ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 1-4

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ: ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΓΙΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Στη λατινική γλώσσα οι πλάγιες πτώσεις είναι: γενική [genetivus]

δοτική [dativus]

αιτιατική [accusativus]

αφαιρετική [ablativus]

Η λειτουργία τους είναι ανάλογη με αυτήν της αρχαίας ελληνικής γλώσσας:

α) ως αντικείμενο σε συγκεκριμένες κατηγορίες ρημάτων.

β) ως ετερόπτωτος προσδιορισμός σε κάποιον όρο της πρότασης (το υποκείμενο,

το αντικείμενο κλπ).

γ) ως επιρρηματικός προσδιορισμός.

Θα μιλήσουμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια για τη χρήση των πτώσεων στις ενότητες που
θα ακολουθήσουν, αλλά για την ώρα θέλουμε να επισημάνουμε τις παρακάτω χρήσεις
για να είναι πιο εύκολη η κατανόηση των πρώτων ενοτήτων.

ΓΕΝΙΚΗ

Η γενική μπορεί να είναι ως ετερόπτωτος προσδιορισμός

α. κτητική π.χ. amica poetae [=φίλη του ποιητή]
β. του δημιουργού π.χ. libri eius (5)
γ. αντικειμενική ως συμπλήρωμα επιθέτου π.χ. epistula, plena querelarum
[=επιστολή, γεμάτη παράπονα]
ΔΟΤΙΚΗ

Η δοτική ως αντικείμενο συντάσσεται με ρήματα που δηλώνουν φιλική ή εχθρική διάθεση,

ωφέλεια ή βλάβη (ως συμπλήρωμα του ρήματος).

Π.χ. Hostia deo placet.

Υρ. Αντ. Ρήμα
Belua incolis nocet.
Υρ. Αντ. Ρήμα
Επίσης, σε δίπτωτα ρήματα ακολουθώντας την αρχαία ελληνική σύνταξη μπορεί να λειτουργεί
ως έμμεσο αντικείμενο σε ρήματα που σημαίνουν δίνω, λέγω ή σύνθετα με τις προθέσεις ob,
prae, pro, in.
Π.χ. Aeneas reginae periculos renarrat. Υπ.Ρ εμμ. Αντ. αμ. Αντ. Ρήμα

1
 AITIATIKH

Το αντικείμενο του ρήματος τίθεται πιο συχνά σε πτώση αιτιατική.

Π.χ. Andromedam liberat.
Αρ. Ρήμα
Η αιτιατική τοπωνυμίου δηλώνει την κατεύθυνση, κίνηση σε τόπο, δηλαδή λειτουργεί
επιρρηματικά.
Π.χ. Romam [= στη Ρώμη, προς τη Ρώμη] scriptitat.

ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ

Η αφαιρετική απρόθετη λειτουργεί ως ετερόπτωτος προσδιορισμός και μπορεί να

δηλώνει:
α. την αιτία π.χ. superba forma sua [=για την ομορφιά, εξαιτίας της ομορφιάς] (3)

επιρρηματικά και μπορεί να δηλώνει:

α. το όργανο π.χ. epistulis [=με επιστολές] iniurias repugnant.
β. τον τρόπο π.χ. dolo [= με δόλο] expugnat.
γ. την αιτία π.χ. stupet forma [=θαμπώνεται από την ομορφιά της] (3)

ονομαστική:
υποκείμενο κατηγορούμενο Venti pontum turbant.
Musa amica poetae
est.
γενική:
κτητική Musa amica poetae est.
αντικειμενική
υποκειμενική
δοτική:
έμμεσο αντικείμενο Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat.
αιτιατική:
άμεσο αντικείμενο Aeneas reginae insidias Graecorum
εμπρόθετη αιτιατική:
1. in + αιτ.: «εις τόπον κίνησις» – renarrat. Venti Aenean in Africam portant.
άφιξη
2. ad + αιτ.: «εις τόπον κίνησις» – Aeneas cum sociis ad Italiam navigat.
προσέγγιση
3. contra + αιτ.: εναντίωση Poeta contra iniuriam repugnat.
4. apud+αιτ.:στάση σε τόπο
5. contra+αιτ.:εναντίωση
απρόθετη αιτιατική
Η αιτιατική τοπωνυμίου δηλώνει την
Π.χ. Romam [= στη Ρώμη, προς τη Ρώμη] scriptitat.
κατεύθυνση, κίνηση σε τόπο, δηλαδή
λειτουργεί επιρρηματικά
αφαιρετική:
ως ετερόπτωτος προσδιορισμός και μπορεί να Ovidius epistulis contra iniuriam
δηλώνει:
repugnat. Graeci Troiam dolo expugnant.
α. την αιτία
β. οργάνο
γ.τρόπο Ovidius in terrā Ponticā exulat.
δ.μέσο
Aeneas cum sociis ad Italiam
εμπρόθετη αφαιρετική:
1. in + αφαιρ.: «εν τόπω στάσις» navigat. Poeta de incolis barbaris
2. cum + αφαιρ.: συνοδεία narrat.
3. de + αφαιρ.: αναφορά
4. εx+ αφαιρ.:αιτία[εξωτερικό
αναγκαστικό αίτιο]

ΜΑΘΗΜΑ 3ο
1. Κίνησηπροςτόπο:
α. Σοπικά επιρρήματα:
π.χ.domum, eo β.
Εμπρόθετα: in +αιτιατική
 άφιξη
αd + αιτιατική  προσέγγιση, π.χ. ad oram Aethiopiae
γ. Απρόθετα με μια απλή αιτιατική, όταν πρόκειται για όνομα
πόλης, μικρού νησιού ή χερσονήσου,
π.χ. epistulas Romam scriptitat.
2. Αυτοπάθεια

Λέγεται το συντακτικό φαινόμενο κατά το οποίο το υποκείμενο

ενεργεί και η ενέργεια επιστρέφει σ’ αυτό (π.χ. στα νέα
ελληνικά λέμε: χτενίζομαι, ντύνομαι, τρέφομαι κ.ά.).
Η κτητική αντωνυμία suus-sus-suum και η προσωπική se
εκφράζουν την αυτοπάθεια.
Ευθεία ή άμεση αυτοπάθεια: η αντωνυμία αναφέρεται στο
υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται,
π.χ. Cassiope, superba forma sua… (κ. 3)
Πλάγια ή έμμεση αυτοπάθεια: η αντωνυμία δεν αναφέρεται
στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται, αλλά στο
υποκείμενο της κύριας πρότασης,
π.χ. Arria, cum lacrimae suae vincerent, egrediebatur. (κ.23)

3. *Το ρήμα habeo συντάσσεται με δύο Αιτιατικές – Αντικείμενο

[Andromedam] και Κατηγορούμενο του Αντικειμένου [filiam].
4.*Το ρήμα noceo συντάσσεται με Δοτική ως Αντικείμενο [nocet incolis].
*Το ρήμα placeo συντάσσεται με Δοτική ως Αντικείμενο [deo placet].
*Το ρήμα respondeo συντάσσεται με Δοτική του Προσώπου ως Αντικείμενο
[respondet incolis].

ΜΑΘΗΜΑ 4ο

*ΑΛΛΗΛΟΠΑΘΕΙΑ: Επειδή στη Λατινική Γλώσσα λείπει η Αλληλοπαθής

Αντωνυμία, η ΑΛΛΗΛΟΠΑΘΕΙΑ εκφράζεται:
 με τις φράσεις inter nos, inter vos, inter se + τα πρόσωπα του ρήματος
στον πληθυντικό αριθμό αντίστοιχα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: inter nos amamus, inter
vos amatis, inter se amant.
 με την Αυτοπαθή Αντωνυμία, δηλαδή το τρίτο πρόσωπο της Προσωπικής
και Κτητικής Αντωνυμίας, καθώς και με την Οριστική Αντωνυμία ipse.
 Με την επανάληψη του Υποκειμένου του ρήματος σε Πλάγια Πτώση, κυρίως
των Αντωνυμιών alter, alius, uter. Alius alium amat[όταν πρόκειται για
πολλούς], alter alterum amat [όταν πρόκειται για δύο πρόσωπα], homo
hominem amat, uterque alterum amat κλπ.
 Mε τις εκφράσεις inter eos και inter ipsos.
 Με το επίθετο mutuus [=αμοιβαίος] στον κατάλληλο τύπο. Mutuo
amore devincti sunt [=δέθηκαν με αμοιβαία αγάπη].

*Η ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ εκφράζει [βλέπε και σε άλλο άρθρο]: ΑΝΑΦΟΡΑ justitia

certabant - ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ in suppliciis deorum– in bello ΧΡΟΝΟ/ΤΟΠΟ κλπ.

*Το maxima/minima είναι Ονοματικοί Ομοιόπτωτοι Επιθετικοί Προσδιορισμοί στο

[concordia] et [avaritia] αντίστοιχα, εάν το erat=υπήρχε