Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

Έκθεση Α΄ Λυκείου

Ενότητα: Διάλογος

Έφη Αυγερινού Σελίδα 1

 Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

Ορισμός

Διάλογος είναι η συζήτηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα με σκοπό

την ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων με στόχο την απλή συζήτηση ή την

επίλυση κάποιου προβλήματος

Λεξιλόγιο

διαλέγομαι, διάλογος, διαλογικός, διαλεκτικός, λόγος, λογικός, λογική,

ορθολογικός, ορθολογισμός, ομιλώ, ομιλία, συνομιλώ, συνομιλία, συνομιλητής,

συζητώ, συζήτηση, υποστηρίζω, ισχυρίζομαι, ισχυρισμός, διατείνομαι, διαφωνώ,

διαφωνία, αντιλέγω, αναλογία, αντίρρηση, συμφωνώ, συμφωνία, συναινώ,

συναίνεση, συγκατατίθεμαι, συγκατάθεση, εξετάζω, εξέταση, ερευνώ, έρευνα,

ερμηνεύω, ερμηνεία, εκδοχή, άποψη, εξηγώ, εξήγηση, διδάσκω, διδασκαλία,

μορφώνω, μόρφωση, επικοινωνώ, επικοινωνία, πληροφορώ, πληροφορία,

ανακοινώνω, ανακοίνωση, διαδίδω, διάδοση, πείθω, πειθώ, πειστικός,

επιχειρηματολογώ, επιχειρηματολογία, αιτιολογώ, αιτιολόγηση, τεκμήριο, ορθό,

ισχυρό, δυνατό, πειστικό, αδιαμφισβήτητο, αστήριχτο, σαθρό, απτή, χειροπιαστή,

αναμφισβήτητη, ισχυρή, πειστική, αδιάσειστη, ανεπαρκής, ελλιπής, χρησιμοποιώ,

προβάλλω, αντικρούω, αποκρούω, ανατρέπω, αναιρώ, ανασκευάζω επιχείρημα,

γόνιμος, ισότιμος ήρεμος, αποτελεσματικός, ατελέσφορος

Λέξεις και φράσεις

ο διάλογος είναι γύμνασμα της σκέψης

εκμαιεύω γνώση, (=αναζητώ την αλήθειας μέσα από το διάλογο)

καταπνίγω (= εμποδίζω με βίαιο τρόπο την έκφραση της) μια άποψη

Έφη Αυγερινού Σελίδα 2

 Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

φιμώνω κάποιον (= στερώ από κάποιον την ελευθερία του λόγου)

Μορφές

Εσωτερικός (συζήτηση με τον εαυτό μας)

Διαπροσωπικός (συζήτηση με άλλους)

Διδακτικός ( με ερωταποκρίσεις π.χ, μαθητής –δάσκαλος)

Πνευματικός ( βιβλία, έργα τέχνης)

Το περιεχόμενο καθορίζει και το διάλογο π.χ. Πολιτικός, φιλολογικός,

φιλοσοφικός, οικονομικός, επαγγελματικός κτλ

Ο διάλογος χρησιμοποιείται για :

Την επικοινωνία των ανθρώπων

Την ειρηνική επίλυση προβλημάτων

Την αναζήτηση της αλήθειας

Την απονομή της δικαιοσύνης

Στην επιστήμη

Στην τέχνη

Φυσικά, είναι απαραίτητη προϋπόθεση της Δημοκρατίας

Αποτελέσματα για το άτομο

1. Προλαμβάνει τις παρεξηγήσεις ατόμων και τις συγκρούσεις λαών.

2. Συντελεί στην αλληλογνωριμία.

3. Απαλλάσσει τον άνθρωπο από τις πλάνες κι αποκαλύπτει το ψέμα και την

απάτη.

4. Καλλιεργεί κοινωνικές αρετές (φιλία, αλληλεγγύη, σεβασμός, άμιλλα) του

Έφη Αυγερινού Σελίδα 3

 Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

ατόμου, που πηγάζουν από την έμφυτη τάση του ανθρώπου για ειρηνική

συμβίωση.

5. Είναι απαραίτητος στην οικογένεια (μεταξύ συζύγων και παιδιών), στο

σχολείο, στην εργασία, στις καθημερινές σχέσεις, την κοινωνία, μεταξύ

των κρατών του κόσμου για καλύτερη επικοινωνία και επίλυση των

προβλημάτων, χωρίς συγκρούσεις και ανθρώπινα θύματα.

6. Υποχρεώνει τα αντίπαλα κράτη να σέβονται τις αποφάσεις.

7. Καλλιεργεί το ελεύθερο φρόνημα, την πρωτοβουλία, την υπευθυνότητα και

την αυτενέργεια

8. Καλλιεργεί την κρίση και την αντίληψη του ανθρώπου και διευρύνει τους

πνευματικούς ορίζοντες και τους προβληματισμούς του ατόμου

Αντίθετη έννοια

Αντίθετα ο μονόλογος οδηγεί στο στείρο δογματισμό με αρνητικές συνέπειες για

την πρόοδο του ατόμου και της κοινωνίας.

Η έλλειψη διαλόγου

1.Οδηγεί στην αδράνεια, στην παθητικότητα.

1.Νεκρώνει τη σκέψη, την κριτική ικανότητα, τον προβληματισμό και στην

αδιαφορία.

2. Καλλιεργεί την καχυποψία, την αυθαιρεσία, την ανωριμότητα, το

δογματισμό, το μονόλογο.

Αρνητικοί παράγοντες για την καλλιέργεια του διαλόγου

1. Ο εγωισμός, ο φανατισμός και ο δογματισμός κάθε είδους (θρησκευτικός,

ιδεολογικός, πολιτικός...).

Έφη Αυγερινού Σελίδα 4

 Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

2.Η βία και η τρομοκρατία.

3.Το αντιδημοκρατικό πολίτευμα.

4.Η αυταρχική οικογένεια.

Προϋποθέσεις για αποδοτικό διάλογο

1. Ελευθερία έκφρασης, θάρρος γνώμης.

2. Ειλικρίνεια, αντικειμενικότητα συνομιλητών.

3. Σαφήνεια στο λόγο των συνομιλητών. Ο λόγος πρέπει να είναι σχετικός

με το θέμα της συζήτησης και να μην υπάρχουν πλατειασμοί.

4. Να υπάρχει το ίδιο πνευματικό επίπεδο με το συνομιλητή και ευρεία γνώση

του υπό συζήτηση θέματος.

5. Οι συνομιλητές να μην είναι εγωιστές, φανατικοί και δογματικοί

6. Ήπιο κλίμα, δημοκρατικό περιβάλλον συνομιλίας.

7. Να υπάρχει πραγματική θέληση για επικοινωνία

Κείμενο

Η σωστή συζήτηση στην τάξη

Το δημοκρατικό σχολείο οφείλει να θεμελιωθεί στο διάλογο, γιατί ο διάλογος

αποτελεί το ουσιώδες γνώρισμα της δημοκρατίας. Με το διάλογο αμβλύνονται

διαφορές συγκλίνουν αντιθέσεις, αίρονται παρεξηγήσεις, προλαβαίνονται

συγκρούσεις.

Ο διάλογος όμως, για να μην είναι μόνο επίφαση ή παρωδία, απαιτεί ορισμένες

κοινές παραδοχές. Πίστη στον ορθό λόγο και στη λογική επιχειρηματολογία,

στην επιχειρηματολογία δηλαδή που ακολουθώντας μια έγκυρη συλλογιστική

διαδικασία αποδείχνει την αλήθεια ή τεκμηριώνει την ορθότητα μιας άποψης.

Έφη Αυγερινού Σελίδα 5

 Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

Προϋποθέτει αποδοχή του άλλου και σεβασμό στη γνώμη του άλλου,

θεμελιώνεται πάνω στην ελευθερία, που παρέχει τη δυνατότητα στον καθένα να

εκφράζει την άποψη του χωρίς το φόβο του ελέγχου. Αυτό σημαίνει ταυτόχρονα

πίστη στην πολυφωνία και στην αναγκαιότητα της αντιπαράθεσης των ιδεών,

γιατί μέσα απ' αυτή την πολυφωνία και την αντιπαράθεση γίνεται πληρέστερη

(πολυμερέστερη) ενημέρωση, ενισχύεται η κριτική στάση, βρίσκεται ορθότερη

λύση στο πρόβλημα, αφού οι ιδέες το φωτίζουν από όλες τελικά τις πτυχές και

δίνουν τη δυνατότητα για ποικίλους συσχετισμούς-συνδυασμούς.

Η σωστή συζήτηση στην τάξη, εκτός από τις γενικότερες προϋποθέσεις που

αναφέραμε προηγουμένως, απαιτεί μια ορισμένη στάση του διδάσκοντος και μια

ορισμένη τεχνική. Πρώτα, πρώτα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η συζήτηση δεν

έχει σκοπό να δημιουργήσει τα υπερσυζητικά εκείνα άτομα που σκίζουν την

τρίχα στα τέσσερα», αλλά ανθρώπους που είναι σε θέση να στέκονται κριτικά

στα προβλήματα, να διαμορφώνουν άποψη, να τη διατυπώνουν με σαφήνεια, να

την υποστηρίζουν με επιχειρηματολογία και με ευπρέπεια και τέλος να μένουν

ανοιχτοί, δηλαδή να είναι σε θέση να ακούν τις άλλες απόψεις και να

παρακολουθούν τα άλλα επιχειρήματα.

Χρειάζεται λοιπόν αφενός η υπεύθυνη χρήση του λόγου, αφετέρου η

δημοκρατική κατανομή του λόγου. Το πρώτο σημαίνει ότι οι μαθητές δε μιλούν

για να μιλούν ικανοποιώντας το ναρκισσισμό ή τον εγωισμό τους, αλλά μιλούν για

να συμβάλουν στον καλύτερο φωτισμό του θέματος, στην προαγωγή της

συζήτησης, στην ανεύρεση της ορθότερης λύσης. Άρα ο λόγος πρέπει να είναι

καίριος και ουσιαστικός και να διατυπώνεται με σαφήνεια και ακρίβεια, αλλά

κυρίως να αναφέρεται στο συγκεκριμένο θέμα-πρόβλημα, που σχετίζεται

απαραίτητα με το μάθημα. Ο καθορισμός του θέματος και η αναφορά του λόγου

σ' αυτό, είναι βασικοί όροι, ώστε να μη διαχέεται η συζήτηση μετατρεπόμενη σε

γενικό και αόριστο κουβεντολόι χωρίς κέντρο, χωρίς κατεύθυνση και στόχο.

Έφη Αυγερινού Σελίδα 6

 Έκθεση Α΄Λυκείου - Διάλογος

Δημοκρατική κατανομή του λόγου εξάλλου σημαίνει όσο το δυνατό

μεγαλύτερη συμμετοχή μαθητών στη συζήτηση και άρα αποφυγή της

μονοπώλησης του λόγου από ορισμένα άτομα. Οι μαθητές πρέπει να ασκηθούν

σ' αυτή τη συμμετοχή, έστω και παρακινούμενοι, γιατί η συμμετοχή είναι η πιο

ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας. Τέλος η συζήτηση πρέπει να κλείνει

κάπου, αν όχι με τη μορφή «συμπερασμάτων» τουλάχιστον με την ικανοποίηση

της ορθής διερεύνησης του θέματος.

Για όλα αυτά όμως είναι απαραίτητη η διακριτική αλλά θετική στάση του

δασκάλου και η ικανότητα του να οργανώνει και να συντονίζει τη συζήτηση

παρεμβαίνοντας είτε σαν «διαιτητής» που φροντίζει για τη σωστή διεξαγωγή του

«παιχνιδιού» είτε για να δώσει μια πληροφορία σχετική με το θέμα είτε για να

συνοψίσει στο τέλος, αλλά σε καμιά περίπτωση για να επιβάλει, άμεσα ή έμμεσα,

την άποψη του ούτε με το πρόσχημα της ισοτιμίας. Ο λόγος του δασκάλου δεν

είναι δυνατό να διατυπωθεί ισότιμα. Είναι εξ ορισμού λόγος «αυθεντικός» που

επιβάλλεται ή υποβάλλει.

Παρατηρήσεις

Α. Να γίνει η περίληψη του κειμένου.

Β. Να γράψετε από δύο ομόρριζες για τις παρακάτω λέξεις:

Διερεύνηση, ισότιμα, διεξαγωγή, διατυπωθεί, χρήση.

Γ. ποιες προϋποθέσεις θέτει ο συγγραφέας για την επιτυχία του διαλόγου

στην τάξη;

Δ. γράψε ένα κείμενο για την εφημερίδα του σχολείου σου, στο οποίο θα

αναπτύσσεις την αξία του διαλόγου αλλά και τις προϋποθέσεις για την

επιτυχία του.

Έφη Αυγερινού Σελίδα 7