Professional Documents
Culture Documents
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Γαβαλά Κατερίνα - Φιλόλογος
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Εξεταστέα Ύλη Λατινικών
Σχολ. Έτους 2010-2011
Γραμματική – Συντακτικό
§1- 50
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 2
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
21. ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM
Μετάφραση
Απόλυτες Αφαιρετικές
• Brenno duce : (abl. abs.) Υπό την αρχηγία του Βρέννου, cum Brennus
dux esset
• delētis legiōnibus : (abl. abs.) cum Galli delevissent legiones, cum
legiones deletae essent,
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 3
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
• quibus interemptis : (abl. abs.) cum Camillus quos intermisset/ cum qui
interempti essent
Α'ΣΥΖΥΓΙΑ
puto
spero
arbitror (Αποθετικό).
Β' ΣΥΖΥΓΙΑ
pareo-parui-paritum-parēre.
Γ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Δ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 4
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
22. ΠΡΟΤΡΟΠΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 5
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
23. ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
redibat.
Μετάφραση
Ο Καικίνας Παίτος, σύζυγος της Αρρίας, ήταν άρρωστος, άρρωστος
ήταν και ο γιος του. Ο γιος πέθανε. Η Αρρία του ετοίμασε κηδεία με
τέτοιο τρόπο ώστε να μη καταλάβει τίποτε ο σύζυγός της. Όχι μόνο
αυτό αλλά και κάθε φορά που έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του
συζύγου προσποιούταν ότι ζούσε ο γιος και στο σύζυγο που ρωτούσε
πολύ συχνά, τι έκανε το παιδί, απαντούσε: «κοιμήθηκε καλά, έφαγε με
όρεξη». Έπειτα όταν τα δάκρυά της που συγκρατούσε για πολύ ώρα,
νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω· τότε παραδινόταν στον πόνο και
λίγο αργότερα ξαναγύριζε με τα μάτια στεγνά. … Ο Σκριβωνιανός είχε
σηκώσει στην Ιλλυρία τα όπλα εναντίον του Κλαυδίου. Ο Παίτος είχε
πάει με το μέρος του και αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός,
μεταφερόταν σιδηροδέσμιος στη Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει σε πλοίο.
Η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί του. Δεν
το κατόρθωσε. Νοίκιασε ψαράδικο πλοιάριο και ακολούθησε το μεγάλο
πλοίο.
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 6
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
24. ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΕΝΟΣ ΨΕΥΤΗ
Accipe nunc quid postea Nasīca fecerit. Paucis post diēbus cum
exclamāvit Nasīca se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius
II. Μετάφραση
Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς είχε έρθει στον ποιητή Έννιο και σ’
αυτόν, που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα, η υπηρέτρια είπε ότι αυτός
δεν ήταν στο σπίτι, ο Νασικάς κατάλαβε ότι εκείνη είπε αυτό με διαταγή
του αφεντικού της κι ότι εκείνος ήταν μέσα. Μάθε τώρα τι έκανε
αργότερα ο Νασικάς. Λίγες μέρες αργότερα όταν ο Έννιος ήρθε στο
Νασικά και τον ζητούσε από την πόρτα, φώναξε ο Νασικάς ότι δεν ήταν
στο σπίτι. Τότε ο Έννιος, επειδή αγανάκτησε, αφού ο Νασικάς έλεγε
ψέματα τόσο φανερά είπε: «Τι είναι; Δεν ξέρω εγώ τη φωνή σου;» Θέλεις
να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς; Ἑίσαι αναιδής άνθρωπος. «Όταν εγώ σε
ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου ότι δεν ήσουν στο σπίτι. Εσύ δεν
πιστεύεις εμένα τον ίδιο;»
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 7
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Α'ΣΥΖΥΓΙΑ
exclamo
indignor (Αποθετικό).
Β' ΣΥΖΥΓΙΑ
respondeo-respondui-responsum-respondēre2
Γ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Δ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 8
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Ακολουθία Χρόνων
Χρόνος Κύριας
Χρονική σχέση Χρόνος Δευτερεύουσας Πρότασης
Πρότασης
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 9
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
25. ΠΩΣ ΕΝΑ ΣΥΚΟ ΣΤΑΘΗΚΕ ΑΦΟΡΜΗ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ
Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ
Μετάφραση
Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στο βουλευτήριο ένα πρώιμο σύκο από την
Καρχηδόνα και δείχνοντας το στους Συγκλητικούς «Σας ρωτάω» είπε
«πότε νομίζετε ότι κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο». Όταν όλοι είπαν
ότι ήταν φρέσκο, «κι όμως» είπε «να ξέρετε ότι κόπηκε στην Καρχηδόνα
πριν από τρεις μέρες. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε τον εχθρό! Επομένως
να φυλάγεστε από τον κίνδυνο, να προστατεύετε την πατρίδα. Μη
στηρίζεστε στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την υπερβολική
αυτοπεποίθηση σας. Μη πιστέψετε πως θα φροντίσει κανείς για την
πατρίδα, αν δεν τη φροντίσετε εσείς οι ίδιοι Να θυμάστε ότι η πολιτεία
βρέθηκε κάποτε στον έσχατο κίνδυνο!» Και αμέσως άρχισε ο τρίτος
Καρχηδονιακός πόλεμος, κατά τον οποίο καταστράφηκε η Καρχηδόνα.
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 10
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Α'ΣΥΖΥΓΙΑ
• puto
• iterrogo
Β' ΣΥΖΥΓΙΑ
• caveo-cavi-cautum-cavēre.
Γ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 11
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
26. Ο Πλίνιος αναγγέλλει ένα θλιβερό γεγονός
I. Θετικός
Όταν θέλουμε να δηλώσουμε την ιδιότητα (δίχως σύγκριση)· π.χ.: altus – ψηλός
Hic mons altus est. – Αυτό το βουνό είναι ψηλό.
II.Συγκριτικός
III. Υπερθετικός
• quam
Το quam μεταφράζεται "από".
Ego maior sum quam tu. – Είμαι μεγαλύτερος από σένα.
Hasta longior est quam gladius. – Ένα δόρυ είναι μεγαλύτερο από ένα
σπαθί.
plus quam perfectum – περισσότερο από συντελεσμένος
(=Υπερσυντέλικος)
πριν από το συγκριτικό σε αφαιρετική:
sole clarior – ηλίου φαεινότερον, melle dulcius – γλυκύτερος από μέλι
Ablativus mensurae
Κλίση παραθετικών
m f n m f n
Nominativus longior longius longiores longiora
Genetivus longioris longiorum
Dativus longiori longioribus
Accusativus longiorem longius longiores longiora
Ablativus longiore longioribus
Παραθετικά επιρρημάτων
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 13
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
27. ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ
putria”.
II. Μετάφραση
Όταν ο Άκκιος από την πόλη της Ρώμης ήρθε στον Τάραντα, όπου ο
Πακούβιος είχε σε μεγάλη πια ηλικία αποσυρθεί, έμεινε σ’ αυτόν. Ο
Άκκιος, ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος σε ηλικία, διάβασε σ’ αυτόν,
που του το ζήτησε, την τραγωδία του με το όνομα «Ατρέας». Τότε
ο Πακούβιος είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλόπρεπα όσα είχε
γράψει, αλλά όμως του φαίνονταν ότι ήταν κάπως τραχιά και
άγουρα. «Έτσι είναι» είπε ο Άκκιος, όπως τα λες· δε μετανιώνω
βέβαια γι’ αυτό. Γιατί ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα, αυτά που θα
γράψω αργότερα. Γιατί αυτό που συμβαίνει με τους καρπούς, το
ίδιο λένε πως συμβαίνει και με τα πνεύματα: όσοι γεννιούνται
σκληροί και πικροί, αργότερα γίνονται ώριμοι και γλυκοί· αλλά όσοι
γεννιούνται από την αρχή μαραμένοι και μαλακοί, δε γίνονται
αργότερα ώριμοι αλλά σάπιοι.
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 14
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Α'ΣΥΖΥΓΙΑ
• spero1
Β' ΣΥΖΥΓΙΑ
Γ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Δ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 15
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
28. Κείμενο
Epheso rediens tecum dedūc. Noli spectāre quanti homo sit. Parvi
enim preti est, qui tam nihili est. Sed, propter servi scelus et
IΙ. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 16
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
IIΙ. Παρατηρήσεις
domus (σπίτι)
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 17
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Το ρήμα eo, ii, itum, īre
Το ρήμα eo ii (īvi) itum, īre είναι ανώμαλο. Προέρχεται από τη ρίζα ei- (πρβ. εἶ-
μι), που μπροστά από σύμφωνο συναιρείται σε ī. Μπροστά από φωνήεν εκπίπτει
το i της ρίζας ei- και το θέμα γίνεται e
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 18
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
29. Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ
pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar dixit: " Domi
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 19
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
30. Ο ΛΙΚΙΝΙΟΣ ΜΟΥΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΗΘΗ ΤΗΣ
ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Hic vero, iudices, et fuit in Asia viro fortissimo, patri suo, magno
debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem
II. Μετάφραση
Αυτός όμως, δικαστές, και βρέθηκε στην Ασία και έναν άνδρα
γενναιότατο, τον πατέρα του, βοήθησε πολύ στους κινδύνους,
παρηγόρησε στους μόχθους, συγχάρηκε στη νίκη. Και εάν η Ασία κρύβει
κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα, επειδή
είδε την Ασία, αλλά στην Ασία με εγκράτεια έζησε. Για το λόγο αυτό οι
κατήγοροί του δε χρησιμοποίησαν για μορφή εναντίον του Μουρήνα το
όνομα «Ασία», από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένειά
του, υστεροφημία για τη γενιά του, τιμή και δόξα για το όνομά του,
αλλά (τον κατηγόρησαν) για κάποιο όνειδος και (κάποια) ντροπή που
φορτώθηκε στην Ασία ή έφερε μαζί του από την Ασία. Υπήρξε όμως
δείγμα ανδρείας το ότι υπηρέτησε στρατιώτης στον πόλεμο εκείνο.
Υπήρξε δείγμα σεβασμού το ότι υπηρέτησε προθυμότατα, όταν ο
πατέρας του ήταν στρατηγός. Υπήρξε δείγμα καλής τύχης το ότι το
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 20
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
τέλος της θητείας του συνέπεσε με τη νίκη και το θρίαμβο του πατέρα
του.
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 21
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
31. Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΒΓΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΚΑΛΟ
Sed paulo post filius eius castra hostium praeterequitāvit et a duce hostium
certāmen ruit; et fortior hoste, hastā eum transfixit et armis spoliāvit. Statim
II. Μετάφραση
pericula mortis parvi esse ducendo- me pro salūte vestrā in tot ac tantas
II. Μετάφραση
Γεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι των σοφών, γεμάτη από
παραδείγματα η αρχαιότητα. Όλα αυτά θα βρίσκονταν στο σκοτάδι, αν
δεν τα συνόδευε το φως της λογοτεχνίας. Πόσο πολλές εικόνες
γενναιότατων ανδρών μας κληροδότησαν οι συγγραφείς, και οι Έλληνες
και οι Λατίνοι, όχι μόνο για να τις κοιτάζουμε, αλλά και για να τις
μιμούμαστε! Αυτές εγώ, έχοντας την επιθυμία να διοικήσω σωστά και
να διαχειριστώ την πολιτεία μας, πάντα τις έβαζα μπροστά μου ως
πρότυπα. Με το να λατρεύω και να αναλογίζομαι τους έξοχους
ανθρώπους διέπλαθα την ψυχή και το νου μου. Γιατί έτσι – με το να
επιδιώκω δηλαδή μόνο τον έπαινο και την τιμή και με το να μην
υπολογίζω όλα τα βάσανα του σώματος και όλους τους κινδύνους του
θανάτου – μπόρεσα να ριχθώ σε τόσο πολλούς και τόσο μεγάλους
αγώνες για τη σωτηρία σας
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 23
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Gerundium - Γερούνδιο
Το γερούνδιο είναι ρηματικό ουσιαστικό και το συναντάμε μόνο στη Γενική, Δοτική(σπανίως),
Αιτιατική και Αφαιρετική πτώση. Ισοδυναμεί με έναρθρο (ουσιαστικοποιημένο δηλαδή)
απαρέμφατο.
Σχηματισμός: Θέμα Ενεστώτα (+ -e- στην 3η και 4η συζυγία) + -nd- + κατάληξη (-i, -um, -o)
Γενική: συμπλήρωμα ουσιαστικών και επιθέτων καθώς και των προθέσεων causā και gratiā
Αιτιατική (μόνο μετά την πρόθεση ad; τελικό) - ad legendum, για διάβασμα
Αφαιρετική (δια...) χωρίς πρόθεση για να δηλωθεί ο τρόπος, και εμπρόθετο για να δηλωθεί η
αναφορά, η αφετηρία κλπ
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 24
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
33. ΚΑΙΡΟΣ ΓΙΑ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ (κείμενο εκτός ύλης)
Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar, quae iacēre sentis perculsa
II. Μετάφραση
Γάιε Καίσαρα, μόνο εσύ μπορείς να αποκαταστήσεις όλα όσα βλέπεις να κείτονται
αναποδογυρισμένα και διαλυμένα από τη θύελλα αυτού του πολέμου, που ήταν
Όλα όσα έχουν πια καταρρεύσει και διαλυθεί πρέπει να στερεωθούν με αυστηρούς
νόμους. Σε έναν τέτοιο εμφύλιο πόλεμο, σε ένα τέτοιο πάθος ψυχών και όπλων, η
ρημαγμένη πολιτεία έχασε πολλά και στολίδια του κύρους της και στηρίγματα της
σταθερότητας της. Γιατί και οι δυο αρχηγοί έκαναν στον πόλεμο όσα σε ειρηνικές
συνθήκες θα είχαν εμποδίσει. Επομένως σήμερα πρέπει να βοηθήσεις την πολιτεία και
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 25
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
να γιατρέψεις όλες τις πληγές του πολέμου, που κανείς άλλος εκτός από σένα δεν
μπορεί να γιατρέψει.
1. Gerundivum - Γερουνδιακό
Το γερουνδιακό είναι ρηματικό ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία (και στα αποθετικά)
Σχηματισμός: Θέμα Ενεστώτα (+ -e- στην 3η και 4η συζυγία) + -nd- + κατάληξη δευτεροκλίτων
επιθέτων (-us, -a, -um)
orandum est, ut sit mens sana in corpore sano - Πρέπει να προσευχόμαστε το υγιές
μυαλό να βρίσκεται σε υγιές σώμα.
quod erat demonstrandum - αυτό που έπρεπε να αποδειχθεί. (ὅπερ ἔδει δεῖξαι)
mutatis mutandis (απόλυτη αφαιρετική) - αφού αυτό που έπρεπε να αλλάξει άλλαξε
de gustibus non disputandum (est). - Δεν πρέπει να κάνουμε κουβέντα για πράγματα
που έχουν σχέση με το γούστο (περὶ ὀρέξεως οὐδεὶς λόγος)
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 26
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Το πρόσωπο που ενεργεί σε γερουνδιακή δομή εκφέρεται κυρίως με δοτική (Dativus
auctoris)
Γερουνδιακό σε γενική
quindecimviri sacris faciundis - Ομάδα δεκαπέντε ανδρών για την διεκπεραίωση της
θυσίας
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 27
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ad + Γερουνδιακό (για να)
ad Troiam expugnandam - για να κατακτήσουν την Τροία, για την κατάκτηση της
Τροίας
ad sororem collocandam - για να παντρέψουν την αδερφή, για το γάμο της αδερφής
Γερουνδιακό σε αφαιρετική
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 28
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
34. Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ
II. Μετάφραση
Όταν ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο, πολλοί αρχηγοί ληστών ήρθαν κατά τύχη σ’ αυτόν,
για να τον χαιρετήσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας, επειδή είχε νομίσει ότι αυτοί ήρθαν για να
συλλάβουν τον ίδιο, εγκατέστησε στο σπίτι φρουρά από τους δούλους του σπιτιού. Όταν οι
ληστές το παρατήρησαν, αφού πέταξαν μακριά τα όπλα τους, πλησίασαν στην πόρτα και με
δυνατή φωνή ανάγγειλαν στο Σκιπίωνα (να το ακούς και να μην το πιστεύεις!) ότι ήρθαν για
να θαυμάσουν την ανδρεία του. Όταν οι δούλοι ανέφεραν αυτά τα λόγια στο Σκιπίωνα, αυτός
διέταξε να ανοίξουν οι πόρτες και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις
παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό και με πάθος φίλησαν το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Όταν
τοποθέτησαν μπροστά στην είσοδο δώρα, που συνηθίζουν οι άνθρωποι να προσφέρουν στους
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 29
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Παρατηρήσεις
i. Το σουπίνο είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους. Έχει μόνο δύο τύπους σε
-um και σε -u. Σουπίνο διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, αφού έχουν κυρίως
ενεργητική σημασία.
ii. Ο τύπος σε -um δείχνει το σκοπό της κίνησης (τελική μετοχή της ελληνικής)
Ο σκοπός με ρήματα που δείχνουν κίνηση μπορεί να εκφραστεί εκτός από το σουπίνο,
με εμπρόθετη αιτιατική του γερουνδίου και με γενική του γερουνδίου με την causā
(gratiā)
Ακολουθια Χρόνων
Είναι ένα ιδιαίτερο φαινόμενο της Λατινικής, κατά το οποίο η δευτερεύουσα πρόταση, η οποία
εκφέρεται με υποτακτική ρυθμίζει το χρόνο της ανάλογα με το χρόνο του ρήματος της κύριας
πρότασης από την οποία εξαρτάται:
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 30
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
36. ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ
paupertātem eius mirāti sunt. Nam cum ad eum magnum pondus auri
posse".
II. Μετάφραση
Ο Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής, για να μπορεί ευκολότερα να
περιφρονεί τα πλούτη. Κάποια μέρα οι απεσταλμένοι των Σαμνιτών ήρθαν σ’ αυτόν.
Εκείνος παρουσιάστηκε στα μάτια τους καθισμένος δίπλα στη φωτιά σ’ ένα σκαμνί και
τρώγοντας από ξύλινο πιάτο για να τον προσέξουν. Περιφρόνησε τα πλούτη των
Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Δηλαδή, όταν του είχαν
προσφέρει εκ μέρους της πολιτείας τους πολύ χρυσάφι, για να το κάνει ό,τι θέλει,
μαλάκωσε το πρόσωπο του με το γέλιο κι απάντησε αμέσως: «Μέλη αυτής της
περιττής, για να μην πω ανόητης πρεσβείας, πείτε στους Σαμνίτες πως ο Μάνιος
Κούριος προτιμά να εξουσιάζει τους πλουσίους, παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος. Και
θυμηθείτε πως εμένα ούτε στη μάχη μπορούν να με νικήσουν ούτε με χρήματα να με
διαφθείρουν»
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 31
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Παρατηρήσεις
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 32
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
37. Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ
In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui
ego clamābam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis
esse cogantur. Bellōrum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non
solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequātur iis,
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 33
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Οι επιρρηματικές συμπερασματικές προτάσεις.
3. Όταν το ρήμα της κύριας πρότασης βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο, τότε στη
συμπερασματική μπορεί να έχουμε υποτακτική παρακειμένου όταν κατά την άποψη του
ομιλητή, το αποτέλεσμα θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί στο παρελθόν.
ut + υποτακτική (ώστε)
Με απρόσωπες εκφράσεις
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 34
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
38. Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ
Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae
Tum Caecilia puellae dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo".
Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 35
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
39. ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΙΔΑΝΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (Το κείμενο δεν
ανήκει στην εξεταστέα ύλη)
Sapientem nec paupertas nec dolor prohibet, nec eae res, quae
tale, quale ex illa fieri optimum posset. Eodem modo sapiens virtutem, si
II. Μετάφραση
Ούτε η φτώχεια, ούτε ο πόνος εμποδίζουν το σοφό, ούτε αυτά τα πράγματα, τα οποία βγάζουν
από το δρόμο τους άπειρους και τους γκρεμοτσακίζουν. Εσύ νομίζεις ότι εκείνος καταβάλλεται
από τις συμφορές; Τις χρησιμοποιεί! Ο Φειδίας δεν ήξερε να κάνει αγάλματα μόνο από
ευτελέστερο υλικό, θα έκανε τέτοιο (άγαλμα), όσο μπορούσε να γίνει πιο τέλειο από εκείνο το
υλικό. Ο σοφός μ’ αυτόν τον τρόπο θα δείξει την αρετή του στα πλούτη, αν μπορέσει, κι αν
όχι, στη φτώχεια. Αν μπορέσει, στην πατρίδα, κι αν όχι, στην εξορία. Αν μπορέσει, ως
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 36
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Παρατηρήσεις για τους υποθετικούς λόγους
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 37
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
40. ΑΚΛΟΝΗΤΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ
ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ
dicĕre noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instāret, dixit is Sullae:
II. Μετάφραση
να κηρύξει όσο πιο γρήγορα γινόταν το Γάιο Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού
λαού). Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε να πάει αντίθετα. Μόνο ο
απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: «Κι αν ακόμη μου δείξεις τα αγήματα
Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού). Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο
σώμα, εντούτοις θα θυμάμαι πάντα ότι η πόλη της Ρώμης και η Ιταλία
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 38
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Εναντιωματικές προτάσεις
Παραχωρητικές προτάσεις
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 39
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
41. ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ, ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ
ΜΙΛΑΣ
dilucide cum suis locūti sunt; non Sicanōrum aut Pelasgōrum, qui primi
proinde quasi cum matre Evandri nunc loquāris, sermōne abhinc multis
annis iam obsolēto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae
dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequāris, quod vis? Sed antiquitātem
tibi placēre dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri
antīqui, sed sic loquere,ut viri aetātis nostrae; atque id quod a C. Caesare
II. Μετάφραση
Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες που έζησαν πάρα πολύ παλιά, και οι
παλιότεροι απ’ αυτούς Οράτιοι μιλούσαν μεταξύ τους καθαρά και με
διαύγεια. Δε χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών,
οι οποίοι λένε ότι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας, αλλά τη γλώσσα
της εποχής τους. Εσύ όμως χρησιμοποιείς γλώσσα που είναι απαρχαιωμένη
εδώ και πολλά χρόνια πια, σαν να μιλούσες τώρα με τη μητέρα του
Ευάνδρου, επειδή δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς τι λες.
Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θέλεις; Λες
όμως πως σου αρέσουν τα παλιά τα χρόνια γιατί τάχα είναι τιμημένα και
καλά και σεμνά. Έτσι λοιπόν να ζεις όπως οι παλιοί, αλλά να μιλάς έτσι
όπως οι άνθρωποι της εποχής μας. Και να΄ χεις πάντα στη μνήμη σου και
στην καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Καίσαρας : «Σαν το σκόπελο ,
έτσι να αποφεύγεις τη λέξη την ασυνήθιστη και την πρωτάκουστη».
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 40
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Οι παραβολικές (συγκριτικές) προτάσεις
Απλές παραβολικές
• Atque (=ac) και et + Οριστική μετά από επίθετα και επιρρήματα που
δηλώνουν ισότητα, ομοιότητα και τα αντίθετά τους: (dis)similes, par,
aequus, idem, alius: similiter, partier, contra
• Ut, sicut - ita (sic) ... ut (έτσι … όπως). Οι προτάσεις αυτές εκφράζουν
τον τρόπο
Ut severis, ita metes. - Όπως σπέρνεις θα θερίσεις
sic dicit, ut sentit. - Μιλάει σύμφωνα με όσα πιστεύει.
• quo ... eo / quanto ... tanto (πριν από συγκριτικό ή και υπερθετικό)
- Quo citius, eo melius, Quanto celerius, tanto melius. (abl. mens.)
Υποθετικές παραβολικές
• ut si, velut si, tamquam (si), quasi, proinde (perinde) quasi + Υποτακτική
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 41
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
42. Ο Κικέρωνας και η συνωμοσία του Κατιλίνα
I. KEIMENO
Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non
II. Μετάφραση
την επιρροή τους πολλοί, όχι μόνο αχρείοι, αλλά και άπειροι, αν τον
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 42
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
να μη βλέπει ότι έγινε συνωμοσία, και κανείς τόσο αχρείος, που να
μην το ομολογήσει.
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 43
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
43. Η ΟΡΓΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ
Num ad hostem vēni et captīva in castris tuis sum? In hoc me longa vita
Qui potuisti populāri hanc terram, quae te genuit atque aluit? Non tibi
perveneras, cur, cum in conspectu Rōma fuit, tibi non succurrit: “intra
illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniux liberique”? Ergo
ego nisi peperissem, Rōma non oppugnarētur; nisi filium habērem, lībera
in līberā patriā mortua essem. Ego nihil iam pati possum nec diu
miserrima futūra sum: at contra hos, si pergis, aut immatūra mors aut
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 44
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
44. Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ - LECTIO XLIV
Haec est tyrannōrum vita, in quā nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia
sollicita sunt; nullus locus amicitiae eis est. Nescio enim quis possit diligere
eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet. Coluntur tamen
cecidērunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicōrum. Hoc est quod
II. Μετάφραση
Τέτοια είναι η ζωή των τυράννων, στην οποία δεν μπορεί να υπάρξει καμιά
εμπιστοσύνη, καμιά αγάπη, καμία πίστη σε σταθερή φιλία: οι τύραννοι
πάντα υποπτεύονται και ανησυχούν για όλα. Δεν έχει καμία θέση η φιλία σ’
αυτούς. Γιατί δε γνωρίζω ποιος μπορεί να αγαπά αυτόν, τον οποίο φοβάται,
ή αυτόν, που νομίζει πως τον φοβάται. Στους τυράννους εντούτοις (οι
άνθρωποι) δείχνουν υποκριτικό σεβασμό, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό
διάστημα. Αν όμως ίσως, όπως συμβαίνει συνήθως, χάσουν την εξουσία,
τότε γίνεται κατανοητό πόσο τους έλειπαν οι φίλοι. Αυτό είναι που λένε ότι
είπε ο Ταρκύνιος, όταν ήταν εξόριστος: «Τότε μόνο κατάλαβα ποιους είχα
αληθινούς φίλους και ποιους ψεύτικους, όταν δεν μπορούσα πια να
ανταποδώσω τη χάρη ούτε στον ένα ούτε στον άλλο».
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 45
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Παρατηρήσεις
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 46
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
45. ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΠΤΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΗΘΙΚΟ
ΤΩΝ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΩΝ
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 47
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
III. Βουλητικές προτάσεις
αρκτικό χρόνο) και παρατατικού (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο) όπως και οι
τελικές.
προς το τελικό απαρέμφατο της ΑΕ. Μετά από ρήματα που σημαίνουν φροντίζω
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 48
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
46. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΜΠΑΙΝΕΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΙΚΟ
alicuius aut suae. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam
publicā cadat, quod decet cariōrem nobis esse patriam quam nosmet
ipsos.
II. Μετάφραση
Iulia, Augusti filia, matūre habēre coeperat canos, (quos legere secrēte
annos cana esse mallet an calva). (Cum illa respondisset) “ego, pater,
cana esse malo”, mendacium illi pater obiēcit: “Non dubito (quin calva
esse nolis). Quid ergo non times (nē istae te calvam faciant?)”
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 50
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
III. Παρατηρήσεις
a. Ενδοιαστικές προτάσεις
c. Προτάσεις του quominus και του quin ακολουθούν και μετά από
εκφράσεις όπως per me stat quominus, non multum abest quin.
Τέλος προτάσεις του ακολουθούν μετά από εκφράσεις που σημαίνουν
δεν αμφιβάλλω (non dubito quin)
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 51
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
48. Το ελάφι του Σερτώριου
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 52
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
49. Η ΠΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΒΡΟΥΤΟΣ
II. Μετάφραση
Η Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν έμαθε το σχέδιο του άντρα της
για τη δολοφονία του Καίσαρα ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα δήθεν
για να κόψει τα νύχια της και μ’ αυτό που της γλίστρησε δήθεν τυχαία
αυτοτραυματίστηκε. Έπειτα ο Βρούτος, που τον κάλεσαν στην
κρεβατοκάμαρά της οι φωνές των υπηρετριών, ήρθε για να τη μαλώσει,
επειδή τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Σ’ αυτόν η Πορκία
είπε κρυφά: «αυτό δεν είναι μια ασυλλόγιστη πράξη μου, αλλά μια
ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις τέτοιο
σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα αυτοκτονούσα
με το ξίφος, αν το σχέδιο σου δεν πήγαινε κατ’ ευχήν».
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 53
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
III. Παρατηρήσεις
Ο προσδιορισμός του σκοπού μετά από ρήματα που δηλώνουν κίνηση μπορεί να εκφραστεί με
5 διαφορετικούς τρόπους:
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 54
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ars gerendi rem Απλή Γενική ars gerendae rei
publicam Η τέχνη της
publicae
διακυβέρνησης της πολιτείας
in libr-o legend-o in + Αφαιρετική κατά την ανάγνωση του
βιβλίου
για την ανάγνωση του
βιβλίου
ad libr-um legend-um ad + Αιτιατική
για να διαβάσουμε το βιβλίο
σχετικά με την ανάγνωση
de libr-o legend-o de + Αφαιρετική
του βιβλίου
για την ανάγνωση του
βιβλίου
libr-i legend-i causa γενική + causa
για να διαβάσουμε το βιβλίο
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 55
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
50. Η ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ Η ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟΙ
ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (εκτός)
inter patres conscriptos dissensio erat, aliis pro Galbā et aliis pro Cottā
“Neutrum” inquit “mihi mitti placet, quia alter nihil habet, alteri nihil est
II. Μετάφραση
ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΓΑΒΑΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ