I.C.C.

International Co-operative Centre

Zyra e Sunnetit
Prmbledhje e Fikhut
Pjesa e Par
Fikhu i adhurimeve
Autor: r. Salih Ibn Feu!an Ibn Abdilah "l Feu!an
Prktheu: Shptim Shushku
1
#itulli n ori$jinal



! "# ! $% & "#
Prmbledhje e Fikhut
Pjesa e Par
Fikhu i adhurimeve
Autor: r. Salih Ibn Feu!an Ibn Abdilah "l Feu!an
Prktheu: Shptim Shushku
"lbasan% &''(
2

)*+,"
-irsia e t thelluarit n msimin e .es
Lavdia i takon Allahut, Zotit t botve, paqja dhe bekimi i Tij qofshin mbi Profetin ton,
Muhamedin, familjen, shokt e tij dhe mbi t gjith ata q e pasojn me devotshmri deri n Ditn
e undit!
illimisht duhet vn n dukje se t thelluarit n msimet fetare q kan t bjn me jetn e
prditshme aktive t "do besimtari musliman, sht nj tregues mirsie, bile nj nga punt m t
mira! Pr kt Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse Allahu do q ti
jap dikujt m t mirn, i jep atij dije t thell n fe.
&jo, pr shkak se punt e mira vijn si rrjedhoj e njohurive t dobishme nga msimet e fes!
Allahu i Madhruar thot% /#Allahu$ sht Ai i Cili e nisi t r$uarin e 0et me udh!imin dhe
.en e drejt.1
'
dhe /udh!imi1 sht njohja e sakt e fes, ndrsa me /.en e drejt1 kuptohet
puna e mir #si rrjedhoj e njohjes s mir t fes$! (jithashtu Allahu ka urdhruar Profetin e Tij
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ t)i krkoj sa m shum dije e njohuri Atij% /#huaj: 2
Zot3 - jep sa m shum dije.1
*
+ komentin e ktij ajeti kuranor, dijetari ,bn -a.her thot% /&0
ajet tregon qart lartsin e dijes, sepse Allahu i Madhruar nuk e ka urdhruar Profetin #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ t)i krkoj m shum nga di" tjetr, prve" dijes!1
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka emrtuar vendet ku jepet e merret
msimi i njohurive t dobishme, si /kopshte t Parajss1, sikurse i ka 2ilsuar dijetart si
trashgimtar t profetve!
+uk ka d0shim q njeriu, prpara se t)i h0j nj pune, duhet t dij mir mn0rn se si kr0het
ajo, q puna t dal e sakt e t prodhoj at re3ultat q pritet prej saj! Prandaj edhe kr0erja e
adhurimit t Zotit, gj q sht m parsore sepse sht gjja mbi t 2iln varet shptimi prej territ
dhe h0rja n Parajs, domosdoshmrisht krkon dije e njohuri!
+jer3it n krkim t dijes dhe puns ndahen n tre grupe%
Grupi i par% 4an ata, t 2ilt e kan bashkrenditur dijen e dobishme me punn e mir! &ta
jan ata q Allahu i ka udh3uar n rrugn e drejt si% profett, t sinqertt, dshmort dhe
njer3it e mir, t bekuar qofshin kta!
Grupi i dyt% 4an ata, t 2ilt pasi e morn dijen e dobishme, nuk e pasuan me pun e vepra
t mira, e kta jan ata q Allahu sht i 3emruar prej t0re, si "ifutt e t gjith ata q ndoqn
rrugn e t0re!
Grupi i tret% 4an ata, t 2ilt punojn pa kurrfar dije e njohurie! &ta jan ata t humburit, si
kristiant e t gjith ata q ndoqn rrugn e t0re!
Allahu i ka prfshir t tre kto grupe n suren /atiha1, t 2iln e le.ojm "do her n
nama3et #faljet$ tona% /4dh!ona n rru$n e drejt3 5 rru$n e atyre t 6ilt i ke be$atuar%
lar$ atyre prej t 6ilve je !emruar dhe atyre t 6ilt i shpure n humbje.1
5
+ komentin e ktij ajeti, dijetari imam Muhammed ibn Abduluehab ka thn% /Ata prej t
2ilve Allahu sht 3emruar, jan ata t 2ilt nuk punojn me dijen e t0re, kurse t humburit, jan
ata t 2ilt punojn pa dije! &to d0 grupe jan "ifutt dhe kristiant!
/+donj injorant, teksa le.on komentimin e kt0re ajeteve, mendon se kto 2ilsi #3emrimi i
Allahut dhe shpurja n humbje$, jan eksklu3ivisht pr "ifutt dhe kristiant dhe i krkon Allahut
q ta ruaj prej t0re, ndrkoh vet harron se duhet edhe ai t)u shmanget kt0re 2ilsive, pa marr
1
et6h, *7!
2
Ta -a, ''8!
3
atiha, 9:;!
3
paras0sh se pr k jan thn ato! Prndr0she ")kuptim do t kishte prgjithsimi i ajetit n kto
2ilsi, ku fare leht Allahu mund t)i ve"onte thjesht "ifutt dhe kristiant<=1
+ kt mn0r, k0 dijetar na ka br me dije se nga urtsit e det0rimit t le.imit t ksaj
sureje n "do falje tonn, sht edhe kjo lutje madhshtore% Allahu na udh3oft n rrugn e at0re
q e marrin dijen dhe punojn me t, rrug e 2ila t n.jerr faqebardh, si n kt bot, ashtu edhe
n t prtejmen, dhe na largoft prej at0re t shkatrruarve, t 2ilt lan pas dore dijen e
dobishme apo punn e mir<
Pastaj, ti le.ues i nderuar, duhet ta dish se dija e dobishme merret me studim dhe kuptim
vetm nga Libri i Allahut #&urani$ dhe >ruga e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
#?uneti$, duke u ba3uar gjithashtu n ndihmn e dijetarve, librat e komentimit t &uranit #Tefsiri$,
librat e shpjegimit t thnieve profetike #-adithi$, librat e legjislaturs islame #ikhu$ dhe librat e
gjuhs arabe, n t 2iln ka 3britur &urani amlart, sepse kta libra jan rruga pr t kuptuar sa
m mir &uranin dhe ?unetin!
Prandaj sht det0r mbi t0, o vlla musliman, n mn0r q puna jote t jet e pranueshme,
t msosh "ka t nevojitet prej fes tnde, si% nama3in, agjrimin, ha.hin, gjithashtu edhe
dispo3itat ligjore t shitblerjes, q t fitosh at q Allahu e ka lejuar e t)i largohesh asaj q Ai e ka
ndaluar, n mn0r q veshja dhe ushqimi 0t t jen hallall e q Allahu i Lartmadhrishm t)u
prgjigjet lutjeve t tua! Tashm t gjitha kto msime jan t disponueshme dhe t lehta pr t)u
kapur, nse ke vullnet t mir dhe qllim t lart!
&i durim dhe kujdes t le.osh libra t dobishm e me vler, t lidhesh me dijetar, pr t hequr
d0shimet e tua e t n.sh dispo3itat e fes tnde! (jithashtu, duhet t interesohesh t marrsh
pjes n ligjratat dhe msimet fetare q jepen n .hami, apo n ndonj vend tjetr, t dgjosh
programet fetare q pr2illen n radio apo televi3ione, t le.osh revistat dhe sht0pin q merret me
"shtjet fetare, sepse nse i ndjek kto burime dijesh, 3gjerohen njohurit e tua e ndri"ohet
mendja jote!
Dhe mos harro o vlla, dija rritet e shtohet me pun, prandaj nse v n praktik dijen tnde,
Allahu i Madhruar ta shton at, sikurse thot edhe proverbi i trashguar% /+se punon me at
"ka di, Allahu t mson at "ka nuk di!1, e pr kt dshmon edhe fjala e Allahut% /7ini droj
Allahun% e Allahu do t8ju msoj juve% Allahu mbi $jith9ka sht i -irin.ormuar. 1
'
Dhe dija e
meriton ta shpen3osh kohn pr t, pr dijen sqarojn mendjet e inteligjentve, me t 3gjohen
3emrat e 3hvillohen veprat!
@et Allahu i Madhruar i ka lvduar dijetart puntor dhe u ka ngritur vlerat duke thn% /A
mund t bara!ohen t diturit me t paditurit3: 0e9 ata t men9urit mund t re.lektojn.1
*
/Allahu i n$re lart e u jep $rada atyre ; besojn dhe kan dije ndr ju% Allahu i vshtron
punt tuaja.1
5

&shtu na tregon Allahu i Madhruar ve"orit e at0re q besojn me dije, pastaj na tregon se
Ai i sheh punt tona, n mn0r q t na dshmoj se dija dhe puna jan t bashklidhura, e t
gjitha kto rrjedhin nga besimi dhe njohja e Allahut t Madhruar!
Prandaj edhe ne, n 3batim t det0rs s bashkpunimit n t mir dhe devotshmri, do t
paraqesim me ndihmn e Allahut, nprmjet ktij libri, disa njohuri t prgjithshme nga thesari i
ikhut, t 2ilin na e kan ln trashgim dijetart tan n librat e t0re, duke shpresuar q kjo t
jet nj sht0s pr t0, q t marrsh e t msosh sa m shum nga dija e dobishme!
A lusim Allahun q t na jap neve dhe t0, dije me vler, t na sht0j n pun t mira,
gjithashtu e lusim t na e shfaq t drejtn si t drejt e t na mundsoj ndjekjen e saj, t na e
shfaq t kotn si t kot e t na mundsoj largimin prej saj< Allahu sht Dgjuesi q i prgjigjet
lutjeve tona!
1
Bekare, *7*!
2
Zumer, C!
3
Mu.hadele, ''!
4
5
PAS#<+#IA
=jykimet mbi pastrtin dhe ujrat
alja #nama3i$ sht sht0lla e d0t e ,slamit pas d0 dshmive #la ilahe il:lallah, Muhammedun
resulullah$ dhe ajo sht nj ur ndarse mes muslimanit dhe jobesimtarit! Ajo sht ba3a e fes
islame, sht gjja e par pr t 2iln do t jap llogari njeriu n Ditn e (j0kimit, e nse falja
sht e sakt dhe pranohet, i pranohen njeriut t gjitha punt, por nse ajo refu3ohet, i refu3ohen
atij t gjitha punt e tjera!
alja e nama3it prmendet shpesh n &uran n mn0ra t ndr0shme% Allahu her urdhron
pr kr0erjen e saj, her shpjegon ve"orit e saj, her prmend sevapin e saj dhe her t tjera e
bashkngjit me durimin, si dhe urdhron q t)u bjm ball vshtirsive me kto t d0ja #faljen dhe
durimin$!
Pr kt ars0e, ajo ka qen g3imi i Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n kt
bot, ajo sht stolia e profetve, sht flamuri i njer3ve t mir, ajo sht lidhja mes njeriut dhe
&rijuesit t tij dhe falja sht ajo q t largon nga shthurja dhe ligsia!
Meqense falja nuk mund t kr0het pa u pastruar prej t gjitha ndotjeve fi3ike dhe rituale,
ather edhe dijetart e ikhut i fillojn librat e t0re me temn e pastrtis, pasi ajo sht "elsi i
faljes, sikurse prmendet edhe n hadith% elsi i faljes sht pastrtia.! &jo pr shkak se
papastrtia e ndalon faljen, kshtu q sht si nj dr0n q i vihet njeriut t papastr #ritualisht ose
fi3ikisht$, e nse ai pastrohet duke marr abdes, k0 dr0n hapet! Pra, pastrtia sht kushti kr0esor
i faljes dhe si i till duhet prmendur n kr0e!
Pastrti n kuptimin etimologjik do t thot% t jesh pastruar nga "do nd0rsi konkrete dhe
abstrakte, ndrsa n terminologjin fetare do t thot% heqje e papastrtive fi3ike dhe marrja e
pastrtis rituale!
Marrja e pastrtis rituale, bhet duke prdorur ujin me nijet n t gjith trupin, nse je .hunub
#gjendje e njeriut pasi ka br marrdhnie seksuale, ose ka n.jerr sperm$, ose n vetm katr
gj0mt0r, nse s)je .hunub! +se uji nuk gjendet, ose gjendet por nuk mund t prdoret, ather
prdorim dheun e pastr n nj form t 2aktuar q do ta shpjegojm m von!
Dllimi 0n tani sht t shpjegojm se me "far lloji t ujit mund t kr0het pastrtia #abdesi,
gEsuli etj!$ dhe me "far lloji jo!
Allahu i Madhruar thot% /5e !britm prej ;ielli uj t pastr.1
'
dhe% /,u !bret juve uj n$a
;ielli ; t8ju pastroj me t.1
*
Uji i pastr% sht uji i pastr n vetvete dhe pastrues pr gjrat e tjera! &0 uj duhet t ket
2ilsit e veta origjinale #t mos ket ndr0shuar er, ngj0r apo shije$, qoft k0 i 3britur nga qielli,
si% shiu, bora e shkrir dhe breshri, apo nga toka, si% lumenjt, detet, puset, burimet ose uji i
distiluar!
Me kt lloj uji lejohet t marrsh pastrtin ritaule #abdes, gEsul$ dhe fi3ike! +uk ka d0shim se
nse k0 uj prdoret njher pr t hequr papastrti fi3ike, nuk bn pr s d0ti t marrsh me t
pastrti rituale! +se k0 uj pr3ihet me di"ka t pastr dhe sht dominues, ather lejohet
pastrimi #ritual dhe fi3ik$ me t, k0 sht mendimi m i sakt prej d0 mendimeve q qarkullojn
mes dijetarve!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /?a i prket "shtjes s ndr0shimit t ujit t pakt apo t
shumt me gjra t pastra, si% sapuni, ila"i pluhur #rrobash$, dheu i pastr, brumi, etjF, "ka mund
ta ndr0shojn ujin #n ngj0r, er apo shije$, n kt "shtje dijetart kan d0 mendime t
1
urkan, 87!
2
Anfal, ''!
6
njohura!1 Dhe pasi prmend t d0 mendimet dhe argumentet q i mbshtesin, re3ulton se
mendimi q k0 uj sht i pastr dhe pastrues sht m i sakt, duke thn% /&jo sht e sakta,
sepse Allahu i Madhruar thot% >" nse jeni t smur% ose n udhtim% keni kryer nevojn
personale% apo keni shkuar me $rat #tuaja$ dhe nuk $jeni uj #pr t)u pastruar$% ather
prekni dh? #rr, etj!$ t pastr dhe .shini me t .ytyrn dhe duart tuaja...8
'
dhe n fjalin >dhe
nuk $jeni uj8, fjala >uj8 e pashquar dhe e pa2ilsuar, vlen pr t gjitha llojet e ujrave!1
+ munges t ujit apo n pamundsi t prdorimit t tij edhe kur ka uj, Allahu i
Lartmadhruar na ka 2aktuar n vend t tij dheun, n nj form prdorimi t 2aktuar, q do t
shpjegohet m von, dhe k0 sht nj lehtsim i madh nga ana e Zotit pr robt e Tij! Allahu
thot% /" nse jeni t smur% ose n udhtim% keni kryer nevojn personale% apo keni
shkuar me $rat #tuaja$ dhe nuk $jeni uj #pr t)u pastruar$% ather prekni dh? @rr% etj.A t
pastr dhe .shini me t .ytyrn dhe duart tuaja. Allahu sht #olerant% Fals.1
*
,bn -urejre ka thn% /Pastrimi me uj, nse gjendet, sht det0r pr kdo q fal nama3in, e
nse s)gjendet #uji$, ather e 3vndson #me dhG$, sepse Allahu i Madhruar thot% >Ai ju !bret
juve uj n$a ;ielli ; t8ju pastroj me t...8% si dhe% >he nse s8$jeni uj #pr t)u pastruar$%
ather prekni dh? #rr, etj!$ t pastr.8!1
5

A kjo, pad0shim vrteton madhshtin e ,slamit, i 2ili sht fe e pastrtis trupore dhe
shpirtrore, sikurse vrteton edhe madhshtin e faljes #nama3it$ son, e 2ila s)pranohet pa kto
d0 pastrti% at shpirtrore, duke adhuruar Allahun, +j, t @etm dhe me sinqeritet, dhe ajo
trupore rituale #si abdesi dhe gEsuli$ prej papastrtive, gj q bhet me uj ose me "ka e
3vndson at!
Dije se uji sht i pastr H me konsensusin #,.hman$ e t gjith dijetarve H prderisa nuk
sht pr3ier me di"ka tjetr! +se pr3ihet me di"ka tjetr t pist dhe i ndr0shon nj nga
2ilsit e tij #ose t tria$% era, shija apo ngj0ra, ather sht i papastr dhe s)lejohet prdorimi i tij!
A nse pr3ihet me di"ka t pastr #gjethe peme, sapun, pluhur rrobash, etj!$ dhe i ndr0shon nj
nga 2ilsit e tij #ose t tria$, por uji va3hdon t jet dominues, ather m e sakta sht q k0 uj
sht i pastr dhe lejohet me t pastrimi ritual ose heqja e papastrtive! Mbi kt na lejohet t
themi se uji ndahet n d0 lloje%
a$ I pastr, me t 2ilin lejohet pastrimi, qoft n origjinn e tij, qoft i pr3ier me di"ka t
pastr, por uji mbetet dominues!
b$ I papastr, me t 2ilin nuk lejohet pastrimi, as ai ritual, as heqja e papastrtive! &0 sht
uj i pr3ier me di"ka t papastr, e 2ila i ka ndr0shuar nj nga 2ilsit e veta #ose t trija$% ern,
ngj0rn ose shijen!
Allahu sht m i Dituri!
=jykimi pr ent dhe rrobat e .emohuesve
Ant jan mbajtse ku ruhet uji, ushqimi etj!, qofshin prej hekuri, druri, lkure apo di"ka tjetr!
(j0kimi ba3 pr to sht lejimi i prdorimit t t0re!
&shtu, lejohet prdorimi dhe punimi i "do ene t pastr, prve" d0 lloje ensh% ato t arit dhe
t argjendit, qoft e gjith ena, apo nj pjes e saj e praruar #l0er$ n ar ose argjend! Ari dhe
argjendi mund t lejohen n nj en, kur ajo sht th0er dhe nuk ngjitet me tjetr ve" arit ose
argjendit, n sasi t vogl!
Argument pr ndalimin e enve argjendurina sht fjala e Profetit ton #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$% os pini me en ari dhe ar!jendi, e as mos hani n to. Ato jan pr ta
1
Maide, 9!
2
+isa), 85
3
Anfal, ''!
7
"jo#esimtart$ n kt #ot, ndrsa ne do ti kemi n %otn e &rtejme.
'
dhe% Ai q pi me en
ar!jendi, s#n !j tjetr, (e)se lloko)it n #arkun e tij *jarrin e +hehenemit.!
*
+dalimi i di"kaje e prfshin at n trsin e saj, prandaj ena e praruar, apo ajo q ka nj
pjes ari ose argjendi, sht e ndaluar #haram$, prve" ndonj 2op3e t vogl q mund t
prdoret pr ngjitje, me argument fjaln #hadithin$ e Anesi ibn Malik #Allahu qoft i knaqur me t$%
/I th0e kupa e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe e ngjitm me nj 2op3
argjendi!1!
5
+eueuiu ka thn% /Jsht pranuar nj3ri #,.hma)$ ndalimi i ngrnies, pirjes dhe "do lloj
prdorimi i ksaj nat0re, pr ent e arit e t argjendit!
+dalimi i prdorimit t t0re, prfshin edhe meshkujt, edhe femrat, sepse ktu s)ka ndonj
argument pr prjashtime, si" sht rasti i stolisjes me ar apo argjend! Lejohet gjithashtu
prdorimi i enve t jobesimtarve, nse nuk dihet q jan t ndotura, e nse dihet, ato prdoren
pas larjes s t0re!
Lloji i d0t i enve q ndalohen jan ato prej lkurs s kafshve t ngordhura, prve"se kur
regjen! + kt rast lejohet prdorimi i t0re, nga shumi2a e dijetarve, me argumente t shumta,
prej t0re fjalt e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% , pastron ato uji dhe re!jja.
dhe% -e!jja e lkurs sht pastrim pr t.! &jo, sepse papastrtia e lkurs s kafshs s
ngordhur sht aksidentale dhe at e heq regjja e saj!
(jithashtu lejohet edhe prdorimi i rrobave t jobesimtarve, kur nuk dihet q jan t ndotura,
e nse dihet, ato prdoren pas larjes s t0re! Lejohet t prdoren edhe ato rroba q jan endur e
punuar prej t0re, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe shokt e tij, kan
veshur rroba t punura dhe t endura nga jobesimtart!
Allahu sht m i Dituri!
B.ar nuk i lejohet njeriut Chunub
+ ,slam gjenden disa vepra t larta e me rndsi, t 2ilat nj besimtar musliman nuk duhet t)i
ndrmarr, nse s)ka pastrtin rituale #abdes ose gEsul$, pra nse s)sht lar i tri kur sht
.hunub #ka kr0er marrdhnie seksuale, ose i ka dal sperma$, apo nuk ka lar gj0mt0rt e
abdesit, n rastin tjetr! Pra dije o vlla, se jan disa gjra q t ndalohen kur nuk ke pastrtin
rituale, qoft vetm abdes apo gEsul!
(jrat q ndalohen n t d0ja rastet jan%
- Prekja e Kuranit Famlart, por mund ta preksh me ndonj 2ip #shami, dore3 etj!$!
Allahu i Madhruar thot% /At e prekn #&uranin$ vetm ata t pastrit.1, d!m!th! t pastrit
ritualisht! (jithashtu Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% /&uranin e prek
vetm nj i pastr!1
8
,bn Abdulberri ka thn% /&jo sht e sigurt, sepse kshtu e kan pr2jell t gjith bre3at!1
?hejhul ,slami #,bn Tejmije$ pr kt "shtje ka thn% /&0 sht mendimi i katr imamllarve
t medhhebeve!1
,bn -urejre thot% /&a konsensus #n katr medhhebet$ q prekja e &uranit s)i lejohet t
papastrit ritual!1
+uk ka gj nse i papastri ritual mban nj &uran n nj qese apo kllf, pa e prekur vet at!
(jithashtu lejohet edhe le.imi i &uranit pa abdes, pa e prekur at!
- Falja e namazit, ndalohet kategorikisht pr at q s)ka pastrti rituale e q ka mundsi ta
marr at! Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 5se 9oheni t .aleni
1
Buhariu, Muslimi, Abu Daudi, Tirmidhiu!
2
Mutefekun alejhi!
3
Buhariu!
4
+esaiu!
8
#nama3in$% ather lani .ytyrat tuaja% duart tuaja deri te brrylat% .shini #me duar t lagura$
kokat tuaja dhe #lani$ kmbt tuaja deri te nyjet. 5se jeni Chunub% ather lahuni #trsisht,
pra merrni gEsul$.1
'
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Allahu se pranon faljen "e
nama*it$ pa pastrti.
*
, e gjithashtu thot% Nuk e pranon Allahu nama*in e dikujt q ska a#des,
derisa ta marr at.
5
Pra, nuk i lejohet t falet pa pastrtin e duhur, por edhe nse falet, nuk i pranohet e as nuk i
llogaritet, qoft i ditur apo injorant #n kt "shtje$, me qllim apo me harres! Por nse nj njeri
e di dhe e bn me qllim kt gj, merr mkat dhe ndshkohet! +se sht i paditur apo n
harres, nuk merr mkat, por nuk i llogaritet vepra!
- Rrotullimi rreth Qabes, gjithashtu ndalohet kur nuk je i pastr! Argument pr kt sht
fjala e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% -rotullimi "tauafi$ sht sikurse nama*i,
me ndryshimin q Allahu e ka lejuar #isedn !jat tij. (jithashtu pr2illet se Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ndaloi grat lehone dhe me perioda t rrotulloheshin n &abe,
derisa t pastroheshin!
&to gjra i ndalohen besimtarit n t d0ja rastet, pa gEsul apo thjesht pa abdes, kurse gjrat
q i ndalohen vetm atij q s)ka gEsul #.hunubi, lehona, grat me perioda$ jan%
- Leximi i Kuranit! Aliu #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% .e ndalonte !j "&rofetin
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$$ prej /uranit, (e)se kur ishte 0hunu#.
8
, dhe% Na
le0onte !jithmon /uranin kur sishte 0hunu#.
K
! &jo tregon q s)i lejohet .hunubit t le.oj &uran,
po ashtu edhe lehons apo gruas n menstrua2ione! Megjithat, disa dijetar #si ,bn Tejmije$ ia
kan lejuar gruas n menstrua2ione le.imin e &uranit, nse ka frik se e harron at! +uk ka gj
nse flet me fjal kuranore, pa pasur qllim le.imin e tij, sepse Aishja #Allahu qoft i knaqur me
t$ thoshte% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e prmendte Allahun !jithmon,
sido q t ishte.
1
!
- Qndrimi n xhami, nuk lejohet pr at q s)ka gEsul! Allahu i Madhruar thot% /2 ju ;
keni besuar3 -os iu a.roni nama!it duke ;en t dehur% ashtu ; t dini se 98thoni. " as
Chunub% #bile as mos h0ni n .hami$ prve9se kur jeni kalimthi n to% derisa t laheni #merrni
gEsul$!1
;
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ gjithashtu thot% Nuk i lejohet "qndrimi n$
0hamia !ruas me peroida dhe #urrit 0hunu#.
2
Megjithat, nse dikush pa gEsul, merr abdes, i
lejohet qndrimi n .hami! Ata)ja thot% /&am par shok t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ q uleshin n .hami duke qen .hunub, pasi kishin marr abdes si pr nama3!1
(jithashtu i lejohet kt0re #.hunubit, lehons, gruas me perioda$ t kaloj n .hami, pa u ulur n
t, prej fjals s Allahut q u prmend m sipr% /...prve9se kur jeni kalimthi n to #.hami$.1
dhe ve"imi nga ndalimi do t thot lejim! Adhe faltorja #nama3gjaja$ e Bajramit ka t njjtin gj0kim
me .hamin, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /(rat me perioda
le t)u largohen faltoreve #nama3gjave t Bajramit$!1
C
!
1
Maide, 9!
2
Muslimi!
3
Mutefekun alejhi!
4
Tirmidhiu!
5
Tirmidhiu!
6
Muslimi!
7
+isa), 85!
8
Abu Daudi!
9
Mutefekun alejhi!
9
"tika e kryerjes s nevojs personale
Duhet t dish i nderuar, Zoti na drejtoft t gjithve, se feja jon sht fe e kompletuar
plotsisht! +uk ka gj q i nevojitet njer3ve n aktivitetin e t0re fetar e jetsor e t mos e ket
qartsuar feja jon! +ga kto sht edhe etika e kr0erjes s nevojs nat0rale t njeriut, t 2ilin
Allahu e ka ve"uar dhe ngritur n raport me nat0rs shta3ore! eja jon sht fe e pastrtis,
prandaj ka edhe etika fetare lidhur me h0rjen n nevojtore, kr0erjen e nevojs dhe daljen prej saj!
+se nj musliman do q t h0j n nevojtore sht e plq0eshme t thot% /Me emrin e
Allahut, mbrohem me Allahun nga papastrtit dhe t papastrit!1, t h0j n t me kmbn e
majt dhe t dal me kmbn e djatht, duke thn% /alna Zot< Lavdi Zotit q na e largoi t
keqen dhe na dha shndetin<1! &mba e djatht sht m e nderuar se e majta, prandaj h0et n
nevojtore me t majtn e dilet prej saj me t djathtn!
A nse do q t kr0ej nevojn n nj vend t hapur #shkrettir, mal etj!$, ather nevojitet t
largohet nga njer3it, n nj vend t shkret larg shikimeve t t0re, pas ndonj muri ose peme! +
kt rast sht e ndaluar t kr0ej nevojat e tij n drejtimin ballor ose shpinor me &iblen #drejtimin
e &abes, drejtimi nga kthehet besimtari gjat faljes s tij$, por duhet t)i kthej asaj ijet! Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka ndaluar q dikush t)i kthej f0t0rn ose shpinn
&ibles gjat nevojs personale!
'
(jithashtu duhet t ruhet nga strkitat e urins, q t mos i bien
n trup ose rroba, prandaj le t gjej nj vend t but, ku urina t mos prplaset me for2!
+uk i lejohet t kr0ej nevojn n rrug t shkelur, n hije t frekuentuara nga njer3it, ose n
nj burim uji q prdoret nga ata! Profeti 0n #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka
ndaluar kt gj pr shkak t dmit dhe be3disjes q shkakton tek njer3it! (jithashtu nuk duhet
t preket organi me dorn e djatht!
+uk duhet t h0j n nevojtore me ndonj libr ku prmendet Zoti i Madhruar, apo me &uran,
prve" rasteve kur ka frik se mos i humbin! Ather mund t futet me t, por ta ket mbuluar
#nn rrobe, pr shembull$! (jithashtu nuk duhet t flas gjat kr0erjes s nevojs, pasi pr2illet se
Allahu e urren kt gj,
*
sikurse sht e ndaluar rreptsisht t le.oj &uran!
Pasi mbaron nevojat personale duhet t pastroj vendin e jashtqitjes me uj ose me di"ka t
that #gur, letr, le2k etj!$! +se pastrohet me t d0ja sht m mir, por edhe mund t mjaftohet
vetm me njrn nga kto! Pastrimi me di"ka t that bhet me gur, ose di"ka q e 3vndson,
si letra e trash apo ndonj le2k, "ka e fshin vendin duke e pastruar dhe thar #sot letrat
higjenike$! + kt rast duhet t fshihet s paku tri her ose m shum, nse ende s)sht
pastruar! +uk lejohet fshirja me ko2kat apo bajgat e kafshve, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ e ka ndaluar kt gj!
5
Pastrimi duhet br mir, q t mos mbeten shenja t jashtqitjes n trup e t kalojn n
ndonj vend tjetr t trupit ose rroba! Disa prej dijetarve thon se pastrimi nga jashtqitja sht
nj nga kushtet e abdesit, prandaj duhet kr0er para tij, sepse po t kr0ehet prapa, abdesi nuk
quhet, duke u argumentuar n hadithin e Mikdadit% 3 lante or!anin e tij, pastaj merrte a#des.
8
!
,mam +eveviu ka thn% /?uneti sht pastrimi para abdesit, q t mos bjer n d0shime e t
sigurohet pr pastrtin e tij!1
L musliman< &ujdesu t pastrohesh mir pas kr0erjes s nevojave personale, fshihu mir edhe
prej mbetjeve t urins, sepse mospastrimi nga urina sht nj nga shkaqet e dnimit n varr!
Abu -urejre #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell se i Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i
1
Mutefekun alejhi!
2
Ahmedi, Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
3
Muslimi!
4
Mutefekun alejhi!
10
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &astrohuni n!a urina, sepse shumi4a e dnime(e n (arr jan
prej saj.
'

L musliman< Pastrtia e plot e lehtson dhe e plotson si duhet kr0erjen e adhurimeve! ,mam
Ahmedi pr2jell nga njri prej shokve t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ se
Profeti fali me ta agimin dhe le.oi gjat faljes suren />rum1, duke u ngatrruar n t! Pasi mbaroi
faljen tha% Nj n!a ju na n!atrroi me le0imin e /uranit. .hum prej jush falen me ne, por nuk e
marrin si) duhet a#desin, prandaj kush (jen t falet me ne, le t marr a#des ashtu si) duhet.
*
Allahu i Madhruar i ka lavdruar besimtart q frekuentonin .hamin /&uba1 duke thn% /5
t ka burra ; duan t pastrohen e t jen t pastr% e Allahu i do pastrtort.1
5
! A kur ata
besimtar u p0etn rreth ksaj "shtjeje than% /+e pastrohemi me t that pastaj prdorim edhe
ujin!1
&tu duhet t kihet kujdes di"ka% &a disa musliman q mendojn se pastrimi i jashtqitjes
kr0het edhe kur merr abdes, pavarsisht nse sht pastruar njher pas kr0erjes s nevojave
personale, dhe kjo gj sht gabim, sepe pastrimi nuk sht pjes e abdesit, por kusht i tij, kshtu
q kohn e ka menjher pas kr0erjes s nevojave personale dhe s)ka nevoj t prsritet pa
ars0e #pa dal jasht$ sa her q merr abdes!
L musliman < &jo sht feja jon, fe e pastrtis dhe e larjes, fe q na solli moralin m t mir
dhe virt0tet m t larta, fe q prmblodhi gjith"ka q i nevojitet muslimanit e i bn dobi, pa harruar
asgj! Pra, Allahut i takon lavdia dhe mirnjohja, e lusim At t na for2oj n kt fe, t na i hap
s0t n msimet e saj dhe t na mundsoj t punojm n ba3 t ligjeve t saj me sinqeritet t
plot tek Allahu, ashtu q puna t jet e vlefshme dhe e pranueshme tek Ai<
Siuaku @pastrimi i dhmbveA dhe pastrtia vetjake
Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% .iuaku sht pastrti pr !ojn dhe knaqsi tek Allahu.
8
+ d0 librat e haditheve t sakta #/?ahiht1$ pr2illet nga Abu -urejre se i Drguari i Allahut
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &astrtia "instinkti(e$ (etjake sht n pes
!jra5 rrethprerjen "sunetllkun$
6
, rruajtjen e pu#isit, shkurtimin e mustaqe(e, shkuljen e qime(e t
sqetulla(e dhe prerjen e thonj(e.
Po n d0 /?ahiht1 pr2illet nga ,bn Imeri se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
ka thn% .hkurtojini mustaqet dhe *!jatini mjekrat.
9
+ga kto hadithe e t tjera si kto, dijetart kan n.jerr kto gj0kime%
Rituali i siuakut, q sht pastrimi i dhmbve dhe i mishit t t0re me shkop, #fur" e
")mund t shrbej pr kt pun$ pr t hequr mbeturinat e ushqimit q mbeten n to dhe ern e
rnd!
Pr2illet se i pari q ka prdorur siuakun ka qen ,brahimi #a!s!$! (jithashtu rreth siuakut
pr2illen mbi njqind hadithe, "ka tregon se ai sht sunet i fort q Zoti e n.it dhe e
plqen, pasi ka dobi t mdha, prandaj edhe hadithi i Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ thot% .iuaku sht pastrti pr !ojn dhe knaqsi tek Allahu.
Misuaku #mjeti q prdoret pr pastrim$ mund t jet prej nj shkopthi nga pema e arakut,
ullirit ose ndonj bime tjetr q nuk shkrmoqet dhe nuk ta vret gojn!
1
Darekutni!
2
Ahmedi!
3
Teube, 'M7!
4
Ahmedi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Mutefekun alejhi!
11
Prdorimi i tij sht sunet n "do koh, bile edhe pr agjruesin gjat tr dits, por n disa
raste sht sunet i fort dhe kto raste jan%
- (jat abdesit, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot%
.ikur t mos e rndoja Umetin "popullin$ tim, do ta urdhroja t prdor misuakun sa her merr
a#des.
'
&jo bhet kur lahet goja pas abdesit, sepse kshtu pastrimi i saj do t ishte m i plot!
- Para nama3it, qoft i det0rueshm ose vullnetar, sepse gjat faljes i afrohemi
Allahut t Lartmadhruar, kshtu q jemi urdhruar t kemi pastrti t plot!
- &ur 3gjohemi nga gjumi natn apo ditn, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ e pastronte gojn me misuak sa her q "ohej natn! &jo sepse n gjum avujt e
stomakut ngrihen lart dhe e prishin ern e gojs, kurse siuaku e freskon at!
- &ur prishet era e gojs pas ngrnies etj!
- &ur do q t le.osh &uran, sepse po n.jerr nga goja fjalt e Allahut!
Mn0ra e prdorimit t misuakut sht ta kalosh at n dhmb e n mishin e t0re, duke filluar
nga ana e djatht n t majtn! Ai mbahet n dorn e majt gjat prdorimit!
Pastrtia vetjake, q sht edhe nj nga ve"orit t 2iln feja jon e ka sjell q para nj
mij e katrqind vjetsh, me qllim q muslimani t jet sa m i pastr e i pashm! &jo pastrti ka
qen 3akon i t gjith profetve dhe prmblidhet n kto gjra%
- >ruajtja e qimeve n vendet e turpshme, d!m!th! heqja e t0re prreth organeve gjenitale
t njeriut, sepse kjo sht 3bukurim dhe pastrti! &jo gj mund t bhet me brisk #rruajtje$, q
sht m e mira, ose me ndonj gj tjetr #shkurtim$!
- >rethprerja ose sunetllku, q sht prerja e lafshs s organit mashkullor duke i ln
kokn jasht! M e mira sht q kjo gj t kr0het q n mosh t vogl, pasi shrohet m shpejt
dhe ka m pak dhimbje! &a shum dobi t rrethprerjes dhe njra prej t0re sht pastrtia, pasi
dihet q lafsha mbledh shum pisllqe!
- ?hkurtimi i mustaqeve, duke i prer deri n rr3, pasi sht m bukur, m pastr dhe n
ndr0shim nga jobesimtart!
Pr shkurtimin e t0re dhe 3gjatjen e mjekrs jan pr2jell shum hadithe, pasi mjekra n.jerr
n pah bukurin dhe burrrin tek meshkujt! Pr fat t keq, shum musliman sot, bjn t
kundrtn, i ln mustaqet t gjata dhe e rruajn ose ln vetm disa pjes t mjekrs, duke dal
kshtu nga udh3imet e Profetit ton #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe duke u
shmbll0er armiqve t Allahut dhe t Drguarit t Tij, duke i hequr madje vetes 2ilsit burrrore
e fisnike, n kmbim t 2ilsive femrore, si" thot nj poet%

Nuk sht )udi q !rat #urrrohen,
)udia sht #urrat q femrohen
- Prerja e thonjve, duke mos i ln t 3gjaten! &jo sepse hiqen papastrtit q mblidhen n
to, 3bukurohen duart dhe njeriu nuk u prngjet kafshve t egra! ?hum gra e djem t rinj sot,
bjn t kundrtn, duke dal nga udh3imi i Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$,
Zoti na udh3oft<
- Pastrimi i sqetullave, duke i shkulur qimet e t0re, duke i rruajtur, ose duke i shkurtuar
deri n fund, por shkulja e t0re sht m e mira! -eqja e kt0re qimeve sht pastrti, gjithashtu
shmang ern e keqe t djerss, kur takohet me to!

L musliman< &shtu e n.it feja jon pastrtin vetjake, duke sjell t gjitha gj0kimet q u
prmendn m lart! Muslimani duhet t jet i pastr dhe i paraqitshm e duhet t dalloj burri nga
gruaja, q se2ili t ket identitetin e vet n misionin e tij n kt jet! Zoti na ruajt, shum t
mashtruar q i bjn padrejtsi vetes s t0re, po i kundrshtojn udh3imet e Profetit #paqja dhe
1
Ahmedi!
12
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe po thithin traditat e Perndimit apo Lindjes, t 2ilat bien ndesh
me fen dhe me personalitetin ton islam, duke e kmb0er kshtu m t mirn me m t keqen,
m t bukurn me m t shmtuarn dhe m t plotn me m t mangtn! A kto mkate ua
vn padrejtsisht veteve t t0re pa asnj lloj nevoje!
L Zot< Drejtoi muslimant n pun t mira, n fjal t mira, n sinqeritet ndaj Teje dhe n
udh3imin e Profetit Tnd #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$<
=jykimet e abdesit
Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 5se 9oheni t .aleni #nama3in$%
ather lani .ytyrat tuaja% duart tuaja deri n brryla% .shini #me duar t lagura$ kokat tuaja
dhe #lani$ kmbt tuaja deri te nyjet...1
'
&0 ajet dshmon se abdesi sht i det0rueshm pr at q do t fal nama3in, gjithashtu
tregon se 2ilat gj0mt0r duhen lar, duke vendosur edhe kufijt e ksaj larjeje! + mn0r m t
plot, abdesin me fjal dhe vepra e ka treguar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
Dije H o musliman H se abdesi ka kushte, far3e #pjes t det0rueshme$ dhe sunete #pjes t
padet0rueshme$! Pra, kushtet dhe far3et duhen plotsuar sa t jet e mundur, n mn0r q ai t
jet i sakt, ndrsa sunetet jan plotsuese, t 2ilat shtojn shprblimin dhe lnia e t0re nuk
ndikon n saktsin e tij!
7ushtet e abdesit jan tet:
1- Islami, 2- mendja !- mosha e "jekuris #- nijeti #qllimi$
&atr kushtet e para jan pr at q e merr abdesin, pra s)duhet t jet jobesimtar, i "mendur,
fmij i parritur dhe as ndonj q lahet duke mos e pasur qllim abdesin, por thjesht pr t hequr
papastrtit ose pr t)u freskuar!
$- %ji t jet i "astr #si" u shpjegua n kapitullin e ujrave$!
&- %ji t jet i lejuar, sepse nse sht i grabitur, i vjedhur etj!, abdesi nuk sht i sakt, pra
s)vlen!
'- (sht kusht ) abdesi t merret kur njeriu t jet "astruar mir "as kr*erjes s
nevojave vetjake nat*rale #si" u shpjegua n kapitullin prkats$!
+- (sht kusht ,jithashtu he)ja e -do ,jje ) mund t "en,oj de"rtimin e ujit n
lkur. &shtu, duhet hequr nga gj0mt0rt q i prek abdesi "do gj e till, si% balta, brumi, d0lli,
boja, etj!, n mn0r q uji t rrshqas drejtprdrejt n lkur!
Far!et e abdesit @$jymtyrtA jan $jasht:
1- Larja e /*t*rs n mn*r t "lot, duke prfshir gargarn e gojs dhe pastrimin me uj
t hunds #edhe prbrenda$! Prandaj, nse e lan f0t0rn dhe harron njrn nga kto t d0ja,
nama3i nuk sht i sakt, pra nuk vlen, sepse goja dhe hunda jan pjes e f0t0rs dhe Allahu i
Madhruar thot% /Ather lani .ytyrat tuaja...1 dhe kjo prfshin tr f0t0rn, kshtu, ai q nuk e
lan t tr at, nuk i sht bindur urdhrit t Allahut! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ lante gojn me gargar dhe e pastronte hundn me uj, si jasht, ashtu edhe brenda!
2- Larja e duarve bashk me brr*lat. Allahu i Madhruar thot% /...dhe lani duart deri n
brryla...1, d!m!th!me gjith brr0lat, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e
hidhte ujin mbi brr0la!
*
!- Fshirja e t ,jith koks 0me duar t la,ura1 duke "r/shir edhe vesht. Allahu i
Madhruar thot% /....shini #me duar t lagura$ kokat tuaja...1 dhe Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ e ka komentuar duke thn% 7esht jan pjes e koks., kshtu q fshirja
e nj pjese t saj nuk mjafton!
1
Maide, 9!
2
Darekutni!
13
#- Larja e kmbve bashk me n*jet 0kaviljet zo,jt e kmbs1. Allahu i Madhruar thot%
/...dhe lani kmbt tuaja deri te nyjet...1, d!m!th! bashk me to! -adithe t shumta gjithashtu
tregojn se n0jet futen n larje!
$- Renditja. &jo do t thot q gj0mt0rt duhet t lahen sipas rendit t prmendur n &uran%
/2 ju t 6ilt keni besuar3 5se 9oheni t .aleni #nama3inA% ather lani .ytyrat tuaja% duart
tuaja deri n brryla% .shini #me duar t lagura$ kokat tuaja dhe #lani$ kmbt tuaja deri te
nyjet...1, pra n fillim f0t0ra, duart deri n brr0la, pastaj fshihet koka me duar t lagura dhe n
fund lahen kmbt deri te n0jet! Adhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ 3batonte
n abdes kt renditje dhe thoshte% /y sht a#desi, pa t 4ilin Allahu nuk e pranon faljen "e
nama*it$.
'
&- Pasueshmria. &jo do t thot q gj0mt0rt t lahen njra pas tjetrs, pa shkputje kohore
mes t0re, por sapo t lahet njra t fillohet me tjetrn!
&to jan far3et t 2ilat duhen prmbushur gjat abdesit, ashtu sikurse i ka prmendur Allahu i
Madhruar n &uran!
Pr sa i prket thnies /Bismil:lah1 #ir:rrahmanir:rrahim$ n fillim t nama3it, dijetart ndajn
mendime t ndr0shme! Disa thon se sht far3 e disa thon se sht sunet, por t gjith jan t
nj mendjeje se thnia e saj sht shum rituale, prandaj sht m mir t mos lihet!
Irtsia e ve"imit t pjesve t lartprmendura t trupit me larje gjat abdesit sht #dhe Zoti e
di m mir$ se kto pjes jan m aktivet n kr0erjen e mkateve dhe pastrimi i jashtm i t0re t
kujton se ato duhet t qndrojn t pastra edhe n brendsi #larg mkateve$! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka treguar se muslimanit i bien mkatet e "do gj0mt0re q ai lan
dhe se ato dalin me ujin ose me pikn e fundit t tij!
M pas Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ na ka udh3uar q pasi t lajm kto
gj0mt0r, t rinovojm besimin ton duke shprehur d0 dshmit #Dshmoj se s)ka Zot tjetr ve"
Allahut, +j, i @etm! Dshmoj se Muhamedi sht i Drguari i Allahut$ pr t bashkuar d0 llojet e
pastrtive% at fi3ike dhe at shpirtrore! i3iken me uj n ato gj0mt0r q na ka thn Allahu
dhe shpirtroren me d0 dshmit q t pastrojn nga shirku #brja shok Allahut$!
A Allahu n fillim t ajetit t abdesit thot% /2 ju t 6ilt keni besuar1, pra ia drejton fjaln
besimtarve, sepse ata u binden urdhrave t Tij dhe prfitojn prej t0re! Prandaj edhe Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% &r a#desin kujdeset (etm se nj #esimtar.
*
Pjest e tjera t abdesit q nuk u prmendn m lart jan t plq0eshme, kush i kr0en ato
merr shprblim t madh, e nse nuk i kr0en, s)prish pun! &to gjra dijetart i quajn sunete!
Sunetet e abdesit jan:
1- 2iuaku 0"astrimi i ,ojs me misuak1. A kemi trajtuar m lart dhe koha e tij sht gjat
larjes s gojs, para gargars, n mn0r q goja e 2ila le.on &uranin dhe i lutet Allahut, t jet
sa m e pastr q t jet e mundur!
2- Larja e "llmbve tri her n /illim t abdesit "ara larjes s /*t*rs. Pllmbt e "ojn
ujin tek gj0mt0rt e tjera dhe i lajn ato, prandaj do t ishte m mir q ato t laheshin t parat!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, vepronte gjithashtu n kt mn0r!
!- Larja e ,ojs me ,ar,ar dhe larja e hunds jasht dhe brenda "ara larjes s
/*t*rs. &jo gj pr2illet n hadithe! 4asht kohs s agjrimit duhet q t lahen me uj t
bollshm, duke e rrotulluar ujin n t gjith gojn dhe duke e thithur at me hund deri n fund!
#- 2h"u"uritja e mjekrs s dendur me uj derisa uji t /utet brenda saj. 3jithashtu
larja e ha"sirave mes ,ishtave t duarve dhe kmbve.
$- 4hnia "r"arsi t djathts, d!m!th! t lash dorn #kmbn$ e djatht para t majts!
&- Larja n,a tri her e kt*re ,j*mt*rve 0"or jo m shum se tri1.
&to pra jan kushte, far3et dhe sunetet e abdesit, t 2ilat duhen msuar dhe 3batuar mir
gjat tij, n mn0r q ai t jet i plot e i sakt, n formn e duhur dhe me shprblimin maksimal!
1
,bn ma.hja!
2
Ahmedi, ,bn Ma.hja!
14
A lusim Allahun t na jap sa m shum dije dhe vepra t mira<
-nyra e marrjes s abdesit
Tashm, pasi prmendm kushtet, far3et dhe sunetet e abdesit, sht e leht t prf0t0rohet
mn0ra se si merret ai, duke 3batuar ato gj0kime! &tu po japim mn0rn e plot t abdesit q t
jet m i thjesht 3batimi i saj%
- Bhet nijet pr marrjen e abdesit #pr t)u falur ose pr rite t tjera$!
- Thua% /Bismil:lah #irrahmanir:rrahim$1!
- Lahen pllmbt tri her!
- Lahet goja me dorn e djatht me gargar tri her dhe hunda duke thithur ujin brenda
saj dhe duke e shplar me dorn e majt!
- Lahet f0t0ra tri her pr s gjati, duke filluar at0 ku fillojn flokt mbi ball e deri posht
mjekrs! +se qimet e mjekrs jan shum t gjata, edhe ato lahen, pasi konsiderohen pjes e
f0t0rs! +se ato jan t rralla, lahen nga jasht e brenda dhe nse jan t dendura plqehet
shpupuritja e saj me uj! Pr s gjeri, f0t0ra lahet nga veshi n vesh!
- Lahen duart bashk me brr0lat tri her! Para larjes s t0re, duhet hequr nga duart
"do papastrti q e pengon ujin si% balta, brumi, boja ose manik0ri i thonjve #gjithashtu edhe ai i
kmbve$, n mn0r q ai t deprtoj n lkur!
- shihet e gjith koka, duke prfshir edhe vesht, nj her t vetme me duar t lagura
rishtas! Mn0ra e fshirjes s koks bhet n kt mn0r% vendosen duart e lagura mbi ball dhe
kalohen nga sipr deri prapa n fund t koks, pastaj i kthen duart srish mbi ball! D0 gishtat
tregues futen n vesh pr t)i pastruar nga brenda, kurse nga jasht pastrohen me gishtat e
mdhenj!
- Lahen kmbt tri her bashk me n0jet e t0re! +0jet jan ko2kat e dala nga t d0 ant
e kmbs, sipr thembrs!
+se ndokush e ka dorn ose kmbn t kputur, ather lan pjesn e mbetur t t0re!
+se e ka dorn t prer nga brr0li, lan majn e mbikrahut, e nse e ka kmbn t prer
nga n0ja, lan pjesn e poshtme t kr2irit! Allahu i Madhruar thot% /Dindjuni Allahut me
droj% sa t mundeni.1
'
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot gjithashtu%
Nse ju jap ndonj urdhr, *#atojeni sa t keni mundsi.
*
Pas mbarimit t abdesit n mn0rn e siprprmendur, ngrihet shikimi nga qielli dhe thuhet
nj lutje e ve"ant pr kt! +jra prej kt0re lutjeve profetike sht% /Dshmoj se s)ka Zot
tjetr ve" Allahut, +j, i @etm! Dshmoj se Muhamedi sht robi dhe i Drguari i Allahut!
L Zot< M bj mua prej at0re q kthehen tek Ti edhe pasi gabojn dhe m bj prej t
pastrve!1
5
+j tjetr lutje sht% /, Madhruar je o Allah! T0 t takon lavdia, dshmoj se
nuk ka Zot tjetr ve" Teje, t krkoj falje e pendohem tek Ti!1
8
Irtsia e thnies s kt0re lutjeve pas abdesit sht se meq abdesi pastron ann e
jashtme, kto lutje pastrojn ann e brendshme t njeriut me njsimin e Zotit e me pendim
#kthim$ tek Ai! +se njeriu bashkon d0 pastrtit, at t brendshmen me at t jashtmen,
ather sht i denj q t qndroj para Zotit e t)i lutet Atij!
?)ka asgj t keqe nse fshihen gj0mt0rt me peshqir a di"ka tjetr pas abdesit!
Duhet ta dish o vlla musliman, se duhet q abdesin ta marrsh sa m t sakt e sa m t
plot, duke i lar t gjitha gj0mt0rt trsisht me uj, pa ln asnj vend ku t mos ket
h0r uji! Profeti 0n #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ pa nj njeri, i 2ili tek merrte
abdes, la nj pjes t vogl n kmb sa nj thua pa e lar dhe i tha% /thehu dhe merre
1
Tegabun, '9!
2
Mutefekun alejhi!
3
Tirmidhiu!
4
,bn ?unniu!
15
mir a#desin.
'
Pr2illet nga njri prej shokve t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ se ai pa nj njeri q po falej dhe n kmbn e tij ishte nj vend i that sa nj
monedh q s)e kishte prekur uji! Ai e urdhroi q t kthehej e ta prsriste abdesin
bashk me nama3in, edhe nj her!
*
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% jer pr them#rat n!a
*jarri.
5
&jo pr shkak se mund t anashkalohen gjat abdesit e t mos lahen si duhet me
uj, pr kt ars0e dnohen me 3jarr!
+ nj hadith tjetr Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nuk sht i
plot nama*i i ndonjrit prej jush, derisa t plotsoj a#desin ashtu si) e ka urdhruar
Allahu, t laj fytyrn, duart deri tek #rrylat, t fshij kokn "me duar t la!ura$ dhe "t
laj$ km#t deri tek nyjet.
Duhet t dish o vlla musliman, se plotsimi i abdesit nuk do t thot t derdhsh ujin me
shumi2, por do t thot q ta kalosh ujin n tr gj0mt0rt, ndrsa uji i teprt sht
har.him i kot, gj q sht e ndaluar! Madje ndodh q t har.hosh shum uj kot, pa e
marr pastrtin e nevojshme! Pra, plotsimi i abdesit duhet t bhet me uj t
mjaftueshm, pa tepri! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka ndaluar
har.himin e shumt t ujit! +j her ai kaloi para ?adit q ishte duke marr abdes dhe i tha%
sht ky har0him "me ujin$8 ?adi e p0eti% 3dhe n a#des ka har0him8 Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u prgjigj% &o, edhe sikur t jesh pran nj lumi me uj
t rrjedhshm.
8
?ikurse ka treguar gjithashtu se do t ket njer3 nga umeti i tij q do t kalojn n ekstrem
me "shtjen e ujit!
Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% 3dhe uji e ka nj djall, q quhet 9i
nde*uri. &randaj kini kujdes n!a tunduesi "djalli$ i ujit.
-ar.himi i kot i ujit, prve" humbjes s tij ka edhe dme t tjera te njeriu si%
- Ba3ohet se ka shum uj dhe nuk i v rndsi ta "oj ujin #me dor$ n t gjith
gj0mt0rn, duke ln kshtu ndonj pjes pa e lagur!
- Mund t bhet me vesvese n pastrti pr shkak t derdhjes me tepri2 t ujit! (jja
m e mir sht pasimi i Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe gjja m e keqe
sht risia n fe!
Zoti na udh3oft drejt asaj q i plqen dhe e knaq At<
Prandaj o vlla musliman, kushtoji rndsi marrjes s abdesin apo kr0erjes s "do rituali
tjetr, n formn m t sakt ashtu si" ka ardhur, pa teprime e mangsi dhe n form
mesatare, sepse teprimi dhe mangsia jan t paplq0era!
+jeriu q s)i kushton vmendje adhurimit, e 2ungon at, kurse ekstremisti i shton atij gjra
q s)jan pjes e tij! Ai q e kr0en mir dhe drejt adhurimin, sht ai q pason dhe ndjek
sunetin e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
L Zot< +a e shfaq t drejtn si t drejt dhe na mundso ta ndjekim at, na e trego t kotn
si t kot dhe na mundso t)i shmangemi asaj< Mos na i trego gjrat t ngatrruara o Zot,
q t mos devijojm<
=jykimi i mes8hit @.shirja mbi 9orape% meste etj.% n vend t larjes s kmbve $jat
abdesitA
1
Muslimi!
2
Abu Daudi!
3
Mutefekun alejhi!
4
,bn Ma.hja!
16
eja jon sht fe e lehtsimeve e jo fe e vshtirsive dhe e mundimeve! Pr "do rast ka
gj0kim prkats q i prshtatet s mirs e s lehts, pa mundime e vshtirsi!
Adhe n "shtjen e abdesit, Allahu ka vendosur nj gj0kim t till! +se nga gj0mt0rt e
abdesit sht ndonj gj0mt0r q ka veshje t vshtir pr t)u hequr, ose duhet t lihet si
p!sh!% ndonj band #fasho$ plage, "allm pr kokn apo meste #"orape t trasha pr
kmbt pr t)u ruajtur nga i ftohti etj!$, ather Allahu i ia ka lejuar atij q do t marr
abdes, t mos i heq kto gjra pr t)i lar gj0mt0rt, por t mjaftohet duke i fshir #me duar
t lagura$ nga sipr! + kt mn0r shmanget mundimi dhe lehtsohet "shtja!
?a i prket mes)hit mbi meste, "orape apo t tjera si kto, pr2illen shum hadithe
autentike, ku Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e praktikonte kt gjat
udhtimeve t tij dhe gjat qndrimit n nj vend, sikurse ka lejuar, madje edhe urdhruar
t tjert t bjn t njjtn gj!
-aseni shnon% /M kan treguar shtatdhjet burra nga shokt e Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ se ai fshinte mbi meste!1
'
,mam +eueuiu thot% /shirjen mbi meste e kan pr2jell nj mori e panumrt sahabsh
#shok t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$$!1
*
,mam Ahmedi thot% /+uk kam d0shim rreth "shtjes s mes)hit, sepse pr t jan d03et
hadithe t pr2jella nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!1
5

,bn Mubareku thot% /shirja mbi meste sht e lejuar, nuk kishte mes sahabve kundrthnie
pr kt!1
8
,bn Mundhiri tregon se mbi kt "shtje dijetart e /ehli sunetit1 jan t nj mendjeje #,.hma)$
K
,
vetm risivnsit #bidat"injt$ e kundrshtojn!
=jykimi i mes8hit
Pr mes)hin gj0kohet se sht lehtsim i lejuar dhe praktikimi i tij sht m i mir se heqja e
"orapeve dhe larja e kmbve, sepse kshtu vihet n 3batim lehtsimi nga Allahu dhe ndiqet
tradita e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$! Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ nuk mundohej t)i hiqte apo vishte "orapet, por nse i kishte t veshura, fshinte mbi to
#mes)hi$, e nse i kishte t hequra, lante kmbt pr abdes!
Por duhet pasur kujdes q nse i ke hequr "orapet, nuk duhet t)i veshsh enkas pr t fshir
mbi to, por n kt rast duhet t)i lash kmbt!
&oh3gjatja e mes)hit fillon q nga prishja e par e abdesit pasi i ke veshur "orapet! Pr
vendasin dhe udhtarin e afrt, ajo sht nj3et e katr or #nj ditnat$, kurse pr udhtarin e
largt #q i lejohet shkurtimi i nama3it$, shtatdhjet e d0 or #tri dit e tri net$! Pas ksaj kohe
duhen hequr "orapet pr t marr abdes dhe t lahen kmbt!
Muslimi pr2jell se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i dha koh udhtarit pr
mes)hin, tri dit bashk me nett e t0re, kurse vendasit, nj ditnat!
7ushtet e .shirjes mbi 9orape% meste etj.
1- 56i veshsh ato i "astr ritualisht, d!m!th! pasi t kesh marr gEsul apo abdes! + d0
/?ahiht1 pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur dikush donte t)ia hiqte
mestet kur merrte abdes, i thoshte% :ri ato se i kam (eshur pasi kam marr a#des.
9
+ nj
1
,bn Mundhiri, n /Al Ausat1!
2
+ /Al ,)lam1!
3
+ /Al Ausat1!
4
+ /Al Ausat1!
5
+ /Al Ausat1!
6
Mutefekun alejhi!
17
hadith tjetr thuhet% ;emi urdhruar q meshin m#i meste ta #jm pasi ti kemi (eshur ato me
pastrti rituale "me !<sul apo a#des$.
'
&jo tregon se pastrtia rituale sht kusht pr mes)hin,
pra, nse mestet #"orapet etj!$ jan veshur n munges t saj, ai nuk lejohet!
2- 5 jen t lejuara 0hallall1. +se mestet jan haram si% t vjedhura, t grabitura ose prej
mndafshi pr burrat, nuk lejohet mbi to mes)hi, pasi n gjrat e ndaluara nuk ka vend pr
lehtsime!
!- 5a mbulojn mir kmbn deri mbi n*je. +se mestet nuk e mbulojn pjesn e kmbs
e 2ila duhet lar gjat abdesit, nuk lejohet mes)hi mbi to! Adhe kur mestet jan t holla apo t
trasha, por t punuara lir e me hapsira boshe ndrmjet fijeve #t leshit, pambukut etj!$, nuk
lejohet mes)hi, edhe pse mund t jen mbi n0je! Norapja n kt "shtje sht si mestja #khuffi$,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka fshir mbi "orape dhe opinga!
*
(jithashtu lejohet fshirja mbi "allm me d0 kushte%
1- 5 mbuloj mir "jest ) i mbulon zakonisht nj -allm.
2- 5 jet e rrotulluar edhe "osht mjekrsose t ket bisht n,a "ra"a.
?hum hadithe jan pr2jell pr kt nga nj sr dijetarsh!
Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% At q se konsideron (eten t pastr me
mesh m#i )allm, mos e pastroft kurr Allahu.
Mes)hi sidoqoft, prdoret vetm pr abdesin dhe nuk vlen pr gEsulin, sepse gjat gEsulit
duhen lar t gjitha pjest e trupit!
Mes)hi lejohet t bhet edhe mbi all"i, fasho e banda mbi plag, ose ngjitset mbi vendet e
"ara! Mbi t gjitha kto prdoret me kusht q masa e t0re t jet aq sa t mbuloj vendin e vrar,
por nse e kalon kt mas, pjesa e teprt duhet t hiqet pr t marr mes)hin!
Mes)hi mbi all"i prdoret pr abdes dhe gEsul e nuk ka afat kohor, pasi sht e domosdoshme
q all"ia t hiqet pasi t ngji3et ko2ka dhe fashoja pasi t shrohet plaga, prandaj koh3gjatja e
mbajtjes s t0re konsiderohet si afat pr mes)hin!
Argument pr mes)hin mbi all"i #fasho etj!$ sht hadithi i Ohabirit #Allahu qoft i knaqur me
t$ q thot% /ishim dal n nj udhtim dhe njrin prej nesh e !odet nj !ur duke i )ar kokn.
Natn ai ndrron dhe #het 0hunu# "i papastr ritualish$. N mn!jes i pyet shokt e tij nse
mendonin q duhet t merrte tejemum dhe ata i thon q jo, prderisa mund t lahej me uj.
Ather ai u la dhe n!a kjo (diq. /ur erdhm te &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$,
i tre!uam n!jarjen dhe ai tha5 93 kan (rar, i (raft =oti> A smund t pyesnin kur nuk e dinin8
,la)i i injoran4s sht pyetja. Atij do ti mjaftonte tejemumi, e pasi ta m#shtillte pla!n me nj
4op, mund t fshinte mesh m#i t.1
5
Sipr.a;ja ku kryhet mes8hi
Mes)hi kr0het n pjesn e siprme t mesteve, "orapeve etj!, n pjesn m t madhe t
"allms #te rratht e saj$ dhe mbi t gjith fashon #bandn, all"in etj!$!
Mes)hi mbi "orape kr0het duke i vendosur gishtat e duarve t lagura mbi gishtat e kmbve
dhe i kalon ato deri n kr2i nj her t vetme, duke fshir kmbn e djatht me dorn e djatht
dhe kmbn e majt me dorn e majt!
Allahu na dhnt dije me vler dhe pun t mira<

Bka e prish abdesin
Pasi msuam abdesin plotsisht, me kushtet, far3et dhe sunetet e tij, ashtu si" e ka praktikuar
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, duhet t dim gjithashtu edhe "ka e prish at,
1
Ahmedi!
2
Ahmedi!
3
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
18
n mn0r q t mos jemi ende me nj abdes q sht prishur e t falim nj nama3, i 2ili kshtu
nuk vlen!
Prandaj duhet t dish H vlla musliman H se jan disa gjra q e prishin abdesin dhe e bjn
at t pavlefshm! +se do t t duhet t kr0esh nj rit fetar, duhet t kthehesh t marrsh abdes
prsri!
(jrat q e prishin abdesin ndahen n d0 grupe%
1- 7ka e "rish abdesin n vetvete% urina, nevoja, ga3rat etj!
2- 7ka t bn t mendosh se "a"astrtia ) e "rish abdesin sht reale% "mendja
#marrosja$, gjumi, parali3imi i trurit #nga droga, alkooli etj!$!
&tu po i shnojm me detaje%
1- 7ka del n,a vendi i urins dhe i jasht)itjes si% urina, sperma, gjaku i menstrua2ioneve,
nevoja dhe ga3rat!
+se ajo q del sht urin ose jashtqitje, abdesi sht i prishur, me argument tekstual
#&uran, hadith$ dhe me unanimitetin e dijetarve! Allahu i Madhruar thot% /...ose ndonjri prej
jush ka kryer nevojn...1
'

+se sht sperm, abdesi sht i prishur, sipas haditheve t shumta autentike! Madje ,bn
Mundhiri thot se edhe pr kt ka unanimitet #,.hma)$
*
Po kshtu edhe ga3rat e prishin abdesin, argument pr kt jan hadithet e shumta n kt
"shtje, si edhe ,.hmaja! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Allahu nuk
e pranon nama*in e ndonjrit prej jush q prish a#des " me !a*ra$, derisa ai t kthehet e t marr
a#des srish. ?ikurse ka thn pr at q d0shon a i kan dal ga3ra apo jo% ? mos l(i* n!a
(endi derisa t d!joj *hurmn ose t ndjej ern.
5
2- 7ka del n,a tru"i jo n,a d* vrimat e jasht)itjes si% gjaku, t vjellat etj!, sht "shtje e
diskutueshme mes dijetarve nse e prish abdesin apo jo! Mendimi m i sakt sht q nuk e
prish, por m mir do t ishte marrja e abdesit srish pr t)iu larguar "do d0shimi!
Abdesin gjithashtu e prish parali3imi i mendjes ose humbja e saj! Parali3imi sht pjes e
"menduris, kurse humbja e saj sht nga t fiktit, gjumi, droga, alkooli etj!
Prandaj atij q i parali3ohet mendja ose i humbet, i sht prishur edhe abdesi gjithashtu, sepse
sht shum e mundur q ai t ket prishur abdes #me ga3ra, urin etj!$ pa e ditur! +drkoh
gjumi i leht nuk e prish abdesin, sepse sahabt #Allahu qoft i knaqur me t$ dremisnin duke
pritur nama3in! (jumi i rnd, pa d0shim q e prish abdesin!
!- 8,rnia e mishit t deves, qoft pak apo shum! Pr kt ka hadith autentik nga Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ! ,mam Ahmedi, Zoti e mshiroft, thot% /Pr kt
"shtje ka d0 hadithe autentike nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!1 +drsa
ngrnia e mishrave t tjer, jo t deves, nuk e prish abdesin!
+ disa gjra t tjera dijetart kan rn n diskutime nse e prishin apo jo abdesin! T tilla
raste t diskutueshme jan% prekja e penisit, prekja e gruas me epsh, larja e t vdekurit
#.hena3es$, renegimi #riddeh H dalja nga ,slami$!
Disa dijetar thon se kto gjra ta prishin abdesin, e t tjer thon jo! M e mira do t ishte
rinovimi i abdesit pr t)iu larguar d0shimeve!
+j "shtje e rndsishme q duhet prmendur, sht se "far duhet t bj ai i 2ili d0shon se
e ka prishur abdesin!
Muslimi pr2jell n autoritetin e Abi -urejres #Allahu qoft i knaqur me t$ se Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ndokush prej jush ndien di)ka n #ark dhe
dyshon nse ka n0jerr !j apo jo, t mos dal n!a 0hamia derisa t d!joj *hurm apo t ndjej
er.
8
1
Maide, 9!
2
+ librin,1Al:Ausat1
3
Mutefekun alejhi!
4
Muslimi!
19
&0 hadith tregon se kur muslimani sht i sigurt se ka marr abdes, pastaj d0shon nse e ka
apo jo, gj0kohet se ka abdes, pasi ai sht fakti fillestar! Ai abdesin e ka marr me siguri dhe ka
d0shim q mund ta ket prishur, por siguria nuk humbet nga d0shimi!
@lla musliman, kujdesu q gjithmon t jesh ritualisht i pastr dhe i gatshm pr nama3,
sepse nama3i nuk pranohet pa pastrtin rituale! Duhet t)u shmangesh d0shimeve dhe ngasjeve
q t)i shtie shejtani, duke t sjell ndr mend se ti e ke prishur abdesin! +se ndodh kjo, krko
mbrojtje e strehim tek Allahu prej t mallkuarit e mos bjer pre e tij! +se ke gjra t paqarta nga
"shtjet e pastrtis, p0et ndonj dijetar q t jesh i sigurt n at q di e bn! (jithashtu kujdesu
pr pastrtin e rrobave t tua, n mn0r q nama3i 0t t jet i sakt e adhurimi 0t n prgjithsi
t jet i drejt! Allahu u Lartmadhruar% /I do ata ; pendohen dhe pastrtort.1
'
Allahu na dhnt dije me vler e pun t mira<
=Esuli @larja e pr$jithshmeA
Pastrtia rituale sht d0 llojesh, e vogl #abdesi$ dhe e madhe #gEsuli$! (Esuli mund t jet
pr shkak t t qenit .hunub, t menstrua2ioneve ose t lehonis!
(Esul do t thot% larje e t gjith trupit n nj form t 2aktuar, q do t shpjegohet m von!
Argument pr det0rimin e gEsulit sht fjala e Allahut t Madhruar% /" nse jeni Chunub
#pas marrdhnieve me bashkshortet tuaja$% ather lahuni.1
*
Thuhet se arabt edhe para ,slamit e kan prdorur gEsulin pr .hunubllkun, kjo sht
trashgimi q pat ngelur ndr to nga feja e ,brahimit #alejhi selam$!
>astet kur gEsuli sht i det0rueshm pr muslimanin jan gjasht%
1- 4alja e s"erms "rej rru,daljes s vet, qoft prej mashkullit apo femrs! ?perma mund
t dal ose 3gjuar, ose n gjum! +se del kur je 3gjuar, sht kusht q t ndjesh knaqsi me
daljen e saj, sepse nse del pa knaqsi, si prej ndonj smundjeje, vaps, etj!, gEsuli nuk sht i
det0rueshm! +se del kur je n gjum, gEsuli sht det0rim absolut, sepse n gjum ndoshta
ndjen e ndoshta nuk ndjen asgj, prandaj nse 3gjohesh dhe gjen gjurm t sperms, duhet t
merret gEsuli!
2- Futja e or,anit mashkullor 0"enisit1 tek ai /emror, edhe sikur t mos arrish n dalldi e
s)del sperm! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse "penisi$ (jen deri tek
t katrta #u*t "e (a!ins$ dhe futet koka derisa arrin posht "dy$ #u*(e t #rendshme, ather
!<suli sht i detyrueshm.
5
Pra, n ket rast, del apo s)del sperm, gEsuli duhet t kr0het si pr
burrin, ashtu edhe pr gruan! -adithet dhe ,.hmaja e dijetarve e mbshtesin kt gj0kim!
!- 9*rja n Islam e ndonj jobesimtari. +se ndonj jobesimtar prqafon fen islame,
duhet t marr gEsul, sepse kshtu i urdhroi Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
disa burra q prqafuan fen islame!
8
?hum dijetar jan t mendimit q gEsuli pr at q
prqafon rishtas fen islame, nuk sht i det0rueshm, por i plq0eshm! &jo sepse nuk sht
pr2jell gj se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka urdhruar t merrnin gEsul
t gjith ata q prqafonin fen islame! Prandaj, nse i bashkojm argumentet, del se gEsuli n
kt rast sht i plq0eshm e jo i det0rueshm! Allahu e di m s miri!
#- :dekja. Adhe trupit t t porsavdekurit duhet t)i kr0esh gEsulin! &tu prjashtohet ai q ka
rn martir n rrugn e Allahut, sepse ai s)ka nevoj t lahet! + gj0kimet e .hena3es do t
shtjellohet m shum kjo tem!
$-&- ;enstrua<ionet dhe lehonia. &to jan det0ruese t gEsulit, sipas fjals s Profetit
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thn njrs prej muslimaneve% Nse t (ijn periodat,
1
Bekare, ***!
2
Maide, 9!
3
Muslimi!
4
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu!
20
lre nama*in derisa t ikin, e nse ikin, lahu e pastroje !jakun dhe pastaj falu.
'
Dhe fjals s
Allahut , Madhruar% /" nse ato lahen #pas mbarimit t menstrua2ioneve$...1
*

Mn0ra e plot e marrjes s gEsulit sht%
- Brja e nijetit me 3emr #q po merr gEsul$!
- Thnia /Bismil:lah1, larja tri her e duarve e pastaj e organit gjenital!
- Marrja e plot e abdesit!
- -edhja uj mbi kok tri her, duke e "uar ujin deri n rrnj t flokve!
- Larja e tr trupit duke e frkuar me duar q uji t arrij n "do pjes t tij!
(ruaja duhet t)i lshoj flokt kur merr gEsul pas menstrua2ioneve apo lehonis, kurse
pr .hunubllk nuk ka gj edhe nse s)i lshon, mjafton q uji t)i ket ngopur flokt e saj deri n
rrnj!
Ai ose ajo q merr gEsul, duhet t sigurohet q uji t)i ket arritur kudo, n rrnjt e flokve, n
vendet e fshehura t trupit, posht mjekrs, posht sqetullave, n krthi3, nga prapa gjunjve
dhe nse ka vn or ose una3, t)i rrotulloj q uji t futet edhe posht t0re!
&shtu, trupi duhet t prshkohet mir nga uji! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ thot% 3dhe posht )do fijeje floku ka 0hunu#llk, prandaj lajeni mir flokun e pastrojeni
lkurn.
5

+ gEsul, sikurse edhe n abdes, uji nuk duhet shprdoruar, por me uj t pakt mund t
kr0het gEsuli m s miri, sepse pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ lahej
n abdes me nj sasi uji sa mbajn d0 pllmbt t mbledhura dhe n gEsul har.honte sa
pesfishi i ksaj sasie!
8
Prandaj duhet ndjekur shembulli i Profetit Muhamed #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ n prdorimin e pakt t ujit dhe n mosshprdorimin e tij!
Larja duhet t bhet n nj vend t fsheht e jo t dilet para njer3ve ashtu lakuriq! Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Allahut i plqen turpi dhe m#ulimi, prandaj kur t
laheni kini turp e m#ulohuni "n!a syt e njer*(e$.
K
(Esuli pr pastrtin e madhe rituale sht nj amanet dhe det0rim mes robit dhe Zotit,
prandaj duhet t 3batohet kur sht i det0rueshm, me kujdes t ve"ant e me prpikmri n t
gjitha fa3at e tij, q t jet i sakt!
+se mbetet di"ka e paqart rreth gEsulit, duhet p0etur pa patur turp pr kt, sepse Allahu
s)ka turp nga e drejta! Turpi q e pengon njeriun t p0es rreth msimeve t fes s tij, sht turp
i pr"muar! Ai madje sht rreng i shejtanit, q njeriu t mos e njoh fen e tij si" duhet!
Pastrtia sht di"ka e lart dhe e madhe dhe negli3hen2a e saj sht e rre3ikshme, sepse
nga ajo varet vlefshmria e nama3it, q sht sht0lla e fes!
A lusim Allahun t na ndri"oj me dije ne dhe t gjith muslimant dhe t na jap "iltrsi pr
T n punt dhe fjalt tona<
#ejemumi @pastrimi me dh?% rrA
Allahu i Lartmadhruar ka 2aktuar q pastrimi ritual t bhet me uj, t 2ilin e ka krijuar pr
ne! +se mund t gjendet uji, ather sht det0r dhe domosdoshmri q pastrimi t bhet me
t, por ka edhe raste q uji s)mund t gjendet, t gjendet por s)mund t merret, ose t gjendet dhe
t merret, por s)mund t prdoret pr ars0e t ndr0shme!
+ nj rast t till Allahu ka 2aktuar nj 3vendsues, i 2ili sht tejemumi me dhG #ose rr$!
&jo bhet q ta heq sikletin prej robrve t Tij dhe t)ua lehtsoj barrn e gjetjes s ujit me "do
kusht, pr pasoj humbjes s nama3it!
1
Buhariu!
2
Al Bekare, ***!
3
Abu daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
4
Buhariu!
5
Ahmedi, Abu Daudi,+isai!
21
Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 5se 9oheni pr .alje #nama3A% ather
lani .ytyrat tuaja% duart tuaja deri te brrylat% .shini #me duar t lagura$ kokat tuaja dhe #lani$
kmbt tuaja deri n nyje. 5se jeni Chunub ather lahuni #me gEsulA. " nse jeni t
smur% ose n udhtim% ose keni kryer nevojat #nat0rale, personaleA% ose keni kryer
marrdhnie me $rat #tuaja$ dhe nuk $jeni uj% ather .shihuni #merrni tejemum$ me dh?
#rr, pluhur, etj!$ t pastr% duke .shir .ytyrat dhe duart tuaja. Allahu nuk do ; t8ju vr n
mundim% por do ; t8ju pastroj dhe t8jua plotsoj juve be$atit e 0eta% ashtu ; ju ta
.alnderoni At.1
'
Tejemum n kuptimin etimologjik do t thot qllim, s0nim! + terminologjin fetare do t thot
fshirje e f0t0rs dhe duarve me dhG #rr etj!$ n nj form t ve"ant!
?i n &uran, po ashtu edhe n hadithe t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$,
prmendet tejemumi, kt e mbshtet edhe ,.hmaja! Tejemumi sht nj ve"ori e umetit t
Muhamedit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$! Asnj umet tjetr nuk e ka pasur at! Zoti
ia dha umetit ton q ta lehtsoj dhe ta prmbush fen ton!
Pr2illet n /?ahiht1, d0 librat e haditheve autentike, se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% jan dhn pes !jra q nuk i jan dhn askujt m par5 m
friksohet armiku nj muaj rru! lar!, m sht #r toka e pastr pr tu falur dhe pr
tejemum..., prandaj nse dik n!a umeti "populli$ im e * koha e faljes, le t falet "kudo qoft$.
*
Tejemumi sht 3vendsuesi i pastrimit me uj, kur k0 i fundit nuk gjendet, prandaj ai vlen
pr "ka vlen edhe abdesi% pr t)u falur, pr t le.uar &uran, pr t br tauaf #rrotullim rreth
&abes$ etj! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Na sht #r dheu "i
toks$ pastrues "pr pastrtin rituale$.
5

>astet kur tejemumi 3vendson ujin jan%
': &ur nuk gjendet uji!
Pr kt argument sht ajeti% /...e nse s8$jeni uj% merrni tejemum.1, qoft gjat udhtimit
apo n vendbanim!
*: +se ka uj, por duhet pr t pir ose gatim pr njer3it apo kafsht e transportit q ata
mund t ken me vete dhe nuk sht i mjaftueshm t prdoret edhe pr abdes ose gEsul!
5: +se njeriu druhet se prdorimi i ujit mund t)i shkaktoj ndonj smundje #n koh t ftoht,
etj!$, ose do t)i vonoj shrimin, sepse ajeti thot% /...nse jeni t smur... merrni tejemum1!
8: +se uji sht shum i ftoht pr t)u prdorur dhe nuk mund t ngrohet!
Allahu thot% /-os e vrisni veten tuaj.1
8
K: +se njeriu sht i smur dhe nuk mund t arrij ta marr ujin ose nuk ka ndonj pran q
ta ndihmoj!
+ kto raste merr tejemum dhe falet normalisht! +se gjen shum pak uj, lan sa t mundet
nga gj0mt0rt e abdesit dhe pr pjesn tjetr merr tejemum, sepse Allahu thot% /" bindjuni
Allahut sa t mundeni.1
K
+se ka ndonj plag t 2iln e dmton larja apo fshirja me uj, lan pjest e tjera dhe pr
pjest e plags merr tejemum sipas ajetit% /-os e vrisni veten tuaj.1
&ur plaga nuk dmtohet nga fshirja me uj, fshin mes)h mbi fasho dhe s)sht nevoja pr
tejemum!
Tejemumi lejohet me ")ka mbi tok si dheu, rra, pluhuri i trash etj! &0 sht m i sakti
nga mendimet e dijetarve, pr ars0e t ajetit q prmendm n fillim t tems dhe se Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe shokt e tij, nse i 3inte koha e nama3it, merrnin
tejemum me "ka t gjenin mbi tok e s)merrnin me vete dhG!
1
Maideh, 9!
2
Mutefekun alejhi!
3
Muslimi!
4
+isa, *C!
5
Tegabun, '9!
22
-nyra e marrjes s tejemumit.
Preket dheu me pllmbt e d0 duarve me gishtat t hapur e t ndar nga njri:tjetri, pastaj
me pjesn e gishtave fshihet f0t0ra dhe me pjesn e brendshme t pllmbve fshihen duart para
e prapa, deri mbi k0"e! shirja duhet ta prshkoj mir f0t0rn dhe duart!
Bka e prish tejemumin.
Tejemumin e prish "do gj q prish abdesin dhe e bn gEsulin t det0rueshm, sepse pr
mn0rn lehtsuese t pastrimit gj0kohet njsoj si pr mn0rat fillestare #q n rastin ton jan
abdesi dhe gEsuli$!
(jithashtu tejemumin e prish gjetja e ujit ose prfundimi i ars0es #smundjes etj!$ pr t 2iln u
kr0e ai n vend t abdesit ose gEsulit!
+se ndokush s)gjen dot as uj e as dhG, ose arrin deri n at grad sa s)mund ta prek
lkurn e tij me uj ose me dhG, mund t falet ashtu si sht, pa abdes apo tejemum, sepse
Allahu nuk e ngarkon njeriun m shum sesa mundet! + kt rast nuk e prsrit nama3in m
von n nj gjendje m t mir, sepse Allahu thot% /Dindjuni #me frik$ Allahut% sa t mundeni1
dhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse ju jap nj urdhr, *#atojeni sa
t mundeni.
&to jan gj0kimet e tejemumit, e nse ke ndonj gj ende t paqart, duhet t p0essh
njer3it e ditur, duke mos e anashkaluar, sepse kjo ka t bj me faljen, q sht sht0lla e ,slamit
dhe kjo gj sht shum e rndsishme!
Allahu na drejtoft t gjithve kah e drejta n vepra e fjal dhe punn ton ta bj t sinqert
vetm pr T< Ai sht Dgjuesi q u prgjigjet lutjeve!
)e;ja e papastrtis
?ikurse krkohet nga muslimani t jet i pastr ritualisht, po ashtu krkohet prej tij q t jet i
pastr n trup, rroba etj!
Allahu i Madhruar thot% /" pastrojini rrobat tuaja31
'
(jithashtu edhe Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e urdhroi nj grua t pastroj gjakun e menstrua2ioneve nga
rrobat e saj!
*
Prandaj m posht do t hedhim drit mbi "shtjen e heqjes s papastrtive, duke
paraqitur gj0kimet kr0esore mbi kt tem, n mn0r q t prfitoj le.uesi musliman! Adhe m
prpara fukahat #fekiht, dijetart e ikhut, teologt$, ve"onin nj kapitull m vete pr kt tem
dhe e titullonin /-eqja e papastrtive1, d!m!th! heqja e nd0rsive q bien n ndonj vend t pastr
si rroba, en, shtresa, ndrresa etj!
Alementi ba3 me t 2ilin hiqet papastrtia sht uji dhe ai sht pastruesi kr0esor! &shtu e
2ilson at Allahu i Madhruar n &uran% /Ai ju !bret juve uj n$a ;ielli% ; t8ju pastroj me
t.1
5
Papastrtia q duhet hequr%
- Mund t jet mbi siprfaqen e toks, n mur, n shkmb, n d0sheme apo n hau3e
dhe pr pastrimin e kt0re mjafton nj larje e vetme e 2ila e heq papastrtin! Argument pr kt
sht urdhri q i dha Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ sahabve pr t derdhur
uj mbi urinn q lshoi nj beduin #nomad shkrettire$ brenda n .hami! Po kshtu pastrohet
edhe nse e lag shiu ose ndonj vrshim uji #lumi, prroi etj!$! +se ikn me kaq, s)ka nevoj t
pastrohet m pr s d0ti!
1
Muddethir, 8!
2
Mutefekun alejhi!
3
Anfal, *!
23
- Mund t mos jet n tok apo n vendet q prmendm m sipr! A nse kjo
papastrti vjen nga qeni ose derri, duhet t lahet shtat her, ku njra prej t0re me dhG, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse qeni lpin ndonjrin prej jush,
ather ta laj at shtat her, hern e par me dh@.
'
&shtu veprohet n prgjithsi edhe me
gjrat e tjera ve" ens, si" jan rrobat, shtresat etj!
&ur papastrtia nuk vjen prej ndonj qeni ose derri, por nga urina, nevoja, gjaku etj!, ather
lahet me uj, duke e frkuar e shtr0dhur derisa t mos mbetet as edhe ngj0ra e papastrtis!
(jrat q lahen jan tre lloje%
': (jra q mund t shtr0dhen, si rrobat, t 2ilat duhet t shtr0dhen gjat larjes!
*: (jra q s)mund t shtr0dhen, por mund t kthehen prmb0s #pr t)i derdhur ujin$, si ent!
&to duhet t kthehen prmb0s para dhe pas larjes!
5: (jra q as mund t shtr0dhen e as mund t kthehen prmb0s! &to duhet t ngjeshen,
duke ushtruar presion mbi to, duke u vn pesha sipr, derisa t)u ik shumi2a e ujit!
- +se vendi q sht br pis nuk dihet, lahet pjesa pr t 2iln sht e sigurt q
pisllku hiqet, e nse nuk dihet ku sht pisllku dhe nuk sht e sigurt q hiqet nse lahet
vetm nj pjes, duhet lar e tra!
- Irina e foshnjs q ende s)sht ndar nga gjiri, mjafton t sprkatet me uj dhe
konsiderohet e pastr, si" prmendet edhe n kt hadith t ,bn &ajsit% Ajo shkoi tek &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ me foshnjn e saj, e 4ila ende nuk kishte filluar t
hante. &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e mori foshnjn, e (uri n prehrin e tij
dhe fmija i urinoi n rro#a. Ather ai mori uj dhe e sprkati m#i (endin e urinuar, pa e lar
at.
*
&ur foshnja ka filluar t haj ushqime, urina e tij sht njsoj si ajo e nj t rrituri, prandaj
duhet lar si t tjerat!
Papastrtit gjithashtu jan tri llojesh%
': Papastrti e rnd, si ajo e qenit, derrit etj!
*: Papastrti e leht, si ajo e foshnjs s vogl!
5: Papastrti mesatare, e t tilla jan t gjitha papastrtit e tjera!
Duhet ditur se 2ila sht e pastr e 2ila jo, nga bajgat dhe urinat e kafshve!
Irina dhe bajga e kafshs q i lejohet ngrnia e mishit, jan t pastra, si p!sh! e deves, lops,
deles etj!, sepse Profeti 0n #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ urdhroi disa t smur t
pinin qumshtin dhe urinn e deveve!
5
&jo tregon se urina e t0re sht e pastr, sepse mjekimi
me gjra t papastra nuk lejohet!
+se ndokush do t thot se lejohet vetm n rast domosdoshmrie, prgjigjja pr kt rast
do t ishte se ather Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ do t)i urdhronte
gjithashtu t lanin gjurmt e asaj urine me goj e bu3 para se t faleshin!
+ /?ahihun1 e Muslimit pr2illet q para se t ndrtohej .hamia e Medins, Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ falej n vatht e bagtis dhe urdhronte t tjert t faleshin n to!
A s)ka d0shim se bagtia urinon n vath! ?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /T gjitha bajgat
jan t pastra, prve" prjashtimeve!1
8
Adhe jargt e kafshs q i lejohet ngrnia e mishit, jan t pastra!
4argt e ma2es jan t pastra, sipas hadithit% Ajo "ma4ja$ ssht e ndyr, ajo sht shtpiake
me ju.
K
, duke e prngjasuar me shrbtort q rrin edhe ata n nj shtpi me njer3it!
Prve" ma2es, t gjitha kafsht e tjera q nuk u lejohet ngrnia e mishit, e kan t papastr
urinn, jargt dhe bajgat!
1
Muslimi!
2
M alejhi!
3
M alejhi!
4
+ librin% P etauat Q e ?hejhul:,slamit ,Al:Ma.hunua!
5
Abu Daudi!
24
L musliman, duhet ta ruash pastrtin e brendshme e t jashtme! T brendshmen me
monotei3m dhe sinqeritet n vepra e fjal pr Allahun, +j, t @etm, dhe t jashtmen nga
papastrtit fi3ike dhe rituale, sepse feja jon sht fe e largimit t papastrtis materiale dhe
shpirtrore!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% &astrtia sht !jysma e #esimit. ,
prandaj duhet t kujdesesh pr pastrtin dhe t)u largohesh pisllqeve! Dnimi i varrit m s
shumti vjen nga mospastrimi i urins n trup e n rroba!
+se t bie nj papastrti, shpejto sa t mundesh ta heqsh, q t qndrosh gjithnj i pastr!
&ur do t falesh sidomos, kontrolloje veten nga ana e pastrtis! &ur do q t h0sh n .hami,
shikoji kpu2t #a ")ke mbathur$, e nse ka papstrti n to, hiqe e pastroji pr t mos u futur n
.hami me to, ashtu t papastra!
Allahu na drejtoft n ato fjal e vepra q Atij i plqejn<
-enstrua6ionet dhe lehonia
-enstrua6ionet dhe $jykimet mbi to
Allahu i Lartmadhruar thot% /# pyesin ty rreth menstrua6ioneve #kohs s t0re$3 #huaj
#koha e menstrua2ineve$ sht e dmshme #shqetsuese pr gratA% prandaj lar$ohuni n$a
$rat n kohn e menstrua6ioneve3 -os iu a.roni atyre derisa t pastrohen. " nse e marrin
pastrtin% ather shkoni me to n respekt me li$jet e Allahut. Allahut i pl;ejn ata ;
pendohen dhe ata pastrtort.1
'
Menstrua2ionet jan gjaku q del nat0rshm prej brendsis s mitrs n koh t 2aktuar, q
Zoti e ka krijuar pr t ushq0er fmijn n barkun e nns!
Prandaj, rrall se mund t ket menstrua2ione nj grua q sht shtat3n! Pasi lind fmija, ai
gjak kthehet n qumsht n gjirin e nns, kshtu q rrall mund t ket menstrua2ione nj grua
q mnd #i jep gji$ nj fmij! A nse gruaja nuk ka as shtat3ani e as gji, nuk i mbetet tjetr ktij
gjaku, ve" t mblidhet n mitr! Pastaj del 3akonisht "do muaj n gjasht ose shtat dit,
ndonjher m shum ose m pak, kjo varet sipas nat0rs q ia ka krijuar Allahu asaj gruaje!
(ruaja me menstrua2ine, gjat dhe n prfundim t t0re, ka disa ligje n &uran dhe n sunetin
e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$%
- Ajo nuk falet #nama3$ dhe nuk agjron #as >ama3anin e as jasht tij$!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka thn atime bint ebi -ubejshit% Nse
t (ijn menstrua4ionet, lre nama*in.
*
+se gruaja gjat menstrua2ioneve falet dhe agjron, nuk i quhet dhe nuk i vlen, sepse ajo
sht e ndaluar ta bj kt gj, e ndalimi d!m!th! pavlefshmri, madje nse do t falej dhe
agjronte, do t kr0ente mkat pr th0erjen e urdhrit t Allahut dhe t Drguarit t Tij #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
- Agjrimin e ln n ato dit, gruaja e kompenson duke i 3vendsuar pasi t jet
pastruar, kurse nama3in nuk e kompenson! T gjith dijetart e pohojn nj3ri kt! Aishja
#Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% N kohn e &rofetit "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$, kur na (inin menstrua4ionet, urdhroheshim q ta *(endsomim a!jrimin, kurse
nama*in jo.
5
- +uk i lejohet q t bj tauaf #rrotullim rreth &abes$ , t le.oj &uran, e as t ulet n
.hami, sikurse nuk i lejohet burrit t saj q t kr0ej marrdhnie me t n organin femror, derisa
t pastrohet dhe t lahet #me gEsul$!
Allahu i Madhruar thot% /# pyesin ty rreth menstrua6ioneve #kohs s t0reA. #huaj:
>#koha e t0re$ sht e dmshme #shqetsuese pr gratA% pradaj lar$ohuni n$a $rat n kohn
1
Bekare, ***!
2
Mutefekun alejhi!
3
Mutefekun alejhi!
25
e menstrua6ioneve. -os iu a.roni atyre derisa t a.rohen. " nse marrin pastrtin% ather
shkoni me to% n respekt me urdhrin e Allahut...1
'
, e fjala /lar$ohuni n$a $rat1 d!m!th! mos
shkoni me to! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% %ni )t doni, pr(e)
)iftimit "ndrfutja e or!ane(e !jenitale$.
- Bashkshortit i lejohet t lo3 e t knaqet me t duke e puthur ose prkdhelur, pa iu futur
asaj n organin gjenital!
- Bashkshortit nuk i lejohet gjithashtu t)i jap asaj divor2in gjat menstrua2ioneve,
sepse Allahu i Madhruar thot% /2 Pro.et3 5se i ndani $rat% ndajini ato kur jan t pastra1
*
,
d!m!th! pa perioda dhe ende pa u prekur #seksualisht$ pas t0re! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka urdhruar at q e ndan gruan gjat periodave, ta kthej at dhe ta ndaj pas
prfundimit t t0re, nse do!
Tregues i pastrtis s saj sht ndrprerja e gjakut, e nse i ndalon gjaku, sht pastruar dhe
ka dal koha e periodave t saj! + kt rast ajo duhet t lahet duke marr gEsul dhe pastaj t
kr0ej "ka iu ndalua gjat kohs s t0re! +se pas pastrimit sheh n vete ngj0r t prhimt ose
t verdh, t mos bhet merak se nuk sht gj! Imu Atije ka thn% Nuk e konsideronin !j t
prhimtn dhe t (erdhn.
5

Shnim i rndsishm.
+se gruaja me menstrua2ione ose lehona pastrohet para perndimit t diellit, sht e
det0ruar t fal nama3in e dreks dhe t 3amrs s asaj dite! +se pastrohet para agimit,
det0rohet t fal nama3in e mbrmjes dhe t darks s asaj nate!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Pr kt shumi2a e dijetarve si Maliku, ?hafiu dhe
Ahmedi, thoshin se kur gruaja me menstrua2ione pastrohet n fund t dits, fal drekn bashk me
3amrn, e nse pastrohet n fund t nats, fal mbrmjen bashk me darkn! &shtu pr2illet
edhe nga Abdurrahman ibn Auf, Abu -urejre dhe ,bn Basi! &jo sepse n rastin e pamundsis #s
faljes s nama3it, si p!sh! koha e periodave$, t d0 nama3et e afrta kan nj koh t prbashkt,
prandaj nse gruaja pastrohet n fund t dits, koha e dreks va3hdon akoma, kshtu q e fal at
para 3amrs, e nse pastrohet n fund t nats, koha e mbrmjes qndron akoma, kshtu q e
fal at para darks!1
8
+se futet koha e nj nama3i dhe gruas i vijn menstrua2ionet ende pa e falur at nama3, nuk
sht nevoja ta 3vendsoj pasi t pastrohet dhe k0 sht mendimi m i sakt i dijetarve!
Lidhur me kt "shtje ,bn Tejmije ka thn% /?ipas argumenteve, medhhebi i Abu -anifes dhe
Malikut sht m i sakt, prandaj asaj #gruas me perioda ose lehoni$ nuk i duhet t 3vendsoj
gj, sepse ajo e vonoi nama3in dhe kjo gj sht e lejuar, kshtu q s)ka negli3huar, prandaj edhe
nuk e fal at m pas! &urse ai q e ka 3n gjumi ose ka harruar H edhe pse k0 gjithashtu nuk
sht negli3hent H duhet ta fal nama3in m pas, jo pr kompensim, por sepse koha e nama3it
pr t, fillon pasi sht 3gjuar apo kujtuar!1
K
-enstrua6ionet e rreme dhe $jykimi i tyre
Ato jan gjak q del jasht kohs #s menstrua2ioneve$ n form hemorragjie!
(jaku i t0re sht i ngjashm me at t menstrua2ioneve, prandaj pr kt ars0e kjo "shtje
sht e komplikuar, pasi lindin nj sr p0etjesh% +se gjaku rrjedh n va3hdimsi ose shumi2n
e kohs, kur duhet gj0kuar si menstrua2ion i rrem dhe kur menstrua2ion q t det0ron t lsh
nama3in dhe agjrimin= Po menstrua2ionet e rreme a kan gj0kimin e periudhs s pastr=
1
Bekare, ***!
2
Talak, '!
3
Buhariu!
4
+ /Ma.hmual fetaua1!
5
+ /Ma.hmual fetaua1!
26
+ ba3 t ksaj, rastet e menstrua2ioneve t rreme jan tre%
': &ur gruaja ka perioda t rregullta me koh t njohur, para ardhjes s menstrua2ioneve t
rreme, p!sh! ka gjithnj gjasht dit menstrua2ione n fund t muajit!
&jo grua rri gjasht dit pa u falur dhe pa agjruar duke 3batuar n kt rast gj0kimin dhe
rregullat e menstrua2ioneve! Pasi i mbaron koha e vet e menstrua2ioneve, lahet me gEsul dhe
vijon nama3et, kurse gjakun n va3hdim e konsideron gjak t menstrua2ioneve t rreme!
Pr kt argumenton fjala e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thn Imu
-abibes% Andro aq sa i llo!arisje ditt e tua t menstrua4ione(e, pastaj lahu dhe falu.
'
(jithashtu fjala e tij thn atimes, bijs s Abi -ubejshit% Ai sht thjesht damar "q rrjedh$, nuk
sht menstrua4ion, prandaj kur t (ijn menstrua4ionet e tua t *akonshme, ather lre
nama*in.
*
*: &ur gruaja ka perioda t rregullta, por gjaku i saj i menstrua2ioneve dallon n 2ilsi, p!sh!
sht i 3i, i trash dhe me er, kurse pjesa tjetr nuk i ka kto 2ilsi, p!sh! sht i kuq, i holl dhe
pa er!
+ kt rast, lloji i par i gjakut konsiderohet menstrua2ion dhe gjat tij nuk falet e as agjron,
kurse lloji i d0t i gjakut konsiderohet menstrua2ion i rrem! (ruaja lahet n prfundim t llojit t
par t gjakut dhe konsiderohet e pastr!
Pr kt argumenton fjala e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thn atimes,
bijs s Abi -ubejshit% Nse t (jen !jaku i *akonshm, e ai dallohet se sht i *i, ather lre
nama*in. Nse t (jen ai tjetri, merr a#des dhe falu.
5
+ rastin n fjal, gjaku dallohej nga 2ilsit dhe merrte gj0kimin prkats!
5: &ur gruaja nuk ka perioda t rregullta e as ndonj 2ilsi me an t s 2ils t dalloj gjakun
e menstrua2ioneve nga lloji tjetr i gjakut!
+ kt rast gruaja qndron gjasht ose shtat dit nn gj0kimin e menstrua2ioneve, sepse
kjo sht perioda e shumi2s s grave!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka thn Lahmene bin Ohahshit% /y sht
pshtjellim n!a shejtani, prandaj ti qndro !jasht ose shtat dit, pastaj lahu. Nse si!urohesh,
falu nj*et e katr ose nj*et e tri "dit$, falu dhe a!jro. /jo t mjafton ty, kshtu #j si) #jn
!rat.
8
?i prfundim i prgjithshm pr kto raste%
(ruaja q ka perioda t rregullta, vepron sipas rregullit t saj, ajo q i dallojn gjakrat, vepron
sipas dallimit dhe ajo q nuk ka perioda t rregullta e as i dallojn gjakrat, qndron gjasht ose
shtat nn gj0kimin e menstrua2ioneve!
+ kt mn0r mblidhen edhe tre hadithet e pr2jella nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ rreth menstrua2ioneve t rreme! ?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /+ kt
2shtje prmenden gjasht #gjasht shenja$% &eriodat e rre!ullta t mparshme, e kjo sht sht
shenja m e fort, pasi rregulli sht ba3a pr kt! Ballimi i !jakra(e, pasi gjaku i 3i, i trash e me
er kuptohet q ka prparsi t konsiderohet menstrual n dallim nga ai i kuqi! &eriodat e
shumi4s s !ra(e, pasi paki2a merr gj0kimin e shumi2s!!!1, pastaj prmend edhe tri shenjat e
mbetura e n fund t fjals s tij thot% /Dhe m e sakta sht marrja n konsiderat e shenjave t
prmendura nga fjalt profetike #tri t parat$ dhe lnie e t tjerave!1
K
B8duhet t bj $ruaja ; konsiderohet e pastr% por sht $jat menstrua6ioneve t
rreme
1
Muslimi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Abu Daudi, +esaiu!
4
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja, +esaiu!
5
+ /Ma.hmual fetaua1!
27
- ? pari duhet t lahet pasi t mbaroj ditt q i konsideron menstrua2ione, si" e
sqaruam m lart!
- Lan organin e saj gjenital nga gjaku q del, sa her q do t falet, v ndonj mjet
thiths pr t penguar rrjedhjen dhe merr abdes pr "do koh faljeje!
Argument pr kt sht fjala e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Ajo
"!ruaja me menstrua4ione$ e l nama*in aq dit sa e ln !rat e tjera, pastaj lahet "merr !<sul$
dhe merr a#des pr )do nama*.
'
(jithashtu fjala e tij% Un t kshilloj "t (sh$ pam#ukun, sepse ai e eliminon !jakun.
*
?ot pr kt mund t prdoren linjat q n.jerr farma2eutika pr grat!
Fehonia dhe $jykimi mbi t
Lehons, sikurse gruas me menstrua2ione, mund t)i afrohesh me prkdhelje dhe puthje, por
ndalohet h0rja n organin e saj gjenital! Asaj i ndalohet gjithashtu agjrimi, falja e nama3eve,
divor2i, tauafi rreth &abes, si dhe le.imi i &uranit e qndrimi n .hami! Pas ndrprerjes s gjakut
t lehonis, ajo duhet t lahet duke marre gEsul! +ga kjo koh ajo duhet t)i kompensoj ditt e
lna t agjrimit, por nuk kompenson nama3et!
Lehonia sht gjaku q lshon mitra pr lindjen dhe pas lindjes! &0 sht gjaku i mbledhur
gjat kohs s shtat3anis! &oha maksimale e lehonis sht d03et dit!
Tirmidhiu ka thn% /T gjith dijetart q nga shokt e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ e t tjert m pas, kan rn n nj mendje se lehona e l nama3in pr d03et dit,
prve" nse e sheh q pastrohet m par! + kt rast lahet dhe falet!1
5
Pra, nse lehons i ndrpritet gjaku para d03et ditve, ather lahet #merr gEsul$, falet dhe
kr0en "ka i ndalohej gjat lehonis!
+se gruaja dshton dhe n.jerr di"ka q ngjan si form njeriu H t ket vija e asaj t)i dal gjak
me t e pas tij H ather ajo merr gj0kimet e lehons! &oha q i duhet shtat3nis t marr
formn e njeriut sht 3akonisht tre muaj, ndrsa koha minimale sht tetdhjet e nj dit! +se
dshton, por ajo q n.jerr nuk ka formn e njeriut, gjaku q del pas saj nuk konsiderohet lehoni,
prandaj edhe gruaja nuk merr gj0kimet e lehons, q t lr nama3in dhe agjrimin!
Shnim i rndsishm.
&tu sht nj "shtje q i duhet kushtuar kujdes! Disa gra marrin ila"e q ndalojn daljen e
gjakut t menstrua2ioneve, n mn0r q t agjrojn njhersh muajin e >ama3anit, ose t
kr0ejn ha.hin! +se kto kokrra e ndalojn daljen e gjakut prkohsisht, ather s)ka gj t keqe
n prdorimin e t0re, por nse ato e ndrpresin gjakun menstrual prgjithmon, nuk lejohet
prdorimi i t0re, prve"se me lejen e bashkshortit, sepse kjo do t thot ndrprerje e
lindshmris!
&to jan n prgjithsi gj0kimet e menstrua2ioneve #menstrua2ioneve t rreme dhe lehonis$,
i prmendm ashtu shkara3i, sepse nse do t detajoheshim, do t duhej nj koh e gjat!
Prandaj kush ka ende ndonj paqartsi n kt "shtje, ose edhe n t tjera, duhet t p0es
dijetart, sepse tek ata, inshallah, gjen "ka ia davarit paqartsin!
Allahu sht m i Dituri e prej Tij presim drejtim<
5A-AZI
etyrimi i pes .aljeve n dit
1
Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
2
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
3
Libri /?unenet1, Tirmidhi!
28
+ama3i sht sht0lla kr0esore e ,slamit pas d0 dshmive! alja e nama3it sht gjithashtu
forma m e plot dhe m e bukur e adhurimit!
+ama3i prmban disa lloje t adhurimit% prmendjen e Allahut, le.imin e &uranit, qndrimin
para Zotit, prkuljen pr Allahun, rnien n se.hde pr T, lutjen, madhrimin dhe lartsimin e
Allahut etj! Pr kt ars0e ai sht kreu i adhurimeve trupore dhe "do profet i Allahut e ka patur
det0rim at!
Allahu ia bri det0rim edhe Profetit ton, Muhamedit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$, i 2ili sht vula e profetve, n +atn e Mira.hit #natn e ngritjes n qiell$! + at nat vetm
nama3i sht br det0rim dhe brja e tij det0rim n qiell, tregon pr madhshtin,
domosdoshmrin dhe gradn e tij tek Allahu i Madhruar!
Pr mirsin, vlerat dhe det0rimin e "do personi q ta kr0ej at, kan ardhur shum hadithe!
+uk ka musliman q t mos e dij se falja e nama3it sht det0r pr t dhe nuk i falet e as mund
t justifikohet kush, se nuk e dinte kt gj! Ai q e mohon #det0rimin pr$ nama3in, ka dal nga
,slami e prej tij krkohet q t pendohet, prndr0she vritet
'
! Pr kt ka rn dakord nj3ri
#,.hma)$ e gjith bota islame!
+ama3 #riti i faljes$, n kuptimin etimologjik do t thot lutje! Allahu thot% /he .alu pr ta.1
*
,
d!m!th! /lutu pr ta1!
+drsa n terminologjin fetare, nama3 do t thot% fjal dhe veprime t ve"anta q fillojn me
tek#ir #Allahu ekber H Allahu sht m i madhi$ dhe mbarojn me dhnien e selamit #es:selamu
alejkum ue rahmetullah$ n t d0 supet! &0 adhurim quhet nama3 #falje, lutje$ sepse kur besimtari
e kr0en kt rit, i drejtohet Zotit me lutje!
+ama3i sht br det0rim n +atn e Mira.hit dhe ,sras para -i.hrit #emigrimit t Profetit n
Medine$ pr "do musliman n mosh prgjegjsie, pes her n dit dhe nat, me h0rjen e kohs
s vet! Allahu Lavdiplot thot% /Falja e nama!it sht detyrim n koh t 6aktuar pr
besimtart.1
5
, d!m!th! sht det0rim t kr0het n koht q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ i ka br t qarta me fjalt dhe veprat e tij!
&tu po paraqisim nj grup ajetesh kuranore lidhur me nama3in!
Allahu i madhruar thot%
/" ata nuk jan urdhruar pr tjetr% ve9 ta adhurojn Allahun me sin;eritet t plot ndaj
#ij% duke ;en t drejt dhe t kryejn .aljen #e nama3it$.1
8
/he .aleni nama!in.1
$
/#huaju robrve t -i ; kan besuar% ta kryejn .aljen.1
&
/I lartsuar sht Allahu kur ju n$ryseni e kur $dhiheni. Atij i takon lavdi n ;iej e n
tok% n skajet e dits dhe n mesin e saj.1
;
Prandaj, nse muslimani ka arritur moshn e prgjegjsis #pjekuris$, sht i rregullt
mendrisht dhe koha e nama3it ka h0r #koht e nama3it do t sqarohen m pas$, sht det0rim
pr t q ta fal nama3in, ve" n qoft grua me menstrua2ione ose lehon! + kto raste nuk
sht det0rim dhe as nuk kompensohet nama3i pasi t pastrohet, me ,.hma)! +se dikush e ka
humbur mendjen nga gjumi, t fiktit etj!, duhet ta kompensoj nama3in menjher pasi t
prmendet! Allahu i Madhruar thot% /" .ale nama!in pr t m kujtuar -ua.1
7
1
&jo bhet nga autoritete t 2aktuara n nj shtet islam!

#shn! i redaktorit$
2
Teube, 'M5!
3
+isa), 'M5!
4
Bejine, K!
5
Bekare, 85!
6
,brahim, '8!
7
>rum, ';:'7!
8
Ta -a, '8!
29
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Ai q e * !jumi ose e harron
nama*in, ta fal at kur ti kujtohet.
C
Prgjegjsi i fmijs #babai, nna, vllai, .ha.hai etj!$ duhet ta urdhroj at pr nama3in q
n moshn shtatvje"are, edhe pse nuk e ka det0rim q n kt mosh, q t msohet me t dhe
t)i kushtoj rndsi! &shtu edhe prgjegjsi i tij merr shprblim, sepse Allahu thot% /7ush bn
nj t mir #ose bhet shkak pr t$ ka shprblim dhjet.ishin e saj.1
*
&ur nj gfrua e p0eti
Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ pr fmijn e saj n i quhet apo jo ha.hi, ai
tha% &o, dhe ti ke shpr#lim.
5
Prandaj, prgjegjsi i fmijs duhet t)i msoj atij faljen e nama3it
dhe pastrtin e duhur #rituale$ pr t, e nse fmija i kalon dhjet vjett dhe e negli3hon
nama3in, duhet q ta rrah pr ta edukuar! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
thot% Urdhrojini fmijt tuaj t falen q n moshn shtat(je)are. 3 kur ti m#ushin dhjet,
!oditini q ta falin nama*in dhe ndajini n shtretr.
8
alja e nama3it nuk lejohet t sht0het pas kohs s vet t 2aktuar, sepse Allahu i Madhruar
thot% /Falja #e nama3it$ sht detyrim pr besimtart% n koh t 6aktuar.1
K
, d!m!th! sht
det0r t kr0het n kohn e saj t 2aktuar dhe nuk lejohet sht0rja e saj, prve" rastit kur lejohet
bashkimi i d0 nama3eve n t njjtn koh! +drsa sht0rja e nama3it t dits #dreka dhe 3amra$
pr natn, e nama3it t nats #akshami dhe ja2ija$ pr ditn, ose e nama3it t agimit deri pas
lindjes s diellit, nuk lejohet kurrsesi pr asnj ars0e #.hunubllku, papastrtit etj!$! +ama3i duhet
kr0er n kohn e tij sido q t jet! +uk duhet t tregohemi injorant nse jemi n spital, t shtrir
n krevat pa mundur t lvi3im e t ndrrojm rrobat e palara, pa mundur t marrim abdes apo
tejemum, ose pa pasur njeri pran q t na ndihmoj, e n kt rast ta sht0jm faljen e nama3it
duke menduar se mund t falemi kur t kemi mundsi! &0 do t ishte nj gabim i madh dhe
humbje e nama3it pr shkak t padijes dhe mosmarrjes s informa2ionit! + kto raste sht
det0rim t falesh n gjendjen q je dhe nama3i t vlen, edhe pse mund t jesh pa abdes, pa
tejemum, me rroba t palara etj! sepse Allahu thot% /Dindjuni Allahut me .rik% a; sa t
mundeni.1
9
Bile edhe nse nuk falesh n drejtim t &ibles #vendndodhjes s &abes$, kur nuk ke
mundsi t kthehesh andej, falja sht e sakt dhe e vlefshme!
Ai q e l nama3in ka mohuar fen, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
ka thn% es nj njeriu dhe mohimit t fes sht lnia e nama*it.
;
+se dikush e l nama3in, duhet ta prhapim kt gj pr ta turpruar derisa t falet, nuk
duhet t)i japim atij selam #nuk prshndetet$, nuk duhet t)i prgjigjemi ftess s tij e nuk duhet t
shoqrohemi me t, derisa t pendohet e t falet srish! &jo pr shkak se nama3i sht sht0lla
mbajtse e fes, sht dallimi mes besimtarit dhe jobesimtarit e sado vepra t mira t bj njeriu,
nuk i vlejn pr sa koh ai e shprfill nama3in! A lusim Allahun t na ruaj<
"!ani dhe ikameti
alja e pes nama3eve ditore ka koh t 2aktuara dhe nuk lejohet kr0erja e saj para apo pas
kt0re kohve, por meqense mund t ket njer3 q nuk e din se kur futet koha e nama3it, ose
mund t jen t 3n me pun dhe nuk e vn re kt, Allahu i Madhruar ka vendosur e3anin
#thirrjen$, i 2ili njofton futjen e kohs s "do nama3i!
A3ani sht vendosur n vitin e par t -i.hrit, pr shkak se njer3it n at koh e kishin t
vshtir njohjen e kohve t nama3it! Ata u kshilluan mes t0re q t vendosnin nj shenj
9
Mutefekun alejhi!
2
An)am, '9M!
3
Muslimi!
4
Ahmedi, Abu Daudi!
5
+isa), 'M5!
6
Tegabun, '9!
7
Muslimi!
30
dalluese pr to dhe Abdullah ibn Zejdi e pa n ndrr kt shenj! &jo shenj ishte e3ani dhe
Allahu e miratoi at duke 3britur ajetet% /7ur t thrrisni pr .aljen #e nama3it$...1
'
dhe /2 ju t
6ilt keni besuar3 5se thirreni pr .aljen e dits s Ghuma #t premte$% ather nCitoni t
prmendni Allahun dhe lreni shitblerjen.1
*
A3ani dhe ikameti #lajmrimi pr fillimin e faljes$ jan fjal t ve"anta q s bashku
prmbledhin besimin n nj Zot% fillojn me tek#irin q sht madhrimi i Allahut, vijojn me
dshmin se s)ka Zot tjetr ve" Allahut dhe se Muhamedi sht i Drguari i Tij, thirrjen pr n
nama3, i 2ili sht sht0ll mbajtse e ,slamit dhe thirrjen pr n shptim q sht fitorja me futjen
n Parajsn e prjetshme! Pastaj mb0llen srish duke e madhruar Allahun dhe njsuar At!
Pr vlern e e3anit dhe pr faktin se ata t 2ilt e thrrasin #mue3int$ kan qafat m t gjata
pr t)u dalluar n Ditn e (j0kimit
5
, jan pr2jell hadithe t shumta!
A3ani dhe ikameti jan det0rim i prbashkt #far3 kifaje$ dhe kjo do t thot q t gjith jan t
det0ruar ta bjn di"ka, por nse e bjn disa antar t .hematit, t tjert nuk jan prgjegjs, e
nse askush s)e kr0en kt det0r, t gjith jan mkatar!
T d0ja kto jan shenja treguese t ,slamit, t 2ilat duhet t kr0hen n udhtim apo gjat
qndrimit, nga burrat e nj vendi t 2aktuar! +se askush nuk i kr0en kto det0ra, atij vendi i
shpallet luft, sepse nuk lejohet pengimi i shenjave treguese t ,slamit!
Mue3ini duhet t ket disa 2ilsi%
- T ket 3 t fuqishm, sepse kshtu lajmrimi prhapet m shum!
- T jet besnik, sepse h0rja e kohs sht kusht pr nama3in, kshtu q thirrja e tij
duhet kr0er n koh!
- T ket njohuri t mjaftueshme pr koht e nama3it!
A3ani, ashtu si" e thrriste Bilali n pranin e t Drguarit t Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$, ka gjithmon pesmbdhjet fjali! Jsht e plq0eshme q fjalt e tij t shqiptohen
ngadal, pa 3gjatje t tepruara dhe n fund t "do fjalie duhet ndaluar! &ur thrret e3anin
drejtohesh nga &ibla dhe vendos d0 gishtat tregues n vesh, q t mund ta ngresh sa m shum
3rin! &ur shqipton fra3n /hajje ales:salah1 #ejani n nama3$, kthehesh nga e djathta dhe kur
shqipton fra3n /hajje alel felah1 #ejani n shptim$, kthehesh majtas! Pas ksaj t fundit, nse
sht e3ani i sabahut #agimit$, thua% /es:salatu hajrun minen:neum1 #falja e nama3it sht m e
mir se gjumi$ d0 her! &shtu ka urdhruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$,
sepse 3akonisht njer3it n at or flen gjum! Pas e3anit e as para tij, nuk duhet ngritur 3ri pr
t shtuar fjal t tjera, qofshin kto lutje, dhikr, ilahi etj! &jo sht risi e ndaluar dhe "do risi e
ndaluar duhet mohuar e nuk duhet vepruar!
A3ani para kohe sht i pavlefshm, sepse ai sht vendosur pikrisht pr t lajmruar h0rjen
e kohs s faljes, prandaj ashtu s)do ta kr0ente funksionin e tij! Lejohet t thirret e3ani para agimit,
n mn0r q njer3it t prgatiten, por n kohn e sakt thirret srish q njer3it ta kuptojn se
ka h0r koha pr faljen dhe se mb0llet koha e s0f0rit pr ata q agjrojn!
Jsht sunet q kur dgjon mue3inin, t)i prgjigjesh atij duke prsritur me vete ato q thot ai,
ve" kur ai thot /hajje ales:salah, hajje alel felah1 ti thua /la haule ue la kuete il:la bilah1 #s)ka for2
ndr0shuese tjetr, ve"se me Allahun$! Pasi mue3ini mbaron thua% /Allahumme rabbe hadhihid:
da)uetit:tammeh, ue salatil kaimeh, ati Muhammeden uesilete uel fadileh, ueb)athu:hu mekamen
mahmuden, el:ledhi ue)adteh!1
Pas thirrjes s e3anit ndalohet #sht haram$ dalja nga .hamia pa ars0e, ose pa qllimin pr
t)u kth0er! +se mue3ini e ka filluar e3anin dhe je ulur, ather mos u "o, por duro derisa t
mbaroj, q t mos i shmbllesh djallit!
&ur dgjon e3anin, muslimani duhet t niset pr n .hami e t)i lr t gjitha punt e tjera!
Allahu i Madhruar thot% /5 disa shtpi ; Allahu lejoi t ndrtoheshin e t prmendej emri
1
Maide, K9!
2
Ohumua, C!
3
Muslimi!
31
i #ij duke e lartsuar mn$jes e mbrmje% jan disa burra ; nuk i huton tre$tia e as
shitblerja% n$a prmendja e Allahut dhe kryerja e nama!it...1
'
,kameti ka njmbdhjet fjali t 2ilat thuhen shpejt, pasi ato jan pr t pranishmit e s)ka
nevoj q t thuhen ngadal! Jsht e plq0eshme q ikametin ta thrras po ai q ka thirrur
e3anin dhe kjo, jo pa lejen e imamit #prijsit t faljes$, sepse koha e ikametit sht e lidhur me
pranin e imamit, prandaj ikameti nuk thirret pa dhn shenj ai!
jalt e e3anit%
Allahu ek#er, Allahu ek#er
Allahu ek#er, Allahu ek#er
3shhedu en la ilahe ilDAllah
3shhedu en la ilahe ilDAllah
3shhedu enne uhammeden resulullah
3shhedu enne uhammeden resulullah
Eajje alesDsaleh, hajje alesDsaleh
Eajje alel feleh, hajje alel feleh
Allahu ek#er, Allahu ek#er
:a ilahe ilDAllah
jalt e ikametit%
Allahu ek#er, Allahu ek#er
3shhedu en la ilahe ilDAllah
3shhedu enne uhammeden resulullah
Eajje alesDsaleh, hajje alel feleh
/ad kametisDsalatu, kad kametisDsalah
Allahu ek#er, Allahu ek#er
:a ilahe ilDAllah
7ushtet e nama!it
&ushtet e nama3it jan ato gjra nga t 2ilat varet vlefshmria e tij! +ama3i ka kushte mbi t
2ilat ngrihet, e nse mungon nj ose m shum prej t0re, ai nuk vlen! &to kushte jan%
H- )yrja e kohs s nama!it.
Allahu i Madhruar thot% /Falja e nama!it sht detyr n kohn e 6aktuar pr
besimtart.1, d!m!th! sht det0r t kr0het n kohn q Allahu ia ka 2aktuar! T gjith
muslimant jan dakord nj3ri se pes nama3et ditore kan koht e veta t ve"anta e t
2aktuara dhe falja e t0re jasht kt0re kohve sht e pavlefshme! Imer ibn -attab, prijsi i
besimtarve ka thn% Nama*i ka nj koh q Allahu ia ka 4aktuar si kusht, e pa t, nama*i nuk
(len.
+ama3i bhet det0rim me h0rjen e kohs s tij! Allahu i Madhruar thot% /Fale nama!in me
animin e diellit...1
*

1
+ur, **:*5!
2
,sra), ;7!
32
Dijetart pohojn nj3ri se falja e nama3it n fillim t kohs s vet, sht optimalja, sepse
edhe &urani famlart prmend% /Paraprini t mirat1
'
, /5Citoni pr te .alja n$a Zoti juaj1
*
dhe
/# part% ata parakaluesit. Ata jan t a.ruarit #tek Allahu$.1
5
!
+ d0 /?ahiht1 pr2illet se kur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u p0et% Fila
pun sht m e dashur tek Allahu8, u prgjigj% Nama*i n kohn e (et.
8
(jithashtu Allahu i Madhruar thot% /+uajini me kujdes .aljet #nama3et$.1
K
dhe falja e t0re n
kohn e vet sht parsore pr kujdesin ndaj t0re!
+ama3et e det0rueshme jan pes n nj ditnat dhe "donjri prej t0re ka kohn e vet t
2aktuar q ia ka 3gjedhur Allahu n prshtatshmri me rrethanat e njer3ve, q t mos i pengoj
n punt e prditshme, por prkundra3i, t)i ndihmoj ata e t)u fal gj0nahet, sikurse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka shmbll0er faljen me lumin, n t 2ilin po t lahesh pes
her n dit, nuk t mbetet m asnj papastrti!
9
&to koh jan%
8amazi i dreks 0*leja1
illon me ngritjen e diellit n kup t qiellit #3eniti$, duke u anuar paksa nga perndimi! &jo
dallohet duke par hijen q ln objektet! +se hija sht 3hdukur nga perndimi dhe ka filluar
nga lindja, ather kjo sht koha e dreks, e 2ila prfundon me 3gjatimin e hijes sa gjatsia e
vet objektit q lshon hijen! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% /oha e
"faljes s$ dreks sht me n!ritjen e diellit n kup t qiellit, derisa hija e njeriut t jet sa
!jatsia e tij.
;

Jsht e plq0eshme q falja e dreks t kr0het n fillim t kohs s saj, me prjashtim t
rasteve kur sht shum vap! Ather sht0het falja derisa vapa t bjer pak, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse (apa shtohet, shtyjeni pak nama*in sa t
freskoj. 7apa e madhe sht n!a (alt e +hehenemit.
7
8amazi i zamrs 0ikindija1
illon me mbarimin e kohs s dreks, d!m!th! kur hija e nj objekti bhet sa gjatsia e tij!
Mendimi m i sakt sht se prfundon kur dielli ka filluar t 3behet #3verdhet$! Plqehet q t
falet sa m shpejt, d!m!th! n fillim t kohs s vet! Ai sht nama3i i mesit, t 2ilin Allahu e ka
prmendur duke thn% /+uajini me kujdes nama!et e #sidomos$ nama!in e mesit.1
C
+ hadithet autentike vrtetohet se nama3i i mesit sht ai i 3amrs #ikindis$!
8amazi i mbrmjes 0akshami1
illon me perndimin e diellit, d!m!th! me 3hdukjen e diskut diellor nga hori3onti, duke mos u
par as n ndonj fush, as nga ndonj mal! Perndimi i diellit dallohet gjithashtu me ardhjen e
errsirs s nats nga lindja! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse nata
(jen n!a ktej "n!a lindja$ dhe dita shkon andej "n!a perndimi$, ather i ka ardhur koha
a!jruesit t )el iftarin.
Jsht e plq0eshme q mbrmja t falet sa m par n koh, sepse pr2illet q Profeti 0n
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e falte nama3in e mbrmjes kur dielli perndonte e
3hdukej nga s0t!
'M

Tirmidhiu n pr2jelljen e ktij hadithi, komenton% /&0 sht mendimi i shumi2s s dijetarve
nga sahabt dhe ndjeksit e t0re m pas!1
1
Bekare, '87!
2
Ali ,mran, '55
3
Iakiah, 'M:''
4
Buhariu, Muslimi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Mutefekun alejhi!
7
Muslimi!
8
Mutefekun alejhi!
9
Bekare, *57!
10
Buhariu!
33
8amazi i darks 0ja<ia1
illon me mbarimin e kohs s mbrmjes e 3gjat deri para agimit t diellit! &oha e darks
ndahet n d0 pjes% a$ koh ku falja ka hapsir pr ta vonuar dhe b$ koh ku falja det0rimisht
duhet kr0er!
&oha e par sht nga 2aku fillestar i darks, deri n nj t tretn e par t nats, ndrsa koha
e d0t sht nga 2aku i s pars, deri para agimit t diellit!
Plqehet q k0 nama3 t kr0het n fund t kohs s par, d!m!th! diku rreth prfundimit t nj
t trets s par t nats, nse sht e mundur! +se kjo prbn vshtirsi pr falsin, m e mira
sht t kr0het n fillim t kohs s vet t par!
(jumi para ktij nama3i sht i paplq0er, pr shkak se njeriun mund t mos 3gjohet deri n
prfundimin e kohs s tij! Pas faljes s ktij nama3i, ndalohen bashkbisedimet, sepse kjo t
pengon t flesh n koh e t 3gjohesh hert! Prandaj duhet t flesh menjher pas nama3it t
ja2is q t ngrihesh n fundin e nats pr ta falur nama3in e agimit #sabahut$ n koh e me
gjallri, jo i prgjumur! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e urrente fjetjen para
darks dhe bisedat pas saj!
'

8amazi i a,imit 0sabahu1
illon me agimin e ndrmjetm e 3gjat deri n lindjen e diellit! Jsht e plq0eshme t falet n
kohn fillestare!
&to jan koht e pes nama3eve t det0rueshme nga Allahu, prandaj duhet t)u prmbahemi
kt0re kufijve, duke mos i falur nama3et para kohe e duke mos i sht0r jasht kohs s t0re!
Allahu i Madhruar thot% /-jer pr ata ; .alen% e ndaj .aljes s tyre jan ne$li!hent.1
*
d!m!th! q i vonojn nama3et nga koha e vet! + nj ajet tjetr Ai thot% /"rdhi pas tyre nj bre!
tjetr i 6ili e humbi #respektin pr$ .aljen dhe ndo;i epshet. Ata do t $jejn mjerimin% prve9
atij ; pendohet ...1
5
&uptimi i thnies /e humbi #respektin pr$ .aljen1 sht q e sht0nin
nama3in jasht kohs s tij!
&ush harron ose e mund gjumi, duhet ta kr0ej faljen menjher pasi t prmendet, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% /ush e harron faljen apo e * !jumi pa e
falur, le ta fal kur ta kujtoj. Nuk ka kompensim tjetr pr t. Prandaj nama3i i humbur duhet
kr0er menjher, pa pritur derisa t vij koha e tij t nesrmen pr ta kompensuar, si" mendojn
disa njer3!
&- -bulimi i pjesve t turpshme @auretitA.
+ga kushtet e nama3it sht edhe mbulimi i pjesve t turpshme t trupit! Ato jan pjes q
duhen mbuluar, pasi shfaqja e t0re sht e turpshme! Allahu i Madhruar thot% /2 bijt e
Ademit3 5 9do Chami para;ituni me pamje t bukur.1
8
d!m!th! n "do falje!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Allahu nuk e pranon faljen e nj
!ruaje "(aj* n mosh$, pr(e)se t m#uluar me shami "(ello$.
6
,bn Abdel Berriu thot% /&a ,.hma) q nama3i i atij, i 2ili ka mundsi t vishet, sht i
pavlefshm nse ai falet lakuriq!1 +uk ka kundrthnie pr domosdoshmrin e mbulimit t
pjesve t turpshme #auretit$ gjat nama3it, si n prani t njer3ve, ashtu edhe n ve"anti! &jo
sipas mendimit m t vler t dijetarve, sepse Muauije ibn -aide el &esheri pr2jell se Profeti
Muhamed #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% -uaje auretin tnd, pr(e) !ruas
tnde ose )ka *otron. A p0eta% &o kur njer*it jan midis tyre8 Ai tha% Nse ke mundsi t
mos ia *#ulosh ndokujt "auretin$ ather mos e *#ulo. A p0eta% &o kur ndokush sht (etm8 Ai
tha% Alllahu sht m i denj se njer*it pr t qen i turpshm para ?ij.
9
1
Mutefekun alejhi!
2
Ma)un, 8,K!
3
Merjem, KC,9M!
4
A)raf, 5'!
5
Ahmedi, Tirmidhiu, ,bn Ma.he!
6
,bn Daudi, Ahmedi, Tirmidhiu!
34
Allahu, duke folur pr jobesimtart, e ka 2ilsuar 3bulimin e auretit harbutri% /" kur ata
kryejn ndonj harbutri% thon se kshtu i kemi $jetur baballart tan e Allahu na ka
urdhruar kshtu. #huaj: >Allahu nuk urdhron pr harbutri.8.1
'
Ata rrotulloheshin rreth
&abes lakuriq e pretendonin se kjo ishte pjes e fes!
Zbulimi i auretit dhe shikimi ne t sht n.its pr rre3iqe t mdha, sht0ts pr t rn n
akte harbutrie dhe pr rrnimin e vlerave morale, sikurse edhe shihet n shoqrit e 3vetnuara
moralisht, ku ka humbur nderi e virt0ti dhe ka pllakosur shthurja!
Mbulimi i auretit sht ruajtje e virt0tit dhe moralit, prandaj edhe shejtani kujdeset q ta
kandis njeriun t 3buloj auretin e vet! Allahu i Lartmadhruar na ka paralajmruar pr kt
duke thn% /2 bijt e Ademit3 -os u tundoni prej shejtanit% sikurse nCori n$a Gheneti dy
prindrit tuaj t par #Ademin dhe -avanA% duke ua he;ur rrobat pr t8u tre$uar pjest e tyre
t turpshme.1
*
Prandaj 3bulimi i auretit sht rreng djall3or n t 2ilin kan rn shum shoqri
njer3ore sot! Ato ndoshta e quajn kt /prparim1 dhe /mod1 e pr kt kan hapur edhe
/&lube stripti3i1, ku grat jan 3hveshur e paraqisin trupat e t0re pa turp para burrave t huaj!
L musliman< Aureti duhet mbuluar n at mn0r q t mos dallohet lkura dhe forma e tij!
Allahu ka thn% /2 bijt e Ademit3 5e ju kemi !britur veshje #t prshtatshme$ me t 6iln ju
t mbuloni pjest tuaja t turpshme.1
5
Mbulimi i auretit me rroba sht gj e krkuar dhe
det0rim! &ufijt e auretit pr burrat jan nga krthi3a deri te gjunjt, kjo sipas autoritetit t Aliut
#Allahu qoft i knaqur me t$ q thot% os e shfaq kofshn tnde e mos shiko kofshn e nj
tjetri, t !jall a t (dekur.
8
(jithashtu n nj hadith tjetr kemi% #uloje kofshn, pasi ajo sht
auret.
K

Megjithkt, pr fat t keq ne shohim shum sportist q kur luajn 3bulojn kofsht e t0re
dhe mbulojn vetm pjest e t0re t turpshme intime! &jo sht n kundrshtim t plot me
argumentet q u prmendn, prandaj ata duhet t)i kushtojn vmendjen e duhur ksaj "shtjeje, t)i
3batojn dispo3itat e fes s t0re e t mos bien n kundrshti me to!
(ruaja sht e gjitha auret, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
Gruaja sht auret.
9
Immu ?eleme e ka p0etur Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$% A mund t falet nj !rua nse (esh nj tesh e ( nj shami, pa (eshur fund8 Ai i tha% "&o$
Nse tesha ia m#ulon shpinn e km#(e.
;

+ autoritetin e Aishes sht edhe hadithi% Allahu nuk e pranon faljen e nj !ruaje "(aj*e n
mosh$, pr(e)se t m#uluar me shami "(ello$.
2
Tirmidhiu thot% /+ praktikn e dijetarve sht q nse vaj3a arrin moshn e pjekuris, nuk i
quhet nama3i kur ka nj pjes t auretit t 3buluar!1
C
&t0re haditheve iu bashkangjiten edhe kto ajete% /# mos e !bulojn #grat$ bukurin e
tyre% prve9 asaj ; mund t duket. Fe t8i mbulojn vendet e tyre mir #me rroba$ e t mos
ua sh.a;in bukurin% prve9se burrave t tyre.1
'M

/2 Pro.et3 #huaju bashkshorteve t tua% bijave t tua dhe $rave t besimtarve ; t
mbulohen me Chilbabe #veshje t gjata$.1
''
1
A)raf, *7!
2
A)raf, *;!
3
A)raf, *9!
4
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
5
Ahmedi, Tirmidhiu!
6
Ahmedi, Tirmidhiu!
7
Abu Daudi!
8
Ahmedi, Tirmidhiu!
9
+ /Ohamiut Tirmidhia1!
10
+ur, 5'!
11
Ah3ab, 95!
35
/" nse u krkoni atyre #grave t Profetit$ ndonj send% ather krkojuani pas ndonj
mbulese #perdeje$.1
'*
Aishja, nna e besimtarve ka thn% ,shim me &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$ n ihram !jat ha0hit dhe nse kalonte pran nesh ndonj #urr, ulnim (ellot, e kur na
kapr4ente i n!rinim srish.
*
&to argumente e shum t tjera si kto n Librin e Allahut dhe ?unetin e Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$, dshmojn se gruaja sht e gjitha auret para burrave t huaj dhe
nuk i lejohet t shfaq asnj pjes t trupit t saj n pranin e t0re, gjat nama3it apo jasht tij!
Megjithat, nse ajo falet n nj vend ku nuk ka burra t huaj, mund ta 3buloj f0t0rn, sepse
f0t0ra nuk sht auret n nama3, por vetm n prani t burrave t huaj, prandaj ata nuk lejohet ta
shohin at!
Por pr fat t keq, shohim shum nga grat e sotme muslimane q e heqin dhe e shprfillin
mbulimin, garojn pr t shpalosur bukurit e t0re joshse dhe veshin rroba q nuk i prshtaten
mbulimit respektiv, pr t)u ngjar grave jobesimtare, Zoti na ruajt t gjithve<
Allahu i Madhruar na ka urdhruar q n falje, jo vetm t mbulojm auretin, por edhe t
paraqitemi me pamje t bukur! Ai thot% /2 bijt e Ademit3 5 9do Chami #falje$ para;ituni me
pamje t bukur.1
5
Pra ka urdhruar edhe t 3bukurohemi, jo vetm t mbulojm auretin, gj q
tregon se muslimani duhet t vesh rrobat m t bukura dhe m t mira n falje, pr t qndruar i
denj para &rijuesit t tij Madhshtor, kshtu ai sht n formn m t plot fi3ike dhe shpirtrore!
I- Far$imi i papastrtive
Jsht kusht pr faljen largimi nga papastrtit! alsi duhet t jet i pastr plotsisht prej t0re
n trupin e tij, n rrobat e tij dhe n vendin ku ai falet!
Papastrtia sht nd0rsi e 2ila n veti t saj e pengon nama3in! T tilla jan% kafsha #kufoma,
etj!$ e ngordhur, gjaku, pija alkoolike, urina, nevoja etj! Allahu i Lartsuar ka thn% /" pastroji
rrobat e tua.1
8
,bn ?irini n komentin e ktij ajeti ka thn% /Laji me uj!1
K
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% &astrohuni prej urins, sepse
shumi4a e dnimit t (arrit (jen prej saj.
1
Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka urdhruar gruan t laj teshat e saj nse i
prek gjaku i menstrua2ioneve e pastaj t falet,
;
po kshtu ka urdhruar q heqlat #pandoflat,
sandalet, etj!$ duhet t lahen para se t falesh me to
7
! (jithashtu ka urdhruar q urins s
derdhur n .hami, t)i hidhet uj i bollshm pr ta pastruar!
Argumente t tjera pr t)iu shmangur papastrtive ka plot, prandaj falja e nj besimtari nuk i
vlen atij nse ka papastrti n trup, n veshje apo n vendin ku falet, gjithashtu edhe nse ai
mbart di"ka q ka papastrti!
+se dikush sheh q ka papastrti, pasi e ka falur nama3in, por nuk e di se kur e ka marr,
nama3i i tij sht i vlefshm! Po kshtu edhe nse e di q e ka pasur at papastrti para se t
falej, por ka haruar q ta heq, nama3i i tij sht i vlefshm, sipas mendimit m t sakt t
dijetarve!
+se gjat nama3it merr vesh se ka papastrti dhe mund ta heq pa shum mund, si p!sh! t
heq kpu2t #heqlat, etj!$ apo "allmn, ather e heq dhe va3hdon nama3in! +se nuk e heq
dot, nama3i i tij quhet i pavlefshm!
12
Ah3ab, K5!
2
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
3
A)raf, 5'!
4
Mudethir, 8!
5
+ /Tefsir ,bn &ethir1!
6
,bn -a.heri thot se sht hadith me pr2jellje t sakt!
7
Mutefekun alejhi!
8
Abu Daudi!
36
+uk sht i vlefshm nama3i n varre3a, prve" nama3it t .hena3es, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% os u falni n (arre dhe mos u ulni sipr tyre.
'
dhe% 3 pra, mos i #ni (arret (end pr falje.
*
!
?hkaku i ndalimit t faljes n varre3a nuk sht nga frika e papastrtive, por q t mos
madhrohen e t merren si t shenjta ato, apo t varrosurit! + kt mn0r i mb0llet dera ksaj
frike!
&tu ve"ohet nama3i i .hena3es dhe ai lejohet, sepse edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka vepruar kshtu!
Jsht e ndaluar t falesh n "do vend q e prfshin termi /varre31, sepse ndalimi prfshin
varre3at dhe kopshtin rreth t0re!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Dijetart kan rn n nj mendje q mbi varre nuk
ndrtohet nj .hami dhe n nj .hami nuk varroset nj i vdekur! +se .hamia sht ndrtuar para
varrit, ather ndr0shohet ose duke e rrafshuar varrin, ose duke e 3hvendosur at prej andej,
nse sht varr i ri! +se .hamia sht ndrtuar pas varrit, ather ose prishet .hamia, ose hiqet
forma e varrit, sepse n nj .hami t ndrtuar mbi varre nuk mund t falsh nj nama3 t det0ruar
e as ndonj nama3 vullnetar!1
5
+uk vlen nama3i n banjo t 2ilat jan kabina #dhoma$ t prgatitura pr kr0erjen e nevojs,
prandaj nama3i n nevojtore sht i ndaluar, pr shkak se ajo sht enkas pr papastrtit!
(jithashtu sepse ?heriati e ndalon q at0 t prmendsh Allahun dhe falja e nama3it sht m
parsore t ndalohet n to, ashtu sikurse dihet edhe q nevojtoret jan t frekuentuara nga
shejtant!
+uk vlen falja e nama3it n dushe #banjo larjeje$, sepse atje 3bulohen vendet e turpshme dhe
jan streh e shejtanve!
+uk vlen falja e nama3it n plevi2a #vathet$ ku rrin e flen devet! ?hejh Tekijudini ka thn%
/+dalohet nama3i n plevi2at e t0re #deveve$, sepse ato jan vendstrehime t shejtanve! Adhe
n banjo sht ndaluar nama3i, sepse ato jan streh e shejtanve gjithashtu!1
8

+dalohet nama3i n vende ku ka piktura #fotografi, vi3atime$! ,mam ,bn &ajimi thot% /+dalimi i
faljes n nj vend me piktura sht edhe m i prer se falja n banjo, sepse falja n banjo
ndalohet pr shkak se at0 mendohet t ket papastrti dhe se sht bujtin e shejtanve, ndrsa
n vendet me piktura mendohet rre3iku i shirkut #brja shok Zotit n adhurim$, e dihet q shirku
m s shumti u vinte popujve nga pikturat dhe varret!1
K
L vlla musliman< &ushtoji kujdes nama3it, pastrohu nga papastrtit para se t falesh,
largohu nga vendet n t 2ilat ndalohet nama3i, n mn0r q nama3i 0t t jet i vlefshm dhe
sipas dispo3itave t Allahut! Mos lr pas dore asnj gj0kim t nama3it e as mos i shprfill ato,
sepse nama3i sht sht0lla e fes, nse ai sht n rregull, e gjith feja jote sht n rregull, e
nse ai dmtohet, sht dmtuar fetari3mi 0t!
Allahu na drejtoft n mirsi dhe devotshmri<
J- rejtimi kah 7ibla.
+ga kushtet e nama3it sht edhe drejtimi kah &ibla q sht &abja e madhruar! Allahu i
Madhruar thot% /7udo ; t jesh drejtohu n$a -esChidi )arami #Ohamia e ?henjt, &abja$!
7udo ; t jeni kthehuni drejt saj.1
9

+se dikush sht pran &abes e mund ta shoh at, duhet t drejtohet me trupin e tij nga
ajo, sepse ai ka mundsi t)i drejtohet saktsisht asaj! +se sht pran &abes, por nuk e sheh dot
nga pengesat q mund t ket mes t0re, duhet t mundohet sa m shum q t jet n drejtim t
1
Muslimi, Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu!
2
Muslimi!
3
/Ma.hmual etaua1
4
/Ma.hmual etaua1
5
+ /Zadul Mead1
6
Bekare, '88!
37
saj! A nse sht larg &abes n ndonj vend tjetr t bots, drejtohet nga ana e saj pa merak se
sht 2a m djathtas ose 2a m majtas, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
ka thn% ka mes :indjes dhe &erndimit sht e !jitha /i#le.
'

+ama3i jo n drejtim t &ibles sht i pavlefshm! Allahu i Madhruar thot% /7udo ; t jeni
kthehuni drejt saj.1, d!m!th! n tok, n qiell apo n uj!
+ga kjo prjashtohet ai q s)ka mundsi, p!sh! ai q sht i lidhur diku jo n drejtim t &ibles!
&tij i lejohet t falet nga t mundet, sepse kushti bie pr at q s)ka mundsi, kjo me ,.hman e
dijetarve! Po kshtu edhe ai q sht n ndonj betej apo n arrati nga ndonj vrshim bujane,
3jarri ose armiku, e gjithashtu i pamunduri nga smundja! T gjith kta, falen sipas rrethanave ku
ndodhen, edhe jasht drejtimit t &ibles dhe nama3i i t0re konsiderohet i vlefshm! Allahu i
Madhruar thot% /Dindjuni me droj Allahut sa t mundeni.1
*
Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ gjithashtu thot% Nse ju jap nj urdhr, *#atojeni at sa t mundeni.
5
,
sikurse pr2illet se ata #sahabt$, n kulmin e friks #n luft etj!$ faleshin kah t mundeshin, drejt
&ibles ose jo!
Drejtimi i &ibles msohet%
- +se t tregon nj besimtar n mosh prgjegjsie, i besueshm dhe i drejt, e nse ai
sht i sigurt pr at q di!
- +se sheh nga drejtohen .hamit e muslimanve!
- Me an t 0jeve, sikurse thot i Lartmadhruari% /" ata me yjet udh!ohen.1
8
K- 5ijeti @;llimiA.
+ga kushtet e nama3it sht dhe nijeti, q n kuptimin etimologjik do t thot% qllim, s0nim,
kurse n terminologjin fetare do t thot% s0nim pr t kr0er nj adhurim q t)i afrohesh sa m
shum Allahut t Madhruar!
+ijeti bhet me 3emr dhe s)sht nevoja ta shqiptosh edhe me gjuh, prkundra3i, kjo
konsiderohet bidat #risi n fe$, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk e ka
vepruar nj gj t till, po ashtu edhe shokt e tij! Prandaj bn nijet me 3emr q po fal kt
nama3, drekn, 3amrn apo ndonj tjetr, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
thot% 7eprat jan "t (lefshme$ me nijet.
K
+ijeti bhet kur ngre duart pr t thn /Allahu ekber1 n h0rjen e nama3it, ashtu q nijeti t
bashkrenditet me adhurimin, por s)ka gj edhe nse sht pak m prpara n koh!
Jsht kusht q nijeti pr adhurim t va3hdoj gjat tr nama3it e nse e ndrpret gjat tij,
nama3i nuk vlen!
+uk i lejohet askujt ta ndr0shoj nijetin gjat nama3it t det0rueshm q ta kthej at n
nama3 vullnetar, apo nga nama3i n vetmi, n nama3 n grup #.hemat$!
Dije se disa njer3 kan shpikur nj risi dhe rndes mbi falsin kur thon% /&am br nijet t
fal aksh nama3 me kaq rekate pr hir t Allahut, duke iu drejtuar &ibles pas aksh imami etj!1 &jo
sht di"ka q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk pr2illet ta ket br n
publik ose n fshehtsi e as q ka urdhruar apo folur pr kt! ?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka
thn% /?hprehja me 3 e nijetit nuk sht det0rim e as e plq0eshme, me ujdin #konsensusin$ e
muslimanve! Prkundra3i, ai q shqipton me 3 nijetin sht kundrshtar i ?heriatit, risivns!
+se e bn kt me bindjen se kjo sht sipas ?heriatit, ai sht injorant i humbur q meriton t
ndshkohet po t)i bhet e qart, e sidomos kur shqetson at q ka pran duke ngritur 3rin!
+se va3hdon ta bj her pas here, duhet ndshkuar rnd pr kt!1
9

1
Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
2
Tegabun, '9!
3
Mutefekun alejhi!
4
+ahl, '9!
5
Mutefekun alejhi!
6
+ /Me.hmual etaua1!
38
Pastaj thot% /+j i mvonshm i ka gjetur nj justifikim ktij veprimi n medhhebin e ?hafiut,
por shumi2a e dijetarve t ktij medhhebi e kan kundrshtuar kt! +doshta sht ngatrruar
kur ?hafiu thot rreth nama3it% RDuhet shqiptuar me 3 n fillim t nama3it) dhe ka kujtuar se sht
nijeti q duhet shqiptuar, por e vrteta sht se ai ka dashur t thot q duhet shqiptuar me 3
tekbiri RAllahu ekber) e jo nijeti!1
'
?hqiptimi me 3 i nijetit, prve"se sht risi, mund t jet edhe nj der drejt hipokri3is, kur
dikush mund ta bj q t tjert ta shohin e dgjojn se ai po falet! + fakt, ajo q krkohet sht
q ai ta kr0ej nj pun me sinqeritetin pr Allahun e ta fsheh at, prve" n rastet kur ka
argument q puna #vepra$ t shfaqet publikisht! Prandaj muslimani duhet t respektoj dispo3itat
e ?heriatit, t praktikoj sunetet e t)u shmanget risive, 2ilatdo qofshin ato e ngado ardhshin! Allahu
i Lavdishm thot% /A mos po ia msoni Allahut .en tuaj% kur Allahu di $jth9ka n ;iej dhe
n tok: Allahu pr 9do $j sht i itur.1
*

Allahu e di m s miri ")ka njeriu n 3emr, prandaj s)sht nevoja t shqiptosh me 3 nijetin
n nama3 apo adhurime t tjera! Allahu na udh3oft n "ka do e i plqen Atij<
"tika e shkuarjes pr n nama!
L vlla musliman< Ti ke nevoj t njohsh etikn islame q paraprin faljen, q t prgatitesh
pr t, sepse falja sht adhurim i madh q duhet t paraprihet me prgatitjen e duhur!
+se shkon pr n .hami t kr0esh faljen bashk me .hematin e muslimanve, ather e2 me
qetsi e prkushtim, duke e2ur ngadal, me 3 t ult, pa i kth0er s0t andej:ktej e duke u ruajtur
prej harameve! Pr2illet n d0 /?ahiht1 se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% Nse thirreni pr n nama*, ather e4ni me qetsi, falni aq sa t kapni, e nse ju
shpton !j "ndonj rekat$, plotsojeni.
5

,mam Muslimi pr2jell% Nse ndonjri prej jush niset me qllimin pr n nama*, ai sht n
nama*., d!m!th! ta ruaj qetsin sikur t ishte n nama3!
&ur t dalsh pr n nama3, dil hert q t arrish tekbirin #thnien% Allahu ekber$ fillestar e ta
arrish nama3in me .hemat q nga fillimi dhe e2 me hapa t vogla q t t shtohen sevapet, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse ndonjri prej jush merr a#des n
formn m t mir, pastaj del pr n 0hami (e) pr t falur nama*in, ska hap q #n, (e)se i
shtohet atij nj !rad m e lart e i ulet n!a #arra nj !jynah.
8

+se arrin tek dera e .hamis, h0r me kmbn e djatht dhe thuaj% /Bismil:lahi, eudhu bil:lahil
adhim, ue bi ue.hhihil kerim, ue sultanihil kadim minesh:shejtanirr:rra.him, Allahumme sal:li ala
Muhammed, Allahummegfir li, ueftah li ebuabe rahmetike<1 #Me emrin e Allahut, mbrohem me
Allahun dhe me pushtetin e Tij nga shejtani i mallkuar! L Allah< Begatoje Muhammedin! L Allah<
M fal mua dhe m hap d0ert e mshirs Tnde<$ &ur do q t dalsh nga .hamia, dil me kmbn
e majt dhe thuaj t njjtn lutje q the kur h0re n t, ve" ndr0sho fjalt e fundit% /ueftah li ebuabe
rahmetike1 n% /ueftah li ebuabe fadlike1 #m hap d0ert e mirsis Tnde$! &jo sepse .hamia
sht vend mshire, kurse jasht .hamis krkohet rri3ku q sht mirsi nga Allahu!
+se h0n n .hami, mos u ul derisa t falsh d0 rekate pr nder #prshndetje$ t .hamis!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% Nse hyn ndonjri prej jush n 0hami, t
mos ulet pa falur dy rekat.
K

Pastaj ulu pr t pritur nama3in dhe gjat ksaj kohe prmend Allahun ose le.o &uran e mos u
merr me gjra t kota, si t kr0q3osh gishtat a t tjera si kto! &jo ndalohet pr at q pret
nama3in, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% /ur dikush n!a ju ulet
1
Po at0!
2
-u.hurat, '9!
3
Mutefekun alejhi!
4
Mutefekun alejhi!
5
Mutefekun alejhi!
39
n 0hami, t mos i ndrfut !ishtat mes tyre, sepse kjo sht prej shejtanit.
'
+se ulesh n .hami
jo duke pritur nama3in, s)ka gj nse i grsheton gishtat, sepse pr2illet q Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i grshetonte gishtat n .hami, pasi jepte selamin mb0lls t
nama3it!
*
+ rast se je duke pritur nama3in n .hami, mos h0r n bisedime t dunjas, sepse pr2illet
q kjo gj i fshin sevapet si" djeg 3jarri drurin!
5
?ikurse pr2illet gjithashtu se robi sht n nama3
pr sa koh pret nama3in dhe melekt krkojn falje pr at njeri!
8
Prandaj o musliman, mos e lr pas dore kt shprblim t madh, duke u marr me lojra e
thashetheme!
+se thirret ikameti, ngrihu n kmb kur mue3ini t thot% /kad kametis:salah1, sepse edhe
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ kshtu vepronte! ?)ka asgj t keqe edhe nse
ngrihesh q n fillim t ikametit, kjo nse ti e sheh imamin, por nse nuk e sheh, m mir mos u
"o!
L musliman< &ujdesu t jesh n rreshtin e par, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% .ikur ta dinin njer*it )shpr#lim ka n thirrje, do t (inin, madje edhe
duke u *(arritur.
K
(jithashtu ai ka thn% -reshti m i mir pr #urrat sht rreshti i par.
9
,nteresohu t jesh n afrsi t imamit, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
ka thn% ? rrin pas meje njer*it e men)ur e me urtsi. &jo gj sht pr burrat, ndrsa pr
grat rreshti i fundit sht m i miri, sepse ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
Bhe rreshti m i mir pr !rat sht rreshti i fundit. &shtu ajo sht m larg shikimit t
burrave!
Pr renditjen sa m mir t rreshtave, duhet t anga3hohet edhe vet imami bashk me
.hematin! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% -enditini mir rreshtat e
me rre!ull, sepse rre!ullimi i tyre plotson nama*in.
;
A n nj hadith tjetr% Gse do ti rreshtoni
n rre!ull rreshtat tuaj, ose Allahu do tju pr)aj mes jush.
>regullimi i rreshtave bhet duke bashkuar thembrat dhe supet! Jsht det0r e .hematit q t
mos lr boshllqe n rreshtim dhe t shtrngoj rreshtat! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% -re!ullojini rreshtat e shtrn!ohuni.
7
, d!m!th! ngjituni mir pas njri:
tjetrit n rreshtim, pr t mos ln boshllqe, sepse ato i shfr0t3on shejtani!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i kushtonte shum rndsi rregullimit te
rreshtave dhe shtrngimit t t0re, gj q tregon se kjo sht e rndsishme e me vler! ?htrngimi
i rreshtave nuk do t thot t hapsh kmbt aq sa t besdissh ata q ke n krah, si" bjn sot
disa t paditur! &jo s)ka asnj argument n ?heriat, prandaj duhet sa m mir t)i prmbahemi
shembullit t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
Allahu na drejtoft n "ka do e i plqen Atij<
Shtyllat% detyrimet dhe sunetet e nama!it
L vlla musliman< alja e nama3it sht nj adhurin i rndsishm! Ajo prbhet nga thnie e
veprime fetare dhe prkufi3ohet nga dijetart kshtu% nama3i sht fjal dhe vepra t ve"anta q
hapen me tek#ir #thnien /Allahu ekber1$ dhe mb0llen me selam!
&to fjal dhe vepra ndahen n tre grupe% sht0lla, det0rime dhe sunete!
1
Ahmedi!
2
Buhariu!
3
Al ,taki, #hadith i dobt$!
4
Mutefekun alejhi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Muslimi!
7
Mutefekun alejhi!
8
Mutefekun alejhi!
40
.htyllat% 4an ato gjra, t 2ilat, kur ndonjra prej t0re lihet, e bjn nama3in t pavlefshm,
qoft kjo lnie e qllimt apo n harres! >ekati n t 2ilin harrohet kjo sht0ll, quhet i pavlefshm
dhe duhet rikuperuar, n nj mn0r q do ta shpjegojm m von!
Betyrimet% 4an ato gjra, t 2ilat nse lihen qllimisht, nama3i sht i pavlefshm, por nuk
sht i pavlefshm nse ato lihen nga harresa! &jo rikuperohet me sehui se0hde #se.hdja e
harress$!
.unetet% 4an ato gjra t 2ilat edhe po t lihen qllimisht ose jo, nuk kan ndikim n
vlefshmrin e nama3it! +ama3i pa to sht i vlefshm, por i mangt! Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ fali nj nama3 t plot me sht0llat, det0rimet dhe sunetet e tij dhe tha%
Haluni sikurse m pat mua t falem.
'
=rupi i par
?ht0llat e nama3it jan katrmbdhjet%
1- Qndrimi n kmb ,jat namazeve t det*rueshme.
Allahu i Madhruar thot% /5$rihuni duke iu lutur Allahut.1
*
+ autoritetin e ,mranit pr2illet
hadithi% Halu n km#, nse smundesh falu ulur, nse smundesh ather falu shtrir.
5
Ajeti
dhe hadithi dshmojn se qndrimi n kmb gjat nama3it t det0rueshm sht i
domosdoshm kur sht e mundur! +se dikush nuk ka mundsi t qndroj n kmb nga
smundja, ather le t falet sipas mundsis, ulur ose shtrir! Po kshtu edhe ai q mjekohet e
s)duhet t "ohet n kmb, ai q sht n arrati, ai q sht lakuriq, ai q s)e l tavani i ult mbi
kokn e tij #p!sh! n qeli etj!$ dhe ai q falet pas nj imami q s)ngrihet dot! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u fal njher ulur kur ishte i smur dhe i urdhroi ata q ishin pas
tij t faleshin ulur!
8

+ama3et vullnetare lejohet t falen n kmb ose ulur dhe qndrimi n kmb n to nuk sht
i domosdoshm, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i falte ato edhe ulur, pa
ndonj ars0e konkrete!
2- 5ekbiri /illestar n /illim t namazit.
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Brejtohu n!a /i#la dhe jep tek#ir.
#d!m!th! thuaj /Allahu ekber1$
K
dhe Hillimi "i nama*it$ sht me tek#ir.
9

+uk pr2illet q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ta ket hapur nama3in
ndr0she, prve"se me tekbir! Tekbirin nuk e 3vendson gj tjetr, sepse kshtu na ka urdhruar
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
!- Leximi i =Fatihas>.
Pr kt argumentohemi me hadithin% Nuk ka falur nama* ai q sle0on 9Hatihan "hapsen e
/uranit$.
;
Le.imi i saj sht sht0ll e domosdoshme n "do rekat, sepse vrtetohet q kshtu e
le.onte at Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
7
Po kshtu, kur msoi nj njeri q e
falte gabim nama3in, e urdhroi at t le.onte /atihan1!
C
Po a sht kjo e domosdoshme apo vlen vetm pr imamin= &tu ka mendime tek dijetart,
por pr siguri, falsi le t le.oj /atihan1 n nama3et q jan pa 3 dhe n nama3et e 3shme
ta le.oj at n ndalesat q bn imami!
#- Ruk?ja n -do rekat.
1
Buhariu!
2
Bekare, *75!
3
Buhariu, Abu Daudi, Tirmidhiu!
4
Mutefekun alejhi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Muslimi!
7
Mutefekun alejhi!
8
+ hadithe t shumta tek d0 /?ahiht1!
9
Mutefekun alejhi!
41
Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 Dini n rukE dhe n seChde.1
H

>ukEja ka qen praktik e pandr0shueshme n ?unetin e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$, kshtu q ajo sht e domosdoshme me argumente nga &urani, ?uneti dhe
,.hmaja!
>ukE n kuptimin etimologjik do t thot% krrusje! Pr at q sht n kmb, rukE do t thot
t prkulet derisa pllmbt t)i mbshteten mbi gjunj #pr nj njeri me fi3ik normal, ose aq sa
mundet nse ka anomali$! Ai q falet ulur duhet t prkulet derisa f0t0ra t jet paralel me tokn
posht gjunjve t tij!
$-&- 8,ritja n,a ruk?ja dhe )ndrimi drejt n kmb si "ara ruk?s.
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk e ka ln asnjher kt veprim gjat
faljes dhe ka thn% Haluni sikurse m keni par mua t falem.
'- 2exhdja 0,junjzimi me ballin n tok1.
&jo bhet duke vendosur ballin n tok bashk me shtat pjes t tjera t trupit, d0 her pr
"do rekat! Allahu i Madhruar ka thn% /Dini n seChde.1
*

Po kshtu ka edhe shum hadithe me fjal dhe vepra t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ pr kt "shtje, si" sht hadithi% Haluni sikurse m keni par mua t falem.
?htat pjest e tjera t trupit jan% balli, hunda, d0 pllmbt, d0 gjunjt dhe majat e gishtave
t d0 kmbve! T gjitha kto pjes duhet t prekin tokn!
?e.hdja sht sht0lla m e madhe e nama3it sepse% -o#i sht m afr =otit t tij !jat
se0hdes.
5
dhe gjendja m e mir e nj njeriu sht kur ndodhet sa m afr Zotit, pra n se.hde!
+- 8,ritja n,a sexhdja dhe "ushimi ulur ndrmjet d* sexhdeve.
Aishja "Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn5 /ur &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$ n!rinte kokn n!a se0hdja e par, nuk #inte n t dytn derisa t drejtohej ulur.
I
@- Qetsimi "as t ,jitha ve"rimeve t si"r"rmendura.
&jo do t thot q t rrish i qet, sikur edhe pak! Argumentet nga &urani dhe ?uneti
dshmojn se atij q falet pa pushime qetsuese, nuk i vlen falja dhe duhet ta prsris at!
1A-11- 5eshehudi i /undit dhe ulja n t.
?eshehudi sht t thuash /At:tehijjatu lil:lahi ues:salauatu uet:tajjibatu! As:selamu alan:nebijji
ue rahmetullahi ue berekatuh! As:selamu alejna ue ala ibadil:lahis:salihin! Ash:hedu en la ilahe il:
lallahu ue esh:hedu enne Muhammeden resulullahi! Allahume sal:li ala Muhamed1! Pr2illet se
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka kr0er gjithmon
K
dhe ai ka thn% Haluni
sikurse m keni par mua t falem. ,bn Mes)udi thot n nj hadith% &ara se t o#li!ohej
teshehudi, ne thoshim... dhe fjala e tij para se t o#li!ohej teshehudi tregon se ai sht
det0rim!
9
12- 2alavati mbi Pro/etin 0"a)ja dhe bekimi i Bllahut )o/shin mbi t1 n teshehudin e
/undit.
Duhet t thuhet% /Allahume sali ala Muhammed1 dhe shtesat e tjera pas ksaj jan sunete!
1!- Renditja e kt*re sht*llave.
Ato duhet t kr0hen sipas rendit t msiprm sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ i ka falur t renditura, ai ka thn% Haluni sikurse m keni par mua t falem dhe atij
njeriu q e falte gabim nama3in, ia msoi sht0llat sipas ksaj renditjeje!
;
1#- 4hnia e selamit t /undit.
1
-a.h, ;;!
2
-a.h, ;;!
3
Muslimi!
4
Muslimi!
5
+ shum hadithe!
6
Mutefekun alejhi!
7
Mutefekun alejhi!
42
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Bhe fundi i tij "nama*it$ sht
selami. dhe% Nama*i m#yllet me selam.
'
?elami sht mb0llja dhe fundi i nama3it me thnien
/es:selamu alejkum ue rahmetullah1, duke kth0er kokn nga supi i djatht dhe po ashtu nga i
majti!
Le.ues i nderuar<
+se ndokush l nj nga kto sht0lla dhe ajo sht tekbiri fillestar, nama3i nuk vlen! +se
sht di"ka tjetr dhe e l qllimisht, nama3i gjithashtu sht i pavlefshm, por nse e l pa
dashje #ndonj rukE apo se.hde$ dhe i kujtohet para se t filloj le.imi #i /atihas1$ n rekatin
pasardhs, kthehet pas pr t plotsuar at q la mangt n rekatin e mparshm! +se i
kujtohet pas le.imit n rekatin pasardhs, rekati i mparshm anullohet, rekati pasardhs
konsiderohet n vend t tij e bn /sehui se.hde1 pr kt n fund t nama3it!
+se sht0lla q ka harruar i kujtohet pasi ka thn selamin fundor dhe kjo sht0ll sht
teshehudi apo selami, e plotson at n vend! +se sht di"ka tjetr #rukE apo se.hde$, ather
fal nj rekat t ri n vend t atij rekati ku ka harruar sht0lln n fjal dhe bn /sehui se.hde1, kur
ndrprerja #prej nama3it$ nuk ka qen e gjat! +se ndrprerja ka qen e gjat apo e ka prishur
abdesin, ather prsrit t gjith nama3in!
?a madhshtor sht k0 nama3 q prmban tr kto fjal e vepra t bukura< Allahu na
udh3oft ta kr0ejm sa m mir e t kujdesemi pr t<
=rupi i dyt
Det0rimet e nama3it jan tet%
1- 5 ,jitha tekbiret e namazit "rve- tekbirit /illestar.
2- 5hnia =semiallahu limen hamideh> "asi n,rihet n,a ruk?ja.
&jo sht det0rim pr imamin dhe pr at q falet vetm, kurse pr .hematin jo!
!- 5hnia =rabbena ue lekel hamd> "as ruk?s.
&jo sht det0rim pr imamin, at q falet vetm dhe pr .hematin, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse imami thot5 9.emiallahu limen hamideh, ju thoni5
9-a#ena ue lekel hamd.
*
#- 5hnia =subhane rabbijel adhim> n ruk?.
&jo thuhet nj her t vetme, sht sunet ta thuash tri her m s paku dhe dhjet her m s
shumti!
$- 5hnia =subhane rabbijel a6la> n sexhde nj her.
Jsht sunet ta prsrissh tri her!
&- 5hnia =rabbi-,/ir-li> mes d* sexhdeve.
&jo gjithashtu thuhet nj her, ndrkoh q sht sunet prsritja e saj tri her!
'- 5eshehudi i "ar 0"as d* rekateve t "ara1.
Pr kt shih tekstin pr teshehudin sht0ll, tek sht0llat e faljes!
+- %lja "r teshehudin e "ar.
&jo sepse kshtu ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n va3hdimsi!
Ai ka thn% Haluni sikurse m pat mua t falem.
&ush l qllimisht ndonj nga kto det0rime t falura apo t vepruara, nama3i i tij sht i
pavlefshm, sepse kjo sht mosinteresim n nama3! Ai q e l nga harresa apo nga padituria,
bie n /sehui se.hde1, sepse ka ln nj det0rim q s)duhej ta linte, kshtu q e kompenson at!
=rupi i tret
T gjitha pjest e tjera t nama3it q nuk u prmendn m lart, jan sunete t 2ilat nuk
ndikojn n vlefshmrin e nama3it, edhe nse ato lihen!
?unetet e nama3it jan d0 llojesh%
1
Muslimi!
2
Mutefekun alejhi!
43
2unete sh"rehje 0) thuhen1.
&to jan t shumta, si% hapja e nama3it #shih n kapitullin pr faljen e nama3it$, thnia /eudhu
bil:lahi minesh:shejtanir:rra.him1, thnia /bismil:lahir:rrahmanir:rrahim1, thnia /amin1 pas
/atihas1, le.imi i nj pjese nga &urani pas /atihas1 n d0 rekatet e para t "do nama3i, thnia
/mil:es:samai ue mil:el:erd, ue mil)e ma shi)te min shej)in ba)d1 pas thnies />abbena ue lekel
hamd1, prsritja e at0re thnieve det0rime q u prmendn pr rukEn, se.hden dhe mes d0
se.hdeve, thnia /Allahumme inni eudhu bike min adhabi .hehenneme, ue min adhabi kabril, ue
min fitnetil mehja uel nemati, ue min fitnetil mesihid de.hal1 #L Zot< Mbrohem me t0 nga dnimi i
varrit, nga sprova e jets dhe e vdekjes dhe nga sprova e De.halit monstruo3$ dhe lutjet e tjera q
mund t shtohen n teshehudin e fundit!
2unete ve"ra 0) ve"rohen1.
?unete t tilla jan% ngritja e duarve n tekbirin fillestar, n rnien n rukE dhe n ngritjen pas
saj, vendosja e dors s djatht mbi t majtn dhe vnia e t d0jave pastaj n gjoks ose nn
krthi3 kur je n kmb, shikimi n vendin e se.hdes, vendosja e pllmbve tek gjunjt gjat
rukEs, largimi i barkut nga kofsht dhe i kofshve nga kr2injt n se.hde, shtrirja e shpins drejt
n rukE me kokn drejt, me shpinn as varur, as ngritur dhe prekja e toks me ball, hund dhe
pjest e tjera t se.hdes q u prmendn tek sht0lla e se.hdes n nama3!
+ librat e ikhut prmenden edhe shum sunete t tjera shprehje dhe vepra t nama3it!
&to sunete nuk jan t domosdoshme n nama3, kush do i bn dhe ka shprblim pr to, kush
do i l dhe s)ka asnj pasoj, si" jan t gjitha sunetet n prgjithsi!
Pr kt nuk e shohim t drejt fanati3min e disa t rinjve n sunetet e nama3it, si vnia e
duarve afr gr0ks, n vend q t)i vn n gjoks ose nn krthi3, si" sht suneti, apo anga3himi
i t0re pr sutren #pengesn q duhet t ket falsi n nama3 mes tij dhe t tjerve$, aq sa "ohen
nga rreshti pr t falur ndonj nama3 sunet dhe shkojn n ndonj vend tjetr pr t gjetur sutre,
ose hapja e kmbve aq sa i ngushton ata q ke n krah< &to veprime t "uditshme i "ojn ata
ndonjher drejt nj ekstremi t urr0er<
A lusim Allahun t na drejtoj t gjithve kah e drejta e t na mundsoj ta 3batojm at<
-nyra e kryerjes s nama!it
Pasi i qartsuam sht0llat, det0riimet dhe sunetet e nama3it, tani do t prmendim mn0rn e
faljes s nama3it! &jo do t jepet prmbledhta3i me ato sht0lla, det0rime e sunete, sipas teksteve
islame n mn0rn e faljes s Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, q t jet
shembull pr "do musliman n 3batim t urdhrit t tij #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$%
Haluni sikurse m pat mua t falem.
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur ngrihej t falte nama3in, drejtohej nga
&ibla, ngrinte duart me shpinn e pllmbve nga kurri3i e me majat e gishtave mbi supe dhe
thoshte% /Allahu ekber1!
&apte dorn e majt me t djathtn dhe i vendoste mbi gjoks!
M pas thoshte hapsen e nama3it, n forma t ndr0shme, prandaj me 2ilndo form q sht
pr2jell nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, lejohet ta thuash si hapse! +jra
nga kto sht% /?ubhaneke Allahumme ue bihamdike, ue tebareke:smuke, ue i Madhruar .hed:
duke, ue la ilahe gajruke!1 #ST drejtohemT L Zot, duke t lavdruar, me falnderime e duke e
ngritur lart emrin Tnd, Madhshtor je Ti, s)ka Zot tjetr ve" Teje!$
Thoshte% /Audhu bil:lahi minesh shejtanir:rra.him, bismil:lahir:rrahmanir:rrahim!1
Pastaj le.onte suren /atiha1 dhe kur e prfundonte thoshte% /Amin1! #L Zot< Prgjigju<$
Le.onte ndonj sure, her t gjat, her t shkurtr a mesatare! M gjat le.onte n nama3in
e agimit! D0 rekatet e para t mbrmjes e t darks i le.onte me 3 t lart, kurse n nama3et
dhe rekatet e tjera le.onte pa 3, ose me 3 q e dgjonte vetm ai #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$! >ekatin e par t "do nama3i e 3gjaste m shum se rekatet e tjera!
44
Pastaj ngrinte duart si n fillim t nama3it dhe thoshte% /Allahu ekber1 e binte n rukE, duke
vendosur pllmbt me gishtat hapur mbi gjunj, drejtonte shpinn duke e 3gjatur para me kokn
drejt me shpinn, as varur e as ngritur dhe thoshte% /?ubhane rabbijel adhim1!
+grinte kokn e trupin, thoshte% /?emiallahu limen hamideh1 dhe ngrinte srish duart si para
rukEs!
&ur ishte drejt n kmb, thoshte% />abbena ue lekel hamd1 dhe e 3gjaste pak qndrimin ashtu
n kmb!
Pastaj thoshte% /Allahu ekber1 pa i ngritur m duart dhe binte n se.hde, duke vendosur n
tok ballin, hundn, duart, gjunjt dhe majat e kmbve! Majat e gishtave t duarve e t kmbve
i mbante n drejtim t &ibles, ballin dhe hundn e vendoste mir n tok, mbshtetej mbi
pllmb duke ngritur k0"et, i largonte kraht nga ijet, barkun nga kofsht dhe kofsht nga pulpat,
e pastaj thoshte% /?ubhane rabbijel a)la1!
+grinte kokn duke thn% /Allahu ekber1 dhe e shtrinte kmbn e majt duke u ulur mbi t,
kurse t djathtn e mbshteste mbi gishtat e drejtuar nga &ibla, vendoste duart mbi kofsh e
thoshte% /Allahumme:gfir:li, uerhamni, ue.hburni, uehdini, uer3ukni!1 #L Zot< M fal, m mshiro,
m ndihmo, m udh3o dhe m jep rri3kun<$
Pastaj thoshte srish% /Allahu ekber1 dhe binte n se.hde njlloj si hern e par!
+grihej, jepte tekbir #thoshte% /Allahu ekber1$ e "ohej n kmb duke u mbshtetur mbi majat e
kmbve e me kofsht mbi pulpa!
Pasi ngrihej mir n kmb, vijonte me le.imin e /atihas1 dhe ndonj sure tjetr pas saj, e
m pas plotsonte rekatin e d0t #trsia e veprimeve dhe thnieve q u prmendn deri tani
quhet /rekat1$ njlloj si t parin!
Ilej pr teshehudin e par njlloj si" ulej mes d0 se.hdeve me duart mbi kofsh, bnte rreth
me gishtin e mesit dhe gishtin e madh, e drejtonte gishtin tregues drejt &ibles dhe duke par nga
ai thoshte% /At:tejijatulil:lahi!!! deri% /Allahumme sali ala Muhammed1, pa e 3gjatur shum kt ulje!
Pastaj ngrihej duke dhn tekbir dhe falte rekatin e tret e t katrt si d0 t parat, pa u 3gjatur
shum n to, duke le.uar vetm suren /atiha1!
Ilej pr teshehudin prfundimtar si" ulej ndrmjet d0 se.hdeve, por ndenjur mbi tok, jo mbi
kmbn e majt dhe thoshte ato q thoshte n teshehudin e par, duke shtuar% /Allahumme sali
ala Muhammedin ue ala ali Muhammed, kema sal:lejte ala ,brahime ue ala ali ,brahime, inneke
hamidun me.hid! Ie barik ala Muhammedin ue ala ali Muhammed, kema barekte ala ,brahime ue
ala ali ,brahime, inneke hamidun me.hid1!
Pastaj thoshte ndonj lutje, si" prmendm te sunetet e nama3it, pas teshehudit sht0ll!
M pas jepte selam nga supi i djatht duke thn% /As:selamu alejkum ue rahmetullah1 e po
kshtu nga supi i majt, duke e filluar selamin me f0t0rn drejt &ibles e duke e prfunduar n
kthimin nga supet!
Pasi dilte nga nama3i me selam thoshte% /Astagfirullah #tri her$, Allahumme entes:selamu ue
minkes:selamu, tebarekte ja dhel .helali uel ikram!1 dhe ndonj lutje tjetr!
@lla musliman< &jo sht shkurtimisht mn0ra e faljes, si" pr2illet n shkrimet islame, andaj
ti duhet t kujdesesh shum pr nama3in, q ai t jet sa m tepr sht e mundur, n prputhje
me nama3in e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$! Allahu i Madhruar thot% /Pr
kdo n$a ju ; shpreson tek Allahu dhe n itn e =jykimit% duke e prmendur shpesh
Allahun% i r$uari i Allahut sht nj shembull i mir.1
A lusim Allahun t na drejtoj e t na e pranoj nama3in ton<
Bka s8pl;ehet $jat kryerjes s nama!it
45
- &thimi i f0t0rs apo trupit majtas:djathtas, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ thot% /jo sht nj pjes e nama*it q shejtani ia (jedh njeriut.
'
&jo lejohet vetm n
rast nevoje, si n rastin e friks ose ndonj shkaku tjetr t ars0eshm!
+se kthehet pa ars0e, nama3i i konsiderohet i pavlefshm, sepse ka devijuar pa shkak nga
drejtimi i &ibles! &jo nse kthen t gjith trupin, kurse nj pjes e trupit si f0t0ra, sht e
paplq0eshme t kthehet, por nuk e 3hvlerson nama3in!
- +gritja e s0ve drejt qiellit, pasi Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka
trajtuar ashpr kt gj duke thn% kan disa njer* q i n!ren syt n!a qielli n nama*>8
Gse do ta ndrpresin kt !j, ose Allahu do tua heq shikimin.
*
A kemi prmendur edhe m
par q njeriu duhet t)i mbaj s0t nga vendi i se.hdes e jo t)i drejtoj ata prpara drejt murit,
shkrimeve apo 3bukurimeve t tjera!
- Pi2rrimi dhe mb0llja e s0ve, sepse kjo sht vepr e hebrenjve, por nse e bn kt gj
me ars0e #nga mi3at, era etj!$ s)ka gj!
- Ilja mbi thembra n teshehud apo mes d0 se.hdeve, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse n!re kokn n!a se0hdja, mos u ul si) ulet qeni.
5
- Mbshtetja pa ars0e n mur ose diku tjetr gjat qndrimit n kmb, sepse kshtu e prish
kt qndrim! &jo lejohet kur ke ars0e, si smundje etj!
- ?htrirja e kmbve n tok gjat se.hdes, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ ka thn% os i shtrini kraht ashtu si) i shtrin qeni.
8
- Punt pa dobi ose luajtja me di"ka si% mjekra, dora, kmba etj! dhe gjithashtu t fshish
tokn ose rrobat pa ars0e!
- @endosja e pllmbve n ije, sepse kjo sht vepr e jobesimtarve dhe e
mendjemdhenjve, ndrkoh q ne e kemi t ndaluar t)u shmbllejm at0re! + nj hadith
prmendet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka ndaluar q njeriu t falet me
pllmb n ije!
K
- &r2itja e gishtave apo ndrthurja e t0re!
- alja prpara di"kaje q t trheq vmendjen nga nama3i!
- alja n nj vend ku ka piktura, fotografi apo skulptura, sepse kjo i prngjan idhujtaris!
- -0rja n nama3 i "oroditur nga ndonj shkak, si% mbajtja e jashtqitjes, era e keqe, vapa e
madhe, i ftohti i a2art, apo uria ose etje e madhe, sepse kjo t heq prkushtimin gjat faljes!
- alja kur ke pran ndonj ushqim q e plqen, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% Nuk ka nama* n prani t ndonj ushqimi, sepse ather njeriun e
tundojn dy shejtant.
9
&jo, pr shkak se njeriu gjat faljes duhet t)i prkushtohet Allahut me
3emr e mendje t qet pr t)i dhn adhurimit ndjenjn q meriton!
- shirja e ballit apo hunds nga gjrat q mund t ngjiten gjat se.hdes n tok! &to mund
t fshihen pas nama3it!
Duhet q muslimani t)i jepet faljes me tr qenien e vet, pa u hutuar nga gjrat jasht nama3it!
Allahu i Madhruar thot% /7ujdesuni pr nama!et% e #sidomos$ pr nama!in e mesit. 5$rihuni
duke iu lutur #me prkushtim$ Allahut.1
;
&rkohet q kr0erja e nama3it t bhet me mendje e 3emr t prkushtuar, duke 3batuar "do
detaj t tij e duke iu larguar "do gjje q nuk ka lidhje me t, qofshin kto fjal apo veprime, n
1
Buhariu!
2
Buhariu!
3
,bn Ma.hja!
4
Mutefekun alejhi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Muslimi!
7
Bekare, *57!
46
mn0r q nama3i t jet i vlefshm pr t)ia hequr falsit det0rimin ndaj faljes! &shtu nama3i
sht n formn dhe prkushtimin e duhur dhe jo thjesht formal!
Allahu na drejtoft t gjithve pr t mirn dhe lumturin e ksaj bote dhe bots s prtejme<
Bka pl;ehet dhe lejohet $jat kryerjes s nama!it
- +dalimi i dikujt q t kalon shum afr prpara dhe kjo sht sunet, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ur dikush prej jush sht duke u falur, t mos
lejoj asknd t kaloj para tij, e nse ai refu*on "t ndalet$, le ta ndaloj me for4 sepse me t
sht shejtani i tij shoqrues.
'
?)ka gj nse dikush kalon para sutres #d!m!th! penges si muri,
ose di"ka tjetr q falsi e v para vetes, mes tij dhe t tjerve$ s atij q falet, ose kur kalon pr
shkak se vendi sht i ngusht e s)ka nga t kaloj tjetr! + kt rast, ai q falet s)duhet ta
ndaloj kalimtarin! Po kshtu edhe nse jan n haremin #sheshin$ e &abes, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ falej n Meke, pa pasur penges mes tij dhe &abes, ndrkoh
q njer3it kalonin para tij, rreth saj!
*
@endosja e sutres sht sunet pr imamin dhe at q falet vetm, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ndonjri pre jush do q t falet, le t (endos
para (etes nj pen!es e ti afrohet asaj.
5
, kurse .hematit i mjafton sutreja e imamit!
Por megjithat, sutreja nuk sht det0rim, sepse nga ,bn Abasi pr2illet se Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ falej n nj vend t hapur dhe para tij nuk kishte asgj!
8

?utreja duhet t jet e lart t paktn sa nj parakrah, qoft e holl apo e gjer! Ars0eja e
gjith ksaj sht q t mos i trhiqet vmendja nga nama3i atij q falet, nse dikush i kalon
prpara!
+se ndodhesh n nj vend t shkret, mund t falesh para di"kaje t ngritur si pem, gur apo
ndonj shkop t ngulur n tok! A nse nuk ke mundsi ta ngulsh shkopin, mund ta vendossh
at para tej shtrir!
- &orrigjimi i imamit, nse ai gabon gjat le.imit t &uranit!
- @eshja e rrobave gjat faljes, hapja e ders, ose vrasja e ndonj gjarpri apo akrepi kur t
vjen pran! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka urdhruar q t vritet gjarpri dhe
akrepi, edhe gjat faljes!
K

Por duhet pasur paras0sh q kto gjra t lejuara nuk duhet t prsriten shpesh dhe pa
nevoj, sepse kjo gj e 3hvlerson nama3in!
- +se njeriut gjat faljes i paraqitet ndonj e papritur, si% t trokas dera, t harroj imami
di"ka nga nama3i, ose t shoh dik q mund t bjer n ndonj rre3ik, i lejohet atij q t)i
lajmroj ata, burri duke thn /?ubhanallah1, gruaja duke prplasur duart! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ju ndodh ndonj !j e papritur, #urrat le t thon
.u#hanallah, kurse !rat t prplasin duart pr paralajmrim.
9
- Prshndetja e dikujt q sht duke u falur, nse ai di ta kthej prshndetjen!
Prshndetja kthehet me shenja #p!sh! duke lvi3ur kokn ose dorn$, por kjo duhet t bhet pa
fjal! jalt q nuk jan pjes e nama3it, e 3hvlersojn at! &thimi i prshndetjes mund t bhet
edhe pas dhnies s selamit prfundimtar!
- Le.imi i disa sureve n nj rekat t vetm, sikurse pr2illet n /?ahihun1 e Muslimit se
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka le.uar n nj rekat suret /Bekare1, /+isa1 dhe
1
Muslimi!
2
Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
4
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu, Bejhakiu!
5
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
6
Mutefekun alejhi!
47
/Ali ,mran1!
'
Jsht i lejuar gjithashtu edhe le.imi i nj sureje n d0 rekate, t ndahet nj sure n t
d0 rekatet e 3shme #d0 t parat$, ose t le.ohet nj pjes e nj sureje, qoft nga fillimi, mesi apo
fundi i saj, sikurse pr2illet n autoritetin e ,bn Abasit se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ ka le.uar n rekatin e par t sabahut ajetin% /#huaj: >Desuam n Allahun dhe n
shpalljen ; !briti te ne.81
*
% ndrsa n rekatin e d0t% /#huaj: >2 ithtar t librit3 "jani n nj
.jal t prbashkt mes nesh dhe jush.81!
5
Alllahu i Madhruar gjithashtu thot% /FeConi 98t
mundni n$a 7urani.1
8
Megjithat, kjo gj duhet t bhet rrall e jo t prsritet shpesh!
- Thnia /Audhu bil:lahi minesh shejtanirr:rra.him1 #mbrohem me Allahun nga djalli i
mallkuar$ gjat le.imit t ndonj ajeti ku prmendet dnimi i Zotit, lutja kur le.on ndonj ajet q
prmend mshirn e Zotit, ose drgimi i salauatit mbi Profetin #thnia% /Allahumme sali ala
Muhammed$, nse ai prmendet n ndonj ajet, sepse salauati mbi Profetin #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$, kur ai prmendet, sht sunet i fort!
&to jan disa gjra q plqehen dhe lejohen gjat nama3it, t 2ilat u paraqitn ktu me qllim
q le.uesi t prfitoj e t)i praktikoj! &shtu ai e njeh m mir fen e tij! Allahu na i shtoft
njohurit dhe punt e dobishme< (jithashtu duhet t dihet se nama3i sht nj adhurim i
rndsishm, kshtu q s)duhet thn apo vepruar gjat faljes di"ka q nuk i prket atij, prve"
at0re gjrave q pr2illen n shkrimet e sakta! Prandaj tregohu i kujdesshm dhe mso "ka e
plotson ose e 2ungon nama3in, q ta falsh at n mn0r sa m t plot!
SeChdja e harress @sehui seChdeA
-arresa dhe prhumbja jan pjes e nat0rs njer3ore dhe shejtani anga3hohet q me an t
kt0re d0 gjrave, t)ia prish nama3in njeriut dhe t)ia heq mendjen prej tij, duke ia br t mangt
at ose t tepruar! Pr kt ars0e Allahu i Madhruar i ka vendosur at0re q falen, t bjn
se.hde n fund t nama3it pr t ndrequr gabimet, pr t larguar shejtanin, pr t plotsuar
mangsit dhe pr ta knaqur Zotin e t0re Mshirues! &jo se.hde sht ajo q dijetart e quajn
/sehui se.hde1!
-arresa sht n nat0rn e njeriut, derisa edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka harruar gjat nama3it, mirsi kjo prej Allahut pr umetin e Muhammedit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$, n mn0r q t msoj prej tij "ka duhet br n raste t tilla! 4an
rregjistruar disa raste harrese t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, si p!sh! dhnia
e selamit q n rekatin e d0t
K
ose t tret
9
dhe pastaj ka br /sehui se.hde1, ose sht ngritur
pas rekatit t d0t pa u ulur n teshehud, pastaj ka br /sehui se.hde1
;
e t tjera si kto! Ai
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ndonjri prej jush harron di)ka n
nama*, le t #jer n se0hde dy her.
7
/?ehui se.hde1 bhet n tre raste%
- +se i shton di"ka nama3it!
- +se i 2ungon di"ka nama3it!
- +se d0shon se i ke shtur apo 2unguar di"ka nama3it!
Por jo pr "do shtes apo 2ungim bhet /sehui se.hde1! Ajo bhet pr ato gjra q ka
argunent se duhet br!
1
Muslimi!
2
Bekare, '59!
3
Ali ,mran, 98!
4
Mu3emil, *M!
5
Mutefekun alejhi!
6
Muslimi!
7
Mutefekun alejhi!
8
Muslimi!
48
/?ehui se.hde1 bhet kur ka ndodhur shkaku i saj #harresa$, qoft nama3i i det0rueshm apo
vullnetar!
- + rastin e shtess n mama3 nga harresa, ajo mund t jet vepr ose fjal!
+se shtesat vepra jan t llojit t veprave t nama3it, si% t qndrosh n kmb n vend q t
ulesh, ose t shtosh ndonj rukE apo se.hde, ather bn /sehui se.hde1, sepse n autoritetin e
,bn Mes)udit pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn5 Nse njeriu i
shton apo 4un!on di)ka nama*it t tij, le t #jer dy her n se0hde.
'
&jo sepse nga ana
kon2eptuale, edhe shtesat n nama3 konsiderohen mangsi, prandaj sht vendosur /sehui
se.hde1 q t plotsohen ato!
Po kshtu /sehui se.hde1 bn edhe kur shton nj rekat t tr n nama3, nse kujtohesh pasi
ke prfunduar nama3in! Por nse kujtohesh gjat rekatit shtes, ather ulesh menjher, bn
teshehudin, nse s)e ke br, bn /sehui se.hde1 dhe jep selamin prfundimtar!
&ur imami harron di2ka, .hemati pas tij e ka det0r ta lajmroj duke thn /subhanallah1 kur
jan burra dhe duke prplasur duart kur jan gra! ,mami duhet t)i prgjigjet lajmrimit t t0re dhe
t rikuperoj shtesn apo 2ungimin, edhe nse nuk sht i sigurt se ka harruar apo jo di"ka,
sepse kshtu bn veprimin m t drejt!
+se shtesat jan fjal, si% le.imi i &uranit n rukE apo se.hde, ose n rekatin e tret apo t
katrt t nama3it t det0rueshm, /sehui se.hde1 sht e plq0eshme por jo e det0rueshme!
- + rastin kur 2ungimi prek sht0llat e nama3it dhe pikrisht tekbirin fillestar, k0 nama3 quhet
i pavlefshm dhe nuk e rikuperon dot me /sehui se.hde1! +se sht ndonj sht0ll tjetr si rukE
apo se.hde dhe kjo gj t kujtohet para se t fillosh le.imin e /atihas1 n rekatin tjetr,
det0rohesh t kthehesh n rekatin e mparshm, pr t plotsuar ")ke ln mangt e pastaj fillon
nga e para rekatin vijues!
+se kt gj e kujton pasi ke filluar le.imin e /atihas1 n rekatin tjetr, rekati i 2unguar
quhet i pavlefshm dhe 3vendsohet me rekatin vijues, sepse sht ln mangt nj sht0ll q
nuk u kr0e dot pr shkak t fillimit t nj rekati t ri!
+se sht0lla e haruar t kujtohet pasi ke dhn selamin prfundimtar, gj0kohet sikur ke ln
nj rekat t tr! + kt rast, kur nuk ka shkputje t gjat kohore me nama3in dhe je ende me
abdes, fal nj rekat t plot, bn /sehui se.hde1 dhe jep selam! Por nse shkputja kohore sht
e gjat ose e ke prishur abdesin, ather e fal t gjith nama3in nga e para! &jo, nse ajo q ke
harruar nuk sht teshehudi sht0ll apo selami prfundimtar, e nse sht njri prej t0re, nuk
gj0kohet sikur sht ln nj rekat i tr, por kr0en vetm at q ke ln mangt, bn /sehui
se.hde1 e pastaj jep selam!
+se harron teshehudin e par e nis t ngrihesh n rekatin e tret, duhet t kthehesh pas n
rekatin e d0t pr t kr0er teshehudin, kur ende s)je ngritur mir! +se je ngritur plotsisht, nuk
sht e plq0eshme t kthehesh pas, por edhe nse kthehesh, nama3i sht i vlefshm! + rastet
kur je ngritur plotsisht dhe ke filluar le.imin e /atihas1, ndalohet rreptsisht t kthehesh pas,
sepse ke filluar nj rekat t ri e s)duhet ta ndrpressh!
+se ke harruar t thuash /?ubhane rabijel adhim #a)la$1 n rukE apo se.hde, kthehesh pas
pr t)i plotsuar, kur ende s)je ngritur mir n kmb pr rekatin e ri, e pastaj bn /sehui se.hde1
pr t gjitha kto raste!
- + rastin e d0shimit pr shtesa apo 2ungime n nama3, veprohet n kt mn0r%
&ur d0shon pr numrin e rekateve q ke kr0er, si% t harrosh nse ke kr0er d0 apo tre, ather
merr n konsiderat numrin m t vogl #n kt rast numrin d0$, sepse pr at je m i sigurt dhe
bn /sehui se.hde1 para selamit prfundimtar! &jo, sepse ba3ohemi n faktin q ajo pr t 2iln
ke d0shuar, nuk ka ndodhur! + autoritetin e Abdurrahman ibn Aufit pr2illet nga Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Nse ndonjri pre jush dyshon n nama* se ka falur nj apo
dy rekate, le ta quaj nj, e nse dyshon se ka falur dy apo tre rekate, le ti quaj dy.
*
1
Muslimi!
2
Ahmedi, Muslimi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
49
+se d0shon se 2ilin rekat ke arritur pas imamit, t parin apo t d0tin, konsideroje sikur ke
arritur t d0tin, e nse d0shon se e ke arritur apo jo rekatin, konsideroje q jo dhe bj /sehui
se.hde1 n fund t nama3it!
+se d0shon q ke harruar ndonj sht0ll, e konsideron sikur e ke harruar dhe e plotson n
formn q prmendm n d0 rastet e para #shtesa dhe 2ungimi n nama3$!
+se d0shon se ke harruar ndonj det0rim t nama3it, nuk e merr n konsiderat at dhe nuk
bn /sehui se.hde1! Po kshtu vepron edhe nse d0shon se ke shtuar di"ka n nama3, sepse
ba3ohemi n faktin q shtesa pr t 2iln d0shohet, nuk ka ndoshur!
&to jan disa gj0kime rreth se.hdes s harress, e ai q krkon t dij m tepr, le t)u
referohet veprave tradi2ionale t ikhut!
Allahu na drejtoft<
hikri @prkujtimi i AllahutA i pas.aljes
Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 Prkujtojeni shpesh Allahun3
Fartsojeni At mn$jes e mbrmje31
'
Po kshtu Allahu ka urdhruar q t prkujtohet e t prmendet pas kr0erjes s adhurimeve!
Pas faljes s nama3it Ai urdhron%
/5se e kryeni .aljen e nama!it% prmendeni Allahun% ;o.shi n kmb apo
mbshtetur.1
*
/5se e kryeni .aljen e nama!it% shprndahuni n tok pr t krkuar be$atit e Allahut
dhe prmendeni shpesh Allahun% n mnyr ; t jeni prej t shptuarve.1
5
Ai urdhron ta prmendim pas plotsimit t agjrimit t >ama3anit duke thn%
/L t plotsoni kuotn #e agjrimit$ dhe ; ta madhroni Allahun ; ju udh!oi% n
mnyr ; t jeni mirnjohs.1
8
Ai gjithashtu urdhron ta prmendim pas prfundimit t ritualeve t ha.hit duke thn%
/he pasi t8i kryeni ritualet #e ha.hit$ prkujtojeni Allahun si9 prkujtoni baballart tuaj%
ose edhe m shum.1
K
&jo H dhe Allahu sht m i Dituri H n mn0r q t kompensohet ndonj mangsi gjat
adhurimit dhe pr t)i ln njeriut t kuptoj se prmendja e Allahut duhet t va3hdoj edhe pas
adhurimit, q t mos kujtoj se me at adhurim e prmbushi det0rimin e tij!
Dhikri pas faljes se nama3it t det0rueshm duhet t jet n prputhje me formn q pr2illet
nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, e jo n format e shpikura nga sufistt
#askett$ risivns!
+ /?ahihun1 e Muslimit, pr2illet se Theubani #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% ,
Br!uari i Allahut, pasi prfundonte nama*in, i krkonte falje Allahut tri her #duke thn
Restagfirullahe) H i krkoj falje Allahut$ dhe thoshte5 9Allahumme entesDselamu ue minkesDselamu,
te#arekte ja dhel 0helali uel ikram.
9
+ d0 /?ahiht1 pr2illet se Mugire ibn ?hu)beh #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% ,
dr!uari i Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, pasi falte nama*in thoshte5 9:a ilahe
ilDlallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, ue hue ala kulDli shejin kadir.
Allahumme la mania lima atajle, ue la muetije lima menate, ue la jenfeu dhel 0hedi, minkel
0heddu.
;
1
Ah3ab, 8':8*!
2
+isa), 'M*!
3
Ohumua, 'M!
4
Bekare, '7K!
5
Bekare, *MM!
6
Muslimi!
7
Mutefekun alejhi!
50
+ /?ahihun1 e Muslimit, n autoritetin e Abdullah ibn Zubejrit #Allahu qoft i knaqur me t$
pr2illet se i Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e madhronte Allahun
pas "do nama3i, me kto fjal% :a ilahe ilDlallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul
hamdu, ue hue ala kulDli shejin kadir. :a haule ue la kuuete ilDla #ilDlah, la ilahe ilDlallahu ue la
na#udu ilDla ijjah, lekun nimetu ue lehul fadlu, ue lehuthDthenaul hasenu, la ilahe ilDlallah,
muhlisine lehul dine, ue leu kerihel kafirune.
'

+ /?unenin1 e Tirmidhiut, n autoritetin e Abu Dherrit #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet
se i Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush thot pas )do
nama*i kur ende sht km#m#ledhur e ska folur asnj fjal, kto thnie5 9:a ilahe ilDlallahu
uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, juhji ue jumitu, ue hue ala kulDli shejin kadir
dhjet her, i shkruhen atij dhjet se(ape, i fshihen dhjet mkate, i n!rihen dhjet shkall "tek
Allahu$, i lar!ohet atij )do e keqe pr !jith at dit dhe ruhet n!a shejtani. Nuk i #n dm atij
ndonj mkat "pa dashje$ n at dit, pr(e) shirkut me Allahun.
*
&to dhjet madhrime pr2illet se thuhen gjithashtu pas nama3it t mbrmjes, n autoritetin e
Immu ?elemes, tek Ahmedi dhe n autoritetin e Abu Ajub el Ansariut, tek /?ahihu1 i ,bn -ibanit!
Pas nama3it t mbrmjes dhe atij t agimit, gjithashtu thuhet% /L Zot< M mbro mua prej
3jarrit<1, shtat her sipas pr2jelljes s Ahmedit, Abu Daudit, +esaiut, ,bn Ma.hes e t tjerve!
Pastaj thuhet tridhjet e tri her /?ubhanallah1, tridhjet e tri her /Al hamdu li:lah1, tridhjet e
tri her /Allahu ekber1 dhe i rrumbullakos njqind her me thnien /La ilahe il:lallahu uahdehu la
sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, ue hue ala kul:li shej)in kadir!1 Muslimi pr2jell se i
Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush thot pas )do
nama*i tridhjet e tri her her 9.u#hanallah, tridhjet e tri her her 93l hamdu lilDlah, tridhjet e
tri her her 9Allahu ek#er dhe i m#yll pr ti plotsuar njqind me5 9:a ilahe ilDlallahu uahdehu la
sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu, ue hue ala kulDli shjin kadir, i falen atij t !jitha
!jynahet, edhe n qofshin sa shkuma e detit.
5
Pastaj le.ohet ajeti /&ursij1, suret /,hlas1, /elek1 dhe /+as1, sipas pr2jelljes s +esaiut dhe
Taberanit n autoritetin e Abi Imames #Allahu qoft i knaqur me t$ ku Profeti #paqja dhe bekimi
i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush le0on ajetin 9/ursij, pas )do nama*i, se ndan at prej
hyrjes n +henet, (e)se (dekja. + nj hadith tjetr ... sht n ruajtjen e Allahut deri n
nama*in tjetr.
8
+ autoritetin e Ikbe ibn Amirit #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet se ai ka thn% ka
urdhruar i Br!uari i Allahut t le0oj dy suret m#rojtse "9Helek dhe 9Nas$ pas )do nama*i.
K
&to hadithe na tregojn se "far dhikri duhet br pas nama3eve t det0rueshme dhe se
"far shprblimi marrim nse e bjm kt, prandaj duhet t kujdesemi q t)i themi kto shprehje
ashtu si" na jan pr2jell nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, menjher pas
selamit prfundimtar t nama3it dhe para se t "ohemi nga vendi ku jemi falur, sipas renditjes s
mposhtme%
- Pasi japim selam themi tri her /Astagfirullah1!
- Themi% /Allahumme entes:selamu ue minkes:selamu, tebarekte ja dhel .helali uel ikram!1
- Themi% /La ilahe il:lallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu ue hue ala
kul:li shej)in kadir! Allahume la mani)a lima a)tajte ue la mu)tije lima mena)te ue la jenfe)u dhel
.heddi minkel .heddu!1
- Themi% /La hauela ue la kuuete il:la bil:lah,la ilahe il:lallahu ue la na)budu il:la ijjah, lehum
m)metu ue lehul fadlu ue lehuth:thenaul hasenn, la ilahe il:lallahu muhlisine lehud:dine ue leu
kerihel kafirun!1
1
Muslimi!
2
Tirmidhiu, hadith hasen, sahih!
3
Muslimi!
4
Taberani!
5
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu!
51
- Pas ksaj themi nga tridhjet e tri her /?ubhanallah1, /Alhamdu lil:lah1 dhe /Allahu ekber1,
duke e mb0llur me fjalt% /La ilahe il:lallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu
ue hue ala kul:li shejin kadir1 pr t)i br njqind!
- Pas nama3it t agimit dhe mbrmjes themi dhjet madhrimet dhe pastaj shtat her%
/>abbi e.hirni minen:nar!1 #L Zot< M mbro nga 3jarri<$
- Pasi i themi t gjitha kto sipas rendit t msiprm, le.ojm ajetin /&ursij1 dhe suret /,hlas1,
/elek1 dhe /+as1, t 2ilat sht e plq0eshme q t thuhen nga tri her pas nama3it t agimit dhe
atij t mbrmjes!
Jsht e plq0eshme q dhikri pas nama3it t bhet me 3, por ve" e ve", jo t gjith
bashk! Pr t numruar hert q duhen thn ato fjal, prdoren n0jet e gishtave, sepse
gishtat jan prgjegjs q merren n p0etje Ditn e (j0kimit!
Pr kt qllim mund t prdoren edhe tespihet, por pa besuar se ato kan ndonj vler t
ve"ant, madje disa dijetar e kan konsideruar t paplq0er prdorimin e t0re!
+se beson se ato kan nj vler t ve"ant rituale, prdorimi i t0re sht bidat #risi$, e prve"
ksaj ato t sht0jn edhe n shtirje e hipokri3i!
Pas prfundimit t dhikrit, i lutesh Allahut pa 3! Lutja pas nama3it dhe dhikrit sht m e
denj pr t)u pranuar! +uk ngrihen duart n lutje pas nama3eve t det0rueshme, pasi kjo
sht risi! +j gj e till mund t bhet menjher pas nama3eve vullnetare!
Lutja bhet pa 3, sepse kshtu sht m afr t qenit e sinqert e m larg hipokri3is! Ajo
"ka bjn njer3it n disa vende islame, duke u lutur bashkarisht me 3 e me duar t ngritura, ose
duke u lutur imami me 3 e .hemati pas tij thot /Amin1, sht nj risi e panjohur! +uk pr2illet se
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, pasi falej me njer3it, lutej n kt form, n
asnj nama3, dhe as imamt e ikhut nuk jan shprehur se kjo gj sht e plq0eshme!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /&ush pr2jell se ,mam ?hafiu e ka plq0er kt gj,
gabon!1
'

Prandaj duhet t)i prmbahemi sunetit t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n
kt gj dhe n t tjerat, sepse Allahu i Lartmadhruar thot% /Bka jua jep i r$uari% merreni
dhe 9ka jua ndalon% .renohuni prej saj. 7ini droj Allahun% Allahu sht ndshkues i
rrept.1
*
(jithashtu thot% /Pr at ; shpreson tek Allahu dhe ita e Fundit dhe e prmend
shpesh Allahun% i r$uari i Allahut sht shembulli m i mir #q duhet ndjekur$.1
5ama!i vullnetar
Allahu na ka vendosur krahas nama3eve t det0rueshme, edhe nama3e vullnetare, q t)i
afrohemi sa m shum Atij me adhurime! alja e nama3eve vullnetare sht afrimi m i mir tek
Allahu, pas lufts n rrug t Tij dhe krkimit t dijes! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ gjithmon i afrohej Allahut me falje vullnetare! Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% Brejtohuni e sdo keni t numruar. Bijeni se puna juaj m e mir sht falja e
nama*it.
5

alja prmbledh shum adhurime, si% le.imin e &uranit, prkuljen pr Allahun #rukEn$,
gjunj3imin me ball n tok pr T #se.hden$, lutjen, pruljen, devotshmrin, qndrimin prball
Allahut, madhrimet, lartsimet dhe drgimin e salauateve mbi Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$!
+ama3et vullnetare jan d0 lloje%
'$ +ama3e me koh t 2aktuar, q quhen nama3e vullnetare me koh t kufi3uara!
*$ +ama3e t pa2aktuara n koh, q quhen nama3e vullnetare t lira!
1
Ma.hmual etaua!
2
-ashr, ;!
3
,bn Ma.hja, Ahmedi, -akimi!
52
Lloji i par ka shum nnlloje n vetvete, disa prej t0re jan m t rndsishm se t tjerat, si%
nama3i i eklipsit, nama3i i lutjes pr shi, nama3i i vitrit dhe i teravive! Pr se2ilin nga kto nama3e
do t ve"ojm nga nj kapitull m von, n dasht Zoti!
5ama!i i vitrit
H
Po e fillojm me nama3in e vitrit, sepse thuhet q ai sht nama3i m i rndsishm vullnetar!
Madje disa dijetar thon se ai sht nama3 i det0rueshm pas pes faljeve ditore, e prderisa ka
edhe mendime q ai sht i det0rueshm, kjo tregon se ai sht m i rndsishmi ndr nama3et
vullnetare!
T gjith muslimant jan t nj mendjeje rreth nama3it t vitrit, q ai nuk duhet ln pa u
falur! Atij q e negli3hon at, nuk i pranohet dshmia n gj0q! ,mam Ahmedi thot% /&ush e l vitrin
qllimisht, sht njeri i prap dhe nuk duhet t)i merret paras0sh dshmia #n gj0q$!1
*
Ahmedi dhe
Abu Daudi pr2jellin hadithin% /ush nuk fal (itrin, ssht prej nesh.
@itr quhet rekati tek pas rekateve "ift! Ai mund t jet me tri, pes, shtat, nnt ose
njmbdhjet rekate!
&oha e ktij nama3i fillon pas faljes s darks e va3hdon deri n agim! + d0 /?ahiht1
pr2illet prej Aishes, nns s besimtarve #Allahu qoft i knaqur me t$ se ajo ka thn% ,
Br!uari i Allahut e ka falur (itrin n )do pjes t nats, n fillim t saj, n mes dhe n fund, duke
e m#aruar n a!im.
5
-adithe t shumta tregojn se e gjith nata sht koh e prshtatshme pr vitrin, prve"
kohs para faljes s darks! Ai q sht i sigurt se mund t "ohet n fundin e nats, sht m
mir ta sht0j faljen e vitrit deri n at koh, e ai q s)sht i sigurt se mund t "ohet, le ta fal at
para se t flej, sepse kshtu ka kshilluar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$! +ga
Muslimi pr2illet n autoritetin e Ohabirit #Allahu qoft i knaqur me t$ se Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush prej jush ka frik se nuk )ohet n fund t nats, le
ta fal (itrin e pastaj t flej dhe kush prej jush sht i si!urt se )ohet natn, le ta fal (itrin n!a
fundi i saj, sepse le0imi "i /uranit$ n fundin e nats sht i shoqruar "n!a en!jjt$ dhe kjo sht
m e mira.
8
@itri, m s paku falet me nj rekat t vetm e pr kt dshmojn shum hadithe, sikurse
pr2illet nga dhjet sahab #Allahu qoft i knaqur me ta$, por m e mira sht t jet pas
rekateve "ift!
M s shumti falet me njmbdhjet rekate ose trembdhjet, duke i falur d0she:d0she dhe
duke e mb0llur me nj rekat t vetm! Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$ thot% , B!uari i
Allahut falte natn njm#dhjet rekate dhe rekatin tek e falte n fund, pr ta m#yllur (itrin.
K
Mund t falsh dhjet rekate, gjithashtu, me nj teshehud dhe t ngrihesh pa dhn selam pr
t falur t njmbdhjetin, pastaj thua srish teshehudin dhe jep selam, ose mund t)i falsh t
njmbdhjeta, t ulesh n fund pr teshehudin dhe t japsh selam, por forma e par sht m e
mir!
@itrin mund ta falsh me nnt rekate, duke kr0er n fillim tet prej t0re me teshehud n fund
dhe "ohesh pr t falur t nntin, t 2ilin e mb0ll me teshehudin prfundimtar dhe jep selam!
Po kshtu mund ta falsh vitrin me pes ose shtat rekate, duke u ulur n fund pr teshehudin
dhe selamin prmb0lls, si" pr2jell Imu ?eleme #Allahu qoft i knaqur me t$ q thot% ,
Br!uari i Allahut e falte (itrin me shtat ose pes rekate, pa i shkputur me selam ose me fjal.
9
1
+ama3i i tekut!
2
?hih n librin /etaua ?hejhil ,slam1!
3
Mutefekun alejhi!
4
Muslimi!
5
Muslimi!
6
+esaiu, ,bn Ma.hja!
53
Mund ta falsh gjithashtu me tre rekate, duke i mb0llur d0 t parat me selam dhe t tretin e fal
ve"!
Jsht e plq0eshme q n rekatin e par t nama3it t vitrit t le.ohet surja /?ebbeha lil:
lahi!!!1, n t d0tin surja /&afirun1dhe n t tretin surja /,hlas1!
Prmendm q vitri falet sipas dshirs me trembdhjet, njmbdhjet, nnt, shtat, pes,
tre, ose m s paku me nj rekat t vetm! Maksimumi m i mir sht me njmbdhjet rekate
dhe minimumi m i mir sht me tre rekate, por vlen edhe me nj rekat t vetm!
Jsht e plq0eshme t lutesh pas rukEs n rekatin tek, duke ngritur duart e duke thn%
/Allahummehdini fimen hedejt!!!1
'
e deri n fund t lutjes s njohur t pr2jell #duaja e kunutit$!
5ama!i i teravive
+ga gjrat q ka br Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n muajin e bekuar t
>ama3anit sht edhe nama3i i teravive! Ai sht nj sunet i rndsishm dhe quhet teravi, sepse
gjat faljes s tij, njer3it qetsohen n "do katr rekate! #jala /teravi1 n arabisht do t thot
/"lodhje1!$
M e mira sht t falet me .hemat n .hami, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ u ka prir gjat teravive shokve t tij pr disa net e pastaj e ndrpreu kt gj nga frika
se mos bhej e det0rueshme pr ta! + d0 R?ahiht1 pr2illet prej Aishes #Allahu qoft i knaqur
me t$ se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ fali teravit n .hami nj nat me disa
vet! +atn e d0t i fali prsri n .hami dhe njer3it u shtuan! &ur njer3it u mblodhn prsri
natn e tret dhe t katrt, ai nuk doli t falej me ta, por kur doli n mngjes u tha% 3 pash )ka
#t dhe (etm frika se mos #hej i detyrueshm pr ju m pen!oi t dilja "pr tu falur #ashk$.
*
Buhariu shton% Bhe kjo n -ama*an.
Pas Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e kan falur kt nama3 edhe sahabt
e kshtu sht pr2jell n 3batim bre3 pas bre3i!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse njeriu )ohet t falet me
imamin, derisa ai t m#aroj "tera(it$, i shkruhet sikur sht falur !jith natn.
5
dhe% /ush falet
natn "tera(it$ n -ama*an me #esim e pr hir t =otit, i falen t !jitha mkatet e mparshme.
8
Pra, teravit jan sunet i rndsishm dhe muslimani s)duhet t)i lr pa i falur!
Pr numrin e rekateve t teravive nuk ka ndonj pr2jellje t posa"me nga Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$, prandaj mendimet e dijetarve ktu jan t shumta!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Mund t falsh nj3et rekate, si" sht tradit n
medhhebin e Ahmedit #,bn -ambelit$ dhe t ?hafiutU mund t falsh tridhjet e gjasht si n
medhhebin e MalikutU mund t falsh trembdhjet ose njmbdhjet rekate dhe t gjitha mn0rat
jan t plq0eshme! Zgjatja e kohfaljes ndikon n shtimin ose paksimin e rekateve t teravive!1
K
Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$, kur i mblodhi njer3it nn imamllkun e Ibejit, fali me ta
nj3et rekate! ?ahabt falnin kush m shum e kush m pak dhe nuk ka 2ak prkufi3ues pr kt
n ?heriat!
?hum nga imamt e .hamive sot, i falin teravit n nj mn0r t palogjikshme, duke mos u
qetsuar n rukE apo se.hde, kur dihet q qetsimi n to sht sht0ll e nama3it, sikurse n
nama3 krkohet prkushtimi me 3emr para Allahut t Lartsuar dhe t kuptuarit e at0re ajeteve
q le.on, gj e 2ila s)mund t ndodh duke u n.ituar shum gjat faljes! Dhjet rekate me qetsi e
le.im m t gjat, do t ishin shum m mir se falja e nj3et rekateve me shpejtsi t tepruar,
1
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
2
Mutefekun alejhi!
3
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
4
Mutefekun alejhi!
5
+ /Al ahar el ilmijjeh1!
54
sepae thelbi i faljes dhe shpirti i saj sht drejtimi nga Allahu me 3emr t prkushtuar! A ndoshta
di"ka e pakt sht m e mir se di"ka e shumt! &ndimi i &uranit sht m i mir se le.imi i
shpejt dhe shpejtsia e lejuar gjat le.imit sht ajo e 2ila nuk t det0ron t)i 2ungosh tingujt!
Vungimi i tingujve nga shpejtsia nuk lejohet, por nse le.on shpejt e qart dhe .hemati i kupton
fjalt, kjo sht bukur e mir!
Allahu i Madhruar i ka qortuar ata t 2ilt e le.ojn &uranin pa e kuptuar, duke thn% /isa
prej tyre jan anal.abet ; s8e kuptojn librin.1
'
Dllimi i 3britjes s &uranit sht q njer3it ta kuptojn at e t punojn sipas udh3imeve t
tij, jo thjesht ta le.ojn! ?hum nga imamt e .hamive nuk i falin teravit si" duhet, sepse
shpejtohen gjat le.imit t &uranit, aq sa ai nuk kuptohet dhe nuk qetsohen n rukE apo se.hde,
edhe pse qetsimi sht nga sht0llat e nama3it! Bile ata falin edhe numrin m t vogl t
rekateve, duke i mbledhur gjith t kqijat bashk% edhe numrin m t vogl t rekateve, edhe
shpejtimin e nama3it, edhe le.imin e keq t &uranit! A pra, kjo sht tallje me adhurimin! Ata
duhet t)i friksohen Allahut e ta prmirsojn faljen e t0re t nama3it, n mn0r q t mos e
pengojn veten dhe .hematin q kan pas, nga falja e teravive me rregullin e duhur!
Allahu na drejtoft kah e mira dhe shptimi<
Sunetet e .orta @nama!et vullnetareA ; sho;rojn pes nama!et e detyruara
Duhet ta dini vlle3r, q sunetet e forta duhen falur dhe lnia e t0re sht e urr0er! Bile disa
dijetar mendojn se atij q va3hdimisht nuk i fal ato, nuk i pranohet dshmia dhe sht mkatar
pr kt gj, sepse lnia e t0re n va3hdimsi, tregon pr besim t dobt e moskok"arje!
+umri i rekateve t suneteve t forta sht dhjet%
- D0 rekate para faljes s dreks!
+j grup dijetarsh mendojn se rekatet para dreks jan katr, kshtu numri i prgjithshm i
rekateve t suneteve t forta pr ata sht d0mbdhjet!
- D0 rekate pas faljes s dreks!
- D0 rekate pas faljes s mbrmjes!
- D0 rekate pas faljes s darks!
- D0 rekate para faljes s agimit!
Argument pr kto sunete t forta, me detajimin e prmendur m lart, sht hadithi i ,bn
Imerit #Allahu qoft i knaqur me t$% /am msuar n!a i Br!uari i Allahut dhjet rekate5 dy para
dreks, dy pas dreks, dy pas m#rmjes q i falte n shtpi, dy pas darks q i falte !jithashtu n
shtpi dhe dy para sa#ahut, e n at koh askush nuk hynte tek &rofeti "paqja dhe #ekimi i
Allahut qofshin m#i t$. ka thn Eafsa "motra e ,#n Umerit dhe #ashkshortja e &rofetit$ se
kur thirej e*ani pas a!imit, ai falte dy rekate.
*
+ /?ahihun1 e Muslimit pr2illet n autoritetin e Aishes #Allahu qoft i knaqur me t$% Ai
"&rofeti$ falte katr rekate para dreks n shtpin time, dilte tu printe njer*(e n nama* e
pastaj kthehej n dhomn time dhe falte dy rekate.
5
+ga kjo kuptohet se falja e suneteve shoqruese t nama3eve t det0rueshme #far3e$ sht
m e mir n shtpi sesa n .hami, pr shum ars0e%
- Pr t mos ia shfaqur njer3ve adhurimin tnd, q ai t jet larg hipokri3is dhe shtirjes!
- + shtpi je m i prkushtuar dhe i "iltr!
- Mbushja e shtpis me falje e adhurime, shkak kjo pr 3britjen e mshirs s Allahut mbi
banort e saj dhe largimin e shejtanit! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
Halni disa nama*e n shtpit tuaja dhe mos i #ni ato (arre*a.
8
1
Bekare, *7!
2
Mutefekun alejhi!
3
Muslimi!
4
Mutefekun alejhi!
55
?unetet e forta m t rndsishme jan d0 rekatet e agimit, sepse Aishja ka thn% &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ nuk kujdesej pr sunetet e tjera aq shum sa pr ato t
sa#ahut.
'
(jithashtu ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% By rekatet "sunetet$
e sa#ahut jan m me (ler se e !jith dunjaja e )ka n t.
*
Pr kt ars0e, Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ interesohej pr to dhe pr
vitrin kur ishte n vendin e tij dhe n udhtim!
Prve" nama3it t vitrit dhe suneteve t sabahut, nuk pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ falte sunete t tjera shoqruese npr udhtime!
,bn &ajimi, Zoti e mshiroft, ka thn% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e ka
pasur *akon q n udhtim falte (etm nama*et e detyrueshme dhe nuk pr4illet se ai falte
sunetet shoqruese para ose pas nama*e(e far*e, pr(e) dy rekate(e para sa#ahut dhe (itrin.
5
Asht sunet q d0 rekatet shoqruese t agimit t falen shpejt, sikurse pr2illet n d0 /?ahiht1
nga Aishja, ku Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i falte shpejt d0 rekatet para
nama3it t sabahut!
8
+ rekatin e par t t0re sht mir t le.ohet pas /atihas1 surja /&afirun1, ndrsa n t
d0tin surja /,hlas1, ose n t parin t le.ohet ajeti nr! '59 i sures /Bekare1 dhe n t d0tin ajei nr!
98 i sures /Ali ,mran1!
Po kshtu edhe n sunetet pas mbrmjes, le.ohen si n rastin e par suret /&afirun1 dhe
/,hlas1, si" pr2jellin Bejhekiu dhe Tirmidhiu nga ,bn Mes)udi, i 2ili ka thn% Nuk i numroj dot sa
her e kam d!juar t Br!uarin e Allahut t le0oj n dy rekatet para nama*it t sa#ahut dhe dy
rekatet pas nama*it t akshamit, suret 9/afirun dhe 9,hlas.
K
+se nuk arrin dot t)i falsh n koh kto sunete t forta, sht e plq0eshme t)i kompensosh
duke i falur m von, po kshtu edhe vitrin! Jsht sunet t)i kompensosh, qoft edhe gjat dits,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka kompensuar d0 rekatet para sabahut
dhe sabahun, pasi sht vonuar nga gjumi dhe kishte lindur dielli! (jithashtu ka kompensuar d0
rekatet para dreks dhe 3amrn, pasi ishte i 3n me pun!
9
?unetet e tjera shoqruese prqasen
n gj0kim me kto q prmendm, andaj mund t kompensohen n nj koh t mvonshme,
nse nuk arrihet t falen n kohn e t0re! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% Nse t * !jumi pa falur (itrin ose e harron at, fale kur t *!johesh ose kur t
kujtohesh.
;
(jithashtu edhe vitri bashk me rekatet e tij plotsues "ift, mund t kompensohen, sepse n d0
/?ahiht1 pr2illet n autoritetin e Aishes #Allahu qoft i knaqur me t$% Nse &rofetin "paqja dhe
#ekimi i Allahut qofshin m#i t$ nuk e linte !jumi ose smundja t falej natn, e kompensonte
ditn me dym#dhjet rekate.
7
L musliman< &ujdesu pr kto falje t suneteve shoqruese, sepse kshtu ndjek shembullin e
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe Allahu i Madhruar thot% /Pr kdo n$a
ju ; shpreson tek Allahu dhe ita e Fundit dhe e prmend shpesh Allahun% i r$uari
sht shembulli m i mir.1
C
Duke u kujdesur pr kto sunete shoqruese, mund t rikuperosh ato mangsi dhe anomali q
mund t ndodhin gjat nama3eve t det0rueshme, sepse njeriu sht gjithmon i mangt dhe
ngatrrohet, kshtu q ai ka nevoj pr di"ka q t)ia bj t mundur kt rikuperim! Prandaj mos i
1
Mutefekun alejhi!
2
Muslimi!
3
+ /Zadul mead1
4
Mutefekun alejhi!
5
Tirmidhiu, Bejhekiu, Muslimi!
6
Mutefekun alejhi!
7
Tirmidhiu, Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
8
Muslimi!
9
Ah3ab, *'!
56
lr pas dore kto sunete o vlla musliman, sepse ato jan nj mirsi shtes q do ta gjesh te Zoti
0t<
T gjitha adhurimet e det0rueshme, si% nama3i, agjrimi, 3ekati e ha.hi, kan krahas t0re
adhurime shoqruese vullnetare, t 2ilat mb0llin ato mangsi apo anomali q mund t qllojn
gjat kr0erjes s t0re! &jo sht nj mirsi e madhe nga Allahu i Madhruar pr robrit e Tij, duke
u dhn at0re larmi n adhurime, pr t)ua fshir mkatet e pr t)ua shtuar sevapet dhe shkallt
#gradat$ e larta!
A lusim Allahun t na drejtoj t gjithve drejt asaj q Ai do dhe plqen< Ai sht q i dgjon
dhe u prgjigjet lutjeve!
5ama!i i paradites @duhajaA
Duhet ditur H o vlla masliman H se rreth nama3it t paradites jan pr2jell shum hadithe!
+ /?ahihun1 n autoritetin e Abu -urejres #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet se ai ka thn%
ka kshilluar i dashuri im "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ me tri !jra5 a!jrimin e
tri dit(e n!a )do muaj, faljen e dy rekate(e t paradites dhe t fal (itrin para se t fle.
'
+ autoritetin e Abu ?eidit pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i falte
d0 rekatet e paradites n periudh kohore aq t gjat, sa thoshin se s)ka pr t)i ln ato ndonj
dit dhe ndonjher i linte ato aq gjat, sa thoshin se s)ka pr t)i falur m ato!
*
Minimumi i rakateve t paradites sht d0, si" u prmend n hadithin e msiprm t Abu
-urejres% dy rekate(e t paradites dhe si" thot hadithi i Anesit #Allahu qoft i knaqur me t$%
Atij q ulet n (endin e tij t faljes pas nama*it t sa#ahut, derisa t (ij koha e t fal dy rekatet
e paradites, pa thn tjetr (e)se fjal t mira, i falen t !jitha !jynahet, qofshin edhe sa shkuma
q n0jerr deti.
5
Maksimumi i rekateve t paradites sht tet, si" pr2illet n autoritetin e Imu -anit se Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ fali tet rekate pr nama3in e paradites, vitin e "lirimit
t Meks nga mushrikt #idhujtart$!
8
Muslimi pr2jell n autoritetin e Aishes se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e
falte nama3in e paradites me katr rekate, madje edhe m shum!
K
&oha e nama3it t paradites fillon me ngritjen e diellit sa nj shti3 n qiell pas lindjes s tij dhe
3gjat deri pak para mesdits! M mir sht ta falsh kur ka nisur vapa, sepse pr2illet q Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Halja e njer*(e q i kthehen Allahut me
prkushtim, sht kur pr4llohen de(et. d!m!th! kur n.ehet rra dhe devet ulen prej 3agushis
s madhe!
SeChdja e leCimit @; bhet kur leCohen disa ajete t ve9anta kuranoreA
Prej suneteve sht edhe /se.hdja e le.imit1! Duhet kshtu sepse le.imi i disa ajeteve
kuranore sht shkak pr kr0erjen e saj, prandaj pr2aktohet me kt emr!
+ terminologjin fetare ajo ka kuptimin e se.hdes q ka vendosur ?heriati, pr t shfaqur
prulsi gjat dgjimit t fjalve t Allahut, q t)i afrohemi sa m shum Atij, t)i prulemi
Madhshtis s Tij dhe pr t treguar prkushtim para Tij!
?eshdja e le.imit sht sunet pr le.uesin dhe pr dgjuesin e &uranit, pr kt ka ,.hma) t
dijetarve!
1
Mutefekun alejhi!
2
Ahmedi, Tirmidhiu!
3
Abu Daudi!
4
Buhariu!
5
Muslimi!
57
,bn Imeri ka thn% /ur &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ na le0onte nj sure
ku kishte se0hde, #inte n se0hde dhe #ashk me t edhe t !jith ne, saq ndonjri n!a ne nuk
!jente (end pr t (n #allin.
'
,mam ,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /Ajetet ku prmendet se.hdja jan lajme dhe
urdhra nga Allahu q krijesat e Tij n prgjithsi ose ve"anti t bien n se.hde pr T, prandaj
sht sunet pr le.uesin dhe dgjuesin t)u shmbllej kt0re krijesave, kur le.ohet ose dgjohet
ajeti i se.hdes dhe urdhrat ku Allahu urdhron t bien n se.hde pr T!1
*
+ autoritetin e Abu -urejres pr2illet% /ur #iri i Ademit "njeriu$ le0on nj ajet me se0hde dhe
#ie n se0hde, shejtani del mnjan duke qar dhe thot5 9Ah i mjeri un> U urdhrua #iri i Ademit
t #jer n se0hde dhe ai u #ind, prandaj i takon +heneti, kurse un u urdhro(a t #ija n
se0hde dhe refu*o(a, prandaj m pret *jarri..
5
?e.hdja e le.imit sht sunet si pr le.uesin, ashtu edhe pr dgjuesin, sipas hadithit t ,bn
Imerit q u prmend m lart! &jo tregon se edhe dgjuesi duhet t bjer n se.hde!
&urse ai q dgjon kalimthi, pa e pasur mendjen t dgjoj, nuk e ka det0r t bjer n
se.hde, si" pr2jell Buhariu se Ithmani #Allahu qoft i knaqur me t$ kaloi pran nj rrfimtari
8
dhe k0 i fundit le.oi nj ajet se.hdje q Ithmani t binte n se.hde bashk me t! Por Ithmani
nuk e bri kt dhe tha% .e0hdja sht pr at q ulet t d!joj.
K
+j rast i till pr2illet edhe pr shum sahab t tjer!
?e.hdet e le.imit n &uran ndodhen n suret /A)raf1, /+ahl1, /,sra1, /Merjem1, /-a.h1, /urkan1,
/+eml1, /?e.hde1 #d0 her$, /+e.hm1, /,nshikak1 dhe /Alak1!
?e.hdja e le.imit bhet me tekbir, si" pr2illet nga ,bn Imeri% &rofeti "paqja dhe #ekimi i
Allahut qofshin m#i t$ na le0onte /uranin dhe kur arrinte tek se0hdja jepte tek#ir e #inte n
se0hde, po kshtu edhe ne #ashk me t.
9
+ kt se.hde thua% /?ubhane rabbijel a)la1, si" bn n se.hden e nama3it, por nuk ka gj
edhe nse thua% /Pr T0 o Allah, ra n se.hde f0t0ra ime, t 2iln Ti e krijove dhe e formove, i
hape asaj rrugt e dgjimit dhe shikimit me fuqin dhe pushtetin Tnd! L Allah< M shto me t
#se.hden$ nj sevap, m hiq me t nj mkat, ma vendos at n peshoren time dhe pranoje at
prej meje, si" e pranove prej robit Tnd, Daudit<1!
?e.hdja e le.imit sht m mir t bhet pasi je ngritur n kmb sesa kur je ulur!
@lla musliman< >rugt e mirsis jan t shumta, andaj ti duhet t mundohesh e t prpiqesh
n to me sinqeritet n fjal dhe vepra, n mn0r q Allahu t t fus edhe t0 n grupin e at0re
njer3ve q fundin e kan t lumtur!
5ama!i m i mir vullnetar
Dijetart e hadithit pr2jellin se kur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u p0et se
2ili nama3 sht m i miri pas at0re t det0rueshm, tha% Nama*i n mes t nats.
;
Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Natn sht nj moment q nse nj
musliman e kap duke iu lutur Allahut pr nj mirsi t ksaj #ote ose Ahiretit, Allahu ia jep atij dhe
kjo ndodh )do nat.
7
1
Mutefekun alejhi!
2
+ /Medari.hus salihine1!
3
Muslimi, ,bn Ma.hja!
4
+jeri q hiqet i ditur dhe tregon hadithe e histori t qena e t paqena!
5
Buhariu, lajme rreth Ithmanit!
6
Abu Daudi!
7
Muslimi!
8
Muslimi!
58
(jithashtu ka thn% ;u duhet t n!riheni natn "pr t adhuruar Allahun$, sepse kjo ka qen
tradita e njer*(e para jush. /jo !j sht afrim tek Allahu, falje mkatesh dhe m#rojtje n!a t
kqijat.
C
Allahu i Madhruar i ka lavdruar ata q "ohen natn duke thn% /Ata% para ksaj% kan
;en bamirs. Flen pak natn dhe n mn$jes i krkojn .alje Allahut.1
*
/Shpina e tyre nuk mbshtetet% ata i luten Zotit t tyre me .rik e shpres dhe
shpen!ojn n$a ajo ; 5e u kemi dhn. 5uk e di shpirti se 98kna;si dhe shprblim u
kemi .shehur atyre% pr at ; vepruan.1
5
&a shum argumente pr mirsin e adhurimit natn dhe nama3i m i mir vullnetar, pjesn
m t mir e ka natn, sepse sht adhurimi m i fsheht e m pran sinqeritetit! + at koh
njer3it jan n gjum dhe ai q "ohet natn i jep prparsi adhurimit t Zotit, karshi gjumit dhe
rehatis!
T falsh nama3e vullnetare sht e plq0eshme n "do koh, prve" kohve t ndaluara!
Prmendm q nama3i i nats sht m me vler se ai i dits dhe nama3i n nj t tretn e fundit
t nats sht nama3 m i mir se n pjest e tjera t saj, si" pr2illet n /?ahih1% Nama*i m i
dashur tek Allahu sht ai i Baudit. Ai flinte !jysmn e nats, pastaj )ohej e adhuronte Allahun n
nj t tretn e fundit t saj dhe flinte n nj t !jashtn e m#etur.
8
d!m!th! qetsohej me gjum n
fillim t nats, pastaj "ohej n kohn kur Allahu thrret% =B ka ndonj ) m lutet "r di-ka e
%n t6ia ja" atC>
K
, pastaj flinte n pjesn e mbetur t nats q t ngrihej pr nama3in e agimit
me gjallri! &0 sht adhurimi m i mir, prndr0she e gjith nata sht koh e prshtatshme pr
nama3 vullnetar!
,mam Ahmedi, Allahu e mshiroft, ka thn% Nama*i i nats fillon pas m#rmjes e (a*hdon
deri n a!im. Me kt kuptohet q nama3i mes mbrmjes #akshamit$ dhe darks #ja2is$ quhet
adhurim nate, por sht0rja e nama3it deri n fundin e nats sht m e mir!
Allahu i Madhruar thot% /5$ritja @n .undinA e nats sht m e vshtir.1, d!m!th! ngritja
pas gjumit sht m e vshtir sesa ndenjja 3gjuar deri n at koh!
Duhet q adhurimi i nats t bhet me nijet! Ndo musliman duhet t prfitoj nga k0 adhurim,
ta praktikoj at n va3hdimsi, qoft edhe pak!
- &ur t "ohet, t pastroj dhmbt me misuak e t prmend Allahun duke thn% /La
ilahe il:lallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu ue hua ala kul:li shejin kadir!
Alhamdu lil:lahi, ue subhanallahi, ue la ilahe il:lallahu uallahu ekber, ue la hauele ue la kuuete il:la
bil:lah!1
Pastaj t thot% /Al hamdu li:lahi ledhi ahjani ba)dema emateni ue ilejhin:nushur! Al hamdu li:
lahi ledhi radde alejje ruhi, ue afani fi .hesedi, ue edhene li bidhikrihi!1 #Lavdi i prket Allahut, i Vili
m ringjalli pasi ma mori nj her shpirtin, tek Ai sht kthimi prfundimtar! alnderoj Allahun, i
Vili ma ktheu shpirtin, m dha shndet e m lejoi ta prmend At!$
- Jsht e plq0eshme q adhurimi i nats t fillohet me d0 rekate t lehta #t shpejta$,
si" pr2illet n autoritetin e Abu -urejres% Nse dikush )ohet natn pr adhurim, le ta nis me dy
rekate t lehta.
9
- + "do d0 rekate jep selam prmb0lls, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% /+ama3i i nats sht d0 e nga d0!1
;
D0 e nga d0 do t thot me nga d0
rekate dhe jo katr!
- Duhet q qndrimi n kmb, rukEja dhe se.hdja t jen t gjata!
9
-akimi!
2
Dharijat, '9:'7!
3
?e.hde, '9:';!
4
Mutefekun alejhi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Muslimi, Ahmedi, Abu Daudi!
7
Buhariu, Muslimi, Ahmedi, Abu Daudi!
59
- Adhurimi i nats t bhet n shtpi, sepse dijetart kan mendimin q nama3i
vullnetar sht m i mir n shtpi se n faltore! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
i falte ato n shtpin e tij dhe ka thn% Haluni n shtpit tuaja, sepse nama*i m i mir i njeriut
sht n shtpin e tij, pr(e) nama*e(e t detyrueshme. &jo gjithashtu sht m e sinqert!
- +ama3i vullnetar n kmb sht m mir se ai ulur pa shkak! Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush falet n km# sht m mir pr t, kurse ai q falet ulur
ka !jysmn e shpr#limit t atij q falet n km#.
'
- Ai q falet ulur me ars0e, e ka shprblimin njsoj si ai q falet n kmb, sepse Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ro#i smuret apo udhton, i shkruhet
se(api si (endas apo i shndetshm.
*
- Megjithat, me i.hman e dijetarve, lejohet falja e nama3it vullnetar ulur, edhe pse
mund t falesh n kmb!
- +ama3i i nats mb0llet me vitrin, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$, nama3in e tij t fundit t nats kishte vitrin
5
, kshtu ka rekomanduar edhe n shum hadithe!
8
- +se dikush nuk arrin t falet natn, mund ta kompensoj ditn, si" pr2illet% Atij q e
* !jumi pa le0uar /uran "n nama*$ dhe e le0on at ndrmjet a!imit dhe dreks, i shkruhet sikur
e ka le0uar natn.
K
L musliman< Mos ia privo vetes nama3in e nats, sado i pakt qoft ai, por n va3hdimsi, n
mn0r q t marrsh shprblimin e at0re q "ohen natn dhe krkojn falje n agim, e ndoshta
ai pak nama3 t sht0n pr m shum! Allahu nuk ia humb shprblimin bamirsve!
7oht e ndaluara pr .aljen e nama!it
Prmendm m par nj sr gj0kimesh rreth nama3it vullnetar, por tani duhet t prmendim
se ka disa koh pr t 2ilat ka argument q nama3i nuk duhet falur, me disa prjashtime! &to
koh t ndaluara jan pes%
- Pas zbardhjes s a,imit deri n lindjen e diellit.
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ur feks a!imi, ska falje nama*i,
pr(e) dy rekate(e t sa#ahut.
&shtu q nse "el agimi, nuk duhet falur m nama3 vullnetar, por vetm d0 shoqrueset e
sabahut!
- 8,a lindja e diellit deri n n,ritjen e tij sa nj shtiz n )iell.
- 8 kohn kur dielli sht n zenit e hija nuk lviz derisa ai t anoj n,a
"rndimi.
+ autoritetin e Ikbeh ibn Amirit pr2illet% Na ka ndaluar &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut
qofshin m#i t$ t faleshim n tri koh dhe t (arrosnim n to t (dekurit5 kur lind dielli derisa t
n!rihet n qiell, kur ai sht pin!ul n drek derisa t anoj n!a perndimi dhe kur sht duke
pernduar derisa t perndoj plotsisht.
9
- Pas namazit t zamrs deri n "erndimin e diellit.
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% .ka falje nama*i pas a!imit,
derisa t lind dielli e as pas *amrs, derisa ai t perndoj.
;
- Kur dielli /illon t "erndoj deri n "erndimin e tij t "lot.
1
Mutefekun alejhi!
2
Buhariu!
3
Muslimi!
4
Mutefekun alejhi!
5
Muslimi!
6
Muslimi!
7
Mutefekun alejhi!
60
Dije se nama3et e humbura mund t)i falsh ka3W #si kompensim$ edhe n kto koh, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Ai q fle ose harron nj nama* pa e
falur, le ta fal at kur t *!johet ose t kujtohet.
'
(jithashtu, n kto koh lejohet edhe falja e d0 rekateve pas tauafit #rrotullimit shtat her
rreth &abes$! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% os e pen!oni dik q
ka #r tauaf n kt faltore "/a#e$, t falet n )do koh, qoft ditn apo natn.
*
&jo sht leja
q ka dhn ai pr faljen e d0 rekateve pas tauafit, sepse k0 i fundit lejohet n "do koh, po
kshtu duhet t lejohen edhe d0 rekatet pas tij!
&shtu veprohet edhe me nama3et e tjera me shkak shoqrues, si% .hena3ja, prshndetja e
.hamis, eklipsi etj!, t 2ilat lejohet t falen n "do koh, sipas mendimit m t sakt t dijetarve
dhe n ba3 t argumenteve t shumta pr kt! +dalimi i faljes n kto koh, si" e prmendm,
vlen pr nama3et vullnetare pa shkak shoqrues!
Lejohet falja ka3W e suneteve t agimit, pas agimit, po ashtu edhe e at0re t dreks, pas
3amrs, sidomos kur bashkohet nama3i i dreks me 3amrn, sepse nga Profeti #paqja dhe bekimi
i Allahut qofshin mbi t$ pr2illet q ai ka falur ka3W sunetet e dreks, pas 3amrs!
5
etyrimi pr .aljen e nama!it n $rup @ChematA
alja e nama3it n grup sht nj nga simbolet m madhshtore t ,slamit! Muslimant kn
rn n nj mendje se falja e pes nama3eve n .hami me .hemat, sht nj nga adhurimet m
t krkuara dhe afrim i sigurt tek Allahu, madje sht simboli m i madh e m i dukshm n ,slam!
Allahu i ka vendosur ktij umeti t bashkohet n koh t 2aktuara% n disa koh n nj
ditnat, si" jan pes faljet ditore, n t 2ilat muslimant mblidhen n .hami pr t)i falur ato
bashkarisht "do ditU n mbledhje javore, si" sht nama3i i .humas #ditn e premte$, e 2ila
sht mbledhje m e madhe se ato ditoreU n mbledhje vjetore d0 her n vit pr faljen e nama3it
t Bajramit, e 2ila sht akoma m e madhe se ajo e .humas, pasi n t mblidhen gjith
muslimant e nj vendiU dhe n mbledhje vjetore nj her n vit, pr qndrimin n Arafat, e 2ila
pr shumi2n e njer3ve ndodh nj her n vit dhe sht tubim m i madh se gjith t tjert, pasi
n t mblidhen muslimant nga "do an e bots!
&to mbledhje madhshtore t ,slamit jan vendosur pr interesat e muslimanve, q mes t0re
t krijohen lidhje, prkujdesje, dhimbsuri dhe bamirsi, n mn0r q t lind afrimiteti e dashuria
mes t0re dhe q t njohin gjendjen e njri:tjetrit, t)u shkojn pr vi3it t smurve, t pr2jellin
.hena3et, t ndihmojn t vobektt dhe pr t n.jerr n pah bashkimin dhe for2n e t0re! &shtu
i shtien frikn armiqve t ,slamit e heqin rrjetat e kurtheve t shejtanit dhe njer3ve pr pr"arjen
dhe mrit mes besimtarve! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% os ju
kundr(ini njriDtjetrit, n mnyr q t mos pr)aheni.
8
+ga dobit e nama3it me .hemat sht q fillestart e pamsuar t msojn nga t tjert,
duke i par e dgjuar ata dhe duke ndjekur shembullin e t0re! + kt mn0r shtohet shprblimi
dhe gjallria pr pun t mira!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nama*i me 0hemat sht nj*et e
shtat !rad m me (ler se ai (etjak.
K
e n nj pr2jellje tjetr% nj*et e pes
9
!
+ama3i me .hemat sht det0rim #far3$ pr burrat vendas dhe udhtar, n gjendje sigurie
dhe lufte, det0rim vetjak #far3 ajnij$ pr se2ilin prej t0re! Argument pr kt sht &urani, ?uneti
dhe praktika e muslimanve ndr shekuj e bre3a!
1
Mutefekun alejhi!
2
Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja, Abu Daudi!
3
Mutefekun alejhi!
4
Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja!
5
Mutefekun alejhi!
6
Mutefekun alejhi!
61
Pr kt ars0e jan ndrtuar .hamit dhe jan 2aktuar n to imam dhe mue3in, prandaj
edhe e3ani thirret me 3 t lart% /Ajani n nama3, ejani n shptim<1!
Allahu i Madhruar thot% /5se je mes tyre e doni t .aleni% le t n$rihet nj $rup n$a
ata...1!
'
&0 ajet dshmon domosdoshmrin e faljes me .hemat e nuk i ka dhn leje
muslimanve ta ln at as n gjendje lufte #ajeti sht 3britur n koh lufte$!
?ikur nama3i me .hemat t mos ishte i det0rueshm, n radh t par do t ishte sidomos n
gjendje lufte, por ai sht i det0rueshm me .hemat, edhe pse n kt rast shum nga shtullat e
det0rimeve t nama3it bien!
+ autoritetin e Abu -urejres #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet se Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nama*i m i rnd pr hipokritt sht ai i darks dhe
a!imit. .ikur ta dinin ata se )shpr#lim kan ato, do t (inin qoft edhe km#adora*i. Bo t doja
t urdhroja t thirrej pr nama*, t 4aktoja nj njeri tu printe njer*(e n falje, pastaj me disa
#urra me den!je drursh n duar, t nisesha tek ata q smarrin pjes n nama* dhe tua di!jja
shtpit me *jarr, #ashk me ata #renda.
*
&0 hadith dshmon pr det0rimin e nama3it me .hemat n d0 aspekte%
- A para, sepse i 2ilson si hipokrit ata q s)vijn t falen me .hemat, por lnia e nj
suneti nuk "on n hipokri3i, kshtu q nama3i me .hemat del t jet det0rim #far3$, jo sunet!
- A d0ta, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ do t donte t)i
ndshkonte ata q nuk vinin n nama3in me .hemat dhe ndshkimi sht vetm pr mos3batimin
e det0rimeve! +doshta Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk e aplikoi at
ndshkim pr shkak grave e fmijve q ndodheshin n shtpit, pasi ato nuk e kan det0rim
faljen e nama3it me .hemat!
+ /?ahihun1 e Muslimit pr2illet se nj i verbr e p0eti Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$% Nuk kam njeri q t m shoqroj deri n 0hami, a ta fal nama*in n shtpi8
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i dha leje, por kur ai po largohej, e ktheu dhe i
tha% A e d!jon thirrjen8 &o. H, i tha i verbri! Ather pr!ji!ju. H , i tha Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
5
&shtu Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ urdhroi nj t verbr t)i prgjigjet
thirrjes e t vij n .hami pr t)u falur me .hemat, edhe pse pr t sht nj mundim i madh, e kjo
tregon se nama3i me .hemat sht i det0rueshm!
Det0rimin e nama3it me .hemat e ka 3batuar edhe bre3i i par i ktij umeti!
,bn Mes)udi #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% 3 shikonim at q nuk (inte "n nama*$
si hipokrit t deklaruar. Ather merrej njeriu i m#rthyer n!a dy #urra, derisa e (endosnin n
rresht.
8
&jo tregon se sahabt e konsideronin det0rim nama3in me .hemat! &t gj s)mund ta ken
msuar prej dikujt tjetr, prve" Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur dihet se
hipokrit quhet vetm ai q l nj det0rim vetjak #far3 ajnij$!
,mam Ahmedi pr2jell% :ar!imi, mohimi, dhe hipokri*ia jan 4ilsi t atij, i 4ili e d!jon
mue*inin t thrras pr nama* e pr shptim dhe nuk i pr!ji!jet.
K
, sikurse pr2illet se% Bora e
Allahut sht me !rupimin "0hematin$ e kush (e)ohet, (e)ohet pr n *jarr.
9
,bn Abasi u p0et pr nj njeri q "ohet natn pr adhurim dhe e "on ditn n agjrim, por nuk
vjen pr nama3in me .hemat dhe ai tha% /Ai sht n 3jarr!1
Zoti na ruajt e na bft nga ata q e ndjekin t vrtetn, Ai sht q i dgjon lutjet e u
prgjigjet at0re<
1
+isa), 'M*!
2
Mutefekun alejhi!
3
Muslimi!
4
Muslimi!
5
Ahmedi!
6
Tirmidhiu, +esaiu!
62
=jykimi pr at ; nuk merr pjes n nama!in me Chemat dhe numri i duhur pr kt
nama!
Ai q nuk vjen n nama3in me .hemat, por falet vetm, mund t ndodhet n d0 gjendje%
- Jsht i pamundur nga ndonj smundje a shkak tjetr i prligjur dhe nuk e ka 3akon t
mos vij pr .hemat, sepse hadithi thot% Nse ro#i smuret apo udhton, i shkruhet se(api sikur
t jet (endas ose i shndetshm.
'
Ai q ka dshir e s0nim t vij pr t)u falur me .hemat, por nuk mundet, duke pasur nj
justifikim t prligjur, sht njlloj si ai q falet me .hemat, kjo prej nijetit t tij t pastr!
- +uk vjen t falet me .hemat pa shkak! &tij personi i vlen nama3i nse falet vetm,
pr shumi2n e dijetarve, por humb nj shprblim t madh, sepse nama3i me .hemat ka nj3et e
shtat her m shum vler sesa nama3i vetm, po kshtu ai humbet edhe shprblimin e hapave
pr n .hami!
Prve" humbjes s kt0re shprblimeve t mdha, ai njkohsisht kr0en edhe mkat, sepse l
nj det0rim pa shkak, e pr kt meriton t ndshkohet e t)i jepet msim, derisa t kthej rrug!
L musliman< @endi i faljes me .hemat jan .hamit, pr t ngritur lart simbolet e ,slamit, sepse
pr kt urdhron ,slami t ngrihen .hamit! alja e nama3it me .hemat n vende t tjera, do t)i
n.irrte ato jasht rolit t t0re, por Allahu i Madhruar thot% /5 disa $odina ; Allahu lejoi t
n$rihen e t prmendet n to emri i #ij% duke u lartsuar mn$jes e mbrmje% ka burra ;
nuk ua he; mendjen tre$tia e shitblerja n$a prmendja e Allahut% .alja e nama!it dhe
nCjerrja e !ekatit. Ata i .riksohen asaj dite kur do t prmbysen !emrat dhe shikimet.1
*
/Ghamit e Allahut i vi!itojn ata ; besuan n Allahun dhe itn e Fundit e ndaj
nama!it ishin !batues.1
5
+ kto d0 ajete prmenden .hamit dhe vi3itort e t0re bashk me shprblimin e madh q
ata marrin, por nnkuptohet gjithashtu edhe qortimi pr ata q nuk vijn n to pr nama3!
Pr2illet se% &r fqinjin e 0hamis, nuk ka nama*, (e)se n 0hami.
8
Po i njjti hadith pr2illet
edhe nga Aliu #Allahu qoft i knaqur me t$ duke shtuar% ...dhe ai q e d!jon e*anin sht fqinj
i 0hamis.
K
,bn &ajimi, Zoti e mshiroft, ka thn% /Ai q studion me vmendje rrugn e Profetit #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, dallon se nama3i me .hemat n .hami sht det0rim vetjak
#far3 ajnij$, prve" ndonj rasti ku lejohet lnia e .hematit, dhe mosardhja n .hami, pa ars0e,
sht njlloj si lnia e .hematit pa ars0e! T gjitha hadithet dhe mendimet prputhen n kt
pik!1
Allahu i ka kr2nuar ata q i n.jerrin .hamit jasht rolit t t0re dhe pengojn t falet nama3i
n to, duke thn se falja e nama3it me .hemat jasht .hamive, i n.jerr ato nga roli i t0re ose
pakson numrin e falsve n to, kshtu i ulet rndsia nama3it si i till, kurse Allahu i Madhruar
thot% /...n shtpi ; Allahu lejoi t n$rihen e t prmendet n to emri i #ij...1 dhe kjo
prfshin ngritjen e t0re mareriale dhe shpirtrore, t d0ja kto jan t krkuara!
Por nse nevoja sht0n q .hemati t falet jasht t0re, si t jen puntor n nj kompleks
pune e u duhet t falen atje q t mos pengohet puna dhe n .hamin pran t0re ka .hemat tjetr
q falet, ather H pr kto ars0e H nuk ka problem q ata t falen n vendin e t0re t puns!
+umri m i vogl i besimtarve, q nj nama3 t quhet me .hemat, sht d0 vet! &jo sepse
.hemat quhet nj grup dhe grupi m i vogl sht me d0 vet! + nj hadith thuhet% /ush i #n
1
Buhariu!
2
+ur, 59:5;!
3
Teube, '7!
4
Darekutni, Bejhekiu, -akimi!
5
Bejhekiu!
63
nj t mir ktij8 #Bhej fjal pr nj person i 2ili po falej vetm!$ Nohet nj person dhe falet me
t! Ather Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ tha% /y sht nj 0hemat.
'
+ autoritetin e Abu Muss pr2illet% By (et e m shum jan nj 0hemat.
*
I lejohet grave pjesmarrja n nama3in me .hemat n .hami me lejen e burrave t t0re, pa u
l0er me parfum dhe pa u 3bukuruar me veshje trheqse, por me mbules t plot dhe larg
burrave, pas rreshtave t t0re! Ato vinin n .hami edhe n kohn e Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$!
5
I lejohet at0re pjesmarrja n leksione dhe tubime dijeje gjithashtu,
ve"mas burrave!
Jsht sunet pr to t bjn .hemat pr nama3 ve" burrave, qoft imami ndonjra prej t0re apo
ndonj burr, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ urdhroi Imu Iarakan t
2aktonte nj mue3in e t)u printe ajo vet njer3ve t shtpis s saj n nama3!
8
Po kshtu kan vepruar grat edhe pas kohs s Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ dhe hadithi prgjithson% Nama*i me 0hemat ka nj*et e shtat her m tepr (ler se
nama*i (etm.
M e mira pr muslimanin sht q t falet n nj .hami ku sht pjestar i .hematit, q t
marr shprblimin e mbushjes s .hamis me besimtar! Allahu i Madhruar thot% /Ghamit e
Allahut i mbushin ata ; besojn tek Allahu dhe ita e Fundit.1
K
Pastaj sht akoma m mir t falet n nj .hami ku ka m shum .hemat, sepse at0 ka m
shum shprblim! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nama*i i nj njeriu
me dik tjetr sht m mir se nama*i (etm, nama*i me dy (et esht m i mir sesa (etm
me nj njeri tjetr, e sa m shum t jen, aq m i dashur sht tek Allahu.
9
Pra, sa m shum t mblidhen, aq m mir sht, sepse n tubime 3bret mshira e qetsia
dhe sa m shum t luten, aq m shum shpresohet prgjigjja, sidomos nse mes t0re ka dijetar
dhe njer3 t devotshm! Allahu i Madhruar thot% /5 t ka burra ; duan t pastrohen%
Allahu i do pastrtort.1
;
Pastaj m e mir sht falja n nj .hami t vjetr, pasi adhurimi at0 sht m i hershm!
Akoma m mir sht falja n nj .hami q sht n nj distan2 t largt, sepse Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Njer*it me shpr#lim m t madh n
nama* jan ata q (ijn n!a nj distan4 m e lar!t.
7

Nama*i i nj !rupi sht nj*et e pes her m me (ler sesa nama*i i dikujt (etm n shtpi
apo n (endin e tij t puns. Nse ndonjri prej jush merr a#des n mnyr sa m t mir dhe
niset pr n 0hami (etm me synimin pr nama*, me )do hap q #n, Allahu ia n!re nj !rad
m lart dhe i fshin nj mkat, derisa t hyj n +henet.
C
Disa nga dijetart mendojn se .hamia m e afrt sht m e mir, sepse personi sht fqinj i
saj, prandaj sht m e denj pr t q t falet at0, si" pr2illet% &r fqinjin e 0hamis, ska
nama*, pr(e)se n 0hami dhe sepse anashkalimi i .hamis s afrt pr n nj .hami tjetr m
t largt, mund t)i habis fqinjt e tij! +doshta k0 mendim sht m i drejt, sepse anashkalimi i
asaj .hamie mund t shkaktoj braktisjen e saj dhe kshtu vihet n po3it t vshtir imami i saj e
mund t)i shkoj mendja pr keq!
+ga gj0kimet e nama3it me .hemat sht se at nuk duhet ta prij dikush tjetr ve" imamit t
2aktuar t .hamis, prve" rastit kur ka leje, ose vet imami sht i pamundur! + /?ahihun1 e
1
Mutefekun alejhi!
2
,bn Ma.hja!
3
Mutefekun alejhi!
4
Ahmedi, Abu Daudi!
5
Teube, '7!
6
Ahmedi, Abu Daudi, ,bn -ibani!
7
Teube, 'M7!
8
Mutefekun alejhi!
9
Mutefekun alejhi!
64
Muslimit pr2illet% Nuk prin nj njeri n (endin e nj tjetri, (e) me lejen e t parit.
'
,mam +eueuiu,
n komentin e ktij hadithi thot% /&jo do t thot se i 3oti i shtpis apo i kuvendit dhe imami i
.hamis, jan m t denj se t tjert, ndr0she do t kishte dnim shpirtror pr ta dhe largim t
njer3ve prej t0re, e kshtu pr"ahen muslimant!1
Dijetart jan t mendimit se nse .hematin e nj .hamie e prin dikush tjetr, jo imami i saj, pa
lejen e ktij t fundit dhe pa ndonj shkak t prligjur, falja e ktij .hemati konsiderohet e
pavlefshme e duhet prsritur me imamin e 2aktuar! &jo tregon rndsin e ksaj "shtjeje,
kshtu q ajo nuk duhet nnvlersuar, por duhet q .hemati t tregoj kujdes pr t drejtn e
imamit e t mos e sikletos at, sikurse duhet q edhe imami t kujdeset pr .hematin e t mos i
sikletos ata!
&shtu se2ili duhet t tregoj kujdes pr t drejtat e tjetrit, q t ket vlla3ri dhe solidaritet
mes imamit dhe .hematit! Andaj, nse imami vonon t vij dhe s)pret koha, le t falen! &shtu ka
vepruar edhe Abu Bekri dhe Abdurrahman ibn Aufi, kur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ mungoi gjat kohs q shkoi n fisin e Amr ibn Aufit pr t)i pajtuar mes t0re, dhe n kt
rast priu n nama3 Abu Bekri n vend t tij
*
! + nj rast tjetr priu Abdurrahma ibn Aufi dhe
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ arriti t kap me ta vetm rekatin e fundit!
5
+j gj0kim tjetr sht pr at, i 2ili e ka falur nj her nama3in e m pas sht pre3ent n
ikametin e atij nama3i n .hami! Jsht sunet q ai ta fal at srish bashk me .hematin, si"
pr2illet nga Abu Dherri% Hale nama*in n kohn e tij, e nse thirret ikameti kur ti je n 0hami,
falu srish e mos thuaj5 9Un u fala nj her, prandaj sfalem m.
8
&0 nama3 pr t konsiderohet vullnetar, si" pr2illet n nj hadith tjetr ku Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i urdhroi d0 persona t prsrisin nama3in e m pas u tha% /jo
pr ju konsiderohet nama* (ullnetar.
K
&jo pr ars0e q ai t mos ulet kur njer3it falen dhe ata t
mendojn se ai nuk fal nama3in!
+j gj0kim tjetr gjithashtu sht q nse thirret ikameti, nuk vlen t fillosh nj nama3 tjetr
sunet, shoqrues t far3eve, prshndetje t .hamis apo di"ka tjetr, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse thirret ikameti, ska nama* tjetr (e) far*it.
9
Pra,
nama3i vullnetar q fillon pas thirrjes s ikametit t far3it, konsiderohet i pavlefshm!
,mam +eueuiu, Allahu e mshiroft ka thn% /Ars0eja sht q ai t)i prkushtohet far3it q nga
fillimi, ta nis at menjher pas imamit e t kap tekbirin fillestar, sepse plotsimi i t gjith far3it
sht m i rndsishm se ngarkimi me nj sunet!1
;
+se thirret ikameti dhe dikush sht n nj sunet t filluar m par, e plotson at shpejt pa e
ndrprer, ve" n ka frik se humb far3in me .hemat! Allahu i Madhruar thot% /-os i 9oni dm
punt tuaja.1
7
+se ka frik se mos humbas far3in me .hemat, e ndrpret at sunet, sepse far3i
sht m i rndsishm!
=jykimi pr nama!in ; arrihet pr$jysm
Mendimi m i sakt te dijetart sht se nama3i me .hemat nuk quhet, nse nuk arrin t
kapsh t paktn nj rekat! +se arrin m pak se kaq me imamin, nuk e kap .hematin, megjithat
h0n n nama3 pas imamit dhe pr shkak t nijetit, merr shprblimin si me .hemat, si" pr2illet n
1
Muslimi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Muslimi!
4
Muslimi!
5
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu!
6
Muslimi!
7
+ /?herhu ?ahihil Muslim1!
8
Muhamed, 55!
65
shum hadithe% Atij q synon nj pun t mir, i shkruhet sikur e ka (epruar at, edhe pse nuk
arrin ta reali*oj.
'
>ekati arrihet nse arrin t kapsh t paktn rukEn me imamin, sepse pr2illet q% /ush
arrin ruk<n ka arritur rekatin.
*
Po ashtu n /?ahihun1 e Buhariut, n autoritetin e Abi Bekrete,
pr2illet se k0 i fundit arriti n kohn kur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ishte n
rukE, u prul dhe ai pas t tjerve dhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk e
urdhroi ta prsris at rekat
5
, gj q tregon se me kapjen e rukEs, ai kapi tr rekatin!
+se e arrin imamin n rukE, jepet tekbiri fillestar dhe bie n rukE si imami, me nj tekbir tjetr!
&jo sht m e mira, por vlen edhe nj tekbir i vetm, ai fillestar, sepse ai sht sht0lla kr0esore!
Tekbiri fillestar jepet sa je ende n kmb, kurse tekbirin e rukEs sht m mir ta japsh n
rukE!
+se e arrin imamin n "do lloj pjese tjetr t nama3it, duhet t futesh me t n nama3, si"
pr2illet nga Abu -urejre #Allahu qoft i knaqur me t$% Nse (ini n nama* dhe na !jeni n
se0hde, #ini edhe ju n se0hde, pa e konsideruar at "nj rekat$.
8
&ur imami jep selamin prfundimtar, ai q e ka kapur nama3in n gj0sm, "ohet ta plotsoj
at, por jo pa dhn imami selamin e d0t!
Nka kap me imamin n nama3, quhet pjes fillestare dhe "ka plotson pas selamit t d0t t
imamit, quhet pjes fundore, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
ka nuk e arritt dot, plotsojeni.
K
dhe plotsimi i di"kaje, vjen vetm pas fillimit t saj!
+se nama3i sht me 3 #le.ohet &urani me 3 gjat tij$, duhet q .hemati t dgjoj imamin
n le.im dhe nuk i lejohet t le.oj vet njkohsisht /atihan1 apo di"ka tjetr, sepse Allahu i
Madhruar thot% /" nse leCohet 7urani% d$joni n heshtje ; t mshiroheni.1
9
,mam Ahmedi, Allahu e mshiroft, ka thn% /,.hmaja #t gjith dijetart$ thot q k0 ajet vlen
pr nama3in!1
?ikur le.imi i &uranit t ishte i det0rueshm pr .hematin, ather nuk do t urdhrohej ta linte
at pr t ndjekur nj sunet, si" sht dgjimi i &uranit! Dhe nse .hemati do t preokupohej me
le.imin e &uranit, nuk do t kishte vler le.imi me 3 i imamit!
&jo, edhe pr faktin se thnia /Amin1 e .hematit, pas le.imit t /atihas1 nga imami, 3 vendin
e vet le.imit t /atihas1 pr .hematin, si" prmendet n &uran, kur Musai #paqja e Allahut
qoft mbi t$ u lut% /2 Zot3 #i i dhe Faraonit dhe njer!ve t tij bukuri dhe pasuri t ksaj
bote...1 dhe -aruni tha /Amin1! Prgjigjja e Allahut ishte% /Futja e juve t dyve $jeti pr$ji$je1,
duke prfshir edhe -arunin, i 2ili tha thjesht /Amin1 e nuk u lut si Musai! &jo tregon se thnia
/Amin1 3vendson fjalt e prijsit t lutjes!
+se nama3i sht pa 3, ose kur nuk arrin ta dgjoj imamin, .hemati e le.on /atihan1!
&shtu prmblidhen edhe argumentet, duke vendosur se le.imi i &uranit sht det0rim pr
.hematin kur nama3et jan pa 3! Allahu e di m s miri!
(jithashtu .hemati duhet t ndjek plotsisht imamin n nama3! Atij i ndalohet rreptsisht ta
kaloj imamin n veprime, sepse sht pasues i tij dhe pasuesi nuk e kalon prijsin! Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% A nuk ka frik ndonjri prej jush, i 4ili e n!re kokn
"n nama*$ para imamit, se Allahu mund tia shndrroj at n kok !omari, ose formn e tij n
form !omari>8
;
Ai q parakalon n veprime imamin gjat nama3it sht si gomari, i 2ili nuk kupton se "far
bn! Pr kt ai e meriton t ndshkohet!
1
+ shum hadithe t ndr0shme!
2
Abu Daudi!
3
Buhariu!
4
Abu Daudi!
5
Mutefekun alejhi!
6
A)raf, *M8!
7
Mutefekun alejhi!
66
+ hadith t sakt pr2illet% ,mami sht (endosur q t pasohet, prandaj mos #ini pa rn ai
n ruk< dhe n se0hde, para tij.
'
+ga Ahmedi dhe Abu Daudi pr2illet% ,mami sht (endosur q t pasohet, nse ai #ie n
ruk<, #ini edhe ju e mos #ini para tij. Nse ai #ie n se0hde, #ini edhe ju e mos #ini para tij.
?ahabt nuk krruseshin para se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ t binte n
se.hde, por binin pasi ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ishte n se.hde!
*
&ur Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ pa nj njeri ta kaloj imamin n nama3, e goditi dhe i
tha% /As vetm s)u fale, e as imamin tnd s)e ndoqe!1
&jo sht nj gj ku shum njer3 rrshqasin, duke rre3ikuar vlefshmrin e nama3it t t0re
dhe duke merituar kr2nimin e rnd! Pr2illet nga Muslimi se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% os m parakaloni n ruk<, se0hde apo m#yllje "t nama*it$.
5

?hejhul ,slami ,bn Tejmije ka thn% /Parakalimi i imamit sht haram, me ujdin e #katr$
imamve! +uk i lejohet ndokujt t bjer n rukE para imamit, as ta ngrej kokn prej saj para tij, e
po kshtu edhe n se.hde! -adithet e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ jan t
shumta pr ndalimin e ktij veprimi!1
8
Parakalimi i imamit nga .hemati sht nj tallje q shejtani u kurdis nama3falsve q e
veprojn kt, pr t)ua prishur nama3in! Prndr0she ")prfitim ka nj njeri q parakalon imamin e
tij= Ai, sidoqoft, nuk del nga nama3i para se imami t jap selam!
Prandaj duhet q muslimani t ket kujdes pr kt dhe t)i 3batoj rregullat e faljes me imam
n .hemat!
A lusim Allahun t na jap dije dhe hori3ont n fen dhe ligjet e Tij< Ai sht q u prgjigjet
lutjeve e i dgjon ato! Atij q Allahu i do t mirn, i jep dije t thell n fe!
Pjesmarrja e $rave n nama!in me Chemat n Chami
eja jon i prmbledh t gjitha interesat tona n kt bot dhe ato t bots s prtejme! Ajo na
ka sjell t gjitha mirsit pr burrat dhe pr grat% /At ; punon nj vepr% ;o.t mashkull
apo .emr% duke pasur besim n !emr% do ta rin$jallim n nj jet t lumtur dhe do t8ia
shprblejm dhe m mir se 98ka punuar.1
K
Pra, sht kujdesur edhe pr gruan, duke e vn n po3it nderi dhe respekti, nse ajo i
prmbahet msimeve t fes e vishet me moralet dhe virt0tet fetare!
Pr kt, i sht lejuar asaj t vij n .hami e t marr pjes n begatin e nama3it me
.hemat dhe pranin e prmendjes s Allahut, me vetrespekt e duke iu prmbajtur t gjitha
rregullave q e largojn at prej keqhamendsive dhe ia ruajn nderin!
+se ajo i krkon leje burrit t shkoj n .hami, sht i paplq0er ndalimi i saj, sepse Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% os i ndaloni ro#reshat e Allahut "t
shkojn$ n 0hamit e Allahut, por le t dalin t paparfumosura.
9
&jo, sepse falja e nama3it t
det0rueshm me .hemat, sht nj mirsi e madhe pr burrat dhe grat, po kshtu edhe hapat
pr n .hami! + d0 /?ahiht1 pr2illet% Nse !rat ju krkojn leje pr n 0hami, qoft edhe
natn "pr ja4i$, ather u jepni leje.
;
Leja krkohet sepse gruaja sht e det0ruar t qndroj n
shtpi, kurse dalja e saj pr n .hami sht e lejuar, por nj veprim i det0rueshm nuk lihet pr
nj veprim t lejueshm, andaj krkohet leja! (jithashtu, fjala e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$% .htpit e tyre jan m mir pr to.
7
do t thot m mir pr to se nama3i n
1
Muslimi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Muslimi!
4
+ /Me.hmual etaua1!
5
+ahl, C;!
6
Ahmedi, Abu Daudi!
7
Mutefekun alejhi!
8
Ahmedi, Abu Daudi!
67
.hami, sepse me qndrimin n shtpi, ato shmangin hamendsimet keqdashse, e fjala e tij
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% le t dalin t paparfumosura, sepse kshtu shmanget
tundimi q mund t ken burrat nga parfumi i t0re e q t)i largojn shikimet! Te parfumosja futen
edhe gjrat q jan t nj qllimi me t, si% veshja e bukur, shfaqja e stolive etj! Pra, nse sht e
parfumosur dhe e veshur me rroba ve3ulluese, i ndalohet asaj t dal nga shtpia! + /?ahihun1 e
Muslimit pr2illet% Ajo !rua q sht e parfumosur, t mos (ij pr ja4i "nama*in e darks$ t falet
me ne.
'
Po kshtu, nse gruaja del nga shtpia pr n .hami, le t)u largohet tubimeve t burrave!
,mam ,bn &ajimi, Zoti e mshiroft, ka thn% /Jsht det0rim pr guvernatorin e nj vendi, t
ndaloj pr3ierjen e grave me burrat npr tregje e vendpushime burrash, sepse kjo mund t "oj
n tundime t mdha e ai sht prgjegjs pr kt! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ ka thn% 9.kam ln pas asnj tundim m t dmshm pr #urrat, sesa !rat.
*

Ai duhet t)i ndaloj ato t dalin t 3buluara e t stolisura, apo t veshura me rroba q shfaqin
lakuriqsin e t0re ose format e trupit t t0re, si dhe t)i ndaloj ato t bashkbisedojn me burrat
npr rrug, edhe burrat t)i ndaloj nga bisedimet me grat!1
5
+se gruaja i prmbahet moralit islam, duke u veshur me hije dhe e mbuluar, pa stoli e parfum
dhe duke iu larguar pr3ierjes me burrat, i lejohet asaj dalja pr n .hami q t marr pjes n
nama3 dhe n dgjimin e ligjratave fetare! Megjithat, qndrimi i saj n shtpi sht m i mir
sesa t dal, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ...shtpit e tyre
jan m mir pr to!
Muslimant jan t nj mendjeje, se nama3i i gruas n shtpi sht m i mir se ai n .hami!
&jo pr t)iu larguar tra3irave t papritura dhe pr t)ua prer rrugn hamendsimeve t kqia!
+se ajo nuk i prmbahet edhe fjalve t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$,
por del e stolisur dhe e parfumosur, ather dalja e saj sht haram dhe ajo duhet ndaluar nga kjo
gj!
+ d0 /?ahiht1, pr2illet n autoritetin e Aishes #Allahu qoft i knaqur me t$% Nse &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ do t shihte se )#jn !rat sot, do ti ndalonte ato t
(inin n 0hami, sikurse u ndaluan edhe !rat e #ij(e t ,*raelit.
8
+ daljen e gruas pr n .hami merren n konsiderat d0 an% ajo e s mirs dhe ajo e s
keqes, e nse dalja e saj anon nga e keqja, ather i ndalohet ajo!
+se gj0kohet kshtu pr daljen e saj nga shtpia pr n .hami, dalja e saj pr diku tjetr
sht edhe m parsore t gj0kohet me re3erva dhe t mbahet n konsiderat largimi i saj nga
vendet e sprovave dhe hamendsimeve keqdashse!
+se sot ka njer3 t 2ilt thrrasin q gruaja t dal dhe t merret me pun publike, si"
ndodh me t n Perndim a diku gjetk, kta njer3 duan tra3ira dhe prpiqen ta "ojn gruan drejt
dshprimit dhe "nderimit t saj!
Prandaj duhet q kt0re njer3ve t)u tregojm 2akun e t)i pengojn gjuht dhe lapsat e t0re t
vjellin vrer e t thrrasin me kt propagand djall3ore! Mjafton t shohim se n ")mjerim ka rn
shoqria femrore n Perndim dhe n ")realitet t dhimbshm rnkojn sot shoqrit e t0re, e t
marrim msim nga kjo! , men"ur sht ai q merr msim nga psimi i t tjerve!
&ta njer3 s)kan ndonj justifikim tjetr pr propagandn e t0re, ve" t thon se gj0sma e
shoqris ngelet pa pun! Me kt ata duan q edhe grat t)u bashkohen krah pr krah burrave
n punt publike, por harrojn, ose s)duan t njohin, se ")pun madhshtore kr0en gruaja n
shtpi e se ")shrbim t madh i kr0en ajo shoqris, shrbim t till q burrat nuk e bjn dot! Ato
pun jan n nat0rn e gruas dhe i prshtaten asaj! Ajo sht bashkshortja ku prehet burri i saj,
ajo sht nna, shtat3na, gjidhnsja, edukatorja e fmijve t saj, ajo sht kujdestarja dhe
1
Muslimi!
2
Mutefekun alejhi!
3
+ /At TurukEl -akime1!
4
Mutefekun alejhi!
68
amvisa e shtpis! +se ajo del t punoj si burrat, ather kush do t merret me kto pun<= Pa
d0shim q do t mbeten pe3ull e shoqria do ta humbte vrtet gj0smn tjetr t saj, e ")vler do t
kishte shoqria pa gj0smn e saj nat0rale, n nat0rn e saj<= &shtu ajo do t rrnohej q nga
themelet!
+e kt0re njer3ve u themi% &thejuni mendjes tuaj< Mos u bni si ata q e kmb0en mirsin e
Allahut me femohimin< 4ini element ndrtimi e jo shkatrrimi<
L grua muslimane< Prmbaju msimeve t fes tnde, mos u ndiko nga propaganda
"orientuese e t ligjve, ata duan q t t 3hveshin nga nderi dhe respekti q ,slami thuri pr t0,
nder q nuk e gjen m jasht ,slamit% /7ush krkon .e tjet ve9 Islamit% nuk do t8i pranohet
dhe n Dotn e Prtejme% ai do t jet prej t humburve.1!
'
Allahu na udh3oft pr mirsi dhe begati n kt bot dhe n at tjetrn<
=jykimet rreth prirjes s nama!it @imamllkutA
&0 shrt nj rol i rndsishm fetar q i Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ e mori vet prsipr n kohn e tij, e pas tij e kr0en katr halift e nderuar!
>reth mirsis s prirjes s nama3it jan pr2jell shume hadithe%
?ri (eta do t jen t rrethuar n!a misku n Bitn e GjykimitJ njri prej tyre sht ai q u prin
njer*(e "n nama*$ e njer*it jan t knaqur prej tij...
*
Ai "imami$ ka shpr#limin e nama*it t t !jith atyre q falen pas tij.
Prandaj edhe disa nga sahabt #Allahu qoft i knaqur me ta$ i thoshin Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$% /M bj mua imam pr njer3it e mi!1
5
sepse e dinin se "far
shprblimi dhe rndsie ka imamllku!
Pr fat t keq, shum nga n.nsit e dijes n koht e sotme, i largohen imamllk dhe
refu3ojn ta kr0ejn kt rol nga prtesa, mosmarrja e prgjegjsis dhe mosdshira pr mirsi!
&jo nuk sht gj e mir, ve"se ngasje nga shejtani! +drkoh q det0ra e t0re sht marrja e
ksaj prgjegjsie me serio3itet e gjallri, duke shpresuar shprblimin e madh te Allahu, sepse
n.nsit e dijes jan njer3it m t denj pr ndrmarrjen e ktij roli dhe kjo sht m e mir sesa
anga3himi me veprimtari t tjera t mira!
?a m shum elemente plotsuese t ket nj person pr t qen imam, aq m parsore
sht marrja e ktij roli prej tij sesa nga njer3i t tjer, madje nse s)ka t tjer sht det0rim pr
t q ta marr prsipr kt rol!
M i denj pr imam fillimisht, sht ai q e le.on &uranin m mir se t tjert! &0 sht ai
person q i shqipton m mir shkronjat, i 3baton rregullat e le.imit t &uranit pa u strmunduar
dhe njeh sht0llat e nama3it e "ka lidhet me t, si% sht0llat, det0rimet, sunetet, "ka e prish at etj!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% :e tu prij njer*(e n nama* ai q e
le0on m mir li#rin e Allahut.
8
+ kt kontekst jan pr2jell edhe shum hadithe t tjera autentike!
- +se jan t barabart n mirle.im, i jepet prparsi atij q ka m shum dije n
teologji #ikh n ve"anti$ pasi i prmbledh t d0ja fushat% mirle.imin e &uranit dhe ikhun! Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% 3 nse jan njlloj n mirle0im, ather t
(ihet m i dituri rreth .unetit.
K
, d!m!th! m i dituri n ikh, sepse besimtarit n falje i nevojitet m
shum ikhu sesa mirle.imi!
- +se jan t barabart n mirle.im dhe n ikh, ather vihet ai q ka emigruar m
hert nga nj vend idhujtar n nj vend islam!
1
Ali ,mran, 7K!
2
Ahmedi, Tirmidhiu!
3
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu!
4
Buhariu, Muslimi!
5
Buhariu, Muslimi!
69
- +se jan t barabart n mirle.im, ikh dhe emigrim, ather vihet m i moshuari,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% :e tju prij n nama* m i
moshuari n!a ju.
'
&jo, sepse mosha e vjetr respektohet n ,slam dhe sepse i vjetri sht m i
devotshm dhe m afr q Allahu t)i prgjigjet lutjes s tij!
Argument pr renditjen e prparsive n kt mn0r sht hadithi q pr2jell Muslimi n
autoritetin e Abu Mes)udit #Allahu qoft i knaqur me t$ se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% :e ti prij njer*it n nama* ai q e le0on /uranin m mirJ nse jan
t #ara#art n kt, le ti prij m i dituri rreth .unetit "Hikhut$J nse jan t #ara#art n kt, le
ti prij ai q ka emi!ruar "hi0hre$ i pari, e nse jan t #ara#art edhe n kt, le ti prij ata m i
moshuari.
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i dha
prparsi m t diturit rreth &uranit dhe ?unetit, e nse bara3ohen n dituri, i jepet prparsi atij
q sht m i vjetr n pun t mira! &tu vihet re se ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
i dha prparsi m t vjetrit n pun t mira, gj q bhet me vullnet t lir, n raport me at q
sht m i vjetr n mosh, gj t 2iln njeriu nuk e ka n dor!1
*
&a edhe gjra t tjera q merren n konsiderat pr prparsin n prirjen e nama3it%
- ,mami i 4aktuar i nj 0hamie.
+se ai sht i denj pr t qen imam, nuk lejohet q nama3in ta prij dikush tjetr pa lejen e
tij, edhe n qoft m i mir se ai!
- , *oti i shtpis.
+ shtpin e tij nuk lejohet t prij nama3in dikush tjetr pa lejen e tij, nse ai sht i denj
pr imam!
- .undimtari, kreu m i lart i (endit ose *(endsi i tij.
+se sht i denj pr imam, nuk e prin nama3in dikush tjetr, pa lejen e tij!
Argument pr kt renditje sht fjala e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$%
Njeriut, n shtpin ose (endsundimin e tij, nuk i #het askush imam pa lejen e tij.
5
-atabi ka thn% /&jo do t thot se i 3oti i shtpis sht m i denj se t tjert pr t qen
imam, nse di t le.oj mir &uranin dhe ka dituri fetare rreth faljes s nama3it!1
8
+se imami i .hamis sht 2aktuar nga organet prkatse ose nga vet .hemati i asaj
.hamie, ai sht m i denj se t tjert t bhet imam, ndr0she do t mendohej keq pr t dhe
njer3it do t largoheshin prej tij!
+ga e gjith kjo duket qart nderi i prirjes n nama3, mirsia dhe shkalla e lart q 3 ajo n
,slam! Allahu i Madhruar thot% /...dhe ata t 6ilt thon: >2 Zot3 5a jep $!im n$a
bashkshortet dhe .mijt tan dhe na bj prijs pr t devotshmit38.1
K
Prirja n nama3 sht prirje n fe, sidomos nse imami nuk kursehet t kshilloj e t jap
msim pr frekuentuesit e .hamis, sepse kshtu ai sht thirrs n rrugn e Allahut, duke
bashkuar veprn e mir me fjaln e mir% /" kush sht m .jalbukur sesa ai ; thrret n
.en e Allahut% punon vepra t mira dhe thot: >4n jam prej muslimanve.83:1
9
Prandaj ai q
e refu3on kt rol duke qen i denj pr t, i privon vetes nj shprblim t madh!
7ujt nuk i pranohet prirja n nama!
1
Mutefekun alejhi!
2
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
3
Abu Daudi!
4
+ /Mealinus ?unen1!
5
urkan, ;8!
6
usilet, 55!
70
Prirja e nama3it sht prgjegjsi e madhe! Prve" 2ilsive virtuo3e q krkohet t ket nj
imam, duhet gjithashtu q ai t jet i "liruar nga disa vese q e pengojn t marr kt post, ose
q e 2ungojn aftsin e tij n kt rol%
- +uk lejohet q nj i shthurur t prij n nama3!
, shthurur sht ai q del nga 2aku i drejtsis dhe i ndershmris, duke kr0er ndonj mkat t
madh #prve" shirkut$!
?hthurja sht n d0 lloje% me vepra dhe me bindje!
.hthurje me (epra kemi kur kr0het p!sh! mkati i imoralitetit #3inas$, vjedhjes, pirjes s alkoolit
etj!
.hthurje me #indje kemi kur dikush ka p!sh! bindje shiite, mu)te3ilite etj! t sekteve t humbura!
Prandaj, nj i shthurur nuk duhet vn t prij nama3in, sepse atij nuk i pranohet as lajmi
#fjala$, si" thot Allahu i Madhruar% /2 ju t 6ilt keni besuar3 5se nj i shthurur ju sjell
ndonj lajm% veri.ikojeni at31
'
A si mund t)i besohen atij pra, kushtet dhe rregullat e nama3it<=
Prijsi #imami$ nuk duhet t jet shembull i keq pr t tjert, e n prirjen e t shthururit ka
shembull t keq! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nj !rua nuk e prin
nj #urr, as nj nomad enda4ak nuk e prin nj emi!rues n rru!n e Allahut, as nj i shthurur
nuk e prin nj #esimtar, pr(e4 rastit kur ka pushtet dhe i trem#et shpats ose kam0hikut t tij.
*
Argument ktu sht fjala as nj i shthurur nuk e prin nj #esimtar dhe shthurja sht largimi nga
e drejta!
+ama3i pas nj t shthururi sht i ndaluar, prandaj, nse sht e mundur, ai s)duhet ln t
prij n nama3! Prgjegjsve u ndalohet t 2aktojn imam njer3 t shthurur! Ata jan prgjegjs
pr mbarvajtjen e punve, prandaj nuk u lejohet t)i fusin njer3it n nj nama3 t paplq0eshm!
Madje dijetart kan mendime t kundrta pr faktin q nama3i pas nj imami t shthurur sht i
vlefshm apo jo! Pr kt ars0e duhet shmangur imami i shthurur q njer3it t mos jen n
md0shje rreth nama3it t t0re!
- +uk lejohet t 2aktohet imam nj njeri q s)mund t bj rukE dhe se.hde, apo s)mund
t ulet e t ngrihet, prve" rastit kur edhe pjestart e tjer t .hematit jan si ai!
Pra, nj njeri q s)mund t rrij n kmb, nuk duhet t)i prij dikujt q mund t rrij n kmb,
prve" rastit kur ai sht imam i 2aktuar #emruar$ i nj .hamie dhe i ka ndodhur nj parali3 e
prkohshme q mund t shrohet! + kt rast atij i lejohet t prij nama3in dhe .hemati pas tij
qndron gjithashtu ulur, si" pr2illet n autoritetin e Aishes #Allahu qoft i knaqur me t$% U
smur &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe u fal n shtpi ulur. Njer*it pas tij
po faleshin n km# dhe ai u #ri shenj t uleshin. &asi m#aroi nama*in u tha5 9,mami sht
4aktuar q t jet shem#ull. &randaj nse ai #ie n ruk<, #ini edhe ju, e nse ai falet ulur, edhe ju
faluni ulur>.
5
&jo, sepse nama3in duhet ta prij imami i emruar!
+se pas nj imami ulur, falen disa njer3 ulur e disa n kmb, ose t gjith n kmb,
nama3i sht i vlefshm gjithsesi, sipas mendimit m t drejt t dijetarve! +se imami i 2aktuar
vendos nj njeri tjetr t)u prij njer3ve n kmb, sht m mir, pr t shmangur kundrthniet,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka vepruar edhe kshtu, duke 2aktuar nj
njeri tjetr t)u prij njer3ve n nama3! Meq ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka
praktikuar t d0ja format, kjo tregon se t d0ja jan t lejuara! Allahu sht m i Dituri!
- +uk sht e vlefshme prirja e dikujt q s)mund ta mbaj pastrtin t rregullt pr ars0e
shndetsore, si p!sh! t ket rrjedhje urine apo ga3ra t va3hdueshme, prve" rastit kur edhe t
tjert pas tij vuajn nga po t njjtat smundje!
+j njeri i shndetshm nuk duhet t falet pas tij, sepse falet me dik q n.jerr papastrti t
2ilat e prishin pastrtin rituale! @et t smurit i pranohet falja, sepse ai sht i pamundur, po
kshtu edhe .hemati pas tij, duke qen n gjendje t njjt me imamin!
1
-u.hurat, 9!
2
,bn Ma.hja!
3
Mutefekun alejhi!
71
- +se imami ka papastrti rituale apo fi3ike n trup, rroba apo vendfalje dhe ai bashk
me .hematin nuk e kuptojn kt deri n prfundim t nama3it, k0 i fundit sht i vlefshm vetm
pr .hematin, jo pr imamin!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse nj njeri 0hunu# u prin
njer*(e n falje, ai duhet ta prsris nama*in, kurse t tjert pas tij e kan kryer detyrimin.
'
#d!m!th! u vlen falja q bn$!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /&jo sht edhe tradita e katr halifve t udh3uar! +se
ata u prinin njer3ve n nama3 e pastaj vrenin se ishin .hunub, e prsrisnin nama3in, kurse
njer3ve nuk u urdhrohej ta prsrisnin at! Por nse imami ose .hemati e kupton gjat nama3it
se imami ka papastrti, t gjithve u prishet nama3i!1
*
- +uk vlen prirja e nj analfabeti, d!m!th! e dikujt q nuk di prmendsh suren /atiha1,
ose nuk di ta le.oj mir at! (jithashtu, kur i ngatrron tingujt ngaq s)mund t)i shqiptoj, si p!sh!
tingullin SshT e shqipton SsT ose SsT:n e shqipton StT, prve2 rastit kur edhe ata q jan pas tij kan
t njjtin problem!
- +uk lejohet q nj njeri i urr0er me t drejt nga .hemati, t)u prij at0re n nama3!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ?re (eta(e nuk u n!rihet "tek
Allahu$ nama*i as deri te (esht e tyre5 nj sklla(i t arratisur, nj !ruaje q fle me *emrimin e
#ashkshortit t saj dhe imamit t urryer n!a njer*it e tij.
5
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /+se e urrejn pr shkak t ndonj mangsie n fen e
tij, si p!sh! t jet gnjeshtar, i padrejt ose risivns etj! dhe duan nj tjetr m t mir n fe se
ai, q t jet i "iltr, i drejt, m i ditur ose m i devotshm, nama3in duhet ta prij k0 i fundit q
njer3it e duan, sepse n hadith thuhet% 9?re (eta(e nuk u n!rihet "tek Allahu$ nama*i as deri te
(esht e tyre5 imamit t urryer n!a njer*it e tij...1
8
(jithashtu vijon% /!!!ose nse kan ndonj hasmri ndrsektare, nuk i lejohet atij t)u prij n
nama3, sepse qllimi i nama3it me .hemat sht bashkimi i njer3ve dhe ai s)e plotson kt
kusht! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% 9os u kundrshtoni mes jush
q t mos ju pr)ahen *emrat.1
K
Por nse imami sht i drejt e i devotshm dhe njer3it e urrejn pikrisht pr kt, ai u prin
at0re dhe qortimi bie mbi ata q e urrejn!
?idoqoft, imami dhe .hemati duhet t jen t bashkuar dhe t bshkpunojn n mirsi e
devotshmri dhe t)i ln urrejtjet e grindjet me sfond djall3or!
,mami duhet t kujdeset pr t drejtat e .hematit e t mos i rndoj ata, por ta respektoj
ndjenjn e t0re, sikurse edhe .hemati duhet t kujdeset pr t drejtat e imamit dhe ta respektoj
at!
+ prgjithsi, t d0ja palt duhet t)i pranojn kritikat dhe kshillat midis t0re, sepse t gjith
njer3it kan ndonj t met! A kush sht ai q t gjitha 2ilsit i ka t lvduara= +jeriut i mjafton
q t metat e tij t jen t pakta, pr t qen i nderuar!
A lusim Allahun t na udh3oj t gjithve<
B8duhet t bj imami n .alje
,mami ka prgjegjsi t madhe dhe si shprblim pr punn e mir ka grad dhe sevap t lart!
Mirsia e t qenit imam sht e njohur, vet Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
bnte imamin, po ashtu edhe halift e tij t drejt! + hadith prmendet% ?re (eta do t jen t
1
Darekutni, Bejhekiu!
2
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
3
Tirmidhiu!
4
+ /Me.hmu)u fetaua ?hejhil ,slam1!
5
Po at0!
72
rrethuar n!a era e miskut Bitn e Gjykimit5 nj prej tyre sht ai q u prin njer*(e "n nama*$ e
ata jan t knaqur prej tij... dhe n nj hadith tjetr% Ai ka shpr#limin e nama*it t t !jith
atyre q falen pas tij.
&ush e sheh veten t aft pr imam, mund t krkoj t bhet i till! Pr kt dshmon
krkesa e njrit prej sahabve, i 2ili i tha Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$%
#j imam pr njer*it e mi> Ai iu prgjigj% ?i je imami i tyre> 34 me ni(elin e m t do#tit prej
tyre>, sikurse dshmon fjala e Allahut% /he na bj imam #prijs$ t t devotshmve.1!
'
Ai q merr imamllkun duhet%
- T)i jap rndsi dhe ta kr0ej sa mundet m s miri at, e pr kt do t marr nj
shprblim #sevap$ t madh!
- T)i kushtoj kujdes rrethanave t .hematit, t vlersoj gjendjen e t0re e t mos i rndoj
ata!
- T)i afroj sa mundet e t mos i largoj ata, duke 3batuar kshtu fjaln e Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Nse dikush n!a ju u prin njer*(e n nama*, le ta lehtsoj at
"nama*in$, sepse midis njer*(e ka t smur, t do#t dhe ne(ojtar. 3 nse falet (etm, le ta
*!jas "nama*in$ sa t doj.!
*
&urse n d0 /?ahiht1 pr2illet n autoritetin e Abu Mes)udit% G
njer*> Bisa prej jush jan t rnd n nama*. Nse dikush u prin njer*(e n nama*, ather ta
shkurtoj at, sepse midis njer*(e ka t smur, t moshuar dhe ne(ojtar..
5
Anesi #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% .kam falur ndonjher nama* m t leht e
m t plot pas ndonj imami, sesa nama*in pas &rofetit "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i
t$ . dhe ai sht shembull pr "do gj!
,bn -a.heri ka thn% /&ush ndjek metodn e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ n shkurtimin #lehtsimin$ dhe plotsimin e nama3it, s)ka pr t dgjuar ankesa pr t!
Lehtsimi i krkuar sht shkurtimi, i 2ili nuk e 2ungon plotsimin e nama3it, duke kr0er t gjitha
sht0llat, det0rimet, sunetet etj! n mn0rn e krkuar! Lehtsimi i urdhruar nga Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ sht relativ dhe i referohet veprs s Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ q ka 3batuar n prgjithsi, por jo dshirave vetjake t .hematit!1
Disa dijetar thon se kuptimi i lehtsimit t krkuar sht q ta plotsoj nama3in sa mundet
me shkurtimin sa m t drejt n thniet e tij #si% /subhane rabbijel adhim #a)la$1, le.imi i sureve t
shkurtra etj!$! Plotsimi m i shkurtr n thniet /subhane rabbijel adhim #a)la$1 n rukE dhe
se.hde sht thnia e t0re vetm tri her! +se .hemati krkon q imami ta 3gjas nama3in edhe
2a, sht mir q imami ta 3gjas, n mn0r q t mos e largoj .hematin!
,mam ,bn Dekik el ,di thot% /jala e fukahave se imami s)duhet ta 3gjas nama3in duke thn
m shum se tri her n rukE apo n se.hde thnien Rsubhane rabbijel adhim #a)la$), nuk bie n
kundrshtim me at q pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i thoshte m
shum se tri her, sepse dshira e sahabve pr adhurim do t thot se ata nuk e quanin kt gj
nga ana e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, 3gjatim rndues!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije thot% /,mami s)duhet t 3gjatet m shum sesa sht suneti, por
duhet t veproj si" ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, i 2ili shtonte ose
paksonte sipas rastit, po kshtu duhet t veproj edhe imami #n varsi t gjendjes s .hematit
pas tij$!1
,mam +eueuiu thot% /Dijetart thon se ndr0shimi i vllimit t pjesve kuranore t le.uara
#nga Profeti n nama3$ npr hadithe, sht n raport me gjendjen e .hematit! &ur Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e shihte se besimtart ishin pr 3gjatjen e nama3it, ai e
3gjaste, e nse shihte se ata paraplqenin lehtsimin e nama3it #pr ars0e t ndr0shme$, ai e
shkurtonte! +se ndonjher donte ta 3gjaste nama3in, por pas tij dgjonte t qarat e nj fmije,
ai s)e 3gjaste at, sikurse pr2illet n hadithe autentike!1
1
urkan, ;8!
2
Buhariu, Muslimi, Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
Mutefekun alejhi!
73
Jsht e paplq0eshme q imami ta shkurtoj aq shum nama3in, sa .hemati pas tij t mos i
kr0ej dot sunetet, si% le.imin e sures, thnien tri her /subhane rabbijel adhim #a)la$1 n rukE ose
se.hde etj!
Jsht sunet q &urani t kndohet #t le.ohet me tertil$, teshehudi dhe thniet e tjera t
nama3it t kr0hen ngadal, q edhe .hemati t ket mundsi t)i kr0ej kto!
Jsht sunet q imami t 3gjas rekatin e par, si" pr2illet n autoritetin e Abu &atades%
&rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e *!jaste rekatin e par.
'
#d!m!th! m shum
se rekatet e tjera$!
Jsht e plq0eshme q nse imami ndjen se sapo h0ri dikush, ndrkoh q ai sht n rukE,
ta 3gjas rukEn n mn0r q i sapoardhuri ta arrij at n rukE pr t kapur rekatin! Ahmedi dhe
Abu Daudi pr2jellin n autoritetin e ,bn ebi Aufas se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ e 3gjaste qndrimin n rekatin e par, derisa t dgjonte 3hurm hapash! &jo, n mn0r
t patepruar q t mos i rndoj .hematit, sepse imami sht m shum prgjegjs pr ata q
kan filluar nama3in me t, sesa pr ata q ende s)kan h0r n nama3!
+ prgjithsi duhet q imami t kujdeset pr gjendjen e .hematit pas tij, t ket kujdes q
nama3in ta plotsoj me prsosmri dhe t ndjek shembullin e Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$, duke 3batuar kshillat dhe urdhresat e tij, sepse kshtu do t ishte m
mir pr t gjith!
Disa imam e shprfillin rolin dhe rndsin e prirjes s nama3it dhe mungojn shpesh n
.hami ose vonohen n ardhje, gj q shkakton paknaqsi te besimtart, mbjell pr"arje dhe
krijon rrmuj n .hami! + kt mn0r imami bhet shembull pr prta2t dhe ata q tregojn
moskok"arje ndaj prgjegjsive! ,mamve t till duhet t)u jepet nj sht0s q ta kr0ejn sa m
mir det0rn e t0re, t mos e pr"ajn dhe largojn .hematin dhe t mos e keqprdorin
imamllkun e .hamis! Prndr0she duhen shkarkuar nga det0ra derisa t kthehen n rrugn e
duhur!
L Allah< +a drejto nga ajo q Ti do dhe plqen<
5ama!i i atyre ; kan probleme @anomaliA
+jer3it me probleme jan ata q kan vshtirsi n "aste t 2aktuara, si% t smurt,
udhtart, njer3it n luft etj! &t0re kategorive, ?heriati u ka krijuar lehtsime dhe u ka krkuar
q nama3in ta falin sipas mundsive t t0re! &jo sht toleran2a dhe lehtsimi i fes son, e 2ila i
ka tejkaluar vshtirsit!
Allahu i Madhruar thot% /5uk ju ka vn n .e ndonj vshtirsi #mbingarkes$.1
*

/Allahu do pr ju t lehtn e nuk do pr ju vshtirsi.1
5
/Allahu nuk e n$arkon dik m shum se mundsit e tij.1
8
/Dindjuni Allahut me .rik sa t mundeni.1
K
?ikurse edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ju jap nj
urdhr, *#atojeni at sa t mundeni.
Tekstet islame pr kt jan t shumta! T gjitha n.jerrin n pah mirsin e Allahut mbi
krijesat e Tij dhe lehtsimin q Ai u ka dhn at0re n ?heriat!
+ kt drejtim futet edhe tema pr t 2iln po flasim% si mund t falet dikush q sht smur,
n udhtim apo n luft!
': 8amazi i t smurit.
1
Mutefekun alejhi!
2
-a.h, ;7!
3
Bekare, '7K!
4
Bekare, *79!
5
Tegabun, '9!
74
+ama3i nuk duhet ln kurr dhe i smuri duhet ta fal nama3in n kmb! +se do t)i duhet
t mbshtetet n ndonj shkop, mur etj! pr t qndruar n kmb, ather le ta prdor, sepse ai
mjet q t mundson t kr0esh nj det0rim, sht i det0rueshm!
+se i smuri s)mund t qndroj n kmb gjat nama3it sepse e ka t vshtir, i friksohet
smundjes ose s)mund t rrij fare n kmb, n kt rast mund t falet ulur!
Pr t)u falur ulur nuk sht kusht q t jesh i parali3uar, por edhe vshtirsia m e vogl nuk
mjafton pr t)u falur ulur! + konsiderat merret nj vshtirsi e dukshme!
Dijetart kan rn n nj mendje se ai q s)mund t qndroj n kmb gjat nama3eve t
det0rueshme, i fal ato ulur, pa iu paksuar sevapi! Ai mund t falet ulur si t mundet, sepse
?heriati nuk ka pr2aktuar ndonj ulje t ve"ant, e sido q t rrij ulur, lejohet!
+se i smuri s)mund t falet as ulur, sepse ka vshtirsi t dukshme ose nuk ulet dot fare,
ather falet shtrir n ije me f0t0r nga &ibla dhe m e mira do t ishte t mbshtetej mbi ijen e
tij t djatht! +se s)ka kush ta kthej nga &ibla dhe ai vet s)mund t kthehet drejt saj, ather
falet si t jet, n 2ilin drejtim t mundet!
+se s)mund t falet as i mbshtetur mbi ije, ather i mbetet t falet i shtrir mbi kurri3 me
kmbt e drejtuara nga &ibla po t mundet!
+se i smuri falet ulur, mbi ije ose mbi shpin dhe s)ka mundsi t bjer n se.hde n
formn e duhur, ather bn shenj me kok pr rukEn dhe se.hden, ndrkoh q shenja pr
se.hden duhet t jet me kokn m t ulur se shenja pr rukEn!
+se falet ulur dhe ka mundsi t bjer n se.hde n tok, ather duhet t bjer si" duhet e
s)i mjafton shenja n kt rast!
Argument pr lejimin e faljes s t smurit n mn0rn e detajuar si m lart sht pr2jellja e
Buhariut n autoritetin e ,mran ibn -usejnit #Allahu qoft i knaqur me t$ q ka thn% /isha
hemorroide dhe pyeta &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$. Ai m tha5 9Halu n
km#, nse smundesh falu ulur, nse smundesh edhe kshtu, falu i m#shtetur m#i ije.
'
.
+esaiu shton% ...e nse smundesh as kshtu, falu shtrir. Bllahu nuk e n,arkon dik m
shum se mundsit e tij.
*
&tu duhet t trheqim vmendjen pr at "ka bjn disa t smur dhe disa t operuar, q e
ln fare nama3in me pretekstin se nuk e falin dot at n formn e duhur, se nuk kan mundsi t
marrin abdes, ose sepse rrobat i kan t papastra e plot pretekste t tjera si kto! &0 sht nj
gabim i madh, sepse muslimanit nuk i lejohet t lr nama3in pr shkak se nuk i kr0en dot disa
kushte, det0rime apo sht0lla t tij, por duhet ta fal aq sa mundet! Allahu i Madhruar thot%
/Dindjuni me droj Allahut% sa t mundeni.1
5
Disa t smur thon se pasi t shrohen do t)i kompensojn nama3et e lna! &jo sht nga
padituria e t0re ose negli3hen2! +ama3i duhet falur n kohn e tij sipas mundsis, por nuk
lejohet t sht0het n koh, prandaj duhet t kemi kujdes pr kt gj dhe t)u trheqim edhe t
tjerve vmendjen rreth ksaj! (jithashtu duhet q npr spitale t ket kshillim fetar dhe kontroll
t gjendjes s t smurve pr sa i prket nama3it dhe det0rimeve t tjera fetare!
&to lehtsime jan pr at i 2ili q kur e ka filluar nama3in, e derisa e ka prfunduar, ka qen
i pamundur! Ai q e fillon nama3in me mundsin pr t qndruar n kmb e pastaj gjat
nama3it i bie smundjaU ai q s)mund t qndroj n kmb n fillim t nama3it, pastaj gjat tij
shrohet e mund t ngrihetU ai q e nis nama3in ulur, pastaj s)mund t qndroj m as ulur dhe ai
q e nis mbi ije, pastaj mundet t "ohet ulur, kalon n gjendjen q mundet gjat nama3it dhe e
plotson at prfundimisht sido q t jet, sepse Allahu i Madhruar thot% /Dindjuni Allahut me
droj% sa t mundeni.1
Pra, ai q ishte ulur, "ohet nse mundet m von, ose ai q ishte n kmb, ulet nse s)mund
t va3hdoj m n kmb e kshtu me radh!
1
Buhariu!
2
Bekare, *79!
3
Tegabun, '9!
75
+se ka mundsi q t qndoj edhe n kmb edhe ulur, por s)mund t bjer as n rukE, as
n se.hde n formn e duhur, ather bn shenj me kok pr rukEn kur sht n kmb dhe
pr se.hden kur sht ulur, n mn0r q t ket dallim mes se.hdes dhe rukEs s tij!
+j i smur mund t falet shtrir, edhe pse mund t falet n kmb, nse doktori sht
musliman i besueshm dhe i thot atij q s)mund t mjekohet, vetm nse falet shtrir, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u fal ulur kur iu "a faqja #nofulla$ n luft
'
dhe
Imu ?eleme nuk ra n se.hde sepse iu enjt s0ri i skuqur!
*

+ama3i n ,slam ka po3it dhe vend t ve"ant, prandaj nga muslimani krkohet
domosdosmrisht ta fal at, qoft i shndosh apo i smur! +ama3i nuk bie si det0rim ndaj t
smurit, por ai falet sipas mundsis dhe gjendjes q k0 ndodhet! Ndo musliman duhet t
kujdeset pr nama3in e tij ashtu si" e ka urdhruar Allahu i Madhruar!
Allahu i drejtoft t gjith n at "ka di dhe plqen Ai<
*: 8amazi i udhtarit mbi kal 0,omar etj.1
Adhe ai i 2ili sht shaluar mbi kal #deve etj!$ konsiderohet i pamundur nse s)mund t 3bres
pr nama3, nse dmtohet sepse ka shi t rrmb0eshm apo toka sht me balt, nse 3bret e
s)mund t hip m apo i ikn karvani, ose nse friksohet nga egrsirat apo armiku! + kto raste
ai falet shaluar mbi kafsh apo ndonj mjet tjetr transporti, pa 3britur n tok, sikurse pr2illet n
autoritetin e 4a)la ibn Murrit% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe shokt e tij
hyn n nj n!ushti4 duke qen m#i de(e, sipr tyre ishte qielli e nn ta toka e rrshqitshme n!a
uji, kur erdhi koha e nama*it. Ather ai urdhroi mue*inin t thrriste e*anin dhe ikametin, pastaj
doli para m#i de(e dhe u priu shok(e n nama*, duke u falur me shenja dhe duke u ulur n
shenjn e se0hdes m shum se n at t ruk<s.
5
Ai q pr ars0et e prmendura m lart falet shaluar duhet q%
- T drejtohet nga &ibla nse mundet, sepse Allahu i madhruar thot% /" kudo ; t jeni
kthehuni drejt 7ibles.1
8
- Duhet t theksoj formn e rukEs dhe se.hdes me shenja e t plotsoj qetsimin n to,
sepse Allahu i Madhruar thot% /Dindjuni Allahut me droj% sa t mundeni.1
K
e nse s)ka
mundsi nuk mbingarkohet!
+se s)mund t kthehet nga &ibla, nuk i bhet det0rim drejtimi nga ajo, por falet n at drejtim
q sht!
Po kshtu edhe udhtari mbi avion falet si t mundet, duke qndruar n kmb e duke rn n
rukE e se.hde nse mundet, ose duke br shenja pr se2iln nga kto nse s)mundet, e duke u
kth0er nga &ibla, pasi kjo sht e mundur!
5: 8amazi i udhtarit 0n "r,jithsi1.
Adhe udhtari gjithashtu konsiderohet i pamundur, prandaj pr t sht vendosur lehtsimi i
shkurtimit t nama3eve me katr rekate, n d0 rekate, si" dshmon pr kt &urani, ?uneti dhe
,.hmaja!
Allahu i Madhruar thot% /5se endeni #udhtoni$ n tok% s8sht $jynah pr ju ta
shkurtoni nama!in.1
9
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ gjithashtu, n udhtime sht falur vetm me
shkurtime!
;
1
Mutefekun alejhi!
2
,bn ebi ?hejbe, Bejhekiu!
3
Ahmedi, Tirmidhiu!
4
Bekare, '88!
5
Tegabun, '9!
6
+isa), 'M'!
7
+ shum hadithe!
76
?hkurtimi i nama3it n udhtim sht m mir se plotsimi i tij, sipas mendimit t shumi2s s
dijetarve!
+ d0 /?ahiht1 pr2illet% Nama*i sht detyruar dysheDdyshe "d.m.th. me n!a dy rekate$ n
qndrim dhe udhtim. N udhtim m#eti po ashtu, kurse n qndrim u shtua.
'

Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% Nama*i i plot n udhtim sht dy rekatsh,
pa shkurtime.
*
?hkurtimi i nama3it fillon q me faljen e udhtarit n vendin e tij, sepse Allahu e ka lejuar
shkurtimin pr at q endet n tok! Para se t dal nga vendi i tij, ai s)quhet as q po endet n
tok, as udhtar! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e fillonte shkurtimin pasi t
kishte hipur mbi shal dhe shprehja udhtim do t thot dalje pr n shkrettir! Pra, nse nuk del
nga vendbanimi i tij, nuk konsiderohet udhtar!
Idhtari e shkurton nama3in edhe nse udhtimi i tij sht i prhershm, si postieri apo
taksisti, q shumi2n e kohs e kalojn rrugve e npr vende t ndr0shme!
Idhtarit i lejohet bashkimi i nama3it t dreks me at t 3amrs n kohn e njrs prej t
d0jave, po kshtu bashkimi i nama3it t mbrmjes me at t darks! Pra, "do udhtari q i lejohet
shkurtimi i nama3eve, i lejohet gjithashtu edhe bashkimi i t0re! Por k0 sht nj lehtsim i
prkohshm q bhet n rast nevoje, si p!sh! n nj udhtim t vshtir!
Muadhi #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ n betejn e Tebukut, nse nisej pr udhtim para 3enitit t diellit, e vononte nama3in e
dreks derisa vinte koha e 3amrs
5
dhe i falte t d0ja bashk! +se do nisej pas 3enitit t diellit
8
, e
falte drekn dhe 3amrn n kohn e dreks, pastaj nisej! Po kshtu nse nisej para nama3it t
mbrmjes, e vononte at derisa e bashkonte me faljen e nats! +se do nisej pas kohs s
mbrmjes, e falte nama3in e mbrmjes bashk me at t nats n kohn e mbrmjes dhe pastaj
nisej!
K

+se gjat udhtimit, udhtari ulet t pushoj diku, sht m mir q ta fal "do nama3 n
kohn e tij me shkurtim e pa bashkim!
Lejohet bashkimi i dreks me 3amrn dhe i mbrmjes me darkn pr t smurin, t 2ilit i
prkeqsohet smundja po t mos i bashkoj!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije thot% /Bashkimi i nama3eve u lejua pr shmangien e mbingarkess
pr umetin, pra, sa her ata ndiejn mbingarkes, mund t)i bashkojn ato! T gjitha hadithet
dshmojn se pr t hequr mbingarkesn nga umeti, lejohet bashkimi i nama3eve edhe pr t
smurin, i 2ili po t)i fal ato ve" e ve" mbingarkohet dhe kjo sht m parsore!1
9
(jithashtu thot%
/T smurt i bashkojn nama3et, sikurse pr2illet n d0 hadithe, ku Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ e urdhroi nj grua me menstrua2ione t rreme t)i bashkoj ato!1
;
Lejohet bashkimi i nama3eve gjithashtu pr at njeri i 2ili nuk mund t mbaj pastrtin rituale
pr "do nama3, si ai q ka rrjedhje urine t va3hdueshme, ai q ka plag e nuk i pushon gjaku
ose hemorragji t prhershme, duke prqasur rastin e kt0re me rastin e gruas me menstrua2ine
t rreme, si" pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ iu prgjigj -ames kur
ajo e p0eti rreth t0re% Nse mundesh t shtysh nama*in e dreks e ta prshpejtosh nama*in e
*amrs, ather lahu dhe fale drekn #ashk me *amrn, pastaj (onaje nama*in e m#rmjes dhe
afro nama*in e darks, lahu dhe fale m#rmjen dhe darkn #ashk. Nse mundesh t (eprosh
kshtu, ather #je>
1
Mutefekun alejhi!!
2
+esaiu, ,bn Ma.hja!
3
&0 quhet /bashkim me shtyrje1!
4
&0 quhet /bashkim me pra.rim1!
5
Abu Daudi, Tirmidhiu!
6
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
7
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
77
Lejohet bashkimi i nama3it t mbrmjes me at t darks H n raste t ve"anta H kur ka shi t
rrmb0eshm q i bn rrobat qull dhe shkakton vshtirsi, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka bashkuar mbrmjen me darkn n nj nat me shi!
'
&shtu kan
vepruar pas tij edhe Abu Bekri e Imeri!
*
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Zoti e mshiroft, ka thn%
/Lejohet bashkimi i nama3eve nga shiu i rrmb0eshm, era e madhe e ftoht n nj nat t errt e
n raste t tjera si kto! &jo sht m mir sesa njer3it t)i falin kto nama3e n shtpi! Madje
lnia e bashkimit t nama3eve n .hami, pr t)i falur ato n shtpi sht nj bidat n kundrshtim
me sunetin, sepse suneti sht q pes nama3et t falen me .hemat n .hami! +ama3i
bashkarisht n .hami, pad0shim q sht m parsor se ai ve" e ve" n shtpi! Pr kt kan
rn n ujdi imamllart q e lejojn bashkimin e nama3eve, si% Maliku, ?hafiu dhe Ahmedi!1
5
Ai q bashkon nama3et, 3gjedh bashkimin m t prshtatshm pr t, bashkimin me shtyrje
ose at me prafrim! + Arafat sht m mir q nama3i i dreks dhe i 3amrs t falen bashk
me prafrim, kurse n Mu3delife sht m mir q mbrmja dhe darka t falen me shtyrje, sepse
kshtu ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
Bashkimi i prafruar n Arafat, bhet q qndrimi n at vend t mos ket shkputje, po
kshtu edhe bashkimi i sht0r n Mu3delife, bhet pr t njjtn ars0e!
+ prgjithsi% bashkimi i d0 nama3eve n Arafat dhe Mu3delife sht sunet, kurse n raste t
tjera sht i lejueshm sipas nevojs! M e mir pr udhtarin sht q "do nama3 ta fal n
kohn e vet! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk ka bashkuar nama3e t tjera
gjat ha.hit, prve" at0re n Arafat e Mu3delife dhe nuk ka bashkuar nama3e n Mina, sepse atje
qndroi pr t pushuar, kurse bashkimi bhet kur ke pr t e2ur gjat!
A lusim Allahun t na jap t gjithve dije t dobishme dhe pun t mira<
#- 8amazi n lu/t.
&0 nama3 ka nj form t ve"ant e 2ila lejohet vetm gjat betejave t ligjshme, si% lufta
kundr kafirve #jobesimtarve, rebelve ose keqbrsve t armatosur etj!$ Allahu i Madhruar
thot% /" nse druheni n$a pabesia e jobesimtarve...1
8
dhe po kshtu prqasen analogjikisht
edhe t tjert ve" t0re! Por forma e nama3it t lufts nuk lejohet t kr0het n nj luft t
paligjshme!
Argument pr lejimin e forms s nama3it t lufts sht &urani, ?uneti dhe ,.hmaja!
Allahu i Madhruar thot% /5se je me ta #besimtart$ pr t8u prir n nama! #gjat lufts$% le
t 9ohet nj $rup n$a ata me ty dhe le t8i mbajn armt n$jeshur. 7ur kta t bie n seChde%
$rupi tjetr t ;ndroj $ati pas tyre% pastaj ata ; s8jan .alur% t vijn t .alen me ty% duke
;en n $atishmri dhe t armatosur.1
K
,mam Ahmedi, Zoti e mshiroft, ka thn% /+ama3i i lufts pr2illet nga Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n pes ose gjasht mn0ra, t gjitha t lejuara!1
Pra, nama3i i lufts sht praktikuar q n kohn e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ dhe do t mbetet deri n Ditn e undit! T gjith sahabt dhe imamllart kan rn n nj
mendje pr kt, me disa kundrthnie t pakonsiderueshme!
+ama3i i lufts kr0het n rast nevoje, qoft n vendbanime apo gjat udhtimeve, nse
muslimant rre3ikohen nga sulmi i armiqve, sepse ars0eja e ktij nama3i sht vet lufta, jo
udhtimi!
&tij nama3i n vendbanim nuk i shkurtohen rekatet, por mn0ra e faljes, kurse gjat udhtimit
i shkurtohet numri i rekatve, nes sht me katr, sikurse i shkurtohet edhe mn0ra e faljes!
+ama3i i lufts lejohet t bhet me d0 kushte%
1
?i" duket n pr2jelljen e Buhariut dhe Muslimit!
2
Abdurra3aku, Tirmidhiu!
3
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
4
+isa), 'M'!
5
+isa), 'M*!
78
- , pari, kundrshtari t jet nj armik me t 2ilin lejohet lufta, si" e prmendm m lart!
- , d0ti, t ek3istoj frika nga nj sulm i mundshm i armikut gjat faljes s nama3it,
sikurse thot Allahu i Madhruar% /" nse druheni n$a pabesia e jobesimtarve...1 dhe% /Ata
; mohuan dshirojn ; ju t shpr;ndroheni n$a armt dhe pajimet tuaja% n mnyr ;
ata t8ju japin nj $oditje .atale.1!
+j nga format e nama3it t lufts sht edhe ajo q pr2illet nga Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ n autoritetin e ?ehl ibn ebi -athme #Allahu qoft i knaqur me t$! &t
form ka 3gjedhur edhe imam Ahmedi n metodikn e vet, sepse ajo i prngjet m s shumti
mn0rs s prmendur n &uran, si dhe prfshin brenda saj kujdesin pr nama3in dhe pr luftn,
duke ia shtuar 3emrimin armikut! ?ipas ksaj forme sht falur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ n betejn e /Dhatir:>rikai1:t! &jo mn0r sipas ?ehlit sht% Nj !rup u rreshtua
me &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ "pr nama*$ dhe drupi tjetr u rreshtua
para armikut. Ata q ishin me &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ faln nj rekat
me t dhe ai qndroi n km#, kurse ata (a*hduan (et faljen, e pasi e prfunduan shkuan t
rreshtohen para armikut. ? tjert q n fillim ishin para armikut, u rreshtuan pas &rofetit "paqja
dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe faln me t rekatin tjetr, ndrsa ai qndroi ulur derisa ata
plotsuan nama*in dhe n fund dha selam #ashk me ta.
'
+j tjetr mn0r sht edhe ajo q e pr2jell Ohabiri #Allahu qoft i knaqur me t$ i 2ili thot%
/am falur me &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ nama*in e lufts dhe u
rreshtuam n dy rreshta, duke pasur prpara armikun dhe /i#len. &rofeti "paqja dhe #ekimi i
Allahut qofshin m#i t$ dha tek#ir, po kshtu edhe ne pas tij, ai ra n ruk<, po kshtu edhe ne, ai u
n!rit n!a ruk<ja, u n!ritm edhe ne. &astaj ai dhe rreshti i par pas tij ran n se0hde, kurse
rreshti i dyt qndroi n km# pr#all armikut. &asi &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$ m#aroi se0hdet, u n!rit n km# me rreshtin pas tij, rreshti i dyt ra n se0hde dhe pasi i
kryen ato, u n!ritn n km# dhe kaluan prpara, kurse rreshti i par kaloi prapa. &rofeti "paqja
dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ ra n ruk<, po kshtu edhe t !jith ne, e pasi ai u n!rit, u
n!ritm t !jith. &astaj ai ra n se0hde me rreshtin q tashm qndronte pas tij dhe q n
rekatin e par ishin prapa, kurse rreshti i dyt qndronte n km# para armikut. &asi &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ m#aroi se0hdet, rreshti pas tij u n!rit pr#all armikut
dhe rreshti i pasm ra n se0hde. &astaj ai dha selamin prm#ylls, po ashtu edhe t !jith ne.
*
+j mn0r tjetr sht ajo q pr2illet nga ,bn Imeri, i 2ili thot% &rofeti "paqja dhe #ekimi i
Allahut qofshin m#i t$ fali me !jysmn e ushtris nj rekat t nama*it me t dyja se0hdet, kurse
!jysma tjetr qndronte pr#all armikut. &astaj dy pjest e ushtris shkm#yen (endet dhe
&rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ fali me t dytt rekatin tjetr dhe dha selam.
&as ksaj, njra pal m#aroi rekatin e m#etur dhe doli prpara armikut, ndrsa pala tjetr u kthye
t m#aroj nama*in.
5
+j nga format sht q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ sht falur d0 her,
nj her me njrin grup dhe pastaj me tjetrin!
8
orma tjetr e mbetur sht ajo q pr2illet nga Ohabiri #Allahu qoft i knaqur me t$, i 2ili
thot% U nism me &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, derisa arritm n (endin e
quajtur 9BhaturD-rikai... pastaj u thrrit e*ani dhe ai fali me njrin !rup dy rekate e pastaj ky !rup
doli prapa, ndrsa &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ fali dy rekatet e tjera me
!rupin tjetr. /shtu nama*i pr &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ ishte me katr
rekate, ndrsa pr ushtrin me dy.
K
1
Mutefekun alejhi!
2
Muslimi!
3
Mutefekun alejhi!
4
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu!
5
Mutefekun alejhi!
79
&to mn0ra kr0hen kur beteja nuk sht n 3hvillim e sipr! +se lufta sht n 3hvillim e
sipr dhe va3hdon beteja, shpatat ose goditjet, ather ushtria nuk ndahet n d0 pjes pr t falur
nama3in n mn0rat e msiprme, por falen ashtu si" jan n luft, po t h0j koha e nama3it
gjat betejs! Ata falen n kmb ose shaluar, t drejtuar nga &ibla ose jo, bjn shenj pr
se.hden dhe rukEn si t mundin, pa e ln luftn dhe pa e sht0r nama3in! Allahu i Madhruar
thot% /" nse druheni #gjat betejs$% ather #faluni$ n kmb ose shaluar #mbi kuaj, sido q
t jeni$.1
'
, d!m!th! faluni t gjith ashtu si" jeni n luft, kmbsor apo kalors!
Jsht e plq0eshme q kur njeriu sht duke falur nama3in e lufts, t mbaj n krah nj arm
me t 2iln mund t mbrohet pa u rnduar! Allahu i Madhruar thot% /...le t8i mbajn armt
n$jeshur.1
*
?i lufta sht edhe rasti i largimit me t shpejt nga armiku, bujana prmb0tse, bishat e egra,
ose frika se mos armiku i th0er ia mbath pa u kapur! + kto raste gjithashtu, nama3i falet n
kmb ose mbi shal, nga &ibla ose jo dhe bhet shenj me kok pr rukEn dhe se.hden!
+ga kto forma t habitshme dhe nga k0 organi3im i nama3it t lufts kuptojm% rndsin e
madhe t nama3it n ,slam dhe pikrisht nama3it me .hemat n ve"anti, e 2ila duhet kr0er, qoft
edhe n t tilla raste t sikletshmeU gjersin e plot t legjisla2ionit islam, i 2ili pr "do rast ka nj
gj0kim q t)i prshtatet dhe gjithashtu q ?heriati ia lehtson vshtirsit ktij umeti dhe se ai
sht tolerant dhe i prshtatshm pr "do koh dhe vend!
A lusim Allahun t na jap prkushtim pr kt fe dhe q t vdesim n t< Ai sht Dgjues i
lutjeve dhe u prgjigjet at0re!
5ama!i i Chumas
Duhet nama3i i .humas #i tubimit$, sepse n t tubohen shum njer3! Dita e .huma #e
premte$ sht dita m e mir e javs! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
N!a ditt tuaja m t mira sht dhe dita e 0huma "e premte$.
5
(jithashtu% Ne jemi t part e t
fundm(e n Bitn e Gjykimit, (e)se t tjer(e u sht *#ritur :i#ri "i shenjt$ para nesh. &astaj "e
premtja$ kjo sht dita q Allahu ua #ri t (e)ant, por ata ran n kundrshti mes tyre, kurse
Allahu na udh*oi e t !jith njer*it tan jan n nj mendje pr t "ditn e premte$.
8
Muslimi pr2jell se Profeti ka thn% Allahu i )orientoi ata q qen para nesh n!a dita e
0huma, prandaj )ifutt (e)uan t shtunn, kristiant t dieln, kurse Allahu na udh*oi ne pr t
premten.
K
Tubimi n ditn e .huma sht vendosur pr ta kth0er vmendjen e muslimanve nga begatit
e mdha q Allahu u dha at0re, po ashtu ligjrata #hutbja$ e ksaj dite sht vendosur q t)iu
prmendet besimtarve kjo mirsi dhe begati e madhe, n mn0r q ata t jen falnderues ndaj
Allahut!
alja e asaj dite sht vendosur t bhet n mes t dits q tubimi t bhet n nj .hami t
vetme!
Allahu i ka urdhruar besimtart q t marrin pjes n at tubim, ta dgjojn predikimin dhe ta
falin nama3in e asaj dite, duke thn% /2 ju t 6ilt keni besuar3 5es thirret pr nama! ditn e
Chuma% ather nCitoni t prmendni Allahun dhe lreni shitblerjen. 7jo sht m e mir
pr ju% nse e dini.1
9
,bn &ajimi ka thn% /Prej sunetit t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka qen
q kjo dit t madhrohet, t nderohet e t ve"ohet me adhurime q t dalloj nga ditt e tjera!
1
Bekare, *5C!
2
+isa), 'M*!
3
Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja!
4
Mutefekun alejhi!
5
Muslimi!
6
Ohumua, C!
80
Pastaj dijetart kan rn n kundrthnie nse dita e .huma apo dita e Arafatit sht m e mir!
&a d0 mendime tek imamt e ?hafiut! + nama3in e asj dite Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ le.onte suret R?e.hde) dhe R,nsan)!!!1
'
M pas vijon duke thn% /&am dgjuar ?hejhul ,slam ,bn Tejmijen t thot se Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i le.onte kto d0 sure n nama3in e .humas sepse n to ka
ngjarje dhe gj0kime q lidhen me kt dit! + to prmendet krijimi i Ademit, kthimi pr Botn e
Prtejme dhe tubimi i krijesave, e t gjitha kto ndodhin n ditn e premte! Le.imi i t0re n kt
dit i prkujton njer3it se "ka ndodhur e "do t ndodh n t #t premteve$!1
*
Prej ve"orive t s premtes sht edhe plq0eshmria e shtimit t salauateve mbi Profetin
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ditn dhe natn e saj! Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Br!oni sa m shum salauate m#i mua ditn e 0humas dhe
natn e saj.
5

+ga ve"orit m t mdha t dits s premte sht falja e nama3it t .humas, i 2ili sht nj
nga det0rimet m t forta t ,slamit dhe nj nga tubimet m t mdha t muslimanve! &ush l tri
.huma pa falur pr negli3hen2, Allahu ia vulos 3emrn atij #me t 3e3$!
8
@e"ori tjetr e ksaj dite sht urdhri pr t)u lar n at dit! Larja n kt rast sht sunet i
fort, madje disa dijetar jan t mendimit se ajo sht det0rim pr t gjith, disa t tjer thon se
ajo sht e det0rueshme pr ata q mbajn er t keqe e u duhet ta heqin at!
Jsht e plq0eshme parfumosja n at dit! &jo sht m mir sesa parfumosja n ditt e
tjera!
Jsht e plq0eshme q pr nama3in e .humas t shkohet sa m hert n .hami!
Plqehet t falen nama3e nafile #vullnetare$, t le.ohet &urani ose t bsh dhikr #t
prmendsh Allahun$ derisa t dal imami pr t mbajtur hut#en #predikimin$!
Jsht i domosdoshm dgjimi i hutbes nse je at0 i pranishm, sepse nse nuk ia v veshin
asaj quhesh fjalbosh% /ush flet kot "!jat hut#es$, pr t ska 0huma.
K
Jsht i plq0eshm le.imi i sures /&ehf1! Pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ ka thn% /ush e le0on suren 9/ehf ditn e premte, do ti rre*atoj nj drit q n!a posht
km#(e deri n kulm t qiellit, q do ta ndri)oj edhe n Bitn e Gjykimit dhe do ti falen
!jynahet mes dy t premte(e.
9
&a nj koh ku lutja sht e sigurt q plotsohet! + d0 /?ahiht1, n autoritetin e Abu
-urejres pr2illet% N ditn e +huma sht nj koh q nse ro#i e qllon duke u lutur n t e
duke i krkuar di)ka Allahut n falje, Allahu ia jep at.
;
Duhet t mbahet hutbja, n t 2iln madhrohet dhe lvdohet Allahu, dshmohet pr njsin e
Tij dhe mesa3hin h0jnor t t Drguarit t Tij, n t i prkujtohen robrve t mirat e Allahut!
@e"orit e ksaj dite jan t shumta, derisa imam ,bn &ajimi ka numruar deri n njqind e
tridhjet e tri t tilla!
Megjithkt, shum prej njer3ve e negli3hojn kt dit pa e dalluar nga ditt e tjera! Disa t
tjer kt dit e bjn koh gjumi dhe dembeli3mi, kurse t tjer e humbasin duke luajtur e
dfr0er, pa e prmendur Allahun n t, aq sa numri i besimtarve q e falin nama3in npr .hami
at dit sht tepr i mangt, Allahu na ruajt<
Jsht e plq0eshme q ditn e .huma t shkohet sa m hert dhe kur h0n n .hami t falen
d0 rekatet prshndetse t saj!
1
+ /Zadul Mead1
2
+ /Zadul Mead1
3
Bejhekiu!
4
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
5
Ahmedi!
6
-akimi, Bejhekiu!
7
Mutefekun alejhi!
81
+se shkon hert sht mir t falen nama3e nafile, sepse edhe t part tan #seleft$
shkonin hert n .hami dhe falnin nama3, derisa t dilte imami!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Zoti e mshiroft, ka thn% /M e mira pr at q vjen pr .huma,
sht t merret me falje nafile derisa t dal imami, sikurse pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% 9...pastaj le t fal sa t doj.
'
! &jo gj e sht0n njeriun t fal sa
m shum nama3, nse ai vjen hert n .hami, pa i pr2aktuar atij sa rekate t fal! Pr2illet se
kur sahabt vinin pr .huma n .hami, falnin sa rekate t mundnin,
*
disa falnin dhjet, disa
d0mbdhjet, disa tet e disa t tjer falnin m pak se kaq! Prandaj edhe imamt kan qen t
nj mendjeje se para far3it t .humas nuk ka sunete t pr2aktuara n numr, por nama3i para
.humas sht vepr e mir, jo sunet shoqrues! Prandaj ai q i fal ato ose nuk i fal, nuk ka asnj
pasoj t qortuar dhe k0 sht mendimi m i drejt! + kt rast sht m mir lnia e kt0re
suneteve, nse t paditurit do t besonin se ato jan sunete t forta shoqruese!1
5
&jo pr sa u prket suneteve para .humas, kurse pas nama3it far3 t saj ka katr rekate
sunete shoqruese, sikurse pr2illet n /?ahihun1 e Muslimit% Nse dikush n!a ju fal 0human, le
t fal pas saj edhe katr "rekate, sunet$.
8
!
&urse n d0 /?ahiht1 pr2illet% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ falte pas
0humas dy rekate.
K
+ga d0 hadithet del se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ falte katr rekate n
.hami, ose d0 rekate n .hami dhe d0 n shtpi!
&ush do mund t fal edhe gjasht rekate, si" pr2jell ,bn Imeri #Allahu qoft i knaqur me
t$% &asi &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ falte 0human, dilte pak m prpara
dhe falte dy rekate, pastaj prparonte edhe pak "hapa$ dhe falte katr rekate "t tjera$.
@endet n .hami u takojn at0re q vijn vet m hert! +drsa prenotimi i vendeve q bjn
njer3it duke i 3n ato me vendosjen e si.hades, shkopit apo kpu2ve t t0re atje ku duan t
ulen, edhe pse vet vijn me vones, nuk sht i drejt, sepse kshtu i privon at0re q vijn m
hert mundsin pr t)u ulur! &0 nuk sht veprim i plq0eshm, madje disa dijetar kshillojn
ata q vijn hert, t)i heqin ato gjra q gjejn n vend e t falen vet n t, sepse ai q vjen m
par, ka t drejtn e faljes n rreshtin e par dhe sepse 3nia e vendit n .hami pa pranin e
personit, quhet grabitje e s drejts s vendit!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Zoti e mshiroft, ka thn% /@eprimi i shum njer3ve q shtrojn
shtresa a di"ka tjetr pr .huma ose pr dit tjetr, para se t shkojn vet n .hami, sht e
ndaluar me rnien n ujdi t t gjith muslimanve, madje sht haram!1
Po a sht i vlefshm nama3i i ktij njeriu mbi at shtres=
&a d0 mendime! &jo sepse k0 njeri ka grabitur nj vend n .hami me vendosjen e asaj shtroje
n t, duke i privuar besimtart e tjer q vijn m hert se ai n .hami, t falen n at vend! +
fakt duhet q njeriu t vij vet sa me hert n .hami, por nse ka vn nj shtroj2 dhe vet vjen
m von, ka kundrshtuar ?heriatin n d0 mn0ra% '$ nprmjet voness, ndrkoh q duhet t
vinte sa m hert dhe *$ duke grabitur nj pjes t .hamis e duke i penguar t tjert q vijn m
hert n .hami t falen n at vend dhe t)i plotsojn rreshtat n rregull e me radh! Pastaj atij,
duke ardhur von, do t)i duhet t kapr2ej mbi kokat e njer3ve q jan ulur tashm!1
9
+ga rregullat e .humas sht q kush h0n n .hami dhe e gjen imamin n hutbe e sipr, t
mos ulet pa falur d0 rekate t shkurtra, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% Nse dikush n!a ju (jen n 0hami n kohn kur imami ka dal "n hut#e$, le t fal dy
1
Buhariu!
2
?hih n librin /Musannef Abdir:>re3ak1!
3
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
4
Muslimi!
5
Mutefekun alejhi!
6
+ /etaua ?hejhul ,slam1
82
rekate>
'
, kurse Muslimi shton% ...dy rekate t falura shkurt
*
, d!m!th! t)i fal shpejt! +se harron
dhe ulet, le t "ohet srish pr t)i falur ato, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka urdhruar nj njeri q u ul pa i falur ato, duke i thn% ohu dhe fal dy rekate>
5
!
+ga rregullat e .humas sht q nuk lejohet t flassh kur imami sht duke mbajtur hutben!
Allahu i Madhruar thot% /7ur leCohet 7urani d$jojeni at dhe heshtni% n mnyr ; t
mshiroheni.1
8
Disa komentator t &uranit thon se k0 ajet ka 3britur pr hutben dhe Allahu e quajti at
&uran sepse n t ka shum ajete kuranore!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush thot hesht, ka folur kot dhe
kush flet kot, ska 0huma pr t.
K
+ nj hadith tjetr pr2illet% /ush flet "!jat hut#es$ sht si !omari q m#art li#ra dhe as ai
q i thot atij "folsit$ hesht, ska 0huma.
9
#d!m!th! nuk i quhet e plot .humaja$!
Pr2illet n /?ahiht1 n autoritetin e Abu -urejres% Nse i thua shokut tnd ditn e 0huma,
kur imami sht duke m#ajtur hut#en, 9hesht>, ather ke folur kot. dhe e kota sht mkat! Adhe
pse t)i thuash tjetrit q flet gjat hutbes /hesht<1 sht urdhres pr t mir, prapseprap kjo gj
sht e ndaluar! &uptohet q fjalt e tjera jan n mn0r kategorike t ndaluara!
, lejohet imamit t)i flas ndonjrit prej besimtarve edhe kur sht gjat hutbes, sikurse i lejohet
ndonj besimtari t)i flas imamit pr di"ka me rndsi! Profeti ka p0etur gjat hutbes dhe atij i
sht prgjigjur njri nga t pranishmit! &jo gj sht prsritur n disa ngjarje t ndr0shme, q
Profeti t)u flas sahabve gjat hutbes e ata t)i prgjigjen po gjat hutbes, nse ka pasur di"ka me
interes ose pr t ditur di"ka! &jo gj nuk e pengon dgjimin e hutbes!
+uk i lejohet nj besimtari q dgjon hutben, t)i lap sadeka ndonj l0psi q i flet, sepse
l0psi ka vepruar di"ka t palejuar, q sht e folura gjat hutbes, andaj edhe besimtarit nuk i
lejohet t)i prgjigjet n di"ka t ndaluar!
Jsht sunet t bsh salauat mbi Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ sa her ta
prmend imami n hutbe, pa e ngritur 3rin q t)i shqetsosh t tjert!
Jsht sunet q besimtart t thon /Amin1 kur hatibi #predikuesi$ t bj duW #lutje$, por pa 3
t lart dhe pa "uar duart!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Zoti e mshiroft, ka thn% /+gritja e 3rit para hatibit sht e
paplq0eshme, n mos e ndaluar, me konsensus! As mue3ini, as ndonj tjetr s)duhet ta ngrej
3rin n nama3 apo jasht tij!1
;
@ihet re q kjo gj pr t 2iln shejhu ka trhequr vmendjen, ende va3hdon t ek3istoj edhe
sot n disa vende! &shtu, mund t ndodh ngritja e 3rit kur besimtart "ojn salauat mbi
Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, n lutje t tjera gjat hutbes, para saj ose n
pushimin mes d0 pjesve t hutbes! Madje disa hatib ua krkojn vet t paranishmve kt gj,
e pra, kjo sht injoran2 dhe risi e palejuar!
&ush h0n n .hami dhe e gjen imamin n hutbe, nuk jep selam, por ulet n rresht me qetsi,
pasi fal d0 rekat, si" u prmend m sipr! Pastaj dgjon hutben pa u prshndetur e shtrnguar
duart me ata q ka n krah!
+uk lejohet q t luash gjat hutbes me duar, kmb, mjekr, rroba etj!, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush prek !urt e ka *h(lersuar "0human$.
7
e n
nj pr2jellje tjetr% .ka 0huma pr t. sepse loja e prish prkushtimin!
1
Mutefekun alejhi!
2
Muslimi!
3
Mutefekun alejhi!
4
A)raf, *M8!
5
Ahmedi!
6
Ahmedi!
7
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
8
Tirmidhiu!
83
Po ashtu nuk duhet t kthehesh sa majtas:djathtas dhe t hutohesh duke par njer3it, e gjra
t tilla si kto, sepse kjo ta heq mendjen nga dgjimi i hutbes! +jeriu duhet t drejtohet nga hatibi,
sikurse drejtoheshin sahabt nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ gjat hutbes!
'
+se dikush teshtin duhet t thot /Alhamduli:lah1 me vete pa 3!
Lejohet t flassh para hutbes, pas saj, ose kur imami ulet n pushimin mes d0 pjesve t
hutbes, nse sht di"ka me interes, por pa h0r n "shtjet e dunjas!
+ prgjithsi hutbja e .humas ka nj rndsi t madhe n ,slam sepse prmbledh le.imin e
&uranit, prmendjen e thnieve profetike #hadithet, urdhresat e dobishme, kshilln e mir$,
prkujtimin e Allahut, ngjarjet dhe ndodhit fetare! Prandaj duhet t)i kushtojn hutbes vmendje t
plot, si hatibi ashtu edhe dgjuesit, sepse hutbja e .humas nuk sht thjesht nj fjalim i
3akonshm, si fjalimet q mbahen n mbledhje apo festa t 3akonshme!
Di"ka pr t 2iln duhet trhequr vmendja, sht se disa besimtar ngren 3rin duke thn%
/Zot na ruaj<1, kur dgjojn ndonj ajet dnimi gjat hutbes, ose ngren 3rin duke u lutur kur
dgjojn ajete shprblimi dhe Oheneti! &jo nuk lejohet, sepse h0n n fjalt e ndaluara gjat
hutbes!
?hum tekste t shenjta faktojn se fjalt gjat hutbes ia prishin shprblimin folsit, nuk ka
.huma pr t dhe se ai sht si gomari q bart libra! Prandaj duhet t kemi kujdes dhe t)i trheqim
vmendjen edhe t tjerve pr kt!
Dijetart, Allahu i mshiroft, e kan theksuar se nama3i i .humas sht det0rim m vete e jo
3vendsues i nama3it t dreks!
Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% Nama*i i udhtimit ka dy rekate, nama*i i
0humas ka dy rekate dhe nama*i i %ajramit ka dy rekate !jithashtu, t plota, jo t reduktuara
"n!a katr n dy$, sipas fjals s &rofetit tuaj "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$.
&jo sepse nama3i i .humas ndr0shon nga ai i dreks n shum gjra%
- Jsht m i mir dhe m i rndsishm, sepse pr lnien e tij jan pr2jell shum
kr2nime h0jnore!
- Ai ka rregulla dhe kushte t v"anta, t 2ilat nama3i i dreks nuk i ka!
- A 3vendson at nama3i i dreks, vetm n rastin kur i kalon koha!
+ama3i i .humas sht det0rim vetjak #far3 ajnij$ pr "do musliman mashkull, t lir, n
mosh madhore dhe vendas!
Abu Daudi, n autoritetin e Tarik ibn ?hihabit pr2jell% +humaja sht detyrim t falet me
0hemat, pr )do musliman, pr(e) katr persona(e5 sklla(it, !ruas, fmijs dhe t smurit.
*
&urse Darekutni pr2jell n autoritetin e Ohabirit se i Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Ai q #eson n Allahun dhe Bitn e Hundit, e ka detyrim
nama*in e dits s 0huma, pr(e) t smurit, udhtarit, fmijs dhe ro#it.
5
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Ndo grup njer3ish q banojn n ndrtesa ngjitur njra:
tjetrs, q nuk largohen prej t0re as n dimr e as n ver, kto ndrtesa jan ndrtuar sipas
3akonit t vendit me drur, gur, kallama apo di" tjetr dhe kta njer3 banojn at0 e nuk
shprngulen, e kan det0rim ta falin at0 .human! &ta nuk konsiderohen si enda2akt q jetojn
n kampe dhe shprngulen gjithmon n vende ku mund t gjejn uj, duke marr me vete gjat
shprnguljes edhe banesat e t0re #"adrat, kasollet etj!$!1
8
Pr nj udhtar t 2ilit i lejohet shkurtimi i nama3it, .humaja nuk sht e det0rueshme, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe shokt e tij, nuk e falnin .human gjat
udhtimit pr n ha.h apo diku tjetr!
1
Tirmidhiu!
2
Abu Daudi!
3
Darekutni, Bejhekiu!
4
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
84
Ai q gjendet n nj vend t shkret rreth t 2ilit nuk ka .hami q t falet nama3i i .humas,
nuk e ka det0rim at, por nama3in e dreks!
Ohumaja nuk sht det0rim pr grat!
,bn Mundhiri ka thn% /#Dijetart$ Pohojn nj3ri #,.hma$ se nama3i i .humas nuk sht
det0rim pr grat, por nse ato vijn n .hami dhe e falin at bashk me imamin, u quhet nama3
.humaje!1
'

+ t njjtn mn0r gj0kohet edhe pr udhtarin apo t smurin! Adhe pse kta nuk e kan
det0rim, si lehtsim pr ta, nse vijn dhe e falin at, u quhet nama3 i rregullt .humaje #pra nuk e
falin m nama3in e dreks pas saj$!
Ai q e ka det0r faljen e .humas, nuk lejohet t udhtoj ditn e premte pas mngjesit, deri
n faljen e saj, kurse para mngjesit sht e paplq0eshme t udhtoj, vetm nse e fal at
gjat rrugs!
&ushtet e vlefshmris s nama3it t .humas jan%
- 9*rja e kohs, sepse sht nama3 i det0rueshm dhe kusht3ohet nga h0rja e
kohs s tij si nama3et e tjera t det0rueshme, prandaj falja e tij para kohe sht e pavlefshme!
Allahu i Madhruar thot% /Falja #e nama3it$ sht detyrim pr besimtart% n koh t
6aktuara.1
*
&oha e ktij nama3i sht e njjt me at t dreks! + kt koh e ka falur at
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n m t shumtn e rasteve!
- 8amaz/alsit e xhumas duhet t jen vendas t "rhershm, jo enda2ak q
shprngulen va3hdimisht! ?hum fise nomade arabe qndronin rreth Medines dhe Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk i urdhront ata t falnin .human!
Ai q kap nj rekat t .humas, e plotson rekatin tjetr si .huma dhe i konsiderohet i till, si"
pr2jell Abu -urejre% Ai q kap nj rekat t 0humas e ka kapur nama*in.
5
Por nse kap m pak se kaq, d!m!th! nuk e arrin rukEn me imamin, nuk e kap nama3in e
.humas, por pasi imami jep selam, e va3hdon me nijetin e nama3it t dreks!
- ;bajtja e d* hutbeve #ligjrata t posa"me$, sipas veprimit t prhershm t
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$! ,bn Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ thot%
&rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ m#ante dy hut#e n km# e i ndante duke u
ulur midis tyre.
8
- Falnderimi i Bllahut d* dshmit salauati "r t 4r,uarin #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ kshilla "r t "asur droj Bllahun dhe leximi i nj "jese
kuranore, qoft edhe nj ajet i vetm!
?hum nga bashkkohsit nuk i kr0ejn kto kushte, ose nj pjes t madhe t t0re gjat
hutbeve! ,mam ,bn &ajimi ka thn% /Ai q vren hutbet e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ dhe t sahabve, do t gjej n to prmendjen e udh3imit, njsimin e Allahut,
2ilsit e Zotit t Lart, ba3at e prgjithshme t besimit, thirrjen pr n rrugn e Allahut, ndodhit e
popujve t ndshkuar, prmendjen e mirsive t Allahut q e bjn At t dashur pr robrit e Tij,
urdhrin pr ta prmendur dhe falnderuar At, gj q i bn robrit t dashur tek Allahu, e kshtu
t pranishmit largoheshin duke e dashur Allahun dhe Allahu i donte ata!
/Pastaj erdhi nj koh kur drita profetike humbi dhe urdhrat e ?heriatit u 3vendsuan me
dekrete q s)kishin as s0nime e as fakte domethnse, dekretet 3un vendin e suneteve q
s)duheshin ln pas dore, u lan pas dore edhe objektivat q s)duheshin ln dhe kshtu hutbja u
mbush me rima, metafora dhe retorika, duke e paksuar H madje hequr H ann shpirtrore t saj,
si dhe duke i humbur asaj vlern!
/Disa hatib H madje shum prej t0re H e mbajn hutben si t ishte nj tem hartimi shkollor,
thon n t ")t)u vij n mendje, qoft me vend a pa vend dhe e 3gjasin at n mn0r t
1
Darekutni, Bejhekiu!
2
+isa, 'M5!
3
Buhariu, Muslimi, Bejhekiu!
4
Mutefekun alejhi!
85
mr3itshme, saq i humb vlerat dhe kushtet e saj, bie n kt nivel pa nivel, si dhe nuk e reali3on
m ndikimin dhe funksionin e saj t vlefshm!1
'
&shtu shprehet ,bn &ajimi pr nat0rn e hutbeve t kohs s tij, por sot e keqja sht shtuar,
saq n hutbe s)gjen gj tjetr ve" nj deng fjalsh t pavlera!
Disa hatib fusin n hutbe tema q s)prkojn me at t hutbes, por n vend q t kshillojn
dgjuesit me fjal t v0era, flasin pr tema politike, pr ngjarje t javs, lajme bombastike t
ga3etave a gjra t tilla, t 2ilat t pranishmit nuk i kuptojn, ose edhe n i kuptofshin, nuk u
shrbejn aspak at0re!
Prandaj, o ju t nderuar hatib< &thejeni hutben sipas tradits s Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$% /Ai ishte shembulli m i mir pr ju.1
*
Prqndrojini temat tuaja n
tekstet e &uranit dhe ?unetit q i prshtaten hutbes, prfshini n to kshilln e drojs ndaj Allahut
dhe msimet e v0era, trajtojini smundjet e shoqrive tuaja me nj stil t qart e t prmbledhur
dhe futni n to sa m shum ajete kuranore, sepse me ato jetojn 3emrat dhe ndri"ohen s0t!
+uk sht e rndsishme thjesht mbajtja e d0 hutbeve, por ndikimi i t0re te shoqria, si" thot
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft% /+uk mjafton q n hutbe t injorosh D0njan dhe
t prmendsh vdekjen, sepse kjo sht pjes prbrse e saj q dihet nga t gjith!1, por duhet
q hutbja t)i lvi3 3emrat e t "oj n to mesa3hin e mirsis, sepse thjesht injorimi i ksaj bote
dhe paralajmrimi pr rre3iqet q t kanos ajo, sht e reklamuar edhe nga vet jobesimtart e
feve qiellore! Prandaj duhet t ket n.itje n t mir dhe ndalim nga e keqja, thirrje pr n rrugn
e Allahut dhe prmendje t mirsive t Tij!
Pastaj vijon% /-utbja nuk reali3ohet duke e shkurtuar n nj form q ia humb asaj objektivin!1
5
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur mbante hutben i skuqeshin s0t, e
ngrinte 3rin dhe 3emrohej, aq sa dukej si nj komandant ushtrie!
8

ukahat, Allahu i mshiroft, thon se sht sunet q hutbet e dits s .huma t mbahen mbi
nj foltore #minber$, sepse kshtu ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
dhe sepse kur dgjuesit e shohin hatibin para t0re, fjalimi dhe kshilla ndikojn m shum tek ata!
,mam +eueuiu, Allahu e mshiroft, prmend% /Mbajtja e saj mbi foltore sht sunet me
nj3shmri #,.hma$ t plot!1
K
Jsht sunet q kur hatibi t dal para .hematit, t)i prshndes ata me selam, sikurse ka
thn Ohabiri #Allahu qoft i knaqur me t$% , Br!uari i Allahut, kur hipte m#i foltore,
prshndeste me selam.
9
Jsht sunet q hatibi t ulet mbi foltore derisa mue3ini t mbaroj e3anin! ,bn Imeri #Allahu
qoft i knaqur me t$ ka thn% , Br!uari i Allahut, pasi hipte n foltore, ulej derisa t m#aronte
mue*ini, pastaj n!rihej dhe m#ante hut#en.
;

+ga sunetet e hutbeve t .humas sht gjithashtu q hatibi t ulet mes d0 hutbeve, si"
pr2illet n autoritetin e ,bn Imerit% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ m#ante dy
hut#e n km# dhe i ndante duke u ulur midis tyre.
7
Jsht sunet gjithashtu q h0tbja t mbahet n kmb, si" thot Allahu i Madhruar% /...dhe t
lan ty #o Muhamed$ n kmb.1
C
Jsht sunet q hatibi t mbshtetet n nj shkop ose di" tjetr!
Jsht sunet q hatibi t flas me f0t0rn drejt, sepse nse kthehet vetm nga nj an, sht
sikur i ka kth0er shpinn njer3ve nga ana tjetr dhe kjo bie ndesh me sunetin! Profeti #paqja dhe
1
+ /Zadul mead1!
2
Ah3ab, *'!
3
+ /,htijarat1!
4
Muslimi!
5
+ /Me.hmu) sherhil muhedheb1!
6
,bn Ma.hja!
7
Abu Daudi!
8
Mutefekun alejhi!
9
Ohumua, '5!
86
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ gjat hutbes qndronte me f0t0rn drejt dhe t pranishmit
ktheheshin t tr nga ai!1
'
Jsht sunet q hutbja t jet e shkurtr sa duhet, jo shum e gjat q njer3it t mr3iten e t
shprqndrohen dhe t mos prfitojn prej saj! ,mam Muslimi pr2jell n autoritetin e Amarit%
Nama*i i !jat i dikujt dhe hut#ja e shkurtr, dshmojn pr mendje!jersin e tij, prandaj *!jatini
nama*et dhe shkurtojeni hut#en.
*
Jsht sunet q hutbja t mbahet me 3 t lart, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ e ngrinte 3rin n hutbe dhe dalloheshin tek ai shenjat e 3emrimit! &jo ndikon m
shum te 3emrat e njer3ve dhe e shpreh m thell mesa3hin!
jalt duhet t jen t pr3gjedhura, t qarta, t rrjedhshme dhe ndikuese!
Jsht sunet q hatibi t)i ftoj muslimant n pun t mira e t denja si pr kt bot, ashtu
edhe pr botn e prtejme! Duhet t bj duW #lutje$ edhe pr kr0etarin e shtetit islam si edhe pr
kr0etart e tjer npr vende! &jo tradit n hutbe ka qen gjithmon e njohur te muslimant dhe
kshtu sht vepruar! Lutja pr kr0etart e muslimanve dhe pr mbarvajtje e udh3im sht n
traditn e /ehli sune uel .hema)a1, kurse moslutja pr ta sht tradit e risivnsve #bidat"injve$!
,mam Ahmedi ka thn% /?ikur t kishim nj lutje q Allahu do t)i prgjigjej asaj, kt lutje do ta
bnim pr sundimtarin!1, sepse kur kreu i vendit sht n rregull, edhe masa e gjer sht n
rregull!
&0 sunet tashm sht ln, aq sa njer3it, kur dgjojn kt gj prej hatibit, "uditen dhe
mendojn keq pr t!
Jsht sunet q sapo t mbaroj hutbja, t kr0het falja e nama3it, pa shkputje t gjat #mes
hutbes e nama3it$!
+ama3i i .humas ka d0 rekate t 3shme #n to le.ohet &urani me 3 t lart$, kjo sht me
,.hma)!
Jsht sunet q n rekatin e par t le.ohet surja /Ohumua1 pas /atihas1, kurse n rekatin e
d0t, surja /Munafikun1, sepse edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i le.onte
kto sure, sikurse e pr2jell kt Muslimi n autoritetin e Abu -urejres! &ishte raste kur ai le.onte
n rekatin e par suren /A)la1 dhe n t d0tin suren /(ashije1, sepse vrtetohet q Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ le.onte pr .huma, her suret /Ohumua1 dhe /Munafikun1,
her suret /A)la1 dhe /(ashije1!
5
Por nuk duhet ndar njra nga kto sure n d0 rekate, sepse kjo sht n kundrshtim me
sunetin!
Ars0eja pse nama3i i .humas sht i 3shm, qndron te ndikimi q ka le.imi i &uranit te
dgjuesit, sidomos n rast tubimi, si" sht k0 nama3!
5ama!i i dy Dajrameve
+ama3i i d0 Bajrameve #itr Bajrami dhe &urban Bajrami$ sht i ligjruar nga &urani, ?uneti
dhe ujdia e muslimanve! ,dhujtart kishin festat e t0re #kohore dhe vendore$ para ,slamit, t 2ilat
u 3hvlersuan me ardhjen e tij! + vend t t0re ,slami solli d0 festa madhshtore, q jan itr
Bajrami dhe &urban Bajrami! &to festa jan si falnderim ndaj Allahut, i Vili na mundsoi kr0erjen
e d0 adhurimeve madhshtore% agjrimin e >ama3anit dhe ha.hin #vi3itn$ n ?htpin e ?henjt
#&aben$!
1
Tirmidhiu!
2
Muslimi!
3
Muslimi!
87
Pr2illet n mn0r autentike se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur erdhi
n Medine, i gjeti banort e saj t festonin n d0 dit t ve"anta dhe u tha at0re% Allahu ua ka
*(endsuar ato me dy dit m t mira5 Bitn e /ur#an %ajramit "flijimit$ dhe Bitn e Hitrit
"n!rnies$.
'
Prandaj 2aktimi i festave shtes mbi kto festa t nderuara #si mevludi etj!$ nuk lejohet, sepse
kjo do t ishte shtes mbi at q ka 2aktuar Allahu, risi #bidat$ n fe, kundrshtim i sunetit t
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe ngjasim me jobesimtart! esta t reja jan
t palejueshme, sido q t quhen ato% festa, memorandume, prvjetore, jubile etj! T gjitha kto
nuk jan tradit e ,slamit, por tradit e mosbesimit, ngjashm me popujt jobesimtar t vendeve
perndimore etj! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush i prn!jan nj
populli, ai sht si ata.
*
Ai ka thn gjithashtu% Hjala m e mir sht :i#ri i Allahut "/urani$,
drejtimi m i mir sht drejtimi i uhamadit "suneti$, punt m t kqija "n ritet fetare$ jan ato
t sajuarat dhe )do risi "#idat$ sht hum#je )orientuese.
5
A lusim Allahun q t na e tregoj t drejtn si t drejt dhe t na mundsoj ndjekjen e saj, t
na e tregoj t kotn si t kot e t na mundsoj shmangien e saj<
Argument pr ligjshmrin e nama3it t Bajramit sht fjala e Allahut t Madhruar% /Falu pr
Zotin tnd dhe .lijo #nj kurban$.1
8
/7a shptuar ai ; e pastron shpirtin e tij. " prmend
emrin e Zotit dhe .alet.1
K
Adhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe halift e drejt pas tij e kan falur
gjithmon nama3in e Bajrameve!
Madje, Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka urdhruar pr kt nama3 edhe
grat! Jsht sunet q gruaja t marr pjes n nama3in e Bajramit, e paparfumosur dhe jo e
veshur me rroba t bukura q t trheqin vmendjen, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% "Grat$ :e t dalin t paparfumosura. (jithashtu ato duhet t jen ve"
nga burrat! Imu Atija #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% Ne !rat, ishim t urdhruara t
dilnim ditn e %ajramit, edhe (aj*at e (o!la, edhe ato n mosh t pjekur, t !jitha dilnim e rrinim
pas njer*(e, #nim tek#ir me #urrat e luteshim #ashk me ta.
9

&jo dalje pr nama3in e Bajramit dhe kr0erja e faljes s Bajramit n kt form t njohur nga t
gjith, n.jerr n pah simbolet e ,slamit, sepse vet Bajrami sht fest publike n ,slam!
+ama3i i par i Bajramit q ka falur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ sht
Bajrami i &urbanit n vitin e d0t t -i.hrit, dhe ka va3hduar ta fal at "do vit, derisa u nda nga
kjo bot, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t!
&shtu kan va3hduar bre3at e muslimanve ndr shekuj, prandaj, nse banort e nj vendi e
ln Bajramin edhe pse i kan t gjitha kushtet, kr0etari i muslimanve u shpall luft, pr ars0e se
kan ln nj nga simbolet e dukshme t ,slamit!
+ama3i i Bajramit kr0het n nj hapsir t lir pran vendbanimeve, ku t ken mundsi t
mblidhen t gjith muslimant e atij vendi! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e
falte Bajramin n nj nama3gja #vendfalje$ n h0rje t Medines! Abu ?eidi #Allahu qoft i knaqur
me t$ pr2jell% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, pr %ajramin e Hitrit dhe at t
/ur#anit dilte n nama*!ja.
;
Dalja n hapsir t lir n kt form, shpreh autoritetin e muslimanve, ngre lart simbolet e
,slamit dhe shrben pr prhapjen e tij n masat e gjera! &jo dalje sht e mundur, sepse kr0het
rrall #d0 her n vit$, prkundr .humas n t 2iln njer3it tubohen "do jav! +uk pr2illet q
1
Ahmedi, +esaiu!
2
Ahmedi, Abu Daudi!
3
Muslimi!
4
&euther, *!
5
A)la, '8:'K!
6
Mutefekun alejhi!
7
Mutefekun alejhi!
88
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ta ket falur ndonjher Bajramin n .hami,
prve"se n raste pamundsie! &urse n Mek, nama3i i Bajramit duhet t falet n Ohamin e
?henjt #rreth &abes$!
&oha e nama3it t Bajramit fillon me ngritjen sa nj shti3 t diellit pas lindjes s tij dhe
mbaron me 3enitin e diellit! &jo sht koha kur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e
ka falur Bajramin!
+se nuk kuptohet q Bajrami #n fund t >ama3anit$ sht n at dit, ve"se pas 3enitit t
diellit, ather ai falet t nesrmen ka3W #kompensim$ n kohn q prmendm m lart! Abu
Imejr ibn Anesi pr2jell n autoritetin e .ha.hallarve t tij ensar% ,shte dit e (rant dhe nuk
dallohej nse kishte dal hna e "muajit$ .heualit, prandaj e nism at dit me a!jrim. N!a
pasditja (jen nj kar(an dhe njer*it e tij dshmuan se e kishin par hnn "e .heualit$ t
djeshmen. Ather &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ i urdhroi njer*it ta prishnin
a!jrimin e asaj dite dhe t dilnin t nesrmen n tu#im pr %ajram.
'
+se Bajrami mund t falej
pas 3enitit #pas dreke$, Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk do ta sht0nte pr t
nesrmen! +ama3i i Bajramit sht nama3i ku tubohen t gjith, prandaj krkon koh pr
prgatitje!
Jsht sunet q nama3i i &urban Bajramit t falet n kohn e tij t par, kurse nama3i i itr
Bajramit t sht0het 2a nga fillimi i kohs s tij, sepse si" pr2jell ?hafiu, Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ i shkroi nj letr Amr ibn -a3mit ku i thoshte% &rshpejtoje nama*in e
/ur#anit, shtyje nama*in e Hitrit dhe lajmroi njer*it.
*
&jo lvi3je n koh, bhet q njer3it t mund t n.jerrin 3ekatin e fitrit para bajramit t itrit
dhe t ken mundsi q ta therin kurbanin para dreke pr Bajramin e &urbanit!
Jsht sunet q para se t shkohet n nama3in e itr Bajramit, t hahen disa hurma #arabie$,
dhe t mos hahet gj pr Bajramin e &urbanit, derisa t jet falur nama3i, sikurse pr2jell edhe
Burejde% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ nuk dilte pr Hitr %ajram para se t
hante di)ka dhe nuk (inte !j n !oj pr /ur#an %ajramin, derisa t falte nama*in.
5
?hejhul
,slami ka thn% /Allahu i Madhruar e ka prmendur kurbanin n fjaln e Tij% >Falu pr Zotin tnd
dhe .lijo #nj kurban$38
8
dhe 3ekatin para nama3it n fjaln e Tij% >7a shptuar ai ; e pastron
shpirtin #me 3ekatA. " prmend emrin e Zotit e .alet.8
K
, prandaj edhe suneti sht q 3ekati i fitrit
t n.irret para nama3it t itr Bajramit dhe flijimi i kurbanit t bhet pas nama3it t &urban
Bajramit!1
Jsht sunet q n daljen pr nama3in e Bajramit t thirret /Allahu ekber1 me 3 t lart!
Jsht sunet q muslimani t 3bukurohet pr Bajram, duke veshur rrobat e tij m t mira,
sikurse pr2illet n autoritetin e Ohabirit% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ kishte
nj 0hy#e q e (ishte (etm pr %ajrame dhe 0huma.
9

,bn Imeri pr2jell se ai vishte rrobat m t mira pr d0 Bajramet!
;
Jsht kusht gjithashtu q besimtart t 2ilt falin Bajramin, t jen vendas n vendbanimin ku
falet ai, njsoj si pr .human! Pra, Bajrami sht kusht t falet nga ata persona q e kan pr
det0rim t falin .human, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ndodhi q ishte
n ha.h kur erdhi Bajrami dhe ai nuk e fali at! Po kshtu kan vepruar pas tij t gjith halift e
drejt!
1
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja, Darekutni!
2
Abderra3aku!
3
Ahmedi, ,bn Ma.hja, Tirmidhiu, ,bn -u3ejmja!
4
&euther, *!
5
A)la, '8:'K!
6
,bn -u3ejmja!
7
Mutefekun alejhi!
89
+ama3i i Bajramit ka d0 rekate para hutbes, si" pr2illet n autoritetin e ,bn Imerit #Allahu
qoft i knaqur me t$% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, 3#u %ekri, Umeri dhe
Uthmani i falnin %ajramet para hut#es.
'
Ars0eja pse hutbja e Bajramit sht pas nama3it, kurse hutbja e .humas sht para tij
qndron tek t qenit e hutbes s .humas kusht pr nama3in e saj dhe kushti i paraprin t
kusht3uarit, prkundr hutbes s Bajramit q sht sunet!
+ama3i i d0 Bajrameve sht me d0 rekate, gj q pranohet nj3ri nga muslimant! + d0
/?ahiht1 pr2illet n autoritetin e ,bn Abasit #Allahu qoft i knaqur me t$ se Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ fali d0 rekat n nama3in e itrit, pa falur para ose pas t0re ndonj
rekat tjetr!
Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% Nama*i i Hitrit dhe i /ur#anit ka dy rekate t
plota, pa shkurtime, sikurse sht thn n!a !juha e &rofetit tuaj "paqja dhe #ekimi i Allahut
qofshin m#i t$. Ai q e pr!njeshtron kt sht i hum#ur.
*

+ama3i i Bajramit nuk ka as e3an e as ikamet! Muslimi, n autoritetin e Ohabirit, pr2jell% /am
falur %ajramin m shum se nj her me &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe
ai e filloi nama*in para hut#es, pa e*an dhe pa ikamet.
5
Pas tekbirit fillestar dhe lutjes s hapjes, para le.imit t &uranit, jepen edhe gjasht tekbire t
tjera! Tekbiri fillestar sht sht0ll e domosdoshme, pa t 2ilin nuk vlen nama3i, kurse tekbiret e
tjera shtes, jan sunet!
Pas tekbirit fillestar, lutjes s hapjes s nama3it, dhe gjasht tekbireve shtes, thuhet% /Audhu
bil:lahi minesh shejtanir rra.him1 e m pas le.ohet /atihaja1 dhe nj sure!
+ rekatin e d0t, para le.imit t /atihas1 jep pes tekbire, ve" tekbirit t ngritjes nga
se.hdja, si" pr2jell Ahmedi nga Amr ibn ?huajb, prej t atit n autoritetin e gj0shit t tij% &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ ka dhn dym#dhjet tek#ire n nama*in e %ajramit,
shtat n rekatin e par dhe pes n t dytin.
8

>reth numrit t tekbireve ka shum pr2jellje! ,mam Ahmedi thot% /?hokt e Profetit #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ kan mendime t ndr0shme rreth numrit t tekbireve, t gjitha
jan t lejuara!1
+ "do tekbir ngre duart si n tekbirin fillestar, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ i ngrinte duart n "do tekbir!
K
Jsht sunet q midis "do d0 tekbireve t thuhet% /Allahu ekber kebiran, uel hamdu lil:lahi
kethiran, ue subhanallahi bukreten ue esilan, ue sal:lallahu ala Muhammedin en:nebijji ue alihi ue
sel:leme tesliman kethiran1, si" pr2jell Ikbe ibn Amir% 3 pyeta ,#n esudin se )far thuhet pas
tek#ire(e t %ajramit dhe ai tha5 9Halnderohet Allahu, la(drohet madhshtia e ?ij dhe )ohet
salauat m#i &rofetin "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$..
9
+se thuhet ndonj lutje tjetr s)ka gj, sepse n kt tem nuk ka ndonj lutje t ve"ant!
,bn &ajimi ka thn% /Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ heshtte pak mes "do d0
tekbireve, por nuk msohet prej tij ndonj lutje e ve"ant mes t0re!1
+se harron se sa tekbire ke dhn, ba3ohesh mbi at q sht m e sigurt, d!m!th! mbi
numrin m t vogl q mban mend!
+se harron ndonj nga kto tekbire shtes dhe ka filluar le.imi i &uranit, va3hdon pa u kth0er
n tekbiret, sepse tekbiret shtes jan sunet q me le.imin e &uranit u ka kalur koha pr t)iu
kth0er n nama3 e sipr!
1
Mutefekun alejhi!
2
Ahmedi, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
Muslimi!
4
Ahmedi, +esaiu, ,bn Ma.hja, Darekutni!
5
Bejhekiu!
6
Bejhekiu!
90
Po kshtu, nse ndonjri e kap imamin gjat le.imit t &uranit ose n rukE, ather jep vetm
tekbirin fillestar dhe nuk i kr0en tekbiret shtes, por bie n rukE me imamin!
+ama3i i Bajramit ka d0 rekate t 3shme, si" ka thn edhe ,bn Imeri% &rofeti "paqja dhe
#ekimi i Allahut qofshin m#i t$ le0onte /uran me * n nama*in e dy %ajrame(e dhe n nama*in
e krkimit t shiut.
'
Pr kt kan rn n ujdi dijetart, kshtu sht pr2jell bre3 pas bre3i dhe kshtu va3hdon
praktika e muslimanve pr nama3in e Bajrameve!
+ rekatin e par pas /atihas1 le.ohet surja /A)la1 dhe n t d0tin /(ashije1, sikurse ?umre
pr2jell% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, n dy %ajramet, le0onte suret 9Ala
dhe 9Gashije.
*
(jithashtu mund t le.ohet n rekatin e par surja /&af1 dhe n t d0tin /&amer1, si" pr2illet
n /?ahihun1 e Muslimit se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ le.onte suret /&af1
dhe /&amer1!
5
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Lejohet t le.oj "do pjes nga &urani, sikurse le.ohet
edhe n nama3et e tjera, por nse le.on /&af1 dhe /&amer1, apo ato q pr2illen n hadithet e
tjera sht m mir! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ le.onte n tubimet e mdha
suret q prmbajn Teuhidin #njsimin e Zotit$, urdhresat, ndalesat, fillesn e krijimit, fundin e
bots, historit e profetve #paqja e Allahut qoft mbi ta$ me popujt e t0re, si Zoti i ndshkoi ata q
prgnjeshtruan e mohuan dhe si i shprbleu me begati ata q besuan dhe ndoqn rrugn e
drejt!1
8
Pasi jep selam pas nama3it, ngrihesh dhe mban d0 hutbe duke u ulur midis t0re, si" pr2jell
Ibejdullah ibn Itbeh% .uneti sht q imami n dy %ajramet, t m#aj n!a dy hut#e duke u ulur
mes tyre.
K
&urse ,bn Ma.hja pr2jell n autoritetin e Ohabirit% Ai "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i
t$ m#ajti hut#en n km#, u ul, pastaj u n!rit srish.
9
+ ?ahihun e Muslimit pr2illet% "&rofeti$ 3 filloi nama*in para hut#es, u n!rit duke u
m#shtetur te %ilali, pastaj i urdhroi "njer*it$ t ken droj Allahun dhe i n0iti ti #inden Atij.
;
Ai
gjithashtu pr2jell% &asi m#aronte "&rofeti nama*in$, n!rihej pr#all njer*(e, kurse ata rrinin
ulur n rreshtat e tyre.
+ hutben e itr Bajramit, Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i n.iste njer3it t
n.irrnin *ekatin e fitrit dhe u shpjegonte at0re rregullat e ktij 3ekati, sasin, kohn e tij, dhe llojin e
lnds q duhet t n.irrnin!
+drsa n hutben e &urban Bajramit i ftonte njer3it t therrnin nj kurban dhe u shpjegonte
at0re rregullat e tij, sikurse pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
shtjellonte n hutben e &urban Bajramit shum prej rregullave t kurbanit!
7
&shtu, edhe hatibt duhet q n hutbet e t0re t prqendrohen n rastet e kohs, me ")rast
mbahet hutbja dhe t)u shpjegojn njer3ve at q kan nevoj t din, pasi t)i porositin t ken
frik Allahun, t)i kshillojn dhe t)u prkujtojn at0re shprblimet dhe dnimet e Tij, sidomos n
kto raste t ve"anta ku tubimet e njer3ve jan m t mdha! Pra, hutbja duhet t prfshij
gjith"ka q i shrben dgjuesit, e prmend t prhumburin dhe e mson t paditurin!
Adhe grat, si" e prmendm m par, duhet t marrin pjes n nama3in e Bajramit, sikurse
at0re duhet t)u adresohet nj tem e ve"ant gjat hutbes s tij, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
1
Darekutni!
2
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
Muslimi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
4
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
5
Bejhekiu!
6
,bn Ma.hja, Abu Daudi, +esaiu!
7
Muslimi!
8
Mutefekun alejhi!
91
Allahut qofshin mbi t$, kur e pa q grat nuk arrinin ta dgjonin, shkoi tek ato, u predikoi dhe i
n.iti t jepnin sadeka #lmosh$!
'
&shtu pra, duhet q edhe grat t ken nj tem t trajtuar ve"anrisht pr to gjat hutbes,
sepse kan nevoj pr nj gj t till dhe sepse kshtu ndiqet shembulli i Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
+ga gj0kimet dhe rregullat e nama3it t Bajramit sht se nama3et nafile para dhe pas
Bajramit jan t paplq0eshme, si" pr2jell ,bn Abasi% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$ fali dy rekatet e %ajramit, pa falur para dhe pas tyre ndonj !j tjetr.
*
&jo pr ars0e q t
mos mendohet se Bajrami ka sunete shoqruese para apo pas tij! ,mam Ahmedi ka thn%
/Banort e Medines nuk falnin sunete para ose pas Bajramit!1 &urse Zuhri ka thn% /?)kam
dgjuar ndonj nga dijetart tan t thot se ndonj nga t part e ktij umeti falte nama3e t
tjera, para ose pas nama3it t Bajramit!1 ,bn Mes)udi dhe -udhejfja i ndalonin njer3it t faleshin
para nama3it t Bajramit!
5
Pas Bajramit, kur kthehesh n shtpi mund t falen nafile, sikurse pr2jell Ahmedi% &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ kur kthehej n shtpi pas %ajramit, falte dy rekat.
8
Jsht sunet q nse nuk e kap nama3in e Bajramit ose kap nj pjes t tij, ta kompensosh
duke e falur n mn0rn e vet bashk me tekbiret shtes, sepse kompensimi #ka3aja$ sht si
kr0erja n vetvete dhe sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ka e
kapni faleni dhe )ka ju shpton plotsojeni.
+se nuk arrin nj rekat me imamin, e plotson at pasi imami t jap selam! +se vjen n
kohn kur imami e ka filluar hutben, ulesh t dgjosh hutben, e pas saj ngrihesh pr t falur d0
rekatet e Bajramit!
Jsht sunet q pr Bajram t thirret /Allahu ekber1 n "do koh pr meshkujt, kurse grat nuk
e ngren 3rin n tekbire! Tekbiret thrriten n d0 nett e Bajrameve dhe n "do dat dhjet t
muajit Dhul -i.heh, sepse Allahu i Madhruar thot% /L t plotsoni numrin #e ditve t
agjruara$ dhe t madhroni Allahun #duke thn RAllahu ekber) #Allahu sht m i Madhi$ ; ju
udh!oi.1
K
Zri pr tekbir ngrihet npr shtpi, tregje, rrug, .hami dhe n "do vend ku lejohet
prmendja e Allahut! Tekbiret gjithashtu thirren gjat kohs kur shkohet pr n nama3gja, sepse
Darekutni n autoritetin e ,bn Imerit pr2jell% Njer*it jepnin tek#ir me * t lart kur shkonin pr
nama*!ja pr dy %ajramet dhe (a*hdonin me tek#iret derisa (inte imami.
9
+ ?ahihun e Muslimit pr2illet% 3dhe (aj*at n moshn e pu#ertetit urdhroheshin t dilnin
"pr %ajram$ dhe jepnin tek#ir #ashk me meshkujt. dhe Muslimi shton% ..."!rat$ jepnin tek#ir
#ashk me njer*it.! &jo sht e plq0eshme sepse n.jerr n pah simbolet e ,slamit!
Tekbiri n itr Bajram sht edhe m i rndsishm, sepse Allahu i Madhruar thot% /...;
t plotsoni numrin #e ditve t agjruara$ dhe t madhroni Allahun #me tekbire$ ; ju
udh!oi.1
&urse n &urban Bajram ka edhe tekbire t ve"anta n koh, q jan tekbiret pas "do nama3i!
,mami kthehet nga njer3it dhe jep tekbire, edhe .hemati bashk me t! + autoritetin e Ohabirit
pr2illet% &asi &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ falte sa#ahun n mn!jesin e
dits s Arafatit, thoshte5 9Allahu ek#er.
;
&to tekbire t ve"anta pas nama3eve fillojn%
- Pr at q nuk sht n ha.h, q nga mngjesi i dits s Arafatit, deri n 3amrn e dits s
fundit t &urban Bajramit!
1
Mutefekun alejhi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Abdur:>re3aku!
4
Ahmedi, ,bn Ma.hja, ,bn -u3ejmja!
5
Bekare, '7K!
6
Darekutni, -akimi!
7
Darekutni, -akimi!
92
- &urse ai q sht n ha.h i fillon tekbiret pas 3amrs s dits s par t Bajramit, deri n
3amrn e dits s fundit t &urban Bajramit, sepse para 3amrs s dits s par t &urban
Bajramit sht i 3n duke thn tel#ijet #lebbejk:kellahumme lebbejke!!!$
Darekutni n autoritetin e Ohabirit pr2jell% &rofeti jepte tek#ire "thoshte 9Allahu ek#er K Allahu
sht m i adhi$ pas )do nama*i far*, q n!a sa#ahu i dits s Arafatit, deri n ikindin
"*amrn$ e dits s fundit t /ur#an %ajramit.
'
&urse n nj pr2jellje tjetr vijon% &asi falte sa#ahun n t !dhir t dits s Arafatit, ai
kthehej n!a shokt e tij dhe thoshte5 9Androni n (end> &astaj thoshte5 9Allahu ek#er, Allahu
ek#er, la ilahe ilDlallahu uallahu ek#er, Allahu ek#er ue lilDlahil hamd.
*
Allahu i Madhruar thot% /Prmendeni Allahun n dit t ve9anta.1
5
, q jan ditt e
teshrikut #tri ditt e &urban Bajramit$!
,mam +eueuiu ka thn% /&jo sht e sakta dhe kshtu veprohet n "do vend!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Mendimi m i sakt i dijetarve q nga sahabt deri tek
imamt, sht q t jepen tekbiret q nga sabahu i Arafatit, deri n ditn e fundit t &urban
Bajramit, pas "do nama3i! Pr kt pr2illet n hadithe% Bita e Arafatit, dita e /ur#anit dhe ditt e
inas, jan festat tona, e ndjeks(e t ,slamit. /to jan dit ku hahet, pihet dhe prmendet
Allahu.
8
Meq ai q sht n ha.h e ndrpret tel#ijen pasi t gjuaj gur n Akabe n paraditen e dits
s &urbanit, ather i fillon tekbiret n 3amrn e ksaj dite, pasi m par sht i 3n me
tel#ijen!1
K
Mn0ra e tekbirit sht t thuhet% /Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il:lallahu uallahu ekber,
Allahu ekber ue lil:lahil hamd!1
+jer3it n kto dit e urojn njri:tjetrin duke thn% /Zoti na e pranoft t gjithve<1
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /Pr2illet se shum nga sahabt e uronin njri:tjetrin n
kto dit #t Bajramit$ dhe imamt si Ahmedi etj! e kan lejuar kt gj!1
9
Dllimi i ktij urimi sht prhapja e dashamirsis mes muslimanve dhe shprehja e g3imit
te t tjert!
Ahmedi ka thn% /In vet, nuk uroj i pari, por nse m urojn, prgjigjem!1
&jo, sepse t)i prgjigjes prshndetjes sht det0rim, kurse ta nissh kt urim nuk sht as
sunet i urdhruar, as gj e ndaluar! ?)ka gj nse n kto urime shtrngon edhe duart! Allahu
sht m i Dituri!
5ama!i i eklipsit
Allahu i Madhruar ka thn% /#Allahu sht$ Ai i Cili e bri diellin t shkl;ej dhe i dha
drit hns. #-ns$ I 6aktoi edhe vendndodhje% ; ju t llo$aritni vitet e t mbani kalendar.
Allahu kt e krijoi me synim t drejt. 7shtu i shtjellon Allahu ar$umentet pr njer!it ;
kan dituri.1
;
/5$a ar$umentet e #ij jan nata dhe dita% dielli dhe hna. -os ju prulni as diellit% as
hns% por pruluni n seChde pr Allahun ; i krijoi ato% nse vrtet e adhuroni Allahun.1
7
1
Darekutni!
2
Darekutni!
3
Bekare, *M5!
4
Abu Daudi, Tirmidhiu, Muslimi!
5
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
6
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
7
4unus, K!
8
usilet, 5;!
93
+ama3i i eklipsit sht sunet i rndsishm dhe kt e pohojn nj3ri t gjith dijetart!
Argument pr kt nama3 sht suneti autentik i Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$!
Aklipsi sht nj nga argumentet e Allahut, m t 2ilin Ai frikson robrit e Tij% /5e i sjellim
ar$umentet vetm ; t8ju .riksojm.1
'
&ur ndodhi eklipsi n kohn e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, ai doli pr n
.hami me n.itim dhe i friksuar, duke trhequr rrobn e tij, e pasi u priu njer3ve n falje u tha%
3klipsi sht nj n!a ar!umentet dhe dukurit q dr!on Allahu pr ti friksuar ro#rit dhe pr ti
paralajmruar ata se kjo dukuri sht tre!ues pr ndonj dnim t mundshm. Pastaj i urdhroi
njer3it t falin nama3 kur ndodh eklipsi, t luten dhe t krkojn falje, t japin lmosh dhe t
bjn vepra t mira, pr t parandaluar ndshkimin!
Aklipsi sht paralajmrim dhe friksim pr njer3it, q ata t)i kthehen Allahut dhe t)i binden
Atij!
Para ,slamit njer3it mendonin se eklipsi ndodh kur lind ose vdes ndonj njeri i rndsishm,
por Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ua hoqi kt mendim dhe u tregoi at0re
shkaqet h0jnore t dukuris!
Buhariu dhe Muslimi pr2jellin n autoritetin e ,bn Mes)udit% Bitn q (diq ,#rahimi, i #iri i t
Br!uarit t Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, ndodhi eklipsi i diellit dhe njer*it
than se kjo ndodhi pr shkak t (dekjes s tij. &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$
tha5 9Bielli dhe hna jan n!a ar!umentet e Allahut dhe nuk eklipsohen pr (dekjen apo lindjen e
dikujt. Nse e shihni eklipsin, kthejuni Allahut dhe (raponi pr n nama*.
*
, kurse n nj pr2jellje
tjetr% 9...lutjuni Allahut dhe faluni derisa t m#aroj..
5
&urse n /?ahihun1 e Buhariut, n autoritetin e Abu Muss pr2illet% /to ar!umente t 4ilat i
dr!on Allahu, nuk jan pr (dekjen ose lindjen e dikujt, por jan ndodhi me t 4ilat Allahu
frikson ro#rit e ?ij. Nse shihni di)ka t till, kthehuni t prmendni Allahun, ti luteni dhe ti
krkoni falje Atij.
8
Allahu, me kto d0 krijesa t mdha #diellin dhe hnn$ shkakton dukurin e eklipsit, pr t)u
dhn shembull njer3ve q ata ta din se edhe kto d0 krijesa jan si gjith t tjerat, t mangta
dhe ndr0shojn! (jithashtu pr t)u treguar at0re se Ai ka pushtet t plot dhe vetm Ai e meriton
t adhurohet, sikurse thot% /5$a ar$umentet e #ij jan nata dhe dita% dielli dhe hna. -os ju
prulni as diellit% as hns% por pruluni n seChde pr Allahun ; i krijoi ato% nse vrtet e
adhuroni Allahun.1
&oha e nama3it t eklipsit sht koha e fillimit dhe mbarimit t tij, si" ka thn Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Nse shihni di)ka t till, faluni derisa t m#aroj.
+ama3i i eklipsit nuk kompensohet #ka3W$ sepse me prfundimin e eklipsit shkon edhe shkaku
i tij! +se eklipsi mbaron dhe njer3it nuk e marrin vesh n at koh, nuk e falin m nama3in e tij!
Mn0ra e faljes s nama3it t eklipsit sht% t falsh d0 rekate me 3, duke le.uar n t parin
nj sure t gjat pas /atihas1 si /Bekaren1 ose ndonj t prafrt me t, pastaj bie n rukE dhe
qndron gjat n t, ngrihesh nga rukEja dhe thua% /?emiallahu limen hamideh, rabena ue lekel
hamd1, le.on srish /atihan1 dhe pas saj nj sure tjetr t gjat si p!sh! /Ali ,mran1, bie srish n
nj rukE t d0t duke qndruar gjat dhe pasi "ohesh thua% /?emiallahu limen hamideh, rabena ue
lekel hamdu, hamden kethiran tajjiban fihi, mil es:semauati ue mil el erdi, ue mil:ema shi)te min
shejin ba)d1 dhe bn d0 se.hde t gjata pa u ulur gjat midis t0re! Po kshtu vepron edhe n
rekatin e d0t, me d0 rukE dhe se.hde t gjata si n rekatin e par, thua teshehudin dhe jep
selam!
1
,sra), KC!
2
Mutefekun alejhi!
3
Mutefekun alejhi!
4
Buhariu!
94
&jo sht forma e nama3it t eklipsit, si" e ka falur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ dhe si" pr2illet nga shum burime, edhe n d0 /?ahiht1! +jri nga kto sht edhe
hadithi i Aishes #Allahu qoft i knaqur me t$ e 2ila ka thn% U eklipsua dielli n kohn e &rofetit
t Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$. Ai doli n 0hami, dha tek#ire dhe i rreshtoi
njer*it pas tij, le0oi !jat /uran, ra !jat n ruk< e pasi u )ua tha5 9.emiallahu limen hamideh,
ra#ena ue lekel hamd. :e0oi srish /uran, por jo aq !jat sa hern e par, dha tek#ir dhe u prul
n ruk< !jat, por jo sa hern e par, e pasi u )ua tha5 9.emiallahu limen hamideh, ra#ena ue
lekel hamd dhe ra n se0hde. &ara se ai t kish m#aruar nama*in, kish m#aruar edhe eklipsi.
'
Jsht sunet q k0 nama3 t falet me .hemat, si" bri Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$! Mund t falet edhe vetm, si t gjitha nafilet e tjera, por falja e tij me .hemat sht
m e mira!
Jsht sunet q imami, pas nama3it t eklipsit, t)i kshilloj njer3it t)i ruhen mendjemadhsis
e shprfilljes dhe t)i urdhroj ata t luten e t krkojn sa m shum falje prej Zotit!
+ d0 /?ahiht1 pr2illet nga Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$ se Profeti #paqja dhe bekimi
i Allahut qofshin mbi t$ e mbaroi nama3in #e eklipsit$ kur kish dal dielli, mbajti nj fjalim ku
lavdroi Allahun dhe tha% Bielli dhe hna jan ar!umente t Allahut. Ato nuk eklipsohen pr
(dekjen apo lindjen e dikujt, prandaj nse e shihni eklipsin, lutjuni Allahut, jepni tek#ire, faluni dhe
jepni lmosh.
*
+se falja mbaron para se t rishfaqet dielli, bhen lutje, pa falur srish nama3in! +se del
dielli dhe mbaron eklipsi para se t mbaroj nama3i, prshpejtohet ai pa e ndrprer, sepse
Allahu i Madhruar thot% /-os i !hvlersoni punt tuaja.1 dhe sepse nama3i va3hdon derisa t
va3hdoj eklipsi, si" ka thn Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% ...derisa t
m#aroj "eklipsi$
5
!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /&oha e eklipsit mund t jet e gjat ose e shkurtr, n
varsi t llojit t tij, sepse mund t eklipsohet i gjith dielli, gj0sma ose nj e treta e tij! Prandaj
nse eklipsi sht i gjat, le.on sure t gjata si /Bekareja1 ose di" si ajo! Pas rukEs le.on srish
gjat, por m pak se hern e par! &shtu pr2illet se ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$! Dhe nse eklipsi mbaron para nama3it, prshpejtohet nama3i, sepse
shkaku i tij #eklipsi$ tashm sht larguar! Po kshtu, nse dihet q k0 eklips nuk do t 3gjas
shum dhe sht i shkurtr, srish nama3i falet, por shkurtimisht, sepse shkaku sht i pranishm
edhe pse mund t largohet shpejt! &jo sht "ka mendojn dijetart! +se eklipsi mbaron para se
t filloj nama3i, ather nama3i nuk falet m!1
8
5ama!i i ve9ant pr krkimin e shiut
+jer3it jan t prirur t)i krkojn di"ka atij q mund t)ua jap at dhe k0 sht Allahu! &jo gj
dihej edhe nga popujt e mparshm! Ijin e kan krkuar edhe Profett #paqja e Allahut qoft mbi
ta$ nga Allahu i Madhruar% /" kur -usai krkoi uj pr popullin e tij.1
K
Adhe Profeti 0n
Muhamed #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, vula e t gjith profetve, ka krkuar disa
her shi pr umetin e tij, n forma t ndr0shme!
&rkimi i shiut bhet nse thahet toka e s)bie shi, duke dmtuar kshtu njer3it! + kt rast
s)ka rrug tjetr, vetm q ata t)i prgjrohen Zotit t)u lshoj shiun! &jo mund t bhet n grup
ose ve" e ve", apo me lutje gjat hutbes s .humas, ku imami lutet dhe .hemati thot /Amin1!
(jithashtu duke u lutur pas nama3eve ose n ndonj koh t ve"ant, si p!sh! gjat hutbes! T
gjitha kto forma pr2illet t jen kr0er nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
1
Mutefekun alejhi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Buhariu!
4
+ /Me.hmual fetaua1!
5
Bekare, 9M!
95
+ama3i i krkimit t shiut gj0kohet t jet sunet i rndsishm, si" pr2jell Abdullah ibn Zejdi%
&rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ u n!rit t krkoj shi, u kthye n!a /i#la duke u
lutur dhe e ktheu rro#en e tij n!a ana tjetr. &as ksaj fali dy rekate me *.
'
&0 nama3 i prngjet nama3it t Bajramit pr sa i prket vendit dhe rregullave! Ashtu si Bajrami,
nama3i i shiut falet n nama3gja #vend i hapur$, rekatet i ka t 3shme, ato jan d0 dhe falen
prpara hutbes! Po kshtu ka tekbiret shtes si Bajrami n t d0 rekatet!
,bn Abasi #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$ fali dy rekate, si) falte %ajramin.
*
+ rekatin e par le.on suren /A)la1 dhe n t d0tin suren /(ashije1!
&0 nama3 falet n vend t hapur, e nse sht shkrettir, sht akoma m mir, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e falte vetm n ?ahara, pr t treguar m qart
nevojn pr &rijuesin!
+se imami do q t fal nama3in e shiut, duhet t)i lajmroj m par njer3it, duke u folur
at0re me butsi dhe objektivitet, t)i urdhroj ata t pendohen pr mkatet e t0re dhe q t
ndrpresin padrejtsit, duke u dhn t dhunuarve t drejtat e t0re, sepse mkatet jan shkak
pr mungesn e shiut dhe ndrprerjen e begative, kurse pendimi dhe krkimi i faljes jan shkak
pr prgjigjen e lutjeve! Allahu i Madhruar thot% /Sikur banort e .shatrave #dhe q0teteve$ t
besonin dhe t kishin .rik #Zotin e t0re$, 5e do t8u lshonim atyre be$ati n$a ;ielli dhe n$a
toka. Por ata pr$njeshtruan% prandaj i ndshkuam pr veprat e tyre.1
5
(jithashtu imami i urdhron njer3it t)u japin lmosh t varfrve dhe nevojtarve, sepse kjo
sht shkak pr 3britjen e mshirs s Zotit! Pas ksaj u 2akton at0re nj dit q t dalin t
prgatitur si" duhet, pr t falur kt nama3 t ve"ant! Dalja duhet t jet me prulsi dhe
modesti, pr t treguar prulje dhe nevoj pr Allahun!
,bn Abasi #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin
m#i t$ doli pr nama*in e krkimit t shiut, i prulur, i thjesht, i prkushtuar dhe i pr!jruar.
8
+ kt nama3 duhet t dalin t gjith ata q kan mundsi, edhe fmijt, edhe grat, nse
nuk ka ndonj rre3ik pr ta! ,mami fal me njer3it d0 rekate, pastaj mban nj hutbe t vetme! Disa
dijetar mendojn se duhet t mbahen d0 hutbe! + kt tem ka shum shtjellime, por m e
sakta sht se duhet t mbahet vetm nj hutbe!
-utbja sht pas nama3it, sikurse ka vepruar n t shumtn e rasteve Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe kan va3hduar t veprojn pas tij muslimant, deri m sot!
Pr2illet se ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka mbajtur n nj rast hutben edhe
para nama3it t shiut
K
dhe disa dijetar i qndrojn mendimit se hutbja mbahet prpara, por m i
sakt sht mendimi i par!
Duhet q gjat hutbes t prmendet sa m shum krkimi i faljes #istigfar$ dhe ajetet ku
prmendet kjo gj, sepse krkimi i faljes nga Allahu sht shkak pr 3britjen e shiut! Duhet t
thuhen shum lutje pr rnien e shiut, duke i ngritur duart drejt qiellit, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ngrinte duart kur lutej pr shi, aq sa i dallohej bardhsia e
sqetullave!
9
(jithashtu, duhet t drgohen salauate pr Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
sepse kjo sht nga shkaqet e prgjigjes s lutjes!
1
Mutefekun alejhi!
2
Tirmidhiu, Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja, -akimi!
3
A)raf, C9!
4
Tirmidhiu, Abu Daudi!
5
Mutefekun alejhi!
6
Mutefekun alejhi!
96
Lutjet duket t jen ato q ka br Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ n raste
t tilla
'
, pr t)i shmbll0er atij! Allahu i Madhruar thot% /Pr at ; shpreson tek Allahu dhe
ita e Fundit% i r$uari i Allahut sht shembull i mir.1
*
Jsht sunet q nga fundi i lutjeve, imami t drejtohet nga &ibla dhe ta kthej rrobn nga ana
tjetr, p!sh! t vej ann e djatht nga e majta, ose pjesn e brendshme nga ana e jashtme! + d0
/?ahiht1 pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u kth0e me kurri3 nga
njer3it e me f0t0r nga &ibla, pastaj ktheu edhe rrobn e tij!
5
Ars0eja e ktij veprimi sht optimi3mi pr t ndr0shuar gjendjen nga kjo vshtirsi, n begati
dhe shi! Po kshtu edhe njer3it duhet t)i kthejn rrobat e t0re, si" pr2illet nga imam Ahmedi%
3dhe njer*it #ashk me t kthyen rro#at. &jo edhe pr ars0en se ")ka br Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$, duhet ta bj edhe umeti i tij, prderisa nuk ka argument se nj
veprim ka qen i posa"m vetm pr t!
Pastaj nse Allahu e lshon shiun, duhet ta falnderojm, e nse jo, duhet prsritur nama3i i
shiut pr s d0ti, pr s treti e kshtu me radh, sepse nevoja i sht0n njer3it ta bjn kt!
+se bie shiu, sht sunet q t qndrosh n t pak, sa pr t)u freskuar
8
dhe t thuash% /L
Zot< +a e bj t dobishm<1 dhe% /?hiu na erdhi me mirsin dhe mshirn e Allahut!1
K
Por nse
bie aq shum shi sa mund t sjell dme, sht sunet t thuhet% /Allahumme haualejna ue la
alejna, allahumme aledh:dhirabi uel akami ue butunil eudijeti e menabitish:she.heri!1, sepse
kshtu thoshte edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
5ama!i i Chena!es
Lavdi Zotit< ?heriati 0n i prmbledh t gjitha aspektet e jets s njeriut, n kt bot dhe pas
vdekjes! +jri prej t0re sht edhe .hena3ja, q nga smundja e njeriut e deri n agonin dhe
varrosjen e tij! Pra, si vi3itohet k0 njeri kur sht n smundjen e vdekjes, si i kndohet atij, si
lahet dhe qefinoset e m pas si i falet .hena3ja, si varroset e t gjitha gjrat q e pasojn kt%
larja e bor.heve q mund t ket pasur, 3batimi i amaneteve t fundit, ndarja e trashgimis s tij
dhe dhnia e kujdestaris s fmijve t tij, nse i ka ln t vegjl!
,mam ,bn &ajimi, Zoti e mshiroft, ka thn% /Tradita e Profetit ton #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ pr .hena3en, ishte tradita m e mir se 2ilado tjetr! Prkundr traditave
t popujve t mparshm ajo prfshinte% nderimin e robrve t Allahut n "do rrethanU
bamirsin ndaj t vdekurit dhe si mund t)i bhet atij di"ka q mund t)i shrbej n varr dhe n
Ditn e (j0kimitU mn0rn e vi3its s tij gjat agonis s vdekjesU "far i shtihet atij n vesh kur
sht n at gjendjeU si pastrohet pasi vdesU si prgatitet pr ta "uar n varrU si qndrojn n
rresht para .hena3es s tij, duke falnderuar Allahun dhe duke e madhruar At, duke drguar
salauate pr t Drguarin e Tij #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe duke u lutur pr t
vdekurin q Zoti ta fal e ta mshiroj! Pastaj, si duhet t qndrojn mbi varrin e tij dhe t luten q
ta kaloj me sukses sprovn e p0etjeve t varritU vi3ita q i bhet varrit t tijU lutjet q bhen pr tU
si duhet t trajtohen me bamirsi familja dhe t afrmit e tij, e gjra t tjera si kto!1
9
Jsht sunet q vdekja t prmendet shpesh dhe q njeriu t prgatiten pr t, duke u penduar
pr mkatet e tij dhe duke shl0er padrejtsit q ka br, t punoj vepra t mira dhe t)u
shmanget punve t kqija para se vdekja ta sulmoj befasisht!
1
Mutefekun alejhi!
2
Ah3ab, *'!
3
Mutefekun alejhi!
4
Muslimi!
5
Mutefekun alejhi!
6
+ /Zadul mead1!
97
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ujtojeni shpesh (dekjen.
'
dhe
Tirmidhiu pr2jell n autoritetin e ,bn Mes)udit% /ini (rtet turp n!a Allahu> G i Br!uari i Allahut,
: i than, : elhamdulilahi, ne kemi turp n!a Ai. Ai tha% .sht ajo q mendoni ju. ? kesh (rtet
turp n!a Allahu sht ta ruash kokn dhe )ka m#an ajo, ta ruash #arkun e )ka m#an ai, ta kujtosh
(dekjen dhe shpr#rjen dhe kush e do #otn e prtejme ta lr stolin e ksaj #ote. /ush e #n
kt, ka (rtet turp n!a Allahu.
*
=jykimet rreth t smurit dhe atij ; sht n a$oni
Ai q e 3 smundja, duhet t duroj dhe t shpresoj tek Allahu, pa u dshpruar dhe
3emruar me 2aktimin e Allahut dhe vendimin e Tij! ?)ka gj nse u tregon njer3ve q je i
smur dhe nga se vuan, por gjithmon duke qen i knaqur me Allahun dhe para2aktimn e Tij!
T)i ankohesh Allahut dhe t)i krkosh Atij shrim, nuk bie ndesh me durimin q duhet treguar n
kto raste, prkundra3i, kjo gj sht e plq0eshme dhe e krkuar n ?heriat! Ajubi #paqja e
Allahut qoft me t$ i thiri Allahut dhe tha% /-ua m ka kapluar e ke;ja dhe #i je m -shiruesi
i mshiruesve.1
5
Lejohet gjithashtu mjekimi me ila"e t lejuara, madje disa dijetar i mshojn mendimit se
njeriu duhet det0rimisht t marr trajtim mjeksor kur sht i smur, sepse hadithet e shumta e
faktojn iden se shkaqet #e shrimit$ duhen marr paras0sh dhe urdhrojn pr mjekim! &jo gj
nuk bie ndesh me mbshtetjen e njeriut te Zoti, sikurse nuk bien ndesh me shpresn tek Ai,
ngrnia dhe pirja kur ke uri dhe etje!
Por nuk lejohet mjekimi me gjra t ndaluara, sikurse pr2illet n autoritetin e ,bn Mes)udit
#Allahu qoft i knaqur me t$% Allahu nuk e ka (n shrimin tuaj n !jrat q ju ka ndaluar.
8
Abu Daudi pr2jell n autoritetin e Abu -urejres% Allahu e ka *#ritur edhe smundjen, edhe
ila)in. do smundje e ka nj ila). jekohuni, por jo me di)ka t ndaluar.
K
+ /?ahihun1 e Muslimit pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn
pr vern% Ajo nuk sht ila), por smundje.
9
Po kshtu ndalohet mjekimi me gjra t 2ilat prekin besimin e besimtarit, si% varja e hajmalive
me prmbajtje shirku e emra t "uditshm, rrua3a, fije, varse, mbshtjellse q vihen n krah
ose n k0" e gjra t tjera si kto, duke besuar se t sjellin shrim, t largojn fatkeqsit apo
s0rin e keq! &jo, sepse kto gjra e lidhin 3emrn me shpres diku tjetr e jo tek Allahu, pr
sjelljen e dobis apo largimin e dmit! T gjitha kto t shpien n shirk, madje jan shirku vet!
+ga gjrat e ndaluara sht gjithashtu t krkosh mjekim nga magjistart, fall.hort dhe
sharlatant e tjer q prdorin .hindt! Besimi i muslimanit sht m i rndsishm pr t sesa
shndeti fi3ik!
Allahu e ka vendosur shrimin n gjrat e lejuara q i bjn dobi trupit, mendjes dhe fes, e
kr0esori n kt sht &urani fisnik dhe rukja #0shtja$ me t ose lutjet fetare!
,bn &ajimi ka thn% /,la"i m i mir sht t bsh bamirsi dhe vepra t mira, t prmendsh
Allahun, t)i lutesh e prgjrohesh Atij dhe t pendohesh tek Ai! &to ndikojn m shum sesa
ila"et, n varsi t prgatitjes shpirtrore t njeriut!1
+uk ka asgj t keqe t mjekohesh me ila"e t lejuara nn kontrollin e mjekve t spe2iali3uar
pr diagnostikimin e smundjeve t ndr0shme dhe trajtimin e t0re n spitale etj!
1
Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja, ,bn -ibani, -akimi!
2
Tirmidhiu!
3
Anbija, 75!
4
Buhariu, ,bn -ibani, Bejhekiu!
5
Abu Daudi!
6
Muslimi!
98
Jsht sunet q t smurve t)u shkohet pr vi3it, si" pr2illet n d0 /?ahiht1% &es !jra
jan detyrim pr muslimanin kundrejt (llait t tij "n fe$... dhe mes t0re% ...(i*ita e t
smur(e...!
'
&ur nj t smuri i shkohet pr vi3it p0etet si sht, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ i afrohej t smurit dhe e p0este pr shndetin e tij!
@i3itat duhet t bhen prdit ose nj her n d0 dit, nse i smuri nuk dshiron ta vi3itojn
"do dit! Tek ai nuk duhet qndruar gjat, me prjashtim t rastit kur ai vet e dshiron kt gj!
T smurit i thuhet% /?hrim t shpejt, mos ki dert!1 dhe fjal t g3ueshme, i bhen lutje pr
shrim dhe 0shtet me &uran, sidomos me suret /atiha1, /,hlas1, /elek1 dhe /+as1!
Jsht sunet q i smuri t n.jerr di" nga pasuria e tij pr bamirsi, sikurse duhet q t lr
porosi t shl0hen bor.het e tij dhe t shprndahen gjrat t 2ilat i jan ln amanet! &to gjra
krkohen edhe nga njeriu i i shndetshm, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% &orosia q nj musliman e ka t detyrueshme, nuk duhet t qndroj m shum se
dy net.
*
Prmendja e d0 netve n hadith nuk sht kufi3im, por sigurim q t mos kaloj
shum koh q nj musliman ta shkruaj testamentin e tij, sepse vdekjes nuk i dihet kur vjen!
, smuri duhet t ruaj mendim t mir pr Allahun, sepse Ai thot% =%n jam "r robin
ashtu si- m mendon ai.>
5
&jo gj duhet t merret paras0sh, sidomos kur njeriu e ndjen se po i
afrohet vdekja!
(jat agonis njeriu duhet t)i rris shpresat te Zoti dhe n at gjendje duhet q shpresa e tij t
jet m e madhe se frika ndaj Allahut, ndrsa kur sht i shndetshm, kto t d0ja #shpresa dhe
frika$ duhet t jen n t njjtat nivele, sepse nse dominon frika, kjo t "on n dshprim dhe
humbje t shpress, e nse dominon shpresa, kjo t "on n nj lloj t rre3ikshm vetbesimi!
&ur t smurit i vjen agonia e vdekjes, sht sunet q ai i 2ili ndodhet pran tij, t)i thot n
vesh% /La ilahe il:lallah1 #s)ka Zot tjetr ve" Allahut$, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% U thoni t (dekur(e n (esh5 9:a ilahe ilDlallah.
8
&jo gj bhet q njeriu
t vdes me shehadetin dhe kjo t jet fjala e tij e fundit! + autoritetin e Muadhit pr2illet% Ai,
fjala e fundit e t 4ilit sht5 9:a ilahe ilDlallah, hyn n +henet. &to fjal duhet t)i pshpriten leht
n vesh dhe jo shum shpesh, n mn0r q t mos be3diset n at gjendje!
Jsht sunet q t kthehet n drejim t &ibles dhe t)i le.ohet surja /4a ?in1, sikurse ka thn
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% :e0ujuni t (dekur(e tuaj 9;a .inDin.
K
! me
fjaln t (dekur(e tuaj nnkuptohet ai q po i vjen vdekja, kurse atij q ka vdekur nuk i le.ohet
m &uran! Le.imi i &uranit pr t vdekurit sht bidat, kurse pr at q po i vjen vdekja, sunet!
Le.imi i &uranit n .hena3e, mbi varr ose pr shpirtin e t vdekurit, sht bidat dhe pr t nuk
ka asnj argument! Muslimani duhet t)i prmbahet sunetit dhe t)i largohet bidatit!
=jykimet rreth ndrrimit t jets
&ur njeriu vdes, sht e plq0eshme q t)i mb0llen s0t, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ i mb0lli s0t Abu ?elemes kur ai vdiq dhe tha% .hpirti u mor, #ashk me t
edhe shikimi, prandaj thoni (etm fjal t mira, sepse en!jjt thon amin pr ato q ju thoni.
9
Jsht sunet q kur njeriu vdes, t mbulohet me nj rrob! Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$
pr2jell% /ur (diq &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ u m#ulua me nj m#ules.
;
1
Mutefekun alejhi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Mutefekun alejhi!
4
Muslimi!
5
Abu Daudi, ,bn Ma.hja, ,bn -ibani!
6
Muslimi!
7
Mutefekun alejhi!
99
+se vrtetohet vdekja e dikujt, ai duhet prgatitur sa m shpejt, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ufoma e nj muslimani nuk duhet m#yllur te familja e
tij.
'
dhe sepse po t lihet n at gjendje, fillon t prishet!
,mam Ahmedi ka thn% /+derimi i t vdekurit sht ta prgatissh sa m shpejt at!1
?)ka gj nse pritet pak, derisa t vijn t afrmit e tij, kur jan afr, por me kusht q t mos
kihet frik se trupi mund t filloj t prishet!
Lejohet t shpallet vdekja e nj muslimani, n mn0r q t filloj prgatitja e tij, q njer3it t
marrin pjes n .hena3en e tij dhe t bjn lutje pr t!
+drkoh, shpallja e vdekjes s tij me t qara dhe duke prmendur bmat e tij, sht pjes e
tradits paraislame, po kshtu edhe 2eremonit dhe dreka e t vdekurit!
Jsht sunet q amanetet e t vdekurit t kr0hen sa m shpejt! Allahu i Madhruar e ka
prmendur prmbushjen e amaneteve, para larjes s bor.heve, pr t treguar rndsin e
amanetit!
Jsht e plq0eshme t shl0hen sa m par bor.het e tij, qofshin ndaj Allahut, si% 3ekati, ha.hi,
ndonj 3otim apo shl0erje mkatiU ose ndaj njer3ve, si% amanetet, bor.het, di"ka e grabitur apo e
marr hua, qoft me porosin e t vdekurit ose jo! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% .hpirti i #esimtarit sht i (arur, derisa t shlyhen #or0het e tij.
*
&0 hadith n.it
prshpejtimin e shl0erjes s bor.heve t t vdekurit, nse ka ln pasuri q kjo t jet e mundur,
kurse pr at q s)ka ln pasuri, por ka vdekur me s0nim t mparshm pr t)i shl0er, pr2illet se
Allahu do t)i shl0ej bor.het e tij!
Farja e t vdekurit
+dr gj0kimet e .hena3es sht edhe larja e trupit t t vdekurit! &t e ka det0rim ai q di
dhe mundet ta bj! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, pr nj t vdekur q e
sht0pi deveja e vet, tha% :ajeni me uj dhe sidr "lloj #ime pastruese$.
5
Larja e t vdekurit sht pr2jell bre3 pas bre3i nga i gjith umeti, me fjal dhe vepra!
8
Adhe
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, q ishte m i pastri, sht lar pas vdekjes
K
, e
jo m t tjert!
Larja e t vdekurit sht det0rim i prbashkt #far3 kifaje$ pr at q e ka marr vesh vdekjen e
tij!
Burri lan burrin dhe m e mira sht t 3gjidhet nj njeri i besueshm, i 2ili ka njohuri rreth
larjes s .hena3es, sepse ajo sht nj rit me rregullat e veta dhe vetm dikush q i njeh ato,
mund ta bj ashtu si" e krkon ?heriati!
T vdekurin duhet ta laj njeriu i tij m i afrt, nse di! +se i vdekuri ka ln porosi ta laj nj
njeri i 2aktuar dhe k0 njeri sht i drejt e i besueshm, i jepet prparsi atij! Anesi #Allahu qoft i
knaqur me t$ la amanet ta laj Muhamed ibn ?irini!
(ruas i lejohet ta laj burrin e saj, po kshtu edhe burri gruan e tij! Abu Bekri #Allahu qoft i
knaqur me t$ la porosi q ta laj gruaja e tij, Asma bint Imejs!
9
+se nuk e lan t vdekurin njeriu i porositur, duhet ta laj at i jati! Prindit i takon ta laj birin e
tij, pasi ai ka dhimbsuri dhe dashuri pr fmijn e vet! Pas t atit, nse s)mundet, i takon gj0shit t
tij, sepse ai konsiderohet njsoj si i ati! Pastaj vijn n radh t afrmit sipas afrsis me t
vdekurin e pas t0re vjen njeriu i huaj!
1
Abu Daudi!
2
Anmedi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja,!
3
Mutefekun alejhi!
4
Mutefekun alejhi!
5
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
6
Bejhekiu, ,bn ebi ?hejbe!
100
Me kt renditje, merret paras0sh nse kta din ta lajn .hena3en, e nse jo, merret nj i
ditur pr kt pun!
(ruaja lan gruan dhe m e mira sht q ta laj m e afrta e saj, me prjashtim t rastit kur
ka porositur nj tjetr pr kt! Pas saj vijn me radh grat m t afrta n lidhje me t
vdekurn!
Larjen e gruas e marrin prsipr grat, sipas renditjes s siprprmendur, ndrsa t burrit,
burrat, sipas renditjes s siprprmendur!
?i" tham edhe m lart, "donjrit prej bashkshortve i lejohet ta laj tjetrin, sepse Abu Bekri
#Allahu qoft i knaqur me t$ la porosi ta laj gruaja e tij dhe Aliu #Allahu qoft i knaqur me t$
lau gruan e tij, atimen! Adhe shum sahab t tjer pr2illet ta ken br nj gj t till!
Ndo burri apo gruaje i lejohet t lajn fmijt e t0re deri n shtat vje", qofshin vaj3a apo djem!
,bn Mundhiri ka thn% /Ata q njohim ne nga dijetart, kan rn n nj mendje se gruaja mund
ta laj djalin e vogl!1
'
&jo sepse t voglit nuk i konsiderohen pjes t turpshme organet kur sht
gjall, po kshtu edhe pas vdekjes s tij dhe sepse ,brahimin, djalin e Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$, e lan grat!
(ruas nuk i lejohet t laj nj djal shtat vje" e lart!
Muslimanit nuk i lejohet t laj nj jobesimtar, t mbaj .hena3en e tij, ta qefinos, apo t)i fal
ose shoqroj .hena3en, sepse Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 -os i
mi;soni ata me t 6ilt Allahu sht !emruar31
*
! Prgjithsisht, k0 ajet tregon se kafirit nuk i
lahet kufoma nga besimtari, nuk i mbahet dhe as nuk i shoqrohet .hena3ja! Allahu i Madhruar
thot% /-os u .al #.hena3en$ pr asnj n$a ata ; vdi; dhe kurr mos ;ndro mbi varrin e tij3
Ata e mohuan Allahun.1
5
dhe% /5uk sht pr Pro.etin dhe pr ata ; besuan% t krkojn
.alje pr idhujtart.1
8
! Besimtarit nuk i lejohet as ta varros nj jobesimtar, vetm nse s)ka
ndonj jobesimtar tjetr q ta bj kt! + kt rast e varros muslimani, duke e hedhur dhe
mbuluar n nj grop, q kufoma e tij t mos shkaktoj ndonj smundje! &shtu u veprua me t
vrart e Bedrit, t 2ilt u hodhn n nj grop! T njjtin gj0kim ka edhe renegati, ose ai q e l
nama3in qllimisht, pa asnj ars0e, gjithashtu edhe risivnsi #bidat"iu$ i shirkut ose kufrit!
, till duhet t jet qndrimi i muslimanit ndaj jobesimtarit, gjall qoft ai apo vdekur, duhet t)i
rrij larg e t mos e miqsoj!
Allahu i Madhruar, pr ,brahimin #paqja e Allahut qoft me t$ dhe ata q ishin me t, thot%
/7ur ata i than popullit t tyre: >5e ;ndrojm lar$ jush dhe asaj ; ju adhuroni ve9
Allahut. 5e ju mohojm ju e mes nesh ka .illuar armi;sia dhe urrejtja pr$jithmon% derisa
t besoni vetm Allahun.8.1
K
/5uk $jen njer! ; besojn Allahun dhe itn e Fundit% t mi;sohen me ata ; i
kundrvihen Allahut dhe t r$uarit t #ij% ;o.shin edhe baballart% .mijt% vlle!rit apo
.are.isi i tyre.1
9
&jo, sepse mosbesimi dhe besimi jan n armiqsi mes t0re dhe sepse femohuesit i kan
shpallur armiqsi Allahut, t drguarit dhe fes s tij, prndaj nuk lejohet miqsia me ta, gjall apo
vdekur!
A lusim Allahun t na i for2oj 3emrat n besim dhe t na udh3oj n rrugn e Tij t drejt<
Jsht kusht q pr larjen e t vdekurit, uji t jet i pastr dhe m e mir sht q t jet i
ftoht, prve" rasteve kur duhen hequr nga trupi papastrti ose kur bn shum ftoht! + kto
raste s)ka gj q uji t jet i ngroht!
Larja duhet t bhet n nj vend t fsheht dhe t ruajtur nga shikimet!
1
+ /Al ,.hma)1!
2
Mumtehine, '5!
3
Teube, 78!
4
Teube, ''5!
5
Mumtehine, 8!
6
Mu.hadele, **!
101
Para se t lahet, trupi i t vdekurit duhet mbuluar det0rimisht, pastaj i hiqen rrobat, vendoset
mbi pllakn e larjes me pak pjerrtsi nga ana e kmbve, n mn0r q uji t rrshqas e t
largohet!
+ larje merr pjes larsi dhe ndihmsi i tij! T tjert nuk sht e plq0eshme t qndrojn at0!
Larja bhet n kt mn0r% ngrihet trupi i t vdekurit n nj po3i2ion t ngjashm me at
ndenjur, pastaj i kalohet dora mbi bark dhe sht0pet me butsi q t dal jashtqitja q ndodhet
pran daljes! &tu duhet t hidhet shum uj q t shplahet ajo "ka del! Pastaj mbshtillet dora
me nj le2k t trash dhe i lahet t vdekurit pjesa e pasme!
Pas ksaj bhet nijet larja, thuhet% /Bismil:lah1 dhe lahet i vdekuri me abdes si pr nama3,
prve" larjes s gojs dhe hunds, duke u mjaftuar me fshirjen e hundve dhe dhmbve nga
sipr me dor, pa i futur uj n hund dhe n goj! Pastaj i lan kokn dhe mjekrn me sapun!
Lahet ana e djatht e trupit, duke filluar q nga qafa, pastaj dora e djatht nga supi e posht,
kraharori nga gj0sma e djatht, ija e djatht, kofsha e djatht, pastaj kr2iri dhe shputa e djatht!
Pasktaj kthehet trupi nga e majta dhe veprohet njsoj si me ann e djatht!
+ larje prdoret sapun ose shampo trupi! Jsht e plq0eshme q t mbshtillet dora me nj
2op kur lahet trupi i t vdekurit!
A det0rueshme sht t lahet vetm nj her, nse kjo sht e mjaftueshme, por e
plq0eshme sht tri her! +se edhe pas tri hersh trupi nuk pastrohet, va3hdohet t lahet
derisa t pastrohet plotsisht! Plqehet q n larjen e fundit, trupit t)i hidhet kafur, sepse kjo e
for2on at, i jep arom dhe e freskon! -idhet n larjen e fundit q efekti i tij t jet i ndjeshm dhe
i dukshm!
Pas ksaj trupi fshihet me nj 2op, i priten mustaqet, thonjt dhe qimet e sqetullave, e t
gjitha kto vihen n qefin! lokt e gruas lidhen n tri grsheta dhe i lshohen prapa!
+se larja sht e pamundur n munges t ujit ose nga frika e shprbrjes t trupit #nga
djegia etj!$, apo n rastet kur i vdekuri sht grua dhe nuk ka gra q ta lajn at dhe nuk sht as
bashkshorti i saj #e njjta gj mund t thuhet edhe pr t vdekurin kur sht burr$, trupit t t
vdekurit i jepet tejemum, duke i fshir f0t0rn dhe pllmbt! Ai q e bn kt veprim, duhet t
vesh dore3a ose t)i mbshtjell duart me nj 2op!
&ur sht e pamundur larja e ndonj pjese t trupit, lahet ajo q sht e mundur dhe pr
pjesn e mbetur, trupit i jepet tejemum!
Jsht e plq0eshme, por jo e det0rueshme, q ai i 2ili lan t vdekurin, t lahet edhe vet pas
ksaj!
+re$ullat e ;e.inosjes
Jsht kusht q qefini #savani$ t jet i plot #mbulues$! A plq0eshme sht t jet i bardh
dhe i pastr, qoft i ri #kjo sht m e mira$ apo i lar!
Madhsia e domosdoshme e tij sht aq sa t mbuloj t gjith trupin e t vdekurit!
Jsht e plq0eshme q trupi i burrit t qefinoset me tre "ar"af, kursi i gruas me pes t till,
sepse asaj i vihet nj mbshtjellse bre3i, nj shami koke, nj kmish trupi dhe d0 "ar"af
mbshtjells!
Trupi i fmijs mbshtillet me nj qefin, por lejohet edhe me tre, kurse vaj3a e vogl qefinoset
me nj qefin trupi dhe d0 "ar"af mbshtjells!
Jsht e plq0eshme q trupi i t vdekurit t aromatiset me kem, pasi t jet sprkatur me uj
trndafili, n mn0r q era e kemit t ngjis!
Definosja e burrit bhet duke shtrir tre "ar"af mbi njri:tjetrin dhe duke e vendosur trupin
mbi ta! Pastaj merret balsam #parfum$ dhe me 2opa pambuku i vihet mes t ndenjurave, duke ia
shtrnguar me nj 2op! Pjesa tjetr e pambukut t l0er me balsam i vendoset n s0, hund,
bu3, vesh dhe mbi pjest e se.hdes% ballin, hundn, pllmbt, gjunjt dhe gishtat e kmbve!
Pambuku me balsam vihet edhe n sqetulla, krthi3 dhe n ann e pasme t gjunjve! &oka dhe
102
supet e t vdekurit l0hen me parfum! Nar"afi i par kapet nga ana e majt dhe hidhet n t djatht
t trupit, pastaj kapet ana e djatht e "ar"afit dhe hidhet n t majt t trupit! Po kshtu veprohet
me "ar"afin e d0t dhe t tret! Nar"afi, pr nga gjatsia, duhet t dal m shum nga koka se
nga kmbt dhe tepri2a e ans s koks hidhet mbi f0t0r, kurse tepri2a e ans s kmbve u
hidhet sipr at0re! Trupi i mbshtjell me "ar"af lidhet mir me rripa, n mn0r q qefini t mos
hapet n varr!
(ruaja, si" tham, qefinoset n pes 2opa% nj mbshtjellse bre3i, nj kmish trupi, nj
shami koke dhe d0 "ar"af mbshtjells!
+re$ullat e nama!it t Chena!es
Abu -urejre pr2jell se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush e
shoqron 0hena*en derisa ti fal nama*in, ka nj kirat shpr#lim, e kush e shoqron at derisa t
(arroset, ka dy kirat shpr#lim. .a jan dy kirat8, : e p0etn! Ato jan sa dy male t
mdhenj., : u prgjigj ai!
'
+ama3i i .hena3es sht det0rim i prbashkt #far3 kifaje$! +se e falin at disa vet, t tjert
nuk e kan det0rim dhe pr ta bhet sunet! +se askush nuk e fal, t gjith jan mkatar!
Pr kt nama3 sht kusht% nijeti, drejtimi nga &ibla, mbulimi i pjesve t turpshme, pastrtia
e atij q falet, pastrtia e .hena3es, ,slami i atij q falet dhe i t vdekurit, pjesmarrja n .hena3e
e banorve t vendit dhe mosha e rritur e at0re q falen!
?htullat e ktij nama3i jan% qndrimi n kmb, katr tekbire, le.imi i sures /atiha1, salauati
pr Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, lutja pr t vdekurin, renditja dhe selami
prfundimtar!
?unetet e nama3it t .hena3es jan% ngritja e duarve n "do tekbir, thnia /eudhu bil:lahi!!!1
para le.imit t &uranit, lutja pr vete dhe besimtart musliman, le.imi i &uranit pa 3, ndalesa e
shkurtr pas tekbirit t katrt dhe para selamit, vendosja e dors s djatht sipr t majts mbi
gjoks dhe kthimi djathtas gjat dhnies s selamit!
+ama3i mbi t vdekurin bhet si m posht%
,mami ose ai q falet vetm, qndron n drejtim t kraharorit t t vdekurit ose n drejtim t
bre3it t s vdekurs, kurse .hemati qndron pas imamit! Jsht sunet q .hemati t qndroj n
tre rreshta! ,mami jep tekbirin fillestar dhe menjher pas tij thot% /Audhu bil:lahi minesh:
shejtanir:rra.him, bismilahir:rrahmanir:rrahim1, le.on suren /atiha1, jep tekbirin e d0t, drgon
salauate pr Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ si n teshehudin e nama3it t
rregullt, pastaj jep tekbirin e tret dhe lutet pr t vdekurin!
4a disa nga lutjet e pr2jella pr kt rast%
- Allahummegfir li hajjina ue mejjitina, ue shahidina, ue gaibina, ue sagirina, ue kebirina, ue
dhekirina e unthana, inneke ta)leu munkalebena ue methuana, ue ente ala kul:li shej)in kadir! #L
Zot< al nga ne t gjallin dhe t vdekurin, t pranishmin dhe at q mungon, t voglin dhe t
madhin, mashkullin dhe femrn< Ti e di se ku do t kthehemi dhe ku do t qndrojm! Ti pr "do
gj je i Plotfuqishm!$
- Allahumme men ahjejtehu minna feahjihi alel islam, ue men teuffejtehu minna feteueffihi
alel iman, allahumme la tahrimna e.hrahu ue la tudil:lena ba)dehu! #L Zot< At q e l t gjall
gjallroje me ,slamin dhe atij q vdes merrja shpirtin me besim< L Zot< Mos na privo nga
shprblimi i tij dhe mos na "o n rrug t humbur, pas tij<
- Allahummegfir lehu uerhamhu, ue afihi uea)fu anhu, ue ekrim mu3ulehu ue uessi)
midkalehu, egsil hu bi uel hataja kema junekkath theubul ebjedu mined: denesi, ue ebdilhu daren
hajran min darihi, ue 3eu.han hajran min 3eu.hihi, ue edhilhul .hennete ue eidhhu min adhabil
kabri #ose /adhabin:nari1$ uef sah lehu fi kabrihi ue neuuir lehu fihi! #L Zot< ale at, mshiroje,
1
Mutefekun alejhi!
103
toleroje, nderoje vendin ku ai 3bret, 3gjeroje vendin ku ai po h0n, laje at nga mkatet dhe
gabimet, si" pastrohet rrobja e bardh nga flliqsit< 4epi atij nj vendbanim m t mir se ai q
kishte, shoqroji atij nj bashkshorte m t mir se ajo q kishte< ute at n Ohenet dhe mbroje
nga dnimi i varrit Sose 3jarritT< Zgjeroja atij varrin dhe ndri"oji n t<$
+se i vdekuri sht femr, t gjith premrat e msiprm kthehen n gjinin femrore!
+se sht fmij i vogl thuhet% Allahumme.h)alhu feratan ue dhukran liualidejhi, ue shefian
mu.haban, allahumme thekkil bihi meua3inehuma uea)dhim bihi u.hurehuma, ue elhik)hu bisalihil
mu)minine, ue.h)alhu fi kefaleti ,brahime, ue kihi birahmetike min adhabil .hehim! #L Zot< Bje at
thesar t depo3ituar pr prindrit e tij, bje pr ta ndrmjetsues t pranueshm dhe rndoji
peshoret e veprave t t0re me t< >ritjua shprblimin me t< Bashkoje at me besimtart e mir
dhe vendose n dor3anin e ,brahimit< Me mshirn Tnde mbroje nga dnimi i ferrit!$
Pas lutjes pr t vdekurin, imami jep tekbirin e katrt dhe pasi ndalet pak, jep vetm nj selam
n ann e djatht!
Ai q nuk e kap q nga fillimi nama3in e .hena3es, futet n nama3 n momentin kur vjen dhe
pjesn e mbetur e kompenson pas selamit t imamit! +se e sheh se nuk ka koh dhe .hena3ja
po ngrihet, i jep njhersh tekbiret #pa thn asgj mes t0re$ dhe jep selamin prmb0lls!
Ai q nuk e arrin nama3in e .hena3es para se t varroset, e fal at mbi varrin e t vdekurit!
&ur dikush ndodhet n nj vend tjetr larg .hena3es, mund ta fal at n munges, me nijet
pr personin e 2aktuar!
mijs s dshtuar nga nna e tij mbi katr muajsh, i falet .hena3ja, por nse sht m i
vogl jo!
-bartja e t vdekurit dhe varrosja
Mbartja dhe varrosja e t vdekurit jan det0rim i prbashkt pr ata q e marrin vesh vdekjen e
tij! @arrimi sht i ligjruar n &uran dhe ?unet! Allahu i Madhruar thot% /A nuk e kemi br 5e
tokn vendbanim pr t $jallt dhe t vdekurit:1
'
dhe% /Pastaj e vdi; at dhe e varrosi.1
*
!
@arrosja sht prmendur edhe n shum hadithe, gjithashtu ajo sht nderim dhe
prkujdesje pr t vdekurin, si dhe mirsi e bindje ndaj Allahut!
Jsht sunet ndjekja dhe shoqrimi i .hena3es deri n varr! + d0 /?ahiht1 pr2illet% /ush e
shoqron 0hena*en derisa ti fal nama*in, ka nj kirat shpr#lim, e kush e shoqron at derisa t
(arroset, ka dy kirat shpr#lim. .a jan dy kirat8, : e p0etn! Ato jan sa dy male t
mdhenj., : u prgjigj ai!
Jsht sunet q ai i 2ili e shoqron .hena3en, ta mbaj at, nse ka mundsi! Mbartja e
.hena3es mund t bhet edhe me automjete ose kafsh transporti, sidomos kur varre3at jan
larg!
Jsht sunet q .hena3ja t "ohet sa m shpejt n varr, si" ka thn Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$% N0itoni me 0hena*en, sepse nse sht i mir, i #ni nj t mir dhe
nse sht i keq, po e shkarkoni n!a qafat "pr!je!jsit$ tuaja.
5
Megjithat n.itimi nuk duhet t
jet i vrullshm! Ata q e bartin duhet t jen t qet dhe t mos i ngren 3rat as me le.im
&urani, as me ndonj gj tjetr, sepse kjo sht bidat!
(rat e kan t ndaluar t dalin me .hena3en! Imu Atije pr2jell% Ne jemi ndaluar t
shoqrojm 0hena*en.
8
+ kohn e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ grat nuk
dilnin pr t shoqruar .hena3et dhe kjo tregon se k0 veprim sht vetm pr burrat!
1
Murselat, *K:*9!
2
Abese, *'!
3
Mutefekun alejhi!
4
Mutefekun alejhi!
104
Jsht sunet q varri t hapet sa m i thell dhe sa m i gjer! Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Eapeni !ropn, thellojeni dhe *!jerojeni at.
K
Jsht sunet q ai i 2ili e ul .hena3en n varr t thot% /Bismilahi eu ala mil:leti resulil:lahi!1 #Me
emrin e Allahut n fen e t Drguarit t Allahut!$ Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% /ur ti (endosni t (dekurit tuaj n (arr thoni5 9%ismilahi ue ala milDleti resulilDlahi..
*
, vdekuri vendoset n varr mbi ann e tij t djatht, n drejtim t &abes, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /a#ja sht drejtimi juaj, !jall apo (dekur.
5
+n kokn e t vdekurit n varr, vendoset nj qerpi", gur ose dhG dhe sht0het nga ana e
prparme e varrit! Trupi i tij nga shpina mbshtetet mbi dhG, n mn0r q t mos prmb0set mbi
f0t0r ose mbi shpin!
@arri mb0llet me balt e sipr saj hidhet dhG, por mbi t nuk vihet gj tjetr!
@arri duhet t dal n siprfaqen e toks sa nj pllmb n form gunge dhe mbi t
vendosen gur, pastaj sprkatet me uj q t ngjishet e t mos i shprndahet dheu! Ars0eja e
ngritjes nj pllmb nga toka sht q t dallohet se sht varr e t mos shkelet! ?)ka asgj t
keqe nse nga t d0ja ant e tij vendosen tabela pr t)i 2aktuar kufijt, por nuk duhet shkruar gj
n to!
Jsht e plq0eshme q pasi i vdekuri t varroset, njer3it t qndrojn prball varrit t tij dhe
t luten e t krkojn falje pr t, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, pasi
mbaronte varrosjen e t vdekurit, qndronte n kmb dhe thoshte% /rkoni falje pr (llain tuaj
dhe lutuni q ta kaloj spro(n e pyetje(e, sepse tani ai po pyetet.
8
Le.imi i &uranit te varri sht bidat, sepse as Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
dhe as sahabt e nderuar, nuk e kan br nj gj t till!
Jsht e ndaluar #haram$ t ndrtohen varret me pllaka mermeri, betoni ose di" tjetr, sepse
Ohabiri pr2jell% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ ka ndaluar q (arret t
#etonohen, t ndrtohet di)ka m#i to, ose t ulesh sipr tyre.
K
+ nj hadith tjetr thuhet%
"&rofeti$ /a ndaluar q (arret t #etonohen, t ndrtohet di)ka m#i to, t shkruhet di)ka m#i to,
ose t shkelen.
9
&to jan gjra q t "ojn n shirk, sepse t paditurit, nse i shohin varret t
3bukuruara, lidhen shpirtrisht pas t0re!
Jsht e ndaluar q varret t ndri"ohen me qirinj, pishtar apo drit elektrike, sikurse sht e
ndaluar q mbi to t, ose rreth t0re, t ndrtohet nj .hami, apo t falesh n varre ose n drejtim
t t0re!
Jsht e ndaluar q grat t vi3itojn varre3at, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ ka thn% Allahu i ka mallkuar ato !ra q (i*itojn (arre*at, ata q ndrtojn m#i (arre
dhe ata q (n pishtar n to.
;
(jithashtu n d0 /?ahiht1 pr2illet% Aofshin t mallkuar n!a
Allahu )ifutt dhe t krishtert, q m#i (arret e profet(e t tyre n!ritn 0hami "faltore$.
7
&jo,
sepse origjina e shirkut n kt bot sht pikrisht madhrimi i varreve, duke i ndrtuar dhe
3bukuruar ato!
+dalohet f0erja e varreve, si% t e2sh #shkelsh$ mbi to, t ulesh sipr t0re, t)i bsh vende
bisedash ose t)i bsh rrug pr ujin #kanale$ etj!, sepse si" pr2jell Muslimi nga Abu -urejre% ?
ulet dikush n!a ju m#i prush, ti di!jen rro#at e ti arrij *jarri deri n lkur, sht m e mir pr t
sesa t ulet m#i (arr.
C
5
Abu Daudi, Tirmidhiu!
2
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
3
Abu Daudi!
4
Abu Daudi!
5
Muslimi!
6
Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
7
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
8
Mutefekun alejhi!
9
Muslimi!
105
,mam ,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /Ai q e di se ndalohet ulja mbi varre,
mbshtetja mbi to dhe shkelja e t0re, e kupton se kjo sht pr respekt t banorve t varreve, q
t mos shkel njeri me kpu2 mbi kokat e t0re!1
+re$ullat e n$ushllimit dhe vi!its s varreve
Jsht sunet ngushllimi i t afrmve t t vdekurit, n.itja e t0re pr durim dhe lutja pr t
vdekurin! ,bn Ma.hja pr2jell n autoritetin e Amr ibn -a3mit% uslimanit q n!ushllon (llain e
tij pr fatkeqsin q i ka ndodhur, Allahu i (esh kurorat e nderit n Bitn e Gjykimit.
'
+gushllimi shprehet duke thn% Zoti ta shtoft shprblimin, t dhnt durim dhe e falt t
ndjerin<
+uk duhet kuvenduar n ngushllime apo t ngjiten shpallje pr kt gj, si" bjn disa njer3
sot!
Jsht e plq0eshme q pr familjen e t vdekurit t prgatitet ushqim dhe t)u "ohet at0re,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &r!atisni ushqim pr familjen
e +haferrit, sepse ata jan t *n me )ka u n!jau.
*
Ajo q bjn njer3it sot, ku vet familjart e t vdekurit 2aktojn nj vend ku t)i mbledhin
njer3it, u prgatisin at0re ushqime, paguajn ndonj /ho.h1 q t)u le.oj &uran dhe pr t gjitha
kto shpen3ojn shuma t mdha parash, sht funeral i ndaluar dhe bidat! ,mam Ahmedi pr2jell
nga Oherir ibn Abdilah% Ne e konsideronim (ajtim t urryer m#ledhjen e njer*(e tek familjart e
t (dekurit dhe !ostitjen e tyre me ushqime.
5
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /@eprimi q bjn familjart, duke i
mbledhur njer3it dhe duke u n.jerr haj, q ata t le.ojn &uran apo t japin dhurata #ose t
holla, si n vendin ton$, nuk sht i njohur nga t part tan, madje shum dijetar e
konsiderojn t urr0er kt veprim!1
8
Turtushi ka thn% /uneralet jan t ndaluara me ujdin e dijetarve! Ato jan mbledhje e
njer3ve n rast fatkeqsie mortore! &jo gj sht bidat i urr0er pasi pr kt nuk sht pr2jell
asgj! Po kshtu jan edhe prkujtimoret n ditn e d0t, t tret, t katrt, ose t shtat, n muaj
apo n vit! &0 veprim sht vrtet nj fatkeqsi e madhe dhe nse i vdekuri ka ln ndonj pasuri,
sht haram t shpen3ohet nga ajo pr kt veprim!1
K
@i3ita e varreve sht e plq0eshme vetm pr burrat, n mn0r q t n.jerrin msim, por
edhe q t ulen e t krkojn falje pr t vdekurit! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% par jua kisha ndaluar ti (i*itoni (arret, tani (i*itojini ato>
9
+ nj pr2jellje tjetr
shtohet% ...sepse ato t sjellin n mend #otn e prtejme.! por vi3ita nuk duhet t bhet, nse pr
t, t duhet t ndrmarrsh nj udhtim!
@i3ita e varreve sht e plq0eshme, por me tre kushte%
': @i3itori t jet burr, jo grua, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% Allahu i mallkoft !rat q (i*itojn (arret>
2- T mos ndrmerret nj udhtim i gjat pr t shkuar n varre3a, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Udhtimet pr (i*it, lejohen (etm pr tri 0hamit e
shenjta.
;
1
,bn Ma.hja!
2
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
3
Ahmedi, ,bn Ma.hja!
4
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
5
+ /&itabul hauadithi uel bide)i1!
6
Muslimi, Tirmidhiu, Abu Daudi!
7
Mutefekun alejhi!
106
5: Dllimi i ksaj vi3ite t jet q t kujtohet bota tjetr dhe q prej saj t marrsh msim pr
vete, si dhe t lutesh pr t vdekurit! Por nse qllimi sht q t lutesh dhe t krkosh derman
n to dhe nga t vdekurit, vi3ita sht bidat idhujtarie #shirku$!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /@i3ita e varreve mund t jet e prli!jur, ose risi @bidatA n
fe! Dllimi i s pars sht prshndetja e t vdekurit dhe lutja pr t, por pa ndrmarr pr kt
qllim ndonj udhtim, kurse qllimi i s d0ts sht krkimi i dermanit nga i vdekuri dhe k0 sht
shirku m i madh, ose duaja #lutja$ pran ktij t vdekuri dhe k0 sht nj bidat i urr0er q t "on
n shirk! &0 nuk sht suneti i Profetit ton #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe as i t
parve tan!1
Allahu sht m i Dituri! Paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi Profetin ton, Muhamedin,
familjen dhe shokt e tij<
Z"7A#I
Zekati dhe $rada e tij n Islam
Dijeni H vlle3r musliman H se sht e domosdoshme t njohim t gjitha hollsit e
rregullave t 3ekatit, kushtet e tij, kujt i takon ai, nga kush duhet t merret dhe nga 2ilat lloje t
pasurive n.irret ai!
Zekati sht nj nga sht0llat e ,slamit dhe nj nga prbrsit madhshtor t tij, sikurse
dshmon pr kt &urani dhe ?uneti! Allahu i Madhruar e ka bashkangjitur 3ekatin me nama3in
n tetdhjet e d0 raste n &uranin famlart, gj q tregon po3itn e tij t lart n fen ton, aq
sa t lidhet dhe t jet bashk me nama3in! -alifi i Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ dhe m i besueshmi i ktij umeti, Abu Bekri #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% &asha
Allahun> Atij q e (e)on nama*in n!a *ekati, do ti shpall luft.
'
Allahu i Madhruar thot% /Falni nama!in dhe jepni !ekatin31
*
, si dhe% /5se ata pendohen%
e .alin nama!in dhe e japin !ekatin% ather lrini t lir31
5
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ,slami sht n!ritur m#i pes
shtylla5 dshmin se ska =ot tjetr (e) Allahut dhe se uhamedi sht i Br!uari i Allahut, faljen
e nama*it, dhnien e *ekatit, a!jrimin e -ama*anit dhe ha0hin pr at q ka mundsi.
8
T gjith muslimant jan t nj mendjeje se 3ekati sht i det0rueshm dhe se ai sht
sht0lla e tret e pes sht0llave t ,slamit, prandaj kush e mohon at si det0rim fetar, ka dal nga
,slami dhe kujt nuk e jep at, i merret, qoft edhe me luft!
Zekati sht vendosur si ligj i det0rueshm n vitin e d0t sipas -i.hrit! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ drgoi n at vit tagrambledhsit pr ta vjel 3ekatin dhe pr t)ua
shprndar at0re q u takon dhe kshtu kan va3hduar t bjn muslimant nn hijen e shtetit
islam, deri n ditt tona!
Zekati sht mirsi pr njer3it, ai i pastron pasurit e t0re nga e keqja dhe i ruan ato nga
shkatrrimi! (jithashtu, 3ekati sht tregues i prulshmris ndaj Allahut t Madhruar, i Vili thot%
/-err n$a pasurit e tyre #o Muhamed$ sadeka% ; t8i pastrosh e t8i 9lirosh dhe lutu pr ta3
Futja jote sht ;etsi pr ta. Allahu sht $jues% i ijshm.1
K
&shtu 3ekati i pastron
3emrat nga koprra2ia dhe egoi3mi, si dhe i sprovon t pasurit, q me pasurin t 2iln e duan m
shum, t)i afrohen Allahut, duke n.jerr nj pjes t saj!
1
Mutefekun alejhi!
2
Bekare, 85!
3
Teube, K!
4
Mutefekun alejhi!
5
Teube, 'M5!
107
Allahu e ka br 3ekatin t det0rueshm n ato pasuri q kan mundsi 3hvillimi dhe rritjeje,
fitimi dhe t ardhurash #si" jan% bagtia, t mbjellat, monedhat dhe artikujt e ndr0shm t
tregtis$! Ai e ka 2aktuar 3ekatin e t0re sipas mundit t njeriut pr t)i arritur ato, p!sh!%
- Pr thesaret e nndheshme n.irret si 3ekat nj e pesta e t0re!
- +se mundi sht i njanshm #bimt q njeriu i mbjell dhe i ujit shiu$, n.irret gj0sma e nj
t pests!
- +se mundi sht i d0anshm #bimt q edhe mbillen, edhe vaditen n munges t shiut$,
n.irret pr to "ereku i nj t pests!
- +se mundi sht edhe m i madh se kaq, n.irret nj e teta e nj t pests #*!KX$, si" jan
monedhat dhe artikujt e tregtis!
Allahu e ka quajtur *ekat #pastrim$ sepse ai pastron shpirtin dhe pasurin! Ai nuk sht taks
apo gjob q e pakson pasurin dhe e dmton njeriun q e jep at, prkundra3i, 3ekati e shton
pasurin n nj form t till q njer3it nuk arrijn ta kuptojn se nga u vjen! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &asuria nuk paksohet n!a sadekaja "*ekati$.
'
Zekati n ?heriat sht% ligj i det0rueshm i n.jerrjes s nj pjese t 2aktuar nga nj pasuri e
2aktuar, n nj koh t 2aktuar, e 2ila sht nj vit i plot pr bagtit, monedhat, artikujt e
shitblerjes, frutat, drithrat, mjaltin dhe mineraletU kurse pr *ekatin e fitrit, koha sht perndimi i
diellit n natn e Bajramit!
Zekati sht det0rim pr "do musliman i 2ili plotson pes kushte%
1- 5 jet i lir jo skllav. ?kllavi nuk ka pasuri! Ai dhe gjith"ka ai 3otron sht pron e
3otris s tij, kshtu q 3ekati det0rohet pr pronarin e tij!
2- 5 jet musliman. Zekati nuk sht det0rim pr nj jobesimtar, sepse 3ekati sht afrim te
Zoti dhe bindje, kurse jobesimtari nuk ka bindje dhe afrim te Zoti! (jithashtu 3ekati krkon nijet
dhe k0 i fundit nuk pranohet nga kafiri!
Megjithat dijetart kn mendime t kundrta nse jobesimtari do t marr ndshkim t
ve"ant pr 3ekatin, pasi ishte i ngarkuar pr ta n.jerr at! Por mendimi i par sht m i sakt,
sikurse pr2jell Muadhi% Htoji ata n dshmin se ska =ot tjetr (e) Allahut dhe se uhamedi
sht i Br!uari i Allahut... pastaj prmendi nama3in e m pas tha% Nse ata t #inden, njoftoi
se Allahu ka (endosur nj sadeka, e 4ila merret n!a t pasurit e tyre dhe u jepet t (arfr(e t
tyre.
*
, pra e vendosi ,slamin si kusht pr det0rimin e 3ekatit!
!- Dotrimi i kuots s zekatit. Ai q nuk e 3otron kt kuot nuk e ka det0rim 3ekatin!
&uota sht nj sasi e 2aktuar H q do ta sqarojm m posht H qoft 3otruesi i saj i madh apo i
vogl, i rregullt mendrisht apo i met!
#- Pasuria e tij t jet e )ndrueshme. Ajo pasuri q nuk sht e till #bor.hi etj!$ nuk ka
3ekat!
$- Pasuria t ket mbushur nj vit n dorn e zotruesit t saj. Aishja #Allahu qoft i
knaqur me t$ pr2jell% Nj pasuri nuk ka *ekat, derisa ajo t m#ush nj (it.
5
&jo, pr sa u prket pasurive q nuk n.irren nga toka, si% drithrat dhe pemt frutore, kurse ato
q n.irren nga toka, kan 3ekat sa her t prodhojn, pa marr paras0sh nse e kan mbushur
vitin apo jo! Mbushja e vitit sht kusht pr monedhat #ari dhe argjendi$, bagtin, artikujt e
tregtis, dhe kjo n mn0r q kto t fundit t ken mundsi t shtohen n dorn e 3otruesit!
Pjella e bagtive q kan 3ekat apo fitimi nga tregtia, e mbushin vitin duke e llogaritur q nga
prejardhja e t0re #p!sh! bagtia q e lindi dhe mallrat e tregtis$! +uk sht kusht q edhe ato t
mbushin vitin, nse prejardhja e t0re e ka arritur kuotn! +se prejardhja e t0re nuk e ka arritur
kuotn, numrimi i kohs vjetore fillon me plotsimin e saj!
1
Ahmedi, Tirmidhiu, Muslimi!
2
Mutefekun alejhi!
3
,bn Ma.hja, Tirmidhiu!
108
Ai q i ka dhn bor.h nj tjetri, e n.jerr 3ekatin pasi ta marr bor.hin dhe e paguan vetm pr
nj vit, sipas mendimit m t sakt
'
, por nse njeriu t 2ilit i ka dhn bor.h sht i pasur dhe
shkaprdars, duhet t n.jerr 3ekat "do vit pr pasurin e ln bor.h!
Pasurit q jan pr prdorim, si% banesat, teshat, orendit shtpiake, kafsht e transportit dhe
makinat, nuk kan 3ekat!
Por, nse po kto pasuri jan pr t)u dhn me qira, nuk kan 3ekat t drejtprdrejt, por kan
3ekat mbi t ardhurat e t0re #qiran$, kur ato jan ve" apo bashk me t ardhura t tjera dhe e
mbushin vitin!
Atij q ka pr t dhn 3ekat, por vdes para se t arrij ta n.jerr at, duhet t)i n.irret nga
pasuria q ka ln, sepse 3ekati nuk e humb det0rimin e tij edhe pas vdekjes! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% %or0hi i Allahut meriton m shum t shlyhet.
*
, prandaj,
kt 3ekat duhet ta n.jerr trashgimtari nga pasuria e t vdekurit, sepse 3ekati sht det0rim q
nuk bie me vdekjen e 3otruesit! Ai mbetet det0rim n prgjegjsin e t vdekurit, kshtu q duhet
t shl0het pr t!
Zekati n$a ka.sht
Dije s ndr pasurit pr t 2ilat Allahu ka det0ruar 3ekatin, jan edhe kafsht #qumshtore
femra$, ku futen% devet, lopt dhe delet! Madje kto kafsh jan n kr0e t lists s pasurive t
3ekatit! ?hum hadithe autentike t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, dshmojn
pr det0rimin e 3ekatit mbi to! Pr kt "shtje jan t njohura edhe letrat e tij dhe t halifve t tij,
sikurse dihet q ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka drguar tagrambledhsit pr t
vjelur 3ekatin nga fiset arabe rreth Medines e jasht saj, n t gjith territorin islam t asaj kohe!
Zekati mbi devet dhe lopt sht det0rim me d0 kushte%
1- 5 "rdoren "r shtim dhe )umsht jo "r "un, sepse kur prdoren pr shtim dhe
qumsht n.jerrin t ardhura dhe e kompensojn pjesn e 3ekatit!
2- 5 kullosin n nat*r, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
&r )do dy*et de(e q kullosin ka "*ekat$ nj de(e dy(je)are.
5
&ullotje do t thot t han bar n kullota nat0rore! +se i 3oti i t0re u blen tagji ose u mbledh
vet bar, pr to nuk ka 3ekat, kur ato han gjith vitin ose pjesn m t madhe t tij nga k0 lloj
ushqimi!
Zekati i deveve
- +se plotsohen kushtet, pr "do pes deve, jepet nj dele 3ekatU pr dhjet deve, d0 deleU
pr pesmbdhjet deve, tri deleU pr nj3et deve, katr dele! Argument pr kt sht ?uneti dhe
,.hmaja!
- +se jan nj3et e pes deve, pr to jepet nj deve femr q e ka mbushur vitin dhe ka
h0r n t d0tin! &ur nuk gjendet nj e till, jepet nj deve mashkull d0vje"are, si" pr2illet n
autoritetin e Anesit nga Abu Bekri #Allahu qoft i knaqur me t$% Nse nuk ka nj de(e femr
m#i nj (je4, ather nj de(e mashkull dy(je)are.
8
&jo vlen pr nj3et e pes deri n tridhjet e
pes deve!
1
P!sh! i ka dhn dikujt bor.h, nj shum kuotale, n raport me 3ekatin! Pr kt shum nuk paguan 3ekat, derisa ta
marr n dor! +se k0 bor.h i kthehet pas tre vjetsh, ai paguan vetm pr nj vit, sepse llogaritet vetm koha q ai
e ka nn 3otrimin e vet!
2
Mutefekun alejhi!
3
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu!
4
Abu Daudi!
109
- +se devet arrijn tridhjet e gjasht kok, pr to n.irret nj deve femr d0vje"are, si"
prmendet n hadithin e Anesit% Nse arrijn tridhjet e !jasht deri n dy*et e pes, pr to
n0irret nj de(e femr dy(je)are.
'
Pr kt fakton edhe ,.hmaja!
- &ur devet arrijn d03et e gjasht kok, pr to n.irret nj deve femr trivje"are! &jo vlen
pr d03et e gjasht deri n gjashtdhjet kok!
- &ur devet arrijn gjashtdhjet e nj, pr to n.irret nj deve femr katrvje"are! Pr kt
dshmon hadithi% Nse arrijn !jashtdhjet deri n shtatdhjet e pes, pr to n0irret nj de(e
katr(je)are.
*
Pr kt ka gjithashtu i.hma!
- +se devet jan shtatdhjet e gjasht kok, pr to n.irren d0 deve femra d0vje"are, si"
dshmon hadithi% Nse arrijn shtatdhjet e !jasht deri n nntdhjet, pr to n0irren dy de(e
femra dy(je)are.
5
- &ur arrijn nntdhjet e nj, pr to n.irren d0 deve femra trivje"are, sipas hadithit% Nse
arrijn nntdhjet e nj deri n njqind e nj*et, pr to n0irren dy de(e femra tri(je)are, q u
kan hipur de(et "meshkuj$.
8
Adhe pr kt ka i.hma!
- +se totali i deveve e kalon numrin njqind e nj3et e nj, pr to n.irren tri deve femra
d0vje"are, sipas hadithit t sadekave, ku Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% Nse e kalojn njqind e nj*etn, pr )do dy*et de(e m#i at numr, n0irret nj de(e
femr dy(je)are dhe pr )do pesdhjet de(e m#i at numr, n0irret nj de(e femr tri(je)are.
K
Zekati i lopve
Zekati i lopve vrtetohet nga ?uneti dhe ,.hmaja! + d0 /?ahiht1 pr2illet n autoritetin e
Ohabirit #Allahu qoft i knaqur me t$ se e ka dgjuar t Drguarin e Allahut #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ t thot% /ur nj pronar de(esh, lopsh dhe delesh nuk n0jerr *ekat pr to,
n Bitn e Gjykimit do ti (ijn m t mdha e m t shndosha dhe do ta !odasin me #rir e do
ta shkelin nn thundra.
9
+ autoritetin e Muadhit pr2illet se kur Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e
drgoi n 4emen, e urdhroi t marr 3ekat pr lopt!
;
- +se lopt arrijn tridhjet kok, pr to n.irret nj vi" femr ose mashkull q e ka mbushur
vitin dhe ka h0r n t d0tin! +n kt numr nuk ka 3ekat, si" prmendet n hadithin e Muadhit%
/ur &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ m dr!oi n ;emen, m urdhroi t mos
marr *ekat pr lopt derisa ato t arrijn tridhjet kok.
7
&jo vlen deri n tridhjet e nnt kok!
- &ur lopt arrijn d03et kok, pr to n.irret nj lop d0vje"are, sipas hadithit t Muadhit%
urdhroi i Br!uari i Allahut t marr pr tridhjet kok lop, nj (i) femr ose mashkull m#i nj
(je) dhe pr dy*et lop, nj lop dy(je)are.
C

- +se totali i lopve e kalon d03etn, ather pr "do tridhjet kok, n.irret nj vi" femr
ose mashkull mbi nj vje" dhe pr "do d03et kok, nj lop d0vje"are!
Zekati i ba$tive t imta
Argument pr 3ekatin e bagtive sht ?uneti dhe ,.hmaja! Pr2illet se Abu Bekri i ka shkruar
Anesit% /y sht *ekati, t 4ilin e ka detyruar i Br!uari i Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut
1
Buhariu!
2
Buhariu!
3
Buhariu!
4
Buhariu!
5
Buhariu!
6
Muslimi!
7
Ahmedi, Tirmidhiu, +esaiu!
8
Tirmidhiu, +esaiu!
9
Abu Daudi, +esaiu!
110
qofshin m#i t$ m#i muslimant dhe pr t 4ilin Allahu e ka urdhruar t Br!uarin e ?ij... derisa
thot% =ekati i #a!tis q kullot sht nj dele pr dy*et deri n njqind e nj*et kok.!
'
- +se bagtia arrin d03et kok, pt to n.irret nj dele gjasht muajshe ose nj dhi
njvje"are, si" pr2illet n autoritetin e ?uejd ibn (afale% Na erdhi i Br!uari i Allahut dhe na tha5
9;emi urdhruar t marrim nj qin!j !jasht muajsh n!a "kuota$ e dele(e dhe nj ke4 nj(je)ar
n!a "kuota$ e dhi(e.
- Pr m pak se d03et kok bagti nuk ka 3ekat, si" prmendet n hadithin autentik t Abu
Bekrit% Nse #a!tia q kullot e dikujt, nuk e m#ush numrin dy*et, qoft edhe pr nj kok, pr t
ska *ekat, (e) n dasht i *oti i tyre t fal di)ka.
- +se bagtia arrin njqind e nj3et e nj kok, pr to n.irren d0 dele, sipas hadithit t
lartprmendur t Abu Bekrit% Nse jan njqind e nj*et, pr to n0irren dy dele. &jo vlen pr
njqind e nj deri n d0qind kok!
- &ur bagtia arrin n d0qind e nj, pr to n.irren tri dele, sipas hadithit t Abu Bekrit% #i
dyqind kok, tri dele.!
- Pas ktij numri, pr "do njqind kok n.irret nj dele, pra, pr katrqind kok, katr deleU
pr pesqind kok, pes deleU pr gjashtqind, gjasht dele e kshtu me radh! ?ipas ktij sistemi
ka vepruar Abu Bekri derisa vdiq! + librin e tij t 3ekatit shkruhej% /Pr bagtin, nga d03et deri
n njqind e nj3et, del nj dele! +se e kalon me nj deri n d0qind kok, dalin d0 dele! +se e
kalon me nj deri n katrqind kok, dalin tri dele! +se bagtia shtohet m tepr, pr "do njqind
kok, del nj dele!1
*
+uk merret pr 3ekat nj dele e vjetr n mosh ose me difekte #e "al, e verbr, etj!$, vetm
n qoft gjith bagtia e till! +uk merret as nj dele bars, nj dele q po rrit nj qingj, ose q
sht ndr30er, sepse 3akonisht kjo e fundit bhet bars! Pr kt argumenton hadithi i Abu
Bekrit% &r *ekat nuk n0irret nj "dele$ e moshuar, as ndonj e (rar, as ndonj 4jap, (etm nse
pronari dshiron ta fal.
5
Allahu i Madhruar thot% /-os synoni t nCirrni nj t li$ #pr 3ekat
apo sadeka$.1
8
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ...por n0irrni di)ka
mesatare. Allahu nuk ju krkon !jn m t mir, por edhe nuk pranon !jn m t keqe.
K
(jithashtu nuk merret pr 3ekat delja m e mir q i 3oti e ka pr 3emr, e as ajo q sht
majmur enkas pr mish! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur e "oi Muadh ibn
Ohebelin n 4emen, e urdhroi% os u merr !jn m t shtrenjt t pasuris s tyre.
9
Ajo q merret pr 3ekat duhet t jet mesatare, sikurse ka thn Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$% ...por n0irrni di)ka mesatare! +se e gjith bagtia kuotale sht e
smur, prej t0re n.irret 3ekat nj dele e smur, sepse nuk sht e drejt q pr bagti t
smur t)i merret pronarit nj dele e sakt dhe e shndosh! Pr bagtin me mosh t vogl,
n.irret nj qingj i vogl, nse e gjith bagtia kuotale sht e till! &jo gj vlen vetm pr bagtin
e imt!
+se pronari dshiron vet t n.jerr m t mirn q ka, pr 3ekat, nat0risht q shprblimi i tij
sht m i madh!
+se bagtia sht e pr3ier me t plakura e t vogla, t smura e t shndosha, meshkuj e
femra, ather n.irret nj dele e sakt femr q i prgjigjet vlers mesatare t t gjith totalit
kuotal t bagtis! Pra, nse delet e sakta e kan vlern dhjet #euro p!sh!$ dhe ato t ligat e kan
pes, n.irret nj dele mesatare me vlern shtat e gj0sm!
+dr "shtjet e 3ekatit t bagtive sht edhe njohja e gj0kimit rreth pasuris me ortak, ku
totali kuotal i prket d0 pronarve ose m tepr! &jo ortakri sht d0 llojesh%
1
Abu Daudi, Buhariu!
2
Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
3
Buhariu!
4
Bekare, *9;!
5
Abu Daudi!
6
Buhariu!
111
A para, ortakri artikullore, ku pasuria sht e prbashkt dhe asnjri nuk e dallon dot pjesn
e vet nga e tjetrit, por di vetm q ai ka gj0smn dhe tjetri gj0smn tjetr!
A d0ta, ortakri e <ilsuar, ku pasuria sht e prbashkt n total, por se2ili nga ortakt e
njeh pjesn e vet nga 2ilsit dalluese t saj!
T d0ja kto ortakri ndikojn n 3ekat me rritje ose me 3britje! Lrtakria me t d0ja llojet, i
bn t d0ja pjest e pr3iera, nj pasuri t vetme, por me disa kushte%
- 5otali t jet kuotal! +se totali i prbashkt nuk e arrin kuotn, s)ka 3ekat pr t! &jo s)do
t thot q se2ila pjes t mbush kuotn m vete, por si" tham, kjo llogaritet n total!
- 5 d* ortakt ta ken det*rim zekatin! +se njri prej t0re nuk e ka det0rim at #p!sh! t
jet jobesimtar$, ather nuk vlen ortakria, por "do pjes ka gj0kimin e vet!
- 5 d*ja "jest t jen n t njjtn vath 0stan ahur1 n t njjtn kullot dhe n t
njjtin vend ku ato milen! +se se2ili nga ortakt e mjel pjesn e vet n nj vend tjetr dhe jo
atje ku e mjel tjetri, ortakria nuk vlen!
- 3jithashtu duhet t ken edhe t njjtin dash "rijs ) i ndrzen.
+se t gjitha kto kushte plotsohen, ather kto pjes t prbashkta konsiderohen nj
pasuri e vetme, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nuk m#lidhen
dy t ndar dhe nuk ndahen dy t #ashkuar pr tiu shman!ur *ekatit. N dy ortak n0irret nj e
pr#ashkt me #ara*i.
'
+se dikush ka nj dele dhe ortaku i tij ka tridhjet e nnt, ose d03et vet kan n ortakri
d03et dele dhe ato pr nj vit rrin bashk, duke i plotsuar t gjitha kushtet e lartprmendura t
ortakris, duhet t n.jerrin nj dele pr 3ekat, ku se2ili t paguaj sipas prqindjes q ka! +
rastin e par, ai q ka nj dele t vetme, paguan "erekun e nj t dhjets s deles, kurse tjetri
paguan reston! + rastin e d0t, se2ili paguan "erekun e nj t dhjets s vlers s deles!
+se jan ortak tre veta n njqind e nj3et dele, ku se2ili ka d03et kok, "donjri prej t0re
duhet t n.jerr nga nj dele!
?i" u vu re, ashtu sikurse ndikon ortakria, ndikon n 3ekat edhe ndarja! Te imam Ahmedi%
/+se dikush ka bagti q kullosin t ndara n nj largsi t till ku pr t)u bashkuar duhet
prshkuar nj distan2 udhtimi #q t shkurtohet nama3i$, ather se2ila pjes ka gj0kim m
vete, pa lidhje me pjest e tjera! Pra, kur nj pjes arrin kuotn, n.irret 3ekat pr t dhe nse nuk
e arrin, nuk n.irret, edhe kur n total, nse mblidhen t gjitha bashk, e arrijn kuotn e 2aktuar!1
&0 sht mendimi i imam Ahmedit, kurse imamllart e tjer jan t mendimit se ndarja n
pasurin e nj njeriu t vetm, nuk ndikon n kuotn 3ekatore, por t gjitha pjest merren s
bashku dhe kur arrijn kuotn, pr to n.irret 3ekat! &0 i fundit sht mendimi m i sakt, e Allahu
sht m i Dituri!
Zekati i drithrave% .rutave% mjaltit% mineraleve dhe thesareve
Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 Shpen!oni n$a t mirat ; keni .ituar
dhe n$a ato ; 5e nCjerrim pr ju n$a toka.1
*
Zekati quhet ndr0she edhe shpen3im, sikurse thot Allahu i Madhruar% /...dhe ata% t 6ilt e
$roposin arin e ar$jendin dhe nuk e shpen!ojn at n rru$ t Allahut.1 d!m!th! nuk n.jerrin
3ekat pr ta!
Adhe ?uneti autentik manifeston shum urdhra pr n.jerrjen e 3ekatit t drithrave dhe frutave,
duke pr2aktuar sasin e t0re! Po ashtu edhe ,.hmaja det0ron 3ekatin pr grurin dhe elbin,
hurmat #arabe$ dhe stafidhet #rrushin e that$!
Zekati sht i det0rueshm pr t gjitha llojet e drithrave, si% gruri, elbi, misri, ori3i e gjith t
tjert! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% N m pak se pes (isk
L
drith
1
Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
2
Bekare, *9;!
3
+jsi matse e vjetr e barabart me *8M grushta me t d0ja pllmbt!
112
dhe hurma ara#e, nuk ka *ekat.
'
(jithashtu ka thn% Ajo "n!astr$ q e (adit qielli "shiu$ ose
prroi "#urimet, lumi etj.$, ka nj t dhjetn "e prodhimit$ *ekat.
*
Zekati sht i det0rueshm edhe pr frutat, si% hurmat arabe, stafidhet etj!, t 2ilat peshohen
dhe maga3inohen! Zekati nuk det0rohet nse kto prodhime nuk e arrijn kuotn, si" pr2illet n
autoritetin e Abu ?eid el -udrit, i 2ili thot% Nn pes (isk, ska *ekat.
5
Pr 3ekatin e drithrave dhe frutave sht kusht q kuota t jet pron e t 3otit n kohn kur
3ekati bhet i det0rueshm, d!m!th! n kohn q fillon t piqet fruti dhe t rritet kokrra e drithrave
n t mbjellat!
Pra, kushtet pr 3ekatin e drithrave dhe frutave jan d0%
1- 5 arrij kuotn zekatore ) sht "es visk e lart.
2- 5 jet n "ronsi t t zotit n kohn kur zekati bhet i det*rueshm.
+se e merr n 3otrim kuotn pas ksaj kohe, s)ka 3ekat pr t, si p!sh! ta blej ose ta marr
si hak pune pas korrjes, ose ta ket mbledhur npr lmenj etj!
?asia e det0rueshme q duhet t n.irret pr 3ekatin e drithrave dhe frutave ndr0shon sipas
mn0rs s vaditjes%
- +se vaditen vet nga ujrat nat0ror, ose i kan rrnjt t thella dhe e marrin vet ujin,
pr to n.irret 3ekat nj e dhjeta e totalit t prodhimit, si" pr2illet n autoritetin e ,bn Imerit% &r
at q e ujit qielli dhe #urimet, n0irret nj e dhjeta. dhe n autoritetin e Ohabirit% &r at q e
(adisin lumenjt dhe shirat, n0irret nj e dhjeta.
8
- +se vaditen artifi2ialisht, me an t puseve etj!, pr to n.irret gj0sma e nj t dhjets,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &r )ka ujitet me mjete
njer*ore "kanale (aditse$, n0irret !jysma e nj t dhjets.
K
dhe Muslimi pr2jell n autoritetin e
Ohabirit% &r at q ujitet me kanale (aditse, n0irret !jysma e nj t dhjets.
9
!
&oha e det0rimit t 3ekatit sht% pr drithrat, kur t formohet mir kokrra, kurse pr frutat, kur
t fillojn t piqen, si t skuqen ose t 3verdhen! +se i 3oti i kt0re drithrave apo frutave i shet
kto prodhime pas ksaj kohe, 3ekatin e n.jerr ai dhe jo blersi!
Drithi duhet shir para se t peshohet pr t par kuotn 3ekatore!
Po ashtu edhe frutat duhen thar, para se t n.irret 3ekati i t0re, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$, urdhroi q rrushi t thahej e t bhej stafidhe dhe pastaj t)i n.irrej
3ekati si i till!
Adhe pr mjaltin ka 3ekat, nse merret nga prona e vet personit ose nga malet #jo nse
blihet$ dhe nse e arrin kuotn, e 2ila sht afrsisht nntdhjet kilogram! &0 3ekat sht nj e
dhjeta!
Zekati sht i det0rueshm edhe pr mineralet, sikurse thot Allahu i Madhruar% /Shpen!oni
n$a t mirat ; keni .ituar dhe n$a ato ; 5e jua nCorrm n$a toka.1
;
Mineral quhet "do gj q del nga nntoka! +se k0 mineral sht ar ose argjend, 3ekati i tij
sht "ereku i nj t dhjets #*!KX$ kur arrin kuotn 3ekatore! +se sht di" tjetr, si% squfur,
krip, naft etj!, edhe pr t n.irret "ereku i nj t dhjets, kur vlera e tij arrin vlern e kuots
3ekatore t arit ose argjendit!
Zekati sht i det0rueshm gjithashtu edhe pr thesaret! Me thesar nnkuptojm gjith"ka
gjendet e groposur nga pasurit e jobesimtarve q nga koha paraislame! Pr thesarin n.irret nj
1
Muslimi!
2
Buhariu!
3
Buhariu, Muslimi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
4
Muslimi!
5
Buhariu!
6
Muslimi!
7
Bekare, *9;!
113
e pesta, qoft i madh apo i vogl, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% &r thesaret n0irret nj e pesta.
'
&0 thesar njihet q ka qen i jobesimtarve nse n t ka shenja dalluese, si emra t
mbretrve t t0re, vi3atime kr0qesh apo gjra t tjera me t 2ilat identifikohen ata! Pasi t n.irret
nj e pesta, pjesa e mbetur i takon atij q e gjen!
+se kjo pasuri e groposur mban shenja t muslimanve ose nuk mban shenja fare, merr
gj0kimin e pla"ks s gjetur!
+j e pesta #3ekati$ nga thesari i shprndahet muslimanve t atij vendi!
M lart msuam se gjrat q dalin nga toka jan t shumllojshme, e ato jan% '$ drithrat dhe
frutat, *$ mineralet dhe gjith llojet e t0re, 5$ mjalti dhe 8$ thesaret!
T gjitha kto lloje prfshihen n fjaln e Allahut% /Shpen!oni n$a t mirat ; keni .ituar dhe
n$a ato ; 5e jua nCorrm n$a toka.1
*
dhe% /5Cirrni n$a ajo hakun e vet n kohn e
korrjes31
5
!
Zekati sht i det0rueshm pr ato drithra dhe fruta q peshohen dhe maga3inohen #pr
ushqime$, kurse pr ato q nuk maga3inohen #pr 3ahire$, si% arrat, mollt, kumbullat, ftonjt dhe
shegt, nuk ka 3ekat!
(jithashtu nuk ka 3ekat as pr perimet dhe 3ar3avatet, si% rrepat, hudhrat, qept, karrotat,
shalqinjt, thjerr3at, patll.hant, kastrave2at etj!, si" pr2illet n hadithin e Aliut #Allahu qoft i
knaqur me t$% Nuk ka *ekat pr *ar*a(atet dhe perimet.
8

&to perime mbilleshin n kohn e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe
halifve t drejt e ata nuk krkonin 3ekat pr to! &jo tregon se 3ekati i t0re nuk sht i
det0rueshm!
,mam Ahmedi, Allahu e mshiroft, ka thn% /N)jan si kastrave2i, qepa, thjerr3at etj!, nuk
kan 3ekat, ve" nse shiten dhe fitimi i t0re n vler parash arrin kuotn e 3ekatit dhe kjo e kalon
vitin n pronn e t 3otrve t saj!1
Zekati i arit% ar$jendit @dhe monedhaveA
Dije H Allahu na drejtoft t gjithve H se me 3ekatin e arit dhe argjendit nnkuptojm edhe t
gjitha produktet q vijn prej kt0re d0 metaleve, si% monedhat, stolit, kallpet dhe "do gj tjetr!
Argument pr det0rimin e 3ekatit mbi arin dhe argjendin sht &urani, ?uneti dhe ,.hmaja!
Allahu i Madhruar thot% /Ata% t 6ilt e varrosin arin dhe ar$jendin dhe nuk e
shpen!ojn at n rru$ t Allahut% pr$!oi me nj dnim t dhimbshm.1
K
d!m!th! ata q
nuk e n.jerrin 3ekatin e arit dhe argjendit!
+ d0 /?ahiht1 pr2illet% Atij *otruesi t arit dhe ar!jendit q nuk e jep hakun e tyre
"*ekatin$, Bitn e Gjykimit do ti (ishet nj kora4 prej *jarri.
9
,mamllart kan rn n nj mendje se kuptimi i varrosjes s prmendur n ajetin e msiprm
sht% "do gj pr t 2iln det0rohet 3ekati, por ai nuk sht n.jerr! +se i n.irret 3ekati, nuk
quhet m i varrosur! Me varrosje kuptojm fshehjen e arit dhe argjendit nn tok ose edhe mbi t!
Zekati sht i det0rueshm pr arin, nse arrin kuotn e nj3et dinarve, e 2ila sht e
barabart me tetdhjet e pes gram ar! +ga kto n.irret "ereku i nj t dhjets #*!KX$, qoft k0
ar i derdhur apo jo, si" pr2illet n autoritetin e ,bn Imerit dhe Aishes #Allahu qoft i knaqur me
ta$% &rofeti yn "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ merrte n!a )do nj*et dinar e sipr,
1
Mutefekun alejhi!
2
Bekare, *9;!
3
An)am, '8'!
4
Darekutni!
5
Teube, 58!
6
Muslimi, Buhariu!
114
!jysm dinari.
'
, kurse n autoritetin e Anesit #Allahu qoft i knaqur me t$% N!a ar!jendi i
kulluar n0irret )ereku i nj t dhjets.
*
Pra, pr argjendin shihet nse e ka arritur kuotn q sht d0qind dirhem, e 2ila sht e
barabart me pesqind e nntdhjet e pes gram!
+se ari dhe argjendi arrijn kuotn 3ekatore, prej t0re n.irret "ereku i nj t dhjets #*!KX$!
B.ar i lejohet burrit t vr prej ari ose ar$jendi
Mashkullit i lejohet t vr una3 argjendi, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ ka pasur nj una3:vul prej argjendi
5
, por i ndalohet t vr una3 ari, sepse Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka ndaluar burrat t prdorin stoli ari
8
, madje e ka
kr2nuar rnd at q stoliset me to, duke thn% Bikush n!a ju merr nj prush n!a *jarri i
+hehenemit dhe e ( n dorn e tij.
K
Por mashkullit i lejohet t prdor arin, nse ka nevoj pr t, si% mbajtse #ur$ dhmbsh
ose kllf hunde, nse i pritet ajo, sepse Arfe.he ibn Asadit iu pre hunda n betejn e /4emul
&itabit1 dhe ai prdori nj kllf prej argjendi, por hunda iu kalb! Ather Profeti #paqja dhe bekimi
i Allahut qofshin mbi t$ e urdhroi t vr nj kllf prej ari!
9
B.ar stolish i lejohen $ruas prej ari dhe ar$jendi
(ruas i lejohet ta prdor arin dhe argjendin n "do stoli q ajo mund t vr, sepse asaj ia ka
lejuar ?heriati stolisjen me "do metal t "muar! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
ka thn% U jan lejuar femra(e t umetit tim ari e mndafshi dhe u jan ndaluar ato meshkuj(e.
;
&0 hadith dshmon pr lejimin e stolisjes s gruas me ar dhe argjend! T gjith dijetart kan
rn n nj mendje pr kt #i.hma$!
Pr stolit prej ari dhe argjendi t grave nuk ka 3ekat, nse ato jan n prdorim, sepse Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &r stolit nuk ka *ekat.
7
&0 hadith pr2illet
nga Taberani me 3in.hir t dobt, por kjo pr2jellje prfor2ohet nga praktika e sahabve, etj! +ga
kta sahab prmendim% Anesin, Ohabirin, ,bn Imerin, Aishen dhe Asman #Allahu qoft i
knaqur me ta$! Prandaj edhe Ahmedi ka thn% /T ktij mendimi kan qen edhe pes sahab!1
+se kto stoli nuk jan n prdorim, por pr shitje, pr t)u dhn me qira ose t depo3ituara
#n banka etj!$, ather marrin gj0kimin e origjins dhe pr to duhet dhn 3ekat, sepse ari dhe
argjendi kan 3ekat! &ur det0rimi i 3ekatit pr to, bie kur jan n prdorim, sht i det0rueshm
3ekati i t0re n origjin dhe n raste t tjera, nse arrin kuotn m vete apo bashk me pasuri t
tjera!
+se jan n kuotn e 3ekatit dhe nuk mund t bashkohen me pasuri t tjera, pr to nuk
det0rohet 3ekati, prve" rastit kur jan pr tregti, sepse 3ekati n kt rast det0rohet mbi vlern e
arit dhe jo mbi arin vet!
Prarimi i mureve ose $jrave t tjera me ar apo ar$jend dhe punimi i enve prej tyre
1
,bn Ma.hja!
2
Buhariu!
3
Mutefekun alejhi!
4
Buhariu!
5
Muslimi!
6
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, -akimi!
7
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu!
8
Darekutni!
115
Jsht e ndaluar t l0het me ar ose argjend nj tavan ose mur, apo t l0het nj vetur a pjes e
saj si p!sh! "elsat etj! T gjitha kto jan t ndaluara! Po ashtu ndalohet prarimi me ar ose
argjend i pens ose i kallamarit, sepse sht shkaprderdhje dhe shpen3im pr t shitur mend!
+dalohet prdorimi i enve t gatimit ose t 3bukurimit prej ari dhe argjendi, apo t praruara
me ar dhe argjend, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Ai q pi n
en ari dhe ar!jendi, n fakt fut n #arkun e tij *jarr t +hehenemit.
Po kshtu kr2nim t madh ka pr ata burra q vn una3a floriri! Pr fat t keq shohim disa
musliman t vn una3a t tilla, pa i kushtuar rndsi ktij kr2nimi! Ata duhet t pendohen tek
Allahu e ta braktisin stolisjen me sende t arta, por t mjaftohen me una3a argjendi, t 2ilat Allahu
i ka lejuar! -allalli, sidoqoft, sht m i mir dhe m i bukur se harami% /Atij ; i druhet Allahut%
Allahu i jep rru$!$jidhje dhe e .urni!on #ia jep rri3kun$ n$a s8e pret. 7ush mbshtetet tek
Allahu% Allahu i mja.ton atij. Allahu bn at ; do% pr 9do $j Allahu ka vn nj mas.1
'
A lusim Allahun t na jap t gjithve njohuri t sakta n fen e Tij, t na mundsoj t
punojm me ?heriatin e Tij e t na bj t sinqert kundrejt Tij!
Zekati n$a artikujt e tre$tis
Artikuj tregtie jan ato gjra q jan prgatitur enkas pr shitblerje me qllim fitimi! Duhen
artikuj tregtie sepse jan pr t)u shitur dhe bler!
Argument pr det0rimin e 3ekatit mbi artikujt e tregtis sht fjala e Allahut% /-err prej
pasuris s tyre #o Muhamed$ nj sadeka #3ekat$ ; t8i pastrosh ata #n pasuri dhe n
shpirt$.1
*
Dhe% /... ata t 6ilt n pasurin e tyre kan nj pjes t 6aktuar pr lypsit dhe
nevojtart.1
5
Artikujt e tregtis jan pjesa m e madhe e pasurive, andaj det0rimisht h0jn n kontekstin e
prgjithshm t kt0re ajeteve!
Abu Daudi n autoritetin e ?amuras pr2jell% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i
t$ na urdhronte t n0irrnim *ekat pr !jrat q i kishim pr ti shitur.
8
&jo edhe sepse kto artikuj
sjellin fitim dhe rriten, prandaj mbi to det0rohet 3ekati, sikurse det0rohet mbi kafsht kullotse!
?hum vet gjithashtu pr2jellin i.hman e dijetarve se artikujt q jan pr shitblerje kan
3ekat nse mbushin nj vit t plot!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije ka thn% /&atr imamt dhe i gjith Imeti, prve" disa bishtave,
jan t nj mendjeje se 3ekati sht det0rim mbi artikujt e tregtis, qoft tregtari i kt0re mallrave
enda2ak apo shits n nj vend, qoft k0 tregtar spekulant apo administrativ, qoft malli q shitet
veshje apo ushqim, en balte etj!, apo kafsh mishi, si% dele, gjedh, etj! Mallrat e tregtis prbjn
pjesn m t madhe t pasurive te njer3it n "do vend, si" sht edhe bagtia pasuria m e
dukshme te njer3it #prandaj mbi t det0rohet 3ekati$!1
K
D 3ekati t jet i det0rueshm pr artikujt e tregtis, ka disa kushte q jan%
': 56i ket n "ronsi t tij, si% t)i ket bler, t)i jen br dhurat, apo t)i ket marr nga
trashgimia etj!
*: 56i ket n "ronsi me )llim tre,tie "r t6i marr /itimin!
Punt jan sipas qllimit dhe tregtia sht pun, prandaj duhet t)i bashkangjitet edhe qllimi, si
"do pun tjetr!
5: 5 arrij kuotn n vlern e arit ose t ar,jendit #pra t vlejn sa 7K gram ar ose CKC
gram argjend$!
8: 5 mbushin nj vit n kt "ronsi!
1
Talak, *, 5!
2
Teube, 'M5!
3
Meari.h, *8:*K!
4
Abu Daudi!
5
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
116
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nuk ka *ekat pr nj pasuri derisa
ajo t m#ush nj (it "n pronsi$. Por nse blen nj mall me nj sasi monedhash q arrijn
kuotn e 3ekatit ose me nj sasi tjetr malli, vlera e t 2ilit arrin kt kuot, ather viti fillon q
nga vlera fillestare me t 2iln ai e ka bler kt mall!
-nyra e nCjerrjes s !ekatit pr mallrat e tre$tis
Pasi mbushin nj vit n pronsi, kto mallra kthehen, shndrrohen n vlern e arit ose t
argjendit #duke pasur paras0sh n kt rast se si i bie m mir pr t varfrit q e prfitojn kt
3ekat$ dhe pasi konvertohen, shihet nse vlera e t0re arrin kuotn 3ekatore t arit ose argjendit!
Ather n.jerr "erekun e nj t dhjets s t0re n vler monetare, pa pasur paras0sh se me sa
jan bler n fillim, por se sa shtojn n fund t vitit, pasi kjo sht m e drejt pr vet tregtarin
dhe prfituesit e 3ekatit!
Muslimani duhet q t kontrolloj e verifikoj t gjith mallin q ka dhe ta vlersoj drejt se sa
kushton, si" do ta kontrollonte bashkpronarin e vet n raste llogarie! +j grosist p!sh!, duhet t
kontrolloj t gjitha mallrat q shet, si konservat dhe "do kategori tjetr malli, po kshtu ai q shet
pjes kmbimi pr makina, apo ai q shet toka ose ndrtesa, i kontrollon dhe i vlerson n vler
monetare! +se ndrtesat, shtpit dhe makinat nuk jan pr shitje, por pr t)u dhn me qira,
3ekati nuk det0rohet pr vet mallin, por prllogaritet mbi fitimin q objektet sjellin nga dhnia me
qira dhe nse n fund t vitit k0 fitim arrin kuotn 3ekatore, pr to duhet t n.irret 3ekat!
+drsa shtpit pr banim dhe makinat pr vetprdorim, nuk kan 3ekat, po kshtu edhe
mobiljet e shtpis, t d0qanit dhe veglat q prdor tregtari, si% peshoret, ambala3het, raftet, etj!
Pr kto nuk ka 3ekat sepse nuk jan objekt shitjeje!
L musliman< +.irre 3ekatin me 3emr t "iltr, duke menduar shprblimin tek Allahu dhe
konsideroje at si nj fitim t patjetrsueshm tndin n kt bot dhe n botn e prtejme dhe
mos e konsidero at si nj taks apo gjob! Allahu i Madhruar thot% /7a n$a beduint% ;
!ekatin e konsiderojn si taks dhe ju rrin juve n pusi. Pusia e ke;e i !nt ata3 Allahu
sht $jues% Shikues. he ka n$a ata beduin% ; besojn n Allahun dhe itn e Fundit
dhe ; !ekatin e konsiderojn si a.rim tek Allahu dhe i r$uari. 0rtet ai #3ekati$ sht
a.rim pr ta. Allahu do t8i pr.shij n mshirn e #ij. Allahu sht Fals% -shirues.1
'
Pra, t d0 grupet e n.irrnin 3ekatin, por do t ken llogari t ndr0shme tek Allahu sipas qllimit
q kishin n 3emr!
T part e n.irrnin 3ekatin dhe e konsideronin at si taks, e paguanin pr t)iu fshehur gj0kimit
t ,slamit mbi ta dhe prisnin q muslimanve t)u ndodhte ndonj e keqe e ata t hakmerreshin
ndaj t0re, prandaj edhe shprblimi pr ta do t jet i keq! At0re iu fshi sevapi i 3ekatit, gjithashtu iu
paksua edhe pasuria!
&urse pr besimtart q e konsideruan 3ekatin si afrim pr ta te Zoti i t0re, shprblimi do t
jet ve" mirsi dhe pasuria do t)u shtohet edhe m shum nga ")e patn para se t n.irrnin
3ekatin% /0rtet ai #3ekati$ sht a.rim pr ta. Allahu do t8i pr.shij n mshirn e #ij1, pr
shkak se ata e kishin t lart qllimin n 3emr!
Prandaj o musliman, kije frik Allahun n prkushtim dhe ndieji kto kuptime% /,epini Allahut
nj hua t mir3 Bdo $j t mir ; e jepni pr shpirtin tuaj% do ta $jeni edhe m t mir e
m t madhe tek Allahu n shprblim. he krkojini .alje Allahut% sepse Allahu vrtet sht
Fals% -shirues.1
*

Zekati i Fitrit
1
Teube, C7:CC!
2
Mu3emil, *M!
117
Zekati i itrit jepet n muajin e >ama3anit! Duhet kshtu sepse fitri #fillimi i ngrnies pas
agjrimit$ sht shkaku i ktij 3ekati, e prandaj pr2aktohet me t!
Argument pr det0rimin e ktij 3ekati sht &urani, ?uneti dhe ,.hmaja!
Allahu i Madhruar thot% /7a shptuar ai ; e paston shpirtin #me 3ekat$.1
'
Disa nga
seleft kan thn se me pastrimin e shpirtit ktu nnkuptohet 3ekati i itrit! (jithashtu ai futet n
kontekstin e prgjithshm t fjals s Allahut% /,epni !ekatin.1
*
+ d0 /?ahiht1 pr2illet% , Br!uari i Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e ka
detyruar *ekatin e Hitrit nj !jysm shiniku hurma ara#e ose !jysm shiniku el#, m#i sklla(in dhe
t lirin, mashkullin dhe femrn, t (o!lin dhe t madhin ndr muslimant.
5
?hum t tjer gjithashtu pr2jellin i.hman e muslimanve pr det0rueshmrin e 3ekatit t
itrit!
Ars0eja e ktij 3ekati sht pastrimi i muslimanit nga t metat q mund t ket kr0er gjat
agjrimit, ushqimi i t varfrve dhe falnderimi i Allahut, i Vili i mundsoi plotsimin e adhurimit t
agjrimit!
Zekati i itrit sht det0rim pr "do musliman, qoft mashkull apo femr, i vogl apo i madh,
skllav apo i lir, n prputhje me hadithin q prmendm m sipr, ku Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ e ka det0ruar at pr t gjith muslimant! + kt hadith gjithashtu
sqarohet sasia q duhet t jap njeriu 3ekat pr "do person dhe llojin e mallit q jepet! ?asia e tij
sht gj0sm shiniku #katr grushta me t d0ja pllmbt plot$ dhe lloji sht "ka konsumojn
3akonisht njer3it e nj vendi t 2aktuar, si% grur, elb, hurma arabe, stafidhe ose ushqime q
prdoren n nj vend tjetr, si% ori3, misr etj!, sipas 3akonit t "do vendi prkats!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ na ka treguar edhe kohn e n.jerrjes s ktij
3ekati% ? jepet para nama*it t %ajramit.
8
&oha m e mir e tij sht% nj mbrmje para nama3it
t Bajramit, por lejohet t n.irret edhe d0 ose tri dit para ktij nama3i, si" pr2jell Buhariu pr
sahabt, t 2ilt vepronin n kt mn0r
K
dhe k0 veprim merr gradn e ,.hmas #nj3shmris$!
+.jerrja e 3ekatit t itrit para faljes s nama3it n ditn e Bajramit, sht m e mir! +se nuk
arrin t n.irret deri n kt koh, duhet n.jerr m pas ka3W #si kompensim$, si" pr2illet n
autoritetin e ,bn Abasit% Atij q e n0jerr para nama*it, i pranohet *ekati, atij q e n0jerr pas
nama*it, i quhet si nj n!a llojet e sadekas.
9
! Pr kt vones n n.jerrjen e 3ekatit n kohn e
vet t 2aktuar, personi sht mkatar, sepse nuk ka 3batuar urdhrin e Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$!
Muslimani e n.jerr 3ekatin pr vete dhe pr antart e tjer t familjes, t 2ilt i ka nn
kujdestari, si% gruan, fmijt dhe t afrmit q i rrit ai, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% N0irreni *ekatin e Hitrit pr t !jith ata q ju m#ani "ushqeni$.
;
! Jsht e
plq0eshme q t n.irret edhe pr fmijn n barkun e nns, si" ka vepruar Ithmani #Allahu
qoft i knaqur me t$!
+se dikush, t 2ilin e mban dikush tjetr, e n.jerr vet 3ekatin pa lejen e kujdestarit t tij, k0
3ekat i quhet, sepse ai sht i det0ruar ta n.jerr at, edhe nse pr t e n.jerr mbajtsi i tij! +se
dikush e n.jerr pr nj tjetr q nuk e ka n prgjegjsi, me lejen e t fundit, 3ekati sht i
vlefshm, por nse e n.jerr pa leje ai nuk quhet!
Ai q ka persona nn kujdestari #grua, fmij etj!$ duhet ta n.jerr 3ekatin n vendin ku
ndodhet, si pr vete, ashtu edhe pr t tjert, pavarsisht nse kta t fundit mund t jen n nj
vend tjetr larg tij!
1
A)la, '8!
2
Bekare, 85!
3
Mutefekun alejhi!
4
Buhariu!
5
Buhariu!
6
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
7
Darekutni, Bejhekiu!
118
&tu dshiroj t pr2jell fjalt e ,bn &ajimit, Allahu e mshiroft, ku ai flet pr llojin e ushqimeve
q duhen n.jerr si 3ekat, pas pes llojeve t prmendura n hadith% /&to #lloje$ ishin ushqimi i
prditshm i banorve t Medines, ndrsa banort e nj vendi tjetr q prdorin ushqime t tjera,
duhet t n.jerrin gj0sm shiniku nga ato ushqime! +se k0 ushqim nuk sht drithi, por mishi,
bulmetrat apo peshku, 3ekatin duhet ta n.jerrin nga kto produkte, "fardoqofshin ato! &0 sht
mendimi i shumi2s s dijetarve dhe nuk duhet marr paras0sh asnj mendim tjetr, sepse
qllimi i ktij 3ekati, sht t)u shuhet uria t mjerve n ditn e Bajramit dhe kjo bhet me
ushqimin e 3akonshm t nj vendi t 2aktuar! Pr kt ars0e vlen edhe n.jerrja e miellit pr
3ekat, edhe pse nuk ka ndonj hadith pr t, ndrsa dhnia e buks s gatshme dhe gjells, edhe
pse sht m e leht pr nevojtart q t)i konsumojn ato, nuk kshillohet dhe pr ta m i mir
sht drithi, sepse ai 3gjat m shum!1
'
?hejhul ,slam ,bn Tejmije thot% /+.irret nga ushqimi tradi2ional i atij vendi, si ori3i etj!, edhe
pse mund t n.irret nga llojet e prmendura n hadith! &0 sht njri nga mendimet e Ahmedit
dhe mendimi i shumi2s s dijetarve, sikurse sht edhe mendimi m i sakt, pasi ba3a pr
sadekat #lmoshat$ sht se duhet dhn ajo q i vlen m shum t varfrit!1
*
+.jerrja e 3ekatit n vler monetare n vend t ushqimit, sht kundr ?unetit dhe nuk vlen,
sepse nuk sht pr2jell q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ apo ndonj nga
shokt e tij t ket n.jerr parW pr 3ekatin e fitrit! ,mam Ahmedi ka thn% /+uk jepen para!1 /Po
Imer Abdula3i3i, H i than, H a e pranonte n vler monetare=1 Ai u prgjigj% /A ln fjaln e
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe thon se ka thn filani<= ,bn Imeri ka
thn% 9&rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e ka detyruar *ekatin e Hitrit !jysm
shiniku...!1
Zekati i fitrit duhet t arrij te nevojtart n kohn e 2aktuar dhe te njer3it e 2aktuar,
drejtprdrejt te nevojtari ose te nj person tjetr i ngarkuar nga k0 i fundit pr ta marr at!
Prandaj duhet pasur kujdes q 3ekati t shkoj te njer3it e duhur, jo diku tjetr!
5Cjerrja e !ekatit
+ga rregullat kr0esore t 3ekatit sht edhe n.jerja e tij n kohn dhe vendin e duhur, q t
shkoj te nevojtart n koh dhe t)i hiqet prgjegjsia dhnsit t tij!
Dije o musliman< Zekati duhet n.jerr menjher sapo t bhet i det0rueshm pr nj pasuri t
2aktuar #kuotale$, sepse Allahu i Madhruar thot% /,epni !ekatin31
5
si urdhr absolut dhe urdhri
absolut duhet 3batuar menjher!
Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% Nse *ekati nuk n0irret, por qndron n nj pasuri, e prish at.
8
+evoja e t varfrit
krkon q k0 3ekat t)i jepet atij sa m shpejt dhe vonesat i shkaktojn dm atij, gjithashtu, pronarit
q duhet t jap 3ekatin mund t)i ndodh ndonj fatkeqsi, si falimentimi ose vdekja, kshtu q
s)do t mund ta n.jerr at dhe do t)i mbetet prgjegjsi e pakr0er mbi shpin! +.jerrja e 3ekatit
n koh sht m larg koprra2is, m e sinqert dhe m afr knaqsis s Zotit!
Pr kto ars0e, duhet q 3ekati t n.irret sa m shpejt dhe pa vonesa, vetm nse sht e
domosdoshme t vonohet, si n rastin kur i duhet dhn dikujt q ka m tepr nevoj ose kur nuk
sht n 3otrim t pronarit pr momentin!
Zekati sht i det0rueshm edhe mbi pasurin e nj t mituri ose t "menduri, n prputhje me
kontekstin e prgjithshm t argumenteve! Pr kta t d0, 3ekatin e n.jerr kujdestari, sepse 3ekati
sht det0rim q kr0het edhe me kompeten2n e prgjegjsve!
1
+ /,)lam el mueki)in1!
2
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
3
Bekare, 85!
4
Bejhekiu!
119
Zekati nuk lejohet t n.irret pa nijet, si" ka thn Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$% &unt jan sipas nijete(e "qllime(e$.
'
dhe n.jerrja e 3ekatit sht nj pun #adhurim$!
M e mira sht q 3otruesi i pasuris ta n.jerr e ta shprndaj 3ekatin me dorn e vet, q
t sigurohet se u ka shkuar njer3ve t duhur, por i lejohet q t ngarkoj dik tjetr pr ta br
kt n vend t tij!
+se 3ekatin e krkon kr0etari i shtetit islam, i jepet atij vet, ose tagrambledhsit t tij!
Jsht e plq0eshme q gjat pagess s 3ekatit, t bjn duW #lutje$ si dhnsi, ashtu edhe
marrsi! Dhnsi thot% /L Zot< Ma konsidero kt si fitim, jo si taks<1, kurse marrsi thot%
/Allahu ta shprbleft pr at q dhe, ta shtoft at q le dhe ta bft at t pastr e t bekuar<1!
Allahu i Madhruar thot% /-err n$a pasuria e tyre nj pjes si !ekat ; t8i pastrosh ata
@n shpirt e pasuriA dhe lutu pr ta31
*
Abdullah ibn ebi Aufa ka thn se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur i vinin
njer3it q i paguanin sadeka #3ekat$, thoshte% /2 Zot3 4n .alem pr ta% ndaj .ali ata31
5
+se sht ndonj nevojtar q sht msuar t marr 3ekat, nuk i thuhet% /&0 sht 3ekat,
merre<1, q t mos ndihet si varts, e nse sht nj nevojtar q nuk ka marr ndonjher 3ekat,
njoftohet se ajo q po merr sht 3ekat!
M e mira sht q 3ekati i pasuris s nj vendi t)u shprndahet nevojtarve t po atij vendi!
Lejohet q k0 3ekat t transferohet n nj vend tjetr ku sht m i nevojshm, p!sh! ai q e jep,
t ket t afrm nevojtar n nj vend tjetr, ose kur njer3it e vendit tjetr kan m tepr nevoj
pr t sesa ata t vendit ku ndodhet kjo pasuri! Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
i vinin 3ekatet nga "do an n Medine dhe ai ua shprndante ato nevojtarve muha.hirin
8
dhe
ensar!
K
&r0etari i shtetit islam, duhet t drgoj tagrambledhsit e tij, n kohn kur 3ekati bhet i
det0rueshm, q ata ta vjelin at nga pasurit e dukshme, si" jan kafsht, t mbjellat dhe frutat,
spse kshtu ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe halift e drejt pas
tij, e n kt form kan vepruar muslimant tradi2ionalisht! &jo, edhe sepse ka nga ata njer3, t
2ilve po ua le pa marr 3ekatin, nuk e n.jerrin at! Disa t tjer jan t paditur rreth "shtjes s
3ekatit dhe drgimi i tagrambledhsve e mnjanon kt rre3ik! (jithashtu, kjo gj i ndihmon
njer3it, duke u hequr at0re nj barr t rnd, si" sht n.jerrja e 3ekatit!
Jsht det0r pr muslimanin q ta n.jerr 3ekatin n kohn kur ai bhet det0rim, si" e trajtuam
m par, pa vonesa dhe ngurrim! Lejohet q 3ekatin e d0 viteve ta n.jerrsh para kohe, d!m!th!
para se t bhet det0rim mbi at pasuri #q normalisht duhet t mbush nj vit t plot$, sepse
pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i mori Abasit paradhnie 3ekatin e d0
viteve!
9
Lejohet n.jerrja para kohe e 3ekatit, nse shkaqet e det0rueshmrise s tij bhen t dukshme
#fitimi sht i dukshm n vler dhe sasi$, sipas mendimit t shumi2s s dijetarve, qoft k0
3ekat bagtish, drithrash, monedhash apo mallrash tregtare, kur kto arrijn kuotn!
(jithsesi, m e mir sht n.jerrja e 3ekatit n kohn e vet, pr t dal kshtu edhe nga
mendimet e ndr0shme t dijetarve!
7ujt i takon t marr !ekat dhe kujt jo
Dije se 3ekati vlen, vetm nse u jepet disa kategorive njer3ish, q Allahu i ka 2aktuar n
librin e Tij% /Zekatet jan vetm pr t var.rit% mjerant% punonjsit e tij #3ekatitA% njer!it ;
1
Buhariu!
2
Teube, 'M5!
3
Mutefekun alejhi!
4
Muslimant e ardhur nga Meka n Medine, emigruesit!
5
Muslimant vendas t Medines!
6
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
120
duhet t8u .itohet !emra% skllevrve% borChlinjve% #at0re q luftojn$ n rru$ t Allahut dhe
udhtarve. 7y sht li$ji i Allahut% Allahu sht i itur% i 4rt.1
'
&to kategori q Allahu i ka prmendur n kt ajet, jan ata njer3 t 2ilve u duhet dhn
3ekati! Asnj tjetr jasht t0re nuk sht i lejuar ta marr 3ekatin, me nj3shmrin #i.hman$ e
muslimanve!
Abu Daudi, n autoritetin e Zijad ibn el -arithit, pr2jell% Allahu i adhruar nuk ia ka ln n
dor ndonj profeti a dikujt tjetri )shtjen e ndarjes s *ekatit, por Ai (et (endosi pr to, duke i
ndar n tet !rupe.
*
Po n kt hadith prmendet n va3hdim se Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ i tha nj l0psi% Nse je n kto tet !rupe, ather t jap.
&jo ndarje u b pr shkak se disa hipokrit e kundrshtuan Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ rreth 3ekateve, prandaj Allahu i Madhruar qartsoi se sht kompeten2 vetm e
Tij ndarja e 3ekateve dhe askush tjetr nuk sht i autori3uar t gj0koj rreth ndarjes s t0re!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /Zekati duhet t)u dor3ohet kt0re
tet kategorive, nse ato gjendenU njrs prej t0re, nse gjendet vetm ajo, ose t)u "ohet kt0re
kategorive atje ku ato ndodhen!1
5
M pas vijon duke thn% /Zekati nuk i duhet dhn atij q nuk e
prdor at n prputhje me bindjen e urdhresave t Allahut, sepse Allahu e det0roi 3ekatin n
mn0r q t shrbej pr bindje ndaj Tij, pr ata besimtar t 2ilt kan nevoj, si% t varfrit,
mjerant, bor.hlinjt, apo ata q ndihmojn besimtart! Prandaj atij nevojtari q nuk fal nama3in,
nuk i jepet gj nga 3ekati, derisa t pendohet e ta kr0ej faljen me bindje n kohn e vet!1
8
+uk lejohet q 3ekati t shpen3ohet jasht kt0re grupeve q Allahu i 2aktoi, qoft edhe n
vepra bamirsie, si% ndrtimi i .hamive, i shkollave etj! sepse Allahu i Madhruar thot% /Zekatet
jan vetm pr t var.rit% mjerant...1
K
, dhe fjalt /vetm pr1 kufi3ojn rrethin e at0re q u
jepet 3ekati dhe ndalojn kategorit e tjera t futen n kt rreth!
&to kategori prfituese i ndajm n d0 grupe%
1- 8evojtart musliman.
2- Bta ) me kt zekat /or<ohen dhe ndihmohen n Islamin e t*re.
&to kategori njer3ish prmenden n fjaln e Allahut% /Zekatet jan vetm pr t var.rit%
mjerant% punonjsit e tij @!ekatitA% njer!it ; duhet t8u .itohet !emra% skllevrve%
borChlinjve% @atyre ; lu.tojnA n rru$ t Allahut dhe udhtarve.1
9
Pra k0 ajet kufi3on kategorit kujt i duhet dhn 3ekati e kto kategori jan%
1- 5 var/rit. &ta jan edhe m nevojtar se mjerant, sepse Allahu i Madhruar i prmend
t part dhe t part nat0risht q prmenden ata m nevojtart! T varfr jan ata njer3 q nuk
kan mjete jetese dhe as munden t fitojn t holla pr t jetuar, prandaj u jepet nga 3ekati nj
sasi parash q t kompensojn pjesn q u mungon pr nevojat e t0re, ose e gjith sasia q u
duhet, nse ata s)kan asgj!
2- ;jerant. &ta jan n gjendje m t mir se t varfrit, sepse mjerani sht ai q nuk e
plotson dot me t holla minimumin jetik, ose gj0smn e ktij minimumi, andaj i jepet nga 3ekati
pr t)i plotsuar nevojat!
!- Punonjsit e zekatit. &ta jan ata njer3 q merren me mbledhjen e 3ekateve nga
3ekatpaguesit dhe i shprndajn ato te njer3it q u takon t marrin 3ekat! Prandaj, edhe kta
marrin paga nga k0 3ekat! @etm nse prgjegjsi u ka 2aktuar rroga nga bu.heti i shtetit, ather
kt0re nuk lejohet t)u jepet gj nga 3ekati, si" veprohet n ditt e sotme! ?ot punonjsit paguhen
nga shteti dhe marrin rroga pr punn e t0re me 3ekatin, prandaj kta e kan t ndaluar t marrin
1
Teube, 9M!
2
Abu Daudi!
3
+ /Al ,htijarat1!
4
+ /Al ,htijarat1!
5
Teube, 9M!
6
Teube, 9M!
121
gj nga ai, edhe pse jan punonjs 3ekati, sepse ata shprblimin e puns s t0re e marrin nga
finan2a t tjera!
#- 8jerzit ) duhet t6u /itohet zemra. &ta njer3 jan d0 lloje% musliman dhe jobesimtar!
4obesimtarve u jepet nga 3ekati nse shpresohet se n kt mn0r ata mund t h0jn n ,slam
dhe u lind n 3emr qllimi pr ta pranuar kt fe, ose u jepet n mn0r q ata t mos veprojn
kundr muslimanve! +drsa muslimanve t ksaj kategorie u jepet nga 3ekati, n mn0r q t
for2ohen n besim, ose pr t joshur t tjert t futen n kt fe dhe t prfitojn si muslimant!
Por dhnia e 3ekatit, njer3ve q duhet t)u fitohet 3emra, bhet vetm ather kur sht e
nevojshme, sepse Imeri, Ithmani dhe Aliu #Allahu qoft i knaqur me ta$, e ndrpren dhnien e
3ekatit pr kt kategori, pasi n kohn e t0re nuk ishte e nevojshme!
$- 2kllevrit. 4an ata skllevr q nnshkruajn kontrat me pronart e t0re q ta paguajn
lirin me nj shum t 2aktuar t hollash, por nuk arrijn ta plotsojn at shum! At0re u jepet
3ekati pr ta prmbushur kontratn e pr t fituar lirin dhe pr t hequr barrn e skllavris! ,
lejohet muslimanit q nga parat e 3ekatit t tij, t blej nj skllav dhe t)i fal atij lirin, ose nga k0
3ekat t paguaj shprblesn pr t liruar nj rob musliman n duar t jobesimtarve dhe ta
shptoj at besimtar nga robria!
&- Eorxhlinjt. &ta ndahen n d0 kategori%
- 3 para, jan ata q marrin bor.h pr nj qllim t lart, si" sht shuarja e
mosmarrveshjeve mes d0 palve t muslimanve pr "shtje gjaku #shpages gjaku$ ose
pronash! +j njeriu q merr prsipr t shl0ej kto gjoba dhe t shuaj grindjen mes d0 palve,
duke kr0er kshtu nj akt t lart, i jepet 3ekati q t kompensoj shumn e dhn pr kt
"shtje, n mn0r q t mos falimentoj duke br nj vepr bamirsie! + kt mn0r ai merr
kuraj q t bj ksi veprash t larta bamirsie dhe gjithashtu t tjert msojn prej tij! Madje
?heriati, ktij bamirsi i lejon edhe t krkoj para nga t tjert pr kt "shtje, si" pr2illet n
/?ahihun1 e Muslimit, kur &ubejsa erdhi dhe i tha Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$% /am hyr n #or0h pr nj shuarje !rindjeje. Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i
tha% Buro sa t na (ijn *ekatet dhe t t japim prej tyre.
'
- 3 dyta, jan ata q kan marr bor.h pr vete dhe nuk arrijn ta shl0ejn at! +j njeriu t
till i jepet nga 3ekati pr t shl0er bor.hin, sikurse thot Allahu i Madhruar% /...dhe
borChlinjve1!
*
'- "Ata q luftojn$ 8 rru, t Bllahut. Zekati u jepet lufttarve vullnetar q nuk paguhen
nga bu.heti i shtetit! jala /n rrug t Allahut1 e thn n kt form, nnkupton luftn, sikurse
thot Allahu i Madhruar% /Allahu i do ata t 6ilt lu.tojn n rru$ t #ij.1
5
dhe% /Fu.toni n
rru$ t Allahut31
8
!
+- %dhtart. 4an ata njer3 q udhtojn dhe u shterojn parat pr t va3hduar rrugn,
ose u humbin ato! &t0re u jepet nga 3ekati aq sa t mund t kthehen n shtpit e t0re, ose aq
sa t mund t va3hdojn rrugn pr n vendin ku jan nisur dhe t kthehen srish n vendin e
t0re! Ata q bjn pjes n kt kategori, nse u tepron di"ka nga parat e 3ekatit q morn,
duhet t)i kthejn ato, sepse u jan dhn sa pr t 3gjidhur hallin, jo pr kapital! +se kr0ejn
nevojat e t0re dhe e 3gjidhin hallin, pjesn tjetr t parave nuk e mbajn pr vete sepse ajo nuk u
takon m dhe me 3gjidhjen e hallit t t0re, dalin nga kategoria e siprprmendur!
Dije se lejohet q 3ekati t)i jepet qoft edhe vetm njrs prej kt0re kategorive! Allahu i
Madhruar thot% /5se e nCirrni .shehtas #3ekatin$ dhe ua jepni t var.rve% kjo $j sht m
mir pr ju.1
K
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur drgoi Muadhin n 4emen i
1
Muslimi!
2
Teube, 9M!
3
?af, 8!
4
Bekare, 'C7!
5
Bekare, *;'!
122
tha5 Njoftoi ata se Allahu i ka detyruar nj sadeka "*ekat$ q merret n!a t pasurit e tyre dhe u
jepet t (arfr(e t tyre.
'
+ ajet dhe hadith prmendet nj kategori e vetme #t varfrit$, gj q
dshmon se 3ekati mund t)i jepet edhe vetm nj kategorie!
Madje, ai mund t)i jepet edhe nj njeriu t vetm, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ urdhroi fisin e Beni Zurejkut, q sadekan e t0re t)ia jepnin ?eleme ibn ?ahrit!
*
Po
kshtu ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i tha &ubejsas% Buro derisa t (ijn *ekatet
dhe t t japim prej tyre.
&to d0 hadithe tregojn se 3ekati mund t)i jepet nj njeriu t vetm, i 2ili bn pjes n njrn
nga kategorit e prmendura!
Zekati sht e plq0eshme t)u jepet t afrmve nevojtar, t 2ilve nuk e ke pr det0r t)u
sigurosh jetesn, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% .adekaja
"*ekati$ q i jepet nj t mjeri sht thjesht lmosh, kurse ajo q i jepet nj t afrmi ne(ojtar
sht lmosh dhe m#ajtje afrimiteti.
5
Zekati nuk lejohet t)i jepet fisit t -ashimit, ku bn pjes edhe fisi i Abasit, i Aliut, i Ohaferrit, i
Akilit, i -arith ibn Abdilmutalibit dhe ai i Abu Lehebit, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% =ekati "sadekaja etj.$ nuk i jepet farefisit t uhamedit, por i jepet
njer*(e t *akonshm.
8
+uk lejohet q 3ekati t)i jepet nj gruaje t varfr q ka nj burr t pasur, as nj t varfri q ka
nj t afrm t pasur i 2ili shpen3on pr t, sepse kta nuk kan nevoj t marrin nga 3ekati!
+uk i lejohet muslimanit t shpen3oj nga 3ekati pr t mbajtur familjen e tij, s 2ils ka pr
det0r t)i siguroj jetesn, kurse pr t afrmit q nuk e ka det0r t)ua siguroj at, por i mban pr
sevap, lejohet, sepse pr2illet q gruaja e Abdullahut e p0eti Profetin #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ nse mund t)ua jepte 3ekatin fmijve t vllait t saj, q ishin jetim e q ajo i
kishte nn kujdestari dhe ai i tha% &o.
K
!
+uk lejohet q 3ekati t)u jepet prindrve dhe as fmijve ose bashkshortes, sepse at0re je i
det0ruar t)u sigurosh jetesn nga t ardhurat e tua, kurse 3ekati sht tepri2, prandaj nuk u jepet
at0re!
Muslimani duhet t sigurohet kujt ia jep 3ekatin, sepse po t)ia jap at dikujt q mendon se i
takon, por n fakt nuk sht kshtu, nuk i quhet dhe i duhet ta paguaj at srish!
Megjithat, 3ekati i jepet nj njeriu q mendohet t jet nevojtar dhe i takon ai, nse nuk
vrtetohet e kundrta, sepse Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i erdhn d0 burra
dhe i krkuan parW nga 3ekatet! Ai i vshtroi nj her mir dhe pasi iu dukn si nevojtar, u tha%
Nse doni, ju jap n!a *ekati, por ta dini se ai nuk i jepet nj t pasuri dhe nj t afti q e si!uron
(et jetesn.
9
Fmoshat e pl;yeshme
&rahas 3ekatit t det0rueshm pr pasurit, ka edhe lmosha t tjera t plq0eshme, si" n.it
&urani dhe ?uneti n kontekstin e t0re t prgjithshm! Allahu i Madhruar, n librin e Tij t
nderuar, n.it pr dhnie lmoshe n shum ajete t ndr0shme%
/...dhe u jep pasuri me dshirn e vet t a.rmve% bonjakve% t mjerve% rru$tarve%
lypsve dhe skllevrve ; duan t 9lirohen n$a skllavria.1
;
/he t jepni lmosh sht m mir pr ju% nse e dini.1
7
1
Mutefekun alejhi!
2
Ahmedi, Abu Daudi!
3
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja, -akimi!
4
Muslimi!
5
,bn Ma.hja!
6
Abu Daudi, +esaiu!
7
Bekare, ';;!
8
Bekare, *;M!
123
/7ush sht ai ; i jep Allahut hua t mir% ; Allahu t8ia shum.ishoj at #huan$:1
'
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% :mosha e shuan *emrimin e
=otit dhe e lar!on (dekjen n form t keqe.
*
+ d0 /?ahiht1 pr2illet% .htat lloje njer*(e do tu #j Allahu hije me hijen e 7et, ditn kur
sdo t ket hije tjetr (e) hijes s ?ij... dhe prej t0re radhit% ...edhe nj person q jep lmosh
fshehtas, sa as dora e tij e majt t mos e dij sa dha e djathta.
5
!
-adithet n kt tem jan t shumta!
Lmosha n fshehtsi sht m e vlefshme, si" thot Allahu i Lartsuar% /5se u jepni
.shehtas t var.rve% kjo sht m mir pr ju.1
8
, sepse n kt form lmosha sht m larg
d0f0t0rsis, prve" rasteve kur dhnia e saj n publik ndikon q edhe t tjert ta veprojn kt
gj!
Duhet q lmosha t jepet me gjith 3emr, pa ia prmendur tjetrit! Allahu i Madhruar thot%
/2 ju t 6ilt keni besuar3 -os i !hvlersoni lmoshat tuaja duke ia prmendur tjetrit dhe
duke e sh;etsuar31
K
Lmosha kur je n gjendje t shndetshme sht m e mir! &ur Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ u p0et se 2ila lmosh ka shprblim m t madh, tha% /# japsh
lmosh kur je i shndetshm me pak para% i druhesh var.ris dhe shpreson t
pasurohesh.1
9
Lmosha n d0 vendet e shenjta #&abe dhe .hamin e Profetit n Medine$ sht edhe m e
vlefshme, sepse Allahu i Madhruar urdhron pr ato vende% /)ani prej aty dhe ush;eni t
var.rin .atke;31
;
Lmosha gjat >ama3anit sht edhe m me vler, sikurse thot ,bn Abasi #Allahu qoft i
knaqur me t$% , Br!uari i Allahut ishte njeriu m #ujar, e m #ujar se kurdoher ishte n
muajin e -ama*anit. /ur takonte +hi#rilin ishte m #ujar se era n kohn e saj t do#ishme.
7
Lmosha n koh t vshtir sht akoma m me vler! Allahu i Madhruar thot% /...ose t
ush;esh n nj dit t vshtir nj jetim ; e ke t a.rm% ose nj t mjer ; s8ka as$j.1
C
Dhnia e lmoshs t afrmve dhe fqinjve sht m e mir sesa ajo q u jepet njer3ve t
largt, sepse Allahu ka kshilluar t kujdesemi pr t afrmit dhe se ata kan t drejta q duhet
t)ua plotsojm% /,epi t a.rmit t drejtn @pjesnA e vet31
'M
!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% :mosha q i jepet nj t mjeri
sht thjesht lmosh, kurse ajo q i jepet nj t afrmi ne(ojtar sht lmosh dhe m#ajtje
afrimiteti.
''
, kurse n d0 /?ahiht1 vijon% ...ka dy shpr#lime, at t m#ajtjes s afrimitetit dhe at
t lmoshs.!
'*
Pas ksaj, duhet t dish se pasuria ka edhe det0rime t tjera ve" 3ekatit, si% qokat te t afrmit,
mbajtja e vlle3rve, dhnia l0psit, ndihma pr nevojtarin, afati3imi i atij q i ke dhn bor.h,
nse sht ngusht, dhnia hua etj! Allahu i Madhruar thot% /5 pasurin e tyre kan pjes
lypsi dhe nevojtari.1
'5
1
Bekare, *8K!
2
Tirmidhiu!
3
Mutefekun alejhi!
4
Bekare, *;'!
5
Bekare, *95!
6
Mutefekun alejhi!
7
-a.h, *7!
8
Buhariu, Muslimi!
9
Beled, '8:'9!
10
,sra), *9!
11
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja, -akimi!
12
Mutefekun alejhi!
13
Dharijat, 'C!
124
Jsht det0rim q t ushqesh t uriturin, ta pressh mir m0safirin, t veshsh at q sht pa
rroba, t)i japsh t pij t eturit dhe madje ,mam Ahmedi sht i mendimit se muslimant duhet t
paguajn shprblesat e robrve t t0re n duart e armikut, edhe sikur kjo t)ua fshinte at0re t
gjith pasurin!
(jithashtu, sht det0r q nse dikush gjen pasuri dhe me t ka njer3 t varfr e t mjer,
t)u jap edhe at0re di"ka prej saj! Allahu i Madhruar thot% /,epni pjesn e 6aktuar n ditn e
korrjes31
'
dhe% /" nse $jat ndarjes jan t pranishm t a.rmit% bonjakt% t mjert%
jepuni dhe atyre di9ka dhe pr6illini me .jal t mira31
*
!
&jo sht nga t mirat dalluese t ,slamit, fe e vlla3rimit, fe me legjisla2ion t prkr0er! A
lusim Allahun t na jap dije dhe pasion t sinqert n kt fe t drejt, Ai sht Dgjues,
Lutjeprmbushs<
A=,<+I-I
etyrimi i a$jrimit t +ama!anit dhe koha e tij
Agjrimi i muajit t >ama3anit sht nj nga sht0llat e ,slamit, nj nga det0rimet e 2aktuara
nga Allahu dhe t gjith duhet ta din domosdoshmrisht gj0kimin e tij n fe!
Argument pr agjrimin sht &urani, ?uneti dhe ,.hmaja!
Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 <sht br detyrim pr ju a$jrimi% si9
ishte detyrim pr ata para jush.1
5
/+ama!ani sht muaji n t 6ilin !briti 7urani% udh!im pr njer!it% ar$ument pr
udh!im dhe ndars #i s drejts nga humbja$. Andaj% kush e arrin kt muaj% le t a$jroj
$jat tij.1
8
jala e Allahut% /7ush e arrin kt muaj% le t a$jroj $jat tij1, sht urdhr dhe
urdhri sht det0rim #det0rim$!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ,slami sht #a*uar m#i pes
shtylla... dhe ndr to prmend% a!jrimin e -ama*anit!
K
-adithet q tregojn det0rueshmrin
dhe mirsin e agjrimit t >ama3anit jan t shumta dhe t njohura!
(jithashtu muslimant pohojn nj3ri #i.hma$ se agjrimi i ktij muaji sht det0rim dhe kush
e mohon kt, ka dal nga feja!
+ga ars0et e det0rimit t agjrimit sht se ai pastron shpirtrat nga veset e morali i ult dhe i
shron smundjet e 3emrs! &jo, sepse agjrimi i ngushton rrugkalimet e shejtanit n trupin e
njeriut, kur dihet q shejtani qarkullon n trupin e njeriut si" qarkullon gjaku! &ur njeriu ha dhe pi, i
shtohet epshi, i dobsohet vullneti dhe i ulet dshira pr adhurim, kurse agjrimi bn efektin e
kundrt!
Agjrimi t largon nga kjo bot dhe epshet e saj, si dhe t ushqen dashurin pr botn e
prtejme! Po kshtu, ai sht sht0s pr dhimbsuri ndaj t varfrve dhe t bn t ndjesh vuajtjet e
t0re, pasi agjruesi e provon vet dhimbjen e uris dhe etjes!
Agjrim, n terminologjin fetare, do t thot t privosh veten me qllim nga disa gjra t
2aktuara, si% ngrnia, pirja, marrdhniet bashkshortore, shthurja dhe laprdhia, e kto n nj
periudh kohore t 2aktuar!
Agjrimi fillon me feksjen e agimit H e 2ila sht bardhsia q shfaqet n hori3ont n "astet e
para t dits H dhe mbaron me perndimin e diellit! Allahu i Madhruar thot% /#ani shkoni me to
1
An)am, '8'!
2
+isa), 7!
3
Bekare, '75!
4
Bekare, '7K!
5
Mutefekun alejhi!
125
#grat$ dhe veproni 9ka jua ka lejuar Allahu3 )ani dhe pini derisa t dalloni bre!in e bardh
n$a bre!i i !i n a$im. Pastaj va!hdojeni a$jrimin derisa t vij nata31
'
Det0rimi pr agjrimin e >ama3anit fillon me njohjen e h0rjes s ktij muaji!
Pr t ditur se kur h0n #fillon$ k0 muaj ka tri mn0ra%
- 3 para, t shihet hna e re e ktij muaji! Allahu i Madhruar thot% /7ush e kap kt muaj%
le t a$jroj $jat tij.1
*
dhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
A!jroni kur ta shihni at "hnn e -ama*anit$.
5
, pandaj ai q e sheh vet hnn e ktij muaji e
ka det0r t filloj agjrimin!
- 3 dyta, t jepet lajmi nga njer3 t besueshm t 2ilt e kan par hnn e ktij muaji! +
kt rast lejohet agjrimi me dshmin e nj njeriu t drejt e t besueshm se ai e ka par
hnn, si" pr2jell ,bn Imeri% Njer*it doln t shihnin hnn. Un njofto(a t Br!uarin e Allahut
se e pash at dhe ai filloi a!jrimin, si dhe urdhroi edhe njer*it ta fillonin at.
8
- 3 treta, kur muaji paraardhs i >ama3anit, ?habani, t plotsoj tridhjet dit! &jo nse
hna nuk shihet natn e tridhjet t ?habanit dhe s)ka ndonj penges q e ndalon pamjen e saj,
si ret, vransirat etj! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% uaji "i
-ama*anit$ ka nj*et e nnt dit, andaj mos a!jroni pa e par at "hnn$ dhe mos e lini
a!jrimin pa e par at, e nse ka (ransira, llo!ariteni at "kohn e tij$.
K
:lo!ariteni at do t
thot llogaritni muajin ?haban me tridhjet dit dhe pas tij vjen >ama3ani! + autoritetin e Abu
-urejres pr2illet% Nse ka (ransira q nuk ju lejojn pamjen e hns, llo!ariteni muajin me
tridhjet "dit$.
9
Agjrimi i >ama3anit sht i det0rueshm pr "do musliman n mosh prgjegjsie dhe q ka
mundsi fi3ike pr t agjruar! Agjrimi nuk sht det0rim pr jobesimtarin dhe as q pranohet
prej tij, edhe sikur t agjroj! +se k0 i fundit bhet musliman gjat ktij muaji, ka pr det0r t
agjroj pjesn e mbetur t muajit dhe s)sht i ngarkuar t agjroj pjesn gjat s 2ils ishte
ende jobesimtar!
Agjrimi nuk sht det0rim pr t vegjlit nn moshn e prgjegjsis #pjekuris$, por agjrimi i
nj t vogli t prgjegjshm, edhe pse nuk e ka mbushur moshn, pranohet dhe konsiderohet
nafile #vullnetar$, jo det0rim!
Po kshtu agjrimi nuk sht det0rim pr nj t smur mendor, madje atij nuk i pranohet
edhe sikur t agjroj, sepse sht i pavullnetshm #pa nijet$ pr at q bn!
Agjrimi nuk sht i det0rueshm pr nj t smur ose udhtar, kur kta t fundit jan n at
gjendje #t smur apo n udhtim$, por e kompensojn pasi t kthehen n gjendjen e
mparshme! Allahu i Madhruar thot% /Ai ; sht i smur ose n udhtim% le t
kompensoj #ditt e smundjes dhe udhtimit$ me dit t tjera.1
;
Irdhresa pr t agjruar i prfshin t gjith% vendasin dhe udhtarin, t shndetshmin dhe t
smurin, t pastrin dhe lehonn apo at me perioda, si dhe at q i ka rn t fikt! T gjith kta
e kan det0rim n ngarkim agjrimin, n kohn e vet pr ata q kan mundsi dhe m pas me
kompensim #ka3W$ pr t pamundurit!
+ kohn e vet jan t urdhruar t agjrojn% i shndetshmi q nuk sht n udhtim dhe
gruaja q nuk sht lehon, apo me perioda! M pas, me kompensim jan t urdhruar t
agjrojn% i smuri q pritet t shrohet, lehona dhe gruaja me perioda! Idhtari dhe i smuri q
mund t agjroj me vshtirsi, por pa dmtuar veten, jan t lir t 3gjedhin mes agjrimit n
koh dhe atij me kopmensim!
1
Bekare, '7;!
2
Bekare, '7K!
3
Mutefekun alejhi!
4
Abu Daudi, ,bn -ibani, -akimi, Darekutni!
5
Mutefekun alejhi!
6
Mutefekun alejhi!
7
Bekare, '78!
126
Ai q nuk agjron nj dit me shkak, por brenda asaj dite i ikn shkaku i mosagjrimit, si%
udhtari q kthehet nga udhtimi gjat dits, lehona ose gruaja me perioda q pastrohet,
jobesimtari q prqafon ,slamin, i smuri mendor q vjen n vete, i smuri q shrohet dhe i vogli
q mbush moshn e pjekuris at dit, duhet q pjesn e mbetur t asaj dite ta kalojn n
agjrim, edhe pse e kan nisur pa agjruar at!
Po kshtu, nse vrtetohet se sot p!sh! sht >ama3an dhe nuk qe e mundur t vrtetohej kjo
gj dje n mbrmje, t gjith muslimant duhet q pjesn e mbetur t dits ta kalojn n agjrim
dhe pas >ama3anit ta kompensojn at!
Fillimi i a$jrimit t nj dite dhe mbarimi i tij
Allahu i Madhruar thot% /4 sht lejuar juve 9i.timi me $rat tuaja natn e a$jrimit. Ato
jan veshje nderi pr ju dhe ju jeni veshje pr to. Allahu e dinte se juve po ju tradhtonte
vetja juaj% prandaj ju .ali juve dhe ju 9liroi. #ani shkoni me to dhe veproni 9ka ju ka lejuar
Allahu. )ani dhe pini derisa t dalloni bre!in e bardh n$a bre!i i !i n a$im. Pastaj
va!hdojeni a$jrimin derisa t vij nata31
'
,mam ,bn &ethiri, Allahu e mshiroft, ka thn% /&0 sht nj lejim nga Allahu pr muslimant
dhe "lirim nga urdhri q ishte n fillim t ,slamit, ku lejohej ngrnia, pirja dhe marrdhnia
bashkshortore, deri n nama3in e ja2is dhe m pas flihej! Prandaj, nse falej ja2ia ose flihej,
ngrnia , pirja dhe marrdhniet bashkshortore ndaloheshin derisa t vinte nata e ardhshme! &jo
ishte gj e rnd pr njer3it, andaj kur 3briti k0 ajet, ata u g3uan jasht mase, sepse Allahu e
lejoi ngrnien, pirjen dhe "iftimin n "do koh t nats, derisa t shfaqej bre3i i bardh i agimit n
terrin e saj!1
*
+ga k0 ajet pr2aktohen kufijt e fillimit dhe mbarimit t agjrimit t nj dite! illimi sht me
feksjen e agimit, ndrsa mbarimi sht me perndimin e diellit!
Me lejimin e ngrnies dhe pirjes deri n agim, faktohet edhe plq0eshmria e ngrnies s
syfyrit
5
, gjithashtu n d0 /?ahiht1 pr2illet nga Anesi #Allahu qoft i knaqur me t$ se i Drguari i
Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Eani syfyr, sepse n t ka #e!ati
"#ereqet$.
8
+.itja pr ngrnien e s0f0rit prmendet n shum hadithe, qoft edhe vetm nj gllnjk uj!
Jsht e plq0eshme q s0f0ri t sht0het deri pak para feksjes s agimit!
+se njeriu 3gjohet .hunub ose gruaja me menstrua2ione pastrohet nga ato para agimit t
asaj dite, duhet t han s0f0r dhe t fillojn agjrimin duke e sht0r larjen #gEsulin$ pas lindjes s
diellit!
Disa njer3 han s0f0r q hert, sepse rrin 3gjuar shumi2n e nats, dhe flen disa or para
agimit! + kt mn0r kta bjn disa gabime%
. pari, e fillojn agjrimin para kohs s tij!
. dyti, humbin nama3in e sabahut me .hemat dhe kshtu kundrshtojn Allahun, duke mos
3batuar det0rimin q Ai ka vendosur pr kt!
. treti, ata ndoshta e vonojn nama3in e sabahut dhe e falin pas lindjes s diellit! &0 sht
mkat edhe m i madh, kur Allahu i Madhruar thot% /-jer pr ata ; .alen% t 6ilt ndaj .aljes
s tyre jan ne$li!hent.1
K
Muslimani duhet q t bj nijet pr agjrimin q natn, prandaj nse bn nijet agjrimin,
duhet ta mbaj at edhe nse 3gjohet vetm pas lindjes s diellit dhe agjrimi i tij n kt form
sht i sakt dhe i plot, n dasht Allahu!
1
Bekare, '7;!
2
+ /Tefsir ,bn &ethir1!
3
?0f0ri sht ngrnia dhe pirja e fundit para agimit, pr t filluar m pas agjrimin!
4
Mutefekun alejhi!
5
Maun, 8:K!
127
,ftari
'
sht e plq0eshme t hahet menjher, pa vones, pas perndimit t diellit, nse
vrtetohet q dielli ka pernduar! &jo dallohet duke e par at ose kur dgjohet e3ani i mbrmjes
#akshamit$! ?ehl ibn ?adi #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell se Profeti ka thn% &rderisa
njer*it t prshpejtojn iftarin, ata jan n !jendje t mir.
*
+ nj hadith kudsi, Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn fjalt e Allahut%
=8,a robt e ;i m t dashur sht ai ) e "rsh"ejton i/tarin.>
5
?uneti sht q iftari t fillohet me hurma arabie t freskta! +se kto nuk gjenden ather
me hurma arabie t thata dhe nse edhe kto s)gjenden, ather t "elet me uj, si" pr2jell
Anesi #Allahu qoft i knaqur me t$% &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ para se t
falej, e )elte iftarin me hurma ara#ie t freskta, nse nuk kish t freskta e )elte me hurma
ara#ie t thata e nse skish as hurma ara#ie t thata !jer#te disa !llnjka uj.
8
+se nuk gjendet
asgj nga kto q u prmendn, ather iftari "elet me "ka t gjendet nga ushqimet dhe pijet!
&tu ka di"ka q duhet pasur kujdes! Disa njer3 ulen n tavolin pr iftar dhe han dark,
duke ln kshtu nama3in e akshamit me .hemat n .hami! &0 sht nj gabim i madh nga ana e
t0re! + kt mn0r ata i heqin vetes nj shprblim t madh dhe e "ojn at n rre3ik! Agjruesi
duhet q fillimisht ta "el iftarin, pastaj t shkoj n .hami pr nama3 e m pas t darkoj!
Jsht e plq0eshme q para se t "elsh iftarin, t thuash ndonj lutje! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% A!jruesi n iftarin e (et, ka nj lutje q nuk i kthehet
m#rapsht.
K
+j nga lutjet e pr2jella pr kt sht% /Allahumme leke sumtu ue ala ri3kike eftartu!1
9
#L Zot<
Pr T0 agjrova dhe nga rri3ku Yt hngra iftar$! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
kur "elte iftarin thoshte% Bhehe#edhDdhameu uentelDletil uruk< ue the#etel e0hru inshallahu>
;
#Atja u shua, trupi u freskua dhe shprblimi tek Allahu u vendos, n dasht Allahu<$
Muslimani duhet t)i msoj rregullat e agjrimit dhe iftarit se kur bhen dhe si bhen, n
mn0r q ta kr0ej at n formn e duhur, sipas sunetit t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ q agjrimi i tij t jet i sakt e i vlefshm dhe puna e tij t jet e pranueshme tek
Allahu, sepse kjo sht m e rndsishmja nga "ka tham! Allahu i Madhruar thot% /Pr at ;
shpreson tek Allahu dhe ita e Fundit dhe e prmend shpesh Allahun% i r$uari i Allahut
sht shembull i mir.1
7
B.ar e prish a$jrimin
4an disa gjra q e prishin agjrimin! Muslimani duhet t)i dij kto q t)u shmanget dhe t
ruhet prej t0re!
1- ;arrdhniet intime.
+se agjruesi kr0en marrdhnie seksuale, i prishet agjrimi i asaj dite dhe ai duhet ta
kompensoj at me nj dit tjetr n agjrim! @e" kompensimit me agjrim, i duhet ta paguaj
shluerjen e gj0nahut q sht% t "liroj nj skllav! +se s)ka skllevr, ose nse nuk ka me se t
paguaj, ather duhet t agjroj pr at dit d0 muaj pa ndrprerje! +se nuk ka mundsi q t
agjroj d0 muaj rresht pa ndrprerje, pr shkaqe t pranueshme n ?heriat, ather duhet t
ushqej gjashtdhjet t varfr, pr "do t varfr nj kilogram e gj0sm nga ushqimi i 3akonshm
q hahet n at vend!
1
,ftari sht ngrnia dhe pirja pas perndimit t diellit, me t 2iln mb0llet agjrimi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Tirmidhiu!
4
Ahmedi, Tirmidhiu, Abu Daudi!
5
,bn Ma.hja!
6
Abu Daudi!
7
Abu Daudi!
8
Ah3ab, *'!
128
2- 4alja e s"erms.
&jo pr shkak t puthjes, prekjes apo shikimeve me epsh, ose nga masturbimi! +se ndodh
kjo, agjrimi prishet pr at dit dhe duhet kompensuar me nj dit tjetr, por pa shl0erje #kefare$,
sepse shl0erja sht posa"risht pr marrdhniet seksuale!
+drsa atij q i del sperma n gjum, nuk i prishet agjrimi dhe nuk duhet t kompensoj gj,
sepse kjo nuk sht n 3gjedhjen e tij! Atij i duhet vetm t lahet #t marr gEsul$ nga t qent
.hunub!
!- 8,rnia dhe "irja me dashje.
Allahu i Madhruar thot% /)ani dhe pini derisa t dallohet bre!i i bardh n$a bre!i i !i n
a$im. Pastaj va!hdojeni a$jrimin deri natn.1
'
+drsa pr at q ha dhe pi n harres, kjo nuk ndikon n agjrimin e tij, sepse sht e
paqllimshme! + nj hadith thuhet% /ush harron dhe ha e pi duke qen a!jrues, le ta (a*hdoj
a!jrimin, sepse e !ostiti Allahu me t n!rn e me t pir.
*
+ga gjrat q e prishin agjrimin jan edhe% Arritja e ujit n bark nga hundt, marrja e lndve
ushquese ose e gjakut nga venat me an t gjilprave, si" sht edhe serumi! &urse gjilprat pa
lnd ushq0ese, gjithsesi duhen shmangur dhe sht0r pas perndimit t diellit, pr t ruajtur
agjrimin, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% :ri ato q t )ojn
n dyshime dhe *(endsoji me )ka nuk t )on n dyshime.
5
#- 8xjerrja e ,jakut n,a tru"i me hixhame 0thithja e ,jakut me ku"a1 ose dhurim t
,jakut "r trans/uzion.
&to e prishin agjrimin, kurse n.jerrja e nj pike t vogl gjaku, si" bhet pr anali3at e
gjakut, nuk ndikon tek agjrimi dhe nuk e prish at! Po kshtu edhe dalja e gjakut pa dshir, si"
del nga hundt, nga plagt ose kur shkulet ndonj dhmb, nuk e prish agjrimin!
$- :jellja e )llimshme.
+se n.jerrja e ushqimit ose e pijes nga goja, provokohet me qllim dhe vjell, ather agjrimi
prishet! Por nse kjo gj vjen vetvetiu, pa provokime dhe pa dshir, ather agjrimi nuk prishet,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Ai q e *n t (jellat, ska
detyrim t kompensoj "ka*M$, ndrsa ai q (jell qllimisht, duhet t kompensoj.
8
Agjruesi duhet t)i shmanget mjekimit t s0ve me pikatore ose di"ka tjetr, n mn0r q ta
ruaj agjrimin e tij!
&ur merr abdes, nuk duhet ta thith fort ujin me hund ose me goj, sepse kshtu uji mund t
arrij deri n bark! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ?hithe mir ujin,
pr(e)se kur je a!jrues.
K
?iuaku nuk ndikon tek agjrimi, prkundra3i, sht i plq0eshm n "do koh t dits, sipas
mendimit m t sakt n kt tem!
+se h0n n gr0k pluhur ose ndonj mi3, kjo nuk e prish agjrimin!
Agjruesi duhet t)u shmanget gnjeshtrave, prfoljeve dhe sharjeve! +se dikush e shan ai le
t)i prgjigjet% /In agjroj<1 Disa njer3 e kan t leht t mos han e t mos pin, por nuk e kan
t leht t)i ln disa fjal dhe veprime t ulta q u jan br 3akon, prandaj nj nga seleft #t
part tan t mir$ ka thn% /(jja m e leht e agjrimit sht t lsh ngrnien dhe pirjen!1
Prandaj muslimani duhet t)i druhet Allahut e t)i friksohet Atij, ta ndiej madhshtin e Zotit dhe
se Ai e kontrollon n "do "ast dhe n "do rrethan e n kt mn0r ta ruaj agjrimin prej
gjrave q e prishin ose e 2ungojn at, q agjrimi i tij t jet sa m i vlefshm!
Agjruesi duhet t prmend Allahun, t le.oj &uran dhe t fal nama3e vullnetare sa m
shpesh, sepse t part tan t mir, kur agjronin, uleshin n .hami dh thoshin% />uajm
1
Bekare, '7C!
2
Mutefekun alejhi!
3
Ahmedi, Tirmidhiu, +esaiu, -akimi!
4
Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
5
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
129
agjrimin ton dhe nuk prgojojm ndoknd!1 Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
gjithashtu ka thn% /ur dikush nuk l fjaln dhe punn e keqe, Allahu ska ne(oj q ai t lr
n!rnien dhe pirjen.
'
&jo, pr ars0e se afrimi tek Allahu nuk arrihet me lnien e epsheve t
lejuara jasht agjrimit #ngrnia dhe pirja$, nse nuk lihen gjrat e ndaluara gjat dhe jasht
agjrimit, si" jan gnjeshtra dhe 2nimi i t tjerve n gjakun, pasurin dhe nderin e t0re!
+ autoritetin e Abu -urejres pr2illet% A!jruesi sht duke adhuruar "Allahun$, prderisa
nuk pr!ojon dhe nuk 4non nj musliman tjetr.
*
+drsa Anesi pr2jell% Nuk a!jron ai q
(a*hdon t haj mishin e njer*(e "d.m.th. prflet t tjert$.
5
Agjruesi l disa gjra q jasht
agjrimit jan t lejuara #t ngrnt, t pirt dhe marrdhniet bashkshortore$, por m parsore
sht q ai t lr ato gjra q jan t ndaluara n "do koh, gjat dhe jasht agjrimit, sepse
kshtu do t radhitej vrtet ndr agjruesit!
+re$ullat e kompensimit @ka!MA t a$jrimit
Ai q e prish agjrimin e nj dite ose m shum n >ama3an, me shkak t lejuar dhe t
pranueshm nga ?heriati apo me shkak t ndaluar, si" sht marrdhnia seksuale etj!, duhet q
at dit ta kompensoj, duke agjruar nj dit tjetr #a m shum$ n vend t saj! Allahu i
Madhruar thot% /Fe t kompensoj #ditt e paagjruara$ me dit t tjera.1
8

Jsht e plq0eshme q kt kompensim ta kr0ej sa m par, q ta heq nga prgjegjsia!
(jithashtu sht e plq0eshme q ato dit q i ka ln pa agjruar, t)i agjroj m pas me
kompensim n vijimsi njra pas tjetrs, megjithat lejohet t)i agjroj edhe ve" e ve"! Po kshtu
lejohet q agjrimi i kompensimit t vonohet, sepse ka koh t mjaftueshme #deri para >ama3anit
t vitit t ardhshm$! Por nse vjen muaji ?haban i viti t ardhshm dhe prej ktij muaji kan
ngelur vetm aq dit sa ka ln pa agjruar >ama3anin e kaluar, i duhet medoemos t filloj
menjher agjrimin dhe pa ndrprerje n dit, sepse koha nuk i lejon m vonesa! +uk lejohet q
kompensimi t sht0het pas >ama3anit tjetr, pa ars0e t pranueshme, sikurse pr2jell Aishja
#Allahu qoft i knaqur me t$% /isha dit t paa!jruara t -ama*anit, q nuk i kompensoja dot
deri n .ha#an.
K

&0 hadith tregon se koha e kompensimit sht e gjer, por deri n muajin ?haban, para se t
h0j >ama3ani i ardhshm!
+se e sht0n kompensimin derisa t h0j >ama3ani tjetr, ather duhet q t agjroj
>ama3anin ku ndodhet, pastaj pas tij le t kompensoj ato q ka n prgjegjsi! +se k0 vonim
bhet me nj ars0e t pranueshme, ather duhet t kompensohen vetm ditt e >ama3anit t
shkuar! Por nse vonesa nuk ka ndonj ars0e konkrete, duhet q ve" kompensimit, t ushqej nj
t varfr pr "do dit q ka n prgjegjsi, duke i dhn atij nj kilogram e gj0sm nga ushqimi i
prditshm i atij vendi!
+se dikush vdes pa kompensuar para >ama3anit t ri, nuk merr gj0nah, sepse atij i lejohej
sht0rja deri n kohn kur vdiq!
+se vdes pas >ama3anit t ri dhe vonesa e kompensimit ishte me ars0e t pranueshme, si%
smundja, udhtimi i gjat etj! edhe n kt rast nuk merr gj0nah!
Por nse vonesa ishte pa ars0e t pranueshme, duhet t shl0ej mkatin pr lnien e
kompensimit duke ushq0er nj t varfr, pr "do dit q kishte n prgjegjsi!
+se vdes dikush q kishte n prgjegjsi agjrim shl0erjeje, si agjrimi i shl0erjes s
dhiharit
9
, ose agjrimi i shl0erjes pr kurbanin q duhet t bj ha.hiu, ather t afrmit e ktij
njeriu ushqejn pr t, nj t varfr pr "do dit q ai kishte n prgjegjsi, nga pasuria q ai ka
1
Buhariu!
2
,bn ebi ?hejbe, Dilemi, ,bn Ideji!
3
,bn ebi ?hejbe!
4
Bekare, '78!
5
Mutefekun alejhi!
130
ln n trashgim dhe nuk agjrojn n vend t tij, sepse agjrimi nuk kr0het me 3vendsim ndaj
nj tjetri kur ai sht gjall, po kshtu edhe pas vdekjes! &0 sht mendimi i shumi2s s
dijetarve!
+se vdes dikush q kishte n prgjegjsi agjrim 3otimi, sht e plq0eshme q njeriu i tij m
i afrt t agjroj n vend t tij, sepse pr2illet n d0 /?ahiht1 se nj grua erdhi te Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe i tha% Nna ime (diq dhe kishte n pr!je!jsi a!jrim
*otimi, a t a!jroj un n (end t saj8 Ai #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ tha% &o.
'
Dhe njeriu m i afrt sht trashgimtari!
,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /Zvendsimi n agjrimin e 3otimit lejohet, kurse n
agjrimin e det0rueshm, jo! &0 sht mendimi i Ahmedit dhe i disa t tjerve! Pr kt pr2illet
edhe nga ,bn Abasi dhe Aishja #Allahu qoft i knaqur me ta$ dhe k0 mendim prftohet nga
argumentet dhe analogjit, sepse 3otimi nuk sht det0rim nga ?heriati n origjin, por sht
det0rim q njeriu ia v vet vetes dhe gj0kohet si bor.h #q dikush mund t)ia shl0ej nj tjetri$,
prandaj edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e shmbllen me bor.hin!
&urse agjrimi q e ka det0ruar Allahu n origjin, sht nj nga sht0llat e ,slamit, pr kt nuk
mund t kr0het n vend t dikujt tjetr kurrsesi, sikurse nuk mund t kr0het falja dhe d0 dshmit
n vend t dikujt tjetr, sepse qllimi sht q robi t)i kr0ej vet kto me bindje, pr t shfaqur
robrin dhe bindjen ndaj Allahut dhe pr t kr0er at pr "ka sht krijuar! &t gj nuk mund ta
bj dikush tjetr, si" nuk falet dikush tjetr n vend t tij!1
*
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /?a pr agjrimin e >ama3anit, dije
se Allahu nuk e ka det0ruar pr at q s)ka mundsi, por e ka urdhruar t ushqej nj t varfr si
shpages! Prandaj edhe kompensimi sht det0r pr at q ka mundsi, pra nuk sht nevoja
q dikush t kompensoj n vend t nj tjetri! Pr at q nuk ka mundsi, ushqehet nj i varfr
pr "do dit q ka n prgjegjsi! &t gj0kim ka pasur Ahmedi, ,s)haku dhe t tjer, e kjo
prftohet nga studimi dhe konteksti i argumenteve!1
&urse agjrimi i 3otimit mund t kr0het n vend t dikujt tjetr, sipas haditheve autentike, e pr
kt askush nuk bie n kundrshtim!
B8duhet t bj ai ; e l a$jrimin pr shkak t smundjes apo moshs s vjetr
Allahu i Madhruar e ka det0ruar agjrimin e >ama3anit pr muslimant% ta kr0ejn n koh
ata q kan mundsi dhe ata q s)kan mundsi, ta kr0ejn duke e kompensuar n dit t tjera!
Por ka edhe nj kategori t tret njer3ish, t 2ilt s)kan mundsi t agjrojn as n koh dhe
as ta kompensojn agjrimin m von, si" jan pleqt e rrgjuar dhe njer3it me smundje t
pashrueshme! &saj kategorie, Allahu i Madhruar ia ka lehtsuar barrn dhe n vend t
agjrimit e ka ngarkuar t ushqejn nj t varfr pr "do dit t >ama3anit% /Allahu nuk e
n$arkon dik% ve9se sipas mundsis.1
5
dhe% /Ata ; munden% t japin shpa$im #fidje$ duke
ush;yer nj t var.r.1
8
! ,bn Abasi #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% &laku i rr!juar dhe
!ruaja n mosh t thyer q nuk mund t a!jrojn, n (end t a!jrimit ushqejn nj t (arfr
pr )do dit.
K
Adhe i smuri q vuan nga nj smundje e pashrueshme, merr t njjtin gj0kim si plaku i
rrgjuar dhe ushqen nj t varfr pr "do dit t agjrimit!
6
Dhihar sht ajo gjendje kur burri nuk shkon n shtrat me gruan e vet, duke i thn% /Ti i ngjan nns #ose motrs$
time, prandaj pr mua je e ndaluar!1
1
Mutefekun alejhi!
2
Mutefekun alejhi!
3
Bekare, *79!
4
Bekare, '78!
5
Buhariu!
131
+drkoh, ata q e ln agjrimin pr nj shkak kalimtar, si% udhtari, i smuri q shrohet,
shtat3na dhe mndesha #q i jep gji fmijs s saj$ q kan frik pr fmijt dhe veten e t0re,
lehona dhe gruaja me perioda, duhet ta kompensojn duke agjruar dit t tjera n vend t at0re
q lan pa agjruar, sikurse thot Allahu i Madhruar% /Ai ; sht i smur ose n udhtim% le
t kompensoj #ditt e smundjes apo t udhtimit$ me dit t tjera.1
'
Jsht sunet pr at t smur q e dmton agjrimi dhe pr at udhtar q i lejohet shkurtimi i
nama3it, t mos agjroj, sepse Allahu i Madhruar thot pr ta% /...le t kompensojn me dit
t tjera.1 d!m!th! t mos agjrojn ato dit dhe t)i kompensojn me dit t tjera #pas >ama3anit$!
Ai gjithashtu thot% /Allahu do pr ju t lehtn dhe jo t vshtirn.1
*
dhe Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$, sa her q det0rohej t 3gjidhte, 3gjidhte m t lehtn!
5
+ d0
/?ahiht1 pr2illet se% Nuk sht mirsi t a!jrohet n udhtim.
8
+se i smuri apo udhtari agjrojn, u quhet agjrimi, edhe pse kjo nuk sht e plq0eshme,
kurse lehona dhe gruaja me perioda, e kan t ndaluar t agjrojn dhe nse e bjn kt, nuk u
vlen dhe as u quhet agjrimi!
+na q mnd fmijn dhe shtat3na, duhet t)i kompensojn m pas ditt e lna pr shkak t
mndjes dhe shtat3nis! Prve" kompensimit, nse e kan ln agjrimin nga frika pr fmijn,
duhet t ushqejn edhe nj t varfr pr "do dit t ln!
,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /,bn Abasi dhe t tjer nga sahabt, kan dhn
fet(a #gj0kim fetar pr nj "shtje t 2aktuar$ pr shtat3nn dhe gjidhnsen, q nse friksohen
pr fmijt e t0re, t mos agjrojn, por t ushqejn pr "do dit #t ln$ nga nj t varfr, duke
3vendsuar kshtu agjrimin me ushqimin e nj t varfri, d!mth! pr at koh, si dhe duke
kompensuar me agjrim m von!1
, lejohet ta prish agjrimin edhe atij q i duhet t)i shptoj jetn dikujt, si p!sh! dikujt q sht
duke u mb0tur #n det etj!$ ose kujtdo tjetr! ,bn &ajimi ka thn% /?hkaqet e mosagjrimit jan
katr% udhtimi, smundja, periodat dhe frika e ndokujt se mund t)i dmtohet ose humbas
shndeti nga agjrimi, dhe te kjo e fundit futet shtat3na, gruaja q i jep gji foshnjs dhe ai q po
mb0tet #n uj$!1
K
Muslimani duhet ta pr2aktoj q natn nijetin e agjrimit, si agjrim t >ama3anit, agjrim
kompensimi ose agjrim 3otimi, duke qen i bindur se po agjron >ama3anin, po kompenson ditt
e lna, ose po agjron pr shl0erje apo 3otim! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
ka thn% &unt jan me qllime "nijete$. dokush shpr#lehet pr qlimin q ka.
9
dhe nga
Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet se% Atij q nuk #n nijet a!jrimin q para lindjes s
diellit, nuk i quhet a!jrimi.
;
! &shtu q nijeti i agjrimit t det0rueshm duhet br q natn!
+se dikush e bn nijetin e agjrimit ditn, si ai q 3gjohet pas lindjes s diellit dhe s)ka
ngrn ende asgj e pastaj bn nijet q t agjroj, nuk i vlen agjrimi, prve" rasteve kur sht
vullnetar #nafile$, jo i det0rueshm! Agjrimi i det0rueshm, nuk quhet nse nijeti pr t bhet
ditn #e agjrimit$, pr shkak se e gjith dita sht koh e det0rueshme pr agjrim dhe nijeti i
br gjat dits nuk e prfshin t shkuarn #e pjess s kaluar nga ajo dit$!
Pr sa i prket agjrimit t vullnetshm, lejohet dhe vlen t bsh nijet ditn, sepse nga Aishja
#Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ h0ri
nj dit tek ajo dhe i tha% A keni !j "pr t n!rn$8 Ajo iu prgjigj% ;o. dhe ai ia ktheu%
Ather un po a!jroj.
7
1
Bekare, '7K!
2
Bekare, '7K!
3
Mutefekun alejhi!
4
Mutefekun alejhi!
5
+ /-ashijetur:rraudil muraba)a1!
6
Buhariu, Muslimi!
7
+esaiu, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
8
Muslimi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
132
-adithi tregon se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ s)kishte qllim t agjronte
at dit, sepse krkoi pr t ngrn! &0 sht argument se pr agjrimin vullnetar, lejohet t
vonosh nijetin ditn dhe me kt ve"ohet nga rastet e tjera ku pr2illet ndalimi #q sht pr
agjrimin e det0rueshm% >ama3anin, shl0erjen dhe 3otimin$!
&usht q agjrimi vullnetar me nijetin e br ditn t konsiderohet i vlefshm, sht t mos
kesh ngrn apo pir gj at dit! +se ka ndodhur e kundrta, agjrimi i asaj dite sht i
pavlefshm, pa asnj diskutim!
)AG)I
)aChi dhe kush e ka detyr at
-a.hi sht nj nga sht0llat e ,slamit dhe nj nga simbolet m madhshtore t tij! Allahu i
Madhruar thot% /0i!ita #ha.hi$ e Shtpis #s shenjt, &abes$ sht detyr n$a Allahu mbi
njer!it% pr at ; ka mundsi. " kush e mohon kt% Allahu nuk ka nevoj pr krijesat.1
'
+ kt ajet, Allahu shpreh qart se ha.hi sht det0rim dhe se ai q e mohon kt sht
jobesimtar, gj q tregon se ha.hi sht det0rim i rndsishm! ,.hmaja pohon se kush nuk
beson q ha.hi sht det0rim, ka dal nga feja!
Allahu i Madhruar i ka thn ,brahimit #paqja qoft mbi t$% /#hirri njer!it pr haCh31
*
Tirmidhiu pr2jell n autoritetin e Aliut #Allahu qoft i knaqur me t$% Ai q *otron nj pasuri
dhe nj mjet transporti q e )ojn te shtpia e Allahut, e me!jithat nuk e kryen ha0hin, le t
(des si )ifut ose i krishter.
5
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% ,slami sht n!ritur m#i pes
shtylla5 dshmin se nuk ka =ot tjetr (e) Allahut dhe se uhamedi sht i Br!uari i Allahut,
faljen e nama*it, dhnien e *ekatit, a!jrimin e -ama*anit dhe (i*itn e .htpis s .henjt
"ha0hi n /a#e$ pr at q ka mundsi. d!m!th! pr at q 3otron pasuri t mjaftueshme dhe
ndonj mjet transporti q e "ojn n ha.h dhe e kthejn srish n shtpin e tij!
Ars0eja e det0rimit t ha.hit sht, sikurse thot vet Allahu i Madhruar% /...; t dshmojn
vet mirsit pr ta dhe ta prmendin emrin e Allahut n dit t 6aktuara pr #therje$ ka.sht
; #Ai$ u dha...1
8
dhe% /...pastaj t kryejn ritin e tyre% t prmbushin !otimet e tyre dhe t
rrotullohen #tauaf$ rreth Shtpis s Fasht #&abes$.1
K
Ars0eja pse ha.hi si det0rim vjen pas nama3it, 3ekatit dhe agjrimit sht fakti se nama3i
sht sht0lla mbajtse e ,slamit dhe prsritet pes her n ditnat, 3ekati i sht bashkangjitur
nama3it shpeshher n &uran, andaj vjen pas tij n renditje, pastaj vjen agjrimi sepse ai
prsritet "do vit, ndrsa ha.hi kr0het vetm nj her n jet si det0rim dhe pr at q ka
mundsi!
-a.hi sht br det0rim n ,slam n vitin e nnt t -i.hrit, sipas mendimit t shumi2s s
dijetarve! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka kr0er vetm nj ha.h, q sht
/-a.hi i Lamtumirs1, n vitin e dhjet t -i.hrit
9
, por ka kr0er gjithsej katr umre
;
!
7
1
Ali ,mran, C;!
2
-a.h, *;!
3
Tirmidhiu!
4
-a.h, *7!
5
-a.h, *C!
6
Buhariu, Muslimi!
7
Imreja sht rit i ngjashm me ha.hin, por nuk ka kufi3im n koh si ha.hi!
8
Mutefekun alejhi!
133
Dllimi i ha.hit dhe umres sht adhurimi i Allahut n vendet q Ai ka 2aktuar pr ta adhuruar
At, sikurse ka thn Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Eedhja e !ur(e dhe
(rapimi mes .afas dhe erues
'
jan pr t n!ritur lart prkujtimin e Allahut.
*
-a.hi sht det0rim me i.hman e muslimanve, sikurse sht edhe nj nga pes sht0llat e
,slamit! Ai sht det0rim nj her n jet pr at q ka mundsi ta kr0ej dhe sht det0rim i
prbashkt #far3 kifaje$ pr muslimant "do vit!
+j njeriu q e ka kr0er nj her ha.hin e det0rueshm, nse e kr0en srish, i quhet veprim
vullnetar!
Adhe umreja sht gj0kuar si det0rim gjithashtu nga mjaft dijetar, duke u ba3uar n prgjigjen
q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i dha p0etjes% A ka 0hihad pr !rat8, duke
thn% &o, ka 0hihad pa luft5 ha0hi dhe umreja.
5
! Dhe kur sht det0rim pr grat, pr burrat
sht akoma m parsor!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, kur iu tha% %a#ai im sht plak i moshuar,
nuk mund t kryej as ha0hin, as umren., u prgjigj% /ryeji ti ha0hin dhe umren n (end t #a#ait
tnd.
8
-a.hi dhe umreja jan det0rim pr "do musliman vetm nj her n jet, si" ka thn Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Ea0hi "sht detyrim$ nj her t (etme, kujt shton
"m#i kt her$, i quhet "(eprim$ (ullnetar.
K
+ /?ahihun1 e Muslimit pr2illet n autoritetin e Abu -urejres #Allahu qoft i knaqur me t$%
G ju njer*> Ea0hi sht #r detyrim pr ju, andaj kryejeni at> +j burr p0eti% N )do (it8 Ai
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ tha% .ikur t thosha 9po, do t #hej detyrim dhe
ather sdo t kishit mundsi.
9

Jsht e det0rueshme pr muslimanin q ha.hin ta kr0ej sapo t ket mundsi dhe nse
vonohet pa shkak, merr gj0nahe! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn%
&rshpejtoni pr ha0h, sepse asnjri n!a ju nuk e di se )mund ti ndodh.
;
&ushtet e ha.hit t det0rueshm jan pes% t qent musliman, mendja e shndosh, mosha
e pjekuris, liria dhe mundsia! Ai q i plotson kto kushte, duhet ta kr0ej ha.hin menjher!
-a.hin mund ta kr0ej edhe nj fmij q nuk e ka mbushur moshn e pjekuris, por atij i
quhet veprim vullnetar dhe nuk e ka prmbushur det0rimin e ha.hit, sikurse pr2illet n autoritetin
e ,bn Abasit #Allahu qoft i knaqur me t$, ku nj grua i "oi Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ nj djal t vogl dhe e p0eti% A mund ta #j ha0hin ky8 Ai tha% &o, dhe ti ke
shpr#lim "pr kt$.
7
Dijetart pohojn nj3ri se nse nj i mitur e kr0en ha.hin para se t arrij moshn e duhur, i
duhet ta kr0ej at srish kur t rritet dhe t ket mundsi! -a.hi i tij i par nuk konsiderohet si i
det0rueshm, po kshtu edhe umreja!
+se i mituri nuk sht ende i llogjikshm, ihramin
C
pr t, e lidh kujdestari i tij, duke br nijet
n vend t tij dhe duke e larguar at nga gjrat e ndaluara gjat ha.hit! Po kshtu e mban at n
krah gjat tauafit #rrotullimit rreth &abes$ e sajit #vrapimit mes ?afas dhe Meruas$ dhe e merr
at me vete n Mina e Mu3delife! Adhe gurt i gjuan ai n vend t t miturit!
+se i mituri sht i llogjikshm, nijetin e bn vet, me lejen e kujdestarit t tij dhe bn vet
"ka mundet nga ritet e ha.hit! Ato gjra q s)mundet t)i bj vet, i bn kujdestari i tij pr t, si%
hedhjen e gurve apo tauafin dhe sajin mbartur, nse s)mundet t e2 vet!
1
D0 kodra n Mek q tani ndodhen brenda .hamis s &abes!
2
Abu Daudi, Tirmidhiu!
3
Ahmedi, ,bn Ma.hja, +esaiu!
4
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
5
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja!
6
Muslimi!
7
Ahmedi!
8
Muslimi!
9
+ijeti #qllimi$ pr t nisur ha.hin!
134
Ndo gj q i vogli mund ta bj vet #qndrimin n Arafat dhe fjetjen n Mina dhe Mu3delife$ e
bn vet dhe nuk duhet q ta bj dikush tjetr n vend t tij, pasi s)sht nevoja!
(jrat e ndaluara q i shmang i madhi, duhet t)i shmang edhe i mituri!
Ai q ka mundsi ta kr0ej ha.hin sht% personi i 2ili ka mundsi fi3ike dhe finan2iare pr ta
br at, d!m!th! t hip n mjete transporti, t prballoj udhtimin, t ket pasurin e nevojshme
pr vajtje e kthim dhe t ket pasuri t mjaftueshme pr t)ia ln familjes q ka n ngarkim, q ata
t prballojn shpen3imet e jetess gjat mungess s tij! A gjith kjo pasi t ket shl0er t gjitha
bor.het q mund t ket pasur dhe gjithashtu rruga pr n ha.h t jet e sigurt pr t dhe
pasurin e tij #nga ka"akt, hajdutt etj!$!
+se s)ka mundsi fi3ike, por ka mundsi finan2iare, si t jet plak i moshuar ose i smur
kronik q nuk shpreson t shrohet, duhet t paguaj dik tjetr q ta kr0ej ha.hin dhe umren n
vend t tij, si" pr2jell ,bn Abasi #Allahu qoft i knaqur me t$ se nj grua e fisit -atham i tha t
Drguarit t Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% %a#ain tim e *uri detyrimi i ha0hit
n nj mosh t plakur q smund t rrij shaluar "m#i de(e$. A ta #j un ha0hin n km# t
tij8 Ai tha% %je ti ha0hin pr t.
'

&usht pr kr0erjen e ha.hit n kmb t dikujt tjetr, sht q m par ta kesh kr0er nj her
vet ha.hin e det0rueshm, si" pr2illet ne autoritetin e ,bn Abasit #Allahu qoft i knaqur me t$
se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dgjoi nj njeri t thot% :e##ejke "si
urdhron$ n!a .hu#rumeja "o =ot$> dhe e p0eti% A e ke kryer ha0hin pr (eten tnde8 ;o, H iu
prgjigj ai! Ather #je njher pr (ete e pastaj pr .hum#rumen. H i tha Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
*
Pr ha.hin n kmb t dikujt tjetr, merren vetm parat e udhtimit vajtje:ardhje dhe
shpen3imet e ha.hit, por nuk merret shprblim apo pag! -a.hi n kmb t dikujt tjetr q s)ka
mundsi fi3ike ta kr0ej vet, nuk duhet t shrbej si mjet fitimi!
Duhet pasur paras0sh q qllimi i atij q kr0en ha.hin n kmb t dikujt tjetr, t jet shrbimi
ndaj nj vllai musliman, duke i kr0er nj t mir n dobi t tij dhe vi3ita e ?htpis s Allahut dhe
t at0re vendeve t shenjta madhshtore! + kt mn0r ha.hi sht pr hir t Allahut, jo pr
kt d0nja, sepse po t shkosh n ha.h pr t fituar para, ha.hi i atij pr t 2ilin po e kr0en, nuk
sht i vlefshm!
7ushtet e detyrimit t haChit pr $ruan dhe rre$ullat e kryerjes s haChit n vend t nj
tjetri
-a.hi sht det0rim pr "do musliman, qoft femr apo mashkull, por prve" kushteve q
prmendm m par, duhet edhe nj kusht tjetr q ha.hi t jet det0rim pr femrn% t ket nj
mashkull t afrm #burrin, vllain, babain$, i 2ili ta shoqroj gjat ha.hit, sepse femrs nuk i
lejohet t udhtoj, pa pasur me vete nj mashkull t afrm shoqrues!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Gruaja nuk udhton pa nj
mashkull t afrm shoqrues, as nuk futet n shtpin e saj dikush, nse nuk sht i pranishm
nj i till.
5
+j burr i tha Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$% Un dua t shkoj me
ushtrin e filanit, kurse !ruaja ime do t shkoj n ha0h. Ai i tha% .hko me t "!ruan$>
8
+ d0 /?ahiht1 pr2illet% Gruaja ime doli pr n ha0h, ndrsa un jam rre!jistruar pr
luftn... e kshtu e ashtu! Ai tha% .hko #j ha0hin me !ruan tnde>
K
1
Mutefekun alejhi!
2
Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
3
Ahmedi, Buhari, Muslimi!
4
Buhariu!
5
Mutefekun alejhi!
135
+ nj hadith tjetr pr2illet% Nuk i lejohet nj !ruaje t udhtoj n nj lar!si prej nj
ditnate, pa pasur shoqrues nj mashlull t afrm.
'
&to jan disa argumente t pr2jella nga Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ q
e ndalojn nj femr t udhtoj pa qen e shoqruar nga nj i afrm mashkull, qoft k0 udhtim
pr ha.h apo pr di" tjetr, sepse gruaja kur sht vetm, sht objekt joshjeje pr burrat e huaj!
,mam Ahmedi, Allahu e mshiroft, ka thn% /T pasurit e nj t afrmi mashkull shoqrues,
futet te kushti i mundsis #pr ha.h$, prandaj kush nuk ka shoqrues nj t till, nuk e ka det0rim
ha.hin, qoft me personin e saj, qoft me dik tjetr q ta kr0ej at n vend t saj!1
, afrmi mashkull shoqrues i nj gruaje mund t jet% bashkshorti i saj, babai, vllai, .ha.hai,
gj0shi, djali i vllait, daja, vllai nga qumshti, burri i nns s saj ose djali i bashkshortit t saj
nga nj grua tjetr, si" pr2illet% Nuk i lejohet nj !ruaje q #eson Allahun, t udhtoj pa pasur
shoqrues t atin, t #irin, t shoqin, (llain ose dik tjetr me t 4ilin nuk i lejohet kurrsesi t
martohet.
*
?hpen3imet e shoqruesit t gruas pr rrugn, duhet t)i prballoj vet gruaja dhe k0 sht
kusht q ha.hi t bhet i det0rueshm pr t!
+j grua q ka nj t afrm mashkull shoqrues dhe mundsi finan2iare pr t kr0er ha.hin,
por vonohet derisa k0 shoqrues vdes, duhet t pres sa t gjej nj tjetr! +se nuk sht e
mundur kjo, paguan dik tjetr q ta kr0ej ha.hin n vend t saj!
Atij q i bhet det0rim ha.hi #sepse i plotson t gjitha kushtet$, por vdes para se ta kr0ej at,
i merret nj sasi parash nga trashgimia, me t 2ilat mund t kr0het ha.hi dhe drgohet nj tjetr
q ta kr0ej at n vend t tij, si" pr2jell Buhariu n autoritetin e ,bn Abasit #Allahu qoft i
knaqur me t$ se nj grua p0eti% G i Br!uari i Allahut> amaja ime ishte *otuar t kryente
ha0hin, por nuk e #ri kt derisa (diq. A t shkoj un n (end t saj8 Ai tha% &o, #je ha0hin n
(end t saj. .ikur nn jote t kishte nj #or0h, a nuk do ta laje ti at n (end t saj8 Allahut sht
m mir tia shlyesh #or0hin.
5
&0 hadith tregon se kur dikush q e kishte mundsin, vdes para se ta kr0ej ha.hin, duhet q
djali ose trashgimtari tjetr m i afrt, t shkoj n ha.h pr t, duke shpen3uar nga trashgimia
q ka ln i vdekuri, njlloj si" do t)i lanin atij bor.het!
&a ,.hma se bor.het e njeriut, pasi ai vdes, lahen nga tashgimia e tij, po kshtu edhe ato q
ngjajn me bor.hin!
+ nj hadith tjetr thuhet% otra ime ishte *otuar t kryente ha0hin..., kurse te Darekutni%
%a#ai im (diq pa e kryer ha0hin e detyrueshm...! &to hadithe tregojn se nuk ka dallim nse
ha.hi i pakr0er sht ai q det0rohet nga ?heriati, i sht 3otuar dikush vetes ta bj, ka ln
porosi pr t, apo jo!
-a.hi q kr0het n vend t nj tjetri, i quhet ktij t fundit sikur e ka br vet, kurse ai q e
bn ha.hin konsiderohet thjesht si 3vendsues #bedel$! Zvendsuesi bn nijet ihramin pr ha.h
n emr t personit tjetr, thrret tel#ijetet n emr t tij dhe pret kurban pr t, edhe pa e
shqiptuar me 3! +se ia harron emrin personit pr t 2ilin po kr0en ha.hin, mendon at, pr t
2ilin i jan dhn parat pr kr0erjen e ha.hit!
Jsht e plq0eshme pr nj musliman, q t bj ha.hin pr prindrit e vet t gjall ose t
vdekur, nse ata nuk kan pasur mundsi ta kr0ejn vet at, duke e kr0er n fillim pr nnn,
sepse ajo e meriton m shum bamirsin e tij!
-irsia e haChit dhe pr$atitja pr t
-a.hi ka mirsi t shumta dhe nj shprblim t madh! Tirmidhiu pr2jell n autoritetin e ,bn
Mes)udit% /ryeni ha0hin dhe umren n (ijimsi, sepse ato t dyja e *hdukin (arfrin dhe
1
Mutefekun alejhi!
2
Muslimi!
3
Buhariu!
136
mkatet, si) i *hduk furra e farktarit m#eturinat e hekurit, arit dhe ar!jendit. Ea0hi i pranuar ka
shpr#lim (etm +henetin.
'
+ /?ahihun1 e Buharit pr2illet n autoritetin e Aishes #Allahu qoft i knaqur me t$ se ajo ka
thn% 3 shohim 0hihadin si pun me (ler. A t dalim dhe ne n 0hihad8 Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i tha% +hihadi m me (ler dhe m i #ukur pr ju, sht t kryeni
nj ha0h t pranueshm.
*
-a.hi i pranueshm sht ai q kr0het pa mkate, duke i 3batuar t gjitha rregullat e tij dhe
duke e kr0er n formn m t plot!
&ur dikush vendos t shkoj n ha.h%
- Duhet t pendohet pr t gjitha mkatet q ka br dhe nse i ka br padrejtsi dikujt,
duhet t)i krkoj t falur atij dhe t)i jap hakun!
- T shprndaj amanetet, huat dhe bor.het q ka marr, t shkruaj testamentin e tij dhe
t ngarkoj dik q t plotsoj n vend t tij, t gjitha ato prgjgjsi q ai s)mund t)i kr0ej deri
kur t kthehet!
- T)u lr fmijve dhe familjes q ka nn prgjegjsi, para t mjaftueshme deri sa t kthehet
ai vet!
- T ket kujdes q parat e shpen3imeve t tij t jen hallall dhe t marr me vete aq sa i
mjaftojn, q t mos ua shtrij dorn t tjerve gjat ha.hit!
- T prpiqet q shpen3imet t jen nga pasuria e tij m e mir! Allahu i Madhruar thot% /2
ju t 6ilt keni besuar3 Shpen!oni n$a t mirat ; keni .ituar31
5
- T prpiqet t gjej nj shoqrues t mir pr n ha.h, q ta ndihmoj gjat rrugs dhe
kr0erjes s riteve t ha.hit, ta drejtoj nse humb dhe ta kujtoj nse harron di"ka!
- Duhet t saktsoj nijetin, q ai t jet vetm pr hir t Allahut!
- T tregoj butsi dhe mirsjellje me moral t lart!
- T)u largohet grindjeve dhe sht0rjeve npr kallaballk e ta ruaj gjuhn e tij nga sharjet,
prgojimet dhe gjith"ka tjetr q nuk i plqen Allahut!
2raret @kohore dhe vendoreA e haChit
Lrar, n terminologjin fetare, do t thot% vend i 2aktuar i ritit t adhurimit ose koha e tij!
-a.hi ka disa orare kohore dhe vendore%
- Fraret kohore Allahu i ka prmendur duke thn% /)aChi sht n muaj t 6aktuar%
prandaj% kush ka vendosur ta kryej at n to% t mos .lirtoj% t mos bj shthurje dhe t
mos debatoj $jat haChit31 &to muaj jan% ?heual, Dhul &ade dhe dhjet ditt e para t Dhul
-i.hes! Prandaj, ai q vendos n kt muaj, t kr0ej ha.hin, duhet t)u shmanget at0re fjalve
dhe veprave t ulta q e 2ungojn ha.hin, t bj vepra t mira e t jet i devotshm!
- Fraret vendore jan% kufijt q ha.hiut nuk i lejohet t)i kaloj pa ihram! &to kufij, Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ka qartsuar n pr2jelljen e ,bn Abasit #Allahu qoft i
knaqur me t$% &rofeti u ka (endosur si kufi #anor(e t edines, (endin Bhul EalifeJ #anor(e
t Ne0hdit, (endin /arn el ena*ilJ #anor(e t ;emenit, (endin ;elemlem e pastaj tha5 9/ta kufij
jan pr ata #anor "q prmenda$ dhe pr ata njer* q (ijn n!a ato drejtime pr t kryer
ha0hin ose umren, pr(e) #anor(e t ktyre (ende(e. /urse ata q jan m afr, t fillojn aty
ku ndodhen, edhe #anort e eks, n!a eka..
8
+ autoritetin e Ohabirit, Muslimi pr2jell% /ufiri i #anor(e t ,rakut sht Bhatu ,rk.
K
1
Tirmidhiu, +esaiu!
2
Buhariu!
3
Bekare, *9;!
4
Mutefekun alejhi!
5
Muslimi!
137
Irtsia e kt0re kufijve sht se% meq &abja, ?htpia e Allahut, sht e nderuar dhe e
respektuar, Allahu i ka vn asaj nj fortes, Mekn, dhe nj vendmbrojtje! &jo e fundit ka kufij t
2aktuar, t 2ilt s)duhet t)i kaloj kush pa ihram, n mn0r q t respektoj ?htpin e ?henjt t
Allahut!
@endi m i largt nga kta kufij sht Dhul -alife
'
, kufiri nga Medine, dhe sht dhjet dit
rrug larg nga Meka!
&ufiri i banorve t ?hamit dhe Agjiptit sht Ohuhfe, pran >abigut, q sht larg Meks d0
periudha rrug #ose tri, sipas mendimit t disa t tjerve$!
&ufiri i banorve t 4emenit sht 4elemlemi q sht d0 periudha rrug larg Meks!
&ufiri i banorve t +e.hdit sht &arnul Mena3il, sot njihet me emrin ?ejl, q sht d0
periudha kohore larg Meks!
&ufiri i banorve t ,rakut sht Dhatu ,rk q sht larg Meks d0 periudha kohore!
+ kto kufij veshin ihramin banort e at0re vendeve ose ata njer3 q kalojn prmes t0re pr
t kr0er ha.hin ose umren!
Ai q e ka shtpin m pran se kta kufij, e vesh ihramin q nga shtpia, pr ha.h ose umre,
po kshtu edhe banori i Meks, pa pasur nevoj q t dal deri te kufiri!
+se dikush nuk kalon gjat rrugs s tij pr n ha.h, n ndonj prej kt0re kufijve, e vesh
ihramin sapo t marr vesh se sht n rre3en e ndonjrit prej t0re #si po3i2ion gjeografik$, si" ka
thn Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$% .hikoni rre*en e tyre !jat rru!s suaj.
*
!
Ai q udhton me avion, duhet t lahet e t pastrohet para se t hip n t dhe kur t jet mbi
rre3en e kt0re kufijve, duhet t vesh ihramin, t bj nijetin dhe t thot tel#ijet q n ajr! &tij
nuk i lejohet ta sht0j veshjen e ihramit dhe nijetin derisa t 3bres n aeroportin e Ohides, e ta
vesh ihramin atje! Po kshtu edhe ai q vjen nga deti! Disa ha.hinj bjn gabim kur e veshin
ihramin nga Ohidja, sepse ajo nuk sht kufi dhe vend pr ta veshur at, ve"se pr banort e saj,
ose pr ata q ndodhen at0 dhe bjn nijet ha.hin ose umren! T tjert q e veshin ihramin at0,
kan ln nj nga det0rimet e tij, q sht orari (endor #kufiri$, andaj u duhet t paguajn
shpagesn!
+ga gjrat n t 2ilat gabojn shum njer3 e u duhet trhequr vrejtje, sht edhe se disa
prej t0re besojn q pr ihramin duhet medoemos t lahesh dhe thon se s)mund t lahen n
avion etj! &ta duhet t din se ihram do t thot t bsh nijet t h0sh n rite, duke iu larguar at0re
gjrave q s)duhen br gjat ihramit, sa m shum t jet e mundur, kurse larja dhe parfumosja
jan sunete dhe kto muslimani mund t)i bj edhe para se t hip n avion, madje edhe nse
vendos ihramin pa i br ato, s)ka gj! Ai thjesht bn nijet ihramin dhe thrret tel#ijet, duke qen
ulur n avion, kur i afrohet rre3es s kufijve, ose pak m prpara! &t gj e merr vesh duke
p0etur pilott ose duke hamendsuar! +se e bn kt, ka 3batuar ")ka mundsi! Por nse
shprfill dhe nuk interesohet, ka gabuar dhe ka ln nj nga det0rimet pa ars0e! &jo gj ia 2ungon
atij ha.hin ose umren!
Ai q e kapr2en kufirin pa ihram, duhet t kthehet srish n kufi q ta vendos at, sepse k0
sht nj det0rim q mund t kapet dhe nuk i lejohet ta lr! +se nuk kthehet dhe vendos
ihramin nga Ohidja apo diku tjetr, duhet t jap shpages, e 2ila sht therja e nj dashi si
kurban, ose nj e shtata e nj lope apo deveje t re, ta shprndaj at n -arem #sheshin e
Meks$ pr t varfrit e t mos haj asgj nga ajo pr vete!
Muslimani duhet t kujdeset pr "shtjet e fes s tij, duke kr0er "do adhurim ashtu si" duhet!
&shtu sht edhe ihrami pr ha.h ose umre% duhet vendosur nga ai vend q ka 2aktuar i
Drguari i Allahut #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$! Muslimani duhet t)u prmbahet
kt0re kufijve dhe t mos i kapr2ej ato pa ihram!
-nyra e lidhjes pr ritin e haChit @ihramiA
1
?ot mban emrin /Abar Ali1! #shn! i prkth0esit$
2
Buhariu!
138
>iti i par i ha.hit sht ihrami #vetndalimi$, q sht nijeti #qllimi$ pr t nisur ha.hin! Duhet
ihram, n gjuhn arabe, sepse muslimani me kt nijet, i ndalon vetes ato "ka i kishte t lejuara
para se t lidhte ihramin, si% marrdhniet bashkshortore, parfumosjen, prerjen e thonjve,
shkurtimin e flokve dhe disa lloje veshjesh!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /+jeriu nuk sht i lidhur pr ha.h
#muhrim$ thjesht duke br nijet me 3emr ha.hin, sepse kt nijet e ka pasur q para se t dilte
nga vendi i tij, por q t jet i lidhur pr ha.h, ka edhe disa fjal dhe vepra t tjera!1
'
Para ihramit sht e plq0eshme t prgatitesh pr kt adhurim madhshtor, duke br disa
gjra%
- 3 para, t lash tr trupin, sepse edhe Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
lahej i tri para ihramit t tij!
*
Larja t mundson m shum pastrtin e prgjithshme dhe t heq
aromat e pakndshme! Ajo, para ihramit, sht di"ka e krkuar, madje edhe pr lehonn dhe
gruan me perioda, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ urdhroi Asma bint
Imejsen q ishte lehon, t lahej!
5
Po kshtu urdhroi Aishen q t lahej pr ihramin e ha.hit,
ndrkoh q ajo ishte me perioda!
8

Irtsia nga kjo larje sht% pastrtia dhe heqja e errave, si dhe dhnia e pastrtis rituale
lehons dhe gruas me perioda!
- 3 dyta, sht e plq0eshme pr at q do t lidhet pr ha.h, t pastrohet duke hequr edhe
qimet e mustaqeve, sqetullave dhe pubisit, n mn0r q gjat ha.hit t mos ket nevoj t)i heq
ato!
- 3 treta, sht e plq0eshme t parfumoset n t gjith trupin me lloje t ndr0shme
parfumesh, si lng, krem etj!, si" pr2jell Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$% 3 parfumosja t
Br!uarin e Allahut para se t lidhej me ihram dhe kur lirohej n!a ihrami, para se t kryente
tauafin n /a#e.
K
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /uhrimi #ai q lidhet
pr ha.h$, nse do, mund t parfumos edhe trupin, por s)e ka pr det0r, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u parfumos para ihramit dhe nuk i urdhroi njer3it t bnin t
njjtn gj!1
9
- 3 katrta, sht e plq0eshme pr meshkujt, q para ihramit, t mos veshin asnj rrob t
qepur, si" jan kmisht dhe pantallonat, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$
i hiqte rrobat dhe vishte d0 2opa t bardha, njrn nga bre3i e posht dhe tjetrn nga bre3i e lart!
Mund t prdoren pr kt qllim edhe 2opa me ngj0r jo t bardh!
Irtsia dhe ars0eja e ksaj sht% t largohet njeriu nga luksi dhe t marr paraqitjen e t
prkushtuarit e t t prulurit, q t kujtohet n "do "ast q sht muhrim dhe t)u largohet gjrave
q i ndalon ihrami! T kujtoj gjithashtu vdekjen dhe qefint, ringjalljen dhe llogarin para Zotit e
t tjera gjra n kt domethnie!
Para nijetit t ihramit, heqja e rrobave t qepura sht sunet, kurse pas tij, det0rim!
+se bn nijet ihramin dhe ke ende veshur rrobat e qepura, ihrami sht i vlefshm dhe duhet
t)i heqsh ato !
+se i kr0en kto gjra, njeriu sht gati pr ihram, por kto nuk jan vet ihrami, si"
mendojn disa! ,hrami sht nijeti pr t h0r e pr t filluar ritet e ha.hit, prandaj dikush nuk
quhet muhrim nse thjesht ka hequr rrobat e tjera dhe ka veshur 2opat e bardha, pa br nijetin e
1
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
2
Tirmidhiu!
3
Muslimi!
4
Muslimi!
5
Mutefekun alejhi!
6
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
139
h0rjes n rite, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &unt jan sipas
nijete(e "qllime(e$.
'
Para ihramit nuk ka nama3 t ve"ant, vetm nse qllon ndonj nama3 i det0rueshm para
se t lidhsh ihramin! + kt rast fal nama3in dhe pastaj lidh ihramin, sepse Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u lidh pr ha.h pas nama3it
*
, kurse Anesi #Allahu qoft i knaqur
me t$ pr2jell se ai fali drekn pastaj hipi mbi deve #pr ha.h$
5
!
,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /+uk pr2illet q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ t ket falur ndonj rekat pr ihramin, prve" far3it t dreks!1
8
&tu duhet t trheqim vmendjen pr di"ka% shum ha.hinj mendojn se ihrami lidhet te
Ohamia e ndrtuar para kufirit #orarit vendor$, prandaj turren t gjith pr atje, burra e gra dhe
bhen turm, madje ndonjri heq rrobat e veta dhe vesh ato t ihramit, por kjo sht di"ka pa
ba3!
+ga muslimani krkohet q t lidh ihramin nga kufiri, kudoqoft, pa ndonj vend t 2aktuar,
por ku t mundet e ku ta ket m t leht ai dhe njer3it q ka me vete, si dhe atje ku sht m
larg s0ve t njer3ve t tjer pr t)u ndrruar!
Ohamit q ndodhen pran kufijve t ihramit, nuk kan qen n kohn e Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe nuk jan ndrtuar q t lidhet ihrami at0, por q banort q
jetojn pran t0re, t falin nama3et atje, e pr kt deshm t trhiqnim vmendjen!
+jeriu mund t 3gjedh t lidhet pr ihram n tre lloje ritesh% temetu6 #kr0erja e ha.hit dhe e
umres me shkputje t vogl mes t0re$, kiran #kr0erja e e ha.hit dhe umres pa shkputje dhe
i/rad #kr0erja vetm e ha.hit$!
5emetu6 sht kur lidh ihram pr umren n muajt e ha.hit dhe pasi ta kr0ej at, lidh ihram pr
ha.hin, po at se3on!
Kiran sht kur lidh ihram pr ha.hin dhe umren s bashku, ose vetm pr umren e m pas
shton n nijet edhe ha.hin, para se t filloj tauafin e umres! Pra, bn nijet umren dhe ha.hin nga
kufiri, ose para se t nis tauafin e umres dhe bn tauafin dhe sajin pr t d0ja!
I/rad sht kur lidh ihram nga kufiri vetm pr ha.h dhe e mban at derisa t kr0ej veprimet e
ha.hit!
Ai q e kr0en ha.hin n formn temetu ose kiran, duhet t bj kurban nj dele, nse nuk
sht vendas i Meks!
Mn0ra m e mir pr kr0erjen e ha.hit sht temetu, sipas argumenteve t shumta!
+se lidh ihramin pr njrn nga kto forma t ha.hit, thrret tel#ijet dhe thot%
/Lebbejkellahume lebbejk, lebbejke la sherike leke lebbejke, innel hamde, ue ni)mete, leke uel
mulk, la sherike leke!1, duke e thn shpesh dhe duke e ngritur 3rin!
B.ar ndalohet kur je n ihram
(jrat q i ndalohen muhrimit t)i bj pr shkak t ihramit jan nnt%
1- 9e)ja e )imeve! , ndalohet muhrimit t heq qime nga t gjitha pjest e trupit pa ndonj
ars0e fetare, qoft me shkulje, me prerje apo rruajtje, sepse Allahu i Madhruar thot% /-os i
rruani kokat derisa t shkoj riti n vend #flijimi$.1
K
Teksti i &uranit sht pr rruajtjen e koks
dhe qimet e tjera t trupit futen n kt kontekst, qoft me rruajtje apo ndonj mn0r tjetr! +se
i del ndonj qime qerpiku n s0, lejohet ta heq, pa shpages, sepse nuk hoqi nj qime nga vendi
i vet dhe sepse ishte e dmshme!
1
Mutefekun alejhi!
2
Tirmidhiu, +esaiu!
3
Abu Daudi, +esaiu!
4
+ /Zadul mead1!
5
Bekare, 'C9!
140
2- Prerja e thonjve t duarve a"o kmbve "a ars*e. +se i th0het thoi, mund ta heq, pa
paguar shpages, sepse ai sht th0er vet dhe sepse sjell dm po t mos hiqet, si" mund t
ndodh kur rruan kokn pr shkak t para3itve! Allahu i Madhruar thot% /7ush n$a ju sht i
smur apo ka di9ka t dmshme n kok #le ta rruajA% i duhet t nCjerr shpa$es a$jrim%
lmosh ose .lijim.1
'
&ab ibn A.hra pr2jell% /isha n kok di)ka t dmshme, aq sa kur
shko(a te &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, morrat ishin shprndar n fytyrn
time dhe ai m tha5 9Nuk e shihja m par t keqen tnde t arrinde deri ktu. A ke ndonj dele8
9;o, D i thash. Ather *#riti ajeti5 Gt nxjerr sh"a,es a,jrim lmosh ose /lijim6 dhe ai m
tha5 9Gse t a!jrosh tri dit, ose t ushqesh !jasht t (arfr, ose t flijosh nj dele.
*
&jo sepse
dmi nuk ishte te floku vet, por te morrat q rrinin n flok!
Muhrimit i lejohet ta laj kokn me shampo etj!, sikurse pr2illet t ket vepruar edhe Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, i 2ili e lante kokn kur ishte muhrim!
5
?hejhul ,slam ,bn
Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /, lejohet muhrimit t lahet pr shkak t .hunubllkut ose
pa shkak t ve"ant!1
!- ;bulimi i koks "r meshkujt, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e
ka ndaluar t vishen "allmat dhe kapelet! ,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /Jsht e
ndaluar nj3shmrisht vnia e "do gjje q e prek dhe mbulon kokn, si% "allmat, takijet, kapelet,
etj!1 (j0kimi sht i njjt si pr mbulesat e siprprmendura, ashtu edhe pr ato t rastit, si%
balta, fashot, knaja etj! Lejohet t qndrosh nn hijen e ndonj tende, peme ose shtpie, sepse
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i ngrinin nj "adr kur ishte muhrim dhe
pushonte nn hijen e saj! Po kshtu i lejohet muhrimit t mbaj hijesore #"adr$, nse sht e
nevojshme!
, lejohet gjithashtu t hip n mjete t mbuluara, sikurse i lejohet t mbaj n kok pla"ka q
nuk jan pr mbulimin e koks!
#- :eshja e rrobave t )e"ura "r meshkujt, si% kmish, pantallona, "allm, "orape,
dore3a etj! + d0 /?ahiht1 pr2illet se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u p0et%
far mund t (esh muhrimi8 dhe ai tha% Nuk (esh as kmish, as )allm, as pantallona, as
rro#a t lyera me shafran dhe as )orape.
8
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka
thn% /Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e ka ndaluar muhrimin t vesh
kmish, takije, pantallona, "orape, sikurse ka ndalur t mbulohet koka e muhrimit pas vdekjes
dhe ka urdhruar at q ka lidhur ihram me rroba, t)i heq ato
K
! Ndo gj q e prfshin termi Rrroba)
sht e ndaluar t vishet gjat ihramit, qoft kjo rrob e plot apo e grisur, me krah apo pa
krah, i fut duart apo jo, sikurse nuk vishet .hubja ose pelerina ku futen duart #me mng$!1 Pastaj
vijon% /&0 sht kuptimi i asaj q fukahat e quajn Rrrob t qepur)! Pra, e qepur sht "do rrob
q prkon me gj0mt0rt e trupit, e kto nuk duhen veshur n ihram!1
9
+se muhrimi nuk gjen shapka pr t veshur, i lejohet t vesh meste dhe nse nuk gjen 2op
pr ta vn posht si prparse, vesh pantallona, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$, kur ishte n Arafat, lejoi t vishnin pantallona ata q s)gjenin 2op pr ta vn si
prparse!
;
+drsa gruaja vesh ")t doj gjat ihramit, sepse ajo sht e det0ruar t qndroj e mbuluar,
vetm se nuk v vello #shami f0t0re$ dhe as dore3a, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka thn% Gruaja, !jat ihramit, nuk e m#ulon fytyrn dhe nuk (esh dore*a.
7
!
1
Bekare, 'C9!
2
Mutefekun alejhi!
3
Mutefekun alejhi!
4
Mutefekun alejhi!
5
Mutefekun alejhi!
6
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
7
Mutefekun alejhi!
8
Buhariu!
141
,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /+dalimi q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi t$ ka br pr gruan t mbuloj f0t0rn, tregon se f0t0ra e femrs sht si trupi i
mashkullit, jo si koka e tij! Asaj i ndalohet gjat ihramit t vesh nj rrob t prer pr f0t0rn si"
sht velloja, jo t mos vr shami dhe .hilbab!1
'
(ruaja e ka t det0rueshme ta mbuloj f0t0rn nga burrat e huaj, por pa vello, sepse Aishja
#Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell% Njer*it kalonin pran nesh, kur ishim n ihram me t
Br!uarin e Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe ne e ulnim shamin n fytyr,
e kur ata lar!oheshin, e *#ulonim prsri "fytyrn$.
*
!
+uk ka gj nse kur ulet shamia ia prek f0t0rn gruas, sepse ajo sht urdhruar ta mbuloj
f0t0rn me vello dhe nikab, jo t mos e mbuloj at fare!
?hejhul ,slami, Allahu e mshiroft, ka thn% /+uk det0rohet gruaja t mos e mbuloj f0t0rn e
saj me ndonj shkop, me dor apo di"ka tjetr, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ e ka bara3uar f0t0rn e saj me dorn dhe kto t d0ja jan si trupi i burrit #pr t)u mbuluar$,
jo si koka e tij! (rat e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ i mbulonin f0t0rat e t0re
#n ihram$, pavarsisht ndalimit #t vellos dhe nikabit$!1
5
+ nj vend tjetr thot% /, lejohet asaj ta
mbuloj f0t0rn me di"ka q ia prek lkurn, prve" nikabit dhe vellos!1
8
5- Par/umi. +dalohet n rrobat e muhrimit dhe trupin e tij, si dhe n er3at e ngrnies dhe
pirjes, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ e urdhroi dik q kishte veshur
nj .h0be, ta lante nga parfumi dhe ta 3hvishte at!
K
, ndrsa pr muhrimin q e sht0pi deveja e tij
tha% os e lyeni me #alsam>
9
e n pr2jelljen e Muslimit% os e prekni at me parfum>
;
!
Irtsia e ndalimit t parfumit pr muhrimin sht q ai t)i largohet luksit t ksaj bote dhe
knaqsive t saj, pr t)iu drejtuar bots s prtejme!
Muhrimit gjithashtu nuk i lejohet t s0noj mbajtjen e parfumit dhe as t l0het me lnd t
parfumosura!
&- 3juetia dhe vrasja e ka/shve t toks, sepse Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt
keni besuar3 -os e vrisni $jahun kur jeni n ihram31
7
dhe% /,u sht ndaluar $jahu i toks%
sa koh jeni n ihram31
C
Muhrimi nuk vret gjah t toks, nuk ndihmon dik n gjueti dhe as nuk
ther kafsh! Atij nuk i lejojhet t haj nga gjahu i tij, nga ai q sht 3n pr t ose nga gjahu pr
t 2ilin ai ka ndihmuar, sepse gjahu pr t sht si kafsha e ngordhur! +ga ana tjetr atij i lejohet
gjahu i detit, sikurse thot Allahu i Madhruar% ;u lejohet ju(e !jahu i detit dhe ushqimi i tij.
'M
!
Po ashtu, nuk i ndalohet atij therja e kafshve shtpiake si" jan pulat dhe bagtia, pasi kjo
nuk sht gjueti!
+uk i ndalohet atij gjithashtu t vras kafsh, mishi i t 2ilave nuk hahet, si% luani, tigri, ujku etj!,
sepse kto kafsh u shkaktojn dme njer3ve, sikurse nuk i ndalohet edhe vrasja e pla"kitsit,
n mbrojtje t jets dhe pasuris s tij!
+se muhrimit do t)i duhet t kr0ej di"ka nga t ndaluarat e ihramit, i duhet edhe t shpaguaj
pr t, si" thot Allahu i Madhruar% /Ai n$a ju ; sht i smur ose ka di9ka t dmshme n
kok% t shpa$uaj me a$jrim% lmosh ose .lijim.1
''
!
1
+ /Tehdhibus:suneni1!
2
Ahmedi, Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
3
+ /etaua ?hejhil ,slam1!
4
+ /,htijarat1!
5
Mutefekun alejhi!
6
Mutefekun alejhi!
7
Muslimi!
8
Maide, CK!
9
Maide, C9!
10
Maide, C9!
11
Bekare, 'C9!
142
'- Kontrata martesore! &jo kuk i lejohet muhrimit pr vete apo pr dik tjetr n vend t tij si
delegat, sepse Muslimi n autoritetin e Ithmanit #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2jell% uhrimi
as martohet, as marton dik tjetr.
'
!
+- ;arrdhniet seksuale, sepse Allahu i Madhruar thot% /7ush !otohet pr haCh n to
#muajt$ nuk kryen marrdhnie seksuale.1
*
! Atij q e bn kt para "lirimit #nga ritet e ha.hit$ t
vogl #t par$, i prishet ha.hi trsisht! &0 i va3hdon ritet e ha.hit, sepse Allahu i Madhruar
thot% /Plotsojeni haChin dhe umren pr Allahun31
5
dhe i duhet t kompensoj duke e kr0er
ha.hin vitin pasardhs, e gjithashtu duke therur nj deve!
+se marrdhnia seksuale kr0het pas "lirimit t par, ha.hi nuk prishet, por i duhet t ther
nj deve si shpages!
9- Prekjet dhe "uthjet a"o ,jith-ka tjetr e nj marrdhnieje dashurie "a shkuar deri
tek seksi i drejt"rdrejt. Adhe kto jan t ndaluara pr muhrimin sepse t shpien te seksi, q
sht i ndaluar! Ai duhet t)u shmanget marrdhnieve bashkshortore, shthurjes dhe debateve!
Allahu i Madhruar thot% /7ush !otohet pr haCh n to #muajt$% nuk i a.rohet marrdhnieve
bashkshortore% shthurjes dhe debateve $jat haChit.1
8
Marrdhniet bashkshortore n kt
ajet, prfshijn edhe paraprgatitjet e seksit, si" jan prekja me epsh, puthjet, fjalt e
marrdhnies dhe tundimet! /Shthurja1 do t thot mkatet, sepse ato n ihram jan edhe m t
rnda e t shmtuara, sepse ihrami sht gjendje prkushtimi ndaj Allahut! /ebat1 sht dialogu
pr di"ka t pavler, grindja me shokt dhe sharjet, ndrsa debati pr t n.jerr n pah t
vrtetn, pr urdhrimin e s mirs dhe ndalimit nga e keqja, nuk prfshihen n ndalesn e ajetit,
prkundra3i, kjo sht di"ka e krkuar! Allahu i Madhruar thot% /ebato me ta pr 9ka sht
m e mir31
K
Jsht sunet pr muhrimin q t flas sa m pak dhe vetm at0 ku fjala bn dobi, sepse n d0
/?ahiht1 pr2illet n autoritetin e Abu -urejres% Ai q #eson Allahun dhe Bitn e Hundit, t thot
di)ka t (lefshme ose t hesht>
9
(jithashtu, prsri nga Abu -urejre pr2illet% N!a ,slami i mir
i nj njeriu sht t lr di)ka pa (ler.
;
Jsht e plq0eshme pr muhrimin q tr kohn e tij ta 3r me tel#ijet, me prmendjen e
Allahut, me le.imin e &uranit, me urdhrimin pr t mirn dhe ndalimin nga e keqja, ta ruaj
kohn e tij nga veprat e dmshme, t ket qllim t sinqert pr Allahun dhe t shpresoj te t
mirat e Tij, sepse ai sht n ihram, n nj adhurim madhshtor dhe duke kr0er rite e simbole t
shenjta e t begata!
&ur arrin n Mek, nse ka br ihram pr mn0rn temetu, kr0en n kt rast ritin e umres%
- Bn tauafin rreth &abes, duke ardhur shtat her rrotull saj!
- M pas fal d0 rekat, m e mira sht t falen, nse mundet, te /Mekami ,brahim1, ose n
"do vend tjetr t .hamis!
- Pastaj del n ?afa dhe kr0en sajin #vrapimin$ mes saj dhe Merues, duke br shtat rrug,
nisur nga ?afa dhe duke prfunduar n Merue! T shkuarit nga ?afa deri te Merua quhet nj rrug
dhe kthimi nj rrug tjetr! &ur sht duke kr0er tauafin dhe sajin, duhet t merret me lutje dhe
me prkushtim ndaj Allahut t Lartsuar! Pasi mbaron rrugn e shtat, mashkulli shkurton t gjitha
flokt, kurse gruaja shkurton majat e flokve t saj!
+ kt mn0r prfundojn ritualet e umres dhe "lirohet nga ihrami! Tani njeriu mund t
kr0ej "do gj q nuk i lejohej m par, pasiq tani nuk sht m muhrim! &shtu ai mund t
1
Muslimi!
2
Bekare, 'C;!
3
Bekare, 'C9!
4
Bekare, 'C;!
5
+ahl, '*K!
6
Mutefekun alejhi!
7
Ahmedi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
143
shkoj me gruan, t parfumoset, t vesh rroba t prditshme, t pres thonjt, t shkurtoj
mustaqet, t shkul qimet e sqetullave, nse ka nevoj pr kto dhe qndron kshtu derisa t vij
dita e Teruijes #q sht dita e par e ha.hit, nj dit para Arafatit$!
+drsa ai q vjen n Mek me ihram kiran ose ifrad, bn tauafin e ardhjes dhe nse do kr0en
edhe sajin e ha.hit paraprirje dhe qndron me ihram deri ditn e +ahrit #q sht dita e therjes s
kurbanit dhe "lirimit prej ihramit$! + temat e ardhshme do t)i detajojm gjersisht kto, n dasht
Allahu!
0eprat ; kryhen ditn e #eruijes dhe ditn e Ara.atit
Tre jan llojet e ritualeve t ihramit q bn ha.hiu nga kufiri%
1- I/radi, sht t bj nijet vetm ha.hiu n ihram! Ai ngelet n ihram derisa t hedh gurt
ditn e Bajramit, t rruaj kokn, t bj tauafin kryesor t ha.hit #tauaf ifada$ dhe t kr0ej sajin
mes ?afas dhe Merues, nse ende nuk e ka kr0er kur erdhi n fillim pr tauafin prshndets!
2- Kirani, sht t bj nijet n ihram pr umren dhe ha.hin bashk, q nga kufiri! &0 bn t
njjtat gjra sikurse n ifrad, vetm se i duhet t bj flijim #nj dash$!
!- 5emetu6, sht q n kufi t bj nijet umren n ihram dhe t "lirohet nga ihrami i umres,
pasi kr0en ritet e saj duke br tauafin, sajin dhe qethjen! Dndron ashtu i "liruar nga ihrami i
umres, derisa t lidh ihram pr ha.hin!
>ituali m i mir sht k0 i fundit, prandaj sht e plq0eshme pr at q ka lidhur ihram ifrad
ose kiran, por ende nuk ka br flijimin, q ta kthej ritualin e tij n temetu dhe t veproj sipas
ksaj mn0re!
Jsht e plq0eshme pr at q lidh ihram temetu, ose ifrad apo kiram q m pas e ka kth0er
n temetu, apo ata q ndodhen n Meke ose afr saj, q t lidhin ihram ditn e Teruijes, dita e
tet e muajit Dhul -i.he, sepse Ohabiri, kur pr2jell mn0rn e ha.hit t Profetit #paqja dhe bekimi
i Allahut qofshin mbi t$ thot% ? !jith njer*it u )liruan "n!a ihrami dhe pren flokt, pr(e)
&rofetit "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe atyre q kishin dele pr flijim$. Bhe kur
erdhi dita e ?euijes shkoi n ina dhe lidhi ihram prej atje.
'
+ kt rast lidh ihram, nga vendi ku ndodhesh, qoft n Mek, jasht saj apo n Mina!
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /&ur vjen dita e Teruijes, lidh ihram
dhe vepron si" do t veproje po t ishe n kufi! Po t duash lidh ihram n Mek ose jasht saj! &jo
sht e sakta, sikurse shokt e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ lidhn ihram si"
i urdhroi ai, n Bat)ha, sepse suneti sht q t lidhsh ihram, nga at0 ku je!
Prandaj banori i Meks lidh ihram nga shtpia e tij, si" ka thn Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$% /ush e ka shtpin jasht eks, lidh ihram n!a aty ku sht, madje
edhe #anori i eks, lidh ihram n!a eka.
*
,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, ka thn% /&ur erdhi dita e enjte n mengjes, u drejtua Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ dhe njer3it q ishin me t pr n Mina, lidhn ihram
pr ha.hin, pa h0r n .hami #n &abe$, por pasi e kishin ln prapa Mekn!1
5
Pasi lidh ihramin, thrret tel#ijet duke filluar q nga vendi i ihramit dhe va3hdon me to duke
ngritur 3rin, me ndrprerje dhe pushime, deri n ditn e Bajramit kur hedh gurt e Akabes!
M pas ai q sht n Mek me ihram q nga dita e Teruijes, del pr n Mina dhe m e mira
sht q t niset paradite e ta fal drekn e nama3et e tjera deri n sabah n Mina dhe t flej
atje natn e nnt #t Dhul -i.hes$, si" pr2jell Ohabiri #Allahu qoft i knaqur me t$% &rofeti
"paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ arriti "n ina$, fali atje drekn, *amrn, m#rmjen,
darkn dhe a!imin, pastaj qndroi atje derisa doli dielli. &jo gj nuk sht e det0rueshme, por
sunet, andaj sikur t lidh ihramin pr ha.h para ose pas asaj dite, lejohet!
1
Muslimi!
2
Buhariu, Muslimi, /etaua ?hejhil ,slam1!
3
/Zadul mead1!
144
Adhe fjetja n Mina natn e nnt t Dhul -i.hes dhe falja e pes nama3eve atje, gjithashtu
sht sunet e jo det0rim!
Pastaj n mngjesin e dits s nnt, pas daljes s diellit, niset nga Mina pr n Arafat! , gjith
Arafati sht vendqndrim i vlefshm, prve" fushs s Aranit, prandaj kudo q t qndroj
ha.hiu n Arafat, i vlen qndrimi, prve" vendit q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ e ka ve"uar, pra fushs s Aranit! ?ot kufijt e Arafatit jan t qarta, me tabela dhe shkrime
dalluese!
Prandaj kush qndron brenda at0re kufijve sht n Arafat dhe ai q sht jasht at0re kufijve,
nuk sht n Arafat! -a.hiu duhet t sigurohet ku qndron, t njihet me ato kufij dhe t sigurohet
se po qndron n Arafat!
&ur vjen dreka, fal drekn dhe 3amrn n bashkim me prparim me nj e3an dhe d0 ikamete
dhe me shkurtim! Po kshtu shkurtohen nama3et me katr rekate n Arafat, n Mu3delife dhe n
Mina, por n Arafat dhe n Mu3delife, nama3et jo vetm q shkurtohen, por edhe bashkohen,
kurse n Mina ato shkurtohen, por nuk bashkohen! Ndo nama3 n Mina falet n kohn e vet t
2aktuar, pasi atje nuk sht e nevojshme t bashkohen nama3et!
Pasi ha.injt falin drekn dhe 3amrn me bashkim n prparim, n kohn e par t dreks,
fillojn t luten dhe t)i prgjrohen Allahut at0 n vendet ku jan n Arafat, pa qen e nevojshme
t shkojn n /Malin e Mshirs1, as ta shohin apo t)i drejtohen atij mali kur luten, por i drejtohen
&abes s Madhrishme!
Duhet q n at vend t lutesh, t prgjrohesh dhe t pendohesh shum dhe me sinqeritet t
plot! @a3hdon ashtu me lutje sido q t jesh, shaluar, duke e2ur, n qndrim, ulur apo shtrir,
duke 3gjedhur lutjet e pr2jella nga hadithet, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ ka thn% :utja m e mir sht lutja e Arafatit dhe fjala m e mir q kam thn un dhe
profett para meje sht5 9:a ilahe ilDlallahu uahdehu la sherike lehu, lehul mulku ue lehul hamdu,
ue hue ala kulDli shejin kadir.
'

-a.hiu va3hdon t qndroj n Arafat e t lutet deri n perndimin e diellit dhe nuk i lejohet t
largohet prej andej para ksaj kohe! +se del nga Arafati para perndimit, i duhet t kthehet
prsri q t qndroj deri n perndim dhe nse nuk kthehet, duhet t flijoj nj dash dhe ta
shprndaj mishin te t varfrit q qndrojn n sheshin e &abes, sepse ka ln nj veprim t
det0rueshm!
&oha e qndrimit n Arafat fillon q nga 3eniti i diellit n ditn e Arafatit dhe va3hdon deri n
agimin e dits s dhjet! Pra, ai q qndron ditn, e ka t det0rueshme t qndroj atje deri n
perndim, kurse atij q qndron natn, i vlen ai qndrim, sikur edhe vetm nj "ast, sepse Profeti
#paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /ush arrin n Arafat "natn e Arafatit q
sht nata e nnt e Bhul Ei0hes$, ka arritur Ea0hin.
*

(j0kimi i qndrimit n Arafat sht sht0ll e ha.hit, madje sht0lla m e rndsishme e tij,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Ea0hi sht Arafati.
5
@endi i ktij qndrimi sht i gjith Arafati, brenda kufijve t tij t 2aktuar! Atij q qndron
jasht kt0re kufijve nuk i vlen qndrimi!
Allahu na drejtoft t gjithve n ato vepra dhe fjal q Ai i do dhe i plqejn< Ai sht q i
dgjon lutjet dhe u prgjigjet at0re!
0ajtja n -u!deli.e dhe .jetja n t% lar$imi n$a -u!deli.eja n -ina dhe veprat e dits s
Dajramit
Pas perndimit t diellit, ha.hinjt nisen nga Arafati pr n Mu3delife me qetsi dhe rregull, si"
pr2jell Ohabiri #Allahu qoft i knaqur me t$ se Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
1
Tirmidhiu!
2
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
&jo sht nj pjes e hadithit t msiprm!
145
t$% Androi "n Arafat$ derisa perndoi dielli dhe iku drita e (erdh, pastaj mori Usamn pas tij
n de(e, pasi ia kishte (n frert de(es aq shtrn!uar, sa koka e saj !ati i arrinte shaln dhe ua
#nte me dor njer*(e duke u thn5 9G njer*> e qetsi, me qetsi>.
&shtu duhet t largohen muslimant nga Arafati, me qetsi dhe butsi, pa i sht0r t tjert
gjat e2jes, pa i ngushtuar ata dhe pa i trembur me makinat e veta! Po ashtu duhet t tregohen t
mshirshm me pleqt, t dobtit dhe kmbsort!
&ur ha.hiu del nga Arafati pr n Mu3delife, i krkon falje Allahut, sepse Allahu i Madhruar
thot% /Pastaj shkoni n$a shkojn njer!it dhe krkojini .alje Allahut3 Allahu sht Fals%
-shirues.1
'

(jat e2jes pr n Mu3delife prmendet Allahu, sepse lvi3ja bhet midis vendeve t shenjta!
&ur arrin n Mu3delife, falet mbrmja dhe darka me bashkim dhe shkurtim t darks n d0
rekate, me nj e3an t vetm dhe d0 ikamete, para rregullimit t pla"kave, sepse Ohabiri kur
prshkruan veprimin e Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ thot% .a erdhi n
u*delife, fali n t m#rmjen dhe darkn me nj e*an t (etm dhe dy ikamete.
*
Pastaj fle n Mu3delife deri n agim dhe fal nama3in, si" pr2jell Ohabiri #Allahu qoft i
knaqur me t$% &astaj i Br!uari i Allahut u shtri deri n a!im dhe kur erdhi koha, fali a!imin pas
e*anit dhe ikametit.
5
(jith Mu3delifes i thuhet /Mesh)ar -aram1 #vend i shenjt$, kufijt e saj jan t njohura, duke
ve"uar sheshin /Muhasir1, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% /A
gjith Mu3delifeja sht vendqndrim, por mos u ulni n sheshin RMuhasir)<1
8
!
?uneti sht q t flesh n Mu3delife deri n agim, falet nama3i n kohn e tij t par, pastaj
qndron pak duke u lutur dhe nisesh pr n Mina para lindjes s diellit!
Pr t dobtit, grat dhe t vegjlit, lejohet q t nisen nga Mu3delifeja pr n Mina q kur fshihet
hna! Po kshtu edhe ata q i shoqrojn t siprprmendurit, lejohet t nisen me ta pas
mesnate!
+jer3it e fort, q nuk shoqrojn t dobtit, nuk duhet t dalin nga Mu3delifeja pa ardhur
agimi! &ta falin agimin at0 dhe luten deri para se t lind dielli! jetja #ose qndrimi natn$ n
Mu3delife sht nj nga det0rimet e ha.hit q nuk duhet ln, pr at i 2ili ka arritur at0 para
mesnate! &urse ata q vijn pas mesnate, u vlen qndrimi atje, sikur edhe pr pak koh,
megjithse m e mira sht q t qndrojn deri n agim, t falin agimin dhe m pas t bjn
lutje!
+jer3ve t pamundur, u lejohet t mos qndrojn n Mu3delife, si% i smuri, i 2ili ka nevoj t
mjekohet n spital dhe ata njer3 q i bjn shrbim t smurit, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ua ka lejuar kt0re njer3ve ta ln fjetjen n Mu3delife!
K

Pra, fjetja n Mu3delife sht nj nga det0rimet e ha.hit pr at q arrin atje para mesnats,
sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ fjeti atje dhe tha% sojini n!a un
ritualet tuaja>
9
, ndrsa lejimi pr largimin q atje pas mesnate, sht i ligjruar sepse pr kt ka
pr2jellje!
Pastaj, para se t lind dielli, ha.hinjt nisen pr n Mina, si" pr2jell Imeri #Allahu qoft i
knaqur me t$% &a!ant nuk lar!oheshin "n!a u*delifeja$ pa lindur dielli dhe thoshin5 9Ndri)o o
?hu#ejr "emr mali pran u*delifes$, q t nisemi., kurse &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut
qofshin m#i t$ #ri t kundrtn e tyre dhe u lar!ua para se t lindte dielli.
;
1
Bekare, 'CC!
2
Muslimi!
3
Muslimi!
4
Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja, Tirmidhiu!
5
Abu Daudi, +esaiu, ,bn Ma.hja, Tirmidhiu!
6
Muslimi, +esaiu!
7
Buhariu, ,bn Ma.hja!
146
+isja bhet ngadal dhe me qetsi, derisa arrihet n luginn Muhasir #q sht lugin mes
Mu3delifes dhe Minas$ dhe me t arritur atje n.itojn shum shpejt!
(jat rrugs pr n Mina mblidhen gurt q hidhen si simbol kundr shejtanit! &jo sht m e
mira, por mund t mblidhen edhe n Mu3delife ose n Mina, sepse kjo gj lejohet sipas pr2jelljes
s ,bn Abasit #Allahu qoft i knaqur me t$% tha i Br!uari i Allahut "paqja dhe #ekimi i
Allahut qofshin m#i t$ ditn e Aka#es "dita kur hidhen !urt$, kur ishte ende m#i de(e5 9
m#lidh !urt> dhe un m#lodha pr t shtat !uri)ka q kapeshin me !ishta. Ai filloi ti shkundte
dhe tha5 9.i kto !juani>, pastaj tha5 9G ju njer*> os e teproni n fen tuaj, sepse ata para jush
nuk i shkatrroi !j tjetr, (e)se teprimi..
'
&to guri"ka duhet t jen pak m t mdha se kokrrat e qiqrit!
(juajtja me di" tjetr ve" guri"kave nuk vlen, e as me gur t mdhenj, sepse Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka gjuajtuar me guri"ka dhe ka thn% sojini n!a un
ritualet tuaja>!
&ur arrin n Mina, shkon te sht0lla e fundit n krah t Meks q quhet /Ohemra &ubra1 #guri i
madh$ dhe hedh atje shtat gur, guri"ka, nj nga nj! (urt mund t hidhen q pas lindjes s
diellit e deri n mbrmje!
Ndo gur duhet t bjer brenda rrethit t sht0lls dhe nuk ka gj nse qndron at0 dhe bie m
pas! -a.hiu duhet t qlloj gurin brenda rrethit t sht0lls, jo sht0lln vet, sepse ajo sht0ll nuk
sht ngritur pr t)u qlluar dhe as sht vend qllimi, por sht ngritur t shrbej si tregues pr
hedhjen e gurve, ndrsa vendi i qllimit sht rrethi! Andaj, nse guri godet n sht0ll dhe
fluturon jasht rrethit, gjuajtja nuk vlen!
Ata q jan t dobt fi3ikisht dhe t pamundurit, mund t)i hedhin gurt edhe pas mesnate!
Adhe ata q jan t fort fi3ikisht mund t)i hedhin gurt pas mesnate, por kjo s)do t ishte gjja m
e mir!
Jsht sunet q gjja e par q bhet n Mina, t jet hedhja e gurve, pasi kjo sht
prshndetje pr Minan!
Jsht e plq0eshme q n "do hedhje guri t thuhet% /Allahu ekber< Allahumme.h)alhu
ha.h.han mebruran ue dhenban magfuran<1 #Allahu sht m i madhi< L Zot, ma bj kt ha.h t
pranueshm dhe m)i fal mkatet<$! + kt dit hedh vetm gurt e Akabes, asgj tjetr!
M pas sht mir q t theret flia #kurbani$ nga ata t 2ilt kan br ihram temetu apo kiran
dhe pasi e ther, mban pr vete nj pjes pr t ngrn, kurse tjetrn ua shprndan t varfrve!
M pas rruan kokn ose e qeth at, por m e mir sht rruajtja, sepse Allahu i Madhruar
thot% /...; e kan rruar kokn e tyre ose e kan ;ethur...1
*
dhe se n autoritetin e ,bn Imerit
pr2illet% , Br!uari i Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ e rruajti kokn n 9ha0hin
e lamtumirs.
5
!
+se qethesh, duhet ta qethsh t gjith kokn, jo vetm nga nj an, sepse Allahu i
Madhruar thot% /...; e kan rruar kokn e tyre ose e kan ;ethur...1, pra t gjith kokn!
(ruaja i shkurton flokt e saj nj gisht, si" pr2illet n autoritetin e ,bn Abasit% Grat nuk e
kan detyrim rruajtjen, ato (etm shkurtojn.
8
! &jo sepse rruajtja e koks e shmton gruan!
Jsht sunet q pasi t rruhesh apo t qethesh, t pressh thonjt, t shkurtosh mustaqet, t
heqsh qimet e pubisit dhe ato t sqetullave! +uk lejohet rruajtja ose shkurtimi i mjekrs, sepse
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka urdhruar 3gjatjen
K
dhe e ka ndaluar rruajtjen
ose shkurtimin e saj! Muslimani u bindet urdhrave t Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin
mbi t$ dhe u shmanget ndalesave t tij, aq m tepr ha.hiu, sepse ai sht gjat nj adhurimi t
2aktuar!
1
+esaiu, ,bn Ma.hja!
2
et)h, *;!
3
Mutefekun alejhi!
4
Abu Daudi, Darekutni, Darimi!
5
Mutefekun alejhi!
147
Ai q nuk ka flok, pasi mund t jet rruar m par ose nuk i kan mbir fare flokt, thjesht e
kalon briskun n kok, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% Nse ju
urdhroj pr di)ka, (eprojeni at sa t mundeni>!
Pasi hedh gurt e Akabes dhe rruan ose qeth kokn, ha.hiu sht "liruar nga gjrat e
ndaluara t ihramit, si% parfumi, veshja etj!, prve" mardhnieve bashkshortore, si" pr2jell
Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$% Nse hidhni !urt dhe rruheni, ju lejohet parfumi, rro#at e
!jith)ka tjetr, pr(e) marrdhnie(e #ashkshortore.
'
! +ga ajo pr2illet gjithashtu% 3
parfumosja t Br!uarin e Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ me parfum myshku
para se t lidhte ihramin dhe ditn e flijimit, para se t #nt tauafin n /a#e.
*
&0 sht )lirimi i par dhe vjen nse kr0en d0 nga kto tri gjra% hedhjen e gurve t Akabes,
qethjen ose rruajtjen dhe tauafin e ifadas #tauafin kr0esor$ bashk me sajin, pr at q ende s)e
ka kr0er kt t fundit!
lirimi i dyt #i plot$ vjen pasi i kr0en t trija gjrat e siprprmendura! +se e bn kt, i
lejohet ha.hiut "do gj q i ishte ndaluar n ihram, bile edhe "iftimi!
Pas hedhjes s gurve t Akabes, flijimit dhe rruajtjes #ose qethjes$ shkohet n Mek pr t
kr0er tauafin e ifadas dhe sajin mes ?afas dhe Merues, nse nuk sht br saji gjat tauafit
prshndets n fillim t ha.hit!
>adhitja e kt0re katr veprimeve sht si m posht% hidhen gurt, flijohet dashi, rruhet ose
qethet koka dhe bhet tauafi me sajin! &jo sht renditja sipas sunetit, por s)ka gj nse nuk
3batohet ajo, sepse kur u p0et pr rendin e veprimeve t ksaj dite, Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ tha% %ji "si t duash$, ska !j.
5
! (jithsesi, renditja e t0re sht m mir,
pasi ashtu ka vepruar Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$!
8
?auafi n &abe bhet duke filluar nga /guri i 3i1 n drejtim t tij, duke e prekur me dor ose
puthur, nse sht e mundur! +se nuk mundesh t arrish deri te ai pr ta prekur, pr shkak t
kallaballkut, mjafton t jesh n drejtim t tij dhe ta prshndessh me dor, pa i sht0r t tjert
q t arrish ta preksh at ose ta puthsh!
&aben e mban n krahun e majt dhe fillon rrotullimin e par duke prmendur Allahun, duke u
lutur ose duke knduar &uran!
&ur arrin te sht0lla /4eman1, e prek me dor nse mundesh, pa e puthur! (jat e2jes mes
/gurit t 3i1 dhe sht0lls /4eman1 thua% />abbena atina fid:dunja haseneten, ue fil ahireti
haseneten ue kina adhaben:nar<1
K
#L Zot< +a jep mirsi n kt bot dhe n botn tjetr dhe na
ruaj nga dnimi i 3jarrit$!
Pstaj va3hdon t e2sh rreth &abes derisa t arrish prap te /guri i 3i1 dhe bn me dor nga
ai! + kt mn0r ka prfunduar rrotullimi i par! Pas ksaj va3hdon me t d0tin dhe vepron
kshtu shtat her!
D tauafi t jet i vlefshm, duhen plotsuar trembdhjet kushte% '$ ,slami, *$ mendja e
shndosh, 5$ nijeti, 8$ mbulimi i pjesve t turpshme, K$ pastrtia, 9$ plotsimi i shtat
rrotullimeve, ;$ &abja t jet n t majt, 7$ rrotullimi t jet rreth gjith &abes, pa h0r n
gj0smharkun pas /Mekami ,brahim1:it, C$ t e2sh n kmb nse sht e mundur, 'M$
rrotullimet t bhen njri pas tjetrit pa ndalesa, prve" nse thirret ikameti pr nama3, ''$ tauafi t
bhet brenda .hamis s &abes, '*$ rrotullimi t nis nga /guri i 3i1 dhe '5$ t prfundoj prsri
tek ai!
Pasi mbaron krejt tauafin, fal d0 rekate nama3! M e mira sht t)i falsh te /Mekami ,brahim1,
por lejohet edhe n "do vend tjetr t .hamis s &abes apo jasht saj, te sheshi! &to rekate
1
Abu Daudi, Darekutni!
2
Mutefekun alejhi!
3
Mutefekun alejhi!
4
?ipas haditheve t Muslimit!
5
Bekare, *M'!
148
jan sunet i rndsishm dhe n rekatin e par pas /atihas1 le.ohet surja /&afirun1, kurse n t
d0tin surja /,hlas1
Pas ksaj shkon n ?afa pr t kr0er sajin mes saj dhe Merves! illon duke u ngjitur n ?afa,
thua tri her /Allahu ekber1, pastaj% /La ilahe il:lallahu uahsehu la sherike lehu, lehul mulku ue
lehul hamdu ue hue ala kul:li shejin kadir1! Zbret nga ?afa duke u drejtuar nga Merue dhe kshtu
ka nisur rruga e par! Mes d0 vijave t gjelbra vrapon, ndrsa pjesn tjetr e bn me e2je t
3akonshme, derisa arrin n Merve duke u ngjitur n t dhe duke thn t njjtat fjal si n ?afa!
+ kt mn0r prfundon rruga e par! Pastaj 3bret nga Merve n drejtim t ?afas pr rrugn e
d0t, duke vrapur at0 ku vrapohet #mes d0 vijave t gjelbra$ dhe duke e2ur at0 ku e2et, derisa t
arrish n ?afa!
&shtu i plotson shtat rrug duke filluar nga ?afa dhe duke prfunduar n Merve! @ajtja nga
?afa n Merve quhet nj rrug dhe kthimi n ?afa sht nj rrug tjetr!
Jsht e plq0eshme q gjat sajit t thuhen lutje, t prmendet Allahu ose t kndohet &uran!
?auafi dhe saji nuk kan ndonj lutje t ve"ant, por mund t lutesh si t duash!
&ushtet e vlefshmris s sajit jan% nijeti, prshkimi i gjith largsis mes ?afas e Merues
dhe q m par t kesh kr0er tauafin!
+re$ullat e haChit n ditt e teshrikut @DajramitA dhe taua.i i ndarjes
Pas tauafit t ifadas ditn e Bajramit, kthehesh n Mina dhe fle atje det0rimisht, sepse n
autoritetin e ,bn Abasit #Allahu qoft i knaqur me t$ pr2illet% , Br!uari i Allahut "paqja dhe
#ekimi i Allahut qofshin m#i t$ nuk ka lejuar asknd t flej n ek, pr(e) A#asit, pr
shr#imin e tij "n shprndarjen e ujit$.
'
+ Mina fle tri net nse nuk n.iton, e nse n.iton fle vetm d0, natn e njmbdhjet dhe t
d0mbdhjetn!
+ama3et i fal t shkurtuara, por pa i bashkuar, "do nama3 n kohn e vet!
+ "do dit t teshrikut hedh gurt n tri vendndodhjet, pas mesdite, si" pr2illet n autoritetin
e Ohabirit% Bitn e flijimit, i Br!uari i Allahut "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ hodhi
!urt n mn!jes, kurse t tjert i hodhi pas mesdits.
*
! ,bn Imeri ka thn% .hikonim kohn e
kur (inte pasditja hidhnim !urt.
5
&jo pr shkak se kshtu vepronte Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ dhe ai ka thn% sojini n!a un ritet tuaja>!
Prandaj, hedhja e gurve n ditn e njmbdhjet e m pas, fillon pas mesdite! -edhja e
gurve para ksaj kohe sht e pavlefshme, sipas kt0re haditheve, ku Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ ka 2aktuar kohn e duhur pr hedhjen e t0re me veprimin e tij dhe ai ka
thn% sojini n!a un ritet tuaja>! Prandaj, ashtu si" nuk sht i vlefshm nama3i para kohs
s vet, ashtu edhe hedhja e gurve nuk vlen para kohs s 2aktuar, pasi adhurimet jan t
vendosura nga Allahu!
Dijetari i madh ,bn &ajimi, Allahu e mshiroft, kur prshkruan hedhjen e gurve nga ana e
Profetit #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, thot% /Pas tauafit t ifadas, Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ u kth0e n Mina po at dit dhe fjeti atje! &ur u 3gjua, priti deri n
mesdit dhe pasi dielli e kaloi 3enitin, shkoi n kmb t hidhte gurt! illoi nga sht0lla e par q
sht n krah t .hamis R-ajt) dhe hodhi atje shtat guri"ka njra pas tjetrs, duke thn n "do
hedhje RAllahu ekber)! Dndroi prball sht0lls, u drejtua nga &ibla, ngriti duart dhe u lut gjat, sa
le.imi i sures RBekare)! Pastaj erdhi te sht0lla e d0t, ajo e mesit dhe hodhi gurt njsoj si tek e
para, 3briti pak majtas nga krahu i lugins dhe ngriti duart #pr lutje$! Pastaj 3briti n lugin, iu
afrua sht0lls s tret duke e pasur &aben n krahun e majt dhe Minan nga e djathta dhe hodhi
1
,bn Ma.hja!
2
Muslimi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
Buhariu, Abu Daudi!
149
gurt njsoj si te d0 t parat!1
'
M pas vijon% /Pasi mbaroi hedhjen e gurve, u kth0e menjher
dhe nuk qndroi m atje #te sht0lla e fundit$, thuhet, pr shkak se vendi atje n mal, ishte i
ngusht dhe thuhet H e kjo sht m e sakt H pr shkak se qndrimi atje nuk kishte m vler,
sepse lutjet i kishte kr0er m par, meq hedhja e gurve sht adhurim dhe lutja duhet kr0er
gjat adhurimit, para se t mbaroj hedhja e t0re! &shtu ka qen tradita e Profetit #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$, q lutjet t)i bnte gjat adhurimeve, sikurse ndodhte gjat
nama3it!1
*
-edhja e gurve kr0het me kt renditje%
illon me sht0lln e par q sht nga krahu i Minas pran .hamis /-ajt1, va3hdon me
sht0lln e mesit q sht pas sht0lls s par dhe pastaj shkon te sht0lla e fundit q quhet /A
madhja1, /Akabe1 dhe ndodhet nga krahu i Meks!
+ "do sht0ll hedh shtat guri"ka njra pas tjetrs, duke ngritur dorn e duke thn /Allahu
ekber1! Ndo gur duhet t bjer brenda rrethit, qndron at0 apo rrshqet posht, por ns nuk bie
brenda rrethit, gjuajtja nuk vlen!
T smurit, plakut, shtat3ns dhe atij q ka frik nga kallaballku i madh n vendhedhje, i
lejohet q t ngarkoj dik tjetr t hedh gurt pr t!
Ai q hedh gur pr t tjert, i hedh ato kur hedh edhe pr vete, pa qen nevoja ta bj rrugn
d0 her, sepse kjo do t shkaktonte vshtirsi pr t dhe siklet n rrmujn e at0re ditve! Allahu
sht m i Dituri!
+se ai q hedh gurt edhe pr nj tjetr, sht duke kr0er ha.hin e det0rueshm t jets s
tij, n fillim hedh gurt pr vete, pastaj pr tjetrin!
Pasi hedh gurt n t tre vendet n ditn e d0mbdhjet, nse do, mund t dalsh nga Minaja
para perndimit t diellit, duke prshpejtuar me d0 dit n Mina! +se do, vonohesh dhe qndron
tri dit, duke fjetur atje! + kt rast hedh gurt srish ditn e trembdhjet pas mesdite! &jo e
fundit sht m e mira, sepse Allahu i Madhruar thot% /7ush prshpejton me dy dit nuk ka
ndonj mkat dhe pr at ; vonohet nuk ka mkat% pr ata ; i druhen Allahut.1
5
!
+se n ditn e d0mbdhjet t 3 perndimi i diellit n Mina, duhet t qndrosh atje at nat
dhe t nesrmen t hedhsh gurt srish, pra n ditn e trembdhjet, sepse Allahu i Madhruar
thot% /7ush prshpejton me dy dit...1 dhe po t 3uri nata, e ke kaluar d0 ditshin!
(ruaja n ihram me perioda ose lehoni, qoft ihrami i saj para apo pasi e 3 kjo gjendje,
qndron me ihram dhe i kr0en t gjitha veprimet e ha.hit, si% qndrimin n Arafat, fjetjen n
Mu3delife, hedhjen e gurve dhe fjetjen n Mina! Ajo, vetm tauafin dhe sajin nuk i kr0en n at
koh, por menjher pasi t pastrohet!
+se qllon q ta kr0ej tauafin e pastr dhe para se t nis sajin i vijn periodat, e kr0en
edhe sajin mes ?afas dhe Merves, sepse pastrtia nuk sht kusht pr kt t fundit!
Pasi ha.hiu i kr0en t gjitha kto dhe ha.hin, e tani dshiron t udhtoj nga Meka pr t)u
kth0er n vendin e tij ose diku tjetr, nuk del q andej pa br tauafin e ndarjes n &abe me
shtat rrotullime! &jo, q gjja e fundit e tij t jet prshndetja e &abes, prve" gruas me perioda,
pasi ajo nuk bn tauaf ndarjeje dhe udhton pa prshndetjen e &abes, sikurse pr2illet n
autoritetin e ,bn Abasit #Allahu qoft i knaqur me t$% Njer*it jan urdhruar q takimin e fundit
ta ken me /a#en, pr(e) !ruas me perioda.
8
! + nj pr2jellje tjetr ,bn Abasi ka thn%
Njer*it po lar!oheshin n!a )do an dhe &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ tha5
9? mos lar!ohet njeri pa u takuar m par me /a#en>.
K
Po ai pr2jell% , lejoi &rofeti "paqja dhe
1
+ /Zadul mead1!
2
Po at0!
3
Bekare, *M5!
4
Mutefekun alejhi!
5
Ahmedi, Muslimi, Abu Daudi, ,bn Ma.hja!
150
#ekimi i Allahut qofshin m#i t$ !ruas me perioda q t lar!ohet pa #r tauaf n /a#e, nse e
kishte kryer tauafin e ifadas.
'
Aishja #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% &asi #ri tauafin e ifadas, .afije #int Eujejes i
erdhn periodat. /jo !j u prmend te &rofeti "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe ai
tha5 9A do t na pen!oj ajo ne8 i thash5 9;o, o i Br!uari i Allahut. Ajo e kreu tauafin e ifadas,
pastaj i erdhn periodat. Ai tha5 9Ather le t lar!ohet>.
*
+re$ullat e kurbanit dhe .lis s haChit
li quhet ajo #bagti$ q theret dhe u shprndahet t varfrve n &abe, kurse kurban quhet ajo
#bagti$ q theret ditn e Bajramit pr t)iu afruar Allahut!
Pr kto d0 kuptime kan rn n marrveshje t gjith muslimant! Dijetari ,bn &ajim ka
thn% /&urbani pr &rijuesin sht shpages n vend t shpirtit q e meriton t vritet! Allahu i
Madhruar thot% >Bdo populli ia kemi br detyrim nj .li ; ta prmendin emrin e Allahut%
pr at ; u dha atyre ba$ti #t trasha e t imta$.8
5
, prandaj therja e flive dhe derdhja e gjakut
n emr t Allahut, va3hdon t jet nj adhurim te t gjith popujt!1
lia m e mir sht deveja, pastaj lopa, sepse kto kan vler m t madhe dhe u shrbejn
m shum nevojtarve, e pastaj delet!
M e mira e t0re sht ajo m e majmja dhe m e shtrenjta n "mim, sepse Allahu i
Madhruar thot% /he kush i lartson simbolet e Allahut% kjo $j sht n$a prkushtimi i
!emrave.1!
Delja duhet t jet mbi gjasht muajshe, deveja mbi pes vje", lopa mbi d0 vje" dhe dhia mbi
njvje"are! M e mira sht q flia t jet mashkull!
Delja vlen si fli vetm pr nj person, kurse si kurban vlen pr t tr familjen! Deveja dhe lopa
vlejn pr shtat persona si fli dhe si kurban, sikurse pr2illet nga Ohabiri% &rofeti "paqja dhe
#ekimi i Allahut qofshin m#i t$ na urdhroi q t merrnin pjes shtat (eta n nj de(e ose lop.
8
Abu Ajubi pr2jell% Njeriu, n kohn e &rofetit "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$, therte
nj dele pr (ete e pr familjen e tij dhe n!a ajo hanin (et e ushqenin t tjert.
K
+j dele sht
m mir sesa nj e shtata e deves apo lops!
Pr fli dhe kurban vlen vetm nj kafsh e sakt, pa smundje e dobsi dhe pa mangsi n
gj0mt0rt e saj! A verbra, s0shtrembra, e dobta, e "ala, e rrgjuara, e smura dhe ajo q i
kan rn dhmbt, nuk vlejn pr fli apo kurban, sepse n autoritetin e Bera ibn A3ibit pr2illet%
U )ua mes nesh i Br!uari "paqja dhe #ekimi i Allahut qofshin m#i t$ dhe tha5 9/atr nuk lejohen
pr kur#an5 syshtrem#ra q dallohet se sht e till, e smura q duket, e )ala q e4n keq dhe
e do#ta q ska mish.
9
&oha e therjes s &urbanit dhe flijimit fillon q pas faljes s Bajramit, deri n ditn e fundit t
teshrikut, sipas mendimit m t sakt!
Jsht e plq0eshme q t hahet nga mishi i kurbanit ose flis nj e treta dhe d0 t tretat t
shprndahen! Allahu i Madhruar thot% /)ani n$a ato dhe ush;eni t tjert.1
;
Ai q ther nj fli si shpages, pr shkak se ka ln ndonj nga t ndaluarat e ihramit apo ka
ln ndonj nga det0rimet e ha.hit, nuk mban asgj pr vete nga kafsha e therur!
1
Ahmedi!
2
Mutefekun alejhi!
3
-a.h, 58!
4
Muslimi!
5
Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
6
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
7
-a.h, *;!
151
Ai q dshiron t bj kurban, nuk i pret m flokt dhe thonjt q nga dita e dhjet e Dhul
-i.hes e derisa t ther kurbanin, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka
thn% Nse (jen dita e dhjet dhe dikush n!a ju dshiron t ther kur#an, t mos i pres flokt
dhe thonjt derisa ta ther at>
'
!
+se dikush pret nga flokt apo thonjt, nuk i duhet t jap shpages, por i krkon falje
Allahut!
+re$ullat e .ests pr .oshnjen e sapolindur @akikaA
Akika sht nj det0rim q prindi duhet t)ia kr0ej fmijs s tij, duke therur pr t nj dash
#ose d0 qingja$, si kurban pr t)iu afruar Allahut! Ajo sht sunet i t Drguarit t Allahut #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$, i 2ili ka therur kurban pr -asanin dhe -usejnin, si" pr2jellin
Abu Daudi me t tjer! &t gj e kan br edhe sahabt e nderuar dhe tabiint, t 2ilt kan
therur kurban pr fmijt e t0re, madje disa dijetar mendojn se k0 sht det0rim, sepse -asani,
n autoritetin e ?amuras pr2jell% do fmij sht pen! i akiks s (et.
*
Ahmedi thot% /jala
peng do t thot, peng q k0 fmij t bj ndrmjetsimin pr prindin e tij!1, ndrsa ,bn &ajimi ka
thn% /&jo akika sht shkak, q fmija t marr karakter dhe moral t lart!1!
A vrteta sht q akika sht sunet dhe therja e kurbanit sht m mir sesa dhnia lmosh
me "mimin e tij! Ajo sht falnderim pr Allahun, i Vili e rinovoi mirsin e tij ndaj at0re prindrve
duke u dhn nj fmij dhe sht afrim te Allahu i Madhruar, lmosh pr fukarenjt dhe
shprbles pr fmijn! ?asia e akiks pr fmijn mashkull sht therja e d0 deleve #qingjave$ t
ngjashm n paraqitje dhe n mosh, kurse pr fmijn femr, nj dele e vetme, sikurse pr2illet
n autoritetin e Imu &ur3 el &abijes, e 2ila e ka dgjuar t Drguarin e Allahut #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ t thot% &r djalin dy dele t n!jashme, kurse pr (aj*n nj dele.
5
Irtsia e diferen2s mes mashkullit dhe femrs pr sasin e akiks, qndron n at se femra
ka gj0smn e gj0kimit t mashkullit! Mirsia e mashkullit te prindi sht m e plot, g3imi sht
m i madh, andaj edhe falnderimi duhet t jet m i madh!
&oha e therjes s akiks sht n ditn e shtat t lindjes s foshnjes, por lejohet t theret
edhe para ose pas asaj dite!
M e mira sht q foshnjes t)i vihet emri at dit, sepse n shum hadithe pr2illet% ?heret
pr t n ditn e tij t shtat dhe at dit i (ihet emri.
8
+se emri i vihet q n ditn kur lind, s)ka
gj, madje disa dijetar mendojn q kjo sht m mir!
Jsht sunet q emri t)i vihet sa m i bukur, sepse Profeti ka thn% ;u thirreni me emrat tuaj
dhe me emrat e #a#allar(e tuaj, prandaj (ini emra sa m t #ukur.
K
Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ e plqente emrin -asan! Jsht e ndaluar q fmijs t)i vihet emri /rob1
#Abd$ ndaj dikujt tjetri ve" Allahut, si p!sh! Abdulkabe #robi i &abes$, Abdunnebij #robi i Profetit$,
Abdulmesih #robi i Mesias$, Abduali #robi i Aliut$, apo Abdulhusejn #robi i -usejnit$!
,mam ,bn -a3mi, Allahu e mshiroft, ka thn% /Dijetart kan rn n nj mendje se
emrtimi i fmijs si rob i dikujt tjetr ve" Allahut, sht i ndaluar!1
9
Amrtimi me emra t paprshtatshm, si% ,dhnak, Pikllim, err, &r0ene" etj! sht i
paplq0eshm!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ nuk i honepste dot emrat e shmtuar t
njer3ve dhe t vendeve! Ai ka thn% 3mrat tuaj m t dashur tek Allahu jan5 9A#dullah "ro# i
1
Muslimi!
2
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
3
Ahmedi, Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
4
Abu Daudi, Tirmidhiu, +esaiu, ,bn Ma.hja!
5
Ahnedi, Abu Daudi, ,bn -ibani!
6
+ librin /-ashijetur:rroudil muraba)a1!
152
Allahut$ dhe 9A#durrahman "ro# i shiruesit$.
'
Prandaj duhet q fmijs t)i vihet nj emr i
bukur dhe t shmangen emrat e ndaluar dhe t paplq0eshm! &jo sht nj e drejt e fmijs
ndaj prindit t tij!
Pr akikn vlen po ajo bagti q vlen edhe pr kurbanin #e Bajramit$, pr nga mosha dhe
2ilsit, pra 3gjidhet nj dele pa t meta dhe pa smundje, e plot n trup dhe prshtatshme n
mosh e n pesh!
Jsht e plq0eshme q ajo t ndahet n tri pjes! +jra pjes hahet vet, ndrsa d0 t tretat
shprndahen si dhurata dhe si lmosh, njsoj si kurbani!
Akika dallon nga kurbani sepse n t nuk mund t ket pjesmarrje n therje, si nj e shtata e
deves apo e lops! Akika duhet t jet e plot, qoft nj dele e tr, nj lop e tr, apo nj deve
e tr, sepse ajo sht shprbles pr nj shpirt njeriu, prandaj edhe nuk pranon pjesmarrje!
(jithashtu, nuk pr2illet q Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ose ndonjri nga
sahabt, t ket praktikuar pjesmarrjen n therjen e akikas!
Prindi duhet t tregoj interes t ve"ant n edukimin sa m t mir t fmijs s tij dhe t jet
shkak pr mbarvajtjen e rritjes s tij! mija sht pasq0r e prindit, ai bhet si ta edukojn, si"
thot edhe proverbi% /Bm baba, t t ngjaj<1
+drsa n mosh t madhe, sht vshtir ta edukosh n rrug t drejt fmijn e shtrembr
dhe shumi2a e njer3ve me edukat t keqe, jan t till pr shkak t edukats q kan marr q
n fmijri!
Andaj, fmija duhet larguar nga shoqria e keqe, vendet e shthurjes dhe kuvendet e kota!
?htpia ku rritet fmija duhet t jet mjedis i mir dhe i devotshm, sepse ajo sht shkolla e
par, duke prfshir prindrit dhe antart e tjer t familjes! Prandaj duhen larguar nga shtpia
t gjitha ato gjra q sjellin shthurje dhe ligsi, sidomos n kt koh ku gjrat q n.isin kto vese
jan shtuar shum dhe jan futur n pjesn drrmuese t shtpive, prve" at0re q Allahu i ka
ruajtur me mshirn e Tij! Duhet pasur kujdes pr kt, sikurse duhet q fmija t edukohet me
bindje fetare, me adhurim, me respekt ndaj fes dhe prkushtim ndaj &uranit, sepse kto gjra t
japin lumturin e ksaj bote dhe t bots s prtejme!
+ prgjithsi, duhet q prindi apo kujdestari i fmijs, t jet nj shembull i mir pr fmijn
n moralin, sjelljen dhe 3akonet e tij!
Allahu na drejtoft t gjithve n at "ka Ai do dhe plqen<
G)I)AI
+re$ullat e Chihadit n rru$n e Allahut
Allahu i Madhruar e ka ligjruar .hihadin #luftn$ n rrugn e Tij, pr t ngritur lart fjaln e Tij,
pr t ngadhnj0er fen e Tij, pr t mposhtur armiqt e Tij dhe pr t sprovuar robrit e Tij%
/5drkoh ; po t donte Allahu do t8i mposhtte ata% por donte t8ju sprovonte me njri-
tjetrin. Atyre t 6ilt u vran n rru$n e Allahut% Allahu nuk do t8ua humb punt. Ai do t8i
udh!oj dhe do ta ndre; $jendjen e tyre. he do t8i .us ata n Ghenetin ; ua para;iti.1
*
Ohihadi n rrugn e Allahut ka nj rndsi t madhe n ,slam! Ai sht maja e ,slamit dhe lloji
m i mir i adhurimeve! Disa dijetar e konsiderojn at si sht0lln e gjasht t ,slamit!
Ohihadi n rrugn e Allahut sht ligjruar nga &urani, ?uneti dhe ,.hmaja!
1
Muslimi, Abu Daudi, Tirmidhiu, ,bn Ma.hja!
2
Muhamed, 8 H 9!
153
Allahu i Madhruar thot% /<sht br detyrim pr ju lu.ta.1
'
Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$ e ka 3batuar kt dhe ka urdhruar pr t
*
, duke thn% Ai i 4ili (des pa
#r asnj #etej, ose pa e menduar asnjher kt, (des n nj lloj hipokri*ie.
5
Ohihad, n kuptimin etimologjik, do t thot luft e ashpr ndaj armikut, kurse n
terminologjin fetare sht lufta kundr jobesimtarve! jala /.hihad1 shpreh m shum sesa vet
luftn dhe sht m e prgjithshme se ajo!
,mam ,bn &ajimi ka thn% /@et .hihadi sht det0rim vetjak, ose me 3emr, ose me gjuh,
ose me pasuri, ose me dor! Prandaj "do musliman e ka det0r t luftoj me nj nga kto lloje t
.hihadit!1
8
Ohihadi prdoret gjithashtu edhe pr mposhtjen e vetvetes, t shejtanit dhe t t shthururve
#jobesimtarve$!
Mposhtja e vetvetes bhet duke msuar rregullat e fes, duke i praktikuar ato dhe duke ua
msuar ato t tjerve!
Mposhtja e shejtanit bhet duke e larguar veten nga d0shimet q ai t)i sjell ndrmend dhe duke
iu shmangur tundimeve epshore q ai t)i 3bukuron!
Mposhtja e jobesimtarve bhet me dor, me gjuh dhe me 3emr, sipas mundsive dhe
sipas kushteve ku ndodhesh!
Ohihadi sht nj det0rim i prbashkt, q nse e kr0en nj grup i mjaftueshm, bie pr pjesn
tjetr t besimtarve dhe pr ta, nga det0rim bhet sunet!
Ohihadi sht kontributi m i mir q mund t jap nj musliman! Ai ka nj mirsi t madhe
dhe shkrimet fetare si &urani dhe ?uneti, jan t mbushura me urdhresat dhe n.itjen pr t! +j
nga kto sht fjala e Allahut% /Allahu ka bler n$a besimtart shpirtrat dhe pasurit e tyre n
kmbim t Ghenetit% t lu.tojn n rru$n e Allahut% t vrasin dhe t vriten. 7y sht nj
premtim pr t 6ilin Ai sht !otuar n #ora% 4n$jill dhe 7uran. 7ush m tepr se Allahu i
prmbush premtimet3: Pra% pr$!ohuni me shitblerjen% pr t 6iln lidht marrveshje. 7y
sht .itimi i madh.1
K
+ disa rrethana .hihadi bhet det0rim vetjak%
- &ur ndodhesh n luft bhet det0rim t luftosh dhe nuk t lejohet t largohesh prej saj!
- +se vendin tnd e rrethon armiku!
+ kto d0 raste .hihadi sht pr vetmbrojtje, jo pr sulm, e nse do t)i largoheshe lufts,
jobesimtart do t vinin dor mbi gjrat e shenjta t muslimanve!
- +se kr0etari i shtetit thrret pr luft!
Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% 3 nse thirreni pr luft,
mo#ili*ohuni>
9

Allahu i Madhruar thot% /5se prballeni me armikun% re!istoni31
;
dhe% /B8keni ;
;ndroni n vend kur thirreni pr n rru$n e Allahut3:1
7
?hejhul ,slam ,bn Tejmije, Allahu e mshiroft, ka thn% /Ohihadi sht disa llojesh% me dor,
me 3emr, me propagand, me dialog, me argumente e no2ione, me planifikim dhe me prgatitje,
prandaj se2ili duhet t bj at q mundet! +drkoh, t pamundurit duhet t qndrojn n vend
pr t mbrojtur familjet dhe pasurit e lufttarve!1
C
&r0etari i shtetit duhet t kontrolloj ushtrin gjat marshimit pr n luft dhe t largoj ata
njer3, kuaj, mjete dhe arsenale q nuk i shrbejn lufts! Ai duhet t largoj ndjellakeqin, i 2ili i
1
Bekare, *'9!
2
Ahmedi, Abu Daudi, +esaiu, -akimi!
3
Muslimi!
4
+ /Zadul mead1!
5
Teube, '''!
6
Mutefekun alejhi!
7
Anfal, 8K!
8
Teube, 57!
9
+ /,htijarat1!
154
shkurajon njer3it n lidhje me luftn e i dobson 3emrat e t0re, frika2akt q i tremben armikut
dhe ata prej t 2ilve rrjedhin informata tek armiqt!
+ kr0e t ushtris duhet t 2aktoj nj komandant t 3otin q e prin ushtrin n prputhje me
ligjet e shtetit islam!
Ishtria, nga ana tjetr, duhet t)i bindet atij n gjrat e drejta, ta kshilloj at n gjrat pa vend
dhe t jet e durueshme me t! Allahu i Madhruar thot% /2 ju t 6ilt keni besuar3 Dindjuni
Allahut% t r$uarit t #ij dhe udhhe;sve tuaj31
'
Ohihadi n ,slam ka lindur pr objektiva t larta e qllime t ndershme! Allahu e ligjroi at%
- Pr t)i n.jerr robrit nga adhurimi i idhujve e tagutve
*
, tek Adhurimi i Allahut t @etm, i
Vili i krijoi dhe i mban ata! Allahu i Madhruar thot% /Fu.tojini ata derisa t mos ket m tra!ira
dhe t trium.oj .eja e Allahut31
5
- Pr t 3hdukur padrejtsit dhe pr t vn drejtsin n vend! Ai thot% /#Tani$ Ata t
6ilt lu.tohen% jan lejuar #t luftojn$% sepse mbi ta sht br padrejtsi. Allahu sht i
Fu;ishm pr t8i n$adhnjyer ata #mbi t padrejtt$.1
8
- Pr t poshtruar jobesimtart, pr t)u hakmarr ndaj t0re dhe pr t)i dobsuar ata! Allahu i
Madhruar thot% /Fu.tojini ; Allahu t8i dnoj ata me duart tuaja% t8i poshtroj% t8ju
n$adhnjej ju mbi ta dhe t ;etsoj !emrat e besimtarve #me hakmarrjen$% t8ua he; atyre
!emrimin n$a !emrat dhe Allahu pranon pendimin e atij ; do. Allahu sht i ijshm% i
4rt.1
K
Para h0rjes n luft, komunikohet thirrja n ,slam, si" i thrriste njer3it Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ para se t)u shpallte luft, nse nuk u kishte mbrritur akoma thirrja!
Ai u "onte letra mbretrve pr t)ua komunikuar ftesn dhe i porosiste komandantt e ushtrive
islame q para se t nisnin luftn, t)i thrrisnin kundrshtart e t0re n ,slam, e nse nuk pranonin,
t)i luftonin ata! &jo bhet pr shkak se qllimi i lufts n ,slam sht shfarosja e mosbesimit dhe e
idhujtaris, si dhe pranimi i fes islame nga t gjith! +se kjo do t arrihej pa luft, ather kjo e
fundit nuk do t ishte e nevojshme! Allahu sht m i Dituri!
Ohihadi ka rregulla t detajuara t prmendura n libra t shtjelluar e t ve"ant%
- +se muslimani i ka t d0 prindrit ose njrin prej t0re, musliman t lir, nuk shkon n
luft pa lejen e t0re! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka thn% &r ta "prindrit$
lufto> &jo, sepse bindja dhe bamirsia ndaj prindrve sht det0rim vetjak, kurse .hihadi sht
det0rim i prbashkt dhe i pari sht m parsor se i d0ti!
- &r0etari i shtetit duhet t emroj komandantt e ushtrive dhe pla"kn e lufts t)ia
shprndaj t gjith ushtris, duke u dhn m shum at0re q i shrbejn m shum .hihadit!
- +uk lejohet vrasja e fmijve, grave, murgjve, pleqve, t smurve kronik, t verbrve e
t smurve mendor, t 2ilt nuk marrin pjes aktive n luft dhe nuk n.isin pr t! (jithashtu,
muslimant duhet t tregohen t mshirshm me robrit e lufts, sepse Profeti #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$, nse 3inte robr gra e fmij, nuk i vriste ata, por i kthente n skllevr!
9
- Pla"ka e lufts merret nse 3ihet n tokn kundrshtare! Pla"k lufte quhet ajo "ka merret
me for2 nga lufttart jobesimtar n luft, si dhe prfitimet si pasoj e lufts, p!sh! shprblesat
pr lirimin e robrve! &jo pla"k lufte u takon at0re q morn pjes n t me qllimin pr t luftuar,
luftuan apo jo, sepse edhe n mos pa"in luftuar, kan qen mbshtetje pr lufttart dhe t
1
+isa), KC!
2
-0jnit e rreme!
3
Anfal, 5C!
4
-a.h, 5C:8M!
5
Teube, '8:'K!
6
Buhariu!
155
prgatitur pr luft! Imeri #Allahu qoft i knaqur me t$ ka thn% &la)ka e lufts u takon atyre
q erdhn n luft.
'
- Mn0ra e ndarjes s pla"ks s lufts sht e till% &r0etari heq ve" nj t pestn q i takon
Allahut dhe t Drguarit t Tij, e kjo pjes u jepet sot pasardhsve t Profetit #paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t$, bonjakve, t varfrve dhe at0re q kan ngelur n rrug #udhtarve$!
&atr t pestat e tjera u shprndahen lufttarve, duke i dhn kmbsorit nj pjes, kurse
kalorsit tri pjes, nj pr t dhe d0 pr kalin e tij! Profeti #paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
t$ n luftn e -ajberit i dha kalorsit tri pjes% dy pr kalin dhe nj pr t
*
!
- Me shprndarjen pla"ks s lufts mund t merret edhe 3vendsi i kr0etarit t shtetit
islam!
- Jsht e ndaluar fshehja e pla"ks s lufts q 3n lufttart! Allahu i Madhruar thot%
/5uk i takon Pro.etit t .sheh #di"ka nga pla"ka e lufts$. Ai ; .sheh di9ka do t para;itet
me t n itn e =jykimit.1
5
Atij q fsheh di"ka i jepet nj dnim i prshtatshm q t)u bhet
msim atij dhe t tjerve, pr t mos vepruar m ashtu!
- +se pla"ka e lufts sht tok #par2el$, kr0etari 3gjedh% ose t)ua shprndaj lufttarve,
ose ta bj at vakf #halijer$ pr interesat e muslimanve, duke vendosur mbi t hara" #taks$ t
va3hdueshm, e 2ila i merret atij q e prdor at!
- Pr sa i prket pla"ks q merret pa luft, pasi armiqt e ln at prapa duke ia mbathur
nga frika, pasuris q nuk ka trashgimtar dhe nj t pests, ato konsiderohen trofe dhe
shpen3ohen pr interesat publike t muslimanve!
- &r0etarit t muslimanve i lejohet t bj pakt armpushimi me jobesimtart pr nj koh t
2aktuar, sipas nevojave e rrethanave, nse ai pakt u shrben muslimanve! &jo p!sh! pr t lejuar
muslimant t marrin veten pas dobsimit, e n kto raste lejohet sht0rja e .hihadit! Profeti #paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t$ ka lidhur pakt armpushimi me jobesimtart n -udejbije
8
, si
dhe ka br marrveshje me "ifutt e Medines! Por, nse muslimant jan t fuqishm dhe n
eprsi n luft, nuk lejohet armpushimi! +se kr0etari nuhat se armiku do ta prish
armpushimin, shpall prfundimin e tij vet, para se ta nis luftn! Allahu i Madhruar thot%
/5se druhesh prej tyre se tradhtojn% ather shpall lu.t edhe ti mbi t $jith ata. Allahu
nuk i do tradhtart.1
K
- &r0etari mund edhe t bj marrveshje patrona3hi me ithtart e librit #"ifutt e kristiant$
dhe me.hust, duke e njohur fen e t0re, duke marr prej t0re 0hi*jen #taksn e mbrojtjes$ dhe
duke 3batuar mbi ta ligjet e ,slamit! Allahu i Madhruar thot% /Fu.tojini ata% t 6ilt nuk besojn
Allahun dhe itn e Fundit% nuk u prmbahen ndalesave t Allahut dhe nuk praktikojn
.en e vrtet% n$a ata ; ndjekin librin #shkrimet e shenjta$% derisa t japin Chi!jen me
prulsi dhe t jen t nnshtruar31
9
Ohi3ja u merret at0re "do vit n form nnshtrimi, n
kmbim t qndrimit n vendin islam!
Ohi3ja nuk merret nga grat, fmijt, t smurt mendor, t smurt kronik, t verbrit,
pleqt dhe t varfrit q s)kan se ")t paguajn!
- +se ithtart e librit dhe me.hust e japin .hi3jen, duhet pranuar ajo dhe nuk lejohet lufta
kundr t0re, prkundra3i, duhen mbrojtur nga ata q duan t)u bjn keq! Allahu i Madhruar thot%
/...derisa t japin Chi!jen...1, pra dhnia e saj i jep fund lufts kundr t0re! Profeti #paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi t$ gjithashtu ka thn% /rkoju 0hi*jen, e nse ata e japin, pranoje
at dhe mos i lufto m>
;
Allahu sht m i Dituri!
1
Bejhekiu!
2
Mutefekun alejhi!
3
Ali ,mran, '9'!
4
Mutefekun alejhi!
5
Anfal, K7!
6
Teube, *C!
7
Muslimi!
156
- +j musliman mund t)i jap besn e siguris nj jobesimtari t vetm, nse nga ai nuk i
vjen ndonj e keqe muslimanve! Allahu i Madhruar thot% /5se ndonj n$a idhujtart t
krkon bes si$urie% jepja at atij% ; t d$joj .jaln e Allahut% pastaj 9oje at n vend t
si$urt.1
- &r0etarit t shtetit islam i lejohet q t)u ofroj siguri t gjith ose disa jobesimtarve brenda
territorit islam, sepse ai ka pushtet t prgjithshm dhe prfaqson gjith muslimant! &jo siguri
nuk mund t ofrohet mga ndonj nnshtetas musliman prve" kr0etarit t shtetit, vetm me lejen
dhe autori3imin e tij! (uvernatorit t ndonj provin2e islame i lejohet t)u jap bes sigurie
banorve t nj fshati fqinj jomusliman!
157
P<+-DA,#,A
)yrje. Mirsia e t thelluarit n msimin e
fes !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
PAS#<+#IA !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!
(j0kimet mbi pastrtin dhe
ujrat !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimi pr ent dhe rrobat e
femohuesve !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nfar nuk i lejohet njeriut
.hunub !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Atika e kr0erjes s nevojs
personale !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
?iuaku #pastrimi i dhmbve$ dhe pastrtia
vetjake !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimet e
abdesit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Mn0ra e marrjes s
abdesit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimi i mes)hit #fshirja mbi "orape, meste etj!, n vend t larjes s kmbve gjat
abdesit$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimi i
mes)hit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
&ushtet e fshirjes mbi "orape, meste
etj! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
?iprfaqja ku kr0het
mes)hi !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nka e prish
abdesin !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(Esuli #larja e
prgjithshme$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Tejemumi #pastrimi me dhG,
rr$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
-eqja e
papastrtis !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Menstrua2ionet dhe
lehonia !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
158
Menstrua2ionet dhe gj0kimet mbi
to !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Menstrua2ionet e rreme dhe gj0kimi i
t0re !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
N)duhet t bj gruaja q konsiderohet e pastr, por sht gjat menstrua2ioneve t
rreme !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Lehonia dhe gj0kimi mbi
t !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
5A-AZI !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!
Det0rimi i pes faljeve n
dit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
A3ani dhe
ikameti !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
&ushtet e
nama3it !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Atika e shkuarjes pr n
nama3 !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
?ht0llat, det0rimet dhe sunetet e
nama3it !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Mn0ra e kr0erjes s
nama3it !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nka s)plqehet gjat kr0erjes s
nama3it !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nka plqehet dhe lejohet gjat kr0erjes s
nama3it !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
?e.hdja e harress #sehui
se.hde$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Dhikri #prkujtimi i Allahut$ i
pasfaljes !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i
vullnetar !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!
+ama3i i
vitrit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i teravive !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
?unetet e forta #nama3et vullnetare$ q shoqrojn pes nama3et e
det0ruara !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i paradites
#duhaja$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
?e.hdja e le.imit #q bhet kur le.ohen disa ajete t ve"anta
kuranore$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i m i mir
vullnetar !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
&oht e ndaluara pr faljen e
nama3it !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Det0rimi pr faljen e nama3it n grup
#.hemat$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimi pr at q nuk merr pjes n nama3in me .hemat dhe numri i duhur pr kt
nama3 !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
159
(j0kimi pr nama3in q arrihet
prgj0sm !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Pjesmarrja e grave n nama3in me .hemat n
.hami !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimet rreth prirjes s nama3it
#imamllkut$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
&ujt nuk i pranohet prirja n
nama3 !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
N)duhet t bj imami n
falje !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i at0re q kan probleme
#anomali$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i
.humas !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i d0
Bajrameve !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i
eklipsit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i ve"ant pr krkimin e
shiut !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+ama3i i
.hena3es !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimet rreth t smurit dhe atij q sht n
agoni !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
(j0kimet rreth ndrrimit t
jets !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Larja e t
vdekurit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
>regullat e
qefinosjes !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
>regullat e nama3it t
.hena3es !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Mbartja e t vdekurit dhe
varrosja !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
>regullat e ngushllimit dhe vi3its s
varreve !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Z"7A#I !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!
Zekati dhe grada e tij n
,slam !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati nga
kafsht !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati i
deveve !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati i
lopve !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati i bagtive t
imta !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati i drithrave, frutave, mjaltit, mineraleve dhe
thesareve !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
160
Zekati i arit, argjendit #dhe
monedhave$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nfar i lejohet burrit t vr prej ari ose
argjendi !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nfar stolish i lejohen gruas prej ari dhe
argjendi !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Prarimi i mureve ose gjrave t tjera me ar apo argjend dhe punimi i enve prej
t0re !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Mn0ra e n.jerrjes s 3ekatit pr mallrat e
tregtis!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati nga artikujt e
tregtis !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zekati i
itrit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
+.jerrja e
3ekatit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
&ujt i takon t marr 3ekat dhe kujt
jo !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Lmoshat e
plq0eshme !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
A=,<+I-I !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!
Det0rimi i agjrimit t >ama3anit dhe koha e
tij !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
illimi i agjrimit t nj dite dhe mbarimi i
tij !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nfar e prish
agjrimin !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
>regullat e kompensimit #ka3W$ t
agjrimit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
N)duhet t bj ai q e l agjrimin pr shkak t smundjes apo moshs s
vjetr !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
)AG)I !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!!!!
-a.hi dhe kush e ka det0r
at !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
&ushtet e det0rimit t ha.hit pr gruan dhe rregullat e kr0erjes s ha.hit n vend t nj
tjetri !!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Mirsia e ha.hit dhe prgatitja pr
t !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Lraret #kohore dhe vendore$ e
ha.hit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Mn0ra e lidhjes pr ritin e ha.hit
#ihrami$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Nfar ndalohet kur je n
ihram !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
@eprat q kr0hen ditn e Teruijes dhe ditn e
Arafatit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
@ajtja n Mu3delife dhe fjetja n t, largimi nga Mu3delifeja n Mina dhe veprat e dits s Bajramit
!!!!!!!!
161
>regullat e ha.hit n ditt e teshrikut #Bajramit$ dhe tauafi i
ndarjes !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
>regullat e kurbanit dhe flis s
ha.hit !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
>regullat e fests pr foshnjen e sapolindur
#akika$ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
G)I)AI !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!
>regullat e .hihadit n rrugn e
Allahut !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
162