αρσενικά σε -ης, -ας Θηλυκά σε -α, -η Ουδέτερα δεν έχει

Παραδείγματα κλίσης πρωτόκλιτων ουσιαστικών

Α) Αρσενικά (κατάληξη -ας & -ης)

Ενικός Αριθμός
Ον. ὁ λοχίας ὁ πολίτης ὁ κοχλίας ὁ κριτὴς
Γεν. τοῦ λοχίου τοῦ πολίτου τοῦ κοχλίου τοῦ κριτοῦ
Δοτ. τῷ λοχίᾳ τῷ πολίτῃ τῷ κοχλίᾳ τῷ κριτῇ
Αιτ. τόν λοχίαν τόν πολίτην τόν κοχλίαν τόν κριτὴν
Κλ. ὦ λοχία ὦ πολῖτα ὦ κοχλία ὦ κριτὰ

Πληθυντικός Αριθμός
Ον. οἱ λοχίαι οἱ πολῖται οἱ κοχλίαι οἱ κριταὶ
Γεν. τῶν λοχιῶν τῶν πολιτῶν τῶν κοχλιῶν τῶν κριτῶν
Δοτ. τοῖς λοχίαις τοῖς πολίταις τοῖς κοχλίαις τοῖς κριταῖς
Αιτ. τούς λοχίας τούς πολίτας τούς κοχλίας τούς κριτὰς
Κλ. ὦ λοχίαι ὦ πολῖται ὦ κοχλίαι ὦ κριταὶ

Α) Θηλυκά (κατάληξη -α & -η)

Ενικός Αριθμός
Ον. ἡ χώρα ἡ τιμὴ ἡ ὥρα ἡ πηγὴ
Γεν. τῆς χώρας τῆς τιμῆς τῆς ὥρας τῆς πηγῆς
Δοτ. τῇ χώρᾳ τῇ τιμῇ τῇ ὥρᾳ τῇ πηγῇ
Αιτ. τὴν χώραν τὴν τιμὴν τὴν ὥραν τὴν πηγὴν
Κλ. ὦ χώρα ὦ τιμὴ ὦ ὥρα ὦ πηγὴ

Πληθυντικός Αριθμός
Ον. αἱ χῶραι αἱ τιμαὶ αἱ ὧραι αἱ πηγαὶ
Γεν. τῶν χωρῶν τῶν τιμῶν τῶν ὡρῶν τῶν πηγῶν
Δοτ. ταῖς χώραις ταῖς τιμαῖς ταῖς ὥραις ταῖς πηγαῖς
Αιτ. τάς χώρας τάς τιμὰς τάς ὥρας τάς πηγὰς
Κλ. ὦ χῶραι ὦ τιμαὶ ὦ ὧραι ὦ πηγαὶ
Παρατηρήσεις για τονισμό

 Η γενική πληθυντικού τονίζεται πάντα στη λήγουσα και περισπάται.

 Τα οξύτονα και παροξύτονα δευτερόκλιτα διατηρούν τον τόνο στην ίδια συλλαβή
καθ᾿ όλη την κλίση τους (βλ. τιμή, χώρα).

 Γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού όταν τονίζεται στη λήγουσα παίρνει πε-
ρισπωμένη.

 Τα προπαροξύτονα πρωτόκλιτα κινούν τον τόνο τους ανάλογα με τη λήγουσα:

 Αν η λήγουσα είναι μακρά, τονίζουν την παραλήγουσα (βλ. θαλάττης).

 Αν η λήγουσα είναι βραχεία, τονίζουν την προπαραλήγουσα (βλ. θάλατται).

Παρατηρήσεις για καταλήξεις

 Τα ασυναίρετα πρωτόκλιτα έχουν, ανεξαρτήτως γένους και καταλήξεως, ίδιες κατα-

λήξεις στον πληθυντικό, οι οποίες μάλιστα ταυτίζονται με αυτές του πληθυντικού
του θηλυκού άρθρου.

 Η κατάληξη -ας, όπου εμφανίζεται, είναι πάντοτε μακρά.

 Το -αι στο τέλος κλιτών λέξεων, όταν δεν ακολουθείται από άλλο γράμμα, εί-
ναι βραχύ.

 Τα -ᾳ και -ῃ είναι δίφθογγοι, άρα μακρά.

 Τα αρσενικά σε -ης έχουν στην κλητική ενικού κατάληξη -α βραχύ (βλ. στρατιῶτα).

 τα εθνικά, π.χ. Πέρσης- Πέρσα.

 όσα λήγουν σε –της, π.χ. ὁπλίτης- ὁπλῖτα.

 τα σύνθετα με β’ συνθετικό που λήγει σε –άρχης, –μέτρης, –πώλης, –

ώνης, τρίβης.

 Εξαιρούνται τα ουσιαστικά σε –δης, που διατηρούν το -η.

 Τα θηλυκά σε -α έχουν το –α– της κατάληξης καθαρό (μακρό) και το διατηρούν σε

όλη την κλίση, αν πριν από το –α στην ονομαστική ενικού έχουν φωνήεν ή –ρ–
(βλ. χώρα).

 Εξαιρούνται τα ἀλήθεια, εὐσέβεια, γαῖα, γραῖα, μοῖρα, πεῖρα, σφαῖ-

ρα και σφῦρα, που έχουν το –α βραχύ.

 Αν πριν από το –α– της κατάληξης στην ονομαστική ενικού υπάρχει σύμφωνο πλην
–ρ-, έχουν το –α μη καθαρό (βραχύ) και το μετατρέπουν στη γενική και δοτική ενι-
κού σε η και ῃ αντίστοιχα (βλ. θάλαττα).
θάλαττα θάλατται

θαλάττης θαλαττῶν

θαλάττῃ θαλάτταις

θάλατταν θαλάττας

θάλαττα θάλατται

Ενικός αριθμός

καθαρό Μη καθαρό

Ονομ. ἡ πολιτεία γλῶσσα

Γεν. τῆς πολιτείας γλώσσης

Δοτ. τῇ πολιτείᾳ γλώσσῃ

Αιτ. τήν πολιτείαν γλῶσσαν

Κλητ. (ὦ) πολιτεία γλῶσσα

Πληθυντικός αριθμός

Ονομ. αἱ πολιτεῖαι γλῶσσαι

Γεν. τῶν πολιτειῶν γλωσσῶν

Δοτ. ταῖς πολιτείαις γλώσσαις

Αιτ. τάς πολιτείας γλώσσας

Κλητ. (ὦ) πολιτεῖαι γλῶσσαι