ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το απαρέμφατο , έναρθρο ή άναρθρο, κατέχει σημαντική θέση στον

αρχαίο ελληνικό λόγο.

Είδη απαρεμφάτου

Τελικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με πρόταση

επιθυμίας, μεταφράζεται με το να και δέχεται άρνηση μη.
π.χ. Συμβουλεύω ὑμῖν μὴ παραδιδόναι τὰ ὅπλα. (= Σας συμβουλεύω να
μην παραδίνετε τα όπλα.)

Ειδικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με ειδική

πρόταση, μεταφράζεται με το ότι και δέχεται άρνηση οὐ.
π.χ. Οἱ πρέσβεις ἥγγειλαν βασιλέα ἀργύριον οὐ παρέξεσθαι. (= Οι
πρέσβεις ανάγγειλαν ότι ο βασιλιάς δε θα δώσει χρήματα.

Άναρθρο απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που χρησιμοποιείται χωρίς άρθρο.

Το άναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται ως:

1. υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων,

2. αντικείμενο,

3. κατηγορούμενο,

4. επεξήγηση,

5. προσδιορισμός της αναφοράς,

6. του σκοπού ή του αποτελέσματος.

Υποκείμενο Απαρερφάτου

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου (του άναρθου ή του έναρθρου) μπορεί να είναι:

α) το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος (το αυτό πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε
ταυτοπροσωπία

β) διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (έτερο πρόσωπο), οπότε λέμε ότι
έχουμε ετεροπροσωπία

Απρόσωπη Σύνταξη

Το απρόσωπο ρήμα (ή η απρόσωπη έκφραση) παίρνει ως υποκείμενο απαρέμφατο.

1
Είναι φανερό ότι το υποκείμενο του απαρεμφάτου θα είναι διαφορετικό από το
υποκείμενο του ρήματος (γιατί προφανώς δεν μπορεί να έχει ως υποκείμενο τον
εαυτό του). Άρα θα έχουμε ετεροπροσωπία. Αυτό έχει ως συνέπεια το υποκείμενο
του απαρεμφάτου να βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.

*Αρκετά συχνά δίπλα στο απρόσωπο ρήμα ή στην απρόσωπη έκφραση κι ενώ θα
περιμέναμε να υπάρχει μια αιτιατική ως υποκείμενο του απαρέμφατου, αυτή η
αιτιατική δεν υπάρχει. Στη θέση της υπάρχει μια δοτική, η οποία δείχνει το πρόσωπο
στο οποίο αναφέρεται το απρόσωπο ρήμα, γι’ αυτό και την ονομάζουμε δοτική
προσωπική. Έναρθρο απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που έχει άρθρο ουδετέρου
γένους σε κάθε πτώση του ενικού αριθμού εκτός από την κλητική, π.χ. Τὸ λακωνίζειν
ἐστὶ φιλοσοφεῖν → ονομαστική

Χρησιμοποιείται ως:

1. υποκείμενο,

2. αντικείμενο,

3. ως προσδιορισμός της αναφοράς,

4. γενική υποκειμενική,

5. γενική αντικειμενική,

6. γενική διαιρετική,

7. γενική της αιτίας,

8. γενικής της αξίας,

9. του σκοπού σε πτώση γενική,

10. δοτική αντικειμενική,

11. επεξήγηση,

12. εμπρόθετος προσδιορισμός

2
Συντακτικές Ασκήσεις Εξοικείωσης και Εξάσκησης

1.Στα παραδείγματα που ακολουθούν να εντοπίσετε τα απαρέμφατα και να

βρείτε τη συντακτική τους λειτουργία.

α. Τὸ γιγνώσκειν ἑαυτὸν σωφροσύνη ἐστί.

β. Σωκράτης ἐχρῆτο τῷ ἐρωτᾶν τε καὶ ἀποκρίνασθαι.
γ. Τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν.
δ. Κῦρος διέφερεν πάντων τῶν ἡλίκων εἰς τὸ μανθάνειν ἃ δέοι.
ε. Οἱ καρποὶ γεγόνασι αἴτιοι τοῦ μὴ θηριωδῶς ζῆν ἡμᾶς.

2.Να χαρακτηρίσετε τη συντακτική θέση του άναρθρου απαρεμφάτου στα

παρακάτω παραδείγματα.

1. Κροῖσος ἐνόμιζε ἑαυτὸν εἶναι ἀνθρώπων ἁπάντων ὀλβιώτατον.

2. Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.
3. Τὸ κακῶς ποιεῖν ἐστι ἀδικεῖν.
4. Ἐπεθύμει γενέσθαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν ἱκανός.
5. Δημοσθένης μὲν ἦν δεινότατος λέγειν καὶ πολλάκις παρεῖχεν ἑαυτὸν συμβουλεύειν
τοῖς Ἀθηναίοις.
6. Ξενοφῶν καὶ Χειρίσοφος διεπράξαντο, ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς.

3.Στις επόμενες προτάσεις να βρείτε το είδος (ειδικό ή τελικό) και το υποκείμενο

(ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία) των απαρεμφάτων.

α. Οἱ Πέρσαι ἠνάγκαζον τοὺς νέους μανθάνειν τοὺς νόμους.

β. Ἄξιον ἦν τοῖς ζῶσιν πενθεῖν τοὺς τεθνεῶτας.
γ. Οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν.
δ. Ἐπιθυμεῖ γενέσθαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν.
ε. Ἀρχίδαμος ἔμελλε δῃώσειν τὴν γῆν.

Οι παραπάνω συντακτικές ασκήσεις έχουν αντληθεί από την

ιστοσελίδα study4exams.gr

4.Να αναγνωρίσετε τα απαρέμφατα (ειδικό – τελικό) και να εντοπίσετε σε ποιες

από τις παρακάτω φράσεις υπάρχει ταυτοπροσωπία και σε ποιες
ετεροπροσωπία:

α. Καλλικρατίδας ἔφη διαλλάξειν Ἀθηναίους καὶ Λακεδαιμονίους.

β. Οἱ ἀδύνατοι (=ανάπηροι) οὐ δύνανται ἱππεύειν.

γ. Σωκράτης βούλεται ἀπελθεῖν.

δ. Οὗτος ἔλεγε ταῦτα ψευδῆ εἶναι.

3
ε. Βοιωτοὶ ἀπειλοῦσιν εἰσβαλεῖν εἰς τὴν Ἀττικήν.

στ. Λύσανδρος ἐκέλευσεν αὐτοὺς εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι.

ζ. Κῦρος ὑπέσχετο δώσειν πέντε μνᾶς.

η. Σωκράτης πάντα ἡγεῖτο θεοὺς εἰδέναι.

θ. Οἱ Αἰγινῆται λέγουσιν οὖκ εἶναι αὐτόνομοι.

ι. Ἀναξαγόρας ἔφη τὸν ἥλιον λίθον εἶναι.

ια. Ὤμοσαν (= ορκίστηκαν) μὴ προδώσειν ἀλλήλους.

ιβ. Πρωταγόρας ἔλεγεν ἄνθρωπον πάντων χρημάτων (=πραγμάτων) μέτρον εἶναι.

ιγ. Σωκράτης ἔλεγεν οὐκ εἶναι διδάσκαλος.

ιδ. Βίας ἔφη κρατίστην (= η καλύτερη) εἶναι δημοκρατίαν, ἐν ᾗ (=αυτή στην οποία)
πάντες ὡς τύραννον φοβοῦνται τὸν νόμον.

5. Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τα απρόσωπα ρήματα / απρόσωπες

εκφράσεις, το υποκείμενό τους και το υποκείμενο του απαρεμφάτου.

1. Λέγεται τους Χαλδαίους ἐλευθέρους και ἀλκίμους εἶναι

2. Συνέβη τῶ Σόλωνι τελευτῆσαι βίῳ

3. Χρή τους εὐγενεῖς γενναίως φέρειν τάς συμφοράς

4. Πειθαρχεῖν δεῖ θεῶ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις

5. Ἀνάγκη ἐστίν ἡμῖν τάς τῆς πόλεως πύλας φυλάττειν

6. Προσήκει ἡμῖν φεύγειν την ἀχαριστίαν

7. Συμφέρει νῦν Θηβαίοις ποιῆσαι ταῦτα

8. Οὐ ράδιον ἐστίν ἡμῖν ταῦτα ποιῆσαι

9.Ὥρα ἐστί ἀπιέναι

10.Ἔξεστιν σοι πράττειν τά δέοντα

11.Χρή σε πορεύεσθαι ἐπί τον ποταμόν

4
6.Να βρείτε τα έναρθρα απαρέμφατα στα παρακάτω παραδείγματα και να τα
χαρακτηρίσετε ως προς τον συντακτικό τους ρόλο:

Οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν.

Ὥρμησαν εἰς τὸ διώκειν.

Εἰς τοῦτο ἐλήλυθε τοῦ νομίζειν.

Βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν.

Ἀπέγνωκα τοῦ μάχεσθαι.

Τὸ σπεύδειν δέ σοι παραινῶ