LECTIO PRIMA ET VICESSIMA

PISAURUM
21: Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis
legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium,
pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud
Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure
divisam, absens dictator est factus ; is Gallos iam abeuntes secutus est :
quibus interemptis aurum omne recepit. Quod illic appensum civitati
nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post
hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.
:
,
,
, ,
. ,
,
,
. .
, .
: , ,
, .
, ,
.
:
Brenno:
Duce: Brenno
Galli: everterunt
Apud flumen:
Alliam: flumen
Deletis: everterunt
Legionibus: deletis
Romanorum: legionibus
Everterunt:
Urbem: everterunt
Romam: urbem
Praeter Capitolium:
pro quo:
immensam: pecuniam
pecuniam: acceperunt
acceperunt:
Tum:
Camillus: factus est
1

Qui: fuerat
Diu:
apud Ardeam:
in exilio:
fuerat:
propter Praedam:

Praedam: divisam
Veientanam: praedam
Aequo: iure
Iure: divisam
Divisam: fuerat
Absens: factus est
Dictator: Camillus
Factus est:
Is: secutus est
Gallos: secutus est
Iam:
Abeuntes: secutus est
secutus est :
quibus: interemptis
interemptis: recepit
aurum: recepit
omne: aurum
recepit:
Quod: dedit
Illic:
Appensum: dedit
Civitati: dedit
Nomen: dedit
dedit:
nam:
Pisaurum: civitas
Dicitur:
Quod:
Illic:
Aurum: pensatum est
pensatum est:
Post factum:
Hoc: factum
Rediit:
in exilium:
unde:
tamen:
rogatus: reversus est
reversus est:
2

 II

LECTIO TERTIA ET VICESSIMA

23: Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat
et filius. Filius mortuus est. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a
marito ; quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium
simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat :
Bene quievit, libenter cibum sumpsit . Deinde, cum lacrimae suae, diu
cohibitae, vincerent prorumperentque, egrediebatur ; tum se dolori dabat
et paulo post siccis oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico contra
Claudium moverat ; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano,
Romam trahebatur. Erat ascensurus navem ; Arria milites orabat, ut
simul imponeretur. Non impetravit : conduxit piscatoriam naviculam
ingentemque navem secuta est.
: ,
, . .
,
.
,
, .
, ,
: , .
, , ,
, .
.
.
, ,
. .
.
.
.
:
Aegrotabat:
Caecina Paetus: aegrotabat
Maritus: Caecina Paetus
Arriae: maritus
Aegrotabat:
Filius: aegrotabat
Filius: mortuus est
Mortuus est:
Huic: paravit
Arria: paravit
Funus: paravit
3

Ita:
Paravit:
Ut:
Ignoraretur:
a marito:
quin immo:
cum:
illa: intraverat
cubiculum: intraverat
mariti: cubiculum
intraverat:
vivere: , simulabat
filium: vivere
simulabat:
marito: respondebat
persaepe:
interroganti: respondebat
quid: ageret
ageret:
puer: ageret
respondebat:
Bene:
Quievit:
Libenter:
Cibum: sumpsit
Sumpsit :
Deinde:
Lacrimae: vincerent ( cohibitae)
Suae: lacrimae
Diu:
Cohibitae: vincerent
Vincerent:
Prorumperent(que):
Egrediebatur:
Tum:
Se: dabat
Dolori: dabat
Dabat:
Paulo:
Post:
Siccis: redibat
Oculis: ( )
Redibat:
Scribonianus: moverat
Arma: moverat
in Illyrico:
contra Claudium:
4

moverat:
fuerat:
Paetus: fuerat trahebatur
in partibus:
eius: partibus
occiso: trahebatur
Scriboniano: occiso
Romam:
Trahebatur:
Erat Ascensurus:
Navem: erat ascensurus
Arria: orabat
Milites: orabat
Orabat:
Simul:
Imponeretur:
Non impetravit:
Conduxit:
Piscatoriam: naviculam
Naviculam: conduxit
Ingentem(que): navem
Navem: secuta est
secuta est:
:
1. ut ignoraretur . ut.

(paravit) .
2. cum intraverat . cum.
.
.
3. quid ageret .
quae.
(respondebat). .
interroganti.
4. cum vincerent .
cum.

(egrediebatur). .
5. ut imponeretur . ut.

(orabat). .

LECTIO QUARTA ET VICESSIMA

5


24: Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset
eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse,
Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse. Accipe
nunc quid postea Nasica fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad
Nasicam venisset et eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi
non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte
mentiebatur : Quid ? inquit Ego non cognosco vocem tuam ?
Visne scire quid Nasica responderit ? Homo es impudens. Ego cum te
quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi ipsi non
credis ?
:
,
,
, .
. ,
,
, .
,
;, , ;
; . , ,
.
;
:
P. Cornelius Nasica venisset
ad Ennium
poetam Ennium
venisset
ei(que) quqerenti
ab ostio
quaerenti dixisset
Ennium quaerenti
Ancilla dixisset
Dixisset
Eum non esse
Domi
non esse , dixisset
Nasica sensit
Sensit
Illam dixisse
Domini iussu
Iussu
6

Id dixisse
Dixisse , sensit
Illum esse
Intus
Esse , sensit
Accipe
Nunc
Quid fecerit
Postea
Nasica fecerit
Fecerit
Paucis diebus
post
diebus
Ennius venisset
ad Nasicam
venisset
eum quqereret
a ianua
quaereret
exclamavit
Nasica exclamavit
se non esse
domi
non esse , exclamavit
domi
erat
Tum
Ennius inquit ( indignatus)
Indignatus inquit
Nasica mentiebatur
Tam
Aperte
mentiebatur
inquit
Ego non cognosco
non cognosco
vocem cognosco
tuam vocem
Visne
Scire , visne
Quid responderit
Nasica Y responderit
Responderit
Homo tu
Es
Impudens homo
7

Ego Y quaererem
Te A quaererem
Quaererem
Ancillae credidi
Tuae ancillae
Credidi
Te non esse
Domi
non esse , credidi
tu non credis
mihi non credis
ipsi mihi
non credis
:
1. cum venisset//dixisset . cum.

(sensit) .
2. quid fecerit .
quid.
(accipe). .
accipe.
3. cum venisset . cum.

(exclamavit) .
4. cum quqereret . cum.

(exclamavit). .
5. etsi erat . etsi.
.
6. quod mentiebatur . quod.
. indignatus.
7. quid responderit .

quid.
(scire)
(vis) .
scire.
8. cum quaererem . cum.

(credidi) .

LECTIO QUINTA ET VICESSIMA

8

25: Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex

Carthagine ostendensque patribus Interrogo vos inquit quando hanc
ficum decerptam esse putetis ex arbore. Cum omnes recentem esse
dixissent, Atqui ante tertium diem inquit scitote decerptam esse
Carthagine. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete
periculum, tutamini patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam,
quae nimia vobis est, deponite.
Neminem credideritis patriae
consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote rem
publicam in extremo discrimine quondam fuisse ! Statimque sumptum
est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.
:

, ,
; , ,
, , .
! , , ,
. .
, , .
,
.
.

,
.
:
Cato attulit
Attulit
Quodam die
Die
in curiam
ficum attulit
praecocem ficus
ex Carthagine
ostendens(que) inquit
patribus ostendens
Interrogo
Vos interrogo
Inquit
Quando
Hanc ficum
Ficum decerptam esse
9

decerptam esse , putetis

putetis
ex arbore
Omnes dixissent
Recentem ficum
esse , A dixissent
dixissent
ante diem
tertium diem
inquit
scitote
decerptam esse , scitote
Carthagine
Tam
Prope
a muris
habemus
hostem habemus
Cavete
Periculum cavete
Tutamini
Patria tutamini
Opibus
Urbis opibus
Nolite
Confidere , nolite
Fiduciam A deponite
Quae Y est
Nimia quae
Vobis
Est
Deponite
Neminem consulturum esse
Credideritis
Patriae
consulturum esse , credideritis
vos Y consulueritis
ipsi vos
patriae
consulueritis
Mementote
Rem fuisse
Publicam rem
in discrimine
extrem discrimine
quondam
fuisse , mementote
10

Statim(que)
sumptum est
Punicum bellum
Bellum Y sumptum est
Tertium bellum
Quo
Carthago deleta est
deleta est

VII

LECTIO SEPTIMA ET VICESSIMA

27: Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi
Pacuvius grandi iam aetate recesserat, devertit ad eum. Accius, qui multo
minor natu erat, tragoediam suam, cui Atreus nomen est, ei
desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae
scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. Ita est inquit
Accius ut dicis ; neque id me sane paenitet ; meliora enim fore spero,
quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in
ingeniis : quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda ; sed
quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria.
: ,
, , .
, ,
, ,
, .
,
. , , .
.
. ,
:
.
,
, .
:
Accius venisset
ex urbe
Roma urbe
Tarentum
Venisset
11

Ubi
Pacuvius recesserat
Grandi aetate
Iam
Aetate
Recesserat
Devertit
ad eum
Accius legit
Qui erat
Multo
Minor qui
Natu
Erat
Tragoediam legit
Suam tragoediam
Cui
Atreus nomen
Nomen est
Est
Ei legit, desideranti
Desideranti legit
Legit
Tum
Pacuvius dixit
Dixit
Sonora quae
Esse , dixit
Grandia quae
Quae scripsisset
Scripsisset
Videri , dixit
Ea esse videri
Sibi
Duriora K ea
Acerbiora K ea
Ita
Est
Inquit
Accius inquit
Dicis
Id paenitet
Me
Sane
Paenitet
Meliora quae
Fore , spero
12

Spero
Quae scribam
Deinceps
Scribam
Quod est
in pomis ()
est
idem esse
esse , aiunt
aiunt
in ingeniis ()
quae nascuntur
dura quae
acerba quae
nascuntur
post
fiunt
mitia quae
iucunda quae
quae Y gignuntur
gignuntur
statim
vieta quae
et mollia quae
matura quae
mox
fiunt
putria quae

VIII

LECTIO DUOTETRICESSIMA

28: Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas
fugit. Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero
fuit, inde in Asia abiit. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum
fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et
in custodiam Ephesi tradidit. Tu hominem investiga, quaeso, summaque
diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. Noli
spectare quanti homo sit. Parvi enim preti est, qui tam nihili est. Sed,
propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut
nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi.
13

: , ,
, . ,

, . ,
, ,
,
. , ,

.
. .
, ,
,
.
:
Aesopi servus
Nostri Aesopi
Licinus fugit
Servus Licinus
Tibi
Notus
Roma
Athenas
Fugit
Is fuit
Athenis
apud Patronem
Epicureum Patronem
Paucos menses
Menses
pro libero
fuit
inde
in Asia
abiit
Postea
Plato cognovisset
Quidam Plato
Sardianus Plato
Eum esse
Fugitivum eum
Esse , cognovisset
ex litteris ()
Aesopi litteris
Cognovisset
Hominem comprehendit
14

Comprehendit
in custodiam
Ephesi
Tradidit
Tu investiga
Hominem investiga
Investiga
Quaeso
Summaque diligentia
Diligentia
Romam
Mitte
Epheso
Rediens deduc
Tecum ()
Deduc
Noli
Spectare , noli
Quanti
Homo ille ( sit)
Sit
Parvi preti
Preti
Est
Qui est
Tam
Nihili
Est
Propter scelus
propter audaciam
servi scelus, audaciam
tanto dolore
dolore
Aesopus adfectus est
est adfectus
nihil possit
ei ( gratius)
gratius nihil
possit
esse , possit
quam recuperatio
fugitivi recuperatio

IX

LECTIO UNDETRICESSIMA
15

 ,
28: Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam
rediret, homo quidam ei occurit corvum tenens; eum instituerat haec
dicere: Ave, Caesar, victor imperator. Caesaris multum interfuit
corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum
sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu
operam frustra impendebat ; quotiescumque avis non respondebat, sutor
dicere solebat Oleum et operam perdidi . Tandem corvus salutationem
didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione
Caesar dixit : Domi satis salutationum talium audio . Tum venit corvo
in mentem verborum domini sui : Oleum et operam perdidi . Ad haec
verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.
: , ,
,
. : ,
. .
, , .
()
.
. ,
: .
, ,
. :
.
: .
,
.
:
Octavianus rediret
post victoriam
Actiacam victoriam
Romam
Rediret
Homo occurit
Quidam homo
Ei A occurit
Occurit
Corvum tenens
Tenens occurit
Eum A instituerat
Instituerat
Haec dicere
Dicere , instituerat
Ave
16

Caesar
Victor imperator
Imperator Caesar
Caesaris interfuit
Multum
Interfuit
Corvum emere
Emere , interfuit
Ita(que)
Viginti milibus
Milibus
Sestertium milibus
Eum A emit
Emit
Id exemplum
Exemplum Y incitavit
Sutorem incitavit
Quendam sutorem
Incitavit
Corvum doceret
Doceret
Parem salutationem
Salutationem doceret
Diu
Operam impendebat
Frustra
Impendebat
Quotiescum(que)
Avis non respondebat
non respondebat
sutor solebat
dicere , solebat
solebat
Oleum perdidi
Operam perdidi
Perdidi
Tandem
Corvus didicit
Salutationem A didicit
Didicit
Sutor attulit
Cupidus
Pecuniae ( cupidus)
Eum attulit
Caesari A attulit
Attulit
Audita
17

Salutatione audita
Caesar dixit
Dixit
Domi
Satis
Salutationum
Talium salutationum
Audio
Tum
Venit
Corvo
in mentem
verborum venit
domini verborum
sui domini
Oleum A perdidi
Operam perdidi
Perdidi
Ad verba
Haec verba
Augustus Y risit
Risit
Emit(que)
Avem emit(que)
Tanti emit
Quanti emit
Nullam emerat
Adhuc
Emerat

LECTIO TRICESSIMA

30: Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo,
patri suo, mango adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi
in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae,
Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter
vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt,
ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta
est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia suspectum aut ex Asia
deportatum. Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit; patre
imperatore libentissime meruisse pietatis fuit; finem stipendiorum patris
victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit.
18

: , ,
, ,
, , .
, ,
.
,
,
, ,
. ,

.
.

.
:
Hic fuit
Iudices
Fuit
in Asia
viro patri
fortissimo viro
patri fuit
suo suo
mango adiumento
adiumento fuit
in periculis
solacio fuit
in laboribus
gratulationi fuit
in victoria
fuit
habet
Asia habet
Suspicionem habet
Quandam suspicionem
Luxuriae suspicionem
Murenam laudare
Laudare , debemus
Debemus
Asiam vidit
Vidit
in Asia
continenter
vixit
Quam rem
19

ob rem
accusatores non obiecerunt
Asiae nomen
Nomen obiecerunt
Murenae A obiecerunt
Obiecerunt
ex qua
laus constituta est
familiae laus
memoria constituta est
generi memoria
honos constituta est
gloria constituta est
nomini honos gloria
constituta est
aliquod flagitium
flagitium A suspectum deportatum
dedecus A suspectum deportatum
in Asia
suspectum
ex Asia
deportatum
Meruisse , fuit
Stipendia meruisse
in bello
eo bello
virtutis
fuit
patre
imperatore patre ( . )
libentissime
meruisse , fuit
pietatis
fuit
finem fuisse
stipendiorum finem
patris victoriam
victoriam finem
triumphum K finem
fuisse , fuit
felicitatis
fuit

XXXI

LECTIO PRIMA ET TRICESSIMA

20


31: Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus
exercitui Romanorum praefuit. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut
omnes pugna abstinerent. Sed Paulo post filius eius castra hostium
praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est:
Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles
Latinus Romano virtute antecellat. Tum adulescens, viribus suis
confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen
ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes
fuga salutem petiverunt.
Sed consul, cum in castra revertisset,
adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.
:
, ,
. ,
, . ,
,
:

.
,
, ,
. , ,
.
. , ,
, ,
, .
:
Bello
Latino bello
T. Manlius praefuit
Consul T.Manlius
Nobili genere
Genere
Natus praefuit
Exercitui praefuit
Romanorum exercitui
Praefuit
Is abiret, edixit
Aliquando
Castris
Abiret
Edixit
21

Omnes abstinerent
Pugna
Abstinerent
Paulo
Post
Filius praeterequitavit
Eius filius
Castra praeterequitavit
Hostium castra
Praeterequitavit
a duce lacessitus est
hostium duce
his verbis
verbis
proelio lacessitus est
lacessitus est
Congrediamur
Singularis proelii
Proelii eventu
Eventu
Cernatur
Quanto
Miles antecellat
Latinus miles
Romano antecellat
Virtute
Antecellat
Tum
Adulescens ruit
Viribus
Suis viribus
Confisus ruit
Cupiditate
Pugnandi cupiditate
Permotus ruit
Iniussu
Consulis iniussu
in certamen ruit
ruit
fortior adulescens
hoste ( )
hasta
eum transfixit, spoliavit
transfixit
armis
spoliavit
Statim
22

Hostes petiverunt
Fuga
Salutem petiverunt
Petiverunt
Consul revertisset, multavit
in castra
revertisset
adulescentem multavit
cuius opera
opera
hostes fugati erant
fugati erant
morte
multavit

XXXII

LECTIO ALTERA ET TRICESSIMA

32: Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena
exemplorum vetustas ; quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum
lumen accederet. Quam multas imagines fortissimorum virorum non
solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum scriptores et Graeci et
Latini nobis reliquerunt !
Quas ego, cupidus bene gerendi et
administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. Colendo et
cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam.
Sic enim laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus
corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo me pro salute
vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.
: ,
, .
.
,

. ,
, .
,
.
,

.
:
23

Pleni libri
Omnes libri
Sunt
Libri Y sunt
Plenae voces
Sapientium voces
Voces sunt
Plena K vetustas
Exemplorum plena
Vetustas est
Quae iacerent
Iacerent
in tenebris iacerent
omnia quae
litterarum lumen
lumen accederet
accederet
Quam
Multas imagines
Imagines reliquerunt
Fortissimorum virorum
Virorum imagines
Solum
ad intuendum
etiam
ad imitandum
scriptores reliquerunt
Graeci scriptores
Latini scriptores
Nobis reliquerunt
Reliquerunt
Quas proponebam
Ego Y proponebam
Cupidus ego
Bene
Gerendi cupidus
Administrandi . cupidus
Rem gerendi, administrandi
Publicam rem
Semper
Mihi proponebam
Proponebam
Colendo
Cogitando
Homines colendo, cogitando
Excellentes ( homines)
24

Animum conformabam
Mentem conformabam
Meam animum, mentem
Conformabam
Sic
Laudem expetendo
Honestatem expetendo
Solum
Expetendo , , sic
Omnes cruciatus
Cruciatus Y esse
Corporis cruciatus
Omnia pericula
Pericula Y esse
Mortis pericula
Parvi
Esse , ducendo
Ducendo , , sic
Me obicere
pro salute
vestra salute
in dimicationes
tot dimicationes
tantas dimicationes
obicere , potui
potui

XXXIV

LECTIO QUARTA ET TRICESSIMA

34: Cum Africanus in Literno esset, complures
praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. Tum Scipio, cum se
ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in
tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt abiectis armis
ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile
auditu !), virtutem eius admiratum se venisse. Haec postquam domestici
Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones
postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide
Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent,
quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.
25

: ,
.
,
,
. ,
,
( !)
.
,
.
.

, .
:
Africanus esset
in Literno
esset
complures duces
praedonum duces
duces venerunt
forte
salutatum
ad eum
venerunt
Tum
Scipio conlocavit
Se captum
Ipsum se
Captum
Venisse , existimasset
Eos venisse
Existimasset
Praesidium conlocavit
Domesticorum praesidium
in tecto
conlocavit
Quod animadverterunt
Praedones Y animadverterunt
Animadverterunt
Abiectis
Armis abiectis
Ianuae appropinquaverunt
Appropinquaverunt
Clara voce
Voce
26

Scipioni nuntiaverunt
Nuntiaverunt
Incredibile auditu
Auditu
Virtutem admiratum
Eius virtutem
Admiratum
Se venisse
Venisse , nuntiaverunt
Haec rettulerunt
Postquam
Domestici rettulerunt
Scipioni rettulerunt
Rettulerunt
Is iussit
Fores Y reserari
Reserari , iussit
Eosque Y intromitti
Intromitti , iussit
Iussit
Praedones venerati sunt
Postes A venerati sunt
Ianuae postes
Tamquam
Sanctum templum
Templum K postes
Venerati sunt
Cupide
Scipionis dextram
Dextram A osculati sunt
osculati sunt
Ante vestibulum
Dona posuissent
Posuissent
Quae consecrare
Homines Y solent
Deis consecrare
Immortalibus deis
Consecrare A solent
Solent
Domum
Reverterunt

XXXVI

LECTIO SEXTA ET TRICESSIMA

27


36: Manius Curius Dentatus maxima frugilitate utebatur,
quo facilius divitias contemnere posset. Die quodam Samnitium legati ad
eum venerunt. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo
catillo cenantem eis spectandum praebuit.
Samnitium dimnitias
contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt. Nam cum ad eum
magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum
risu solvit et protinus dixit: Supervacaneae, ne dicam ieptae, legationis
ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare
quam ipsum fieri locupletem; et mementote me nec acie vinci nec
pecunia corrumpi posse .
:
, .
.

.
.
, ,
,
: ,
,
.

.
:
Manius Curius Dentatus Y utebatur
Maxima frugilitate
Frugilitate , utebatur
Utebatur
Facilius
Divitias contemnere
Contemnere , posset
Posset
Die
Quodam die
Samnitium legati
Legati venerunt
ad eum
venerunt
Ille praebuit
Se A praebuit, Y assidentem, cenantem
in scamno
assidentem praebuit
28

apud focum
ex catillo
ligneo catillo
cenantem praebuit
eis A praebuit
spectandum
praebuit
Samnitium divitias
Divitias contempsit
Contempsit
Samnites mirati sunt
Paupertatem A mirati sunt
Eius paupertatem
mirati sunt
ad eum
magnum pondus
pondus attulissent
auri pondus
publice
missum pondus
attulissent
eo uteretur
uteretur
vultum solvit
risu
solvit
protinus
dixit
Supervacaneae legationis
ne dicam
ieptae legationis
legationis ministri
ministri
narrate
Samnitibus narrate
Manium Curium malle
Malle , narrate
Locupletibus imperare
Imperare , malle
Ipsum fieri
Fieri , malle
Locupletem K ipsum
Mementote
Me posse
Acie
Vinci , posse
Pecunia
29

Corrumpi , posse
Posse , mementote

XXXVII

LECTIO SEPTIMA ET TRICESSIMA

37: In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel
casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. Equidem, ut veni ad
urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad
concordiam pertinerent ; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare
cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt
misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria : ea
victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non
sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt
semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor
obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.
: ,
,
. , ,

. ,
,
.
,
: , ,
,
.
, , ,

.
:
In locum
Eum locum
Res deducta est
deducta est
qui deus
deus subvenerit
casus subvenerit
aliqui casus
subvenerit
salvi nos
30

esse , nequeamus
nequeamus
Equidem veni, destiti
Veni
ad urbem
non destiti
omnia sentire, dicere, facere
sentire , non destiti
dicere , non destiti
facere , non destiti
quae pertinerent
ad concordiam
pertinerent
tantus furor
furor Y invaserat
omnes invaserat
invaserat
pugnare cuperent
cuperent
ego clamabam
clamabam
nihil esse
esse , clamabam
bello
civili bello
miserius nihil
Omnia Y sunt
Sunt
Misera omnia
in bellis /
civilibus bellis
nihil est
miserius nihil
ipsa victoria
quam victoria
ea reddit
victores A reddit
ferociores victores
impotentioresque K victores
reddit
natura
tales victores
non sint
necessitate
esse , cogantur
cogantur
Bellorum exitus
31

Civilium bellorum
Exitus sunt
Tales K exitus
Sunt
Semper
Solum
Ea fiant
Fiant
Quae velit
Velit
Victor velit
Victor Y obsequatur
Obsequatur
Iis obsequatur
Quorum auxilio
Auxilio
Victoria parta sit
parta sit

XXXVIII

LECTIO DUODEQUADRAGESIMA

38: Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen
nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam
nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox
congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa,
rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae
dixit : ego libenter tibi mea sede cedo . Hoc dictum paulo post res ipsa
confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit,
multum amavit ; postea is puellam in matrimonium duxit.
: , ,
,
, .

.
, ,
.
: .
.
, , , .

32

:
Caecilia petit, fecit
Uxor Caecilia
Metelli uxor
More
Prisco more
Omen A petit
Nuptiale omen
Petit
Filiae
Sororis filiae
Ipsa Caecilia
Fecit
Omen fecit
in sacello
quodam nocte
nocte
cum filia
sororis filia
persedebat
expectabatque
aliqua vox
vox audiretur
congruens
proposito congruens
audiretur
Tandem
Puella rogavit
Longa mora
Mora
Standi
Fessa
Rogavit
Materteram rogavit
Sibi
Paulisper
Loco cederet
Cederet
Tum
Caecilia dixit
Puellae dixit
Dixit
Ego cedo
Libenter
Tibi cedo
Mea sede
Sede A cedo
33

Cedo
Hoc dictum
Dictum confirmavit
Paulo
Post
Res confirmavit
Ipsa res
Confirmavit
mortua est
Caecilia mortua est, vixit
Quam A amavit
Metellus amavit
Vixit
Multum
Amavit
Postea
Is duxit
Puellam A duxit
in matrimonium
duxit

XL

LECTIO QUADRAGESIMA

40: Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C.
Marcus quam celerrime hostis iudicaretur. Cuius voluntati nemo obviam
ire audebat; solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus
sententiam dicere noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit
is Sullae : Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam
circumsedisti ; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem
iudicabo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen
meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.
: , ,

.
.
.
:
,
,
.
34

 ,
.
:
Sulla coegerat
Occupata
Urbe
Senatum coegerat
Armatus
Coegerat
C. Marcus iudicaretur
Celerrime
Hostis C. Marcus
Iudicaretur
Cuius voluntati
Voluntati A obviam ire
Nemo Y obviam ire
Obviam
ire , audebat
Audebat
Solus Quintus Mucius Scaevola
Quintus Mucius Scaevola noluit
Augur Quintus Mucius Scaevola
De re
Hac re
Interrogatus
Sententiam dicere
Dicere noluit
Noluit
Sulla instaret
Minitans
Ei instaret
Instaret
Dixit
Is dixit
Sullae dixit
Mihi A ostendas
Ostendas
Agmina ostendas
Militum agmina
Quibus
Curiam circumsedisti
Circumsedisti
Mortem miniteris
Miniteris
Numquam
Ego iudicabo
35

Hostem K Marium
Iudicabo
Marium iudicabo
Senex K ego
Corpore
Infirmo corpore
Sum
Semper
Meminero
Urbem conservatam esse
Romam urbem
Italiam conservatam esse
a Mario
conservatam esse , meminero

XLI

LECTIO PRIMA ET QUADRAGESIMA

,
41: Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his
antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt; non Sicanorum
aut Pelasgorum, qui primi coulisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae
verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc
loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem
scire atque intellegere vis, quae dicas. Quin, homo inepte, taces, ut
consequaris, quod vis ? Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta
et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut
viri aetatis nostrae ; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper
in memoria et in pectore : tamquam scopulum, sic fugias verbum
insolens atque inauditum.
: , ,
, ,
. , ,
,
. ,
,
, ,
. ,
; ,
. , ,
, .
:
, .
36

:
Curius et Fabricius Y locuti sunt
Antiquissimi viri
Viri
His
Antiquiores Horatii
Horatii locate sunt
Plane
Dilucide
Cum suis
Locuti sunt
Sicanorum verbis
Pelasgorum verbis
Qui dicuntur
Primi
Coluisse , dicuntur
Italiam coluisse
Dicuntur
Aetatis verbis
Suae aetatis
Verbis utebantur
Utebantur
Tu loquaris
cum matre
Evandri matre
Nunc
Loquaris
Sermone uteris
Abhinc
Multis annis
Annis
Iam
Obsoleto , sermone
Uteris
Neminem scire
Scire , vis
Intellegere , vis
Vis
Quae dicas
Dicas
Homo
Inepte homo
Taces
Consequaris
Quod vis
Vis
37

Antiquitatem placere
Tibi placere
Placere , dicis
Dicis
Honesta antiquitatem
Bona antiquitatem
Modesta antiquitatem
Sit
Sic
Vive
Viri vivebant
Antiqui viri
Sic
Loquere
Viri loquuntur
Aetatis viri
Nostrae aetatis
Id habe
Quod scriptum est
a C. Caesare
scriptum est
habe
semper
in memoria
in pectore
scopulum verbum
sic
fugias
verbum fugias
insolens verbum
inauditum verbum

XLII

LECTIO ALTERA ET QUADRAGESIMA

42: Nonulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent,
non videant, aut ea, quae vident, dissimulent : qui spem Catilinae
mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credento
confirmaverunt ; quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi
verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id
factum esse dicerent. Nunc intellego, si iste in Manliana castra
pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore qui non videat
coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.
38

:
, , (
) , .

( ).
, ,
,
.
, , ,
, ,
.
:
Nonulli sunt
Sunt
in ordine
hoc ordine
qui non videant
ea non videant
quae imminent
imminent
non videant
ea non videre
quae vident
vident
dissimulent
qui aluerunt, confirmaverunt
spem aluerunt
Catilinae spem
Mollibus sententiis
Sententiis
Aluerunt
Coniurationemque confirmaverunt
Nascentem
non credento
confirmaverunt
quorum auctoritatem
auctoritatem secuti
secuti
multi dicerent
solum
improbi multi ()
imperiti multi ()
in hunc
animadvertissem
crudeliter
39

regie
id factum esse
factum esse
dicerent
Nunc
Intellego
Iste pervenerit
in castra
Manliana castra
Pervenerit
Intendit
Neminem fore
Stultum K neminem
Fore , intellego
non videat
coniurationem esse factam
esse factam , videat
neminem fore
improbum neminem
non fateatur

XLIII

LECTIO TERTIA ET QUADRAGESIMA

43: Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum ? In

hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde
hostem te viderem ? Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit
atque aluit ? Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit ? Quamvis
infesto et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi
non succurit : intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater
coniunx liberique ?
Ergo ego nisi peperissem, Roma non
oppugnaretur ; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.
Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum: at contra hos, si
pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.
:
;
;

;
; ,
, :
, , ;
40

 , .
, .

: ,
, .
:
ad hostem
veni
captive ego
in castris
tuis castris
sum
In hoc
Me traxit
Longa vita
Vita traxit
Infelix senecta
Senecta traxit
Traxit
Primum
Exsulem te
Deinde
Hostem te
Te viderem
Viderem
Potuisti
Populari , potuisti
Hanc terram
Terram populari
Quae genuit
Te A genuit, aluit
Genuit
Atquae Y aluit
Aluit
Tibi
Ingredienti ()
Fines cecidit
Patriae fines
Ira cecidit
Cecidit
Infesto animo
Minaci animo
Animo
Perveneras
in conspectu
Roma fuit
41

Fuit
Tibi
non succurit
intra moenia
illa moenia
domus sunt
penates sunt
mei domus, penates
sunt
mater sunt
coniunx sunt
liberique sunt
Ergo
Ego peperissem
Peperissem
Roma non oppugnaretur
non oppugnaretur
filium haberem
haberem
libera ego
in patria
libera patria
mortua essem
Ego possum
Nihil pati
Iam
Pati , possum
Possum
Diu
Miserrima ego
futura sum
contra
hos manet
pergis
immatura mors
mors Y manet
longa servitus
servitus Y manet
manet

XLIV

LECTIO QUARTA ET QUADRAGESIMA

42

 44: Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla

caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest : tyrannis omnia
semper suspecta atque sollicita sunt ; nullus locus amicitiae eis est.
Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se
metui putet. Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi
forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes
amicorum. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem : Tum
intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris
gratiam referre poteram .
: ,
, ,
. .
.
,
.
,
, . ,
, ,
.
:
,
.
:
Haec vita
Est
Tyrannorum vita
Vita est
in qua
nulla fides
fides Y potest
nulla caritas
caritas Y potest
nulla fiducia
fiducia Y potest
benevolentiae fiducia
stabilis stabilis
esse , potest
potest
tyrannis
omnia sunt
semper
suspecta omnia
sollicita omnia
sunt
nullus locus
locus Y est
43

amicitiae ( )
eis
est
Nescio
Quis possit
Possit
Diligere , possit
Eum diligere
Quem A metuat
Metuat
Eum diligere
a quo
se metui
metui , putet
putet
Coluntur
Simulatione
Dumtaxat
ad tempus
forte
fit
plerumque
ceciderunt
tum
intellegitur
fuerint
inopes tyranni
amicorum inopes
Hoc est
Est
Quod dixisse
Tarquinium Y dixisse
Dixisse , ferunt
Ferunt
Exulantem ()
Tum
Intellexi
Quos habuissem
Fidos amicos
Amicos quos
Habuissem
Quos habuissem
Infidos amicos
Iam
Neutris referre
Gratiam A referre
Referre , poteram
44

Poteram

XLV

LECTIO QUINTA ET QUADRAGESIMA

45: Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem
gerantur quantoque in periculo res sit. Tum cuidam ex equitibus Gallis
persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. Curat et providet ne,
intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Quam ob
rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. Legatum monet ut, si
adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra
abiciat. In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore. Gallus,
periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret. Haec casu ad turrim
adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem
defertur. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.
: ,

.
.
, .
.

, .
. ,
, .

.
.
:
Caesar cognoscit
ex captivis
cognoscit
quae gerantur
apud Ciceronem ()
gerantur
quantoque periculo
in periculo
res sit
sit
Tum
45

Cuidam A persuadet
ex equitibus ( )
Gallis equitibus
Persuadet
ad Ciceronem
epistulam deferat
deferat
Curat
Providet
Intercepta
Epistula intercepta
Nostra consilia
Consilia Y cognoscantur
ab hostibus
cognoscantur
Quam rem
ob rem
epistulam mittit
conscriptam
Graecis litteris
Litteris
Mittit
Legatum monet
Monet
Adire , non possit
non posit
epistulam adliget
ad amentum
tragulae amentum
adliget
intra castra
abiciat
In litteris
Scribit
Se adfore
cum legionibus
celeriter
adfore , scribit
Gallus constituit
Periculum veritus
Veritus
Constituit
Tragulam mitteret
Mitteret
Haec adhaesit
Casu
ad turrim
46

adhaesit
tertio die
post die
a milite
quodam milite
conspicitur
ad Ciceronem
defertur
Ille perlegit
Epistulam perlegit
Perlegit
Militesque adhortatur
Adhortatur
Salutem sperent
Sperent

XLVII

LECTIO SEPTIMA ET QUADRAGESIMA

47: Iulia, Augusti filia, mature habere coeperat canos,

quos legere secrete solebat. Hac re audita Augustus voluit filiam
deterrere quominus id faceret. Eo consilio aliquando repente intervenit
oppressitque ornatrices. Etsi super vestem earum deprehendit canos,
tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et aliis sermonibus tempus
extraxit, donec induxit mentionem aetatis. Tum interrogavit filiam,
utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. Cum illa
respondisset : ego, pater, cana esse malo , mendacium illi pater
obiecit : Non dubito quin calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae
te calvam faciant ?
: , ,
, .

, .
.
,
,
.
, .

, :
47

 .
;
:
Iulia coeperat
Augusti filia
Filia Iulia
Mature
Habere , habere
Coeperat
Canos habere
Quos A legere
Legere , solebat
Secrete
Solebat
Hac re
Re audita
Audita
Augustus voluit
Voluit
Filiam deterrere
Deterrere , voluit
Id A faceret
Faceret
Eo consilio
Consilio
Aliquando
Repente
Intervenit
Oppressitque
Ornatrices oppressit
Super vestem
Earum vestem
Deprehendit
Canos deprehendit
Augustus Y dissimulavit
Dissimulavit
Eos vidisse
Vidisse , dissimulavit
Aliis sermonibus
Sermonibus
Tempus extraxit
Extraxit
Induxit
Mentionem induxit
Aetatis mentionem
Tum
48

Interrogavit
Filiam interrogavit
Post annos
Aliquot annos
Cana K Iulia
Esse , mallet
Mallet
Calva Iulia
Illa Y respondisset
Respondisset
Ego malo
Pater
Cana ego
Esse , malo
Malo
Mendacium obiecit
Illi A obiecit
Pater obiecit
Obiecit
Non dubito
Calva tu
Esse , nolis
Nolis
non times
istae faciant
te A faciant
calvam te
faciant

XLVIII

DUODEQUINQUAGESIMA

48: Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano
quodam dono data erat. Sertorius omnibus persuasit cervam instinctam
numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. Si
quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese
monitum esse praedicabat. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita
est. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius
eum iussit tacere ; praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum
locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset. Postridie eius diei
Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno
sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a servo,
in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.
49

:
.
,
.
,
.
.
,
. ,
,
. ,
,
.
, ,
, .
:
Cerva data erat
Alba cerva
Eximiae pulchritudinis
Pulchritudinis
Sertorio data erat
a Lusitano
quodam Lusitano
dono
data erat
Sertorius persuasit
Omnibus A persuasit
Persuasit
Cervam conloqui, docere
Instinctam
Numine
Dianae numine
Conloqui , persuasit
Secum ( )
Docere , persuasit
Quae essent
Utilia K quae
Factu
Essent
Quid videbatur
Durius K quid
Ei videbatur
Videbatur
Quod imperandum esset
Imperandum esset ( )
50

Militibus imperandum esset

a cerva
sese monitum esse
monitum esse , praedicabat
praedicabat
Ea cerva
Cerva Y fugit
Quodam die
Die
Fugit
Perisse , credita est
credita est
Aliquis nuntiavisset
Sertorio A nuntiavisset
Nuntiavisset
Cervam inventam esse
inventam esse , nuntiavisset
Sertorius iussit
Eum A iussit
Iussit
Tacere , iussit
Praeterea
Praecepit
Eam emitteret
Postero die
Die
Repente
in locum
eum locum
emitteret
in quo
ipse futurus esset
cum amicis
futurus esse
Postridie
Eius diei
Diei postridie
Sertorius Y dixit
Admissis
Amicis admissis
in cubiculum
suum cubiculum
dixit
eis dixit
visum esse , dixit
in somno
sibi
51

cervam reverti
quae Y perisset
perisset
ad se
reverti , visum esse
cerva introrupisset
emissa
a servo
in cubiculum
Sertorii cubiculum
Introrupisset
Admiratio orta est
Magna admiratio
orta est

XLIX

LECTIO UNDEQUINQUAGESIMA

49: Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de

interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium
resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.
Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam
obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto
Porcia non est hoc inquit temerarium factum meum, sed certissimum
indicium amoris mei erga te tale consilium molientem : experiri enim
volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium
non ex sententia cassisset.
: , ,
,
,
, , . ,
,
.
,

:
.
:
Porcia cognovisset
Bruti uxor
Uxor Porcia
52

Viri consilium
Sui viri
Consilium cognovisset
de interficiendo

Caesare interficiendo
Cognovisset
Cultellum A poposcit
Tonsorium cultellum
Unguium resecandorum
resecandorum causa
( )
poposcit
eoque
forte
elapso ( )
se vulneravit ( )
vulneravit
Clamore
Deinde
Ancillarum clamore
in cubiculum
vocatus
Brutus venit
ad obiurgandam
eam obiurgandam
venit
tonsoris officium
praeripuisset
officium praeripuisset
Cui A inquit
Secreto
Porcia inquit
non est
hoc non est
inquit
temerarium factum
factum hoc
meum factum
certissimum indicium
indicium est
amoris indicium
mei amoris
erga te ( )
tale consilium
consilium A molientem
molientem
53

experiri , volui
volui
aequo animo
animo
me interemptura essem
ferro
essem interemptura (
)
tibi ( )
consilium cassisset
ex sententia
non cassisset

54