Соколот како симбол
нарекува “јуначко пиле” и преку
во македонското
народно творештво
Соколот е птица која доста често
(ако не и најчесто) во споредба
со другите видови птици, се
среќава во македонските
народни песни.
Море, сокол пие вода на
Вардаро
Море, сокол пие вода на Вардаро.
Море, сокол пие вода на Вардаро.
Јане, Јане ле бело грло.
Јане, Јане ле кротко јагне.
Море, ој соколе, ти јуначко пиле
Море нели виде јунак да премине.
Јане, Јане ле бело грло.
Јане, Јане ле кротко јагне.
Јунак да премине с девет лути рани.
с девет лути рани, сите куршумлии.
Јане, Јане ле бело грло.
Јане, Јане ле кротко јагне.
А десета рана со нож е прободена.
А десета рана со нож е прободена.
Јане, Јане ле бело грло.
Јане, Јане ле кротко јагне.
“Море сокол пие” е една од
најпознатите македонски
народни песни.
Интересно е тоа што соколот се
прашањето “Море нели виде
јунак да премине” се прикажува
како придружник на
македонските јунаци.
Во следниве две песни за
македонските револуционери и
херои Јане Сандански и Гоце
Делчев, како и во песната “Бор
садила мома Евгенија”
поврзаноста меѓу соколот и
јунакот е дури поистакната:
Кога падна на Пирина
Кога падна на Пирина
ранет Јане Сандански,
долетеја три сокола
и на Јане збореја:
Ајде Јане, со нас појди,
ние лек ќе најдиме.
Мајка Македонија
за таков јунак лек ќе најде. x2
Први сокол ќе те носи
долу крај Вардара.
Втори сокол ќе те носи
дур на Белото море.
Трети сокол ќе те носи
горе в Пирин планина.
Белким ти ќе оздравиш
Македонија да ослободиш. x2
Ој те, вие три сокола,
срце луто сум ранет.
Остајте ме тук да умрам,
мене лек не лекува.
Македонија други ќе роди,
 ќе ја ослободат.
Мајко Македонијо,
други да раѓаш,
да те ослободат! x2
Трите сокола се трите дела на
Македонија: Вардар, Егеј и
Пирин.
Соколот како митолошки
помагач на македонскиот народ
во неговите најтешки мигови е
претставен и во песната “Убава
Калина”:
Убава Калина
Ајде разболе се млада, убава Калина,
во поле широко, џанум, под Пирин
Планина,
во поле широко, џанум, под Пирин
Планина.
Ајде никој нема, џанум, Калина да
види,
само едно горско пиле, пиле
соколенце,
во клунче и` вода носи, с крилца сенка
држи.
Ајде го запраша, џанум, убава Калина:
Ој ти, море, горско пиле, пиле
соколенце
што ми в клунче вода носиш, с крилца
сенка држиш.
Дали чекаш јас да умрам, очи да
испиеш,
или мојто бело лице, ти да го
исколвеш,
ил од мојте руси коси, гнездо да
направиш?
Помниш ли бре, горска вило, убава
Калино,
кога Турци запалија кај Пирин
Планина,
сите пилци изгорова, па и мојте крилја.
Сите по пат што минаа семе оставија,
само ти ме зеде Каљо, в пазуви ме
стави,
твојата добрина Каљо, јас не ја
забравив.
Во следната песна соколот се
јавува како гласник за смртта на
херојот Гоце Делчев:
Сокол ми лета високо
Сокол ми лета високо,
Мори девојко,
Сокол ми лета високо.
Над таја града Кукуша,
Мори девојко,
Над таја града Кукуша.
Над Делчевите дворови,
Мори девојко,
Над Делчевите дворови.
Делчево либе убаво,
Мори девојко,
Делчево либе убаво.
Рамни дворови метеше,
Мори девојко,
Рамни доворови метеше.
И дробни солзи ронеше,
Мори девојко,
И дробни солзи ронеше.
Дека е Гоце загинал,
Мори девојко,
Дека е Гоце загинал.
Во тоа село Баница,
Мори девојко.
За жална Македонија.
Какво е преносното значење на
соколот што лета високо е
дискутабило. Можеби преку
високиот лет на јуначкото пиле,
народниот гениј сакал да го
прикаже преминувањето на
војводата Делчев од земскиот
живот во легендите, исто како
што олимписките богови ги
поставувале хероите по смртта,
на небото како соѕвездија.

Бор садила мома Евгенија
Бор садила мома Евгенија, x2
бор садила, ем Бога молила.
Бор садила мома Евгенија,
бор садила, ем бога молила.
Дај ми Боже бор да ми порасне, x2
да се качам на борови вејки.
Дај ми Боже бор да ми порасне,
да се качам на борови вејки.
Да здогледам сред море гемија, x2
во гемија окован делија.
Да здогледам сред море гемија,
во гемија-окован делија.
Рацете му синџир-заклучени, x2
нозе му бука истегнати.
Раце му се синџир-заврзани,
нозе му в бука истегнати.
На рамена два сива сокола, x2
Го прашува мома Евгенија.
Го прашува мома Евгенија,
со што раниш два сива сокола.
Парче сечам, соколи си ранам, x2
солзи леам, вода ги напивам.
Меса сечам, соколи си ранам,
солзи леам, вода ги напивам.
Сивиот сокол (Falco peregrinus)
споменат во песната живее на
територијата на Македонија и е
најбрзата птица, а воедно и живо
суштество не само во
Македонија, туку и во светот.
Назад, назад, Калино моме
Назад, назад, Калино моме,
немој да одиш по мене.
Кај нас си има висока гора,
не ќе можеш да ја поминеш. x2
Ќе се сторам јас сокол пиле
и пак кај тебе ќе дојдам.
Гора ќе прелетам,
кај тебе ќе дојдам,
вечно твоја ќе бидам. x2
Назад, назад, Калино моме,
немој да одиш по мене.
Кај нас си има длабока река,
не ќе можеш да ја поминеш. x2
Ќе се сторам јас мрена риба
и пак кај тебе ќе дојдам.
Река ќе препливам,
кај тебе ќе дојдам,
вечно твоја ќе бидам. x2
Назад, назад, Калино моме,
немој да одиш по мене.
Кај нас си имам убава жена
и две мали дечиња. x2
Не случајно и во оваа песна
соколот е претставен како
господар на небото за кого
ниедна далечина и висина не е
недостижна.
Селото Соколарци (општина
Чешиново-Облешево) го носи
името поради тоа што таму за
време на отоманскта окупација
(а можеби и предтоа) жителите
на селото одгледувале соколи за
воени цели.
Во следнава песна (исп. Рајна
Спасовска) е опеан шаинот
(дијалект) односно соколот
обучен да лови други птици:
Блазе тебе Шаин Ѕвездо
Мори, блазе тебе ле, шаин ѕвездо
блазе тебе ле, шаин ѕвездо. И!
Мори, како си се ле, научило
како си се ле, научило. И!
Мори, сама легнеш бре, сама станеш
сама легнеш бре, сама станеш. И!
Мори, јас сирома ле, сам не можам
јас сирома ле, сам не можам. И!
Мори, сваноќ, ноќо ле, преседувам
сваноќ, ноќо ле, преседувам. И!
Мори, чаша солзи ле, наронувам
чаша солзи ле, наронувам. И!
 Мори, танко крпче ле, натопувам
танко крпче ле, натопувам. И!
Мори, на срце го ле исушувам
на срце го ле, исушувам. И!

Падобранската единица за
специјални намени се вика
Сокол, и делува под мотото
“Само оној сокол што го бие
ветер е цврст и јак”, а постои и
караула во јужниот дел на Р.
Македонија која го носи истото
име.

Ловечкото друштво од
Куманово кое е едно од
најстарите ловечки друштва во
Р. Македонија, основано во 1924
година, од 1951 година се вика
Сокол.

Личното името Сокол и

презимињата Соколов/ски,
Соколаров и Соколарски исто
така се среќаваат во Македонија.

-------------

Written by
EDDIE REBEL & Ѓоамити

MACEDONIAN DOCUMENTS
www.documents-mk.blogspot.com