Professional Documents
Culture Documents
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Το υποκείμενο των προσωπικών ρημάτων είναι πάντα σε πτώση ονομαστική και το
βρίσκουμε ρωτώντας ποιός ; ποιά ; ποιό ; ή ποιοί ; ποιές ; ποιά ;
π.χ. Ο λαός τον υποδέχτηκε θριαμβευτικά
(Ποιός τον υποδέχτηκε; Υποκ.: Ο λαός).
2. Το υποκείµενο των απρόσωπων ρηµάτων και απρόσωπων εκφράσεων είναι µια
ολόκληρη δευτερεύουσα πρόταση. Οι δευτερεύουσες προτάσεις που µπορούν να
πάρουν θέση υποκειµένου λέγονται ονοµατικές και εισάγονται µε τα ότι, πως, να,
µήπως, πώς, όπως, ποιος, πότε, πού κτλ.
1. Σε µια πρόταση που έχει ένα υποκείµενο, το ρήµα συµφωνεί µε το υποκείµενο στο
πρόσωπο και στον αριθµό.
Π.χ. Η Ελένη διαβάζει.
Οι µαθητές διαβάζουν.
2. Όταν το υποκείµενο είναι όνοµα περιληπτικό (δηλώνει ένα σύνολο από πρόσωπα
ή πράγµατα), µπορεί το ρήµα να εκφέρεται στον πληθυντικό αριθµό, µονολότι το
υποκείµενο βρίσκεται στον ενικό αριθµό.
Π.χ. Ο µαθητόκοσµος φωνάζουν και διαµαρτύρονται.
Kόσµoς πoλύς τoν επευφηµoύσαν
3. Σε µια πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείµενα, το ρήµα κανονικά
µπαίνει στον πληθυντικό αριθµό και στο επικρατέστερο πρόσωπο. Επικρατέστερο
είναι το α΄ πρόσωπο σε σύγκριση µε το β΄ και το γ΄, και το β΄ σε σύγκριση µε το γ΄
(α' > β' > γ').
Π.χ. Εγώ και εσύ κλαίγαµε. (α'> β')
Εσύ και ο αδελφός σου γράψατε καλά. (β'> γ')
4. Αν όµως συµβεί να προηγείται το ρήµα και τα υποκείµενα να ακολουθούν ,τότε
µπορεί το ρήµα να εκφέρεται σε ενικό αριθµό, δηλαδή να συµφωνεί µε το πρώτο,
το πλησιέστερό του υποκείµενο, που είναι σε ενικό αριθµό.
Π.χ. Τραυµατίστηκε ο οδηγός του αυτοκινήτου και ένας επιβάτης.
Εκεί τον έφερε η θλίψη και η δυστυχία.
Α) Παραδείγματα
Χρησιμοποιούμε για την ανάπτυξη της παραγράφου αρκετά χαρακτηριστικά και
συγκεκριμένα παραδείγματα από την πραγματικότητα ή από την ιστορία.
«Όλες οι δραστηριότητες του ανθρώπου, που στρέφονται σε κάθε τοµέα (οικονοµικό,
κοινωνικό, πολιτικό, επιστηµονικό, ηθικό, καλλιτεχνικό, θρησκευτικό) είναι
εκφράσεις της ζωής και του πολιτισµού, γι' αυτό στοιχειοθετούν αυτό που
αποκαλούµε πολιτισµική παράδοση. Λόγου χάρη: το άροτρο, η κοινοτική
οργάνωση, το νοµοθετικό πλαίσιο, η δράση του πολίτη, οι λατρευτικές εκδηλώσεις, η
τέχνη, όλα αυτά εκφράζουν την ανθρώπινη προσπάθεια, αποκαλύπτουν τη ζωή µιας
κοινωνίας, διατηρούνται αυτούσια ή µεταβάλλονται και αναµορφώνονται µε την
πάροδο του χρόνου ή επιζούν µόνο ως σύµβολα στη µνήµη των λαών, ως έκφραση
της δηµιουργικότητάς τους, ως πολιτισµική περιουσία.»
Β) Σύγκριση – Αντίθεση
Όταν συγκρίνουµε δύο πρόσωπα, πράγµατα ή ιδέες, παραθέτουµε τις
οµοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν όµως αvτιθέτoυµε το ένα στο άλλο,
τονίζουµε τις διαφορές τους.
«Δεν αντιλαµβάνεστε ούτε υπολογίσατε ποτέ µέχρι τώρα τίνος είδους άνθρωποι
είναι οι Αθηναίοι, εναντίον των οποίων θα πολεµήσετε, και πόσο διαφέρουν από
σας σε όλα. Αυτοί, από τη µια µεριά, είναι νεωτεριστές και ικανοί να
προγραµµατίζουν και να εκτελέσουν στην πράξη όσα αποφασίσουν. Εσείς, από την
άλλη, είστε ικανοί και να διατηρείτε αυτά που υπάρχουν και να µην επινοείτε τίποτε
και να µην ικανοποιείτε ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες. Αυτοί πάλι είναι τολµηροί σε
σύγκριση µε τη δύναµή τους και είναι ριψοκίνδυνοι παρά τις αντίθετες
υπαγορεύσεις της λογικής και είναι αισιόδοξοι στις δυσκολίες. Ενώ δική σας
συνήθεια είναι να κάνετε λιγότερα από όσα µπορείτε και να µην έχετε εµπιστοσύνη
ούτε στις βέβαιες λύσεις της λογικής και να νοµίζετε ότι δε θα απαλλαγείτε ποτέ από
τα δεινά. [. .. ]»
Θουκυδίδης, Ιστορία, Α.70
Γ) Αιτιολόγηση
Πολλές φορές στη θεµατική πρόταση εκφράζουµε µια κρίση, η ισχύς της οποίας
χρειάζεται να αποδειχθεί µε αιτιολόγηση.
«Εγώ λοιπόν εκ πρώτοις νοµίζω πως είναι δίκαιο να επαναφέρουµε στην εξουσία το
δηµοκρατικό κόµµα της Ρόδου. Ωστόσο, κι αν ακόµη δεν ήταν δικαιο, κάθε φορά
που έρχονται στο νου µου οι ενέργειες εκείνων, αισθάνοµαι καθήκον µου να σας
προτρέπω στην επιχείρηση αυτή. Και γιατί αυτό; Διότι, άνδρες Αθηναίοι, αν όλοι
γενικώς σπεύδουν να πράττουν τα δίκαια, είναι ντροπή µόνο εµείς να αντιδρούµε.
Αν όµως όλοι οι άλλοι µηχανεύονται τρόπους να καταστρατηγoύν το δίκαιο και
µόνο εµείς προβάλλουµε ως πρόσχηµα της απραξίας µας τη δικαιοσύνη, αυτό δεν το
θεωρώ δικαιοσύνη αλλ' ανανδρία, αφού διαπιστώνω ότι όλοι γενικώς εξασφαλίζουν
το δίκαιό τους ανάλογα µε τη δύναµη που διαθέτουν.»
Δηµοσθένης, Υπέρ της Ροδίων Ελευθερίας, 28
Δ) Ορισμό
Μπορούµε στη θεµατική µας πρόταση να διατυπώσουµε έναν ορισµό, αλλά πρέπει
στη συνέχεια να εξηγήσουµε αυτό τον ορισµό, χρησιµοποιώντας λεπτοµέρειες,
παραδείγµατα, σύγκριση και αντίθεση, διαίρεση κτλ.
«Διαφήµιση είναι η γνωστοποίηση στο κοινό µε διάφορα µέσα (διαλαλητές, έντυπα,
ραδιόφωνο, τηλεόραση κτλ.) των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν ένα προϊόν µε
σκοπό την προβολή και την αύξηση των πωλήσεών του. Ωστόσο, ο ορισµός της
διαφήµισης ως γνωστοποίησης δεν ανταποκρίνεται ούτε στο ελάχιστο στη σηµερινή
µορφή της διαφήµισης. Και αυτό γιατί µπορεί η διαφήµιση να ξεκίνησε και να
αναπτύχθηκε σαν φαινόµενο συνδεδεµένο στενά µε την οικονοµική ζωή των
επιχειρήσεων, ωστόσο σήµερα επιτελεί κι άλλες πρόσθετες λειτουργίες, έµµεσα αλλά
αποτελεσµατικά.»
Ε) Διαίρεση
Στη θεµατική πρόταση διαιρούµε µια περιληπτική έννοια στα µέρη της.
Αναπτύσσοντας την παράγραφο εξετάζουµε τα κύρια χαρακτηριστικά του κάθε µέρους.
«Την εξουσία πλέον κατείχαν τέσσερα πρόσωπα. Ο Διοκλητιανός ανέλαβε τη
διοίκηση των ανατολικών επαρχιών µε έδρα τη Νικοµήδεια της Μικράς Ασίας, ο
Μάξιµος τη διοίκηση της Ιταλίας και της Αφρικής µε έδρα το Μεδιόλανο (σηµερινό
Μιλάνο), ο Γαλέριος των βαλκανικών επαρχιών µε έδρα το Σίρµιο της Σερβίας και ο
Κωνσταντίνος ο Χλωρός των δυτικών επαρχιών µε έδρα τους Τρεβήρους (Trier) της
βορειοανατολικής Γαλατίας. Η Ρώµη έπαψε πια να είναι το κέντρο της
αυτοκρατορίας.»
3. Στις παρακάτω προτάσεις βάλτε το ρήµα στο κατάλληλο πρόσωπο και αριθµό.
α. Εγώ και οι συµµαθητές µου θα ......................(οργανώνω) µια εκδήλωση για
το Γ. Σεφέρη.
β. Εγώ και εσύ συνεχώς .......................................(διαφωνώ).
γ. Γιατί .........................(είµαι) έξω εσύ και ο Γιάννης;
δ. ..........................(έρχοµαι, πρoστ. αορ.) γρήγορα εσύ κι ο αδελφός σου.
ε. Σε τέτοια κατάσταση μας…………………….(φέρνω, αορ.) η πείνα και η
ανάγκη.
στ. …………………..(τρέχω, αορ.) τότε γρήγορα στο φρούριο εγώ και πέντε
στρατιώτες.
- Καλά έκαμες! Είπε αυτός σοβαρά…Εδώ πάνω όλα είναι πολύ ωραία.
Γύρισα κατά κει που έδειχνε και είδα το θείο Περικλή. Πέρασε από μπρος
μου δίχως να με προσέξει και κάθισε στο καφενεδάκι ,που ήταν έρημο
εκείνη την ώρα.
5. Χρησιµοποιώντας τα αχώριστα λαϊκά µόρια (α-, ξε-, ανα-) γράψτε τις λέξεις
που έχουν τις ακόλουθες σηµασίες.
α. αµεριµνησία: ...................................................................................... .
β. αξεπέραστος: ...................................................................................... .
γ. αύξηση της τιμής ενός προϊόντος :……………………………………..
δ. υποφέρω από δυνατό κρύο: ...................................………………….
ε. αυτός που δεν υποφέρεται, αφόρητος: ............................................
στ. ανεβάζω κάτι, σέρνω προς τα επάνω :……………………………….
ζ. αφαιρώ τον αφρό από το γλυκό την ώρα που βράζει :……………….
η. σηκώνω κάτι λίγο: ..............................................................................
θ. παθαίνει αλλοίωση το χρώµα από τον ήλιο: ...................................
ι. αυτός που δεν µπορεί να επαναληφθεί: ............................................
6. Ποια είναι η σηµασία των αχώριστων µορίων στις παρακάτω λέξεις;
α. περιγιάλι
β. αρχιµουσικός
γ. διασπώ
δ. διχοτόµος
Ποιόν ενεργείας :
Ανάλογα µε τον τρόπο (ποιόν ενέργειας) που γίνεται αυτό που
σηµαίνει το ρήµα, οι χρόνοι διακρίνονται σε:
α) μη συνοπτικούς (ενεστώτας, μέλλοντας εξακολουθητικός, παρατατικός), όταν
φανερώνουν εξακολούθηση ή επανάληψη.
β) συνοπτικούς (στιγμιαίος ή συνοπτικός μέλλοντας, αόριστος),όταν παρουσι-
άζουν κάτι συνοπτικά.
γ) συντελεσμένους (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας),
όταν αυτό που δηλώνουν είναι τελειωμένο.
Παρατακτικά σύνθετα
ανάβω και σβήνω - αναβοσβήνω
νότια και ανατολικά - νοτιοανατολικά
κίτρινος και µαύρος - κιτρινόµαυρος
αγγούρι και ντοµάτα - αγγουροντοµάτα
Τα παρατακτικά σύνθετα σηµαίνουν ό,τι σηµαίνει το καθένα από τα δύο συνθετικά
τους ενωµένα µε το σύνδεσµο και. Τ α δύο συνθετικά παρατάσσονται (παρατακτικά) το
ένα δίπλα στο άλλο.
Προσδιοριστικά σύνθετα
άγριο λουλούδι - αγριολούλουδο
τραγουδώ σιγά - σιγοτραγουδώ
πίτα από τυρί - τυρόπιτα
Στα προσδιοριστικά σύνθετα το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο.
Κτητικά σύνθετα
Αντικειμενικά σύνθετα
Ασκήσεις
3) Γράψτε στην οριστική του αορίστου το αντίστοιχο πρόσωπο των ρηµάτων που
σας δίνονται.
α. ξέρω στ. ευχαριστεί
β. βλέπουµε ζ. εµπνέω
γ. ορίζετε η. ερχόµαστε
δ. πίνουν θ. εκφράζουν
ε. ενδιαφέρεις ι. υπάρχει
4) Στα παρακάτω ρήµατα γράψτε το θέµα του ενεστώτα και του αορίστου.
α. έδερνε στ. πάθαιναν
β. επιβαρύνεις ζ. έχεις σπείρει
γ. δυστυχήσαµε η. θα θρέψουµε
δ. έµεινε θ. θα έχετε τρέξει
ε. πηγαίνατε ι. είχαν φταίξει
Ενεργητική φωνή -ω
Β΄ συζυγία
Παθητική φωνή
-ιέμαι / -ούμαι / -άμαι
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1) Τα ρήματα της πρώτης συζυγίας στο α΄ πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα
τονίζονται:
α. στην ενεργητική φωνή: στην παραλήγουσα. Π.χ. δένω.
β. στην παθητική φωνή: στην προπαραλήγουσα. Π.χ. δένομαι.
2) Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας στο α΄ πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα
τονίζονται:
α. στην ενεργητική φωνή: στη λήγουσα. Π.χ. αγαπώ.
β. στην παθητική φωνή: στην παραλήγουσα. Π.χ. αγαπιέμαι, θυμούμαι ή
θυμάμαι.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Με τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται και τα αποθετικά ρήματα: επικαλούμαι,
μιμούμαι, αφηγούμαι, διηγούμαι, εξηγούμαι, προηγούμαι, συνεννοούμαι κτλ., και
μερικά παθητικά από ρήματα που σχηματίζονται κατά το καλώ: αφαιρούμαι,
εξαιρούμαι, αποτελούμαι, καλούμαι κτλ.
2. Την αρχαϊκή κλίση ακολουθούν και μερικά ρήματα σε -ώμαι, όπως: εγ-
γυώμαι, εξαρτώμαι, διερωτώμαι, διασπώμαι κτλ. Αυτά σχηματίζουν την οριστική
ενεστώτα ως εξής:
εγγυώμαι
εγγυάσαι
εγγυάται
εγγυόμαστε
εγγυάστε (-σθε)
εγγυώνται
Σημείωση : Στα ρήματα αυτά η χρήση του παρατατικού δεν είναι συνηθισμένη.
Στη θέση του μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις περιφράσεις: έθετα, εγγύηση,
είχα εξάρτηση, γινόταν διάσπαση κ.λ.π.
Ασκήσεις
1. Στις φράσεις που ακολουθούν γράψτε και τα άλλα πρόσωπα του ενικού και
του πληθυντικού αριθμού των ρημάτων (χωρίς να αλλάξετε τη φωνή, το
χρόνο και την έγκλιση).
α. Πολλές φορές αναρωτιόμουν γιατί φοβόμουν τόσο τη θάλασσα.
β. Σκεφτόμασταν τι ωραίες ιστορίες διηγούμασταν εκείνα τα
ατελείωτα βράδια του καλοκαιριού.
γ. Κάθε φορά που περνούσα από εκκλησία σταυροκοπιόμουν και
προσευχόμουν.
δ. Όταν ήμουν μικρός, κυλιόμουν στα χώματα και μιμούμουν τους
άλλους στα παιχνίδια.
ε. παρηγορώ:…………………………………………………………..
στ. αξιοποιείς: …………………………………………………………
ζ. κρεμά: ...............................................................................................
η. φωτίζουν: .........................................................................................
6.Βρείτε σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα της β' συζυγίας που γράφονται με
έντονα στοιχεία στις ακόλουθες προτάσεις.
α. Θεωρείται πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις κάποια περιουσία
χωρίς υποστήριξη.
β. Ασκεί το επάγγελμα του γεωργού.
γ. Ο υπουργός, όταν ήρθε η ώρα να αποχωρήσουν οι γεωργοί που τον
επισκέφτηκαν, τους ρώτησε ποιους γεωργικούς συνεταιρισμούς εκ
προσωπούν και εκείνοι ένας ένας πέρασαν από μπροστά του, τον
χαιρέτησαν και απάντησαν στην ερώτησή του.
δ. Μη λυπάσαι που δε μας βοηθάς στα χωράφια, αλλά προσπάθησε να
προχωρήσεις όσο μπορείς καλύτερα στις σπουδές σου.
ε. Οι αγρότες του νομού μας δε ζητούν προνομιακή μεταχείριση,
απαιτούν όμως να μην αδικηθούν.
11. Γράψτε από δύο σύνθετες λέξεις με α΄ συνθετικό όνομα, αριθμητικό, ρήμα,
επίρρημα, πρόθεση.
ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ –
ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ –
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Τα ρήµατα που σηµαίνουν ότι το υποκείµενο ενεργεί έχουν ενεργητική διάθεση και
λέγονται ενεργητικά.
Π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι. Ο ήλιος λάμπει.
Τα ενεργητικά ρήµατα είναι δύο ειδών: µεταβατικά και αµετάβατα.
Τα ενεργητικά ρήµατα που η ενέργειά τους µεταβαίνει, πηγα(νει σε κάτι άλλο (συνήθως
σε ένα πρόσωπο ή πράγµα) λέγονται µεταβατικά.
Τα ενεργητικά ρήµατα που η ενέργειά τους δεν πηγαίνει σε κάτι άλλο λέγονται
αμετάβατα.
Π.χ. Ο ήλιος λάμπει.
Προσοχή!
Συχνά ένα ρήμα συνοδεύεται από δύο ή περισσότερα αντικείμενα που
βρίσκονται στην ίδια πτώση (συνδέονται με το και ή είναι ασύνδετα) και
συμπληρώνουν την έννοια του ρήματος κατά τον ίδιο τρόπο. Τότε το ρήμα
αυτό είναι μονόπτωτο.
Π.χ. Αγόρασα μήλα, πορτοκάλια και λεμόνια .
Και τα αντικείμενα ενός δίπτωτου ρήματος μπορεί να είναι στην ίδια
πτώση (αιτιατική), αλλά συμπληρώνουν με διαφορετικό τρόπο το καθένα
την έννοια του ρήματος.
Π.χ. Με ρώτησε κάτι.
2. Με επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων: Π.χ. Ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος και ένας
αληθινός φίλος που τιμούσε τους φίλους και τη φιλία. Η φιλία ήταν πάνω απ' όλα.
Ασκήσεις
11. Μετατρέψτε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική όπου και όπως είναι δυνατό.
α. Ο υπουργός αποδέχτηκε τους όρους της σύμβασης.
β. Η επιχείρηση εκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους.
γ. Πολλοί άνθρωποι διηγήθηκαν τα γεγονότα.
δ. Ο δήμος δαπάνησε πολλά χρήματα για την αναπαλαίωση του κτιρίου.
ε. Οι τεχνίτες είχαν κατεργαστεί τους πολύτιμους λίθους.
στ. Ο καθηγητής μας δεν ανέχεται τους ζωηρούς μαθητές.
ζ. Ο πρωθυπουργός δέχτηκε τον υπουργό Παιδείας.
12. Βρείτε με ποιες μεταβατικές λέξεις ή φράσεις συνδέονται οι περίοδοι λόγου
στην παρακάτω παράγραφο.
«Ανάμεσα στα δύο παιδιά αναπτύχθηκε φιλία αληθινή. Οι λόγοι ήταν πολλοί.
Πρώτα πρώτα οι οικογένειές τους χρόνια τώρα συνδέονταν φιλικά: οι πατέρες
υπηρετούσαν στον ίδιο λόχο. ενώ οι μητέρες τους ήταν συμμαθήτριες από το
δημοτικό σχολείο. Κατοικούσαν, ύστερα, στην ίδια γειτονιά έπαιζαν στους ίδιους
πεζόδρομους και κατέβαιναν συντροφιά στην αγορά. Φοιτούσαν ακόμη στο
ίδιο σχολείο: πήγαιναν στην ίδια τάξη, μελετούσαν μαζί, είχαν κοινές αγωνίες.
Κοντά σ' αυτά πρέπει να θυμηθούμε και το ωδείο, όπου αποκτούσαν μουσική
παιδεία: ο Σοφοκλής μάθαινε βιολί, ο Περικλής φλάουτο. Τη χαίρονταν και οι
δυο τους τη μουσική. Κι αν καμιά φορά κάποια περιστατικά τούς
απομάκρυναν, αυτό δεν κρατούσε πολύ' γρήγορα πάλι αποκαθιστούσαν τις
σχέσεις τους. Η φιλία τους δεν ήταν συμφεροντολογική. Αντίθετα, μάλιστα,
ήταν ειλικρινής. Γι' αυτό και ολοένα βάθαινε, με αποτέλεσμα να τους κάνει
ευτυχισμένους.»
13. Βρείτε με ποιες λέξεις ή φράσεις επιτυγχάνεται η συνοχή
ανάμεσα στις περιόδους λόγου στο κείμενο που ακολουθεί.
«Το κράτος» έλεγε ο ομιλητής «όχι η αφηρημένη ιδέα αλλά ως συγκεκριμένο
βίωμα, λείπει από τους σημερινούς Έλληνες. Το αισθάνονται σαν ξένο, όχι
δικό τους, δεν το πονούν. Τη χώρα τους την αγαπούν με πάθος. Για μια
χούφτα από το χώμα της είναι άξιοι να πεθάνουν με την πιο μεγάλη ευκολία.
Άλλο πατρίδα όμως και άλλο πολιτεία. Με την πατρίδα είμαστε στενότατα
δεμένοι' την έχουμε κρατήσει. Την πολιτεία όμως ... »
5
Βαθμοί - Παραθετικά
Οι βαθμοί είναι τρεις : α) Θετικός (ωραίος, βαθύς)
β) Συγκριτικός (ωραιότερος, βαθύτερος)
Παραθετικά Μετοχών
Μερικές μετοχές επιδέχονται σύγκριση. Σχηματίζουν όμως τα παραθετικά τους πάντοτε
περιφραστικά:
Θετικός: ευτυχισμένος
Συγκριτικός: πιο ευτυχισμένος
Υπερθετικός: ο πιο ευτυχισμένος (σχετικό), πολύ ευτυχισμένος (απόλυτο)
Ανώμαλα παραθετικά
Μερικά επίθετα σχηματίζουν μονολεκτικά παραθετικά από διαφορετική ρίζα ή με
διαφορετικό τρόπο από τα άλλα επίθετα. Αυτά τα επίθετα λέγονται ανώμαλα.
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
απλός απλούστερος απλούστατος
γέρος γεροντότερος -
πολύς περισσότερος (πλείστος)
κακός χειρότερος (χείριστος,
μεγάλος μεγαλύτερος μέγιστος
κάκιστος)
λίγος λιγότερος ελάχιστος
μικρός μικρότερος ελάχιστος
καλός καλύτερος άριστος
(κάλλιστος)
Ελλειπτικά παραθετικά
α. Μερικά παραθετικά δεν έχουν θετικό βαθμό. Αυτά προήλθαν από επιρρήματα
ή από αρχαίες προθέσεις:
ανώτερος - ανώτατος (< άνω)
κατώτερος – κατώτατος (<κάτω)
απώτερος - απώτατος (< άπω)
υπέρτερος – υπέρτατος (<υπέρ)
β. Μερικά συγκριτικά δεν έχουν ούτε θετικό ούτε υπερθετικό :
προτιμότερος, προγενέστερος, μεταγενέστερος
Μονολεκτικό τύπο παραθετικών δεν σχηματίζουν :
α. τα επίθετα σε –ής, - ιά, -ικο / -άς [-ής], -ού, -άδικο [-ούδικο, -ήδικο], π.χ.
γκρινιάρης, φωνακλάς κ.α.
β. τα άκλιτα
γ. οι μετοχές
Σημείωση ! Από τα επίθετα σε -ος σχηµατίζονται επιρρήµατα και σε -ώς. Κάποια από
αυτά έχουν διαφορά στη σηµασία από το αντίστοιχο επίρρηµα σε -ο:
Π.χ. απλά = µε απλότητα, απλώς = µόνο.
γ δες σελ.81 κε
.
Ασκησεις
10. Σχηματίστε σύνθετες λέξεις με τα δύο συνθετικά που σας δίνονται. Στη
συνέχεια, επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη από το πλαίσιο, δημιουργήστε
ονοματικά σύνολα.
Συνθετικά Ονοματικά Σύνολα
Α΄ Β΄
εν φυλή
άκρο βάση
υπό γη
φεύγω πόνος
αέρας μάχη
γράμμα σήμα
ύδωρ γη
νερό χύνω
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Τα είδη των αντωνυμιών
Ασκησεις
β. Αν δεις τις αδελφές σου, δώσε σ' αυτές χαιρετισµούς εκ µέρους µου.
γ. Αν είχα εγγονάκια, θα έλεγα σ' αυτά παραµύθια
δ. Ανάλαβε τις εργασίες, όπως έχεις υποσχεθεί σ' εµένα.
ε. Τηλεφώνησα στη φίλη σου να µην έρθει.
4. Βρείτε από δέκα λέξεις (παράγωγες ή σύνθετες) που να ανήκουν στην ίδια
οικογένεια με τα ρήματα : βάζω (βάλλω), παίζω.
5. Βρείτε από πέντε παράγωγες ή σύνθετες λέξεις (α΄ ή β΄ συνθετικό) που να
ανήκουν στην ίδια γλωσσική οικογένεια με τα ουσιαστικά : άνεμος, πατέρας.
Υλη από την 7 στ σχ. βιβλίο