ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΞΕΝΟΦΩΝΤΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ Β΄

ΤΙΤΛΟΣ: «Οι νέοι του 2012 παρακολουθούν και συμμετέχουν στα Ελληνικά του
Ξενοφώντα»

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ: ΜΑΘΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ (ΠΕ02)

Δοκιμάστηκε στην τάξη :στο πλαίσιο των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών κατά
το σχολικό έτος:2011-2012
Διδακτικό αντικείμενο: Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Νεοελληνική Γλώσσα, Πληροφορική
Τάξη: Α΄ Λυκείου
Χρονική διάρκεια: 5 διδακτικές ώρες(από τις οποίες 2 στο εργαστήριο πληροφορικής)
Προϋποθέσεις υλοποίησης: εξοικείωση με ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και επαρκής γνώση
στοιχείων πληροφορικής
Τεχνολογικά εργαλεία: σύνδεση διαδικτύου, φυλλομετρητής, επεξεργαστής κειμένου,
εργαστήριο πληροφορικής

Σύντομη περιγραφή
γενική θεώρηση των Ελληνικών του Ξενοφώντα με βιωματική προσέγγιση και συμμετοχή των
μαθητών στα δρώμενα παριστάνοντας ρόλους και αναζητώντας χρήσιμες πληροφορίες για το
έργο.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Α) ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ
-να έλθουν οι μαθητές σε στενότερη επικοινωνία με σημαντικά έργα της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας,
-να καλλιεργηθεί η φαντασίας τους υποδυόμενοι ρόλους,
-να κατανοήσουν την ανθρωποκεντρική διάσταση των κειμένων του αρχαίου ελληνικού
πολιτισμού, να φωτιστούν ανθρώπινες ενέργειες, ώστε οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν
ομοιότητες με την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα,
-να διερευνήσουν πτυχές του ιστορικού αντικειμένου, να προβληματιστούν για τα αίτια αλλά
και για τις συνέπειες των ανθρώπινων πράξεων
-να κατανοήσουν τις βίαιες μεθόδους και τον αυθαίρετο χαρακτήρα των τυραννικών
πολιτευμάτων, ώστε να καταδειχθεί η αξία και η σπουδαιότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος,
-να αναπτύξουν ικανότητες για αποτελεσματική διαχείριση της γνώσης
-να μετατεθεί το βάρος της διδασκαλίας στην ενεργητική κριτική μάθηση
-μέσω βιωματικών δραστηριοτήτων να αποκτήσουν ενεργητικό ρόλο, ώστε ο λόγος τους να
αποκτά δραματοποίηση και παραστατικότητα,
-να δημιουργήσουν κείμενο υπηρετώντας τις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης σε
επικοινωνιακό πλαίσιο

Β)ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ
-να αναπτύξουν δεξιότητες στην αναζήτηση πληροφοριών
-να ασκηθούν στην κριτική επεξεργασία και συνθετική παρουσίαση των δεδομένων που
συλλέγουν
-να εξοικειωθούν με τη χρήση πολυτροπικών κειμένων
-να ασκηθούν στην παραγωγή προσχεδιασμένου προφορικού λόγου
-να γνωρίσουν βασικά ηλεκτρονικά σώματα κειμένων για την αρχαία και τη νέα ελληνική
γραμματεία, από τα οποία θα αντλούν γνώσεις και για τη γλωσσική εξομάλυνση του κειμένου
και για τις σημασιολογικές αλλαγές που παρατηρούνται στις λέξεις στο πέρασμα του χρόνου
-να εξοικειωθούν στη συνεργατική μάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών εντός της ομάδας

Γ)ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ
-να αναπτύξουν δεξιότητες αποτελεσματικής αναζήτησης στο διαδίκτυο και επιλογή της
κατάλληλης πληροφορίας
-να αναπτύξουν κριτική στάση στον πολιτιστικό και ιδεολογικό χρωματισμό του περιβάλλοντος
του διαδικτύου
-να αξιοποιήσουν διαδικτυακές πηγές αλλά και να εξοικειωθούν με τους νέους ψηφιακούς
γραμματισμούς,
-να αξιοποιούν στη μελέτη τους ηλεκτρονικά εργαλεία, όπως τα σώματα κειμένων και οι
συμφραστικοί πίνακες λέξεων

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Σύνδεση με το Α.Π. :η συγκεκριμένη διδακτική πρόταση αφορά το σύνολο της ύλης του Βιβλίου
Β΄ των Ελληνικών του Ξενοφώντα. Προηγήθηκε η νοηματική, γλωσσολογική και εν μέρει η
γραμματική και συντακτική ανάλυση του κειμένου, με σκοπό την κατανόηση όχι μόνο της
ιστορικής διάστασης των γεγονότων, αλλά κυρίων των κοινωνικών, πολιτικών και
ανθρωπολογικών διαστάσεων του. Οι μαθητές σε όλη τη διάρκεια του τετραμήνου είχαν την
ευκαιρία και τη δυνατότητα να εξασκηθούν σε εργασίες παραγωγής κειμένου, σε γραμματικές,
συντακτικές και λεξιλογικές ασκήσεις. Στο τέλος της προβλεπόμενης ύλης και αφού αναλύσαμε
και της ασκήσεις γενικής θεώρησης, η τάξη χωρίστηκε σε τέσσερις ομάδες από πέντε μέλη η
κάθε μία. Κριτήριο για το χωρισμό των ομάδων ήταν να υπάρξει ανομοιογένεια με βάση τη
σχολική τους επίδοση. Οι μαθητές θεώρησαν πρακτικό να χωριστούν σε υποομάδες για
καλύτερη οργάνωση και αποτελεσματικότητα. Επίσης όρισαν και γραμματέα που θα
συγκέντρωνε τις σημειώσεις κατά την πορεία της εργασίας τους. Οι ομάδες με την καθοδήγηση
του διδάσκοντα αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες. Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι
καθοδηγητικός, συμβουλευτικός και μεσολαβητικός ανάμεσα στο κείμενο και το μαθητή. Ο
μαθητής μετατοπίζεται από το ρόλο του παθητικού δέκτη σε αυτόν του δημιουργού, ενισχύεται
η δημιουργικότητά του και προωθείται η αυτενέργεια στα πλαίσια πάντα στης συλλογικής
δράσης.
1η ώρα: κατανομή εργασιών, κατατόπιση των μαθητών από το διδάσκοντα για τυχόν
ερμηνευτικά προβλήματα, αντιμετώπιση δυσκολιών από τις εργασίες.
2η και 3η ώρα: μετάβαση στο χώρο του εργαστηρίου πληροφορικής, αναζήτηση των
ηλεκτρονικών σωμάτων και των πηγών στο διαδίκτυο, συλλογή των πληροφοριών.
4η ώρα: Αξιοποίηση των πληροφοριών και παραγωγή λόγου μέσα σε συνθήκες ανάδρασης: η
σκέψη κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπόλοιπων μαθητών της ομάδας. Με τον
τρόπο αυτό το συλλογικό κείμενο ή οι σημειώσεις που παράγουν οι μαθητές αποτελούν
αντικείμενο διαπραγμάτευσης και αποτέλεσμα συζήτησης μεταξύ των μελών της ομάδας.
5η ώρα: Παρουσίαση της εργασίας στο σύνολο της τάξης. Οι επιμέρους ομάδες παρουσιάζουν
το υλικό τους, τίθενται απορίες αλλά και παρατηρήσεις από τους συμμαθητές τους αλλά και από
το διδάσκοντα, συζητούν για τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκαν, αξιολογούν τις πηγές που
χρησιμοποίησαν.
ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΟΜΑΔΑ: Α
ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ
ΜΑΛΑΧΙΑ ΣΥΝΟΔΗ
ΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΟΝΗΣ
ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΑΘΗΝΑ
ΣΤΑΜΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
16-32

Ερώτηση1η: Υποθέστε πως είστε ο Αλκιβιάδης. Σε προσωπικό σας ημερολόγιο καταγράψτε σε

ανάλογο επικοινωνιακό πλαίσιο τις εντυπώσεις και τις κρίσης σας για τη θέση των δύο
αντίπαλων παρατάξεων.

Απάντηση: Καθώς παρατηρούσα τους Αθηναίους ψηλά από τα τείχη μου, συνειδητοποίησα πως
δεν ήταν αγκυροβολημένοι σε καλό μέρος διότι απείχαν αρκερά από κάποιο λιμάνι και από
κάποια πόλη και ακόμη προμηθευόταν τα τρόφιμά τους από την Σειστό που απείχε δεκαπέντε
στάδια απο τα πλοία τους. Δεν καταλαβαίνω αυτή τους τη στάση, ενώ φημίζονται για τον
ναυτικό τους στόλο τώρα δεν καταλάβαιναν πως η θέση στην οποία βρίσκονται θα τους
οδηγήσει στην ήττα καθώς το μέρος το οποίο βρίσκονται δεν θα τους ευνοήσει ιδιαίτερα.
Επιπλέον, είναι ριψοκίνδυνο να διασκορπίζονται για να προμηθευτούν τρόφιμα ή οτιδήποτε
άλλο, επειδή οι αντίπαλοι είναι εύκολο να κάνουν επίθεση αιφνιδιαστικά και να πιάσουν τους
Αθηναίους απροετοίμαστους και ανίκανους να ανταπεξέλθουν στην μάχη.
Από την άλλη πλευρά παρατηρώντας τους αντιπάλους συνειδητοποίησα πως είχαν ό,τι
χρειάζονταν αφού βρισκόταν μέσα σε λιμάνι και κοντά σε πόλη. Έτσι πήρα την πρωτοβουλία να
τους συμβουλεύσω να μετασταθμεύσουν στην Σειστό όπου εκεί, όπως ήταν λογικό, θα είχαν ό,τι
χρειαζόταν, και την ευκαιρία να ναυμαχήσουν όταν εκείνοι το επέλεγαν.
Ευελπιστώ να ακούσουν αυτή μου την συμβουλή γιατί, αν δεν την ακούσουν, το μόνο σίγουρο
είναι ότι θα χάσουν και τότε δεν θα είναι αντάξιοι του ονόματός τους. Φοβάμαι πως με αυτή
τους την αλαζονεία αυτή η μάχη θα καταλήξει σε τραγωδία.

Ερώτηση2η: Υποθέστε πως είστε ο Λύσανδρος και συμβουλεύετε τους άνδρες σας. Καταγράψτε
το λόγο του στρατηγού προς τους στρατιώτες του.

Απάντηση: Πιστοί μου σύντροφοι, με εσάς φτάσαμε όλοι ως εδώ, παρόλο που είμαστε ενάντια
σε έναν τόσο δυνατό αντίπαλο όπως οι Αθηναίοι. Το ότι φτάσαμε λοιπόν εδώ , σημαίνει ότι ενώ
οι Αθηναίοι υπερισχύουν σε στόλο, εμείς όχι μόνο υπερισχύουμε σε πεζικό αλλά έχουμε και
καλύτερη στρατηγική από αυτούς, και πρέπει να συνεχίσουμε έτσι. Τέσσερεις μέρες λοιπόν ενώ
οι Αθηναίοι παρατάσσονται στο λιμάνι για ναυμαχία εμείς δεν υποκύπτουμε παρόλο που
είμαστε έτοιμοι, διότι έχουμε ως στόχο μας την παρακολούθηση τους για αναγνώριση των
κινήσεων τους. Παρακολουθώντας τους λοιπόν εντοπίσαμε ότι οι Αθηναίοι βρίσκονται μακριά
από κάποιο λιμάνι ή πόλη. Με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να πηγαίνουν για εφοδιασμό στην
Σειστό η οποία απείχε δεκαπέντε στάδια απο τα πλοία τους.
Την επόμενη φορά που οι Αθηναίοι θα ξεκινήσουν να πάνε στην Σειστό για προμήθεια
τροφίμων, τα πλοία που έχουμε βάλει να τους παρακολουθούν θα τους ακολουθήσουν και μόλις
τους δούνε να ανοίγονται θα γυρίσουν πίσω στο μέσο της διαδρομής και θα υψώσουν ασπίδα
ώστε να ξεκινήσει ο στόλος και το πεζικό και να τους πιάσουμε απροετοίμαστους και αδύνατους
να προλάβουν να ετοιμαστούν για μάχη.
Λοιπόν καλοί μου στρατιώτες αύριο, θα είναι η πιο καθοριστική μάχη που είχαμε ποτέ.
Ευελπιστώ να πετύχει αυτό μας το σχέδιο και να κατακτήσουμε αυτό που θέλουμε!

Ερώτηση 3η : Είστε δημοσιογράφος της εποχής. Ως έγκριτος παρατηρητής καταγράψτε τι

συνέβη και ποιες θέσεις διατυπώθηκαν στο συμβούλιο των συμμάχων μετά την ήττα των
Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς.

Απάντηση: Έκτακτη συνεδρίαση συγκάλεσε ο Λύσανδρος μετά την θεαματική του νίκη στους
Αιγός ποταμούς. Στην συνέλευση παραβρέθηκαν όλοι οι σύμμαχοι και ως θέμα ο Λύσανδρος
έθεσε την τύχη των αιχμαλώτων. Μεγάλη ήταν η ένταση που επικρατούσε, διότι πολλές ήταν οι
κατηγορίες ενάντια στους Αθηναίους. Επικεντρώθηκαν κυρίως στην προηγούμενη βάρβαρη
απόφαση των Αθηναίων να κόψουν το δεξί χέρι των αιχμαλώτων σε περίπτωση που
επικρατούσαν στην ναυμαχία. Σάλο προξένησε η νίκη των Λακεδαιμονίων καθώς επέφερε
πολλές αλλαγές στα σχέδια των Αθηναίων. Μετά από πολύωρη ψηφοφορία καταλήξανε στην
καταδίκη όλων των Αθηναίων πλην του Αδείμαντου. Φήμες θέλουν τον Αδείμαντο να έχει
προδώσει το σχέδιο των Αθηναίων.

Ερώτηση 4η: Με βάση τα όσα λέει ο Ξενοφώντας για τους Αθηναίους, καταγράψτε σε
παράγραφο 100-120 λέξεων τα χαρακτηριστικά μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης με βάση και
σύγχρονες αναφορές.

Απάντηση: Ο ιμπεριαλισμός είναι η επεκτατική πολιτική, όταν μια χώρα προσπαθεί να

κατακτήσει όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές για να μεγαλώσει τη δύναμή της.
Τέτοια ήταν και η πολιτική των Αθηναίων και για αυτό βρισκόταν συνεχώς σε πολεμικές
επιχειρήσεις, έχοντας τόσο ετοιμοπόλεμο στρατό και στόλο για να μπορούν να διασφαλίσουν
την κυριαρχία τους και για να γίνουν η μεγαλύτερη δύναμη, έτσι ώστε μπροστά στην ισχύ τους
να υποκλίνονται όλες οι άλλες χώρες. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις επεκτείνουν τη δύναμη τους
σε αδύναμες οικονομικά και στρατιωτικά χώρες, προσφέρουν βοήθεια, αλλά πάντα με
ανταλλάγματα. Στερούν από τις χώρες αυτές το δικαίωμα της αυτοκυριαρχίας, της εδαφικής
ανεξαρτησίας της αυτοτέλειας και τις αποικιοποιούν. Αποτελεί ένδειξη ωμότητας και
βαρβαρότητας η υπερίσχυση των δυνατών, φαινόμενο που παρατηρείται από την πρώτη
οργάνωση κοινωνιών.
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ:
ΚΟΥΤΝΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΣΤΑΜΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
ΤΣΙΤΣΙΡΙΓΚΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
ΨΑΘΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
Κεφάλαιο 2, 1-4

Ερώτηση 1: Στο www.wikipedia.org αναζητήστε πληροφορίες για τη λέξη Πάραλος και εικόνες
του πλοίου

Ομοίωμα αρχαίας Τριήρους (Ολυμπιάς)

Απάντηση: Στην αρχαιότητα η Πάραλος, ή και Παραλία αποκαλούμενη κατά επιγραφές, ήταν
ένα από τα έξι "ιερά πλοία" της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τα άλλα πέντε ήταν η Σαλαμινία, η
Αμμωνιάς, η Αντιγονίς, η Δημητριάς και η Πτολεμαΐς.

Η Πάραλος ήταν τριήρης που συμμετείχε ειδικά στις "θεωρίες" καθώς και σε άλλες ιερές ή
δημόσιες αποστολές, συνήθως επείγουσας φύσεως. Το συνηθέστερο αγκυροβόλιο της Παράλου
ήταν ο παρά την άκρα του Σουνίου δυτικός όρμος ο αποκαλούμενος "Παράλου Γη". Αργότερα
ναυπηγήθηκε και άλλη αδελφή τριήρης συναγωγός, δηλαδή με ίδιο σκοπό, που έλαβε το όνομα
"Σαλαμινία", επειδή το μόνιμο αγκυροβόλιό της ήταν στη Σαλαμίνα. Οι θέσεις των παραπάνω
αγκυροβολιών αποδεικνύουν τον βαθμό ετοιμότητας των πλοίων αυτών σε επείγουσες
αποστολές. Επίσης και τα δύο αυτά ιερά πλοία αποκαλούνταν από τους Αθηναίους και
"Θεωρίδες" (Θεωρίς) ή "Δηλιάδες" (Δηλιάς), επειδή έφερναν τις Θεωρίες στη Δήλο.

Οι επιβαίνοντες της Παράλου, ασχέτου κατηγορίας, είτε ήταν πλήρωμα είτε επιβάτες υπάλληλοι
θεωροί, ονομάζονταν "πάραλοι" ή "παραλίτες" και, εξ αντικειμένου, έπρεπε να ήταν πολίτες της
Αθήνας, και μάλιστα, κατά τον Θουκυδίδη (Η' 72), ακραιφνών δημοκρατικών αισθημάτων.

Επίσης στην αρχαιότητα Πάραλοι στον πληθυντικό ονομάζονταν γενικά οι εγκατεστημένοι σε

παραθαλάσσιες περιοχές (παρά+άλω, όπως και παραλία και παράλιος).
Ερώτηση 2:Υποθέστε ότι είστε ο αγγελιοφόρος της είδησης για την καταστροφή του
Αθηναϊκού στόλου. Σε ανάλογο επικοινωνιακό πλαίσιο ενημερώστε σε κείμενο 70 περίπου
λέξεων τα τραγικά γεγονότα.

Απάντηση: Ω! Συμφορά μας Αθηναίοι! Κακό που μας βρήκε! Ο στόλος μας στους Αιγός
Ποταμούς καταρρακώθηκε από τους Λακεδαιμόνιους. Ο Λύσανδρος μας αιφνιδίασε όταν είχαμε
αποβιβαστεί από τα πλοία μας για τα τρόφιμά μας. Ο Κόνωνας είδε την επίθεση του εχθρικού
στόλου αλλά τα πλοία ήταν άδεια και δεν μπορούσαμε να επιτεθούμε. Ο Λύσανδρος
κατέλαβε όλα μας τα πλοία και αιχμαλώτισε τους πολεμιστές μας. Ο Κόνωνας κατάλαβε ότι η
υπόθεση είχε χαθεί και έφυγε έχοντας μόνο εννέα πλοία μας. Τι θα κάνουμε ; Τι θα απογίνουμε;

Ερώτηση 3:Είστε πολεμικός ανταποκριτής. Καταγράψτε την κατάσταση που επικράτησε στην
Αθήνα μετά την αναγγελία της ήττας των Αθηναίων στους Αιγούς Ποταμούς

Απάντηση: Βρισκόμαστε στην καρδιά της Αθήνας, η οποία δέχτηκε το μεγαλύτερο πλήγμα
όλων των εποχών από τους Σπαρτιάτες. Μετά την ήττα τους στους Αιγός Ποταμούς με ναυτική
δύναμη 180 πλοίων επικρατεί μια κατάσταση πανικού. Όλοι οι Αθηναίοι πολίτες θρηνούν για
τους πολεμιστές που χάθηκαν στη μάχη αυτή, αλλά ανησυχούν ακόμη περισσότερο για το
μέλλον τους και βρίσκονται σε απόγνωση. Υπάρχει μεγάλη αναταραχή και οδυρμός. Φήμες λένε
ότι οι Μήλιοι, οι Σκιωναίοι, οι Τορωναίοι και οι Αιγινήτες θα θελήσουν να πάρουν εκδίκηση. Η
ψυχολογική κατάστασή τους είναι οδυνηρή. Υπάρχει φόβος και αγωνία για το αύριο. Λέγεται ότι
θα συγκληθεί η Εκκλησία του Δήμου για να πάρει άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση του
επερχόμενου κινδύνου. Το μέλλον είναι αβέβαιο για τους Αθηναίους και όλα εξαρτώνται από τη
στάση των Σπαρτιατών απέναντι στην Αθήνας.

Ερώτηση 4:Είστε βουλευτής στην Αθηναϊκή βουλή. Αναπαραστήστε σε κείμενο 100 λέξεων
το κλίμα που επικρατούσε στη βουλή πριν αλλά και μετά τη λήψη των αποφάσεων.

Απάντηση: Εκείνο το βράδυ στην Αθήνα μετά την ανακοίνωση της ήττας των Αθηναίων
στους Αιγός Ποταμούς, σκόρπισε πανικός παντού. Ο θρήνος και φόβος κυριαρχούσε στην πόλη
ενώ η Εκκλησία του Δήμου ήταν ανάστατη γιατί οι απώλειες ήταν τεράστιες.
Την άλλη μέρα μαζευτήκαμε στην Εκκλησία του Δήμου για να πάρουμε μέτρα για το πώς θα
μπορούσαμε να διασώσουμε την πόλη μας.
Οι επιπτώσεις ήταν τεράστιες τόσο σε υλικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Παρόλα αυτά,
αρχίσαμε να παίρνουμε δραστικά μέτρα. Τις αποφάσεις τις πήρε το σύνολο των πολιτών μετά
από δική μας εισήγηση. Η απόφαση ήταν να φράξουμε τα λιμάνια μας με χώμα, να
επιδιορθώσουμε τα τείχη, να τοποθετήσουμε φρουρές και να γενικά να ετοιμάσουμε την πόλη
ώστε να είναι έτοιμη σε περίπτωση πολιορκίας.
Ποτέ όμως δεν ξεχνάμε ότι είμαστε Αθηναίοι και δεν θα αφήσουμε τίποτα να μας πτοήσει!
Πάντα, ότι και να γινόταν, βρίσκαμε τη λύση και αυτό θα γίνει και τώρα. Και μόνο ενωμένοι θα
πετύχουμε το καλύτερο για την πόλη μας!

Ερώτηση 5: Στη διεύθυνση www.greek-language.gr στους υπερσυνδέσμους «Νέα ελληνική-

εργαλεία-ηλεκτρονικά λεξικά » αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη τον όρο «σπονδή»
και «σπονδαί» και σημειώστε την ερμηνεία τους με παραδείγματα προτάσεις

Απάντηση: σπονδή η [sponδí] Ο29 : ιερή, επίσημη τελετή των αρχαίων Ελλήνων, κατά την
οποία έχυναν κάποιο υγρό, κρασί, μέλι κτλ. εκεί όπου τελούνταν θυσία, δηλαδή στην πυρά, στη
γη, στη θάλασσα, για εξιλέωση, παράκληση, επικύρωση συνθήκης κτλ. || (πληθ.) επίσημη
συνθήκη ειρήνης ή ανακωχής. ΦΡ ~ στο Bάκχο, η οινοποσία.

σπονδές (4) [σπονδή - N:Nfp:Afp:Vfp]

N3754 P008 L016 …ι από όλα τα άλλα έθνη, προσέφερε σπονδές στους θεούς:
«Εύχετο δε τα τε άλλ…

P1750 P018 L088 …πέτρινο αγγείο με το οποίο έκαναν σπονδές. Έχει τη μορφή
κεφαλής ταύρου. Ο …

P1774 P005 L019 … καταγγέλλοντας τις τριαντάχρονες σπονδές τις οποίες είχαν κάνει
μετά την ε…

P1841 P005 L027 …ούσαν αργυρά και χρυσά αγγεία για σπονδές. Ακολουθούσαν
ύστερα αυτοί που έφ…
ΟΜΑΔΑ Γ΄

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ
ΚΡΑΒΒΑΡΗ ΕΙΡΗΝΗ
ΛΑΣΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΞΗΡΑΔΑΚΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
ΣΑΜΑΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
ΧΙΩΤΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
Κεφάλαιο 2, 16-23

Ερώτηση 1: Στη διεύθυνση www.ime.gr.chronos.gr/ ελληνική ιστορία καταγράψτε σε σύντομο

κείμενο το ρόλο και τη δύναμη των αποφάσεων της Εκκλησίας του Δήμου

Απάντηση: Η Εκκλησία του δήμου ήταν η συνέλευση του λαού της Αθήνας. Από το 451 π.Χ.
είχαν το δικαίωμα να μετέχουν σε αυτή όλοι οι ενήλικες Αθηναίοι που είχαν πλήρη πολιτικά
δικαιώματα, τα οποία αποκτούσαν εφόσον ήταν και οι δύο γονείς τους αθηναίοι πολίτες και
αφού είχαν εκπληρώσει τις διετείς στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Αποκλείονταν οι γυναίκες,
οι μέτοικοι και οι δούλοι που δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα καθώς και όσοι είχαν διαπράξει
αδικήματα (άτιμοι). Οι πολίτες που στέλνονταν σε εκστρατείες και οι κάτοικοι της υπαίθρου δεν
μπορούσαν πρακτικά να συμμετέχουν συστηματικά σε όλες τις συνεδριάσεις εξαιτίας της
απόστασης (Θουκυδίδης, Iστοριών 8.72). Από γεωγραφική άποψη, η απόσταση των απώτατων
ορίων της Αττικής ήταν σαράντα πέντε χιλιόμετρα και για το λόγο αυτό οι περισσότεροι
ψηφοφόροι έπαιρναν μέρος στις συνεδριάσεις, μόνον όταν επρόκειτο να συζητηθούν σοβαρά ή
δυσεπίλυτα προβλήματα. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας του 404/3 π.Χ.,
προβλέφτηκε μισθός για τους πολίτες που συμμετείχαν στις συνελεύσεις της Εκκλησίας
(εκκλησιαστικός μισθός).

Η Εκκλησία του δήμου αποτελούσε το κυρίαρχο όργανο της αθηναϊκής δημοκρατίας, από την
οποία εκπορεύονταν όλες οι εξουσίες. Συζητούσε σημαντικά θέματα που αφορούσαν το
πολίτευμα, ψήφιζε τους νόμους, εξέλεγε τους στρατιωτικούς και οικονομικούς άρχοντες
(Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία 43. 1-2 και 44. 4), αποφάσιζε για τον αριθμό των πολιτών,
των μετοίκων και των δούλων που θα επιστρατεύονταν, επέβαλλε την ποινή του θανάτου ή της
εξορίας καθώς και τη δήμευση της περιουσίας. Ακόμη, καθόριζε την εξωτερική πολιτική της
Αθήνας, έπαιρνε τις αποφάσεις για τη σύναψη ειρήνης ή πολέμου και συμμαχίας με άλλες
πόλεις και κράτη, δεχόταν τους ξένους πρέσβεις και εξέλεγε τους πρέσβεις της Αθήνας.

Ερώτηση 2:Υποθέστε πως είστε Αθηναίος βουλευτής. Αποδώστε σε σύντομο λόγο τα

επιχειρήματα σας για την αναγκαιότητα της επιλογής του Θηραμένη για εκπρόσωπο της Αθήνας
στη Σπάρτη

Απάντηση: Έχοντας αντιληφθεί πλήρως την κατάσταση που επικρατεί στην Αθήνα όπου όλοι
οι Αθηναίοι είναι σε κρίσιμη κατάσταση και φοβούμενοι την αντίδραση των Σπαρτιατών
πιστεύω ότι η επιλογή του Θηραμένη ως εκπρόσωπο μας θεωρείται απόλυτα σωστή αφού ο ίδιος
έχει τις ίδιες πολιτικές αντιλήψεις με τον Λύσανδρο. Γι’ αυτό το λόγο ο Θηραμένης έχω την
εντύπωση ότι θα κατορθώσει να πάρει αποφάσεις οι οποίες θα ευνοούν όσο το δυνατόν
περισσότερο την πόλη μας. Έτσι με αυτή την επιστολή προσπαθώ να καθησυχάσω το λαό, να
τους εμψυχώσω και να σκέφτονται πιο λογικά.

Ερώτηση 3: Καταγράψτε επιγραμματικά τις αποφάσεις που ελήφθησαν και αποδώστε σύντομα
το σκοπό της καθεμιάς
Απάντηση:
–Γκρέμισμα-Κατεδάφιση των Μακρών Τειχών.
Σκοπός: Να έχουν οι Σπαρτιάτες ελεύθερη πρόσβαση στην Αθήνα όποτε οι ίδιοι το θελήσουν.
–Παράδοση όλων των πλοίων εκτός από 12.
Σκοπός: Γνωρίζοντας ότι οι Αθηναίοι έχουν πλεονέκτημα στο ναυτικό στόλο με αυτόν τον
τρόπο τους αφαιρούν την μεγαλύτερη δύναμή τους.
–Υποδούλωση των Αθηναίων και πάντα διαθέσιμοι των Σπαρτιατών σε πολεμικές
επιχειρήσεις με συνοδεία σε στεριά και θάλασσα.
Σκοπός: Να αποκτήσουν μεγαλύτερο στρατό και ενδεχόμενος πιο πολύ δύναμη με σκοπό να
κατακτάνε εδάφη.
. –Εξόριστοι Ολιγαρχικοί.
Σκοπός: Όλοι οι ολιγαρχικοί που ήταν εξόριστοι θα γυρίσουν στην πόλη τους. Με αυτό τον
τρόπο το δημοκρατικό πολίτευμα θα γινόταν ολιγαρχικό εφόσον η Σπάρτη και η Αθήνα
συμφώνησαν μεταξύ τους θα γινόταν με ευκολότερο τρόπο.

Ερώτηση 4: Είστε Αθηναίος πολίτης και παρακολουθείς την κατεδάφιση των τειχών. Σε
ανάλογο επικοινωνιακό πλαίσιο καταγράψτε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας αλλά και του
πλήθους.

Απάντηση:
Η κατεδάφιση των τειχών είναι πράξη ανήθικη και απάνθρωπη καθώς δεν ταιριάζει αυτή η
συμπεριφορά σε ευγενείς. Είμαστε όλοι συντετριμμένοι και αναμένουμε την ώρα να
εκδικηθούμε καθώς μπροστά στα μάτια μας κατεδαφίζεται μαζί με τα τείχη όλη η προσπάθεια
και η δουλειά των ανθρώπων οι όποιοι «έχυσαν» ιδρώτα για να τελειοποιήσουν το έργο.
Αγωνιούμε για την αυριανή μέρα, δεν ξέρουμε τι να περιμένουμε, μας στερούν το δικαίωμα μας
και μας υποδουλώνουν στα μάτια των άλλων. Ακόμα, μας φέρονται σαν να είμαστε δούλοι, μας
προετοιμάζουν κατά κάποιο τρόπο για μία Αθήνα που δεν την έχουμε γνωρίσει ως τώρα ώστε να
συνηθίσουμε κάτω από απάνθρωπες συνθήκες ζωής. Όλα τα παραπάνω γίνονται με την
προϋπόθεση που θέτουν οι Σπαρτιάτες για ειρήνη που δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθεί. Μακάρι
σήμερα να είναι η αρχή του τέλους, να υπάρξει επιτέλους μεταξύ μας ειρηνική συμπόρευση,
αφού πλέον είμαστε σε απελπιστική κατάσταση . Το μέλλον θα δείξει.

Ερώτηση 5: Σε μηχανή αναζήτησης συγκεντρώστε πληροφορίες για τα Μακρά Τείχη, το

ρόλο και τη σημασία τους για την αρχαία Αθήνα.

Απάντηση: Τα Μακρά Τείχη ήταν αμυντικά τείχη της πόλης των Αθηνών που χτίστηκαν
μεταξύ 461 π.Χ.-455 π.Χ., τα οποία ένωναν την αρχαία Αθήνα με τον λιμένα του Πειραιά.
Αποτελούνταν από δύο τείχη, το «Βόρειο», (ή «Έξωθεν») και το «Μέσον» Τείχος (ή
«Φαληρικό») σε παράλληλη διάταξη, μήκους 40 σταδίων (7 χλμ.), και σε μεταξύ τους απόσταση
ενός σταδίου (184 μ.), που όμως φθάνοντας στον Πειραιά περιέκλειαν όλη την πόλη, το λιμάνι
και την Πειραϊκή χερσόνησο, με κύριο ακριβώς στόχο να προστατευθεί η επικοινωνία της
Αθήνας με το λιμάνι της. Εκτός όμως των δύο παράλληλων αυτών τειχών υπήρχε και τρίτο το
«Νότιο» που από την Αθήνα κατέληγε στο σημερινό Παλαιό Φάληρο, που περιλαμβανόταν
όμως στα Μακρά Τείχη. Επειδή αρχικά το Βόρειο και το Νότιο ήταν τα πρώτα που κτίσθηκαν
και που περιέκλειαν τα δύο τότε επίνεια της Αθήνας, τον Πειραιά και το Φάληρο, ονομάσθηκαν
Μακρά Τείχη. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι το Βόρειο κτίσθηκε επί Κίμωνος, αλλά κατά
ακριβέστερη μαρτυρία του Θουκυδίδη (Ι 107,108) άρχισαν να αναγείρονται (το Βόρειο και το
Νότιο) το 457 π.Χ. δηλαδή κατά την εξορία του Κίμωνα. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία πως η
ανέγερσή τους είχε προταθεί από τον Περικλή επί των σχεδίων του ναυάρχου Θεμιστοκλή που
θεωρείται μέχρι σήμερα ο Πατέρας και αναμορφωτής του Πειραιά. Μεταξύ των ετών 456 - 431
π.Χ. (Πελοποννησιακός Πόλεμος) κτίσθηκε και το «ενδιάμεσο» ή «Μέσον» ή «Φαληρικό»
Τείχος όπου και έπαυσε από τότε να αποτελεί το Φάληρο επίνειο των Αθηνών. Το δε Νότιο
εγκαταλείφθηκε μέχρι που κατέρρευσε. Έτσι «Μακρά τείχη» θεωρούνται το Βόρειο και το
«Ενδιάμεσο» του οποίου η κατασκευή έγινε από τον αρχιτέκτονα Καλλικράτη. Με την
οχυρωματική αυτή διάταξη, ο Πειραιάς αναδείχθηκε στο μεγαλύτερο και ασφαλέστερο
εμπορικό και οικονομικό κέντρο εκείνης της εποχής.
Η ανέγερση των Μακρών Τειχών που ολοκληρώθηκε σε 17 χρόνια κόστισε συνολικά
6.000 τάλαντα, δηλαδή περίπου 36.000.000 αρχαίες δραχμές!
Τα Μακρά Τείχη καλούνταν επίσης και "Σκέλη".

Τα Μακρά Τείχη που ένωναν την Αθήνα με το λιμάνι του Πειραιά

ΟΜΑΔΑ Δ΄

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΜΑΡΚΑΤΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΣΟΥΛΙΩΤΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ

ΤΣΑΝΑΚΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΛΕΝΗ

Κεφάλαιο 3, 17-49

Ερώτηση 1 : Στη διεύθυνση www.greek-language.gr αναζητήστε τη λέξη βουλή , την

ετυμολογία της καθώς και 2-3 προτάσεις με την έννοια της λέξης.

Απάντηση:
Βουλή : Νομοθετικό σώμα που αποτελείται από εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού.

 Το νομοσχέδιο ήρθε για συζήτηση στην βουλή.

 Πριν μια ώρα πραγματοποιήθηκε η συνεδρίαση της βουλής.

Ερώτηση 2: Είστε δημοκρατικός βουλευτής στη δίκη του Θηραμένη. Καταγράψτε σε

προσωπικό ημερολόγιο τις κρίσεις σας και τα συναισθήματα σας για την κατάσταση που
επικρατεί στο βουλευτήριο.

Απάντηση: Σήμερα ημέρα Τρίτη έτος 412- 411π.Χ. Πραγματοποιήθηκε η δίκη του Θηραμένη
στο βουλευτήριο της Αθήνας. Μέσα στην βουλή υπήρχε αρνητικό κλίμα και παρατηρούνταν
κατάχρηση της εξουσίας από τον Κριτία. Καθώς έβλεπα απέναντι τους άνδρες του Κριτία με τα
εγχειρίδια στο χέρι με είχε κυριεύσει ο φόβος με αποτέλεσμα να μην μπορώ να μιλήσω για να
πω την γνώμη μου. Ο Κριτίας δεν μας υπολογίζει, ήταν σαν να μην υπάρχουμε μέσα στην
βουλή. Εγώ δεν συμφωνώ με τον Κριτία και θεωρώ πως δεν είναι δίκαια η καταδίκη του
Θηραμένη. Παρόλα αυτά ο Θηραμένης καταδικάστηκε σε θάνατο μόνο και μόνο επειδή το
ήθελε ο Κριτίας, υποτιμώντας εμάς και συμπεριλαμβάνοντας μας σε μια απόφαση για την οποία
δεν ερωτηθήκαμε καν. Έτσι, ο Θηραμένης πριν αποχωρήσει από τον χώρο της βουλής μας
προειδοποίησε πως αν δεν μπορέσουμε να κάνουμε κάτι και δεχτούμε τόσο απλά την
καταπάτηση των νόμων θα έχουμε και εμείς κάποια στιγμή την ίδια τύχη. Άραγε να είναι
αλήθεια ; Τι μας περιμένει, άραγε ; Θα έχουμε και εμείς την ίδια τύχη και μεταχείριση όπως ο
Θηραμένης ; Κάτι πρέπει να γίνει και αναδειχτεί ξανά το δημοκρατικό πολίτευμα.
 Ερώτηση 3: Στη διεύθυνση www.greek-language.gr αναζητήστε την ετυμολογία της λέξης
«τύραννος» καθώς και προτάσεις για την αρχική αλλά και τη μετέπειτα εξέλιξη της λέξης

Απάντηση: τύραννος : 1α. στην αρχαία Ελλάδα, απόλυτος άρχοντας που έπαιρνε την εξουσία
με βίαια ή με παράνομα μέσα: Ο Περίανδρος ήταν ~ της Kορίνθου. || Οι τριάκοντα τύραννοι στην
αρχαία Aθήνα. β. χαρακτηρισμός ανώτατου άρχοντα, συνήθ. δικτάτορα, που ασκεί την εξουσία
αυθαίρετα και βάναυσα. 2. αυτός που προσπαθεί να επιβάλει τη θέλησή του στο οικογενειακό ή
στο κοινωνικό περιβάλλον του με καταναγκαστικό

Ερώτηση 4: Υποθέστε ότι είστε ο Κριτίας. Καταγράψτε τις σκέψεις σας σε προσωπικό
ημερολόγιο όπου θα τονίζεται η αναγκαιότητα της καταδίκης του Θηραμένη

Απάντηση: Σήμερα στη βουλή καταδικάσαμε τον Θηραμένη, διότι εμείς θεωρούσαμε τον
Θηραμένη πως ήταν ένα εμπόδιο για τις πολιτικές μας κινήσεις καθώς δεν ασκούσε σωστά τη
πολιτική μας. Γι' αυτό θεωρώ ότι είναι εχθρός μας παρόλο που ήταν στο τυραννικό πολίτευμα.
Επίσης δεν εκτελούσε σωστά του κανόνες της πολιτικής μας και κινούνταν αποκλειστικά και
μόνο για το δικό του συμφέρον. Γιατί εμείς να τον δεχτούμε ; Πιστεύω πως η πιο δίκαια τιμωρία
για έναν προδότη σαν κι αυτόν, είναι ο θάνατος. Μαζί του κινδυνεύει η πολιτική εξουσία και η
επιβολή μας στους Αθηναίους.

Ερώτηση 5: Στη διεύθυνση www.greek-language.gr. Αναζητήστε τον ορισμό της λέξης

«δημοκρατία»και σε πίνακα αναφέρετε τα χαρακτηριστικά της που τη διαφοροποιούν από την
τυραννία.

Απάντηση: δημοκρατία 1. πολιτικό σύστημα που στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας
και που λειτουργεί με βάση τη βούληση της πλειοψηφίας των πολιτών: Aγωνίζομαι για τη ~.
Ενισχύω / καταλύω / αποκαθιστώ / τραυματίζω / υπονομεύω τη ~. Aστική / σοσιαλιστική ~. Άμεση
/ έμμεση / αντιπροσωπευτική / μεικτή ~. H ~ γεννήθηκε στην Ελλάδα. Λαϊκή* ο: Δεν υποφέρεται
πια, είναι ένας ~ μέσα στο σπίτι.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΥΡΑΝΝΙΑ

Το πολίτευμα στηρίζεται στην ελεύθερη η κρατική εξουσία ασκείται από ένα μόνο άτομο.
έκφραση της λαϊκής βούλησης.

Η εξουσία ασκείται και ελέγχεται από
την συνάθροιση των εκλεγμένων
αντιπροσώπων του λαού.
Αυτό δεν αποκλείει την ύπαρξη ή συμμετοχή και άλλων
προσώπων στην κρατική εξουσία με πρωτεύοντα ή
δευτερεύοντα ρόλο. Σημαίνει ότι τα πρόσωπα αυτά δεν
έχουν άλλη αρμοδιότητα παρά να υλοποιούν τη θέληση
του τυράννου χωρίς να την κρίνουν, χωρίς να αντιδρούν
 και χωρίς να την αποδοκιμάζουν.

Η λαϊκή βούληση εκφράζεται δια μέσου Τα πρόσωπα αυτά υποτάσσονται πλήρως στον τύραννο
όχι ενός αλλά πολλών πολιτικών και δεν έχουν καν το δικαίωμα να υπακούουν και να
κομμάτων που διεκδικούν στις εκλογές υιοθετούν ως θέλησή τους τη θέληση του τυράννου..
το χρίσμα.

Τα πολιτικά κόμματα διαδέχονται το ένα Ο τύραννος είναι το ανώτατο όργανο του κράτους.
το άλλο στην κυβέρνηση του τόπου
ανάλογα με τις προτιμήσεις του λαού,
χωρίς να αναιρούνται οι βασικές αρχές
του πολιτεύματος.

Ισονομία, που εξασφαλίζει την ισότητα Ο τύραννος δεσμεύεται στους τομείς δραστηριότητάς
των πολιτών απέναντι στο νόμο. του που αυτός επιθυμεί. Μπορεί επομένως οποιαδήποτε
στιγμή να άρει τους περιορισμούς που έθεσε στον
εαυτό του.

Αξιοκρατία, που παρέχει σε όλους τις Η κρατική εξουσία εκ μέρους του τυράννου
ίδιες ευκαιρίες για ανάδειξη στα ανωτέρα καταλαμβάνεται με τη βία και το φόβο και εξασκείται
αξιώματα. με σκοπό το προσωπικό όφελος του τυράννου.

Σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η τυραννία δεν παύει να θεωρείται τυραννία έστω και
αν στην ιστορική διαδρομή ενός έθνους αποδειχτεί ότι
το έθνος αυτό ωφελήθηκε από την ύπαρξή της.

Ενδιαφέρον για τα κοινά, χωρίς το οποίο

η κοινή προσπάθεια για επίλυση των
προβλημάτων αποβαίνει
αναποτελεσματική.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η αξιολόγηση πραγματοποιείται με βάση την επίτευξη των στόχων, τη συμμετοχή στην ομάδα,
τη διεκπεραίωση του σχεδίου διδασκαλίας, το παραγόμενο προϊόν και την αποτίμηση των
δραστηριοτήτων από τους ίδιους τους μαθητές.
Ενθαρρυντικό είναι πως ορισμένοι μαθητές που συμμετείχαν ελάχιστα ή καθόλου στο μάθημα
έδειξαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και για πρώτη φορά διατύπωσαν δημοσίως τη γνώμη τους.
Στους μαθητές λειτούργησε ιδιαίτερα θετικά το γεγονός ότι οι ομαδικές τους εργασίες θα
αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου.
Ειπώθηκαν πολύ ικανοποιητικά σχόλια για τη νέα διάσταση που δόθηκε σε ένα συντηρητικό,
όπως το θεωρούσαν μάθημα, και εξεδήλωσαν ενδιαφέρον για τα ηλεκτρονικά σώματα στο
διαδίκτυο.
Σε επίπεδο ομάδας, αν και στην αρχή διατυπώθηκαν έντονες διαφωνίες για τη σύσταση των
ομάδων, στο τέλος με την επιμονή μου στην αρχική σύσταση, η συνεργασία διεκπεραιώθηκε
χωρίς προβλήματα και μάλιστα με ικανοποιητικό αποτέλεσμα.