ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1 .Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο

Άσκηση σωστού-λάθους:
1. Η πόλη των Κυδωνιών καταστράφηκε από τουρκικά στρατεύματα στις αρχές Ιουνίου του
1821.
2. Μετά την καταστροφή των Κυδωνιών από τουρκικά στρατεύματα τον Ιούνιο του 1821 οι
περισσότεροι από τους κατοίκους της πόλης κατέφυγαν στη Σάμο.
3. Μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 πολλοί Κύπριοι, για να αποφύγουν τις
διώξεις των Τούρκων, κατέφυγαν σε διάφορα νησιά του Αιγαίου πελάγους.
4. Πολλοί Έλληνες της Σμύρνης, όταν πληροφορήθηκαν την καταστροφή των Κυδωνιών από
τους Τούρκους τον Ιούνιο του 1821, κατέφυγαν σε διάφορα νησιά του Αιγαίου πελάγους και
στην Πελοπόννησο.
5. Πολλοί από τους Φαναριώτες της Κωνσταντινούπολης, με την έναρξη της Επανάστασης
του 1821, κατέφυγαν σε πόλεις της Ιταλίας και της Γαλλίας, απ’ όπου άρχισαν κατόπιν να
συρρέουν στην επαναστατημένη Ελλάδα.
6. Οι μόνοι από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες των πρώτων χρόνων της Επανάστασης που
διεκδίκησαν την εκπροσώπηση τους στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση ήταν οι Σμυρναίοι.
7. Οι μόνοι από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες των πρώτων χρόνων της Επανάστασης του
1821 που διεκδίκησαν τη συμμετοχή τους στα διοικητικά και πολιτικά όργανα της
επαναστατημένης Ελλάδας ήταν οι Κυδωνιείς.
8. Στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση έγινε δεκτό το αίτημα των Μικρασιατών προσφύγων της εποχής
εκείνης για εκπροσώπηση τους σε αυτήν.
9. Σε σχέση με τα αιτήματα των Σμυρναίων προσφύγων κατά τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση
αποφασίστηκε η παραχώρηση σε αυτούς χώρου εγκατάστασης.

Θέματα σύντομης ανάπτυξης

1. Ποιοι λόγοι οδήγησαν πολλούς από τους Έλληνες των παραλίων και του εσωτερικού της
Μ. Ασίας να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821
και σε ποιες περιοχές της Ελλάδας κατέφυγαν;
2. Ποια ήταν η τύχη των Ελλήνων προσφύγων που απομακρύνθηκαν από την
Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821;
3. Να αναφερθείτε στις κυριότερες προσφυγικές ομάδες από τον εξωελλαδικό χώρο κατά
τους πρώτους χρόνους της Επανάστασης (περιοχές προέλευσης και τόποι καταφυγής)
4. Να αναφερθείτε στις προσπάθειες Σμυρναίων προσφύγων στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση για την
επίτευξη της αποκατάστασης τους στην Ελλάδα.
5. Τι γνωρίζετε για τις προσπάθειες των Μικρασιατών προσφύγων των πρώτων χρόνων της
Επανάστασης να συμμετάσχουν στα πολιτικά και διοικητικά όργανα της επαναστατημένης
Ελλάδας;
6. Για ποιους λόγους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες των πρώτων χρόνων της Επανάστασης,
εκτός από τους Σμυρναίους δε διεκδίκησαν την εκπροσώπηση τους στα πολιτικά και
διοικητικά όργανα της επαναστατημένης Ελλάδας και ποια ήταν η προσφορά του στον
νεότερο ελληνισμό;

1
 2. Πρόσφυγες από τον ελλαδικό χώρο

Άσκηση σωστού-λάθους
1.Κατά τους πρώτους χρόνους της Επανάστασης πρόσφυγες από την Ήπειρο κατευθύνθηκαν
κυρίως προς τα Επτάνησα.
2. Μετά την αποτυχία των επαναστατικών κινημάτων στη Μαγνησία, τη Χαλκιδική και τον
Όλυμπο, πολλοί πρόσφυγες από τις περιοχές αυτές κατέφυγαν στις Βόρειες Σποράδες.
3. Πρόσφυγες από τον Όλυμπο, που κατέφυγαν στις Βόρειες Σποράδες μετά την αποτυχία
του επαναστατικού κινήματος τους, τρομοκρατούσαν τους ντόπιους προβαίνοντας σε
βιαιοπραγίες.
4. Το καλοκαίρι του 1821 κατέφυγαν πρόσφυγες στο Μεσολόγγι πολλοί Σουλιώτες, μετά τη
λύση της πολιορκίας του Σουλίου.
5. Οι Σουλιώτες πρόσφυγες που είχαν καταφτάσει στο Μεσολόγγι κατά τους πρώτους
χρόνους της Επανάστασης εγκαταστάθηκαν έπειτα από απόφαση της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης στο
Ζαπάντι, βορειοδυτικά του Αγρινίου.
6. Οι Σουλιώτες πρόσφυγες της επαναστατικής περιόδου ήταν οι πρώτοι από τους Ηπειρώτες
πρόσφυγες που εκπροσωπήθηκαν στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση.

Θέματα σύντομης ανάπτυξης

1.Πια ήταν τα κύρια προσφυγικά ρεύματα από τις βόρειες επαρχίες του ελλαδικού χώρου
προς την επαναστατημένη Ελλάδα κατά την περίοδο 1821-1823;
2. α) σε ποιες περιοχές της επαναστατημένης Ελλάδας κατέφυγαν πρόσφυγες από τη
Θεσσαλομαγνησία και την Κεντρική Μακεδονία κατά τους πρώτους χρόνους της
Επανάστασης; Β) Ποιες συνέπειες είχε η άφιξη των προσφύγων αυτών στις συγκεκριμένες
περιοχές;
3. Πότε και σε ποιες περιοχές της επαναστατημένης Ελλάδας κατέφυγαν πρόσφυγες από την
Ήπειρο κατά την περίοδο 1821-1823;
4. Ποια προβλήματα προκάλεσε η έλευση Σουλιωτών προσφύγων στο Μεσολόγγι κατά τους
πρώτους χρόνους της Επανάστασης; Ποιες προσπάθειες έγιναν για την επίλυση των
προβλημάτων αυτών και ποια η κατάληξη τους;

2
 3. Πρόσφυγες από τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη

Άσκηση σωστού-λάθους
1.Κατά τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης κάποιοι Κρήτες πρόσφυγες κατέφυγαν στην
Πελοπόννησο κι εγκαταστάθηκαν στην Αργολίδα.
2. Οι ένοπλοι Κρήτες πρόσφυγες που κατέφυγαν σε διάφορα νησιά του κεντρικού Αιγαίου
μετά την έναρξη της Επανάστασης δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στους ντόπιους.
3. Μετά την καταστροφή της Χίου κάτοικοι του νησιού μεταφέρθηκαν στα κοντινά Ψαρά και
εν συνεχεία στις Κυκλάδες και στην Πελοπόννησο.
4. Η αθρόα προσέλευση Χίων προσφύγων στις Κυκλάδες μετά την καταστροφή του νησιού
τους το 1822 προκάλεσε την αντίδραση των ντόπιων.
5. Τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση της επαναστατημένης Ελλάδας για την περίθαλψη των
Χίων προσφύγων που μεταφέρθηκαν στην ηπειρωτική χώρα το 1822 πολύ γρήγορα ατόνησαν
λόγω έλλειψης πόρων.
6. Η αποτυχημένη επιχείρηση του Φαβιέρου (1827-1828) για την ανακατάληψη της Χίου από
τους Οθωμανούς προκάλεσε νέο κύμα Χίων προσφύγων προς τις Κυκλάδες και την
Πελοπόννησο.
7. Μετά την καταστροφή των Ψαρών τον Ιούνιο του 1824 πολλοί Ψαριανοί πρόσφυγες
μεταφέρθηκαν σε νησιά των Κυκλάδων.
8. Σε αντίθεση με τους Κυκλαδίτες, οι Σπετσιώτες αντέδρασαν άμεσα στην προσέλευση των
Ψαριανών προσφύγων στο νησί τους μετά την καταστροφή των Ψαρών.
9. Η κυβέρνηση της επαναστατημένης Ελλάδας μερίμνησε για την εγκατάσταση Ψαριανών
προσφύγων στη Μονεμβασιά μετά την καταστροφή του νησιού τους.
10. Πολλοί Ψαριανοί πρόσφυγες της επαναστατικής περιόδου εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην
Αίγινα.
11. Καθώς είχαν ήδη εγκατασταθεί μόνιμα στην Αίγινα, οι Ψαριανοί πρόσφυγες των χρόνων
της Επανάστασης δε ζήτησαν στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση να καθοριστεί τόπος για την ίδρυση
προσφυγικού συνοικισμού τους.
12. Στη διάρκεια της Επανάστασης η Σύρος δέχτηκε κύματα προσφύγων, κυρίως από τη Χίο.
13. Η Ερμούπολη της Σύρου πήρε το όνομα της το 1823 από τους Χίους πρόσφυγες που
εγκαταστάθηκαν εκεί μαζικά μετά την καταστροφή του νησιού τους.
14. Η Ερμούπολη της Σύρου αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ίδρυσης και εξέλιξης ενός
αυτοτελούς προσφυγικού οικισμού με τη μέριμνα της ελληνικής κυβέρνησης.
15. Η αθρόα προσέλευση Ελλήνων προσφύγων στη Σύρο οφείλεται, εκτός άλλων, στην
ουδέτερη στάση που τηρούσε το νησί στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης.
Θέματα σύντομης ανάπτυξης
1.Να αναφερθείτε στο προσφυγικό ρεύμα από την Κρήτη προς την επαναστατημένη Ελλάδα
κατά την περίοδο 1821-1824.
2. Να παρουσιάσετε την πορεία των Χίων προσφύγων μετά την καταστροφή του νησιού τους
(Απρίλιος 1822) ως τον Οκτώβριο του 1822.
3. Τι γνωρίζετε για τα μέτρα τα οποία πήρε η κυβέρνηση της επαναστατημένης Ελλάδας για
την ανακούφιση των Χίων προσφύγων που μεταφέρθηκαν στην ηπειρωτική χώρα μετά την
καταστροφή του νησιού τους το 1822;
4. Να αναφερθείτε στις προσπάθειες των Χίων προσφύγων να επιστρέψουν στο νησί τους
μετά το 1822 λαι στην κατάληξη των προσπαθειών αυτών.
5 Σε ποιες περιοχές κατέφυγαν αρχικά Ψαριανοί πρόσφυγες μετά την καταστροφή του νησιού
τους τον Ιούνιο του 1824 και ποια ήταν η στάση των ντόπιων απέναντι τους;
6. Να αναφερθείτε στις συνθήκες εγκατάστασης και διαβίωσης των Ψαριανών προσφύγων
στη Μονεμβασιά και στην Αίγινα μετά το 1824.
7. Ποια μέτρα έλαβε η κυβέρνηση της επαναστατημένης Ελλάδας για την περίθαλψη των
Χίων και Ψαριανών προσφύγων που είχαν μεταφερθεί στην Πελοπόννησο το 1822 και το
1824 αντίστοιχα; Ποια ήταν η κατάληξη των μέτρων αυτών;

3
8. Πώς δραστηριοποιήθηκαν οι Ψαριανοί πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην
Αίγινα μετά την καταστροφή του νησιού τους το 1824 και ποια η στάση τους στη Γ΄
Εθνοσυνέλευση όσον αφορά την αποκατάσταση τους;
9. Να αναφερθείτε: α) στη δημιουργία του προσφυγικού συνοικισμού της Ερμούπολης της
Σύρου και την ιδιαιτερότητα του, β) στη στάση των ντόπιων Συριανών στην προσέλευση
προσφύγων στο νησί τους κατά τα πρώτα χρόνια τη Επανάστασης.

4
 4. Η στάση της πολιτικής ηγεσίας απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα

Άσκηση σωστού-λάθους
1.Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι ελληνικές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν το θέμα των
προσφύγων ως ξεχωριστό ζήτημα που απαιτούσε άμεση επίλυση.
2. Στην επαναστατημένη Ελλάδα της περιόδου 1821-1827 δεν τέθηκε προσφυγικό ζήτημα
συνολικά.
3. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, λόγω των δυσμενέστατων συνθηκών που
επικρατούσαν, δεν έγινε καμία προσπάθεια από τις ελληνικές κυβερνήσεις για την περίθαλψη
και την αποκατάσταση των προσφύγων.
4. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι ελληνικές κυβερνήσεις έλαβαν μόνο κάποια
προσωρινά μέτρα για την περίθαλψη και την ενσωμάτωση των προσφύγων.
5. Στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση διάφορες προσφυγικές ομάδες επιδίωξαν την προώθηση του
αιτήματος τους να τους δοθεί χώρος για μόνιμη εγκατάσταση.
6. Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση με ψήφισμα της στις 5 Μάϊου 1827, επέτρεψε την εκπροσώπηση σε
αυτή διάφορων προσφυγικών ομάδων.
7. Με το ψήφισμα της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (1826-1827) αποφασίστηκε η οργάνωση
προσωρινών προσφυγικών συνοικισμών.
8. Με το ψήφισμα της 5ης Μαΐου 1827 φάνηκε ότι άρχισε να επικρατεί στην Ελλάδα μια
ευρύτερη αντίληψη για το προσφυγικό ζήτημα.
9. Το ψήφισμα της 5ης Μαΐου 1827 συντέλεσε στην οριστική επίλυση του προσφυγικού
προβλήματος στην επαναστατημένη Ελλάδα.

Θέματα σύντομης ανάπτυξης

1.Ποια γενικά συμπεράσματα μπορείτε να βγάλετε σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του
προσφυγικού ζητήματος από τις ελληνικές επαναστατικές κυβερνήσεις κατά την περίοδο
1821-1827;
2. Πώς αντιμετωπίστηκε το προσφυγικό ζήτημα που δημιουργήθηκε κατά την Ελληνική
Επανάσταση στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της σχετικής
απόφασης της;