn tnh khc lm tm can, thn, t suy gy nn. C ch sinh bnh thng l: Can ut ho ho, ri nh hng n thn m a n thn m h, can dng vng. Thn h v t mt vn ho lm tm huyt h gy nn bnh. 3. Bin chng: Thng chia ra 3 th: a. Thn m h, can dng vng: u vng, nng, cng, tai , mt hoa, hay qun, d cn gt, mt ng, li , mch huyn. b. Thn kh suy: au u, mt ng, lit dng, xut tinh sm khi giao hp, di tinh, au lng, chn tay lnh, u vng, mt hoa, mch trm t, nhc mt mi. c. Tm t u h: Hoc mt ng, au u, mng nhiu, hi hp, km n, ngn hi, mt mi, li c ru, mch t nhc 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Bnh can, tim dng, t m ging ho, b thn, hoc b tm t, an thn

464

b. Huyt: Nu thuc th thn m h, can dng vng: Bch Hi (GV26), Ni quan (P6), Quan nguyn (CV4) cu hoc chm b. Nu thuc th tm t u h: Bch hi (GV20), Ni quan (P6), Quan nguyn (CV4) cu hoc chm b. Ngoi ra nn ly thm huyt ti ch. V d: Nng cng mt: Thm Tnh minh, tai , nng: Thm phong (TE17). - ngha ca huyt: Bch Hi, Thi xung, Ni quan, Thi kh b thn bnh can, thanh tm, an thn, Thn du, Mnh mn, Quan nguyn n b thn kh, Bch Hi, Ni quan, Tc tam l, Tam m giao b Tm t. 4.2. in chm loa tai: - Thn kh suy chm b huyt Thn , Giao cm, Ni tit. - Thn m h chm b huyt Thn, Can, chm t Can nhit huyt. - Tm t suy tn, b Tm t, Thn mn v Giao cm. 4.3. Thu chm: Thn kh suy dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Tc tam l. i th thn m h dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Phong tr. i vi th tm t suy tn dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Tam giao.

T T RI 1. i cng: L mt bnh thng thy thanh nin, trung nin, nht l n, thng do chn thng tinh thn gy nn. c im ca bnh l trng thi tm thn ca ngi bnh khng n nh rt d b m th v t m th. Y hc c truyn gi l tng to v cng quy v phm vi chng ut, chng nguyt. 465

2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nhn t ch yu l "tht tnh" qu , lm tm thn tht thng. C th l ut c, phn n, thn cm qu mc, lm cho kh c vn hnh khng thng sut, kh ut li, cng c th do kh ut ho ho, ho bc lm thn khng yn, hoc khi nghch m tc kinh lc, che mt thanh khiu gy nn. 3. Bin chng: Ngi bnh c th khc, ci, ku go, ma may tng cn, sau th ht li nh thng. Hoc ng nhiu, nm yn mt ch khc thng, gi khng tha sau con th li thng. C ngi c biu hin lit, hoc vn ng qu run git. C ngi c th t nhin khng nhn thy, khng ni c, khng nghe c, hoc c hng nh b tc, kim tra khng thy g. Ni chung triu chng ca bnh ny rt phong ph, mi ngi mi khc 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Php: Ch yu l l kh gii ut thanh tm an thn, ging trc kh. b. Huyt: Ni quan (P6), Thn mn (H8), Nhn trung (GV26), Hu kh, Bch hi (GV20), Thi xung (Liv3), Tc tam l (S36). Ngoi ra cn dng cc huyt cha chng nh: lit Kin ngung, Khc tr, Hp cc, Phc th, Dng lng tuyn, Gii kh, khng nghe c... - Cch chm cu: Cn ch chm phi c kh mnh. Trc khi chm c th m th trc nh: chm huyt ny c cm gic cng, nng hoc git v cm gic c th chy theo hng i ca kinh. Va chm va ch huy bnh nhn lm theo ca mnh. c kh v m th kt hp cht ch vi nhau v h tr cho nhau. Vn dng cng tt, kt qu cng cao. - ngha ca huyt: Thi xung, Tc tam l, Ni quan, Thn mn l kh gii ut thanh tm an thn, Hu kh ging trc kh Nhn trung, Bch Hi, Thi xung khai khiu tit nhit. Cc huyt cha chng iu ho kinh kh nhng ni b bnh. 466

4.2. in chm loa tai: Cc vng: Gan, thn, tm, im no, thn mn v cc vng tng ng vi cc b phn c biu hin bnh l. Ch : Trong cha bnh t t ri php cha tm l gi vai tr quan trng. Cn coi trng v vn dng tt phng php ny. 4.3. Thu chm: Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Phong tr.

IC CM 1. i cng: ic cm l chng va ic va cm, thng thy tr em. Nguyn nhn do lc sinh ra, hoc do thi k thn kinh cha pht trin ht b bnh ty. No b nh hng nn khng nghe c, t khng hc ni c. C chu hon ton khng nghe, khng ni c, ic cm hon ton, c chu cn nghe c cht t v ni c cht t, ic cm khng hon ton. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn thng do thn kh suy yu, tnh kh khng ln c va sinh ra mt, hoc t kh xm phm, lm thanh khiu b tc khng hot ng c do b bnh ly. 3. Bin chng: Khng nghe c v khng ni c. Cc triu chng khc ti thng khng c. C th c cung li co li do dy chng li ngn. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: S thng kinh kh cc kinh ln tai, li, b thn kh. b. Huyt: Thnh cung (SI19), Thnh hi (TE12), phong (TE17), mn (GV17), Lim tuyn (CV23), Bch Hi (GV20), Thn du (B23), Kh hi (CV6), Ngoi quan (TE5), Trung ch (TE3). 467

- Cch chm cu: Nu do thn kh suy yu: chm ti ch mt hai huyt v Thn du, Kh hi. Nu do b bnh ly: chm ti ch mt hai huyt v thm Ngoi quan, Trung tr, Bch hi. - ngha ca huyt: Thnh cung s thng kinh kh kinh Thi dng, Thnh hi, phong, mn, Lim tuyn, Bch Hi, Thn du, Kh hi, Ngoi quan, Trung ch. Ch : y l mt loi bnh kh cha, khi cha cn kin tr. - Trong qu trnh cha, trc ht l cha ic. Khi bt u nghe c chuyn trng tm sang cha cm. - Trong qu trnh cha cm, ht sc coi trng dy ni cho tr. 4.2. in chm loa tai: Chm cc vng huyt Thn, Ni tit, Giao cm v Tm. 4.3. Thu chm: Dng Vitamin C 1g + Vitamin B1 100mg + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Ngoi quan, hoc Phong tr.

468

Bi 32 BNH THUC H TIU HO

NN MA (PH: NC) 1. i cng: Nn ma l mt chng thng gp lm sng, do nhiu bnh gy nn. V vy khi c chng nn ma, mt mt cn tm r bnh chnh x l. Mt khc cng cn cha ngay chng nn. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Chng nn ma thng do cc nguyn nhn c ch sau y: - Phong hn th thp xm phm v, lm mt chc nng thng ging ca v, sinh ra kh nghch nn ma. - Thu m ngn tr trung tiu, lm v kh khng ging c, ngc ln gy nn ma. - n ung khng iu , lm ri lon tiu ho, nh hng n thng ging ca v kh gy nn. - Tnh ch ut c, can kh honh v, lm v kh khng ging c gy nn. - T v h nhc, thc n ngng tr gy nn. Cc nguyn nhn trn lm ri lon s thng ging trung tiu, v kh nghch nn m nn ma. 3. Bin chng: Thng chia lm 5 th: a. Cm phi ngoi t: Hn xm phm v: Thng nn ra nc trong hoc di lng, n xong lu mi nn, ru li trng, mch tr, phn nhiu kim c tiu tin trong hoc i tin lng. - Nhit t n np trong: Phn nhiu n xong th nn, cht nn ra mi chua, hi, kht, i tin to kt, ru li vng, mch sc.

469

b. m m: Phn nhiu c triu chng ngc y, nn ra m di, tim p nhanh, ru li trng, mch hot. c. n ung khng iu : Bng chng y, au, n vo cng y cng au, i tin b, ru li vng nhy, mch hot thc. d. Tnh ch b ut c: Can kh honh nghch, v kh khng ging, thng nn ra thc chua, sn au, mch huyn. e. V kh h nhc: Nn ma lun, n km, i tin h lng, tinh thn mt mi, ru li nhn mng, mch v lc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Ho v ging nghch b. Huyt: Trung qun, Tc tam l, Ni quan, Cng tn do nhit: thm Hp cc, Ni nh. Do hn: Thm V du, Thng qun b Cng tn. Do m m: Thm n trung, Phong long b Cng tn, Do n ung gy thc tch: Thm H qun. Do tnh ch b ut c: Thm T du, Chng mn. - Cch chm cu: Hn th lu chm v cu; nhit th rt nhanh, chng Can khi phm v th t huyt ca kinh Can, b huyt ca kinh v, v khi h nhc, cn chm b. - ngha ca huyt: Trung qun, Tc tam k, Hp cc, Cng tn ging v kh. n trung, Phong long tr m m gy tc ngc. H qun cha thc tch. Dng lng tuyn, Thi xung chm t s can, l kh. T du, Chng mn, chm b hoc cu bi b t h tr cho v kh h nhc. 4.2. in chm loa tai: Dng chung cho cc th: cc vng d dy, thn mn, giao cm, tnh ch ut c: thm gan. 4.3. Thu chm:

470

i cm phi ngoi t dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung qun, Kh x. i m m dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Phong long. i n ung khng iu dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung qun,Thin xu, hoc Tc tam l. i tnh ch b ut c dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung , K mn. i v kh h nhc dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Kh x, Thin t, Trung qun.

PH: NC Chng nc phn nhiu do t tch t li trung tiu hoc gin gi qu khi xc ln, nh hng n v kh khng tuyn thng gy nn. Triu chng: Nc lin tc, nu ngu nhin m b nc c khi khng cha ri cng khi. Nu nc ko di cn cha. - Php iu ho v kh, thng c honh - Huyt: Ni quan, Tc tam l, C khuyt, Cch du. in chm loa tai: C honh, gan, d dy, thn mn, giao cm. Ch : Ngi bnh b nng c xut hin chng nc, l du hiu sp cht, cha thng khng c kt qu v cng khng nn s dng chm cu trong trng hp ny.

471

AU D DY (V qun thng)

1. i cng:
au d dy l triu chng ch yu ca cc bnh d dy: Vim lot d dy t trng, sa d dy, ung th d dy, ri lon thn kinh chi phi d dy... Y hc c truyn gi l v qun thng. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Nguyn nhn thng c: T v h hn, v nhit kh ut, can v kh tr, thc n tch tr, m m, huyt ngng tr, tt c nhng nguyn nhn trn u lm ri lon chc nng vn ho v thng ging ca v kh gy nn au d dy. Nhng lm sng thng gp c hai th: can kh phm v v t v h hn. 3. Bin chng: Thng gp 2 th. Can kh phm v: Lo lng, gin tc tht thng, kh ut lm thng tn n can, can khi honh nghch xc phm n v, v kh b tr ngi, sinh au vng d dy. Triu chng bng trn y chng, au xuyn ln sn, hi hoc chua. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Can kh phm v - Php: S can ho v: - Huyt: Trung qun, K mn, Ni quan, Tc tam l, Dng lng tuyn (chm t). b. T v h hn: - Php: n b t v lm chnh. - Huyt: T du, Trung qun, Chng mn, Ni quan, Tc tam l (chm b hoc cu) - ngha ca huyt: Trung qun cha vng v, Tc tam l, Ni quan c tc dng c hiu cha bnh tiu ho. Ba huyt ny hp thnh mt cng

472

thc quen dng cha bnh v tiu ho do v kh mt iu ho. K mn, Dng lng tuyn s tit can kh, Trung qun, V du n b t v. 4.2. in chm loa tai: - Can kh khm v: Cc vng d dy, gan, giao cm, thn mn. - T v h hn: Cc vng d dy, lch, giao cm, thn mn. 4.3 Thu chm: i can kh phm v dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung qun, Tc tam l, K mn. i T v h hn dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Tam m giao.

RI LON TIU HO TR 1. i cng: Bnh ny cn gi l a chy ko di, l mt bnh rt thng gp ca tr em c cc triu chng ko di: a chy 3-4 ln, km n, bng chng hi.. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Ri lon tiu ho tr em thng do nguyn nhn sau: ma h ma thu cm phi th thp hoc ma ng cm phi phong hn, n ung khng iu , khng sch s, n th kh tiu trung kh km hoc dng h sinh hn. Cc nguyn nhn ny u a n s vn ho ca t v ri lon lm cho s thng ging ca cc cht thanh trc mt bnh thng. 3. Bin chng: Thng chia lm 2 th: Thp nhit tnh tr, t h hn thp. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Thp nhit tch tr: - Php: Tr thp nhit, iu ho t v. - Huyt: Tc tam k, i trng du, Trung qun, Thin du, Hp cc, nu nn ma, thm Ni quan. 473

b. T h hn thp. - Php: n b t v, tr hn thp. - Huyt: Chm b: Trung qun, Tc tam l. Cu Thin khu, Quan nguyn, Thn khuyt. Nu a chy khng cm c chn tay lnh, mch nhu v lc, tinh thn l m, cu gp cc huyt Thin khu, Quan nguyn, Thn khuyt n khi chn tay m v bt a. Cn kt hp cc phng php iu tr khc x l kp thi. - ngha ca huyt: Trung qun, Tc tam l, Thin khu c tc dng iu ho v v i trng. Hp cc va thanh nhit va iu ho i trng. Ni quan c tc dng cha nn tt: Quan nguyn, Thn khuyt tn hn, lm n nng trung tiu v h tiu. 4.2. in chm loa tai: a. Thp nhit tch tr: Cc vng d dy, i trng, giao cm, thn mn. b. T h hn thp: Cc vng lch, d dy, giao cm, thn mn. Ch : Do tr en v n ung khng bit gi gn nh ngi ln cho nn vn dinh dng nui tr rt quan trng. Cha khi bnh ri m khng gi gn vn n ung cho tr th d b bnh li, hoc trong thi gian iu tr khng ch n vn n ung cho tr th vic iu tr ko di. 4.3. Thu chm: i th thp nhit tch tr dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung qun, Thin xu. i th t h hn thp dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Tam m giao.

474

Bi 33 BNH THUC H H HP

VIM PH QUN 1. i cng: Vim ph qun l mt bnh thng gp ca ng h hp c vim nhim ca nim mc ph qun, chia lm hai th cp v mn: c triu chng chnh l ho v khc m. Y hc c truyn quy vo chng ho khc (khi thu) v "m m". 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Ngoi t, ni thng u c th gy nn ho. Ngoi t l kh lc dm (thng do phong hn) tha lc chnh kh h xm nhp vo bin v ph. Ni thng l do tng kh tht thng v "5 tng u c th gy bnh". Ch yu l ph, t, thn: ph mt chc nng tuyn ging, t h sinh thp m, thn khng np c kh. 3. Bin chng: Thng chi lm 2 th: a. Ho do ngoi cm: Ho khan hoc c khc m, c st, s rt, nhc u, ngt mi, mnh nng, ru li trng mng (hoc vng mng) mch ph (hoc ph sc). b. Ho do ni thng: Ho ri rc sut ngy, c chng ho v m, v sng nhiu hn, ngi mt mi, ni ui hi, n ung km, khc m nhiu ln, m nhy dnh hoc trong, kh th, tc ngc, i tin khi thnh khun, khi lng hoc lng thng xuyn, cht li nht, ru li trn dy, mch trm t nhc. Nu thy lng bn tay bn chn nng, hng ro khng m, hoc trong m c rm mu, ngi gy da kh, bnh ngy nh, m nng, li , ru kh, mch t sc l c m h. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: 475

a. Php:Ho do ngoi cm: tuyn ph, gii biu. Do phong hn: tn hn, ch kh. Do phong nhit: thanh nhit, ch khi. - Ho do ni thng: Do ph kh h: ch kh, tuyn ph. Do t ph h: tuyn ph, ho m, kin t, to thp. Do thn khng np kh: n thn np kh. Nu do m h: Tm m, dng ph, ho m. b. Huyt: Ho ngoi cm: Ph du, Trung ph, n trung, Lit khuyt, i chu. - Ho do ni thng: Chng mn, Cao hoang, Tc tam k, Mnh mn, Tam m giao. - ngha ca huyt: Ph du, Trung ph thng li ph kh, n trung b kh ton thn, ng thi c tc dng thng kinh kh vng ngc, Lit khuyt tr t phn nng, i chu kch ng cc kinh dng, tr t kh, Chng mn, Cao hoang b ch kh huyt, Tc tam l kin vn t v, b ch trung kh. Ba huyt ny c tc dng tng cng th trng, kin t, tr thp, ho m, b ch kh huyt, c th dng cha chng h, cu, Mnh mn n np kh. Chm b Tam m giao cha chng m h. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Ph qun, kh qun, phi, thn, lch. Hng ngy hoc cch ngy chm mt ln, mi ln ly 1,2 huyt, lu kim 30 pht n 1 gi. 4.3 Thu chm: i th ho do ngoi cm dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung ph,Kh x. i th ho do ni thng dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Xch trch, Tc tam l.

476

HEN PH QUN 1. i cng: Hen ph qun l mt bnh d ng c thi k ho hon v c cn cp, vi triu chng kh th ra, c ting rn rt, mt nhc, bt buc phi ngi ln, khng nm c. Y hc c truyn gi l chng ho, hen. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Ba tng ph, t, thn c lin quan nhiu ti bnh hen: Ph ch kh t h sinh m thp, thn np kh. Ni tng h kt hp vi phong t ngoi, n ung khng thch ng, tnh ch tht thng gy nn m kh kt li lm tr ngi ng th, ph mt thng ging thnh cn hen. 3. Bin chng: Lc ln cn: c lc c bo hiu nh: trong ngi thy kh chu, ht hi s mi, nga mt, nga mi, tc ngc. Sau ln cn kh th ra gy ra ting kh kh, h mn th rt mt nhc.. nng th sc mc nht nht, hoc tm ti, tot m hi... Trong thi k ho hon, cc chng trn khng cn. Thng chia 2 th ln. a. Hen hn: S lnh, thch nng, khng kht, thch ung nng, i tin phn lng, chn tay mt, li nht, ru li trng mng, mch huyn t hoc khn hot, hay pht v ma lnh. b. Hen nhit: S nng, thch lnh hay bc dc, v m hi, ming kht, thch ung lnh, i sn , to bn, cht li hng, ru li vng nhy, mch hot sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: - Hen hn: n ph, tn hn, kh m, bnh suyn. - Hen nhit: thanh ph, t nhit, ho m, nh suyn. Ngi c tui, ho h, phi lu n thn. T h, m thp nhiu phi kin t, tr thp, ch kh, n trung. 477

b. Huyt: Khi c cn: Kh suyn, Thin t, Trung ph, Khc tr, Phong long, Tc tam l. - Khi khng c cn:Thm Ph du, T du, Thn du. - Cch chm cu: Hen hn nn cu hoc kt hp vi chm, hen nhit th ch chm, ng thi ch mt n ung, iu dng luyn tp. - Gic: ng gic ng knh 5cm, sau khi rt kim, gic cc huyt Trung ph, n trung, Ph du, sau 5 pht mi tho ng gic. C th gic c khi ang ln cn. Nu dng s huyt trn cha ct c cn th dng thm, T du, Cao hoang sau lng, ch nn gic th hen hn. - ngha ca huyt: Kh suyn l mt huyt c bit cha hen, Thin t khu m v thng li ph kh. l ba huyt chnh tr hen, Trung ph thng iu ph, Khc tr cha khu t, Phong long, Tc tam l tiu m h kh. Thi k ho hon dng huyt Ph du kt hp vi Thin t, Trung ph tuyn thng ph kh, T du kt hp vi Tc tam l, Phong long tng sc vn ho ca t, ho m tr thp, Thn du kt hp vi I1 trung ph cha nguyn nhn "thu phim sinh m" v n thn np kh. 4.2. in chm loa tai : Lc ln cn, tm im nhy cm kch thch mnh, kt hp vi 1,2 vng trong cc vng: bnh suyn, phi, giao cm, ni tit, di v no, lch, t, thn... lu kim 30-60 pht. 4.3. Thu chm : i th hen hn dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung ph, Kinh c. i th hen nhit Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung ph, Kh x.

478

Bi 34 BNH THUC H TUN HON V H HP

TNG HUYT P 1. i cng: Tng huyt p l mt bnh cha r nguyn nhn cng l mt triu chng ca nhiu bnh khc (th pht). Biu hin ch yu l huyt p ng mch tng cao hn mc bnh thng. Tng huyt p thuc phm vi cc chng bnh huyn vng, can phong, can dng ca Y hc c truyn. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Nguyn nhn thng thy l do mt thng bng m dng ca can, thn. Can m h th can dng vng, can dng cng vng lm cho can m cng cao. Can m h cn c nguyn nhn thn m h. Thn m h nh hng ti ch tht thng, m thp, m ho, ni phong, huyt , lm cho chng bnh phc tp hn. 3. Bin chng: Thng chi lm 3 th: a. Can dng vng: Nhc u, bt rt, d cu gt, mt , mt , ming kh, to bn, ru li vng, mch huyn hoc huyn sc. b. m h dng vng: Chng mt, tai, bn chn, mt ng, chn tay thn mnh thy t t cht li hng, mch huyn t sc. c. m dng lng h: Chng mt, tai, au chn, mi gi, mt ng, hay mng, sc mt nht nht, chn tay t di, i rt, i m nhiu, di tinh, lit dng, cht li nht, mch trm t. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Php: Can dng vng, bnh can tim dng, m h dng vng, dng m tim dng. m dng lng h: dng m tr dng.

479

b. Huyt: u duy, Sut cc, Phong tr, Bch hi, n ng, Thi dng, c th thm Hnh gian, Can du, Thi kh, Quan nguyn, Thn du, Tc tam k, Phong long, Kh hi, Thn mn, Tam m giao. Mi ln 4-5 huyt. - ngha ca huyt: u duy, Sut cc, Phong tr, Bch hi c tc dng t ho, n ng, Thi dng chch nn mu tit dng t, c th thm Hnh gian chm t bnh can, Can du chm b th can, Thi kh, Quan nguyn, Thn du, Tc tam k, Phong long, Kh hi, Thn mn, Tam m giao an thn. 4.2. in chm loa tai : Cc vng: rnh h p, tuyn thng thn, di v no, thn mn, gan, thn. Mi ln chm vi huyt, kch thch va ri rt kim ngay. Bnh tnh bt du th c thm cch ngy chm mt ln. 4.3. Thu chm : i th can dng vng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, K mn. i th m dng lng h dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l,. i th m h dng vng dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tam giao, Bch hi, Phong tr.

CN AU TIM 1. i cng: Cn au tim l chng au vng tim tng cn do dinh dng ca c tm t nhin km i. Ngi ng tui, ngi gi hay b. n ng v ngi lao ng tr c mc nhiu hn n b v ngi lao ng chn tay. Cn au tim xy ra khi gng sc, xc ng mnh, hoc b lnh. Cn au ko di hng na gi cho php ngh n nhi mu c tim, cn c cch cha thch ng v kp thi. Y hc c truyn quy vo phm vi ca chng "hung t" , "tm thng. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: 480

T dng vn ho km, sinh ra m trc, tm dng khng phn chn lm cho huyt tr tr. m trc, huyt tr gy tr ngi cho tm mch, dng kh vng ngc khng thng sut, sinh chng au tc vng ngc. Mt khc c th sn c ni thng nh trn, li b hn kh xm phm tng ph, dn ln vng ngc m c cn au d di tim. 3. Bin chng: t ngt c chng au tc vng ngc, sau xng c, au b li nh b nng, au lan to sang nch ra sau lng, ln c, ln vai tri, chy dc pha trong cnh tay, bn tay tri hoc bn trong c 2 cnh tay. Cn au d di lm cho bnh nhn hong s, tay m ly ngc, ng im. Cn au ko di tc vi giy n vi pht ri m du, khi nhanh chng. C th chia 3 th: a. Dng h hn thnh: Ngc y tc tng lc, hi hp, yu hi, s lnh, chn tay lnh, n km, i tin lng, li nht, ru trng nhun, mch trm tr hoc kt i. b. m trc tr tr: Ngc y tc, au xuyn ra sau lng, hi yu, kh th, u vng, ho khc m di, ru li y trn, mch hot. c. Kh tr huyt : Ngc tim au nhi tng cn nh kim chm, au lan ti vai lng, yu hi, li sm, cht ri v ra li c im huyt , mch trm, sp hoc kt. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Php: Dng h hn thnh: n dng, cng tm, b mnh mn ho, m trc tr tr: L kh, ho m, kh tr, huyt , hnh kh, hot huyt thng . b. Huyt: Thn o, Thn ng, n trung, Khch mn, Ni quan. C th thm: Mnh mn, T hoa, Tc tam l, Phong long. - Cch chm: Khi ang ln cn au th dng 9 huyt u kch thch mnh phi c kh t hiu qu gim au, bnh nhn thy d chu dn

481

vng ngc. Lu kim 30 pht, c 10 pht v li mt ln. Lc khng c cn th ch kch thch va c tc dng iu chnh. - ngha ca huyt: Thn o, Thn ng u l huyt lng gn huyt Tm du khai khiu, an thn, cng tm, thng lc. n trung hnh kh cho ngc khoan khoi, Khch mn, Ni quan thng kinh hot lc, cha s b tc tr tr tm. Mnh mn tr dng, hng phn ton thn, T hoa l kh ng huyt, Tc tam l b trung kh phi hp tt vi n trung, Phong long ging kh ho m. 4.2. in chm loa tai : Cc vng: tim, thn mn, giao cm, di v no. Kch thch va. Mi ngy chm mt ln, lc ang cn au, chm loa tai, kch thch mnh c tc dng gim au tt. Ch : Trong qu trnh mc bnh, cn au tim c th dn dn hoc tri li nng hn ln bin chng thng thy nht l cht t ngt ri n tc ng mch tim. V vy ngi bnh cn bit gi gn, khng lm vic gng sc, trnh b lnh, trnh xc ng mnh v nn luyn tp phng php dng sinh. 4.3. Thu chm: i th dng h hn thnh dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thin tr, n trung. i th m trc tr tr Becozym 2ml + Novocain 3%x 2ml thu chm vo n trung, th huyt. i th kh tr huyt dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thin tr, Xch trch, C khuyt.

SUY TIM MN TNH 1. i cng: Suy tim mn tnh cn gi l suy tun hon kinh din, l bin chng cui cng ca tt c cc bnh v tim, bnh v ng mch phi v mt s bnh ton 482

th, nhim khun, nhim c trn c a yu. Tt c cc trng hp u do hai nhn t cn bn: lu lng mu tim gim v mu tun hon ngoi bin. Suy tim mn tnh kh cha. N c nhng cn nng v nhng thi k ho hon. Gn y ngi ta thy chm cu c kh nng ci thin c nng ca tim v gp phn gii quyt bnh ny. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn ch yu l dng kh ca tm v thn suy. Dng kh ca m km yu lm cho s vn hnh ca huyt b tr tr, dng kh ca thn km yu lm cho chc nng thu np st km, kh ho tht thng, thu thp ngng tr, gy nn ph n, hi hp. 3. Bin chng: Thng chia lm 2 th: a. Tm dng suy yu: tim hi hp, ngc y tc, tinh thn mt mi, u oi, sc mt xanh xao, mng tay nht trng, ngi s lnh, chn tay mt, hay chng mt, ng khng yn, n km, cht li nht, mch t nhc. b. Kh tr huyt : Tim hi hp, ngc y tc, kh th, chn tay mt lnh, mng tay tm, mi v cht li cng c mu tm, mch trm, t, sp hoc kt. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Php: Ch yu l ch nguyn c bn, cng kin tm thn. Nu c chng suyn th, nhiu m th kt hp bnh suyn ging nghch, kh m. Kh tr huyt , gan to kt hp ch kh, ho . Nu c ph n, i t th kt hp thng dng li thu. Ch : Trng hp nhim khun, nhim c lm cho tim suy th phi gii quyt nhim khun, nhim c trc. Trng hp thp khp gy bin chng vo tim phi kt hp tr thp khp. b. Huyt: Nhm I: Ni quan, Tm du, Thiu ph. Nhm II: C khuyt, Khch mn, Cao hong.

483

C th thm: Quan nguyn, Kh Hi, Quy lai, Trung qun, Tc tam k, Mnh mn, n trung, Du ph, Hp cc, Thn o, Phc lu, Thu tuyn, Tam m giao. - Cch chm: Thng dng lun lu nhm I v nhm II. Tu bnh tnh chn thm 2-4 huyt khc kt hp vi iu tr. Th thut mi u kch thch nh, sau mnh dn v ko di ri rt kim. Mi ngy chm mt ln, tu bnh tnh v iu kin cng c th 2-3 ngy chm mt ln, 7-10 ln l mt t cha. Ngh 4-5 ngy li tip n t cha khc. Khi bnh chuyn bin tt, tng i bnh n vn nn chm 2,3 ln trong 1 tun vo XI6 Ni quan, III36 Tc tam k. - ngha ca huyt: Ni quan iu ho huyt mch, Tm du cng tm, Thiu ph, C khuyt kch ng dng kh vng ngc v tm dng, Khch mn c tc dng trn thng, Cao hong kin l v, Quan nguyn, Kh Hi, Quy lai, Trung qun, Tc tam k, Mnh mn, n trung, Du ph, Hp cc, Thn o, Phc lu, Thu tuyn, Tam m giao. 4.2. in chm loa tai : Tm, Thn mn, Giao cm. 4.3. Thu chm : i th tm dng suy yu dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt n trung, C khuyt. i th kh tr huyt dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thin tr, th huyt, Gip tch D4-D5.

484

Bi 35 BNH THUC H SINH DC TIT NIU

CN AU QUN THN 1. i cng: Cn au qun thn l mt hin tng do si nh ang i xung trong niu qun, lm cho thn v niu qun co tht gy nn. Phn nhiu pht sinh mt bn v nam gii b nhiu hn n gii. Y hc c truyn cho bnh ny thuc phm vi "thch lm". (i ra si). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Bnh do bng quang v tiu trng thp nhit v ut kt lu ngy thnh si lm ri lon chc nng kh ho, tiu tin khng thng gy nn cn au bng d di, xuyn ra sau lng 3. Bin chng: t nhin au qun bng di d di, au nh ct, au lan ra sau lng v lan xung m trong i, niu o, au tc, mun i khng i c, ti nng ra m hi, lm ging hoc nn ma, c th ngt. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Php: Thanh li thp nhit, tuyn kh trn au. b. Huyt: Thn du, Bng quang du, Trung cc, m cc, chm t hoc bnh b bnh t. - ngha ca huyt: Thn du, Bng quang du, Trung cc iu ho kinh c ca bng quang, m cc iu ho kh c ca thn, kh c ca thn v bng quang ht ri lon tiu tin s c thng li thp nhit bng quang s b thanh tr. 4.2. in chm loa tai : - im au tng ng vng thn, niu qu hoc vng thn chm giao cm. - Cc vng trn thm: Bng quang, Tiu trng, Ni tit. 485

4.3. Thu chm : Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Kinh mn, Thn du.

VIM BNG QUANG CP 1. i cng: Vim bng quang cp l mt bnh nhim trng ca h tit niu, phn nhiu do trc khun coli gy nn. Ph n b bnh nhiu hn nam. Y hc c truyn nhn xt bnh vim bng quang cp thuc phm vi Ng lm. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh : Bnh do thng tiu kh c khng tuyn thng, hoc do trung tiu thp nhit di chuyn xung di, ng bng quang ho nhit gy nn, hoc kinh Thi dng cm ngoi t ri truyn vo ph bng quang gy nn. 3. Bin chng: Triu chng ch yu l i but v i rt. Bng di au cng v au c vng tht lng, c khi hi st, s lnh. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Php: Tuyn thng kh c, thanh lc thp nhit. b. Huyt: Trung cc, Bng quang du, Tam tiu du iu chnh kh ho ca h tiu v thanh li thp nhit. Dng huyt hp di ca Tam tiu l U dng iu ho kh c ca tam tiu v lm thng ng dn nc. 4.2. in chm loa tai : im au vng bng quang, sinh dc ngoi, Thn mn, Thn 4.3. Thu chm : Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung cc, Quan nguyn.

486

BNH I DM 1. i cng: i dm l mt bnh khi ng i ra qun m khng bit, thng l bnh ca tr em. Y hc c truyn cng gi l i dm (di niu). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: i dm, ch yu do kh ho ca thn v tam niu suy yu, h nguyn khng vng chc, co bp ca bng quang b ri lon gy nn,. 3. Bin chng: Thng i ra qun trong lc ng, mi m i dm mt ln hoc 2 ln thm ch 3-4 ln. Tr em hay b, ngi ln cng c ngi b. 4. iu tr: 4.1. Chm cu : a. Php: iu b kh c ca thn v tam tiu. b. Huyt: Bng quang du, Trung cc, Tam tiu du, Thn du cc huyt u chm b. - ngha ca huyt: Bng quang du, Trung cc iu ho s co bp ca bng quang, Tam tiu du thc y s kh ho ca tam tiu, Thn du cc huyt u chm b b thn. 4.2. in chm hoa mai: Cc vng bng quang, sinh dc ngoi, Giao cm, Thn mn, vng thn. 4.3. Thu chm: Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Thiu liu.

B I 1. i cng: B i l trong bng quang c nhiu nc tiu m khng i ra c. Y hc c truyn gi l "lung b" 487

2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh. Ch yu l do thn kh b thng tn, tinh huyt hao tn, mnh mn ho suy lm cho bng quang kh ho bt thng hoc do thp nhit trung liu khng ho, dn xung bng quang lm cho kh c bng quang b tr ngi gy nn b i, hoc do chn thng sau khi m kh c ca bng quang b thng nn gy nn b i. 3. Bin chng: Thng chi lm 3 th: a. Thn kh bt tc: i rt, i kh, mun rn m khng c sc rn, sc mt nht nht, tinh thn u oi, au lng, chn tay yu sc, cht li nht, mch trm t, b xch nhc. b. Thp nhit dn xung: i rt, kh i, tiu tin vng , bng di cng tc, kht nc, ru li vng, cht li , mch hot sc. c. Chn thng: i kh, khng i c, bng di cng y, do sau khi b chn thng hoc do sau khi phu thut gy nn. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: iu ho kh c, s thng thu o. Nu thn kh bt tc th bi b thn kh. Do thp nhit dn xung di thm thanh li thp nhit. Do chn thng gy bnh thm iu ho kh c. b. Huyt: Bng quang du, Trung cc, Tam tiu du, U dng. - ngha ca huyt: Bn huyt trn kt hp vi nhau c tc dng iu ho tng cng kh ho ca bng quang tam tiu v lm thng ng nc. Tu bnh m thm Bng quang du, Kh hi tng cng kh ho ca thn, Tam m giao, m lng tuyn kin t li thu, thanh li thp nhit, Tc tam k, Tam m giao, Quan nguyn iu ho kh c. 4.2. in chm loa tai: - im au bng quang, sinh dc ngoi, giao cm.

488

- Ngoi ra nu thn h thm thn. Nu do thp nhip, thm d dy v lch. Nu do chn thng thm thn v im no. 4.3. Thu chm: i th Thn kh bt tc dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Quan nguyn, Kh hi. i th thp nhit dn xung dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Trung cc, Quan nguyn. Chn thng dng Becozym 2ml + Vitamin B1 100mg thu chm vo cc huyt Th liu, Trung cc.

DI TINH, LIT DNG 1. i cng Di tinh l khi ng t nhin xut tinh, hoc nm mng c giao hp m xut tinh. Lit dng l dng vt khng th cng ln c Y hc c truyn gi nm mng xut tinh l mng tinh. Nu xut tinh lc ng say khng nm mng gi l hot tinh, v gi lit dng l ( dng nuy ). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh Mng tinh phm nhiu do tng bo qu vng, ri lon tinh cung, hoc do tm dng ho thnh thng tn thn m, hoc tiu hao tinh thn qu , tm huyt hao tn; phong dc qu sc, thn m suy tn; tt c u lm cho tm thn bt giao, sinh bnh mng tinh. Hot tinh nng hn mng tinh l do thn khng gi c tinh nn tinh t chy ra. Lit dng thanh nin thng do th dm hoc phng s qu do lm cho thn kh mnh mn ho tinh kh suy cc hoc do kinh khng thng thn gy nn. 3. Bnh chng Mng tinh l di tinh trong lc ng nm mng thy giao hp, thng c chng hoa mt, chng mt, tinh thn mt mi, u oi, au lng tai. Hot tinh l khng m mng giao hp m tinh t ra hoc kh tinh dc b xc ng th tinh chy ra (bt c ngy hay m) chn tay bi hoi hay qun, mi mt, u oi, hoa mt chng mt, lng mi, chn yu, mch t nhc, li nht. 4. iu tr 4.1 Chm cu:

489

a. Php: Mng tinh: T thu dng mc, giao tm thn; hot tinh: b thn c tinh; Lit dng: n b thn dng, b mnh mn ho b. Huyt: Huyt Quan nguyn, Thn du, Tam m giao - Mng tinh: Thm Tm du, Thn mn, Hnh gian - Hot tinh : thm Thi kh, Chi tht. Mng tinh nn bnh b bnh t; hot tinh nn b thn lm ch, chm b hoc cu; lit dng nn chm b v cu. - ngha ca huyt: Quan nguyn tng cng tc dng cho thn Tm du; Thn mn; Hnh gian, thanh ton qun ho, tng ho v giao tm thn. Thi kh, Chi tht b thn c tinh. Mnh mn, Chi tht kt hp vi Nguyn phng tr thu trng dng, bi b nguyn kh, b thn c tinh. 4.2. in chm loa tai ngoi Cc vng: Thn Bng quang, sinh dc ngoi. Nu l mng tinh thm Tim, Gan. Nu l hoat tinh thm Thn mn v im no. Nu l lit dng thm Giao cm v im no. 4.3. Thu chm: i th mng tinh Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Tm du. i th hot tinh v lit dng dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Th liu, Tam giao.

KINH NGUYT KHNG U 1. i cng: Kinh nguyt khng u l hnh kinh n sm hay mun, hoc sm mun khng nht nh, mu sc, cht v cht lng kinh c thay i so vi bnh thng. Bng huyt rong kinh th khng thuc phm vi ny. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Kinh nguyt khng u ch yu l do thn h lm cho Xung Nhm bt ho hoc do can h khng cha c huyt, t h khng sinh c huyt v khng thng c huyt gy nn. Ngoi ra tht tnh ni thng ngoi l cng c nh hng n kinh nguyt. Hnh kinh sm: Phn nhiu do suy ngh khi ut lu ngy ho ho, hoc nhit ut t cung gy nn. 490

Hnh kinh mun: L do hn t lu t cung, lm tr ngi s lu hnh huyt mch ca t cung gy nn. Hnh kinh sm mun khng nht nh: Thng do sinh qu nhiu, mt huyt lu ngy, hoc do phng dc qu , hoc do t v yu nh hng n can hn, tn thng hai mch Xung, Nhn, kh huyt u h gy nn. 3. Bin chng: a. Hnh kinh sm: K kinh cha n hnh kinh, c khi 1 thng hnh kinh 2 ln. Mu hoc tm, km theo trong ngi thy nng, bn chn, kh ming, kht nc, thch ung mt, mch sc, ru li vng, cht li . b. Hnh kinh mun: K kinh, n nhng cha thy kinh c khi 40-50 ngy mi thy kinh, mu nht, en, s lnh, thch nng. mch tr, li nht. c. Hnh kinh sm mun khng nht nh: S lng kinh ra nhiu hoc t, mu sc hoc tm hoc nht. 4. iu tr: 4.1 Chm cu: a. Php: iu ho 2 mch Xung Nhm v kh huyt l chnh hnh kinh sm: thanh nhit lng huyt. Hnh kinh mun: b kh dng huyt. Huyt tr kh thc: thng kh hot huyt. Hnh kinh sm, mun khng nht nh: iu b kh huyt b. Huyt: Kh hi, Tam m giao. - Hnh kinh sm thm Thi xung, Thi kh. - Hnh kinh mun thm Thin khu, Quy lai. - Kinh sm mun khng nht nh thm Thn du, Giao tn, T du, Tc tam k. - Cch chm cu: Hnh kinh sm mun khng nhit chn t khng cu, h nhit bnh b, bnh t, hnh kinh mun hoc lon kinh th va chm va cu.

491

- ngha ca huyt: Kh hi, Tam m giao c tc dng iu ho Xung Nhm, l kh ho huyt. Thi xung chm t thanh can nhit, Thi kh chm bnh b bnh t ch thu iu kinh: Cu Thin khu, Quy lai n: Thn du, Giao tn bi b nguyn kh, T du, Tc tam k b trung kh, cng c ngun gc ca s sinh ho. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Bung trng, ni tit, T cung... Nu hnh kinh sm thm Gan Thn. Nu hnh kinh mun thm T, D dy. Nu sm mun khng nht nh thm Gan, T, Thn. 4.3. Thu chm: i th hnh kinh sm dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Th liu i th hnh kinh mun dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tam m giao, Trung . i th hnh kinh sm mun khng nht nh dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, T cung(huyt ngoi kinh).

HNH KINH AU 1. i cng Ph n trc, sau hoc trong khi hnh kinh hi au bng, au lng l bnh thng, nu au bng, au lng d di lm nh hng ti cng tc v hc tp gi l hnh kinh au, v chia lm 2 loi; loi nguyn pht v loi th pht. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Hnh kinh au c chng h v chng thc; chng thc phn nhiu do cm phi hn kh hoc n ung cc cht sng lnh qu kh hnh kinh lm cho huyt ngng tr, ng t cung kinh ra khng thng li th au. Hoc do tht tnh ut kt, kh tr khng thng m gy nn bnh. Chng h phn nhiu do th trng suy nhc, kh huyt km, lm cho huyt hi suy dn, t cung khng c nui dng m gy bnh. 492

3. Bnh chng: Thng c 2 th: a. Chng thc: Bng di trc khi hnh kinh hoc ang lc hnh kinh au khng a xoa, mu hm, mu cc, sau khi ra mu cc c th au, mch trm sp l huyt; n au bng t, bng cng nhiu, hoc ngc sn cng tc, bun nn, mch huyn l thuc kh tr. b. Chng h: au bng ko di sau khi hnh kinh, bng di mm, thch xoa, lng kinh t, mu nht, long, ngi mi mt, au lng, n km chng mt, hi hp mch t nhc, li nht. 4. iu tr 4.1. Chm cu: a. Php: Chng thc hnh kh, hot huyt tn , Chng h n b h nguyn, iu ho Xung Nhm. Trc khi hnh kinh 5 ngy bt u iu tr. b. Huyt: Trung cc, Th liu, Tam m giao. Chng thc thm Huyt hi ( huyt). Kh hi, a c (kh tr). Chng h thm Quan nguyn, Tc tam l. - ngha ca huyt: Trung cc ho huyt, n bo cung, li bng quang v l kh h tiu l huyt c hiu cha hnh kinh au bng. Th liu l huyt c hiu cha hnh kinh au bng. Tam m giao iu ho kinh nguyt l huyt dng cho ph khoa b t th, gip cho vn ho l kh h tiu, th kinh hot lc. Tm li 3 huyt c tc dng iu ho Xung Nhm, hnh kh, hot huyt, thanh nhit, iu kinh l phng huyt cn bn cha chng thc v chng h. Huyt hi, Kh hi, a c u chm t vn hnh kh huyt. Cu Quan nguyn, Tc tam l n b h nguyn v ch kh. 4.2. in chm loa tai: Bung trng, Ni tit, Thn mn, ch ti cc im au. 4.3. Thu chm: i th chng thc dng Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt T cung, Quan nguyn hoc Kh hi.

493

i th chng h Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Thiu liu.

BNH KHNG HNH KINH 1. i cng: Khi con gi n tui dy th m cha hnh kinh, hoc hnh kinh ri m t nhin khng hnh kinh trn 3 thng gi l b kinh hoc cn gi l v kinh. Trng hp con gi gi l v kinh nguyn pht, trng hp sau gi l v kinh th pht. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Do sinh nhiu hoc t l qu , hoc th trng yu sn, m i lu lm cho c th suy dn, m huyt tiu hao, sc tiu ho gim st, ngun gc sinh huyt b kh n cc gy nn. Hoc do cm phi hn t hoc n ung lnh qu hn t xm phm t cung hoc do tnh ch ut c, khi c khng thng, huyt ngng tr gy nn. Ph n c mang hoc ang cho con b khng hnh kim tra khng thuc chng ny. 3. Bnh chng: Thng chia lm hai th: a. Huyt kh khng hnh kinh: Sau mt thi gian hnh kinh, s lng mu t dn cui cng khng hnh kinh na. Bnh nhn phn nhiu tiu ho km, i tin lng, thiu dinh dng, sc mt mi v mng tay trng bnh, chong vng, tim p hi hp u oi, mi mt, mch t li nht. b. Huyt tr khng hnh kinh: Kinh nguyt b tc, bng di cng y v au, bn chn, trong ngc kh chu; bnh nng thng c ni cc bng di, to bn, ming kh, cht li sm hoc li c im hoc m xut huyt tim mch trm, huyn, sp. 4. iu tr 4.1. Chm cu:

494

a. Php: B ch thn kh lm thng v lm iu ho 2 mch Xung Nhm kt hp vi hnh kh hot huyt. b. Huyt: Thn du, m giao; Tam m giao. Huyt dng thm: Huyt hi, Tc tam l, Hnh gian. Cch chm: Chng huyt kh chm b, huyt tr chm t. - ngha ca huyt: Thn du b ch thm kh, m giao l huyt hi ca 2 mch Xung Nhm kt hp Tam m giao iu ho 3 kinh m chn, hnh kh huyt. Chng huyt kh chm thm Huyt hi b huyt, thm Tc tam l sinh huyt hnh huyt. Huyt tr thm Hnh gian s can gii ut. Huyt tr do lnh cu thm m giao, Thn du n tn hn kt t cung. 4.2. in chm loa tai: Huyt: Bung trng, Ni tit, im no. Nu huyt kh: thm thn, Lch. Nu huyt tr thm Gan. Ch : Nu do suy kit sau m nng hoc thiu dinh dng m v kinh th phi ly b dng, nui dng lm chnh. Chm cu ch l kt hp m thi. 4.3. Thu chm i vi chng huyt kh khng hnh kinh dung Vitamin C 1g + Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Cch du. i vi chng huyt tr khng hnh kinh Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tam m giao.

BNH KH H 1. i cng m o ph n tit ra cht dch trong nhy nh lng trng trng gi l kh h. Y hc c truyn gi l i h. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Bnh kh h phn nhiu do t thn h tn, mch Nhm v mch c khng vng chc, lm cho thy thp kh c i xung h tiu gy bnh, hoc 495

do thng thc lao lc, tn thng t v, chc nng vn ha thp b ri lon, kh thp i xung thnh bnh, kh h thng trng long. Cng c do tnh tr khng vui, can kh ut kt lu ngy ha nhit, lm cho huyt v nhit tng bc, thp nhit xung di thnh chng ra kh h vng. 3. Bin chng: Thng gp hai th: a. Kh h trng: (bch i):m o tit ra cht dch nhy nh mi, mi c th tanh, au lng, mi mt, hoa mt, chng mt khng kht nc, n km, i tin lng, mch trm tr hoc hon nhc, ru li trng nhun (thuc hn thp). b. Kh h vng (hong i): Kh h mu vng hoc nh m, mi hi, i tin to, tiu tin vng t, ru li vng nhun, mch nhu sc, kh h c khi ln mu , ming kh ng, bt rt kh chu, tim p hi hp, mt ng, hay tc gin, mch huyn, sc, ru li vng (thuc thp nhit kim can thn h nhit). 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Kin t ha thp, iu ha 3 mch Xung, Nhm v i. b. Huyt: i mch, Kh hi, Tam m giao. Nu kh h vng thm Hnh gian, m lng tuyn. Nu kh h trng long thm Quan nguyn, Tc tam l. - ngha ca huyt: i mch li thp v gim kh h. Kt hp Tam m giao b ba kinh m. Kh hi c th lm thng v iu ha mch Nhm hnh kh ha thp, Quan nguyn, Tc tam l n b cng c h nguyn v kin t hoa thp, Hnh gian, m lng tuyn li thp, thanh nhit. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: T cung, Bng quang. Nu kh h vng thm Gan, Lch. Nu kh h trng thm Lch, Thn. 4.3. Thu chm: i vi chng kh h trng dng Vitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt T cung, Quan nguyn, Kh hi. 496

i vi chng kh h vng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Th liu, Thn du, hoc Tam m giao.

THC 1. i cng: p dng phng php chm thc y cho ph n d gi l thc , Hoc trong trng hp kh cng c th chm gy cho chng (loi tr cc nguyn do ngoi khoa...). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: i vi ph n mi ln u tinh thn cng thng ri lon cn co hoc v i qu sm, hoc do kh huyt suy nhc, yu khng sc rn u gy nn qu trnh ko di. C th dng chm thc . 3. iu tr: 3.1. Chm cu: a. Php: Hot huyt li kh iu ha co bp ca d con. b. Huyt: Hp cc, Tam m giao, Ch m, c m. - ngha ca huyt: Hp cc, Tam m giao c tc dng hot huyt li kh tng cng co bp ca d con. Ch m l huyt tnh ca kinh Thi dng, c m l huyt ngoi kinh, hai huyt u l huyt chnh thc . - Cch chm: Hp cc, Tam m giao u kch thch lin tc trong 15 - 20 pht, bt u t lc c t cung chm m n khi m hon ton th thi, ng thi cu hai huyt Ch m, c m. 3.2. in chm loa tai: T cung, Ni tit, Thn, Lch. C tc dng thc tt. 3.3. Thu chm: Dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tam m giao, Trung , hoc T cung.

497

TC TIA SA (VIM TUYN V) 1. i cng: Tc tia sa (vim tuyn v) l bnh hay gp ph n ang cho con b. Mi u thng tc tia sa, sa li gy vim tuyn v. Y hc c truyn gi l nh xuy, ngoi xuy, ni xuy hoc gi chung l Nh ung. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Phn nhiu do kh ut can m v nhit tr kinh v lm cho kh huyt tr ngi gy bnh. Hoc do tia sa b tc, sa khng lu thng c gy bnh. 3. Bin chng: Bt u st nng, s lnh nh cm, au sng nng v, phn nhiu mt bn v, i khi 2 v u b tc tia sa. Sau ch b bnh cng rn v ha dn dn thnh m, khi thnh m ri th mm ra. C khi c bun nn, bn chn, nhc u, ru li trng nhun hoc hi vng, i tin to, mch ph, huyn, sc, hoc huyn, hot, sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Thanh nhit gii c, gim au, khai ut, tit nhit. b. Huyt: Kin tnh, Tc tam l, Tc lm khp, A th. - Cch chm: Cc huyt u chm t, chm huyt Kin tnh, cn c cm gic lan xung ch v au, lin tc kch thch 10 - 15 pht, c th gim au thng sa ngay. Mi ngy chm 1 ln hoc 2 ln. 4.2. in chm loa tai: Ngc, Thn mn, D dy, Mt (ch im au) 4.3. Thu chm: Dng Vitamin C 1g + Vitamin B1 100mg + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thin tr, Kin tnh(hng kim xung chn v).

498

THIU SA 1. i cng: Ph n sau khi khng c sa hoc t sa khng sa cho con b gi l thiu sa. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Do c th suy nhc, hoc khi mt mu qu nhiu, kh huyt suy yu n km nn khng th sinh ra sa c thuc chng h. Ngoi ra tinh ch khng iu ha; kh c khng thng, kinh kh b tc cng lm cho sa khng ra, thuc chng thc. 3. Bin chng: a. Chng h: Sau khi khng sa hoc khng c sa nui tr, cht sa long, v mm khng au, sc mt trng vng, n km, i tin lng, cht li nht, mch t, nhc. b. Chng thc: Sa t, v cng hi au, tinh thn khng vui, tc ngc, kh chu, i tin to, nc tiu vng, ru li vng, cht li , mch trm, thc, hu lc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: S thng kinh lc. Chng h, thm: bi b kh huyt. Chng thm: tuyn thng kh c thanh nhit gii ut. b. Huyt: Nh cn, n trung, Thiu trch. Chng h thm: T du, Tc tam l. Chng thc thm: K mn; Ni nh. - ngha ca huyt: Nh cn s thng kinh kh ca kinh Dng minh v thc sa; n trung iu kh. Thiu trch thng sa, ba huyt kt hp c tc dng thng sa. Chng h chm b thm, T du, Tc tam l sinh sa, chng thc chm t thm K mn, Ni nh thanh nhit, gii ut. 4.2. in chm loa tai: Ngc, Ni tit, Tuyn thng thn, Lch, Gan. 4.3. Thu chm: 499

i vi chng h dngVitamin B1 100mg + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thc tam l, Tam giao. i vi chng thc dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Khc tr.

SA D CON 1. i cng: Sa d con l d con sa xung di khung chu nh, thp th hoc sa ra ngoi m o. Bnh ny hay xy ra nhng ph n sinh nhiu hoc i lao ng qu sm sau lc . Y hc c truyn gi l m nh. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Ch yu do c th suy nhc, sau khi kh huyt, sc khe cha c khi phc, phi lao ng qu sc gy kh h, khng sc gi cho d con ng v tr ca n. 3. Bin chng: D con thp th hoc sa ra ngoi m o to nh qu trng g mu nht tc nng bng di, au mi sau lng, tinh thn u oi, km n, cht li nht, mch h, nhc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: a dng kh ln, c nh t cung. b. Huyt: Bch hi, Trung qun, Trung cc, Kh hi, i mch, Trng cng. - Cch chm cu: Cc huyt Bch hi, Trung qun, i mch, Trng cng u chm b. Cc huyt Kh hi, Trung cc u cu. 4.2. in chm loa tai: T cung, Thn. 4.3. Thu chm: Dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Th liu.

500

Bi 36 BNH THUC H VN NG

THP KHP 1. i cng: Bnh thp khp l bnh sng au cc khp xng do phong hn thp nhit gy nn. C th au mt khp hoc nhiu khp, c cp tnh v mn tnh. Cp tnh thng c st, s lnh, d bin chng vo tim. Bnh ny thng hay ti i ti li. Y hc c truyn gi l Chng l. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn sinh bnh phn nhiu do sinh hot khng iu , c th suy yu tu l s h; hoc do sau khi lao ng ang ra m hi ngi gia lung gi; hoc i tm m b gi lnh; hoc ch m thp lu gy lm cho t kh ca phong hn thp tha h xm nhp vo c th lm kinh lc b tc, gy bnh phong hn thp t. Trng hp c th khe mnh cm phi t kh ca phong hn thp, ut kt ha nhit, c th gy bnh nhit l cp tnh. 3. Bin chng: Thng chia lm 2 th ln: a. Phong hn thp t: au 1 hay nhiu khp, lu ngy khng khi, c th pht sinh chn tay co qup hoc au sng nng cc khp, i li b hn ch. Do t kh ca phong hn thp xm nhp nhiu t khc nhau nn triu chng biu hin c thin thng, khc nhau, Phong t thin thng gi l hnh t (hoc gi phong t). Hn t thin thng gi l thng t (hoc gi hn t). Thp t thin thng gi l trc t (hoc thp t). - Hnh t: Triu chng ch yu l au c di chuyn khng nht nh, c khi c st, s lnh, ru li vng nhun, mch ph. - Thng t: au nhc ton thn hoc ti ch, ch au nht nh, gp nng au, gp lnh au tng, ru li trng mch huyn, sc khn.

501

- Trc t: Triu chng ch yu l da tht t mi cc khp chn tay au bun nng n, au ch nht nh, khi thi tit kh hu m thp d au li, chm nhu, hon, ru li trng nhun. b. Nhit t: Chng ny thuc thp khp cp mi pht, hoc t cp ca thp khp mn. Cc khp au, sng, nng, d di, khng c ng c, pht st s lnh, i tin to bn, tiu tin vng, kht nc, au mt khp hoc nhiu khp khng nht nh, ru li vng ro, mch hot sc. 4. iu tr 4.1. Chm cu: a. Php: Khu phong, tn hn, ha thp, s thng kinh lc. b. Huyt: - au c: Huyn chung, Kin tnh, T nhu. - au quanh khp vai; Kin ngung, Kin liu, Kin tnh, Nhu du. - au khuu tay: Khc tr, Kin tnh, T nhu. - au c tay: Dng tr, Dng kh; Ngoi quan, Dng cc. - au sng lng: Thy cu, Thn tr, Dng quan, Mnh mn, Phong mn. - au vng hng: Th liu, C liu, Hon Khiu, Trt bin, y trung. - au i: B quan, Lng khu, Phong th, Tha ph. - au u gi: Tt nhn, Hc nh, Huyt hi, Tt dng quan, m lng tuyn. - au khp c chn v mt c chn: Gii kh, Khu kh, Cn ln, VIII3 Thi kh. - au cng tay: Th tam l, Khc tr, Ngoi quan. - au cng chn: Tc tam l, H c h, Dng ph. - Hnh t: Thm Cch du, Huyt hi. - Thng t: Thm Thn du, Quan nguyn. - Trc t: Thm Tc tam l, Thng khu. - Nhit t: Thm i chy, Khc tr, Hp cc. - Cch chm:

502

Hnh t, nhit t chm t bng kim hoc g kim hoa mai, thng t cu nhiu chm t, trc t chm ri li cu; hoc dng n kim, hoc g kim hoa mai. - ngha ca huyt: Cc huyt hp li c tc dng khu phong, tn hn tr thp, thng kinh hot lc lm cho kinh kh lu thng, iu ha dinh v, nng cao sc khe chng bnh. i chy, Khc tr, Hp cc thanh nhit gii biu cha nhit t. Cch du, Huyt hi hot huyt cha hnh t. Thng khu, Tc tam l, kin t hnh thy cha bnh thp t. Cu Quan nguyn, Thn du ch ha, tr dng, khu tn hn t. 4.2. in chm loa tai: Vng au tng ng ca loa tai cc huyt Thn mn, Ni tit. 4.3. Thu chm: i vi th phong hn thp t dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt vng au tng ng. i vi th nhit t dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt vng au tng ng.

AU LNG (Yu thng) 1. i cng: au lng l mt chng bnh thng thng ca nhn dn lao ng. Thng gp c au tht lng, au sng lng, au lng cp tnh v au lng mn tnh. Y hc c truyn cng gi l au lng (yu thng). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn phn nhiu l thn h, hoc cm phi phong hn thp, t kh lu tr kinh lc, hoc b ng v gnh nng co si gn huyt. 3. Bin chng: thng thy 3 th: a. au lng do phong hn thp: Phong hn thin thng: au d di co qup. 503

Hn thp thin thng: au m, au lu khi thi tit thay i th au nhiu hn. b. au lng do thn h: au m ko di, ngy m u au, hai chn yu sc. Nu km theo triu chng tinh thn u oi, chn tay lnh hot tinh tiu tin trong, mch t nhc th thuc chng thn au lng do dng h. Nu km h phin, tiu tin vng, mch sc, cht li th thuc chng au lng do Thn m h. c. au lng do huyt: au nh kim chm, c nh khng di chuyn mch sp. Nu do si gn th vn ng lng au tng. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Do thn h: ch thn hot lc; do phong hn thp t: khu phong tn hn ha thp; do huyt: hnh kh hot huyt; do si gn: hnh kh hot lc tn . b. Huyt: Thn m h: Thn du, Mnh mn, y trung, thn dng h: Thm Ch tht, Quan nguyn. Phong hn thp t Thn du, Yu dng quan, y trung, Th liu, Dng lng tuyn. huyt : th, Chi cu, Dng lng tuyn, y trung. - ngha ca huyt: Chm cu Thn du b thn v khu tn hn thp ti ch. Cu Mnh mn, Quan nguyn b ch thn dng. Ch tht kt hp vi Thn du b tinh kh. Yu dng quan s thng kinh kh ca mch c. y trung l huyt cha au lng. Chch nn mu c tc dng tn gii c, kt hp vi Cch du cha au lng do huyt. Th liu, Dng lng tuyn u c tc dng khu phong tn hn, ha thp v s thng kinh lc. Chm t Chi cu, Dng lng tuyn hnh kh tn , cng vi y trung cha si gn. 4.2. in chm loa tai: im au tng ng, hoc vng tng ng vi b phn b bnh, Thn mn, Tuyn thng thn. 504

Do phong hn thp: Thm Gan, Thn hay Lch. Do thn dng h: thm Thn, Ni tit; thn m h: thm vng Thn. Do huyt: thm Tim, Gan. 4.3.Thu chm: i vi chng au lng do phong hn thp dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Th liu. i vi chng au lng do thn h dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, U trung. i vi chng au lng do huyt dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Gip tch tng ng vi vng au.

505

Bi 37 CC BNH KHC M AY 1. i cng: L mt bnh d ng ngoi da do nhiu nguyn nhn khc nhau. Y hc c truyn gi l "phong chn", "n chn", dn gian gi l "mn tt". 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Nguyn nhn thng do bn trong c nhc sn c hn thp hoc trng v c ut nhit, li nhim thm phong hn, phong thp hoc phong nhit ngoi m ni m ay. 3. Bin chng: Trn da ni ln tng m rng hp khng nht nh, nga ngy kh chu, dm ba na thng hoc lu hn mi tan ht. Thng thy hai th: a. Do phong hn, thp: M ay mu trng hoc hi hng, mnh nng n, i nc trng, trong hoc hi c, ru li trng nhn v dy. b. Do phong nhit: M ay mu hng ti, ming kh kht c tng lc mt bc nng, i nc vng, c khi to bn, ru li vng, mch ph sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Ch yu l s phong. Do hn thp thm tn hn tr thp, kt hp kin v, li tiu. Do phong nhit, thm lng huyt, tiu c, c to bn kt hp li i tin. b. Huyt: Khc tr, Huyt hi, i chy, c th thm: Ni quan, Tam m giao, Tc tam l, Thn mch. - Cch chm cu: 3 huyt chnh u chm t. Trong th phong hn thp nn cu 3 huyt chnh v Tc tam l. - ngha ca huyt: i chy; Khc tr chm t s phong, tn t. Huyt hi lng huyt tiu c. Ni quan thanh tm lng huyt, Tam

506

m giao t m, kin t, li thp. Thn mch li tiu tr thp, Tc tam l kin v tr thp. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: M ay, Ni tit, Phi, Di v no. Kch thch va lu kim gi; mi ngy chm 1 ln, c th gi kim 3 - 4 ngy. 4.3. Thu chm: i th do phong hn thp dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Phong long, hoc Phong tr. i th do phong hn nhit dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Khc tr, Huyt hi.

VIM DA - THN KINH 1. i cng: L mt bnh vim da do ri lon chc nng thn kinh da, d ti pht. Y hc c truyn quy vo phm vi ngu b tin, lng b tin... 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Thng l do phong nhit. T kh kt t da lm cho s vn hnh kh huyt ti ch b tr ngi, ut li sinh nhit, lm cho vng da khng c nui dng gy nn. 3. Bin chng: C th chia lm 2 th: a. Huyt nhit phong thp: Ni da b tn thng c mu hng ti, b mt c nhiu vy trng, sau khi vy bong, mt da c mu hng v c chm mu nho nh, cht li hng, ru li hi vng, mch sc. b. Huyt h phong to: Ni b tn thng c mu vng nht hoc sc xm li thnh xanh, vy t, din tch vim hp, c trng hp mt hn, ch cn li ban trng. n ung bi tit nh thng, cht li nht, mch t, hi sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Ch yu l s phong. 507

Th 1: Thm lng huyt tiu c, tr thp. Th 2: Thm dng huyt, khu phong. b. Huyt: Khc tr, Huyt hi v huyt ti ch. Huyt dng thm: m lng tuyn, Nh gian. Tam m giao. - Cch chm cu: Chm mi ngy mt ln hoc hai ngy mt ln, 15 - 20 ln l mt t cha. Th th 2 c th cu bng iu ngi ch vim 10 - 20 pht. - ngha ca huyt: Khc tr s phong: "mun tr phong trc ht nn ch huyt" cho nn dng Huyt hi, chm b do tc dng dng huyt hot huyt, chm t c tc dng lng huyt, tiu c. Mun tng sc lng huyt thm Tam m giao, mun tng sc tr thp thm m lng tuyn. C to bn thm Nh gian li i tin, tiu c. ti ch, chm nn mu gia mt vi m vim nng nht. 4.2. in chm loa tai: Can nhit huyt Thn mn, Giao cm. 4.3. Thu chm: i vi chng huyt nhit phong thp dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Khc tr, Phong tr. i vi chng huyt h phong to dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Huyt hi, Tam m giao.

VIM KT MC 1. i cng: Thng gi l chng au mt v c sng , hoc l au mt gi v ra gi hay chy nc mt, nhiu d mt, hay mc v ma h. Bnh hay ly giai on cp khng c cha kp thi v khi hn s chuyn sang th mn tnh. Y hc c truyn cng gi l au mt (thin hanh xch nhn). 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Mng kt hp (phn lng trng con mt) thuc tng ph, mch mu khe mt thuc tng tm. Tng ph, kinh ph c nhit li thm phong nhit t c ngoi xm phm lm cho nhit ut li gy nn mt sng au, . T 508

nhit khng c gii tr, bnh s chuyn thnh mn tnh. Ung ru qu mc, nng gin tn quang, hi m hoc mt ng ko di dng sc mt qu mt... u nh hng n vic pht ra bnh vim mng kt hp mn tnh. 3. Bin chng: C th chia lm 2 th: a. Phong nhit phm ph (tng ng chng cp). Pht bnh nhanh, mng kt hp xung huyt, sng, nng, , nhiu d mt, s sng. b. Tm ph nhit (tng ng chng mn) mng kt hp dy ln, c nhiu tia mu, nga nhm, nng, kh, s nh sng, nhn chng mi mt.

4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Ch yu l s phong tit nhit thm thnh ph ( th u); hoc kt hp thanh tm ph ( th sau). b. Huyt: Ph du, Thn mn, Chi cu. - ngha ca huyt: Tnh minh, ng t liu s tit phong nhit; Thi dng, n ng chm nn mu lm mt phn u mt. Khc tr. Hp cc khu phong, thanh nhit. Ph du thanh tit thc t phn biu, kinh ph. Chm t Thn mn thanh tm nhit. Trong chng mn, thm Chi cu thanh tit nhit kinh Tam tiu thuc ha c quan h biu l vi Tm bo. 4.2. in chm loa tai : Chm cc vng: Mt, Phi, chm kch thch mnh lu kim 20 - 30 pht. 4.3. Thu chm : i vi hai th tm ph nhit v phong nhit phm ph dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Khc tr, Ph du.

509

TEO DY THN KINH TH 1. Bnh chng : L bnh dy thn kinh th b thoi ha. Nhn ngoi thy mt nh mi ngi thng, song ngi khng nhn thy g hoc ch thy l m (sc nhn gim dn cho n khi mt hn). Y hc c truyn gi l "thanh manh". 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh : Bnh thng do can thn m h, tinh huyt thiu km hoc do t v h nn tinh kh khng ln nui dng mt: mt thiu kh huyt th nhn khng r v ngy cng b m. 3. Bin chng : C th chia thnh 2 th chnh: a. Kh huyt h: Sc nhn gim, n ung km, hay mt mi, da xanh, ni th yu, cht li nht, mch t nhc. b. Can thn m h: Mt gn nh khng nhn thy g, da kh v i rt, ming kh kht, tai ic, lng au, gi mi, n ng km. 4. iu tr 4.1. Chm cu : a. Php: Kh huyt h: b kh huyt Can thn m h: b can thn. b. Huyt: Tnh minh; Phong tr; Quang Minh, K mn. Huyt dng thm: T hoa, Thi kh, Tc tam l. - Cch chm: Cc huyt mt nn chn kim thng khng c mc cu, tin kim vo su trong y mt, khng v khi tin kim v d gy chy mu. Cc huyt khc u chm b, lu kim 10 - 15 pht, 2 ngy chm mt ln, 10 - 15 ln l mt t cha. - ngha ca huyt: Tnh minh thng kh huyt ti ch Phong tr. Quang minh u l huyt c tc dng cha bnh mt K mn, Thi kh cng vi T hoa, Tc tam l b kh huyt, b can thn. 4.2. in chm loa tai:

510

Cc vng: Mt, Gan, Di v no, kch thch va lu kim 20- 30 pht hai ngy chm mt ln, 15 - 20 ln l t cha. 4.3. Thu chm: i vi chng kh huyt h dng Becozym 2ml + Vitamin B12 1000g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, Quang minh. i vi chng can thn m h dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tam giao, Thn du.

CHP LO 1. i cng: Lo l tuyn lng mi b nhim trng, pht bnh cp, Chp l tuyn sn mi b vim nhim, bnh din bin t t. Chp lo d ly lan v hay ti pht. Y hc c truyn gi l thu chm, chm nhn, th cam, th dng. Lo d khi hn chp. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Phong v nhit tc ng ln nhau tn hi vng m mt gy nn lo hoc n n cay nng lm, nhit c ca kinh II, III . Dng minh bc ln mi mt gy nn chp. 3. Bin chng: a. Lo: Lc mi u, b mi cm ln nh hnh ht la, hi nga hi sng, dn dn sng au nhiu hn. Nh th ch vi ngy c th tiu i; nng th ha m chn ri v, sch m th mn c th t lin. y l trng hp vim cp, mn nng, tuyn lng mi. b. Chp: Nh mn bc cng nh mi mt, gy cm, c mu da bnh thng hoc hi hng, nhn trong n ln vo sn mi v lan rng. y l trng hp vim bn cp. 4. iu tr:

511

a. Php cha: Cha lo: S phong tit nhit. Cha chp: thanh nhit gii c. b. Huyt v cch chm: Cch cha theo kinh nghim nh sau: V d: b chp lo mt phi. Bnh nhn vt bn tay tri qua vai phi, sao cho ci tay vn st vo cm, cc ngn tay st nhau a ht sc ra sau lng, u ngn tay gia n ch no ca ct sng th ch l im chm. Thy thuc vut da t vng kin tnh ti im chm n khi da ng , st trng, dng kim ba cnh (khng c th dng kim khu nn hoc kim may) chch nng ri nn mu im chm. Mt hoc hai ngy chm mt ln. Chm 1, 2 ln cha khi, c th chch nn mu thm huyt I7 Lit khuyt hoc huyt I11 Thiu dng s phong tit nhit. Trong th th hai (chp) dng thm huyt T du hoc V du thanh nhit kinh Dng minh. Nu n ngn tay vo chp, lo thy mm, lng bng tc l c nhiu m, cn chch tho m. Ch st trng trc v sau khi chch. Sau vn nn tin hnh cch cha ni trn.

VIN AMIAN CP TNH

1. i cng: Vim Amian cp tnh l mt bnh thng gp do khun lin cu. Tr em v thanh thiu nin hay b bnh, hay ti pht. Y hc c truyn gi l "Nh nga" hay "Hu nga". Bnh ny chn on khng kh nhng cn ch chn on phn bit vi "bch hu" khi c s sai st ng tic. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Phong nhit ut kt hng lm tn dch b chng t thnh m. m ha kt hp vi ut nhit ca ph v, vi phong nhit t ngoi vo lm cho amian sng ty cp tnh. 3. Bin chng: 512

Khm hng thy 1 hoc 2 amian xung huyt, sng to c nhng imvng hay trng, d bong m khng chy mu. Cc triu chng khc nh hng au nhc, nut kh, nut au, st cao, gai rt, nhc u, mi mt, ra li ru trng hoc kim vng, mch ph sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: S phong, tit nhit, tiu sng b. Huyt: Gip xa, Thiu thng, Hp cc, Khc tr. Nu c ho thm Lit khuyt. Nu c to bn thm Thin khu. - ngha ca huyt: Gip xa tc dng ti ch thanh nhit tiu sng, Hp cc, Khc tr thanh nhit Dng minh. C ho thm Lit khuyt chm t. C to bn i vng, thm Thin khu li i tiu tin. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Phi, D dy, Amian, Hng, Thanh qun, Giao cm, im n au. Cch chm: kch thch va, v 2 - 3 pht, lu kim 30 - 50 pht. Chm mi ngy mt ln. 4.3. Thu chm: Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Khc tr, Amydan.

MT TING 1. i cng: Mt ting l tnh trng ging ni khng cao, khng r, khng gn, b khn b v ting, ngng ngu, nhng vn thnh ting ngi khc hiu c thng do ngoi cm, ngoi thng, ni thng (tai bin mch mu no, tnh cm b xc ng mnh. Ngoi ra cn c cc trng hp ht, ni nhiu, ku go qu m khn ting. Y hc c truyn gi l "m", "bo m", "tht m". 513

2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Vic pht m c lin quan ti 5 tng, nhng ch yu l ph v thn: "Ph l ca ng" ca vic pht m; Thn l "gc" ca vic pht m. Phong l phm vo ph, ut ha a ln ph, lm cho khi ph b ng tr, thanh khiu b tc. C chng do ph to, tn dch b tn thng hoc do thn thy suy, m h sinh ni nhit, h ha hi ti thanh khiu, thanh o m b mt ting. 3. Bin chng: Mt ting chia ra thc v h. Chng thc do c ngoi t; chng h do ph to, m h. a. Chng thc: - Phong hn phm ph: Khn ting, ho kh, lm ging, tc ngc, au u, st, s lnh, ru li trng mng, mch ph khn. - Phong hn ut kt ha ha: Khn ting, th kh, c m mu vng, kh ming, hng au, ru li vng, mch hot sc. b. Chng h: - Ph lao thng tn: Ting khn, v ting, th kh, hng ro hay kht nc, cht li , mch t sc. - H lao thng m: Ting khn, v ting ni ui hi, mt mi, da kh, km n, mt ng, mt m, tai , lng mi, chn yu, mc khn ting ngy cng nng hn, cht li bng, mch nhu, t, sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Thng kinh hot lc, khai khiu. Phong hn phm ph: s phong tn hn. Phong hn ut ha ha: khai ut, t ha, s phong tn hn. Ph to, thng tn; sinh tn, nhun ph. H lao thng m: T m, ging ha. b. Huyt: mn, Lim tuyn, Nhn nghnh. C th thm: Phong mn, Hp cc,I8 Kinh c, Thn du, Du ph, Phc lu, Phong long. - Cch chm cu: mn l huyt cn chm cn thn, chm vo t t, su 0,5 - 1 thn, mi kim hng v pha cm, lc u v kch thch va sau v mnh 514

dn, gy c cm gic cng tc l tt. Chm Lim tuyn mi kim hng vo cung li. Chm Nhn nghnh dng ngn tay y ng mch cnh ra pha ngoi, chm thng kim qua da ri hng mi kim chch v pha thanh qun, v nh ri v mnh dn gy c cm gic cng tc l tt. - ngha ca huyt: mn, Lim tuyn l hai huyt c hiu cha mt ting, cm. Nhn nghnh l huyt ti ch trc hng cng hai huyt trn c tc dng khai khiu, s t, thng kinh. Phong mn, Hp cc va gii ngoi t va tc dng n hu hng. Kinh c tuyn thng ph kh, Thn du, Du ph, Phc lu u c tc dng sinh tn, ch thy, ging ha. Phong long ha m, ging trc. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Hng, Thanh qun, Phi, Thn. Di v no. Mi ln chm chn 2 - 3 huyt, kch thch va; lu kim 10 - 15 pht. Mi ngy chm mt ln. C th gi kim, dn bng dnh ngoi, lu 7 ngy, tun sau thay s huyt khc. 4.3. Thu chm: i vi th Chng thc dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, Khc tr i vi th chng h dng Becozym + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Quyn lu, Khc tr.

VIM MI CP TNH, MN TNH 1. i cng: Vim mi l qu trnh vim cp tnh hoc mn tnh ca nim mc mi, do nhim khun hoc d ng. Y hc c truyn gi l "t lu" hoc "no lu". 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Mi l khiu ca ph. Phong t xm nhp hi ti ph kh. T c ca ngoi cm, ca si, nghin ru hay to bn li nhit c cng gy nn bnh ny. 515

3. Bin chng : a. Vim mi cp thng kim cm : Lc u st nh, nga mi bt ht hi, sau t gi hoc 1, 2 ngy thy ngt mi, chy nc mi. Nu chng cm bt th 3, 4 ngy sau nc mi c vng, t dn, v 1 tun sau th ht. b. Vim mi mn: Chng minh l ngt mi, lc ng ngt nhiu hn, soi mi th thy nim mc xung huyt ph n. Nh dung dch Adrenalin 0,1% m gn nh ht ph n l th vim mi mn n thun. 4. iu tr : 4.1. Chm cu : a. Php: Th cp: So t, tuyn ph, khai khiu. Th mn: thng kinh hot lc, tuyn ph, khiu. b. Huyt: Vim mi cp: Nghinh hng, n ng, Hp cc. Vim mi mn: Thm Thng thin, Thin tr. - ngha ca huyt: Nghinh hng l huyt ti ch khai khiu, s t; Hp cc cng s t, c tc dng ton thn, cha bnh u mt, cc khiu. n ng chm ra mu s tit phong t, cha nhc u. Trong th vim mn dng thm Thng thin, Thin tr tng sc thng kinh hot lc. Thng thin gip sc cha nhc u: Thin tr va c tc dng cha hu hng, va cha chng gy sng, au. 4.2. in chm loa tai: Tm im nhy cm cc vng Mi trong, Phi, Tuyn thng thn. Kch thch mnh i vi vim cp, kch thch va i vi vim mn. Lu kim mt gi i vi vim cp. i vi vim mn c th gi kim mt tun. 4.3.Thu chm : i hai th cp v mn dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, Quyn liu.

516

VIM XOANG MI 1. i cng: Vim xoang mi thng do nhim khun hoc d ng. Vim xoang mn tnh thng c c hai yu t phi hp v thng b nhiu xoang. Y hc c truyn khng phn bit vim mi v vim xoang, gi chung l t lu, no lu. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: n ung nhng th cay nng, ru, xo nu, nhit ut li Kinh X1 m v a ln mi. Ph nhim phong hn, mt chc nng thanh tc, phong nhit l c dn ng mi thnh bnh. 3. Bin chng : C triu chng ti ch v triu chng ton thn. a. Triu chng ti ch: au nhc: khm thy xoang mi b vim, n mnh mi thy au, au lan ln mt, ln gc mi, ln trn, lc xem sch, tp trung suy ngh th thy au hn. Ngt mi: khu gic gim hoc mt hn. Chy nc mi, nc trong hoc vng, hoc qunh vng, c mi hithi. b. Triu chng ton thn: St, au u, ngi kh chu. Theo bin chng c th chia 3 th. - Kim cm phong hn: Chy nc mi trong, st, ho, ru li trng mch ph khn. - Ph nhit: Ming kh, hng ro, chy nc mi vng, ho, ru li hi vng, mch sc. c. m nhit: Nc mi qunh vng, hi, ming ng, sn au, u au, mch huyn, sc. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: 517

a. Php: Kim cm phong hn: S phong tn hn, khai khiu, tuyn ph. Ph nhit: Thanh ph nhit, m nhit; khai ut, thanh m ha. b. Huyt: Nghinh hng, n ng, Hp cc, Huyt dng thm: Ngoi quan, Phong tr, Thng thin, Ph du, Trung ch, Khiu m. - ngha ca huyt: Nghnh hng l huyt ti ch khai khiu, s t; n ng chm nn mu thanh tit nhit, cha nhc u, Hp, cc s tn phong t v khai khiu mi. C st cao, gh rt dng Ngoi quan; Phong tr v Khiu m u thanh m ha; Thng thin va thng kinh hot lc va cha nhc u. Trung ch c tc dng thanh nhit kinh, Thiu dng, Ph c ngoi t gy ho, dng Ph du s tn ngoi t, thng ph kh. 4.2. in chm loa tai: Cc vng huyt: Mi trong, Phi, Tuyn thng thn, Trn, Ni tit. - Th cp: kch thch mnh, lu kim 15 - 30 pht mi ngy chm mt ln. - Th mn: kch thch va, lu kim 15 - 30 pht. 4.3. Thu chm: Dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, Quyn lu.

CHNG MT (Hi chng tin nh) 1. i cng: Chng mt l mt cm gic ch quan hnh nh ngi bnh b quay trn hoc a ln a xung bp bnh nh chic thuyn. Bnh nhn cng c th tng rng c nh ca xung quanh quay tt nh nhy ma. i khi cn nn ma tot m hi, mch nhanh. ic tai thng r rt trong thi gian u v c th bt dn trong vi thng sau. Chng mt thuc phm vi chng huyn vng ca y hc c truyn. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh:

518

Chng ny thng do can ha ha can phong. Ni kinh ni: "cc chng phong, chng mt u thuc v can". m trc ut tr ha ha, thanh dng khng a ln c, trc m khng i xung c cng gy thnh chng ny. Chu an Kh ni: "khng c m khng thnh chng huyn". 3. Bin chng: t bin tai, ri chng mt hoa mt, cm gic nh nh ca xoay chuyn, buc bnh nhn phi nhm mt v nm xung, nu khng s ng, thng km bun nn, nn ma, mt nht nht, v m hi. Cn chng mt xy ra c khi chc lt, c khi ko di my ting, thm ch my ngy. Thng chia lm 2 th chnh: a. Can phong: Nhng chng h trn, thm ng ming, kh hng, au cnh sn, khi bc bi bnh nng thm, ng hay m mng, li , mch huyn, t, hi sc. b. m thp: Thm chng lm ging, bun nn, ngc y kh chu, hi hp, ng nhiu, n km, sng dy hay nh m, ru li nhn, mch hot. 4. iu tr: 4.1. Chm cu: a. Php: Can phong: Bnh can tc phong, nng th thm t thn, dng can. m thp: Ha thp tr m, iu ha kinh kh. b. Huyt: Sut cc, phong, Ni quan. Huyt dng thm: Phong tr, Hnh gian, Thi kh, Phong long, Gii kh. - Cch chm: Khi chm phong, phi gy c cm gic chy trong tai mi c hiu qu. - ngha ca huyt: Sut cc, phong cha tai , tai ic chng mt; Ni quan th hon Trung tiu an thn nh tr, iu ha v kh cha nn. Phong tr, Hnh gian chm t bnh can, ging nghch. Thi kh b thn. Phong long, Gii kh kin v, tr thp, tr m ging kh. 4.2. in chm loa tai: 519

Cc vng: Gan, Ti mt, Lch, Thn mn, Thn. - Cch chm: Mi ln chm 2 - 4 huyt, 10 pht v mt ln, kch thch va lu kim 30 pht. Cng c th ci kim mt tun, tun sau thay s huyt khc . 4.3. Thu chm: i vi chng can phong dng Vitamin C 1g + Vitamin B1 100mg + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, Cch du. i vi chng m thp dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tc tam l, Thong long.

AU RNG 1. i cng: au rng thng do su rng. Khi n ung cc th nng lnh, chua ngt cng au nhc hn, chm c th gim au nhng sau phi kt hp cch cha khc. 2. Nguyn nhn v c ch sinh bnh: Rng c quan h ti 2 kinh Dng minh (II) i trng v (III) V. Kinh (III). V c on i vo rng hm trn, kinh (II) i trng c on i vo hm di. Nhit ut Dng minh lm cho rng au nhc. sn nhit trong li kt hp phong nhit ngoi, rng au nhc cng d di, "Rng l phn tha ca xng, xng thuc thn". Thn suy th rng rng, h nhit cng lm rng lung lay, au. 3. Bin chng: au rng c chng thc, chng h. Chng thc do thc ha, chng h do h ha. a) Thc ha Dng minh: M hi, to bn, st, ru li vng, ming kht, mch sc. b) H ha: Da kh, ming ro, tinh thn mi mt, da li , mch trm , sc. 4. iu tr: 520

4.1. Chm cu: a. Php: Ch yu tit ha vng b au. Thc ha Dng minh; Thanh trng v, tit ut ha. H ha: T m ging ha. b. Huyt: H quan, Gip xa, Hp cc, Ni nh, Thi kh. - Cch chm: Chm Gip xa, H quan, mi kim hng v pha rng au. au lc no, chm lc , kch thch mnh trong th thc, kch thch nh trong th h, lu kim 20 - 30. Chm huyt gn trc, chm huyt xa sau v kch thch huyt xa mnh hn. Dng ngn tay day vo cc huyt chnh cng c th gim au. - ngha ca huyt: H quan, Gip xa, Hp cc u c tc dng s phong tit nhit, H quan, Gip xa c thm tc dng s thng kinh kh ti ch; Ni nh t ha kinh V; Thi kh b thn. 4.2. in chm loa tai: Cc vng: Hm trn, Hm di, D dy, Thn, Kch thch va; Lu kim 1 gi. 4.3. Thu chm: Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Gip xa, Quyn liu, Khc tr.

521

Bi 38 IN CHM H TR IU tr cai nghin ma tu

Mc tiu: 1. Trnh by c cc hi chng tng ph ca nghin ma tu theo l lun YHCT? 2. Nu c phc huyt in chm ca cc tng ph? I. nh ngha cht ma tu v nghin ma tu: 1. Cht ma tu: L nhng cht t nhin ( nha thuc phin, l cca) hoc bn tng hp(Heroin) hay tng hp (amphetamin) c tc ng t bit ln h thn kinh trung ng. Nu dng lp li nhiu ln s gy trng thi l nghin ma tu. 2. Nghin ma tu: Nghin ma tu l mt trng thi nhim c cht ma tu, nhim c mn tnh hay chu k vi cc im c bn sau: - Liu lng cht ma tu c khuynh hng tng dn ln mi tho mn nhu cu v cht ma tu ca c th(Trng thi dung np). - Ngi nghin ma tu l thuc i vi cht ma tu v mt tm thn(trng thi l thuc v mt tm thn) - Ngi nghin ma tu bit tc hi ca cht ma tu i vi c th m khng cng li c vn tip tc dng(trng thi l thuc v mt c th). II. Phn loi cht ma tu : Cht ma tu hin nay c nhiu loi, vic phn loi c nhiu cch nh: Phn loi theo ngun gc sn xut Phn loi theo tc dng hng dn Phn loi theo mc gy nghin Phn loi theo cch s dng

522

 y da vo tc dng lm sng chnh ca cc cht ma tu phn loi thnh 5 nhm sau: 1. Cc cht gy m du - Cc thuc bnh thn,gii lo u, gy ng. - Rc - Cc cht thuc phin v ch phm ca n. - Cc cht Opium, codein, morphin, heroin. 2. Cc cht kch thn - Amphetamin v cc ch phm ca n - Cocain v cc ch phm ca n. 3. Cc cht kch thn gy o gic: estasy 4. Cc cht gy m du v gy o gic cc dung mi hu c: Colles, essences, cc cht ty. 5. Cc cht gy o gic: LSD 25 v cc cht tng t III. C s l thuyt ca nghin ma tu : 1. Theo YHH Cc cht ma tu tc ng khc nhau vo h thn kinh trung ng tu theo cu trc ca tng cht. Nhng im chung ca c ch gy nghin ch yu do tc ng li gia cht ma tu v cc th th c hiu ca n nm cc vng khc nhau ca no. Cc cht Opiat (Thuc phin, morphin, heroin) khi vo c th iu chuyn thnh Morphin ri vo mu. Thi gian bn hu mu vo khong 2h30 pht. Sau 24h th 90% Morphin bi tit ra ngoi. Ch mt lng Morphin vo h thn kinh trung ng v tm n cc th th tip nhn Morphin. C mt s th th tip nhn Morphin nhng ch yu l th th M c sn peptid ni sinh (endorphin, enkephalin). Cc peptid ny tc ng qua li vi Morphin v dn truyn Morphin qua h thn kinh n cc vng khc nhau ca c th gy ra nhng tc ng c hiu.

523

C nhng tc dng c li ca Morphin c bit c tc dng cha bnh: - Gim au - Gy khoi cm: gim cc phin mun do stress gy ra. - Gy thn nhin, bng quan: gim lo u, au kh. - c ch h hp, chng au. - Tng trng lc c trn d dy, rut: chng tiu chy v nhiu tc dng khc. Nhng Morphin li gy ra nhiu tc hi ln hn: tc hi ln nht l gy nghin vi 3 trng thi: trng thi dung np, trng thi l thuc v mt tm thn v trng thi l thuc v mt c th. C s sinh hc ca trng thi dung np Morphin tc ng lin tc vo th th M s c ch hot ng ca men Adenylcyclase l men kch thch cht ATP dn xut ra AMP vng, mt cht c vai tr rt quan trng sn sinh v dn truyn cc xung ng thn kinh, nng lng c bn ca hot ng thn kinh v tm thn. b vo lng Adenylcyclase do Morphin lm gim c th phi lin tc tng hp Adenylcyclase v cht ny khng ngng tng ln. Do vy lng Morphin a vo c th ln sau phi cao hn ln trc th mi t c tc dng gy khoi cm, c nh th c th gy nghin c tp dt dn dn dung np nhng liu Morphin ngy cng tng rt cao. C ch sinh hc ca trng thi l thuc v mt c th. Khi ngi nghin ngng s dng Opiat, cc th th M vn duy tr phng thc p ng mt lng opiat a vo c th hng ngy, tc l vn lin tc tng hp mt lng ln men Adenylcyclase. Cc Endorphin do lng qu nh khng th c ch c vic tng hp ny nn lng AMP vng trong c th cao vt kch thch mnh h thn kinh, l du hiu bo ng gay gt s thiu ht Morphin v nhu cu cn thit a Morphin vo c th, th hin vng cc triu chng cai, ngc li vo cc triu chng khi cung cp Morphin y : - T gim au chuyn sang au n c bp, ni tng. 524

- T thn nhin, bng quang chuyn sang bn chn, bt rt. - T khoi cm chuyn sang bun bc - T hp ng t chuyn sang gin ng t. - T kh da chuyn sang v m hi. - V nhiu triu chng tri ngc khc: d cm, tiu chy, mch nhanh, mt ng. C s sinh hc ca trng thi l thuc v mt tm thn Trng thi khoi cm , thn nhin so cht ma tu gy ra l c s sinh hc ca ci thm v nh. Mi trng x hi d mua cht ma tu l nhn t kch thch xung ng tm n cht ma tu nht l khi gp stress. Khi s dng cht ma tu lu di tt c cc phn ng u c lu du rt bn vng vo b nh ca no v hnh thnh mt phn x c iu kin kin c khng xo c. Do thm v nh trng thi khoi cm, sng khoi do ma tu em li c c s vng chc ti cc t bo thn kinh, tn ti tim tng v thng trc trong no. Do vy khi gp cc kch thch gi cm nh cht ma tu, cc du vt lu gi trong no c hot ho, xung ng thm cht ma tu xut hin tr li v thc y ngi nghin quay v vi cht ma tu. 2. Theo YHCT - C th con ngi l mt chnh th thng nht v t s cn bng m-Dng, Kh-Huyt, Tng-Ph. - Khi cc cht ma tu vo c th dn n s ri lon v mt cn bng chc nng va cc tng ph, nh hng ti chc nng hot ng bnh thng ca cc tng Tm, Can, T, Ph, Thn dn ti hi chng bnh l ca cc tng ph. IV. Tc hi ca ma tu i vi c th : 1. Theo YHH - Ht thuc l: + Vim thanh qun, vim ph qun mn, K phi, K hu hng, K li. 525

+ Ri lon tiu ho, ri lon tr nh, ri lon th gic. + au tht ngc, nhi mu c tim. + nh hng nh trn ti nhng ngi xung quanh. - Nghin ru + Liu thp: Thoi mi, th thi, t tin hn vo bn thn nhng c th gy bun ng, trm cm. + Liu cao hn lm gim phn ng, mt iu ho ng tc, l l, i xiu vo. Nng hn cc chc nng va no nh nhn thc, iu ho ho ng c b ri lon dn hn m, ngng tim, ngng th v cui cng l t vong. + Hu qu nu di l mc cc bnh v gan nh x gan, K gan; tu nh vim tu, K tu; D dy nh vim lot d dy, K d dy v suy sinh dng, vim a dy thn kinh. + i vi tm thn: Ri lon tr nh, km kim ch ca cm xc v hnh vi, hung hn, tn cng ngi khc, lo u, o gic, ghen tung, cm gic b theo di, trm cm, mt tr. - nh hng ca cc cht ma tu. + Gy nghin mnh + V sc kho: n km, gy st, nhim khun do tim chch, mt v sinh, sn phm khng tinh ch, pha trn hn tp d gy tc mch, lan truyn cc bnh vim gan B, C ,HIV, AIDS do dng chung bm tim, bi nhim lao, sc do tim chch qu nhiu. + Amphetamin, cocain gy tng huyt p, tng nhp tim v v m hi, vt kit d tr ca c th gy gy mn. 2. Theo YHCT Cc cht ma tu vo c th gy ri lon v mt cn bng cng nng va cc tng ph dn ti cc hi chng bnh l. - Ri lon chc nng Can - m: au u, mt ng, cu gt, d b kch thch. - Ri lon chc nng Tm - Tm bo, Tiu trng - Tam tiu: Tim p nhanh, v m hi, ni da g, chong vng. 526

- Ri lon chc nng T - V : au bng, bun nn, nn , a chy, mt mi. - Ri lon chc nng Thn - Bng quang: au lng, au nhc xng, tai, di tinh. - Ri lon chc nng Ph - i trng: kh th, tc ngc,ngp, chy nc mt, nc mi. V. C c phng php cai nghin ma tu : 1. Phng php ct ngang Ngng s dng ma tu t ngt 2. Phng php gim dn - Gim dn liu lng cht ma tu mi ngy mt t trong thi gian t 15-30 ngy. - u im: Ngi bnh thch nghi dn vi vic ct cn nghin t t. - Nhc im: Thi gian ct cn nghin rt di thm ch khng ct c. 3. Phng php chong in Dng dng in c 1 in th, cng v thi gian nht nh qua no gy mt cn co git kiu ng kinh, lm o ln mi hot ng thn kinh, ph cc trung khu bnh l qun tnh, ngi bnh mt thc trong mt thi gian ngn t 30 pht - 2 h sau dn hi tnh. - u im: n gin r tin, ct cn nghin nhanh, gip ngi nghin vt qua giai on vt v. - Nhc im: Mi ngi v bnh nhn s khng hng ng. 4. Dng cc bi thuc YHCT Ch c tc dng h tr ct cn nghin ma tu trong 10 ngy ch khng c tc dng cha khi ma tu. 5. Dng liu php tm l - Liu php tm l gin tip: chm sc tn tnh bnh nhn. - Liu php tm l trc tip: thuyt phc 6. Phng php dng Methadon

527

- Methadon l mt dng thuc phin c tng hp u tin c v c dng nh mt thuc gim au mnh. - S dng Methadon thay th cc cht ma tu c dng lm nh cn i ma tu, phong to cc tc dng gy khoi cm ca cht dng thuc phin dn lm mt tp tnh lun tm cht ma tu. - u im: Nhng cn nghin Methadon n chm, du dng khng gy n o nh thuc phin ( nht l Heroin) cho nn c th dng liu lng Methadon thp dn n khi cai c hn C th dng Methadon iu tr ngoi tr v d hp thu kh ung, trnh nguy c nhim HIV. 7. iu tr bng phng php hng thn Dng thuc hng thn nh BenzoDiazepam: Seduxen, Valium hm lng 5 mg ct cn nghin Liu dng: - 2 ngy u: dng 4 vin/ln, 4h/ln - 2 ngy tip theo: dng 2 vin/ln, 6-8h/ln - Ngy th 5 ct hn thuc trnh nghin Diazepam. 8. Cai nghin ma tu bng in chm - T nm 1971 in chm iu tr cai nghin cho thng binh do lm dng thuc gim au nh Morphin, Dolargan. - T nm 1982 ti nay tip tc s dng in chm h tr cai nghin ma tu t kt qu tt, khng ln cn i ma tu t 95%. VI. Cc hi chng tng ph ca nghin ma tu theo l lun YHCT v phng php iu tr h tr cai nghin ma tu bng in chm : Ma tu tc hi ti chc nng cc tng ph khc nhau trong c th mi bnh nhn nh hng ma tu l khng ging nhau. Tu theo trng thi c th, thi gian s dng, mc s dng s nh hng n cc tng ph khng ging nhau. Ni chung chng trng thng gp gm 5 chng trng v iu tr nh sau:

528

1. Chng trng thuc Can - m. Biu hin: Bnh nhn thm ma tu Khng c ngh lc, hay cu gt, bt rt kh chu. au u, mt ng Mch: ph, huyn hoc sc. Li , ru vng dy. Tiu vng, kht nc.

Php iu tr: Thanh nhit t ho, bnh Can, bnh V trng, b T, Thng kinh hot lc. Phng huyt - Chm t: Hnh Gian, Khc tr, Phong tr, Sut cc, Bch hi, Thng tinh, Thi dng, ng t liu - Chm b: Tc tam l, Thi kh. 2. Chng trng thuc T - V Biu hin: - Bnh nhn them ma tu - Tng tit nc bt - au bng, i ngoi( c khi i ngoi ra mu) , nn hoc nn ra mu. - Ming ng - Chn tay mi nhc - Ngp, chy nc mt nhiu - Li nht, ru li mng - Mch: Ph, trm, sp hoc nhc. Php iu tr: Kin T bnh V, bnh Can thanh nhit, b Thn dng. Phng huyt: - Chm t: Ni quan, Thn mn, Thin khu, Hp cc, Lng mn, Trung qun, Gii kh. - Chm b: Quan nguyn, Kh hi 3. Chng trng thuc Tm- Tm bo, Tiu trng- Tam tiu. 529

 Biu hin: - Bnh nhn thm ma tu - au bng, tc ngc, hi hp, tim p nhanh, bn chn, gai rt, kh ng. - Li , ru li dy. - Mch: Ph, hng, sc. Php iu tr: Bnh Tm, an thn, thanh nhit, b Thn Phng huyt: - Chm t: Ni quan, Thn mn, Hp cc, Khc tr, Thin khu. - Chm b: Quan nguyn, Kh hi, Thn du, Thi kh. 4. Chng trng thuc Thn - Bng quang Biu hin: - Bnh nhn thm ma tu - au lng, au xng khp, nhc trong ng chn, trong ct sng ( D cm, di b lc nhc trong ng tu). - Di mng tinh, lit dng nam. - Kh h, ri lon kinh nguyt, v kinh n. - Cht li nht ru trng. - Mch: Trm, sp, nhc. Php iu tr: B thn, thanh nhit, thng kinh hot lc. Phng huyt: - Chm t: Gip tch L2-L3, U trung, Th liu, Cn ln, Khc tr, Huyn chung. - Chm b: Thi kh xuyn Tam m giao, Trung xuyn m cc. 5. Chng trng thuc Ph- i trng Biu hin: - Bnh nhn thm ma tu - Kh th, tc ngc, bt rt, cm gic nght c. - au bng, i tin to. - Cht li , ru vng dy, nt n. 530

- Mch: Ph thc, khn, sc Php iu tr: Thanh nhit, tuyn ph kh, thng kinh hot lc. Phng huyt: - Chm t: Hp cc, Khc tr, Kh x, Thin t, Trung qun, n trung, Quyn liu, Nghing hng. - Chm b: Lit khuyt, Xch trch, Tc tam l. VII. Bin chng lun tr cng thc huyt chm do tng hi chng tng ph ca in chm h tr iu tr cai nghin ma tu: 1. Chng trng thuc Can - m Can - m khng c ngha hp v chc nng sinh l ca gan, ti mt m cn c chc nng iu khin trc tip v l tr, thc ca con ngi. Chm t cc huyt Hnh gian, Phong tr, Sut cc, ng t liu c tc dng bnh Can ging ho, lm cho l tr, thc ca bnh nhn dn dn tr li, gim trng thi kch thch v hnh vi kch ng cng gim nhanh. Chm t cc huyt Khc tr, Hp cc( thuc kinh Th dng minh i trng) c tc dng thanh nhit, ho trong c th gim nhanh bnh nhn tr li trng thi bnh thng. Chm t huyt Bch hi, Thng tinh( thuc mch c) c tc dng bnh V, lm cho tinh thn bnh nhn thoi mi, ht cu gt, bc tc. Chm b huyt Tc tam l thuc kinh Tc dng minh V c tc dng lng huyt thanh nhit nng cao chnh kh ca c th. Chm b huyt Tam m giao v Tc tam l c tc dng kin T, bnh Can, bnh nhn n c, sc kho phc hi nhanh chng, tinh thn thoi mi, d chu. Thu chm: Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Phong tr, K mn. 2. Chng trng thuc Tm- Tm bo, Tiu trng - Tam tiu. Tm khng ch c chc nng iu ho huyt p, mch mu Tm ch huyt mch m cn qun l v s hot ng tinh thn , tnh cm, t duy ca 531

con ngi Tm ch thn minh. Tm thuc hnh ho khi b bnh Tm m( tm huyt) h, tm dng vng ln, ho bc. Chm t cc huyt Ni quan, Thn mn thuc kinh th thiu m Tm. Mc ch thanh nhit Tm ho dng tm, tinh thn lm cho bnh nhn ht hi hp, ht bn chn, ng c, tnh to v Tm ch thn minh Chm t huyt Hp cc thuc kinh th dng minh i trng c tc dng t dng kh thanh nhit Tm- Tm bo dng Tm, an Thn. in chm cc huyt Ni quan, Thn mn s ct c du hiu bn chn lm cho bnh nhn thoi mi khng thm thuc, khng bt rt na. Chm b cc huyt kh hi, Quan nguyn thuc mch Nhm b thn m dng huyt, gii quyt cc triu chng bt rt, v m hi, au bng di. Thu chm: Dng Vitamin B1 100mg + Vitamin C 1g + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thin tr, Tm du, Phong tr, Ni quan. 3. Chng trng thuc T-V Khoi cm v s thm mun dng ma tu ca bnh nhn do chc nng ca Can-Tm iu khin, c lin quan mt thit vi chc nng ca T -V (V khai khiu ti khu- V gic) nn chm t cc huyt Thu t, Thin khu, Lng mn thuc kinh Tc dng minh V c tc dng lm cho kh ca V ging xung, bnh nhn ht nn hoc ht bun nn, au bng, n c. Chm t huyt Chng mn thuc kinh Tc quyt m Can c tc dng bnh can. Theo l lun ca YHCT th Can mc khc T thuc th, khi chm t huyt Chng mn gip bnh Can kin T, kh ca T- V c iu ho, ht au bng i ngoi. Chm t huyt Thin t, Cu v( thuc mch Nhm) ca Thu t( thuc kinh V) c tc dng iu ho V kh, lm cho bnh nhn ht nn nc. Bnh thng kh ca V i xung, kh ca T i ln, do bnh l m kh ca V khng ging xung c, kh ca T khng thng ln c, khi n b tc gia thng tiu gy nn nc, . Chm t huyt Thng lim tuyn c tc dng ti ch c ch s thm mun ma tu. Chm t cc huyt Tc tam l, Tam m giao, Huyt hi c tc dng kin T b V lm cho bnh nhn ht au bng i ngoi, n c. Thu chm: 532

Dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Tam giao, Tc tam l hoc Kh x. 4. Chng trng thuc Ph - i trng Theo YHCT th ma tu qua Ph gy cm gic khoan khoi, nh nhm. Khi dng phin, hi thm ca ma tu m ta cm nhn c c lin quan mt thit vi Ph- i trng ( Th thi m Ph v Th dng minh i trng) v Ph ch kh, Ph tr bch mch, Ph khai khiu ti T. ngn chn s kch thch ca hi thm phin chm t huyt Quyn liu xuyn Nghing hng vi mc ch khng ch v ct t ng dn truyn ca phin qua mi. V vy bnh nhn khng c cm gic nh , thm thuc v khng tng tng ti hi thm ca phin na t ct c cn nghin. Chm t cc huyt Ph t, Thin t, n trung, Trung ph c tc dng iu ho ph kh lm cho bnh nhn ht kh th, gim nght c v cc ri lon chc nng sinh l khc do thiu ht Morphin ni sinh trong c th gy ra. Chm t huyt hp cc, Khc tr, thanh nhit Ph kh, c tc dng b ph. Do bnh nhn gim tc ngc, ct c cc triu chng ca cn nghin. Chm b cc huyt Tc tam l, Tam m giao t m, thanh nhit, bnh nhn ho nc, mt, ht kh th, nng cao c chnh kh ca c th, bnh nhn nhanh chng hi phc sc kho. Thu Chm: Dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thin t, Kh x, on trung, Trung ph. 5. Chng trng thuc Thn- Bng quang Chc nng ca Thn (Thuc kinh tc thiu m Thn) khng phi ch l bi tit v thanh lc, o thi trong chuyn ho, m thn cong c chc nng ch cht tu v tng tinh. Chm t cc huyt i trng du, U trung (thuc kinh Tc thi dng Bng quang) ch yu l thanh nhit Bng quang, b Thn Chm b huyt Thn du, Thi kh c tc dng b thn, dng m tt v Thn sinh tu, tu sinh ct.

533

Du hiu d cm m bnh nhn m t trong lc cn nghin c du hiu di b trong xng, au trong xng s ht khi in chm khong 10-15 pht, bnh nhn thy d chu, thoi mi. Chm t huyt Gip tch L2-3 c tc dng thng kinh lc lm cho bnh nhn ht triu chng au lng. Chm b huyt Thn du cn c tc dng c tinh, iu tr di mng tinh cho bnh nhn nam gii v ht kh h n gii. Thu Chm: Dng Becozym 2ml + Novocain 3% x 2ml thu chm vo cc huyt Thn du, Huyt hi, Tc tam l.

534

CU HI TRUYN THNG

1. Trnh by c ch tc dng ca chm cu? 2. Trnh by ni dung ca 12 kinh mch chnh? 3. Trnh by mi quan h ca 14 kinh mch chnh? 4. Trnh by tc dng ca hc thuyt kinh lc? 5. Trnh by ng tun hnh ca kinh thi m Ph, nu v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 6. Trnh by kinh th Dng minh i trng: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 7. Trnh by kinh tc Dng minh v: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 8. Trnh by kinh tc Thi m T: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 9. Trnh by kinh Th thiu m Tm: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 10. Trnh by kinh th Thi dng Tiu trng: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 11. Trnh by kinh tc Thi dng Bng quang: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 12. Trnh by kinh tc Thiu m Thn: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 13. Trnh by kinh th Quyt m Tm bo: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 14. Trnh by kinh th Thiu dng Tam tiu: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 15. Trnh by kinh tc Thiu dng m: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ?

535

16. Trnh by kinh tc Quyt m Can: ng i, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 17. Trnh by ng i ca mch Nhm, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 18. Trnh by ng i ca mch c, v tr, tc dng ca mt s huyt thng dng ? 19. Trnh by v tr v cch chm ca cc huyt sau: Hp cc, Ni quan, Tam giao, Khc tam l, Thi dng ? 20. Trnh by v tr v cch chm ca cc huyt sau: Khc tr, Thu t, n trung, Quan nguyn, Khuyt hi ? 21. Trnh by v tr v cch chm ca cc huyt sau: Bch hi, Thng tinh, i chu, Thn du, Th liu? 22.Trnh by v tr v cch chm ca cc huyt sau: Gii kh, Cn ln, i mch, Chng mn, K mn ? 23. Trnh by v tr v cch chm ca cc huyt sau: Hp cc xuyn Lao cung, Dng lng tuyn xuyn huyn trung, i chu xuyn Tch trung, Trt bin xuyn Hon khiu? 24. Nu ng dng h thng kinh lc trong chn on ? 25. Trnh by vi tr ca kinh cn v ng dng iu tr ? 26. Nu vai tr v ng dng iu tr ca kinh bit ? 27. Trnh by lc ngang, lc dc ca kinh Ph, kinh i trng ? 28. Trnh by lc ngang, lc dc ca kinh Tm, kinh Tiu trng ? 29. Trnh by lc ngang, lc dc ca kinh Thn, kinh Bng quang ? 30. Trnh by cc phng php b t ? 31. Trnh by k thut thy chm ? u im nhc im ca phng php? 32. Trnh by cc bc tin hnh ca phng php thy chm ? Cch x l cc tai bin ca thy chm ? 33. Nu ch nh v chng ch nh trong chm cu? 536

34. Trnh by cch phn khu iu tr vng u mt? 35. Trnh by cch phn khu iu tr c - chi trn ? 36. Trnh by cch phn khu iu tr vng ngc bng lng ? 37. Trnh by cch phn khu iu tr chi di ? 38. Tc dng ca chm cu? mt s quy c v chm cu ? 39. Trnh by cc loi huyt v tc dng ca chng ? 40. Cch chn v phi hp huyt ? 41. Trnh by k thut mc my in chm, tn s, bin kch thch ? 42. Trnh by nguyn nhn chng trng v cch iu tr hn m bng chm cu ? 43. Trnh by nguyn nhn, chng trng iu tr chng ngt ? 45. Trnh by nguyn nhn c ch bnh sinh iu tr chong bng chm cu ? 46. Trnh by triu chng cch iu tr chng say nng bng chm cu ? 47. Trnh by nguyn nhn chng trng v cch iu tr ca chng st cao co dt bng chm cu ? 48. Trnh by chng trng v cch iu tr chng cm cm bng chm cu ? 49. Trnh by nguyn nhn gy bnh, chng trng v iu tr ca chng quay b ? 50. Trnh by nguyn nhn theo YHCT chng trng v cch iu tr bnh st rt bng chm cu ? 51. Trnh by nguyn nhn chng trng, cch iu tr chng ho g ? 52. Trnh by nguyn nhn, c ch bnh sinh v cch iu tr bnh vim no B ? 53. Trnh by triu chng v cch iu tr chng vim no B ? 54. Trnh by nguyn nhn chng trng, cch iu tr chng au thn kinh to bng chm cu ? 55. Trnh by nguyn nhn, c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr au dy thn kinh to bng chm cu ? 56. Trnh by nguyn nhn, c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr au dy thn kinh lin sn bng chm cu?

537

57. Trnh by nguyn nhn, c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr au dy thn kinh sinh ba (dy thn kinh V) bng chm cu ? 58. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng ho thng bng chm cu ? 59. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng lit dy by ngoi bin bng chm cu ? 60. Trnh by nguyn nhn, chng trng v iu tr chng lit dy thn kinh tr bng chm cu ? 61. Trnh by nguyn nhn, chng trng v iu tr chng lit dy thn kinh hng khoeo ngoi bng chm cu ? 62. Trnh by nguyn nhn, c ch bnh sinh v cch iu tr lit na ngi do trng phong bng chm cu ? 63. Trnh by cc th bnh v cch iu tr lit na ngi do trng phong bng chm cu ? 64. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng Hysteria (t t ri) bng chm cu ? 65. Trnh by nguyn nhn do ngoi nhn gy nhc u, chng trng v cch iu tr bng chm cu ? 66. Trnh by nguyn nhn do ni nhn gy nhc u, chng trng v cch iu tr bng chm cu ? 67. Trnh by nguyn nhn, chng trng v iu tr chng cha nghe c, cha ni c (ic cm) bng chm cu? 68. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng nc bng chm cu ? 69. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch ct cn au da dy bng chm cu ? 70. Trnh by nguyn nhn, chng trng v iu tr ri lon tiu ho tr em bng chm cu ?

538

71. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr vim ph qun mn bng chm cu ? 71. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr hen ph qun bng chm cu ? 73. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng cao huyt p bng chm cu ? 74. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr ct cn au qun thn bng chm cu ? 75. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng i dm(ghi liu) bng chm cu ? 76. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng b i(lung b) bng chm cu ? 77. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr di tinh, lit dng(dng nuy) bng chm cu ? 78. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr kinh nguyt khng u bng chm cu ? 79. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr do hnh kinh b au (thng kinh) bng chm cu ? 90. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr kh h (i h) bng chm cu ? 81. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr do vim tuyn v, tc tia sa (nh ung) bng chm cu ? 82. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng xa t cung (m nh) bng chm cu ? 83. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh do thp khp (chng t) v nhng th bnh ca n ? 84. Nu cc th loi bnh do chng t gy ln v cch iu tr chng bng chm cu ?

539

85. Trnh by nguyn nhn, chng trng v cch iu tr chng au lng yu thng bng chm cu ? 86. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng my ay bng chm cu ? 87. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng vim da(ngu b tin) bng chm cu ? 88. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng vim kt mc (thin hanh xch nhn)bng chm cu ? 89. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng gim th lc do teo giai th bng chm cu ? 90. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng chp lo (chm nhn) bng chm cu ? 91. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng mt ting (tht m) bng chm cu ? 92. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng vim mi cp tnh, mn tnh (tnh lu) bng chm cu ? 93. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh, chng trng v cch iu tr chng vim xoang (no lu) bng chm cu ? 94. Trnh by nguyn nhn v c ch bnh sinh ca cc th i ma tu ? 95. Trnh by triu chng, cch iu tr ct cn i ma tu th Can m bng chm cu ? 96. Trnh by triu chng, cch iu tr ct cn i ma tu th Tm Tiu trng Tm bo Tam tiu bng chm cu ? 97. Trnh by triu chng, cch iu tr ct cn i ma tu th T - V bng chm cu ? 98. Trnh by triu chng, cch iu tr ct cn i ma tu th Ph - i trng, Thn bng quang bng chm cu ? 100. Trnh by k thut chm t trong phu thut ? 101. Nu ch nh v chng ch nh trong chm t ? 540

102. Nu thuc h tr v cch s dng chng trong qu trnh chm t phu thut? 103. Nhng yu t nh hng n v cm trong chm t? 104. Trnh by c ch, tc dng ca chm t trong phu thut? 105. Nu mt s phc chm t trong phu thut m xoang sng hm, bu tuyn gip?

541

Ti liu tham kho

1. Vin ng y, Chm cu hc, Nh xut bn Y hc 1984. 2. PGS.TS Phan Quan Ch Hiu, Chm cu hc - Tp 1, Nh xut bn Y hc 2007. 3. GS Nguyn Ti Thu GS Trn Thu , Chm cu hc sau i hc, Nh xut bn Y hc 1997. 4. GS Trn Thu , GS Nguyn Ti Thu ,Chm cu v phng php cha bnh khng dng thuc, Nh xut bn Y hc B Y t 1996. 5. Y hc C truyn, Nh xut bn Y hc 2008. 6. GS Nguyn Ti Thu, in chm iu tr h tr cai nghin ma tu, B y t, Bnh vin chm cu trung ng 2005 7. GS Hunh Minh c (dch), Linh Khu Nh xut bn ng nai 1990. 8. Bch khoa th bnh hc ,Trung tm bin son T in Bch khoa Vin nam 1991 v 1994, 9. GS Nguyn Ti Thu, Nghin cu chm t trong phu thut, Hi ng Y Vit Nam 1975. 10. GS Nguyn Ti Thu, Smiologie Thrapeutique Analgsie en acupuncture, Vin chm cu Vit Nam 1984.

Ghi : Ti liu 439 trang gm 3 chng 40 bi vi 995 cu test cng p n,105 cu hi truyn thng. Chng Ti xin chuyn qua mail ca Hc Vin hi ng khoa hc o to xem xt chnh sa lm bi ging ca b mn Chm cu.V thi gian c hn nn chng Ti cha chnh sa c k. PGS. TS: Nghim Hu Thnh v PGS. TS: Nguyn B Quang

542