Οι σύνθετες λέξεις της νέας ελληνικής σχηματίζονται με δύο τρόπους: α)

Με την προσθήκη στην αρχή της λέξης ενός μορφολογικού στοιχείου που
ονομάζεται αχώριστο μόριο ή πρόθημα. β) Mε την ένωση δύο ή
περισσότερων λέξεων.

Σύνθεση με αχώριστα μόρια :

Τα αχώριστα μόρια είναι μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις που
λειτουργούν ως προθήματα σε σύνθετες λέξεις, δηλ. αποτελούν το α΄
συνθετικό τους . Τα περισσότερα αχώριστα μόρια έχουν αρχαία ελληνική
προέλευση (λόγια), ενώ λίγα δημιουργήθηκαν στα νεότερα χρόνια
( λαϊκά ) 

Ορισμένα από τα πιο συνηθισμένα αχώριστα μόρια είναι τα εξής:

 α) α- (αν-, ανα-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό στερητική σημασία,

π.χ. αδύνατος (α + δυνατός), ανήλιος (αν + ήλιος), αναδουλειά (ανα + δουλειά).
 β) ανα- (αν-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «επάνω», «πάλι»,
«πίσω», π.χ. ανασηκώνω (ανα + σηκώνω), αναγέννηση (ανα +
γέννηση), αναρωτιέμαι (ανα + -ρωτιέμαι).
 γ) απο- (απ-, αφ-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία της
«απομάκρυνσης», της «αφαίρεσης»,του «χρόνου» και άλλες σημασίες,
π.χ. απόκοσμος (απο + κόσμος), αποδυναμώνω (απο + δυναμώνω), απόβραδο (απο +
βράδυ).
 δ) δια- (δι-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «ανάμεσα», «παντού»
και άλλες σημασίες, π.χ. διατρέχω (δια + τρέχω), διασπορά (δια +
σπορά), διέξοδος (δι + έξοδος).
 ε) δυσ-: προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «δύσκολου», του «κακού»,
π.χ. δυσμορφία (δυσ+ μορφή), δύσκαμπτος (δυσ + καμπή).
 στ) εν- (εμ-, εγ-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «μέσα»,
π.χ. εντοιχίζω (εν + τοιχίζω),εμποτίζω (εμ + ποτίζω), εγκοπή (εγ + κοπή).
 ζ) επι- (επ-, εφ-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «επάνω» και
άλλες σημασίες, π.χ. επιγραφή (επι + γραφή), επίγραμμα (επι + γράμμα), επέκταση (επ

1
+ έκταση), έφιππος (εφ + ίππος).
 η) κατα- (κατ-, καθ-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «κάτω», της
«εναντίωσης», της «υπερβολής» και άλλες σημασίες, π.χ. κατάβαση (κατα +
βάση), καταδιώκω (κατα + διώκω), καταγοητεύω (κατα + γοητεύω).
 θ) ξε- (και ξ- πριν από φωνήεν): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του
«έξω», του «πολύ», της στέρησης, π.χ. ξεσπιτώνω (ξε + σπιτώνω), ξετρελαίνω (ξε +
τρελαίνω), ξεπουλώ (ξε + πουλώ).
 ι) παρα- (παρ-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «ενώπιον», του
«εναντίον», της απόκλισης από το νόημα του β΄ συνθετικού και άλλες σημασίες, π.χ.
παρελαύνω (παρα + ελαύνω), παραβαίνω (παρα + βαίνω), παραγνωρίζω (παρα +
γνωρίζω).
 ια) συν- (συγ-, συλ-, συμ-, συρ-, συσ-, συ-, συνε-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό
τη σημασία του «μαζί»,π.χ. συνεργασία(συν + εργασία), συγγενής (συγ +
γένος), συρροή (συρ + ροή).
 ιβ) υπο- (υπ-, υφ-): προσδίδει στο β΄ συνθετικό τη σημασία του «από κάτω»
και του «μείον», π.χ. υποστήριξη (υπο + στήριξη), υπόταση (υπο + τάση).