ΛΦΙ 125.Λατινική Γλώσσα Ι. ΧΕ 2017-18.

Διδάσκουσα: Χρυσάνθη Τσίτσιου

Το γερούνδιο και το γερουνδιακό1

Τι είναι το γερούνδιο και το γερουνδιακό

Θα ξεκινήσουμε με τη βασική διάκριση μεταξύ γερουνδίου και

γερουνδιακού: το γερούνδιο είναι ένα ρηματικό ουσιαστικό και έχει
ενεργητική διάθεση, ενώ το γερουνδιακό έχει παθητική διάθεση και
χρησιμοποιείται ως ρηματικό επίθετο. Πρόκειται λοιπόν για ονοματικούς
ρηματικούς τύπους – οι άλλοι ονοματικοί ρηματικοί τύποι είναι το
απαρέμφατο, η μετοχή και το σουπίνο.

Το γερούνδιο δηλώνει την ίδια τη ρηματική ενέργεια.

Τύποι του γερουνδίου μπορεί να λειτουργούν ως ετερόπτωτοι

προσδιορισμοί άλλων όρων ή ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί. Κάποτε
μπορεί να συνοδεύονται από πρόθεση (να σχηματίζουν φράση με
πρόθεση).

Litteras scribendo (‘δια του συντάσσειν την επιστολήν’, μέσω της

σύνταξης της επιστολής – χρήση αφαιρετικής γερουνδίου)

cupiditas pugnandi ‘επιθυμία για μάχη’

stilus aptus facile scribendo ‘γραφίδα κατάλληλη για εύκολη γραφή’

vos adhortor ad studendum ‘σας προτρέπω να μελετάτε’

1
Βλ. μαθήματα 32, 33, 49 από το εγχειρίδιο των Πασχάλη - Σαββαντίδη.

1
sedulο laborando officia nostra feliciter praestabimus. ‘δουλεύοντας με
ζήλο θα επιτελέσουμε με επιτυχία τα καθήκοντά μας.’

Το γερουνδιακό είναι ένα ρηματικό επίθετο, που συνήθως δηλώνει αυτό

που πρέπει (είναι ανάγκη, είναι σκόπιμο) να γίνεται ή να γίνει
(participium necessitatis), μπορεί όμως να σημαίνει και απλώς ότι κάτι
γίνεται, λαμβάνει χώρα, διενεργείται (participium praesentis passivi). Η
σημασία της μετοχής ενεστώτα παθητικής φωνής και διάθεσης, που ως
τύπος λείπει από τα λατινικά, φαίνεται πως ήταν η αρχική σημασία του
γερουνδιακού.

Litteras tradidisti amico tuo ad me perferendas. ‘Παρέδωσες στον φίλο

σου την επιστολή, για να μου τη μεταφέρει’.

To ποιητικό αίτιο που συνοδεύει το γερουνδιακό βρίσκεται σε πτώση

δοτική (δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου, dativus auctoris).

Πώς συντάσσεται το γερουνδιακό

1.Λειτουργεί ως επίθετο. Σημαίνει ότι ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα πρέπει,

επιτρέπεται ή αξίζει να υποστεί μία ενέργεια:

liber legendus ‘βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί, αξιανάγνωστο βιβλίο’.

Virtus est res non contemnenda. ‘Η αρετή είναι αγαθό που δεν πρέπει να
να αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση’.

2.Λειτουργεί ως κατηγορούμενο (‘προσωπική σύνταξη γερουνδιακού’).

Το γερουνδιακό είναι τύπος μεταβατικού ρήματος (το οποίο στην
ενεργητική του φωνή (ή βάσει της ενεργητικής του διάθεσης)
συντάσσεται με αντικείμενο σε αιτιατική). Το γερουνδιακό σημαίνει ότι
ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα πρέπει, επιτρέπεται ή αξίζει να υποστεί μία
ενέργεια:

2
Magistratui cives adiuvandi sunt.2 ‘Οι άρχοντες πρέπει να συντρέχουν
τους πολίτες’.

3.Λειτουργεί ως στοιχείο απρόσωπης ρηματικής έκφρασης (‘απρόσωπη

σύνταξη γερουνδιακού’). Προέρχεται κανονικά από ρήμα που είναι (στην
ενεργητική φωνή ή παρά την ενεργητική του διάθεση) αμετάβατο ή
παίρνει αντικείμενο αλλά όχι σε αιτιατική. Σημαίνει ότι κάτι πρέπει,
επιτρέπεται ή αξίζει να γίνεται ή να γίνει:

A magistratu civibus auxiliandum est.3 ‘Πρέπει να υπάρχει βοήθεια από

τους άρχοντες για τους πολίτες’. / ‘Οι άρχοντες πρέπει να βοηθούν τους
πολίτες’.

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα έχουμε απρόσωπη σύνταξη γερουνδιακού

(απρόσωπο γερουνδιακό)· το ρ. auxilior παίρνει αντικείμενο σε δοτική.
Για να μην υπάρξει σύγχυση με τη δοτική του ποιητικού αιτίου (αφού δεν
θα μπορούμε να αναγνωρίσουμε εύκολα ποιο είναι το αντικείμενο του
γερουνδιακού), το ποιητικό αίτιο εκφέρεται με εμπρόθετη αφαιρετική (a
magistratu). Η δοτική civibus είναι αντικείμενο της ρηματικής φράσης
auxiliandum est.

Το φαινόμενο της ‘έλξης του γερουνδιακού’

Προσπαθήστε να δικαιολογήσετε τη λειτουργία του γερουνδίου στις

ακόλουθες φράσεις.

 Discendi cupidus sum.

 Discendo et cogitando hominis mens alitur.4
 In discendo multum temporis consūmo.5
 Ad beate vivendum virtute opus est.
 A verbo amandi ductum est nomen amoris.

2
adiuvo, adiūvi, adiūtum, are + accusativus
3
auxilior (αποθ. 1) + dativus: βοηθώ, ενισχύω.
4
disco, didici, (disciturus), discere: μαθαίνω. Alo, alui, altum/alitum, ere 3: τρέφω.
5
consūmo, consumpsi, consumptum, ere: καταναλώνω, δαπανώ.

3
  Catilina consilium iniit urbem delendi.

Προσοχή! Η ενεργητική σύνταξη με γερούνδιο σε δοτική όπου το

γερούνδιο προέρχεται από ρήμα μεταβατικό (ρήμα που απαιτεί
αντικείμενο σε αιτιατική) όπως και η ενεργητική σύνταξη με εμπρόθετο
γερούνδιο που είναι τύπος μεταβατικού ρήματος που παίρνει αντικείμενο
σε αιτιατική κανονικά δεν απαντούν στα λατινικά. Σε αυτές τις
περιπτώσεις χρησιμοποιείται η αντίστοιχη παθητική σύνταξη, με
γερουνδιακό και ομοιόπτωτο με αυτό ουσιαστικό (‘υποκείμενο’ του
γερουνδιακού).

Η τροπή της ενεργητικής σύνταξης (γερούνδιο + αντικείμενο σε

αιτιατική) σε παθητική (γερουνδιακό + υποκείμενο), η γνωστή και ως
‘έλξη του γερουνδιακού’, γίνεται ως εξής:

 Η πτώση του γερουνδίου γίνεται πτώση του γερουνδιακού.

 Το αντικείμενο του γερουνδίου συμπληρώνει ομοιόπτωτα και στο

ίδιο γένος (το γερουνδιακό είναι επίθετο!) το γερουνδιακό (που
βρίσκεται στην πτώση του γερουνδίου).

 Η πρόθεση του γερουνδίου (εφόσον υπάρχει) παραμένει και

συνοδεύει το γερουνδιακό.

Παραδείγματα:

… non admirabuntur nos in Graiorum virtutibus exponendis mores eorum

(sc. Graiorum) secutos ‘… δεν θα απορήσουν που εμείς στην παρουσίαση
των αρετών των Ελλήνων ακολουθήσαμε τα ήθη τους’

Spes urbis potiendae hostes fefellit. ‘Η ελπίδα ότι θα καταλάβουν την

πόλη ξεγέλασε τους εχθρούς’ (αποδείχτηκε απατηλή).

4
Το ρ. potior (potitus sum, iri 4 ‘κατακτώ’, ‘εκπορθώ’, ‘κυριεύω’) παίρνει
αντικείμενο σε αφαιρετική. Ωστόσο, με το συγκεκριμένο ρήμα μπορούμε
να έχουμε γερουνδιακή έλξη, ακριβώς επειδή το ρήμα συντασσόταν
αρχικά με αιτιατική. Το ίδιο ισχύει και για τα ρήματα utor, fungor, fruor,
vescor.

Consuetudo pecuniae parcendi laudanda est. ‘Είναι αξιέπαινη η συνήθεια

της φειδωλής χρήσης των χρημάτων’.

Ariovistus omnes Gallos ad se oppugnandum venisse dixit. ‘Ο Αριόβιστος

είπε ότι είχαν έρθει όλοι οι Γαλάτες, για να τον πολεμήσουν’.

Άσκηση:

Στα παρακάτω παραδείγματα να προστεθεί στο γερούνδιο το αντικείμενο που

βρίσκεται μέσα σε παρένθεση και να γίνει η γερουνδιακή έλξη· να διευκρινιστεί αν η
έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι:

 Romam venimus ad videndum (Paulam)

 Iuvenes cupidi erant videndi (puellas)
 Rōmae adfuimus ad parandum (magnas divitias)
 Vēnit (lībros) legendi causā
 Discimus legendo (lībros)
 Hoc genus (είδος) armōrum aptum est tegendo (corpora) (tego καλύπτω)

(Από το βιβλίο Β. Σαββαντίδη – Μ. Πασχάλη, Λατινικά, Γ΄ Τάξη Γενικού Λυκείου,

Θεωρητική Κατεύθυνση, Τεύχος Β΄, ΟΕΔΒ, Αθήνα χ.χ., μάθ. XLIX)