ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
(4/03/2019)

ΟΜΑΔΑ Α

1. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των όρων : Σύμβαση της Άγκυρας(Ιούνιος 1925) και Συμφωνία των
Αθηνών (Δεκέμβριος 1926)
(μονάδες 4)

2. Αντιστοίχιση

Συμφωνία ΄Αγκυρας 1. ρυθμίζει ζήτημα Ελλήνων ΚΠολης -

Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας
Πρωτόκολλο για περιορισμό ναυτικών
εξοπλισμών
Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας
μουσουλμάνων Θράκης και φυγάδων
2. ορίζει ότι οι ανταλλάξιμες περιουσίες ανήκουν
στο δημόσιο (ελ. και τουρκ. αντίστοιχα)
3. προβλέπει αμοιβαία απόσβεση οικονομικών
υποχρεώσεων Ελλάδας-Τουρκίας
4. Παρέχει τη δυνατότητα ταξιδιών ή
εγκατάστασης στο άλλο κράτος

(μονάδες 4)

Σωστό-λάθος

1. Η δεινή οικονομική κατάσταση και η πολιτική αστάθεια της περιόδου 1923-30 δυσχέραναν το έργο της
αποκατάστασης των προσφύγων.
2. Το πρόβλημα της αποκατάστασης των προσφύγων αντιμετωπίστηκε με επιτυχία παρά τον τεράστιο αριθμό
τους.
3. Η βιασύνη, ο εμπειρισμός, η προχειρότητα και η εξυπηρέτηση άμεσων αναγκών ή πολιτικών σκοπιμοτήτων
αποτέλεσαν σημαντικά προβλήματα του έργου της αποκατάστασης των προσφύγων
4. Η Ε.Α.Π. παρά το ότι ήταν υπό διεθνή έλεγχο δεν κατόρθωσε να αποστασιοποιηθεί από την ελληνική
πολιτική ζωή, γεγονός που μείωσε την αποτελεσματικότητά της.
5. Η παραχώρηση από το κράτος υλικών μέσων και ανθρώπινου δυναμικού στην ΕΑΠ βοήθησε σημαντικά το
έργο της αποκατάστασης των προσφύγων.
6. Το κύριο μέρος της αποκατάστασης των προσφύγων συντελέστηκε μεταξύ 1924-1934.
7. Οι εύποροι πρόσφυγες δυσκολεύτηκαν να αναμειχθούν με τους γηγενείς, ενώ αντίθετα οι μεγάλη μάζα των
προσφύγων αφομοιώθηκε ευκολότερα.
8. Οι πρόσφυγες θεωρούσαν ότι η Σύμβαση Ανταλλαγής της Λοζάνης (1923) και το ελληνοτουρκικό σύμφωνο
(1930) παραβίασαν βασικά δικαιώματά τους.
9. Το κράτος αποζημίωσε πλήρως τους πρόσφυγες.
10. Η ανταλλάξιμη περιουσία περιήλθε μόνο στους πρόσφυγες.
11. Οι πρόσφυγες απέκτησαν –με την άφιξή τους- την ελληνική ιθαγένεια και πλήρη πολιτικά δικαιώματα
12. Η διάσταση μεταξύ προσφύγων και γηγενών ήταν εμφανής ως τη δεκαετία του 1940.
(μονάδες 12)

3. Να αναφέρετε τις παραμέτρους που έλαβε υπόψη της η Ε.Α.Π. για την αποκατάσταση των προσφύγων.
(μονάδες 15)
4. Ποιες ήταν οι διαφορές της αστικής από την αγροτική αποκατάσταση; Ποια προβλήματα συνάντησε η
αστική αποκατάσταση;
(μονάδες 15)

ΟΜΑΔΑ Β

1. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να
αναφερθείτε διεξοδικά στην αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων (σκοπός, εγκατάσταση, παροχή
κλήρου και στέγαση). Μονάδες 25

Κείμενο Α: [Κατασκευή προσφυγικών κατοικιών]

«Η κατασκευή των κατοικιών έγινε με δύο τρόπους: […] Στην πρώτη περίπτωση, πολλοί από τους
εργολάβους αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες, κυρίως στις περιοχές όπου είναι προβληματική η μεταφορά
καθώς και η εξεύρεση υλικών και εργατικών χεριών. Παράλληλα η Επιτροπή δεν έχει λόγους να είναι
ιδιαίτερα ευχαριστημένη από τις υπηρεσίες των εργολάβων, ιδιαίτερα όταν οι τεχνικοί μας υποχρεώνονται να
παραλαμβάνουν εργασία κακής ποιότητος υπό την πίεση των άμεσων αναγκών για τη στέγαση των
προσφύγων. Ο δεύτερος τρόπος συνίσταται στην παροχή προς τους πρόσφυγες ξυλείας, κεραμιδιών και
καρφιών, υλικών δηλαδή που θα πρέπει να μεταφερθούν από μακριά, καθώς και χρημάτων για την πληρωμή
των μαραγκών και των χτιστάδων. Οι πρόσφυγες παρέχουν την ανειδίκευτη εργασία και εκτελούν τις
μεταφορές των υλικών. Ένας εργοδηγός επιβλέπει την ποιότητα και την ποσότητα της εργασίας και δίδει
προκαταβολές σε χρήμα ή είδος ανάλογα με την σημειούμενη πρόοδο».
Απολογισμός δράσης της ΕΑΠ (1926) για τα τρία πρώτα χρόνια λειτουργίας της, Κοινωνία των Εθνών, Η
εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, Αθήνα 1997, σσ. 65-69, στο: Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας,
Γ΄ Τάξης Ενιαίου Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), Βιβλίο του Καθηγητή, Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2001, σ. 80.

Κείμενο Β: [Περιορισμοί στη χρήση προσφυγικών κλήρων]

[…] Από την κατάτμηση των μεγάλων αγροκτημάτων προέκυψε ένας τύπος γεωργικής εκμετάλλευσης που
χαρακτηριζόταν από μικρούς διάσπαρτους κλήρους αλλά ισομερώς κατανεμημένους. […] Η αποκατάσταση
των προσφύγων και ακτημόνων συνοδεύτηκε από περιορισμούς σχετικά με την ελευθερία εκποίησης και
κληρονομικής μεταβίβασης των κλήρων που απέβλεπαν στη συγκράτηση των αγροτικών πληθυσμών στην
ύπαιθρο και καθιστούσαν πρακτικά αδύνατη τη συγκέντρωση της γης από λίγους μεγαλοκτηματίες. Η
καλλιέργεια του κλήρου ήταν αυτοπρόσωπη και έπρεπε να είναι συνεχής για μια 25ετία στην περίπτωση των
προσφύγων. Αλλά ακόμη και μετά την εξόφληση των χρεών και την απόκτηση οριστικών τίτλων, δεν
μπορούσε να εκποιηθεί παρά ένα τμήμα του και αυτό μόνο σε περίπτωση που ο κλήρος θα υπερέβαινε σε
έκταση τα 10 στρέμματα φυτειών ή τα 5 στρέμματα καπνοχώραφων.

Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τόμος 7ος : Ο Μεσοπόλεμος, 1922- 1940. Από την Αβασίλευτη
Δημοκρατία στη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ. 109.

2. Αφού μελετήσετε τις παραπάνω πηγές και με βάση την αφήγηση του σχολικού σας βιβλίου να
επισημάνετε τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώθηκαν στις κοινωνίες των τόπων εγκατάστασής τους οι
πρόσφυγες. Μονάδες 25

ΠΗΓΗ 1

«Οι Κυδωνιάτες ήταν ικανοί για Τέχνες και Γράμματα και όχι για μεγαλοβιομήχανοι και εισαγωγείς. Την
πολιτισμική προσφορά μετρούσαν κι όχι την πολιτική των οικονομικών διεκδικήσεων. Να φανταστείτε ότι
μόλις οι συντοπίτες μας πήραν την αποζημίωση – το ένα τρίτο από εκείνη που έπρεπε – πήγαν και αγόρασαν
έπιπλα και πίνακες και βιβλιοθήκη και ηλεκτρικά είδη για να φτιάξουν το περιβάλλον τους. Θα έλεγα ότι σε
σύγκριση με τους ντόπιους αυτός ήταν πολιτισμός. Κι ήταν πολύ πικρό να βλέπουμε στη σκηνή των
αθηναϊκών επιθεωρήσεων ότι γινόμαστε στόχος τραγικής σάτιρας για το ήθος των Μικρασιατισσών ή για τις
συνήθειές μας»

(μαρτυρία Π. Βαλσαμάκη). Άννα Παναγιωταρέα, Όταν οι αστοί έγιναν πρόσφυγες,

εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 176

ΠΗΓΗ 2

«Όταν πήραμε τα ψυχία της αποζημιώσεως αντί να τα χρησιμοποιήσουμε προς βελτίωσιν της τροφής μας, τα
εδαπανήσαμε σε λούσα και έπιπλα, όπερ προδίδει τον αυτοσεβασμόν μας. Έτσι όμως εφθάρη ακόμη
περισσότερον ο ήδη εξαντλημένος οργανισμός μας που είχε ανάγκη από καλή τροφή και ξεκούραση. Αλλά
δεν θεωρώ τυχαίον ότι με τις αποζημιώσεις στολίστηκαν τα σπίτια μας. Διότι επιστεύομεν ότι η πενία μας
καθιστούσε πρόσφυγας εις τα όμματα των εντοπίων»

(μαρτυρία Α. Κερεστεντζή). Άννα Παναγιωταρέα, ό.π., σ. 176

ΠΗΓΗ 3

«Είμαστε Έλληνες όσο κι εδώ. Αλλά με το ‘πρόσφυγες’ μας ξεχώρισαν, μας τοποθέτησαν στο περιθώριο της
κοινωνίας και κοντέψαμε να ξεχάσουμε τις ήμαστε. Ήταν τίτλος ανυποληψίας το ‘πρόσφυγας’, πώς να σας
το πω. Μόνο όταν πιάσαμε στα χέρια μας τον κόπο μας και κάναμε δικό μας σπίτι, όταν έγιναν γνωστοί οι
Κόντογλου, Βαλσαμάκης, Βενέζης, οι επιστήμονές μας κι έτρεχαν σ’ αυτούς οι ντόπιοι να τους
συμβουλευτούν, τότε το ‘πρόσφυγας’, δεν μας ένοιαζε. Τιμή μας, που αν και μας ήθελαν πρόσφυγες, εμείς τα
είχαμε καταφέρει»

(μαρτυρία Π. Καλαϊτζή). Άννα Παναγιωταρέα, ό.π., σ. 177

ΠΗΓΗ 4

Σχέσεις προσφύγων και ντόπιων

Με όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω θέλησα να δείξω ότι η ελληνική κοινωνία βρέθηκε μπροστά σε ζητήματα
δυσεπίλυτα, σε ζητήματα που, ενώ δεν ανατρέπουν δομές, ενώ υποτάσσονται στο κοινωνικό status quo,
δημιουργούν ωστόσο παρενέργειες στην καθημερινή ζωή των γηγενών, πολύ περισσότερες από αυτές που
δημιουργούν οι άλλες μέθοδοι της στεγαστικής πολιτικής.
Επιτάξεις και συγκατοίκηση, όταν θεωρούνται στο επίπεδο της καθημερινότητας, όπου οι σχέσεις των
ανθρώπων μεταλλάσσονται σε σχέσεις φόβων, καχυποψίας, προκαταλήψεων και επιρροής στερεοτύπων,
αντεγκλίσεων και εντάσεων, φαίνεται ότι δεν τεκμηριώνουν αυτές τις στάσεις κοινωνικής ευαισθησίας και
σύμπνοιας που θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπήρξαν και ότι οδήγησαν στην αμοιβαία αφομοίωση των δύο
κοινωνικών μορφωμάτων, προσφύγων και ντόπιων. Όταν όμως θεωρούνται στο επίπεδο μιας γενικεύουσας
προοπτικής του ευρύτερου φαινομένου, αποδεικνύουν περίτρανα την ύπαρξη μιας κοινωνίας με
ανεκτικότητα, αντοχή και βαθύ αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης, μιας κοινωνίας που στάθηκε εντέλει ικανή
να αφομοιώσει 1,5 σχεδόν εκατομμύριο πληθυσμού, πραγματοποιώντας ένα τεράστιο έργο αποκατάστασης
και παραχωρώντας, ως ένα βαθμό, ακόμα και τα σχολεία της, ακόμα και τα ενδότερα της οικογενειακής της
ζωής.
Μένει να διερευνηθεί αν η διαφορά της κοινωνικής συμπεριφοράς στα δύο αυτά επίπεδα ανάλυσης
εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο του φυσιολογικού και του αναμενόμενου, ή μήπως υποδηλώνει ίδιες της
κοινωνίας μας εσωτερικές αντιφάσεις.

Βίκα Δ. Γκιζελή, «Επίταξις ακινήτων κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων»,

στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σσ. 84-85