1

ΣΡΟΠΟΙ ΙΙΕΙΘΟΤ΢

Με την επύκληςη ςτη λογικό ο ομιλητόσ ό ο ςυγγραφϋασ επιδιώκει να

αποδεύξει την ορθότητα τησ ϊποψόσ του, ώςτε να πεύςει τον δϋκτη να
κινητοποιηθεύ και να αναλϊβει δρϊςη. Αυτό επιτυγχϊνεται με τη χρόςη
επιχειρημϊτων και τεκμηρύων.

Με την επύκληςη ςτο ςυναύςθημα του δϋκτη ο ομιλητόσ ό ο ςυγγραφϋασ

επιδιώκει να διεγεύρει ςτην ψυχό του δϋκτη ςυναιςθόματα (ελπύδα, προςδοκύα,
θϊρροσ, φόβο, αναςφϊλεια, ενοχό, απογοότεςη κ.λπ.), ώςτε να τον
ευαιςθητοποιόςει, να τον παρακινόςει ςε μια ενϋργεια ό να τον αποτρϋψει από
μια ϊλλη. Αυτό επιτυγχϊνεται με ςυγκινηςιακϊ φορτιςμϋνεσ λϋξεισ, περιγραφό
μιασ κατϊςταςησ, αφόγηςη μιασ ιςτορύασ, ςχόματα λόγου (μεταφορϋσ,
παρομοιώςεισ, εικόνεσ...) χιούμορ, ειρωνεύα, ρητορικϋσ ερωτόςεισ.

Με την επύκληςη ςτο όθοσ του πομπού ο ομιλητόσ ό ο ςυγγραφϋασ

επιδιώκει να δεύξει την αξιοπιςτύα του, να αποςπϊςει την εμπιςτοςύνη του
δϋκτη και, τελικϊ, να επηρεϊςει την απόφαςό του. Αυτό επιτυγχϊνεται με
θετικϊ φορτιςμϋνο λεξιλόγιο που αναφϋρεται ςτισ αρετϋσ του ομιλητό ό των
ιδεών που εκφρϊζει. Όταν γύνεται κατϊχρηςη, τότε ϋχουμε περιαυτολογύα.

Με την επύθεςη ςτο όθοσ του αντιπϊλου ο ομιλητόσ ό ο ςυγγραφϋασ

επιδιώκει να δεύξει ότι οι απόψεισ του αντιπϊλου δεν εύναι ορθϋσ, εξαιτύασ του
χαρακτόρα του. ΢τόχοσ εύναι να μειωθεύ η εμπιςτοςύνη του δϋκτη προσ τον
αντύπαλο. Αυτό επιτυγχϊνεται με αρνητικϊ φορτιςμϋνο λεξιλόγιο, ύβρεισ,
ειρωνεύα, καταγγελύεσ. Όταν γύνεται κατϊχρηςη, τότε ϋχουμε λαςπολογύα.

Με την επύκληςη ςτην αυθεντύα ο ομιλητόσ ό ο ςυγγραφϋασ επιδιώκει να

ενιςχύςει την αξιοπιςτύα ενόσ επιχειρόματοσ ό να καλύψει την ϋλλειψη
επιχειρημϊτων. Αυτό επιτυγχϊνεται με αποςπϊςματα επιςτημονικού λόγου,
ςκϋψεισ και απόψεισ ειδικών με αναγνωριςμϋνο κύροσ.

Τπογραμμύζεται ότι η «επύθεςη ςτο όθοσ του πομπού» και η «επύκληςη ςτην
αυθεντύα» εύναι τρόποι ενύςχυςησ τησ αξιοπιςτύασ του «όθουσ» του πομπού.

2
 Α. ΜΕΡΟ΢: ΣΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΤ΢

Πειθώ: ο λογικόσ τρόποσ με τον οπούο επιχειρούμε να κϊνουμε κϊποιον να

ςυμφωνόςει μαζύ μασ και να δεχτεύ τισ απόψεισ μασ.

Επιχεύρημα: Λογικϋσ προτϊςεισ που διευθετούνται ςε κλιμακωτό ςειρϊ για την

απόδειξη μιασ θϋςησ. Σο επιχεύρημα εύναι η ϋκφραςη ενόσ ςυλλογιςμού

Σεκμόρια: ΢υγκεκριμϋνα ςτοιχεύα που χρηςιμοποιούνται από τον πομπό, για να

υποςτηρύξει τη θϋςη του.

ΣΕΚΜΗΡΙΑ
ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ
Η επιςτημονικό ϋρευνα ςυχνϊ εξαρτϊται από εξωγενεύσ
1. Παραδεύγματα παρϊγοντεσ. Μια εταιρεύα παραςκευόσ φυτοφαρμϊκων π.χ.
ποτϋ δε θα χρηματοδοτόςει επιςτημονικϋσ ϋρευνεσ για τη
δημιουργύα φυτικών ειδών γενετικϊ απρόςβλητων ςε ζιζϊνια
και παρϊςιτα, γιατύ κϊτι τϋτοιο αντύκειται ςτα οικονομικϊ
ςυμφϋροντϊ
΢ύμφωνα με τησ.
τουσ επύςημουσ ςτατιςτικούσ πύνακεσ τησ Unesco,
2. ΢τατιςτικϊ ςτοιχεύα το 40% του πληθυςμού τησ Γησ εύναι λειτουργικϊ ό οργανικϊ
αναλφϊβητοι και δεν μπορούν να διαβϊςουν ούτε μια πινακύδα.
Πολυϊριθμεσ επιςτημονικϋσ ϋρευνεσ ςε ιατρικϊ εργαςτόρια και
3. Πορύςματα ερευνών κλινικϋσ απϋδειξαν ότι το κϊπνιςμα προκαλεύ ςωρεύα
πνευμονολογικών και καρδιαγγειακών παθόςεων.
Η Α' και η Β Αθηναώκό ΢υμμαχύα του 5°" αιώνα π.Φ. καταδεικνύει
4. Ιςτορικϊ ςυμβϊντα το πώσ ϋνα κρϊτοσ εκμεταλλεύεται την προςτιϊθεια
δημιουργύασ ευρύτερων κρατικών ςχηματιςμών, για να
προωθόςει τα ηγεμονικϊ ςχϋδιϊ του.
Οι πρόςφατεσ δολοφονικϋσ επιθϋςεισ ανόλικων μαθητών
5. Επικαιρικϊ γεγονότα εναντύον ςυμμαθητών και δαςκϊλων τουσ ςε ςχολεύα των ΗΠΑ
ϋχουν προκαλϋςει δικαιολογημϋνη ανηςυχύα ςτην κοινό γνώμη
για την ϋξαρςη τησ νεανικόσ βύαύ και εγκληματικότητασ.
Αρκεύ κανεύσ να περιδιαβεύ τισ φτωχογειτονιϋσ των πόλεων των
6. Εποπτεύεσ αιςθόςεων τριτοκοςμικών χωρών, για να διαπιςτώςει ιδύοισ όμμαςι την
εξαθλύωςη αυτών των δύςμοιρων ανθρώπων.
Η ελευθερύα λόγου και ϋκφραςησ αποτελεύ ϋνα δικαύωμα που
7. Παραθϋματα / κϊθε ϊνθρωποσ οφεύλει να προαςπύζεται ακόμη και αν δεν
Μαρτυρύεσ αφορϊ ϊμεςα τον ύδιο. Ασ θυμηθούμε, εξϊλλου το περύφημο
απόφθεγμα του 13ολ- ταύρου: «Δε ςυμφωνώ με όςα λεσ, αλλϊ
θα υπεραςπύζομαι, ακόμη και με τύμημα την ύδια τη ζωό μου, το
δικαύωμϊ ςου να το λεσ».
8. Εμπειρικϋσ αλόθειεσ Όλα τα πλϊςματα εύναι θνητϊ και κανϋνα επιςτημονικό
επύτευγμα δεν μπορεύ να ανατρϋψει αυτόν την πραγματικότητα.

3
1. ΢υλλογιςμού τησ λογικόσ:

΢υλλογιςμόσ εύναι η διαδικαςύα με την οπούα ο νουσ καταςτρώνει ϋνα

επιχεύρημα
Εύδη ςυλλογιςμών:

Ω σ π ρ ο σ τ η ν π ο ρ ε ύ α τ η σ ς κ ϋ ψ η σ:

Παραγωγικού  Οι πλανήτεσ εύναι ετερόφωτοι

 Η Γη εύναι πλανότησ
(ξεκινούμε από κϊτι γενικό και  Άρα, η Γη εύναι ετερόφωτη
καταλόγουμε ςε κϊτι ειδικό)

Επαγωγικού  Η Γη εύναι πλανότησ

 Η Γη εύναι ετερόφωτη
(ξεκινούμε από κϊτι ειδικό και  Άρα, Οι πλανήτεσ εύναι ετερόφωτοι
καταλόγουμε ςε κϊτι γενικό)

Αναλογικού  Η Γη, που εύναι πλανότησ, εύναι

ετερόφωτη.
(ξεκινούμε από κϊτι ειδικό και  Και ο Ερμόσ εύναι πλανότησ
καταλόγουμε πϊλι ςε ειδικό)  Άρα, και ο Ερμήσ εύναι πιθανόν να εύναι
ετερόφωτοσ

Ωσ προσ το εύδοσ των προτϊςεων:

Κατηγορικού  Οι Έλληνεσ εύναι Ευρωπαύοι

 Ο Γιώργοσ εύναι Έλληνασ
(όταν οι προκεύμενεσ εύναι  Άρα, ο Γιώργοσ εύναι Ευρωπαύοσ
κατηγορικϋσ προτϊςεισ)

 Εάν ο καιρόσ εύναι αύθριοσ, θα πϊμε

Τποθετικού εκδρομό
 Ο καιρόσ εύναι αύθριοσ
(όταν η μύα προκεύμενη ό και οι  Άρα, θα πϊμε εκδρομό
δύο εύναι υποθετικϋσ προτϊςεισ)

Ένα ουςιαςτικό τησ ελληνικόσ γλώςςασ

Διαζευκτικού εύναι είτε αρςενικού είτε θηλυκού είτε
ουδετϋρου γϋνουσ
(όταν μύα ϋςτω προκεύμενη εύναι  Σο ουςιαςτικό “ςπύτι” δεν εύναι ούτε
διαζευκτικό πρόταςη) αρςενικού ούτε θηλυκού γϋνουσ
 Άρα, το ουςιαςτικό “ςπύτι” εύναι
ουδετϋρου γϋνουσ

4
2. Δεν πρϋπει να ςυγχϋουμε τουσ ςυλλογιςμούσ τησ λογικόσ με
τα ςυλλογιςτικϊ επιχειρόματα:

΢υλλογιςμού λογικόσ - Η ελευθερύα του ςύγχρονου ανθρώπου

Έχουν τυπικό, ςτεγνό, εξαρτϊται από τη δυνατότητϊ του να ικανοποιεύ
΢ύντομη μορφό τισ ολοϋνα αυξανόμενεσ ανϊγκεσ του
- Η διαφόμιςη του δημιουργεύ ςυνεχώσ ανϊγκεσ
Προκεύμενεσ – ΢υμπϋραςμα που δεν μπορεύ να ικανοποιόςει
- Άρα: Η διαφόμιςη υποδουλώνει τον ϊνθρωπο

Υαςματικό πϊει να γύνει η ϋννοια ελευθερύα για τισ

μεγϊλεσ μϊζεσ. («θϋςη») ΢τον όρο τούτο με το
θεωρητικϊ ςυγκεκριμϋνο ωσ χτεσ περιεχόμενο,
παρεμβϊλλονται τώρα ςτοιχεύα που τον κϊνουν όλο
΢υλλογιςτικϊ Επιχειρόματα και περιςςότερο προβληματικό. Ποια ακριβώσ εύναι
Έχουν ανϊπτυξη, ςύνταξη και η ελευθερύα του υπηκόου τησ καταναλωτικόσ
διατύπωςη πολυπούκιλη κοινωνύασ, που βομβαρδύζεται νύχτα-μϋρα από μιαν
επιςτημονικϊ οργανωμϋνη, ακατανύκητη διαφόμιςη,
-Δύςκολα εντοπύζουμε τισ κι αποκτϊ όλο περιςςότερεσ, ανυποψύαςτεσ ύςαμε
προκεύμενεσ χτεσ, υλικϋσ ανϊγκεσ; ΢ε τούτο μόνο το θϋμα, αν
- Αναζητούμε τη ςυλλογιςτικό ςταθούμε, θα καταλϊβουμε πόςο ρευςτό, αν όχι
πορεύα του ςυγγραφϋα απατηλό, γύνεται το περιεχόμενο τησ ςύγχρονησ
ελευθερύασ. Για να νιώςει ελεύθεροσ ο
αποπροςωποποιημϋνοσ αυτόσ καταναλωτόσ (δεν
ϋχει ϊλλη κύρια προςδιοριςτικό ιδιότητα), πρϋπει να
μπορεύ να ικανοποιεύ τισ όλο κι αυξανόμενεσ ανϊγκεσ
του• διαφορετικϊ, πιςτεύει πωσ υςτερεύ, πωσ
υπολεύπεται ταπεινωτικϊ ςτον αγώνα δρόμου που
εύναι ο ρυθμόσ τησ ςύγχρονησ ζωόσ, και τότε, ϊμεςη
ςυνϋπεια, χϊνει το αύςθημα τησ ελευθερύασ. Γιατύ
ελευθερύα, για τον μϋςο ανθρώπινο τύπο, εύναι η
ευχϋρεια να ικανοποιεύ τισ ϊμεςεσ βιοτικϋσ του
ανϊγκεσ. Όταν του βϊλετε ςε κύνηςη ϋνα μηχανιςμό
δημιουργύασ αναγκών και δεν του δώςετε ςύγκαιρα
το μϋςο να τισ ικανοποιεύ, τον κϊνετε ψυχολογικϊ
προλετϊριο. Προλετϊριοσ ονομϊςτηκε ο διϊδοχοσ
του αλλοτινού δούλου. Ποιο εύναι εδώ το κριτόριο; -
Η απουςύα του αιςθόματοσ τησ "ελευθερύασ".

 Ομοιότητεσ: επιδιώνουν τη λογικό απόδειξη μιασ θϋςησ

 Διαφορϋσ: χρηςιμοποιούν διαφορετικϊ μϋςα:
Ο ςυλλογιςμόσ ϋχει ςύντομη μορφό, αποτελεύται από προτϊςεισ ςύντομεσ,
απλϋσ και τυπικϋσ.
Σο ςυλλογιςτικό επιχεύρημα = χρηςιμοποιεύ αναλυτικό λόγο, προςφϋρει
πληροφορύεσ, παραδεύγματα, χρηςιμοποιεύ ςχόματα λόγου, με ςκοπό να γύνει
περιςςότερο κατανοητό

5
3. Αξιολόγηςη επιχειρόματοσ:
Για να αξιολογηθεύ ϋνα επιχεύρημα ωσ ορθό πρϋπει να διαθϋτει ςυγχρόνωσ
εγκυρότητα και αλόθεια

Εγκυρότητα + αλόθεια = ορθότητα επιχειρόματοσ

Σο ςυμπϋραςμα απορρϋει με λογικό

Έγκυρο αναγκαιότητα από τισ προκεύμενεσ
(ωσ προσ τη μορφό) (διαφορετικϊ εύναι ϊκυρο)

Αληθϋσ Οι προκεύμενεσ και το ςυμπϋραςμα

(ωσ προσ το περιεχόμενο) ανταποκρύνονται ςτα δεδομϋνα τησ
αντικειμενικόσ πραγματικότητασ
(διαφορετικϊ εύναι ψευδϋσ)

Απαραύτητη επιςόμανςη:
Για να εύναι οι προκεύμενεσ αληθεύσ (και επομϋνωσ να διαθϋτει το επιχεύρημα
ΑΛΗΘΕΙΑ), πρϋπει να εύναι γενικϊ αποδεκτϋσ θϋςεισ ωσ αντικειμενικϊ
δεδομϋνα (π.χ. Σα θηλαςτικϊ διαθϋτουν πνεύμονεσ) και όχι υποκειμενικϋσ
κρύςεισ ό ςτερεότυπεσ αντιλόψεισ (π.χ. οι γυναύκεσ εύναι κακϋσ οδηγού).

Απόδειξη Όταν το επιχεύρημα διαθϋτει εγκυρότητα, αλόθεια

και επομϋνωσ ορθότητα, ονομϊζεται απόδειξη

Εϊν ο ςυλλογιςμόσ αντιβαύνει ςτον ορθό λόγο

(λογικό) και δεν ϋχει αποδεικτικό αξύα, εντούτοισ
εξωτερικϊ παρουςιϊζει πολλϋσ ομοιότητεσ με τουσ
ϋγκυρουσ ςυλλογιςμούσ, τότε μπορεύ να
Παραλογιςμόσ παραπλανόςει το δϋκτη. Αυτόσ ο ςυλλογιςμόσ
ονομϊζεται παραλογιςμόσ και μπορεύ να οφεύλεται
 ϋγκυροσ εύτε ςε λογικό ςφϊλμα εύτε ςε πρόθεςη
Φ αληθόσ εξαπϊτηςησ του δϋκτη.
 Ο χρυςόσ εύναι μϋταλλο
 Η ςιωπό εύναι χρυςόσ
Άρα, η ςιωπό εύναι μϋταλλο

Εϊν ο παραλογιςμόσ οφεύλεται ςε πρόθεςη εξαπϊτηςησ

΢όφιςμα του δϋκτη (ο πομπόσ ςτόνει λογικό παγύδα ςτο δϋκτη),
τότε ονομϊζεται ςόφιςμα

6
 ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΙ ΢ΤΛΛΟΓΙ΢ΜΟΙ:
Α. ΕΙΔΗ ΕΠΑΓΩΓΙΚΩΝ ΢ΤΛΛΟΓΙ΢ΜΩΝ : Ανϊλογα με τα ςτοιχεύα που αξιοποι-
ούμε ςτισ προκεύμενεσ για να οδηγηθούμε ςτο ςυμπϋραςμα, διακρύνονται ςε:
1. Απλό γενύκευςη
2. Αιτιακού (Αύτιο – αποτϋλεςμα)
3. Αναλογικού

Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΕΠΑΓΩΓΙΚΩΝ ΢ΤΛΛΟ΢ΙΜΩΝ ΜΕ ΒΑ΢Η ΣΟ ΕΙΔΟ΢ ΣΟΤ΢

Γενύκευςη
ΣΕΛΕΙΑ ΓΕΝΙΚΕΤ΢Η - Ο Θανϊςησ εύναι ξανθόσ, ο Σϊςοσ εύναι ξανθόσ και ο
Απαρύθμηςη όλων των Ανδρϋασ εύναι ξανθόσ
περιπτώςεων - Ο Θανϊςησ, ο Σϊςοσ και ο Ανδρϋασ εύναι τα παιδιϊ του
ζεύγουσ Μαυρόπουλου
(ςυμπϋραςμα ϋγκυρο) Άρα, τα παιδιϊ του ζεύγουσ Μαυρόπουλου εύναι ξανθϊ

ΑΤΘΑΙΡΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΤ΢Η - Ο γεύτονϊσ μου δεν εύναι γενναιόδωροσ

- Ο γεύτονϊσ μου εύναι ΢κοτςϋζοσ
(ςυμπϋραςμα ϊκυρο) Άρα, οι ΢κοτςϋζοι δεν εύναι γενναιόδωροι

Αύτιο αποτϋλεςμα
Απαιτεύται θερμοκραςύα 100 °C και κανονικϋσ ςυνθόκεσ
Αιτύα αναγκαύα ατμοςφαιρικόσ πύεςησ για το βραςμό του νερού.
και επαρκόσ
(ςυμπϋραςμα ϋγκυρο)

Α)
αιτύα αναγκαύα, Διϊβαςα πολύ καλϊ για το αυριανό διαγώνιςμα (αιτύα)
όχι επαρκόσ Άρα, αύριο θα γρϊψε καλϊ (αποτϋλεςμα)

αιτύα επαρκόσ, Πϋραςε με κόκκινο (αιτύα)

όχι αναγκαύα Άρα, θα προκαλϋςει δυςτύχημα (αποτϋλεςμα)

(ςυμπϋραςμα ϊκυρο)

Β) - Πϋρυςι εύχα επιςκεφτεύ την Πϊρο και πϋραςα υπϋροχα

Φρονικό ςχϋςη - Υϋτοσ θα επιςκεφτώ και πϊλι την Πϊρο
(και όχι λογικό) Άρα, φϋτοσ θα περϊςω υπϋροχα

(ςυμπϋραςμα ϊκυρο)

Γ) - Ο διαιτητόσ απϋβαλε τον ποδοςφαιριςτό τησ ομϊδασ μασ

Τπεραπλούςτευςη αιτύου πϋντε λεπτϊ πρύν τη λόξη του αγώνα
(μια μερικότερη αιτύα - Η ομϊδα μασ ϋπαιζε με λιγότερουσ παύκτεσ για 5' πριν τη
προβϊλλεται ωσ μοναδικό) λόξη του αγώνα
(ςυμπϋραςμα ϊκυρο) Άρα, η όττα τησ ομϊδασ μασ με 8 – 0 όταν ϊδικη

7
 Αναλογύα

Επαρκεύσ ομοιότητεσ,
ςχετικϋσ με το θϋμα, Όπωσ η κοινωνύα, ϋτςι και η οικογϋνεια, που εύναι
με εύςτοχο αποτϋλεςμα μικρογραφύα τησ, χρειϊζεται κανόνεσ για να λειτουργόςει
εύρυθμα.
(ςυμπϋραςμα ϋγκυρο)

Ανεπαρκεύσ ομοιότητεσ με
ϊςτοχο αποτϋλεςμα
Ο γατόπαρδοσ εύναι το πιο γρόγορα ζώο πϊνω ςτον πλανότη.
μεταφορικό Αυτόσ ο αθλητόσ τρϋχει ςαν τον γατόπαρδο. Άρα, αυτόσ ο
με ϊςτοχο αποτϋλεςμα αθλητόσ θα κερδύςει το χρυςό μετϊλλιο ςτουσ αγώνεσ

κυριολεκτικό
με ϊςτοχο αποτϋλεςμα Ο πόλεμοσ ςτο Ιρϊκ μοιϊζει με τον πόλεμο ςτο Βιετνϊμ. Και
ςτισ δύο περιπτώςεισ οι ςτρατιώτεσ αγαπούν τη ροκ μουςικό
(ςυμπϋραςμα ϊκυρο)

4. Αξιολόγηςη τεκμηρύων:
Γενικό Αξιολόγηςη Σεκμηρύων:
Ελϋγχουμε:
1. Αν ανταποκρύνονται ςτην πραγματικότητα, αν δηλαδό τα τεκμόρια εύναι
αυθεντικϊ ό παραποιημϋνα:
 Αξιόπιςτα (αν προϋρχονται από επύςημη και ϋγκυρη πηγό)
 Εξακριβωμϋνα (αν εύναι επιςτημονικϊ ϊρτια και όχι παραποιημϋνα)
 Επεξεργαςμϋνα (προϋκυψαν από επιςτημονικϊ αποδεκτϋσ μεθόδουσ)
2. Αν αξιοποιούνται με τρόπο ϋγκυρο ό παραπλανητικό (αν δηλαδό
θεμελιώνουν ϋνα ορθό ό μη ορθό επιχεύρημα)
 Εύςτοχα και ςχετικϊ με το θϋμα
 Επαρκό
 Κοινώσ αποδεκτϊ (δεν βαςύζονται ςε ςτερεότυπα ό ςε παρωχημϋνεσ
απόψεισ)
 Αν παρατύθενται κατϊ ολοκληρωμϋνο και όχι επιλεκτικό τρόπο

Λεπτομερόσ Αξιολόγηςη Σεκμηρύων:

Α. Έλεγχοσ αλόθειασ:
Οι προκεύμενεσ που περιϋχουν τεκμόρια δεν ανταποκρύνονται ςτην
πραγματικότητα όταν:
1. Προςωπικϋσ γνώμεσ προβϊλλονται ωσ αλόθειεσ καθολικού κύρουσ
2. Διατυπώνονται απόψεισ από ειδικούσ ςε τομεύσ που δε ςχετύζονται με το
θϋμα που πραγματεύεται ο πομπόσ
3. Παρουςιϊζονται ανεπεξϋργαςτεσ επιςτημονικϋσ κρύςεισ, καθώσ και
κρύςεισ που δεν ϋχουν προκύψει μϋςα από επιςτημονικϊ αποδεκτϋσ
μεθόδουσ
4. Αναπαρϊγονται παραποιημϋνα ςτοιχεύα
5. Βαςύζονται ςε ςτερεότυπα ό ςε παρωχημϋνεσ και ανεξακρύβωτεσ απόψεισ

8
Β. Έλεγχοσ εγκυρότητασ:
Οι προκεύμενεσ που περιϋχουν τεκμόρια δε ςυνδϋονται λογικϊ με το
ςυμπϋραςμα όταν:
1. Μεμονωμϋνα φαινόμενα ό μετρόςεισ οδηγούν ςε διατύπωςη κανόνων
καθολικόσ και διαχρονικόσ ιςχύοσ
2. Επιδιώκεται η υπερβολικό παρϊθεςη ςτατιςτικών, παραδειγμϊτων ό
θϋςεων που ϋχουν διατυπωθεύ από ειδόμονεσ (αυθεντύεσ), για να
καλυφθεύ η ϋλλειψη επιχειρημϊτων

΢ε μια ερώτηςη για την αξιολόγηςη τεκμηρύων απαντούμε με την εξόσ

ςειρϊ:
1. Σην ϊποψη που υποςτηρύζει ο ςυγγραφϋασ
2. Σο εύδοσ του τεκμηρύου που χρηςιμοποιεύ
3. Σην αξιολόγηςη του τεκμηρύου
4. Σο ςυμπϋραςμϊ μασ

5. ΢υλλογιςτικό πορεύα (ςε όλο το κεύμενο ό ςτην παρϊγραφο):

 παραγωγικό (το θϋμα ό η θϋςη του ςυγγραφϋα βρύςκεται ςτον πρόλογο ό
ςτη θεματικό περύοδο αντύςτοιχα)
 επαγωγικό (το θϋμα ό η θϋςη του ςυγγραφϋα βρύςκεται ςτον επύλογο
ό ςτην κατακλεύδα αντύςτοιχα)

Α΢ΚΗ΢Η:
Να χαρακτηρύςετε τουσ παρακϊτω ςυλλογιςμούσ ωσ προσ την πορεύα τησ
ςκϋψησ και να τουσ αξιολογόςετε ωσ προσ την ορθότητϊ τουσ δικαιολογώντασ
την απϊντηςό ςασ:

΢τη νϋα ελληνικό, παρελθοντικού χρόνοι του ρόματοσ εύναι ο παρατατικόσ, ο

αόριςτοσ και ο υπερςυντϋλικοσ
Ο ρηματικόσ τύποσ ταξύδεψα ανόκει ςτουσ τύπουσ των παρελθοντικών χρόνων
του ρόματοσ ταξιδεύω
Άρα, ο ρηματικόσ τύποσ ταξύδεψα εύναι χρόνου αορύςτου

Όςοι δεν εργϊζονται εύναι ϊεργοι

Ο γεύτονϊσ μου δεν εργϊζεται
Άρα, ο γεύτονϊσ μου εύναι ϊεργοσ

Κϊθε κρϊτοσ - μϋλοσ τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ εύναι υποχρεωμϋνο να εφαρμόζει

το Ευρωπαώκό Δύκαιο
Η Ελλϊδα εύναι κρϊτοσ - μϋλοσ τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ
Άρα, η Ελλϊδα δεςμεύεται να εφαρμόζει το Ευρωπαώκό Δύκαιο

Ο Γιϊννησ εύναι πολύ ευγενικόσ. Ο Γιϊννησ εύναι Έλληνασ. Άρα, όλοι οι Έλληνεσ
εύναι πολύ ευγενικού

΢τη Νορβηγύα παρατηρούνται ςυχνϊ χαμηλϋσ θερμοκραςύεσ. ΢τη ΢ουηδύα

παρατηρούνται ςυχνϊ χαμηλϋσ θερμοκραςύεσ. ΢τη Υιλανδύα παρατηρούνται
ςυχνϊ χαμηλϋσ θερμοκραςύεσ.

9
Και οι τρεισ αποτελούν χώρεσ τησ ΢κανδιναβικόσ χερςονόςου
Άρα, ςτισ χώρεσ τησ ΢κανδιναβικόσ χερςονόςου παρατηρούνται ςυχνϊ χαμηλϋσ
θερμοκραςύεσ.

Όλα τα προβλόματα τησ ελληνικόσ οικονομύασ οφείλονται αποκλειςτικϊ ςτη

χαμηλό παραγωγικότητα τησ εργαςύασ

Η χρόςη ναρκωτικών οδηγεύ ςτο θϊνατο (επαρκόσ αιτύα, μη αναγκαύα)

Αυτόσ ο ςκηνοθϋτησ επιλϋγει εκλεκτούσ ηθοποιούσ για να πρωταγωνιςτόςουν

ςτισ ταινύεσ του
Η Θϊλεια πρωταγωνιςτεύ ςτην τελευταύα ταινύα αυτού του ςκηνοθϋτη
Άρα, η Θϊλεια εύναι εκλεκτό ηθοποιόσ

Σο τραπϋζι ϋχει 4 πόδια

Ο ςκύλοσ ϋχει 4 πόδια
Άρα, ο ςκύλοσ εύναι τραπϋζι

Οι μαθητϋσ εκτιμούν τουσ καθηγητϋσ που διαθϋτουν μεταδοτικότητα

Ο κ. Μπουφύδησ ϋχει φόμη καθηγητό με μεταδοτικότητα
Αρα, ο κ. Μπουφύδησ αποτελεύ πρότυπο για τουσ ςυναδϋλφουσ του

Σον προηγούμενο μόνα εύδα ςτο όνειρό μου ότι με πλϊκωςε ϋνασ τούχοσ και την
επόμενη μϋρα κϋρδιςα το λαχεύο
Φθεσ το βρϊδυ εύδα το ύδιο όνειρο
Άρα, θα αγορϊςω ςόμερα ϋνα λαχεύο, γιατύ θα κερδύςω

Εϊν κϊποιοσ εύναι Έλληνασ, τότε εύναι και Ευρωπαύοσ

Ο γαμπρόσ τουσ εύναι Ευρωπαύοσ
Άρα, ο γαμπρόσ του εύναι Έλληνασ

Ένα ουςιαςτικό τησ ελληνικόσ γλώςςασ εύναι εύτε αρςενικού εύτε θηλυκού γϋνουσ
Σο ουςιαςτικό “λϊθοσ” δεν εύναι θηλυκού γϋνουσ
Άρα, το ουςιαςτικό “λϊθοσ” εύναι αρςενικού γϋνουσ

Σο κϊπνιςμα ευθύνεται για τον καρκύνο των πνευμόνων

Ο Φ εύναι ςυςτηματικόσ καπνιςτόσ.
Άρα οι ςυςτηματικού καπνιςτϋσ θα νοςόςουν από τον καρκύνο των πνευμόνων

Με τη χρηςιμοπούηςη των ηλεκτρικών ςυςκευών οι ϊνθρωποσ απαλλϊχθηκε από

τη χειρωνακτικό εργαςύα, με τη χρηςιμοπούηςη του Η/Τ απαλλϊχθηκε από τον
πνευματικό μόχθο.
Οι ηλεκτρικϋσ ςυςκευϋσ και ο Η/Τ αποτελούν τεχνολογικϊ μϋςα
Άρα η τεχνολογύα απϊλλαξε τον ϊνθρωπο από τη χειρωνακτικό και πνευματικό
εργαςύα

Ό,τι μϋχρι ςόμερα μπορούςε ϋνασ καταναλωτόσ να εντοπύςει ςτα καταςτόματα

ςόμερα μπορεύ να τα αναζητόςει μϋςω του internet.
Άρα το internet μοιϊζει με κατϊςτημα

10
 ΜΟΡΥΕ΢ ΠΕΙΘΟΤ΢

1. Η πειθώ ςτη διαφόμιςη

Πομπόσ:
 διαφημιςτόσ
 παραγωγόσ:
- εμπορικϋσ εταιρεύεσ (εμπορικό διαφόμιςη)
- πολιτικϊ κόμματα (πολιτικό διαφόμιςη)
- κοινωνικϋσ οργανώςεισ (κοινωνικό : φιλανθρωπικϋσ εκςτρατεύεσ,
καλλιτεχνικϋσ παραςτϊςεισ, αθλητικϋσ ςυναντόςεισ...)
- πρόςωπα ό ομϊδεσ (επαγγελματικό : πλεονεκτόματα επαγγελματικών
κλϊδων, διεκδικόςεισ ςυνδικαλιςτικών οργϊνων...)
Δϋκτησ: το ευρύ κοινό
Μόνυμα: το διαφημιςτικό “κεύμενο”
Επικοινωνιακό μϋςο: η τηλεόραςη, το ραδιόφωνο, ο τύποσ, οι αφύςεσ, οι
επιγραφϋσ, το διαδύκτυο ...
Επικοινωνιακόσ κώδικασ: η εικόνα, η μουςικό, ο λόγοσ
΢κοπόσ:
 να ελκύςει την προςοχό του δϋκτη
 να του δημιουργόςει την επιθυμύα να αγορϊςει το προώόν

Μορφϋσ μηνυμϊτων:
 μόνυμα που αναπτύςςεται με ϊμεςο τρόπο

 μόνυμα που επεξηγεύ την εικόνα

 Αφόγηςη μιασ ιςτορύασ μϋςω τησ οπούασ προβϊλλεται το προώόν

 Μονόλογοσ ό διϊλογοσ ειδικών ό καταναλωτών

 μόνυμα που προςφϋρει επιχειρόματα , που πεύθουν λογικϊ για τα

πλεονεκτόματα του προώόντοσ

 ςτηρύζεται ςε τεχνϊςματα και ευρόματα (λογοπαύγνια, μεταφορϋσ,

νεολογιςμού, χιούμορ, υπερβολό...)

11
 Σρόποι / τεχνικϋσ πειθούσ: Μϋςα πειθούσ:
΢υνειρμόσ ιδεών μεταξύ του
Επύκληςη ςτο ςυναύςθημα προώόντοσ και οικεύων ςτον
(φόβοσ, χαρϊ, ικανοπούηςη, ενοχό…) καταναλωτό εικόνων
«Η πιο όμορφη ξανθιϊ» (διαφόμιςη μπύρασ)

Επύκληςη ςτη λογικό
Επύκληςη ςτην αυθεντύα
Επύκληςη ςτο όθοσ του δϋκτη
Επύκληςη ςτο όθοσ του πομπού
- επιχειρόματα / ςοφύςματα
- Αναλυτικό περιγραφό ιδιοτότων
ενόσ προώόντοσ (ωσ τεκμόρια)
Μαρτυρύεσ ειδικών ό δημοφιλών
προςώπων
Λανθϊνων αξιολογικόσ χαρακτηριςμόσ
«Οι ϋξυπνοι οδηγούν Renault»
Λανθϊνων αξιολογικόσ χαρακτηριςμόσ
«Η εταιρεύα μασ, με πολυετό παρουςύα ςτην
ελληνικό αγορϊ, παρουςιϊζει…»

Η γλώςςα τησ διαφόμιςησ

Ο διαφημιςτικόσ λόγοσ εύναι πληθωριςτικόσ και ϋχει τα παρακϊτω
χαρακτηριςτικϊ:
 Επανϊληψη λϋξεων – φρϊςεων (ςλόγκαν)
Πϊντα Coca - Cola

 Ελλειπτικόσ λόγοσ
HEINEKEN, καμιϊ ςχϋςη με τισ ϊλλεσ
 Μεταφορικόσ λόγοσ
Ζόςε το μύθο ςου ςτην Ελλϊδα Έχει ςόμα καμπϊνα
• Διακειμενικότητα:
Έχει ςόμα – ςόμα καμπϊνα  τραγούδι «Copa Compana”
 Τπερβολϋσ, Λεκτικϊ τϋρατα:
Red Bull, δύνει φτερϊ
Ο καλυτερότεροσ
 Νεολογιςμού:
΢ο...κόλαςη
 Ομοιοκαταληξύεσ:
Gouda ΝΟΤΝΟΤ, όχι Gouda αλλουνού
 Ρητορικϋσ ερωτόςεισ
Συχαύο; Δε νομύζω…
 Προτρεπτικόσ τόνοσ ( χρόςη προςτακτικόσ), οικεύο ύφοσ (α’ και β’
ρηματικό πρόςωπο)
Λούςου με ULTREX και θα δεισ

 Λογοπαύγνια – Φιούμορ
Bravo. Αυτόσ εύναι καφϋσ
Ήβη, δεν φαντϊζεςαι τι κρύβει.

12
 Αξιολόγηςη διαφόμιςησ

με κριτόριο την επιτυχύα τησ:

• να προςελκύει την προςοχό και να προκαλεύ το ενδιαφϋρον
• να δημιουργεύ την ανϊγκη να το προτιμόςει, να παρακινεύ ςε δρϊςη
και τελικϊ να οδηγεύ ςτην αγορϊ του προώόντοσ
με κριτόριο αν εύναι θεμιτό ό αθϋμιτη
Εξετϊζουμε αν ςτηρύζεται ςε αθϋμιτα μϋςα, οπότε πρόκειται για παραπλανητικό
διαφόμιςη.
΢υγκεκριμϋνα ελϋγχουμε:
• αν το επιχεύρημα εύναι ορθό (ϋγκυρο + αληθϋσ)
• αν πρόκειται για “γκρύζα διαφόμιςη”, δηλαδό προβολό διαφημιςτικού
μηνύματοσ εμβόλιμα κατϊ τη διϊρκεια τησ ροόσ ενόσ προγρϊμματοσ
• αν πρόκειται για “μαύρη διαφόμιςη”, δηλαδό προβολό διαφημιςτικού
μηνύματοσ που παρουςιϊζει τισ αρνητικϋσ ιδιότητεσ ανταγωνιςτικών
προώόντων
• αν προκαλεύ αιςθόματα φόβου, αγωνύασ ό αναςφϊλειασ
• αν προκαλεύ προςβλητικϋσ διακρύςεισ ςχετικϊ με το φύλο, την ηλικύα...

Άςκηςη:
Να βρεύτε τουσ τρόπουσ και τα μϋςα πειθούσ ςτισ παρακϊτω διαφημύςεισ:
- Σο υπουργεύο υγεύασ προειδοποιεύ: Σο κϊπνιςμα βλϊπτει ςοβαρϊ την υγεύα!
- Σα προώόντα μασ εύναι αγνϊ, γιατύ δε χρηςιμοποιούμε ςυντηρητικϊ
- Ο ΢ϊκησ Ρουβϊσ, όταν πύνει ϋνα αναψυκτικό, ενιςχύει το μόνυμα ςτο δϋκτη ότι
πύνοντϊσ το θα μοιϊζει ςτο εύδωλό του
- τα τςιγϊρα -Μalboro ϋχουν ςυνδεθεύ ςτη ςκϋψη μασ, με τον ανεξϊρτητο, αρρενωπό
κϊου - μπόι και παραπϋμπουν ςτη γοητεύα τησ περιπϋτειασ και τησ ανεξαρτηςύασ
- Ενωμϋνοι για το διαβότη 14.11.10 (παγκόςμια ημϋρα διαβότη) «Πριν το διαβότη, το
τρϋξιμο όταν απλώσ το πϊθοσ μου. Μετϊ τη διϊγνωςη, ϋγινε η προςωπικό μου
ςταυροφορύα για να αλλϊξω τον τρόπο με τον οπούο ο κόςμοσ αντιλαμβϊνεται το
διαβότη». Soren Kruse Lilleone
- Η Marie Claire εύναι μια γυναύκα με πϊθοσ. Εςεύσ!

13
 2. Η πειθώ ςτον πολιτικό λόγο
Ο πολιτικόσ λόγοσ αποτελεύ το ςύνολο των προφορικών ό γραπτών κειμϋνων
που ςυνόθωσ ςυντϊςςονται από ϋναν «πολιτικό – πομπό» και απευθύνονται ςε
ϋναν «πολύτη – δϋκτη» και αφορούν τη διαχεύριςη των κοινών υποθϋςεων.

Γνωρύςματα παραδεύγματα

Λεκτικόσ πληθωριςμόσ: Μαζύ θα προχωρόςουμε!Ναζύ θα πϊμε

κατϊχρηςη επαναλόψεων και
ςυνωνύμων
Βεβαιωτικό διατύπωςη:
ϋκφραςη βεβαιότητασ
Θαυμαςτικό διατύπωςη:
Καταξιωτικόσ λόγοσ, εκφρϊςεισ
θαυμαςμού και αιςιοδοξύασ
Δεοντολογικό διατύπωςη:
υπογρϊμμιςη ευθυνών και χρϋουσ όλων αλόθεια. Εύναι χρϋοσ μασ προσ το λαό
Αξιολογικόσ λόγοσ:
λϋξεισ ςυγκινηςιακϊ φορτιςμϋνεσ
μπροςτϊ! Μαζύ θα βαδύςουμε ςτο
μϋλλον!
Δεν υπϊρχει καμια αμφιβολύα. Η νύκη
ϋρχεται. Η νύκη εύναι δικό μασ
΢την Ελλϊδα πϊμε όλο και καλύτερα.
Περϊςαμε τισ δυςκολύεσ και μπορούμε
πλϋον να ατενύζουμε το μϋλλον με
αιςιοδοξύα.
Εύναι επιτακτικό ανϊγκη να πούμε την
Για τη ςωτηρία του έθνουσ πρϋπει να
υποςτούμε κϊθε θυςύα.

Φρηςιμοποιεύ δύο ςτρατηγικϋσ:

1. ΢τρατηγικό τησ πειθούσ: Λογικό επικοινωνιακό προςϋγγιςη
2. ΢τρατηγικό του ςυνθόματοσ: βιωματικό – ςυγκινηςιακό προςϋγγιςη

Σρόποι πειθούσ Μϋςα πειθούσ

1. ΢τρατηγικό τησ πειθούσ: αποδεικτικόσ λόγοσ

επιχειρόματα - τεκμόρια
Επύκληςη ςτη λογικό
Επύκληςη ςτην αυθεντύα Πολιτικϊ / ιςτορικϊ πρόςωπα

2. ΢τρατηγικό του ςυνθόματοσ

Επύκληςη ςτο ςυναύςθημα (φόβοσ, Κινδυνολογύα (πρόκληςη φόβου για

ϊγχοσ, οργό, ενθουςιαςμόσ, υπεροχό...) δόθεν επερχόμενουσ κινδύνουσ)
πλόρησ καταξύωςη των
Επύκληςη ςτο όθοσ του πομπού
ςυμπολιτευομϋνων
Πλόρησ απαξύωςη των
Επύθεςη ςτο όθοσ του αντιπϊλου
αντιπολιτευομϋνων
Τποςχεςιολογύα, μελλοντολογύα,
Μεγαλόςτομη ρητορεύα
διδακτιςμόσ, γλωςςικόσ πληθωριςμόσ
Μηνύματα με ρυθμό, ομοιοκαταληξύα,
΢υνθηματολογύα
παρηχόςεισ...

14
 Προπαγϊνδα: (Αθϋμιτη ςτρατηγικό)
Μερικϋσ φορϋσ ο πολιτικόσ λόγοσ ςτοχεύει ςτην παραπλϊνηςη ό ςτον
εκφοβιςμό του δϋκτη , ϋτςι ώςτε να εξαςφαλύςει την ϊκριτη αποδοχό από αυτόν
των απόψεων του πομπού. ΢τισ περιπτώςεισ αυτϋσ η επιχειρηματολογύα
αντικαθύςταται από αυταπόδεικτεσ ϋννοιεσ ό λϋξεισ με ηθικό διϊςταςη (ϋθνοσ,
λαόσ, δημοκρατύα, εθνικό ςωτηρύα...) που εμποδύζουν το λογικό ϋλεγχο και
παγιδεύουν το δϋκτη.
Όταν ο πολιτικόσ λόγοσ παύρνει αυτό τη μορφό με την παραπούηςη των
εννοιών και τη ςτρϋβλωςη των αξιών, γύνεται προπαγϊνδα.

Φαρακτηριςτικϊ προπαγανδιςτικού πολιτικού λόγου:

 ΢υνεχεύσ επαναλόψεισ – ςυνθηματολογύα 
Ο ςτόχοσ εύναι να αφομοιωθεύ το μόνυμα από τον αποδϋκτη ςε βαθμό που να το
θεωρεύ πλϋον οικεύο και προςωπικό του θϋςη

 Φρόςη λϋξεων με τερϊςτια ηθικό διϊςταςη που αποτελούν αυταπόδεικτεσ

ϋννοιεσ (λαόσ, πατρύδα, ϋθνοσ, παρϊδοςη, δημοκρατύα) → εμποδύζουν το λογικό
ϋλεγχο και παγιδεύουν το δϋκτη)

 Διπλό γλώςςα, δηλαδό μια λϋξη που δηλώνει κυριολεκτικϊ μαι κατϊςταςη
αντικαθύςται από ϊλλη που αμβλύνει τισ επιπτώςεισ τησ (ευφημιςμού):
Σα «επαχθό μϋτρα» αντικαθύςτανται από τη λϋξη « μεταρρυθμύςεισ».
 Η αλλούωςη τησ ςημαςύασ των λϋξεων και η ςτρϋβλωςη των αξιών
(«τϊξισ και αςφϊλεια» = φόβοσ και πειθαρχύα)  ο ςτόχοσ εύναι να προκαλϋςει
ςύγχυςη ςτο δϋκτη.

 Οι υπεργενικεύςεισ , που εμποδύζουν το λογικό ϋλεγχο

 Πομπώδεσ και επιθετικό ύφοσ (χρόςη α’ ρηματικού προςώπου, ρητορικών

ερωτόςεων, προςτακτικόσ ό προτρεπτικόσ υποτακτικόσ...)  αποδεικνύει την
αναμφιςβότητη ανωτερότητα του πομπού
ϋρχομαι απλόσ ςημαιοφόροσ νϋων πολιτικών ιδεών…

 Παρατακτικόσ λόγοσ (φρϊςεισ μικρϋσ, κωδικοποιημϋνεσ ςαν διαταγϋσ)

 Ονοματοπούηςη (απαλοιφό ρημϊτων, που παραπϋμπουν ςε πρϊξεισ, και χρόςη

ουςιαςτικών, που αφορούν ιδϋεσ, και επιθϋτων, που τα ενδυναμώνουν),
ελλειπτικόσ λόγοσ: «Ελλϊσ, Ελλόνων, Φριςτιανών»

 Προςφυγό ςτην κινδυνολογύα– εκφοβιςτικόσ λόγοσ

“Κϊποιοι θϋλουν να ςβόςουν την εθνικό ταυτότητα αυτού του λαού. Δεν θα τουσ
αφόςουμε! Κϊποιοι θϋλουν να ςβόςουν και την ορθοδοξύα. Δεν θα τουσ αφόςουμε...)

15
3. Η πειθώ ςτον επιςτημονικό λόγο
Ο επιςτημονικόσ λόγοσ εύναι λόγοσ περιγραφικόσ, ερμηνευτικόσ,
αποδεικτικόσ. Αυτό ςημαύνει ότι τον χρηςιμοποιεύ ο επιςτόμονασ ςτην
προςπϊθειϊ του να περιγρϊψει, (να ορύςει, να παρουςιϊςει τα ςτοιχεύα ενόσ
φαινομϋνου), να ερμηνεύςει (να εξηγόςει ποιεσ εύναι οι αιτύεσ του φαινομϋνου),
να αποδεύξει με επιχειρόματα και τεκμόρια την ορθότητα τησ δικόσ του γνώμησ
ό θεωρύασ.
Ο επιςτημονικόσ λόγοσ οφεύλει να εύναι απρόςωποσ και αντικειμενικόσ.
Άλλωςτε, ςτην επιςτόμη επικρατεύ η λογικό χρόςη τησ γλώςςασ και όχι η
ςυγκινηςιακό.

Φαρακτηριςτικϊ
ωσ προσ το περιεχόμενο (Εμπεριςτατωμϋνη και εξαντλητικό εξϋταςη του θϋματοσ):
 Παρατηρεύ αναλυτικϊ και περιγρϊφει το προσ εξϋταςη θϋμα
 Αναλύει ορθολογικϊ και ερμηνεύει τισ ςχϋςεισ που αναπτύςςονται μεταξύ
των φαινομϋνων
 Αποδεικνύει τισ θϋςεισ με τη χρόςη λογικών επιχειρημϊτων, αξιόπιςτων
τεκμηρύων (επύκληςη ςτη λογικό) και την παραπομπό ςτη βιβλιογραφύα και
ςε επιςτημονικϋσ θεωρύεσ τρύτων (επύκληςη ςτην αυθεντύα). Με ϊλλα λόγια,
καταλόγει ςε τεκμηριωμϋνα ςυμπερϊςματα.
 Φρηςιμοποιεύ οριςμούσ και διαιρϋςεισ – ταξινομόςεισ.
ωσ προσ τη γλώςςα:
 Ειδικό λεξιλόγιο / ειδικό ορολογύα,
 αντικειμενικόσ και απρόςωποσ λόγοσ, επύςημο ύφοσ:
- γ' ρηματικό πρόςωπο,
- ονοματοπούηςη (χρόςη ονοματικών και όχι ρηματικών δομών: π.χ. «η
τόξη των πϊγων», αντύ «λιώνουν οι πϊγοι»)
- λεξικό πυκνότητα (π.χ. «οι επιπτώςεισ τησ ανατροπόσ τησ οικολογικόσ
ιςορροπύασ»)
- μακροπερύοδοσ και υποτακτικόσ λόγοσ
- αναφορικό λειτουργύα τησ γλώςςασ (κυριολεξύα – δόλωςη), μεταφορικό
χρόςη τησ γλώςςασ παρατηρεύται μόνο όταν ο ςυγγραφϋασ θϋλει να
εκλαώκεύςει τα νοόματα και να κεντρύςει το ενδιαφϋρον του αναγνώςτη
- ακρύβεια ςαφόνεια
- παθητικό ςύνταξη
ωσ προσ τη δομό:
 αυςτηρϊ λογικό οργϊνωςη: διϊκριςη ςε πρόλογο, κύριο μϋροσ και
επύλογο, κεφϊλαια, ενότητεσ, παραγρϊφουσ....
 ΢αφόσ διατύπωςη τησ θϋςησ (ςυνόθωσ ςτην αρχό)– ανϊλυςη - αιτιολόγηςη
 χρόςη διαρθρωτικών λϋξεων και φρϊςεων
ωσ προσ την πρόθεςη:
 Αν ο λόγοσ εύναι περιγραφικόσ και ερμηνευτικόσ, ο ςυγγραφϋασ αποβλϋπει
ςτη διαφώτιςη – πληροφόρηςη
 Αν ο λόγοσ εύναι ερμηνευτικόσ και αποδεικτικόσ, ο ςυγγραφϋασ αποβλϋπει
ςτην πειθώ
 Οι μεθοδοι πειθούσ ςτον επιςτημονικό λόγο εύναι:
 Η επύκληςη ςτη λογικό
 Η επύκληςη ςτην αυθεντύα (αναφορϊ ςτο ϋργο και ςτισ απόψεισ ϊλλων
επιςτημόνων, παρϊθεςη βιβλιογραφύασ)

16
 ΕΠΙ΢ΣΗΜΟΝΙΚΑ ΕΙΔΗ
1. ΜΕΛΕΣΗ: Εύναι μια επιμελημϋνη εργαςύα με ςτόχο την απόκτηςη γνώςεων
πϊνω ς’ ϋνα θϋμα. Πρόκειται, δηλαδό, για ςυςτηματικό ϋρευνα ενόσ θϋματοσ
και ϋκθεςη των ποριςμϊτων τησ
2. ΠΡΑΓΜΑΣΕΙΑ: Εκτενόσ ϋκθεςη μιασ επιςτημονικόσ ϋρευνασ και των
ποριςμϊτων τησ
3. ΔΙΑΣΡΙΒΗ: ΢ύντομη επιςτημονικό μελϋτη πϊνω ς’ ϋνα περιοριςμϋνο
επιςτημονικό θϋμα. Τποβϊλλεται ςε κριτικό από ειδικό ομϊδα επιςτημόνων
κϊποιου Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματοσ (Α.Ε.Ι.), για την απόκτηςη
επιςτημονικό τύτλου
4. ΜΟΝΟΓΡΑΥΙΑ: Διεξοδικό επιςτημονικό ϋρευνα ςε ϋνα απόλυτα
εξειδικευμϋνο θϋμα. Σο χαρακτηριςτικό τησ εύναι η πληρότητα και η
λεπτομερόσ εξϋταςη του θϋματοσ που πραγματεύεται.

ΦΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΕΠΙ΢ΣΗΜΟΝΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ

΢ΤΓΓΡΑΥΕΑ΢: Ειδικόσ επιςτόμονασ
 Αυςτηρϊ αντικειμενικό εξϋταςη και εξαντλητικό διερεύνηςη
του θϋματοσ
΢ΚΟΠΙΑ:
 Κριτικό ςτϊςη απϋναντι ςτη ςχετικό βιβλιογραφύα (επιδύωξη
αντικειμενικότασ)
ΕΚΣΑ΢Η: Μεγϊλη
΢ΚΟΠΟ΢: Μετϊδοςη γνώςεων
Επύκληςη ςτη λογικό και την αυθεντύα
ΣΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΤ΢: Προςεκτικό τεκμηρύωςη μιασ ϊποψησ με ϋγκυρα επιςτημονικϊ
δεδομϋνα
 Φρόςη ειδικού λεξιλογύου (ειδικού όροι) - απρόςωπο ύφοσ
 ΢αφόνεια και ακρύβεια ςτη διατύπωςη:
Α) Διαςαφηνύζει ϋναν όρο που χρηςιμοποιεύ ό επεξηγεύ μια
ΓΛΩ΢΢Α:
ςκϋψη του
Β) Φρηςιμοποιεύ προςεκτικϊ λϋξεισ ό εκφρϊςεισ με τισ οπούεσ
δηλώνει με ακρύβεια τη ςτϊςη του απϋναντι ςτο θϋμα που θύγει
ΟΡΓΑΝΩ΢Η  Αυςτηρϊ λογικό οργϊνωςη (τριμερόσ δομό)
(ΔΟΜΗ)  Φωριςμόσ νοηματικών ενοτότων
ΚΟΙΝΟ: Επιςτημονικό κοινότητα - ειδικό κοινό

17
 ΡΗΣΟΡΙΚΟ΢ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣΕΦΝΙΚΟ΢ ΛΟΓΟ΢

1. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ: Εύδοσ αυτοβιογραφύασ, που ςτηρύζεται ςτην προςωπικό

καθημερινό, ςυνόθωσ, καταγραφό γεγονότων, ςκϋψεων, κρύςεων και
παρατηρόςεων (Ο ημερολογιογρϊφοσ καταγρϊφει τισ κυριότερεσ πρϊξεισ
τησ ζωόσ του. Αντύθετα, ο δοκιμιογρϊφοσ παρουςιϊζει τα ςυμβϊντα τησ
εςωτερικόσ του ζωόσ, την ανϋλιξη του ςτοχαςμού του και την πνευματικό
του πορεύα)

2. ΕΠΙ΢ΣΟΛΗ: Γραπτό επικοινωνύα μεταξύ δύο ανθρώπων που βρύςκονται

μακριϊ.
(Ομοιότητεσ Δοκιμύου με επιςτολό:
 Ύφοσ ςυνομιλύασ με ϋνα φύλο
 Α’ ρηματικό πρόςωπο
 Περιπλανϊται ελεύθερα από το ϋνα θϋμα ςτο ϊλλο
 Φαύρεται την ελευθερύα του αυτοςχεδιαςμού
 Προςωπικό ιδεολογικό κατϊθεςη - εξομολογητικόσ τόνοσ)

3. ΔΙΔΑΦΗ: Λόγοσ με πρόθεςη το ςωφρονιςμό και τον ϊμεςο επηρεαςμό του

δϋκτη. Έχει ςκοπό να διδϊξει και να καθοδηγόςει τον αποδϋκτη. (Ο
διδακτιςμόσ και ο δογματιςμόσ δεν ταιριϊζουν ςτο δοκύμιο)

4. ΔΙΑΛΟΓΟ΢: Εύναι ϋνα φιλοςοφικό ό λογοτεχνικό ϋργο με διαλογικό

ανϊπτυξη του θϋματοσ, όπου η ϋκθεςη των απόψεων ό των ςυναιςθημϊτων
του ςυγγραφϋα παρουςιϊζεται ωσ πόριςμα ςυζότηςησ ανϊμεςα ςε δύο ό
περιςςότερα πρόςωπα. (΢το δοκύμιο ο διϊλογοσ εύναι υποθετικόσ ό
εςωτερικόσ)

18
 ΔΟΚΙΜΙΟ
Δύο εύναι τα κύρια εύδη δοκιμύου: το αποδεικτικό δοκύμιο (δοκύμιο πειθούσ)
και το ςτοχαςτικό (δοκύμιο ςτοχαςμού)
ΚΡΙΣΗΡΙΟ
ΑΠΟΔΕΙΚΣΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΢ΣΟΦΑ΢ΣΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
ΔΙΑΚΡΙ΢Η΢

ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΜΙΑ΢ ΘΕ΢Η΢-ΠΕΙΘΩ ΕΛΕΤΘΕΡΟ΢ ΢ΣΟΦΑ΢ΜΟ΢

Διερεύνηςη ενόσ θϋματοσ, με ςκοπό  Να περιδιαβαύνει ελεύθερα ςτο
΢ΚΟΠΟ΢ να αποδεύξει μύα θϋςη, να χώρο των ιδεών
πληροφορόςει και να πεύςει  Να τϋρψει και να προκαλϋςει
αιςθητικό ςυγκύνηςη

ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ
΢ΚΟΠΙΑ – ΟΠΣΙΚΗ Παρουςύαςη τεκμηριωμϋνων Προςωπικϋσ κρύςεισ, παρατηρόςεισ
ΓΩΝΙΑ απόψεων γενικϊ αποδεκτών και διαπιςτώςεισ (κατϊ τη γνώμη
μου, νομύζω, ύςωσ, εύναι πιθανόν
κ.ϊ.)

ΛΟΓΙΚΗ ΢ΤΝΕΙΡΜΙΚΗ
Λογικό οργϊνωςη των ιδεών  Φαλαρό – ελεύθερη οργϊνωςη
ΟΡΓΑΝΩ΢Η  Σριμερόσ δομό (πρόλογοσ –  ΢υνειρμικό ςύνδεςη των
(ΔΟΜΗ) κύριο μϋροσ – επύλογοσ) νοημϊτων (διαδοχικό
 Οργϊνωςη ιδεών βϊςει αυτόματη ανϊκληςη των
παραγωγικόσ ό επαγωγικόσ ιδεών). Διαιςθητικό ανϊπτυξη
ςυλλογιςτικόσ πορεύασ των ςκϋψεων

ΑΝΑΥΟΡΙΚΗ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΣΗ΢ ΠΟΙΗΣΙΚΗ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΣΗ΢

ΓΛΩ΢΢Α΢ (ΔΗΛΩ΢Η)
 Κυριολεξύα και ακρύβεια
ΓΛΩ΢΢Α
 Ειδικό λεξιλόγιο, λόγιεσ λϋξεισ
ΓΛΩ΢΢Α΢ (΢ΤΝΤΠΟΔΗΛΩ΢Η)
 ΢χόματα λόγου και εικόνεσ που
περιςςότερο υποβϊλλουν παρϊ
πεύθουν.
 Μεταφορικό και ςυγκινηςιακό
γλώςςα

ΤΥΟ΢ ΕΠΙ΢ΗΜΟ ΠΡΟ΢ΩΠΙΚΟ

Αυςτηρό, ςοβαρό, τυπικό Οικεύο, ϊμεςο, ςτοχαςτικό

ΕΠΙΚΛΗ΢Η ΢ΣΗ ΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΚΛΗ΢Η ΢ΣΟ ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗΜΑ

 Κυριαρχεύ η επιχειρηματολογύα  Κυριαρχεύ η πρόκληςη
και η επύκληςη ςτην αυθεντύα, ςυναιςθημϊτων με τη χρόςη
ΣΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΤ΢ χωρύσ να αποκλεύονται ϊλλεσ ποιητικού λόγου, χωρύσ να
τεχνικϋσ αποκλεύονται ϊλλεσ τεχνικϋσ
 Επιςτημονικόσ λόγοσ –  Λογοτεχνικόσ λόγοσ –
αποδεικτικόσ χαρακτόρασ ςτοχαςτικόσ χαρακτόρασ

19
 ΦΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΣΟΤ ΔΟΚΙΜΙΟΤ:
 Τποκειμενιςμόσ
 Αντιδιδακτιςμόσ
(το δοκύμιο ϋχει ωσ κύριο ρόλο να βαθαύνει τη δυνατότητα του
προβληματιςμού μασ. Όταν λϋμε ότι το δοκύμιο μασ διδϊςκει, εννοούμε
ότι μασ πληροφορεύ, πλουτύζει τισ γνώςεισ μασ, οξύνει την κρύςη μασ,
καλλιεργεύ την ευαιςθηςύα μασ)
 Κοινωνικόσ χαρακτόρασ
(το δοκύμιο αποτελεύ «γϋφυρα επικοινωνύασ», διότι εκλαώκεύει
(αποςαφηνύζει) όρουσ και νοόματα με ςτόχο να εξοικειώςει τον
αναγνώςτη με αυτούσ, δύνει παραδεύγματα και πληροφοριακό υλικό.)
 Εξομολογητικόσ τόνοσ

ΔΗΜΟ΢ΙΟΓΡΑΥΙΚΟ΢ ΛΟΓΟ΢

1. ΑΡΘΡΟ: Ένα κεύμενο μικρόσ ϋκταςησ που δημοςιεύεται ςτον Σύπο και
αναφϋρεται ςε θϋματα τησ επικαιρότητασ κοινού ενδιαφϋροντοσ, για το
οπούο ο αρθρογρϊφοσ προςπαθεύ να πληροφορόςει (ειδηςεογραφικό
ϊρθρο) ό ςυνόθωσ να το αναλύςει, επιδιώκοντασ να πεύςει τον αναγνώςτη
για τη δικό του ερμηνεύα (ερμηνευτικό ϊρθρο). Γι’ αυτό και ο ςυντϊκτησ
του (δημοςιογρϊφοσ ό τακτικόσ ςυνεργϊτησ τησ εφημερύδασ) χρηςιμοποιεύ
κυρύωσ την αναφορικό λειτουργύα τησ γλώςςασ και λόγο κατανοητό ςτο
ευρύ κοινό. Αφορμϊται από την επικαιρότητα και ϋχει πϊντα τύτλο
(ουδϋτερο, επιδοκιμαςτικό ό αποδοκιμαςτικό)

2. ΕΠΙΥΤΛΛΙΔΑ: Εύναι ϋνασ τύποσ δημοςιογραφικού κειμϋνου που αναφϋρεται

ςε διϊφορα θϋματα φιλολογικϊ, επιςτημονικϊ, καλλιτεχνικϊ, κοινωνικϊ,
πολιτικϊ κτλ. και ςυντϊςςεται από πρόςωπο ειδικό ςτο θϋμα. Ο
επιφυλλιδογρϊφοσ μπορεύ να ξεκινόςει από ϋνα επύκαιρο θϋμα, αλλϊ δε μϋνει
προςκολλημϋνοσ ςτο επύκαιρο. προχωρεύ ςε παρατηρόςεισ και ςκϋψεισ
διαχρονικού χαρακτόρα και γενικότερου ενδιαφϋροντοσ. (ςύντομο ϊρθρο).
Αποςκοπεύ ςτην εκλαώκευςη ενόσ θϋματοσ και ϋχει πϊντα τύτλο.

3. ΦΡΟΝΟΓΡΑΥΗΜΑ: Δημοςιογραφικό κεύμενο με επικαιρικό χαρακτόρα,

που ςχολιϊζει με εύθυμο τρόπο και παιγνιώδη, ειρωνικό διϊθεςη ποικύλα
κοινωνικϊ, πολιτιςτικϊ ό πολιτικϊ θϋματα. Φαρακτηριςτικϊ του εύναι ο
ελλειπτικόσ λόγοσ, η κοφτό φρϊςη, τα λογοπαύγνια, η γλαφυρότητα, το λιτό,
ζωντανό και κοφτό ύφοσ. Ο λόγοσ εύναι μικροπερύοδοσ, η ςύνδεςη
παρατακτικό και η μϋθοδοσ ςυνόθωσ ςυνειρμικό.

20
 ΢ΤΓΚΡΙ΢Η ΑΡΘΡΟΤ – ΔΟΚΙΜΙΟΤ
1. ΟΜΟΙΟΣΗΣΕ΢
 Έχει κοινωνικό χαρακτόρα και εύναι ϋντονοσ ο προβληματιςμόσ
 Πραγματεύεται θϋματα ευρύτερου ενδιαφϋροντοσ
 Δϋκτησ το ευρύ κοινό
 Έκφραςη γνώμησ πομπού και προβληματιςμόσ πομπού και
αναγνώςτη
2. ΔΙΑΥΟΡΕ΢
ΑΡΘΡΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Έχει ξεκϊθαρο χαρακτόρα. Απϋχει

«Τβριδικό» κεύμενο, ϋχει μεικτό
ςαφώσ από τη λογοτεχνύα και κινεύται
χαρακτόρα γιατύ κινεύται ανϊμεςα
ςτο χώρο τησ ερμηνευτικόσ
ςτην επιςτόμη ό φιλοςοφύα και ςτη
δημοςιογραφύασ (ςτον τύπο) ό τησ
λογοτεχνύα
επιςτόμησ (επιςτημονικό περιοδικό)

Έχει επικαιρικό χαρακτόρα.

Αφορμϊται πϊντα από ϋνα επύκαιρο
Ακόμη κι όταν αφορμϊται από
γεγονόσ το οπούο ςχολιϊζει ό και
ςύγχρονο γεγονόσ, ανϊγεται ςτο
ερμηνεύει.(Αντλεύ θϋματα από την
μόνιμο και ςτο γενικό
επικαιρότητα –εξετϊζει το προςωρινό
γεγονόσ)

Έχει πληροφοριακό χαρακτόρα και

Έκφραςη προςωπικού φρονόματοσ
εύναι ςαφόσ η πρόθεςη του ςυντϊκτη

Αναφορικό (αποδεικτικό) ό ποιητικό

Αναφορικό λειτουργύα τησ γλώςςασ (ςτοχαςτικό) λειτουργύα τησ γλώςςασ

Απουςιϊζει ο προςωπικόσ και οικεύοσ

Έχει προςωπικό και οικεύο τόνο
τόνοσ (ουδϋτερο ύφοσ: γ’ ρηματ. προς.)
(ςτοχαςτικό)
Σο ϊρθρο δημοςιεύεται ςτον Σύπο,
εύναι ςυντομότερο από ϋνα δοκύμιο και
ϋχει: α) τύτλο που καταδεικνύει το
Έχει ςυνόθωσ μϋςη ϋκταςη
θϋμα, και β) αφορμηςη από την
επικαιρότητα

Οργανώνεται με βϊςη τη δομό

ανεςτραμμϋνησ πυραμύδασ:
Α) τύτλοσ (ςυνοψύζει τα γεγονότα)
Β) δημοςιογραφικό περύληψη Λογικό οργϊνωςη (αποδεικτικό)
(παρουςιϊζει περιληπτικϊ τα κύρια ςημεύα) ΢υνειρμικό οργϊνωςη (ςτοχαςτικό)
Γ) ανϊπτυξη τησ εύδηςησ
(εκθϋτει αναλυτικϊ τα γεγονότα)

Επύκληςη ςτη λογικό και ςτην Επύκληςη ςτο ςυναύςθημα

αυθεντύα (ςτοχαςτικό)

21
ΘΕΩΡΙΑ ΢ΦΕΣΙΚΑ ΜΕ ΣΗ ΓΛΩ΢΢Α ΕΝΟ΢ ΚΕΙΜΕΝΟΤ

1. Οι λειτουργύεσ τησ γλώςςασ:

Α. Αναφορικό λειτουργύα:
Ο πομπόσ απευθύνεται ςτη λογικό του δϋκτη, αποςκοπώντασ ςτη μετϊδοςη
μιασ πληροφορύασ. Κυριολεκτικό ό δηλωτικό ςημαςύα των λϋξεων.
Οι ρίζεσ του δϋντρου

Β. Ποιητικό λειτουργύα:
Ο πομπόσ απευθύνεται ςτο ςυναύςθημα του δϋκτη, αποςκοπώντασ ςτην
πρόκληςη ςυναιςθημϊτων και την αιςθητικό ςυγκύνηςη. Μεταφορικό ό
ςυνυποδηλωτικό ςημαςύα των λϋξεων.
Οι ρίζεσ του προβλόματοσ

2. Ενεργητικό και παθητικό ςύνταξη:

 Ο πομπόσ επιλϋγει την ενεργητικό ςύνταξη, όταν επιδιώκει να τονύςει (να
δώςει ϋμφαςη) το υποκεύμενο τησ ενϋργειασ, δηλαδό το πρόςωπο που
ενεργεύ. Σο ύφοσ εύναι πιο προςωπικό, ϊμεςο και οικεύο

 Ο πομπόσ επιλϋγει την παθητικό ςύνταξη, όταν επιδιώκει να τονύςει (να

δώςει ϋμφαςη) το γεγονόσ, την πρϊξη / ενϋργεια του υποκειμϋνου. Σο ύφοσ
εύναι πιο επύςημο, τυπικό και ςοβαρό

3. Ρηματικό πρόςωπο:
 α’ ενικό πρόςωπο:
εκφρϊζει τον προςωπικό χαρακτόρα των απόψεων (υποκειμενικότητα),
προςδύδει προςωπικό, εξομολογητικό τόνο, το κεύμενο αποκτϊ ζωντϊνια,
αμεςότητα, οικειότητα
 α’ πληθυντικό πρόςωπο:
δηλώνει την ϋνταξη (ςυμμετοχό) του πομπού ςε ϋνα ςύνολο και αποπνϋει
ςυλλογικότητα (απόδοςη ςυλλογικόσ ευθύνησ). Υανερώνει την καθολικό
αποδοχό μιασ ϊποψησ ( καθολικότητα), τη ςυνυπευθυνότητα. Προςδύδει
αύςθηςη οικειότητασ και αμεςότητασ ανϊμεςα ςτον πομπό και το δϋκτη.
Καθιςτϊ την επικοινωνύα πιο ζωντανό και ϊμεςη.

 β’ ενικό - πληθυντικό πρόςωπο:

δηλώνει ςχϋςη οικειότητασ. Δηλώνει διϊθεςη του πομπού για διϊλογο και
επικοινωνύα. Δηλώνει προτρεπτικό και ςυμβουλευτικό ύφοσ. Προςδύδει
αμεςότητα, ζωντϊνια

 γ’ ενικό - πληθυντικό πρόςωπο:

εκφρϊζει αντικειμενικότητα ςτην παρουςύαςη πληροφοριών, δηλώνει
ουδϋτερο και απρόςωπο ύφοσ και αποςταςιοπούηςη του ςυγγραφϋα
(ρεαλιςτικό προςϋγγιςη του θϋματοσ)

22
4. Φρόςη ερωτημϊτων:
 Δύνουν αμεςότητα και ζωντϊνια ςτο λόγο, καθώσ δύνεται η αύςθηςη
διαλόγου. Διευκολύνουν το ςυγγραφϋα να επικοινωνόςει με τον αναγνώςτη
 Προςελκύουν το ενδιαφϋρον και την προςοχό του αναγνώςτη και τον
προβληματύζουν
 Διεγεύρουν ςυναιςθόματα (επύκληςη ςτο ςυναύςθημα), επιδιώκοντασ να
αφυπνύςουν και να ευαιςθητοποιόςουν τον εφηςυχαςμϋνο δϋκτη
 Δύνουν ϋμφαςη
 Λειτουργύα: ειςϊγουν ςτο θϋμα μιασ νϋασ ενότητασ – ςυνδϋουν τα μϋςη ενόσ
κειμϋνου

5. Μακροπερύοδοσ λόγοσ: εκφρϊζει ολοκληρωμϋνουσ ςυλλογιςμούσ, καθώσ

και ςύνθετεσ και πολύπλοκεσ ςκϋψεισ. Με τον τρόπο αυτό ο ςυγγραφϋασ
παρουςιϊζει αναλυτικϊ τη ςυλλογιςτικό του πορεύα για να την καταςτόςει
πειςτικό.
Βραχυπερύοδοσ λόγοσ: εκφρϊζει ςκϋψεισ με ςαφό και λιτό τρόπο. Με τον
τρόπο αυτό ο ςυγγραφϋασ δύνει ϋμφαςη και ο λόγοσ του γύνεται περιςςότερο
«ζωηρόσ» και ο ρυθμόσ πιο γρόγοροσ. Παρουςιϊζει τισ θϋςεισ του με ςιγουριϊ
και βεβαιότητα.

Η γλώςςα χαρακτηρύζεται από:

 ακρύβεια (χρόςη απαραύτητων και κατϊλληλων λϋξεων)
 ςαφόνεια (απουςύα γραμματικών και ςυντακτικών ςφαλμϊτων)
 πρωτοτυπύα (ο ςυγγραφϋασ εκφρϊζεται με καθαρϊ προςωπικό τρόπο)

23
 6. ΢ημεύα ςτύξησ:

 Ειςαγωγικϊ: Φρηςιμοποιούνται για να δηλωθούν:

 Αυτούςια μεταφορϊ των λόγων κϊποιου προςώπου (ςτην αρχό και το
τϋλοσ των λόγων τρύτου προςώπου που αναφϋρονται κατϊ λϋξη )
 Επιςτημονικού όροι, λϋξεισ με ειδικό ςημαςύα (λϋξεισ που δεν ανόκουν ςτη
ςυνηθιςμϋνη γλώςςα)
 Σύτλοι βιβλύων, θεατρικών ϋργων, ονόματα εφημερύδων, επιγραφϋσ ό
επωνυμύα…
 Μεταφορικό ςημαςύα τησ λϋξησ
 Ωσ ςχόλιο: ϋμφαςη, ειρωνεύα, αμφιςβότηςη, αποςταςιοπούηςη

 Αποςιωπητικϊ:
 Φρηςιμοποιούνται όταν αποςιωπϊται κϊτι, και η φρϊςη δεν
ολοκληρώνεται. Δηλώνεται ο προβληματιςμόσ
 Παύςη για ϋμφαςη τησ ακόλουθησ λϋξησ (Γλώςςα εύναι ... ολόκληροσ ο
λαόσ)
 Ωσ ςχόλιο: κϊποιο υπονοούμενο/ υπαινιγμό, ειρωνεύα, ςυγκύνηςη,
διςταγμό, απειλό, περιφρόνηςη

 Ερωτηματικό:
Δηλώνει: απορύα
Ωσ ςχόλιο δηλώνει:
 Προβληματιςμό: (Γιατύ ϊραγε επιλϋχτηκε μια εικόνα ωσ αφόρμηςη και
όχι ϋνα κεύμενο)
 Προτροπό: (Δεν πρϋπει οι νϋοι να ςυμμετϋχουν ενεργητικϊ ςτισ
κοινωνικϋσ διαδικαςύεσ)
 Ειρωνεύα (Σϋτοια αναςφϊλεια νιώθουμε πια ωσ εθνικό ςύνολο;)
 Αμφιςβότηςη τησ αξιοπιςτύασ μιασ θϋςησ (Εύναι παιχνύδι η ζωό;)
 Αμφιβολύα( ο κατϊλληλοσ (;) ϊνθρωποσ ςτην κατϊλληλη θϋςη;)
 Ρητορικό ερώτημα (Δεν ϋχει πια αποδεύξει η ζωό πωσ η τεχνολογύα ϋχει
το πρόςωπο του Ιανού;)
 Πρόθεςη του γρϊφοντοσ να αφυπνύςει τον αναγνώςτη (Δεν εύναι καιρόσ
να ςυνειδητοποιόςουμε ότι η βλϊβη ςτο φυςικό περιβϊλλον εύναι
παρϊλληλα και ηθικό βλϊβη;

 Θαυμαςτικό:
Ωσ ςχόλιο: γενικϊ χρηςιμοποιεύται για να δώςει ϋμφαςη ςτο ςυναύςθημα
Δηλώνει
 Θαυμαςμό : (Εξαιρετικό η ερμηνεύα του ρόλου!)
 Έκπληξη (κανϋνασ υπεύθυνοσ δε ςκϋφτηκε ότι τϋτοιεσ παραγωγικϋσ
δραςτηριότητεσ θα προκαλϋςουν προβλόματα ςτο περιβϊλλον)
 Ειρωνεύα (΢πουδαύοσ πολιτικόσ!!!)
 Απορύα (Σι παρϊξενη ςυμπεριφορϊ)
 Αμφιςβότηςη (Πιςτεύεισ κι εςύ τϋτοια πρϊγματα;)
 Απαύτηςη (Υύγε γρόγορα!)
 Ανηςυχύα (από την εκπομπό ρύπων όμωσ, κινδυνεύουν και οι υπαύθριεσ
αρχαιότητεσ!)
 Έντονη επιδοκιμαςύα ό αποδοκιμαςύα (Η ςυμπεριφορϊ του εύναι
πραγματικϊ απϊνθρωπη)

24
 Άνω τελεύα:
1. ΢ημειώνεται ςτο τϋλοσ ημιπεριόδου, ενόσ τμόματοσ λόγου δηλαδό
που ϋχει μεν νοηματικό αυτοτϋλεια, όχι όμωσ και ολοκληρωμϋνο
νόημα.
2. Διαχωρύζει δύο μϋρη που ςχετύζονται μεταξύ τουσ αλλϊ ϋχουν
διαφορϋσ, ιδύωσ όταν α) το δεύτερο επεξηγεύ το πρώτο ό β) το
δεύτερο ϋρχεται ςε αντύθεςη με το πρώτο
3. Όταν ϋχουμε παρϊθεςη ό απαρύθμηςη

 Σελεύα: ΢ημειώνεται ςτο τϋλοσ περιόδου, ενόσ τμόματοσ λόγου δηλαδό που
ϋχει ολοκληρωμϋνο νόημα. ΢ε ςυντομογραφύεσ και πολυψόφιουσ αριθμούσ.

 Παρϋνθεςη: Περιλαμβϊνει:
 Παραπομπϋσ ό Πηγϋσ παραθεμϊτων
 Επεξόγηςη: Επεξηγηματικϊ ςτοιχεύα ό ςχόλια
 Προςθόκη: Περικλεύει και απομονώνει λϋξη ό φρϊςη ολόκληρη που
ςυμπληρώνει τα λεγόμενα αλλϊ και που μπορεύ να παραλειθεύ. Μπορεύ να
δύνει μια επιπλϋον πληροφορύα ό να λειτουργεύ ωσ ςχόλιο, κϊποτε
ειρωνικό

 Διπλό παύλα:
 Ανϊμεςα ςε δύο παύλεσ τύθενται πρόςθετεσ ό επεξηγηματικϋσ
πληροφορύεσ που θεωρούνται, όμωσ, ςημαντικϋσ.
Έχουν παρόμοια χρόςη με την παρϋνθεςη, με τη διαφορϊ ότι αυτϊ που
περικλεύονται δεν εύναι τόςο επουςιώδη όςο αυτϊ ςτην παρϋνθεςη

 Παύλα:
 ΢το διϊλογο για την εναλλαγό των προςώπων
 Ενύςχυςη αντύθεςησ (Ξεκύνηςαν – μα δεν θα φτϊςουν ποτϋ!)

 Άνω και κϊτω τελεύα (διπλό τελεύα): προεξαγγϋλει ότι θα ακολουθόςουν:

 αυτούςια τα λόγια κϊποιου προςώπου (λόγια που αναφϋρονται κατϊ
λϋξη και κλεύνονται ςυνόθωσ ςε ειςαγωγικϊ), ϋνα γνωμικό ό παροιμύα
 απαρύθμηςη, κατϊλογοσ
 ερμηνεύα, ανϊλυςη, επακόλουθο

 Κόμμα: Φρηςιμοποιεύται:
 Αςύνδετο ςχόμα
 ΢την αρχό και το τϋλοσ παρενθετικόσ πρόταςησ
 Πριν και μετϊ την κλητικό προςφώνηςη
 ΢την παρϊθεςη και την επεξόγηςη
 ΢τισ δευτερεύουςεσ επιρρηματικϋσ προτϊςεισ, εκτόσ από τισ ειδικϋσ,
ενδοιαςτικϋσ, πλϊγιεσ ερωτηματικϋσ και τισ βουλητικϋσ (όταν όμωσ αυτϋσ
χρηςιμοποιούνται ωσ επεξηγόςεισ, τότε το κόμμα μπορεύ να ςημειωθεύ)

25
 7. Οι αναφορικϋσ προτϊςεισ

 διακρύνονται με βϊςη το ςυντακτικό τουσ ρόλο ςε:

Α) Ονοματικϋσ:
προςδιορύζουν ϋνα όνομα (ουςιαςτικό, επύθετο, αντωνυμύα...),
ειςϊγονται με αναφορικϋσ αντωνυμύεσ (που, ο οπούοσ, όποιοσ, ό,τι, όςοσ...) και
χρηςιμοποιούνται ωσ ονόματα (υποκεύμενο, αντικεύμενο...)

Β) Επιρρηματικϋσ:
προςδιορύζουν ϋναν επιρρηματικό προςδιοριςμό (ρόμα, επύρρημα...),
ειςϊγονται με αναφορικϊ επιρρόματα ό ϊλλουσ επιρρηματικούσ
προςδιοριςμούσ (όπου, όπωσ, οπουδόποτε, τότε που...) και
χρηςιμοποιούνται ωσ επιρρηματικού προςδιοριςμού (τόπου, χρόνου,
τρόπου...)

 διακρύνονται με κριτόριο εϊν αποτελούν αναγκαύο ό μη ςυμπλόρωμα του

λόγου ςε:
α) προςδιοριςτικϋσ :
αποτελούν απαραύτητο ςυμπλόρωμα του όρου που προςδιορύζουν και
ακολουθούν χωρύσ κόμμα (Πϋταξαν τα φρούτα που ςϊπιςαν : μόνο τα ςϊπια)

β) παραθετικϋσ:
δεν αποτελούν απαραύτητο ςυμπλόρωμα τησ προηγούμενησ πρόταςησ και
χωρύζονται με κόμμα (Πϋταξαν τα φρούτα, που ςϊπιςαν : όλα τα φρούτα)

8. Ύφοσ εύναι ο προςωπικόσ τρόποσ με τον οπούο ο ςυγγραφϋασ εκφρϊζει τισ

ςκϋψεισ και τα ςυναιςθόματϊ του.
Για να χαρακτηρύςουμε το ύφοσ ενόσ κειμϋνου επιςημαύνουμε:
 το λεξιλόγιο: -αναφορικό ό ποιητικό λειτουργύα τησ γλώςςασ
-ακρύβεια, ςαφόνεια
-επιςτημονικό, εξεζητημϋνο λεξιλόγιο ό απλό, καθημερινό
 τη ςύνταξη: -παρατακτικό ό υποτακτικό, διαδοχικό υπόταξη
-μακροπερύοδο ό βραχυπερύοδο λόγο
-ενεργητικό ό παθητικό ςύνταξη
-απόκλιςη από τη ςυνηθιςμϋνη ςειρϊ των λϋξεων
Σο ύφοσ χαρακτηρύζεται ςυνόθωσ ωσ:
 επύςημο, ςοβαρό, επιςτημονικό (ςυνόθωσ ςε αναφορικό λειτουργύα τησ
γλώςςασ)
 απλό, λιτό, καθημερινό, οικεύο, λογοτεχνικό (ςυνόθωσ ςε ποιητικό λειτουργύα
τησ γλώςςασ)

Κριτικό ύφοσ: φρϊςεισ που προςδύδουν ϋμφαςη ςτην κριτικό

Βλ. «Η Δύναμη του Λόγου», Μητςϋλου ςελ.186-187

26
Ερωτόςεισ ςχετικϋσ με τη γλώςςα ενόσ κειμϋνου:

1. ΢το κεύμενο που ακολουθεύ να γρϊψετε πϋντε λϋξεισ με ςυνυποδηλωτικό

ςημαςύα.
Σο παρόν και το μϋλλον του βιβλύου εύναι το παρόν και το μϋλλον του
πολιτιςμού μασ ςτο ςύνολό του, πνευματικού και μη (θα ϋλεγα
«αντιπνευματικού»). Σο παρόν το ζούμε όλοι μασ. Για το μϋλλον εύμαι
ανόςυχοσ, δεν το κρύβω. Πιςτεύω ςτο βιβλύο. Τπϊρχουν ϊνθρωποι ςτον
τόπο μασ (μόπωσ οι πιο πολλού;) που νομύζουν πωσ οποιοδόποτε διϊβαςμα
εύναι το ύδιο. Λϊθοσ τραγικό: η εφημερύδα ςε πληροφορεύ, το βιβλύο ςε
διαμορφώνει. Ο ελληνικόσ λαόσ εύναι εφημεριδοδύαιτοσ, νομύζει πωσ με τα
αναγνώςματα του ημερηςύου Σύπου επιπλώνει τον εςωτερικό του χώρο. Σο
βιβλύο ϋχει ϊλλη αρετό – γι’ αυτό και ο Ρωμιόσ του πεζοδρομύου το
αποφεύγει, όπωσ ο διϊβολοσ το λιβϊνι. Ακούτε να ςασ λϋνε, κατϊ προτύμηςη
οι εκπρόςωποι τησ μϋςησ τϊξησ, που εύναι και η πιο υπεύθυνη, γιατύ περνϊει
για ηγετικό τϊξη: «Πού καιρόσ για διϊβαςμα!». Έχουν όμωσ όλου τουσ
αμϋτρητο καιρό να χαρτοπαύζουν μετϊ μανύασ τισ νύχτεσ ωσ τα χαρϊματα
ςτα ςπύτια τουσ, ςτισ εκδρομϋσ, όπου κουβαλιόνται, για να φϊνε και να
χαρτοπαύξουν.
Δεν εύναι τυχαύο που εύμαςτε λαόσ κοινωνικϊ ακϋφαλοσ. Σο ςχολεύο
κϊνει αντιπαθητικό το διϊβαςμα, η αςτικό τϊξη το παρατϊει ς’ εκεύνα από τα
μϋλη τησ που κατϊ βϊθοσ, τα θεωρεύ «βλαμμϋνα». Ευτυχώσ που υπϊρχουν
νϋοι που διαβϊζουν, διψϊνε για απαντόςεισ ςε μεγϊλα προβλόματα, πολύ
περιςςότεροι παρϊ ςτη μεςοπολεμικό εποχό. Αυτό εύναι το μόνο παρόγορο.
Αλλϊ ποιοσ τουσ κατευθύνει;
Πανελ. εξετϊςεισ, ΢επτϋμβριοσ 2000

2. Σι επιδιώκει ο ςυγγραφϋασ με τη χρόςη των ερωτόςεων ςτην προτελευταύα

παρϊγραφο του κειμϋνου (Πανελλ. 2003)
Εννοεύται ότι όλα αυτϊ θϋτουν τερϊςτια προβλόματα. Προβλόματα μεγϊλησ
δυςκολύασ που όμωσ, κατϊ τη γνώμη μου, μπορούν να λυθούν, με την
προώπόθεςη ότι η πλειονότητα των ανθρώπων και των ικανοτότων τουσ
θα κινητοποιηθεύ για τη δημιουργύα λύςεων, αντύ να προβληματύζεται για το
πότε θα μπορϋςει να αποκτόςει τριςδιϊςτατη τηλεόραςη. Αυτϊ εύναι τα
καθόκοντα που ϋχουμε μπροςτϊ μασ και η τραγωδύα τησ εποχόσ μασ εύναι
ότι η ανθρωπότητα δεν νοιϊζεται γι’ αυτϊ. Πόςον καιρό ακόμα η ανθρωπότητα
θα κατατρύχεται από τισ ματαιότητεσ και τισ ψευδαιςθόςεισ που ονομϊζουμε
εμπορεύματα; Μια καταςτροφό οποιουδόποτε εύδουσ - οικολογικό για
παρϊδειγμα - θα προκαλϋςει ϊραγε μια βύαιη αφύπνιςη ό μόπωσ την εμφϊνιςη
αυταρχικών ό ολοκληρωτικών καθεςτώτων; Κανεύσ δεν μπορεύ να απαντόςει ςε
τϋτοιου εύδουσ ερωτόματα.

3. Οι ακόλουθεσ λϋξεισ και φρϊςεισ χαρακτηρύζουν ϋνα επύςημο ύφοσ λόγου. Να

αποδώςετε με ύφοσ πιο ανεπύςημο και οικεύο τισ υπογραμμιςμϋνεσ λϋξεισ:
( Πανελλ. 2007)
να καταςτεύ ανθρώπινοσ ο ϊνθρωποσ, ατόπημα, να υπερβεύ την κρύςη, να
αποποιηθεύ τον ατομικιςμό, επιταγό των καιρών.
4. Ο ςυγγραφϋασ χρηςιμοποιεύ ςυχνϊ ςτο κεύμενό του α΄ πληθυντικό πρόςωπο.
Να δικαιολογόςετε την επιλογό του αυτό.

27
 Ο ϊνθρωποσ εύναι το κϋντρο του κύκλου τησ ζωόσ, αλλϊ όμωσ δεν εύναι ο
ύδιοσ ο κύκλοσ τησ ζωόσ. Ανόκουμε ςτον κόςμο, αλλϊ αυτόσ ο κόςμοσ δεν μασ
ανόκει, δεν εύναι κτόμα μασ. Εύμαςτε οι διαχειριςτϋσ τησ ζωόσ και όχι οι
ιδιοκτότεσ τησ. Δεν εύμαςτε δούλοι του κόςμου, ούτε όμωσ γύναμε κι αφεντικϊ
του. Απλώσ παραμϋνουμε οικονόμοι τησ ζωόσ1 .
Με αυτόν τον κϊπωσ αφοριςτικό τρόπο απεικονύζουμε την κρύςη του
ανθρωπιςμού ςτον νεώτερο δυτικοευρωπαώκό πολιτιςμό. Ο αναγεννηςιακόσ
ανθρωπιςμόσ πρόβαλε τον ϊνθρωπο ωσ το επύκεντρο τησ πραγματικότητασ και
κατϋφυγε ςτα ανθρωπιςτικϊ γρϊμματα, προκειμϋνου να καταςτεύ ανθρώπινοσ ο
ϊνθρωποσ (homo humanis). Αγαθό κι επαινετό η πρόθεςη του ανθρωπιςμού,
όπωσ επύςησ αγλαού2 αποδεύχθηκαν οι καρπού του μϋςα ςτον επακολουθόςαντα
διαφωτιςμό με την καθιϋρωςη των δικαιωμϊτων του ανθρώπου που
υπόςχονται την ελευθερύα ωσ εγγύηςη τησ ανθρωπιϊσ του ανθρώπου.

5. Να αναγνωριςτεύ το εύδοσ τησ ςύνταξησ (ενεργητικόσ ό παθητικόσ) ςτισ

παρακϊτω προτϊςεισ και να μετατραπεύ η καθεμιϊ ςύνταξη ςτην αντύθετό
τησ:
( Πανελλ. 2009)
α) «…γιατύ εδώ την αυθεντύα, όταν κι’ όπου υπϊρχει, με τρόπο πϊντωσ ελϋγξιμο,
δεν την περιφρουρεύ καμμιϊ αςτυνομικό δύναμη.»
β) «Η μϊχη του ανθρώπου δεν θα χαθεύ ενόςω θα υπϊρχει καταφυγό του Λόγου,
το βιβλύο»
α)_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

β)_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

6. Να αιτιολογόςετε τη χρόςη των ειςαγωγικών ςτισ παρακϊτω περιπτώςεισ(βλ.

παρακϊτω το κειμ. των πανελλ. 2011):
 «Πληροφοριακό Βόμβα»
 «Σι να το κϊνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτςχϊιμερ, όταν τα παιδιϊ τησ
Αφρικόσ δεν ϋχουν ούτε αςπιρύνη για τον πυρετό;»
 «Πληροφοριακό ϊγχοσ»

7. Να βρεύτε ςτο κεύμενο πϋντε παραδεύγματα μεταφορικόσ λειτουργύασ τησ

γλώςςασ (πανελλ. 2011)
Εύναι δεδομϋνο ότι το διαδύκτυο ϋφερε μια πιο ιςότιμη πρόςβαςη ςτη
γνώςη. Ζούμε ϋνα κύμα εκδημοκρατιςμού τησ γνώςησ. Παλιότερα, για να δει
κανεύσ τη βιβλιοθόκη του Κϋμπριτζ, ϋπρεπε να ταξιδϋψει χιλιϊδεσ χιλιόμετρα.
΢όμερα, μπορεύ να βρει τα βιβλύα τησ από το γραφεύο του. Παλιότερα, ϋπρεπε να
ϋχει κϊποιοσ λεφτϊ για να παρακολουθόςει μαθόματα του ΜΙΣ. ΢όμερα,
ϋρχονται διαδικτυακϊ ςτο ςπύτι του.

28
 ΢' αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατιςμό τησ γνώςησ ορθώνονται τρεισ
γκρύνιεσ. Η μύα εύναι η ϊρνηςη τησ τεχνολογύασ, εξαιτύασ των πιθανών κινδύνων
που ϋχει η ανϊπτυξό τησ. Ο Πολ Βιρύλιο, για παρϊδειγμα, ϋγραψε την
«Πληροφοριακό Βόμβα». Εύναι ςύγουροσ ότι η κοινωνύα τησ γνώςησ ενϋχει
κινδύνουσ, αλλϊ ϊγνωςτουσ. Δεν τουσ ξϋρει, αλλϊ...υπϊρχουν. Η δεύτερη γκρύνια
ϋχει να κϊνει με τα «παιδϊκια τησ Αφρικόσ». Σο ακούμε για κϊθε νϋα τεχνολογύα:
«Σι να το κϊνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτςχϊιμερ, όταν τα παιδιϊ τησ
Αφρικόσ δεν ϋχουν ούτε αςπιρύνη για τον πυρετό;». Σο επιχεύρημα ϋχει εν
μϋρει λογικό. Πραγματικϊ «τι να το κϊνεισ το εμβόλιο για το Αλτςχϊιμερ, αν δεν
ϋχεισ Αλτςχϊιμερ;». Αν όμωσ αποκτόςεισ, το πρώτο που ξεχνϊσ εύναι τα
«παιδϊκια τησ Αφρικόσ». Η τρύτη γκρύνια ϋχει να κϊνει με το διαβόητο «ψηφιακό
χϊςμα». Βϋβαια, καμιϊ τεχνολογύα, καμιϊ επιςτημονικό επανϊςταςη δεν
διαχϋεται αμϋςωσ ςε όλη την υφόλιο. Ο Γουτεμβϋργιοσ τύπωςε την πρώτη Βύβλο
το 1455· ωςτόςο ςτην Ελλϊδα η τυπογραφύα όρθε ςτισ αρχϋσ του 19ου αιώνα.
Όςο για το τυπωμϋνο βιβλύο, ακόμη παςχύζουμε να γύνει κτόμα του ελληνικού
λαού. Σο ςημαντικό, όμωσ, εύναι ότι η επανϊςταςη ϋγινε και ακόμη προχωρεύ.
Εξϊλλου, αυτού που μιλούν για ψηφιακό χϊςμα ςτην Αφρικό πρϋπει να
αναλογιςτούν ποιο εύναι το τυπογραφικό χϊςμα του δυτικού κόςμου με την
Αφρικό.
Πολύ περιςςότεροι ϊνθρωποι μπορούν να μετϋχουν ιςότιμα ςτην
κοινωνύα τησ γνώςησ και πλϋον όχι μόνον ωσ αναγνώςτεσ, αλλϊ και ωσ
ςυγγραφεύσ. ΢τον κυβερνοχώρο, οικονομικϊ και τεχνολογικϊ, όλοι βρύςκονται
ςτο ύδιο ςημεύο εκκύνηςησ. ΢το διαδύκτυο, το ϊρθρο ενόσ δημοςιογρϊφου εύναι
εξύςου προςβϊςιμο με το ϊρθρο ενόσ πιτςιρύκου. Δηλαδό, τα δύκτυα
επικοινωνιών ιςοπεδώνουν παλιϋσ ιεραρχύεσ τησ βιομηχανικόσ κοινωνύασ και
απομϋνει να δούμε αν θα ςυνθϋςουν νϋεσ. ΢τον κυβερνοχώρο λειτουργεύ
καθϋνασ ςύμφωνα με τισ ανϊγκεσ του και τισ δυνατότητϋσ του. Αυτό όμωσ
δημιουργεύ ϋναν κατακερματιςμό τησ εμπειρύασ που τρομϊζει πολλούσ. Η
κοινότητα χρειϊζεται την κοινό εμπειρύα για να εύναι κοινότητα. Από την ϊλλη,
όλη αυτό η πληθώρα διαθϋςιμων πληροφοριών μετατρϋπεται ςε ϊγχοσ.
«Πληροφοριακό ϊγχοσ» το ονομϊζουν κϊποιοι ψυχολόγοι: «να προλϊβω να δω
το ϋνα, να διαβϊςω το ϊλλο, να μη χϊςω το τρύτο, ώςτε να μην εύμαι εκτόσ
θϋματοσ και εκτόσ τησ κοινότητασ όπου ζω και λειτουργώ». Αυτό το ϊγχοσ εύναι
λογικό να υπϊρχει και να μεγεθύνεται, όςο μεγαλώνει το ποςό των
πληροφοριών
που όλοι ϋχουμε διαθϋςιμεσ.
Όλα αυτϊ εύναι πραγματικϊ, αλλϊ το ύδιο θα ϋλεγε κι ϋνασ μοναχόσ του
Μεςαύωνα βλϋποντασ την πλημμύρα των αιρετικών κειμϋνων που ϊρχιςαν να
βγαύνουν από τισ τυπογραφικϋσ μηχανϋσ. Δεν πρϋπει να ξεχνϊμε ότι η
πληροφορικό επανϊςταςη εύναι ςε μετϊβαςη και κϊθε επανϊςταςη ςε
μετϊβαςη διαςπεύρει ςύγχυςη. Σο παλιό δεν ϋχει πεθϊνει και το καινούριο δεν
ϋχει γεννηθεύ.
ΠϊςχοσΜανδραβϋλησ.Απότονημερόςιοτύπο(διαςκευό).
8. Να μετατρϋψετε τη ςύνταξη τησ παρακϊτω πρόταςησ από ενεργητικό ςε
παθητικό:
[ΘΕΩΡΙΑ]:
ΕΝΕΡΓΗΣΙΚΉ ΢ΤΝΣΑΞΗ ΠΑΘΗΣΙΚΗ ΢ΤΝΣΑΞΗ
Τποκεύμενο Ποιητικό αύτιο (από + αιτιατικό)
Ρόμα Ρόμα (ύδια ϋγκλιςη – ύδιοσ χρόνοσ)

29
 Αντικεύμενο (ϊμεςο ό απλό) Τποκεύμενο
Αντικεύμενο (ϋμμεςο) Αντικεύμενο (ςτην ύδια πτώςη)
Παρϊδειγμα:
Ε.΢. «Μ' αυτό τον τρόπο τα παιδιϊ εκφρϊζουν τα ςυναιςθόματϊ τουσ, τον
ψυχικό τουσ κόςμο, τη διϊθεςη τησ ςτιγμόσ, τισ επιθυμύεσ, τα όνειρα και τισ
ελπύδεσ τουσ».
Π.΢.: Με αυτό τον τρόπο τα ςυναιςθόματα, ο ψυχικό κόςμοσ, η διϊθεςη τησ
ςτιγμόσ, οι επιθυμύεσ, τα όνειρα και οι ελπύδεσ τουσ εκφρϊζονται από τα παιδιϊ.

«΢τόχοσ τησ καλόσ τυπογραφύασ δεν εύναι να προκαλϋςει το θαυμαςμό, αλλϊ με

τον τύπο των ςτοιχεύων τησ και με ϊλλα χαρακτηριςτικϊ τησ να διευκολύνει την
ανϊγνωςη».
Να ξαναγρϊψετε την περύοδο μετατρϋποντασ την ενεργητικό ςύνταξη ςε
παθητικό.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Να τρϋψετε την παθητικό ςύνταξη ςε ενεργητικό ςτισ παρακϊτω περιόδουσ:

α) Αυτό η απτό, η φαινομενικό πραγματικότητα θεωρεύται από τουσ ανθρώπουσ
τησ εποχόσ μασ «επιτυχύα».
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
β) Εντελώσ διαφορετικϊ τοποθετεύται το θϋμα από την ηθικό ςυνεύδηςη.
_________________________________________________________________________
_____________________________

30
 1. Α. Η ΕΙΔΗ΢Η ΚΑΙ ΣΟ ΢ΦΟΛΙΟ
Διευκρύνιςη βαςικών εννοιών:
 Γεγονόσ: ό,τι ϋχει ςυμβεύ και ενδιαφϋρει τον ϊνθρωπο, επειδό ϊμεςα ό
ϋμμεςα επηρεϊζει τη ζωό του ό από απλό περιϋργεια
 Εύδηςη: αναγγελύα, ανακούνωςη γεγονότοσ από την τηλεόραςη, το
ραδιόφωνο ό τον τύπο
 ΢χόλιο: κρύςη θετικό ό αρνητικό, ϊποψη, ερμηνευτικό παρατόρηςη που
διατυπώνει κϊποιοσ για ϋνα γεγονόσ.
 Δημοςιογραφύα:
 Ειδηςεογραφύα (= το ςύνολο των ειδόςεων μιασ μϋρασ ςυνόθωσ και η
αναγραφό τουσ ςτον Σύπο)
 Ερμηνευτικό δημοςιογραφύα (= ερμηνεύει και ςχολιϊζει τισ ειδόςεισ)
π.χ. ϊρθρο, ςχόλιο, γελοιογραφύα, χρονογρϊφημα
(= δημοςιογραφικό κεύμενο με λογοτεχνικό χροιϊ. Γρϊφεται
ςε τόνο εύθυμο, χαριτωμϋνο, χιουμοριςτικό, κϊποτε επικριτικό)

Μορφϋσ που μπορεύ να ϋχει το ςχόλιο:

1. Αξιολογικό κρύςη (π.χ. ο Παπαδιαμϊντησ εύναι κορυφαύοσ διηγηματογρϊφοσ)

2. Επύθετο (κρύςη) (π.χ. καλόσ αθλητόσ, λαμπρόσ επιςτόμονασ)

3. Ρόμα (τονύζω, θαυμϊζω, εκπλόςςομαι, αγανακτώ, απορώ…)

π.χ. Σον διαβεβαύωςε (όχι εύπε) ότι θα ικανοποιόςει το αύτημϊ του.

4. Επύρρημα ( αναμφιςβότητα, δικαιολογημϋνα, αδικαιολόγητα, δόθεν,

τϊχα, ευτυχώσ, δυςτυχώσ…)
5. Επιφώνημα (αλύμονο, μπρϊβο, τι κρύμα!...)
6. Τποκοριςτικό (ανθρωπϊκι, αυτοκινητϊρα, γυναικϊρα…)

7. Με τη ςειρϊ των λϋξεων (για ϋμφαςη) π.χ.

- Η κυβϋρνηςη απϋρριψε τα αιτόματα των απεργών.
- Σα αιτόματα των απεργών απϋρριψε η κυβϋρνηςη
- Απϋρριψε η κυβϋρνηςη τα αιτόματα των απεργών

31
8. ΢το γραπτό λόγο: με ςημεύο ςτύξησ
Τα ςημεία ςτίξησ ωσ Δηλώνει Παρϊδειγμα
ςχόλιο

1. Θαυμαςτικό 1. Θαυμαςμό Εξαιρετικό ερμηνεύα του ρόλου!

Κανϋνασ αρμόδιοσ δε ςκϋφτηκε

2. Έκπληξη ό ότι τϋτοιεσ παραγωγικϋσ
κατϊπληξη δραςτηριότητεσ θα προκαλϋςουν
προβλόματα ςτο φυςικό
περιβϊλλον!

Η οικονομικό πολιτικό τησ

3. Έντονη κυβϋρνηςησ εύναι πραγματικϊ
αποδοκιμαςύα απαρϊδεκτη!
ό επιδοκιμαςύα

Υαύνεται πωσ όλοι οι γερμανού

4. Ειρωνεύα αξιωματούχοι αγνοούςαν την
ύπαρξη ςτρατοπϋδων
ςυγκϋντρωςησ!

5. Απαύτηςη ό Θϋλω γρϊμματα! Αποκρύθηκε ο

προςταγό μικρόσ αυθόρμητα, μηχανικϊ.

Εύπε πωσ ξϋρει να οδηγεύ

6. Αμφιςβότηςη αεροπλϊνο!

Γατύ ϊραγε επιλϋχτηκε μια εικόνα

2. Ερωτηματικό ωσ αφόρμηςη και όχι ϋνα κεύμενο;
1 Απορύα
Περηφανευόταν πωσ όταν ο
καλύτεροσ(;) κυνηγόσ.
6. Αμφιβολύα
Μα πόςη ευρύτητα ςκϋψησ
διαθϋτει τϋλοσ πϊντων;
7. Ειρωνεύα
Πού εύναι, λοιπόν, η δωρεϊν
8. Έντονη παιδεύα που λϋνε;
αμφιςβότηςη/
αγανϊκτηςη
Μϋχρι πότε οι πολύτεσ θα
παραμϋνουν αδρανεύσ,
9. Προβληματιςμό διςτϊζοντασ να αντιμετωπύςουν
τα ςύγχρονα κοινωνικϊ προβλό-
ματα;

Δεν πρϋπει οι νϋοι να

10. Ρητορικό ερώτηςη ςυμμετϋχουν ενεργϊ ςτισ
κοινωνικϋσ διαδικαςύεσ;

32
3. Αποςιωπητικϊ 1. Τπαινιγμό Νϋεσ κυβερνητικϋσ υποςχϋςεισ ϋναν μόνα πριν από τισ εκλογϋσ...

2. Έμμεςη απειλό ΢υνϋχιςε να με προςβϊλλεισ και...

3. ΢υγκινηςιακό φόρτιςη Και ϋπειτα... ϋπειτα όλα τϋλειωςαν.

4. Έμφαςη Γλώςςα εύναι... ολόκληροσ ο λαόσ.

5. Διςταγμό Δεν ξϋρω..., μπορεύ.

4. Ειςαγωγικϊ 1. Μεταφορικό ςημαςύα τησ λϋξησ Η υπνηλύα εύναι κακόσ «ςυνςδηγόσ» ςτο ταξύδι.

2. Ειρωνεύα Η αντιπολύτευςη ϊςκηςε πϊλι τη γνωςτό τησ «εποικοδομητικό»

κριτικό.

3. Αμφιςβότηςη ό Οι αυτόχθονεσ κϊτοικοι αυτών των περιοχών υπόρξαν θύματα

αποςταςιοπούηςη τησ απληςτύασ των «πολιτιςμϋνων» λαών τησ Ευρώπησ.

9. ΢τον προφορικό λόγο :

- Παραγλωςςικϊ: με προφορϊ, επιτονιςμό
(π.χ. ςώωωπα → ειρωνεύα, καλόοο → θαυμαςμό)
- Εξωγλωςςικϊ: με χειρονομύεσ, μορφαςμούσ

10. Παρεμβολό ξϋνου ςχολύου (π.χ. κατϊ τη γνώμη του…, ςύμφωνα με την ϊποψη
του…, όπωσ χαρακτηριςτικϊ αναφϋρει…)

11. Με χρόςη εγκλύςεων (οριςτικό, υποτακτικό…)

(π.χ. εύναι αλόθεια : εύναι ςύγουρο,
θα όταν αλόθεια : ενδεχόμενο,
μακϊρι να όταν αλόθεια: επιθυμητό)

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 33
 1. Ο τύτλοσ τησ εύδηςησ

 Φαρακτηριςτικϊ γνωρύςματα του τύτλου:

- Ελλειπτικόσ λόγοσ: Παραλεύπονται χϊρη ςυντομύασ τα ϊρθρα, τα ρόματα,
προθϋςεισ, ςύνδεςμοι κ.λπ. (Αναςχηματιςμόσ τησ κυβϋρνηςησ)
- Όταν υπϊρχει ρόμα, βρύςκεται ςυνόθωσ ςε ενεργητικό διϊθεςη, χρόνο αόριςτο,
ιςτορικό ενεςτώτα ό ενεςτώτα, ςτο γ’ πρόςωπο.

- ΢τύξη ωσ ςχόλιο: ΢υχνϊ χρηςιμοποιούνται τα ςημεύα ςτύξησ (θαυμαςτικό,

αποςιωπητικϊ…) ωσ ςχόλιο και για να δοθεύ ϋμφαςη ςτην εύδηςη (Αποκϊλυψη
βόμβα!)

- Ποιητικό χρόςη τησ γλώςςασ: ΢υνηθύζεται η ςυγκινηςιακό χρόςη με ςχόματα

λόγου: μεταφορϊ, παρομούωςη, ομοιοκαταληξύα, παρόχηςη, λογοπαύγνιο κ.λπ.
(Υωτιϊ η τιμό τησ βενζύνησ)

- Ύφοσ: Τιοθετεύται ςυχνϊ ϋνα ύφοσ δραματικό, πρωτότυπο, επικριτικό, καυςτικό,

χιουμοριςτικό, για να κεντρύςει την προςοχό του αναγνώςτη (Η χώρα ςτο χεύλοσ τησ
καταςτροφόσ…)

 Λειτουργύα τύτλου
- Να ςυνοψύςει την εύδηςη
- Να ελκύςει το ενδιαφϋρον του αναγνώςτη

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 34
 ΙΙ. Η ΠΑΡΟΤ΢ΙΑ΢Η ΣΗ΢ ΕΙΔΗ΢Η΢
Οι δημοςιογρϊφοι ιεραρχούν τισ ειδόςεισ ανϊλογα με οριςμϋνα ςτοιχεύα που λϋγονται
τα «αςτϋρια» τησ εύδηςησ:

 επικαιρότητα (πόςο επύκαιρη εύναι)

π.χ. Ανακοινώνονται ςόμερα ςτισ ϋξι (6) μ.μ. οι βϊςεισ των πανελλαδικών εξετϊςεων

 εγγύτητα (πόςο κοντϊ ςυμβαύνει ϋνα γεγονόσ)

π.χ. Διαρροό ραδιενϋργειασ ςημειώθηκε ςτο πυρηνικό εργοςτϊςιο του Κοζλοντούι τησ Βουλγαρύασ

 ςπουδαιότητα (πόςο ςημαντικό εύναι)

π.χ. Νϋα μϋθοδοσ διϊγνωςησ του καρκύνου με μια απλό αιματολογικό εξϋταςη ανακοινώθηκε ςε πρόςφατο
ιατρικό ςυνϋδριο

 ςπανιότητα (πόςο αςυνόθιςτο εύναι)

π.χ. Μονϊχουσ – μονϊχουσ ςτο λιμϊνι τησ Ύδρασ.

 εκρηκτικότητα (αν αποτελεύ κϊποιο εύδοσ ςύγκρουςησ)

π.χ. Η αντιπολύτευςη αρνόθηκε να αποδεχτεύ το εκλογικό αποτϋλεςμα. Ο υποψόφιοσ του Δημοκρατικού
Κόμματοσ κϊλεςε τουσ οπαδούσ του ςε μαζικϋσ διαδηλώςεισ διαμαρτυρύασ.

 εκκρεμότητα (αν προκαλεύ αγωνύα)

π.χ. Επύκειται μεγϊλοσ ςειςμόσ ςτον επόμενο μόνα ςτην περιοχό του Ιονύου.

 ςυγκύνηςη (αν προκαλεύ ανθρώπινο ενδιαφϋρον)

π.χ. ΢υνεχύζεται ςε όλα τα νοςοκομεύα τησ χώρασ η αναζότηςη του κατϊλληλου πλϊςματοσ αύματοσ για τη
μικρό Αλεξϊνδρα.

 ςυνϋπειεσ (αν ϋχει ςοβαρϋσ ςυνϋπειεσ)

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 35
π.χ. Περιςςότερεσ καταςτροφϋσ το 2001
Διπλϊςιοι όταν οι νεκρού από τισ φυςικϋσ καταςτροφϋσ το 2001 ςε ςχϋςη με το 2000, αφού τουλϊχιςτον
25000 ϊτομα βρόκαν το θϊνατο ςε όλο τον κόςμο. Μεγϊλο μϋροσ των θανϊτων οφεύλεται ςτισ αυξημϋνεσ
καταιγύδεσ και ϊλλεσ θεομηνύεσ, τισ οπούεσ οι επιςτόμονεσ ςυνδϋουν με το φαινόμενο του θερμοκηπύου.

2. ΒΙΟΓΡΑΥΙΚΑ ΕΙΔΗ

Κινούνται ανϊμεςα ςτη λογοτεχνύα και την ιςτοριογραφύα.

ΒΙΟΓΡΑΥΙΑ ΑΤΣΟΒΙΟΓΡΑΥΙΑ
- μυθιςτορηματικό βιογραφύα - μυθιςτόρημα με αυτοβιογραφικϊ
ςτοιχεύα
- βιογραφικό ςημεύωμα - αυτοβιογραφικό ςημεύωμα
- ςυςτατικό επιςτολό - ημερολόγιο
- (ςυναξϊρια και βύοι) - απομνημονεύματα

1) βιογραφύα
κεύμενο ςτο οπούο ο ςυγγραφϋασ εκφρϊζει το θαυμαςμό του για ϋνα πρόςωπο
αναφϋροντασ χαρακτηριςτικϊ γεγονότα τησ ζωόσ του προςώπου αυτού. Έχει διδακτικό
ςκοπό.

2) μυθιςτορηματικό βιογραφύα:
ςκοπόσ: να παρουςιϊςει τη ζωό και τη δρϊςη ενόσ προςώπου. Φρηςιμοποιεύ πραγματικϊ
και φανταςτικϊ γεγονότα. Έχει ύφοσ λογοτεχνικό.

3) βιογραφικό ςημεύωμα
ςκοπόσ: ςυνοπτικό πληροφόρηςη για τη ζωό και το ϋργο ενόσ προςώπου. Έχει ύφοσ
επύςημο και τυπικό.

4) ςυςτατικό επιςτολό
ςκοπόσ: να βεβαιώςει ότι ϋνα πρόςωπο διαθϋτει ό όχι τα απαιτούμενα προςόντα.
Δομό:
 Ο ςυντϊκτησ αναφϋρει πόςον καιρό και πόςο καλϊ γνωρύζει τον
ενδιαφερόμενο και προτϊςςει μια γενικό θϋςη
 Αναλύει τα προςόντα ό ελαττώματα του υποψηφύου
 ςυνιςτϊ ό αποτρϋπει την πρόςληψη ό την υποτροφύα
ύφοσ: επύςημο - τυπικό

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 36
Φαρακτηριςμόσ επιςτολόσ : θετικό – πολύ θερμό
ςχεδόν ουδϋτερη – ςυγκρατημϋνη
αρνητικό – ψυχρό.

5) αυτοβιογραφύα:
ςκοπόσ: να αναφερθεύ επιλεκτικϊ ο ςυγγραφϋασ ςε ςημαντικϊ γεγονότα τησ προςωπικόσ
του ζωόσ. (διδακτικόσ ςτόχοσ)
Αφηγητόσ : πρωταγωνιςτόσ (α’ ρηματικό πρόςωπο), με εςωτερικό εςτύαςη.
Ύφοσ: επύςημο, ςοβαρό.

6) μυθιςτόρημα με αυτοβιογραφικϊ ςτοιχεύα

ςκοπόσ: να αναφερθεύ ςε γεγονότα τησ προςωπικόσ του ζωόσ
Αφηγητόσ: παντογνώςτησ (γ’ ρηματικό πρόςωπο), με μηδενικό εςτύαςη
Ύφοσ: λογοτεχνικό

7) αυτοβιογραφικό ςημεύωμα (curriculum vitae)

πρακτικόσ ςκοπόσ: να αναφϋρει ο ςυντϊκτησ με ςυντομύα και ςαφόνεια ςτοιχεύα τησ ζωόσ
και του ϋργου του προκειμϋνου να προςληφθεύ ςε μια εργαςύα ό να εξαςφαλύςει μύα
υποτροφύα

8) ημερολόγιο
Εξωτερικϊ χαρακτηριςτικϊ (ςτη μορφό):
 Ακριβεύσ προςδιοριςμού τόπου και χρόνου
 προςφώνηςη
 Φρόςη α’ ρηματικού προςώπου
 Προςωπικόσ εξομολογητικόσ τόνοσ, ειλικρινόσ λόγοσ
 Ελλειπτικόσ και ςυνθηματικόσ λόγοσ
 Απλό και οικεύο ύφοσ (εκτόσ εϊν το ημερολόγιο προορύζεται για δημοςύευςη, οπότε ο
λόγοσ εύναι πιο φροντιςμϋνοσ και το ύφοσ πιο επύςημο)
Εςωτερικϊ χαρακτηριςτικϊ (ςτο περιεχόμενο):
 Η αναφορϊ ςε γεγονότα και προβλόματα τησ προςωπικόσ ζωόσ του ςυντϊκτη
 Η ποικιλύα τησ ύλησ, από απλϊ καθημερινϊ μϋχρι ιςτορικόσ ςημαςύασ γεγονότα

9) απομνημονεύματα
ςκοπόσ: να παρουςιϊςει τον απολογιςμό τησ δρϊςησ ενόσ αξιόλογου προςώπου.
Διαφϋρει από την ιςτορύα, γιατύ ϋχει προςωπικό χαρακτόρα και υποκειμενικό.

΢ΤΓΚΡΙ΢Η ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΤ – ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΤΜΑΣΩΝ

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 37
Ομοιότητεσ:
 ΢υγγραφϋασ, αφηγητόσ και πρωταγωνιςτόσ εύναι το ύδιο πρόςωπο
 Τποκειμενικόσ χαρακτόρασ
 Φρονολογικό ςειρϊ ςτην αφόγηςη
Διαφορϋσ:
 ΢την καταγραφό των γεγονότων: ΢το ημερολόγιο τα γεγονότα καταγρϊφονται
αυθημερόν, κατϊ την εξϋλιξό τουσ ό λύγεσ ώρεσ αργότερα. ΢τα απομνημονεύματα
μεςολαβεύ πολύσ χρόνοσ ανϊμεςα ςτο γεγονόσ και ςτην καταγραφό του, ώςτε ο
ςυγγραφϋασ να επεξεργαςτεύ ψύχραιμα το υλικό και μετϊ να το παρουςιϊςεισ.

3. ΑΥΗΓΗΣΗ΢:
1) Αφηγητήσ Πρωταγωνιςτήσ: ςυμμετϋχει ςτα γεγονότα εύτε ωσ πρωταγωνιςτόσ εύτε ωσ
αυτόπτησ μϊρτυρασ. Αφηγεύται ςε α’ ρηματικό πρόςωπο και βλϋπει τα πρϊγματα από
εςωτερικό οπτικό γωνύα (εςωτερικό εςτύαςη)
Φρηςιμοποιεύται ςτην αυτοβιογραφύα και ςτισ παραλλαγϋσ τησ.

2) Αφηγητήσ Παντογνώςτησ: δε ςυμμετϋχει καθόλου ςτα γεγονότα. Αφηγεύται ςε γ’

ρηματικό πρόςωπο και βλϋπει τα πρϊγματα ωσ ουδϋτεροσ παρατηρητόσ (μηδενικό
εςτύαςη)
Φρηςιμοποιεύται ςτη βιογραφύα και ςτισ παραλλαγϋσ τησ.

΢ΦΗΜΑΣΑ ΛΟΓΟΤ: βλ. «Η δύναμη του λόγου», Μητςϋλου ςελ.215-216

Με τα ςχόματα λόγου (μεταφορϋσ, παρομοιώςεισ, εικονοπλαςύα...), το κεύμενο γύνεται

«ζωντανό», ελκυςτικό, παραςτατικό, προςελκύει το ενδιαφϋρον του δϋκτη και
ςυγκινούν καθώσ αποτελούν μϋςο επύκληςησ ςτο ςυναύςθημα

Σο αςύνδετο ςχόμα: ςυναιςθηματικό κλιμϊκωςη και ϋνταςη, προςδύδει γρόγορο

ρυθμό και κοφτό ύφοσ

ΕΚΥΡΑ΢ΣΙΚΟΙ ΣΡΟΠΟΙ (π.χ. ευθύσ λόγοσ, ϊμεςα ερωτόματα...) προςδύδουν ςτο

κεύμενο αμεςότητα, προφορικότητα και προςελκύουν το ενδιαφϋρον του αναγνώςτη

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 38
 Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΡΕ΢ΙΛΗΨΗΣ

Α’ ΣΤΑΔΙΟ: Κατανόθςθ κειμζνου

1θ ανάγνωςθ ολόκλθρου του κειμζνου: Εντοπίηουμε το νοθματικό πυρινα του κειμζνου.

(Διαβάηουμε προςεκτικά ολόκλθρο το κείμενο, ϊςτε να κατανοιςουμε: α) το κζμα
και τθ κζςθ του ςυγγραφζα και β) τθν ταυτότθτα του κειμζνου (κειμενικό είδοσ –
ςυντάκτθσ)

2θ ανάγνωςθ κατά παράγραφο: Εντοπίηουμε τουσ κεματικοφσ άξονεσ και γράφουμε

πλαγιότιτλουσ.
(Υπογραμμίηουμε τισ κφριεσ ιδζεσ κάκε παραγράφου, προςζχοντασ ιδιαίτερα τα
κεματικι πρόταςθ, και γράφουμε ζναν ςφντομο πλαγιότιτλο για κάκε παράγραφο)

3θ ανάγνωςθ μόνο των κεματικϊν αξόνων: Χωρίηουμε τισ νοθματικζσ ενότθτεσ

(παράγραφοι που ζχουν
κοινό κζμα: οριςμόσ – γνωρίςματα, μορφζσ, αίτια, ςυνζπειεσ, λφςεισ, )
(Εντοπίηουμε τθν πορεία ςκζψθσ του ςυγγραφζα, διερευνϊντασ τισ νοθματικζσ
ςχζςεισ μεταξφ των παραγράφων)
[Επιβεβαιϊνουμε το κεματικό κζντρο και τθ κζςθ (κατευκυντιρια ιδζα) του
ςυγγραφζα]

Β’ ΣΤΑΔΙΟ: Σφνταξθ τθσ περίλθψθσ

Αρχίηω παρουςιάηοντασ το κεματικό κζντρο του κειμζνου: Το κείμενο αναφζρεται

(αναλφει, διερευνά…)

Συνεχίηω: Αρχικά, ο ςυγγραφζασ διατυπϊνει τθν άποψθ ότι / υποςτθρίηει / επιςθμαίνει /

διερευνά ...

Πυκνϊνουμε τισ παραγράφουσ ςε περιόδουσ, χρθςιμοποιϊντασ λόγο ςυνεχι ( όχι

αποςπαςματικό) φροντίηοντασ να διαςφαλίηεται θ αλλθλουχία και θ ςυνοχι των νοθμάτων.
Προςζχουμε ϊςτε θ ςυνοχι να υλοποιείται με όλουσ τουσ δυνατοφσ τρόπουσ: με τισ
κατάλλθλεσ διαρκρωτικζσ λζξεισ / φράςεισ (π.χ. αρχικά, επίςθσ, παράλλθλα, αντίκετα,
επιπλζον, μάλιςτα, βζβαια, τζλοσ, ςυμπεραςματικά…), με χριςθ αντωνυμίασ (π.χ. το ίδιο
ςυμβαίνει και…, αυτό οφείλεται ςε…) και με επανάλθψθ αυτοφςιων ι ςυνϊνυμων λζξεων
(χωρίσ να γίνεται κατάχρθςθ των ρθμάτων αναφοράσ και με εναλλαγι ενεργθτικισ και
πακθτικισ ςφνταξθσ)

Τθν τελευταία παράγραφο του αρχικοφ κειμζνου τθ διαμορφϊνουμε ςε πρόταςθ

κατακλείδα τθσ περίλθψθσ, αρχίηοντασ με τθν κατάλλθλθ ζκφραςθ: Καταλιγοντασ ο
ςυγγραφζασ υπογραμμίηει / διαπιςτϊνει

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 39
Ρ΢ΟΣΕΧΟΥΜΕ:
1. Η περίλθψθ γράφεται ςε μία παράγραφο. Γίνονται δεκτοί και οι δφο τφποι
περίλθψθσ:
α) Που ειςάγει απευκείασ ςτισ ιδζεσ του κειμζνου
β) Που ξεκινά με αναφορά ςτο κείμενο (ςυγγραφζασ, κειμενικό είδοσ, νοθματικό
κζντρο)

2. Η περίλθψθ αποτελεί πλθροφοριακό κείμενο, γι’ αυτό:

 Γράφουμε πάντοτε ςε γ’ πρόςωπο, ςυνικωσ ςτον ενεςτϊτα και ςτθν πακθτικι
ςφνταξθ.
 Δε ςχολιάηουμε τισ απόψεισ του ςυγγραφζα οφτε εκφράηουμε αξιολογικζσ
κρίςεισ
 Ο ευκφσ λόγοσ μεταςτρζφεται ςε πλάγιο, ενϊ, αν υπάρχει διάλογοσ, αποδίδεται
με τρίτο
πρόςωπο (αποςταςιοποίθςθ).
 Δεν γράφουμε παραδείγματα, παρά μόνο υπό προχποκζςεισ (αφόρμθςθ
άρκρου)
 Δεν μιμοφμαςτε το φφοσ του ςυγγραφζα. Το φφοσ τθσ περίλθψθσ είναι
πλθροφοριακό, και γι’
αυτό ο μεταφορικόσ λόγοσ αποδίδεται κυριολεκτικά (αντί για: ζχει λευτερωκεί
από...
γράφουμε: ζχει απαλλαγεί από...)
 Αποφεφγουμε – ςτο μζτρο του δυνατοφ- τθν επανάλθψθ αυτοφςιων φράςεων
του πρωτότυπου κειμζνου. Προςπακοφμε με ςυνϊνυμα και ταυτόςθμουσ όρουσ
να αποδϊςουμε το περιεχόμενό τουσ. Αν δϊςουμε αυτοφςιεσ λζξεισ, τισ
παρακζτουμε μζςα ςε ειςαγωγικά.
 Αποφεφγουμε τισ βραχυγραφίεσ, τα αρκτικόλεξα, τα αρικμθτικά, τισ
απαρικμιςεισ και τα αποςιωπθτικά.

3. Χριςιμα ριματα για τθν περίλθψθ είναι τα εξισ:

Για τθ διλωςθ τθσ οργάνωςθσ του κειμζνου (δομι):

 αρχίηει, (κατ’ αρχάσ, αρχικά) αφορμάται...
 ςυνεχίηει, (ζπειτα, ςτθ ςυνζχεια)...
 προςκζτει, ολοκλθρϊνει, μεταβαίνει (ςε άλλο κζμα)...
 καταλιγει, ςυμπεραίνει, ανακεφαλαιϊνει (τζλοσ)...

Για τθ διλωςθ του περιεχομζνου:

 αναφζρει, κίγει το κζμα, ορίηει, προςδιορίηει το περιεχόμενο του όρου, διευκρινίηει,
(επ)εξθγεί,
 (με αφορμι ...) παρουςιάηει, διατυπϊνει τισ ςκζψεισ του ςχετικά με...
 παρατθρεί, ςθμειϊνει, εντοπίηει, αναλφει, απαρικμεί, διερευνά, εξετάηει
 υποςτθρίηει, ιςχυρίηεται, διατείνεται, διαπιςτϊνει, υπαινίςςεται, αποφαίνεται
 επιχειρθματολογεί (υπζρ ι κατά), αιτιολογεί, τεκμθριϊνει, ενιςχφει, κεμελιϊνει,
ςυμπλθρϊνει
 επιςθμαίνει, υπογραμμίηει, τονίηει, προβάλλει, εξαίρει... (ζμφαςθ)

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 40
 διερωτάται, προβλθματίηεται, αναρωτιζται, απορεί
 ςυγκρίνει, αντιπαραβάλλει αντιδιαςτζλλει, αντικζτει, παραλλθλίηει, παρομοιάηεται
με, αξιολογεί
 ςυμφωνεί με, εγκρίνει, υπεραςπίηεται, υπεραμφνεται, ςυνθγορεί, ταυτίηεται με,
δικαιολογεί
 διαφωνεί, απορρίπτει, αντικροφει, αναςκευάηει, αντιτείνει, αντιπροτείνει,
αποδοκιμάηει,
 ςυμπεραίνει, προβλζπει, απαιτεί, ςυμβουλεφει, εφχεται, κεωρείται απαραίτθτθ
προχπόκεςθ, εφιςτά τθν προςοχι του δζκτθ ςτθν…

4. Χριςιμεσ διαρκρωτικζσ λζξεισ που δθλϊνουν τισ λογικζσ ςχζςεισ των πλθροφοριϊν:
 Αιτίεσ / επιχείρθμα: αυτό οφείλεται ςε, είναι απόρροια / αποτζλεςμα /
απότοκο, τα βακφτερα αίτια πρζπει να αναηθτθκοφν, επειδι, διότι, γι’αυτόν τον
λόγο, κακϊσ, αφοφ...
 Αποτζλεςμα: με αποτζλεςμα να, αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα, ζτςι, με αυτόν τον
τρόπο, ςυμβάλλει ςε / ςυντελεί ςε / προκαλεί / οδθγεί...
 Συμπζραςμα: επομζνωσ, λοιπόν, άρα, ςυνεπϊσ, με βάςθ τα προαναφερόμενα,
καταλιγει / διαπιςτϊνει / ςυμπεραίνει, όπωσ προκφπτει από
 Ρροχπόκεςθ: με τον όρο να, αν, με τθν προχπόκεςθ ότι, ςε περίπτωςθ που,
εκτόσ αν...
 Ρροςκικθ: επίςθσ, παράλλθλα, επιπρόςκετα, εκτόσ από αυτά, εξάλλου,
άλλωςτε...
 Αντίκεςθ: αντίκετα, ωςτόςο, όμωσ, εντοφτοισ, παρόλο που, από τθν άλλθ
πλευρά, αν και ...
 Ζμφαςθ: κυρίωσ, ιδιαίτερα...
 Επεξιγθςθ: με άλλα λόγια, δθλαδι, εννοεί, πιο ςυγκεκριμζνα, αναλυτικότερα,
για να γίνει ςαφισ, διευκρινίηει...

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 41
Τεχνικζσ πφκνωςθσ:

 Επιλογι των πιο ςθμαντικϊν πλθροφοριϊν και Απαλοιφι των δευτερευουςϊν

(π.χ. αντί για τα ςπορτ και οι κλαςικζσ ςπουδζσ είναι ςτο Ήτον οι δφο παράλλθλοι
αδελφωμζνοι δρόμοι τθσ αγωγισ. Όχι όμωσ ςπορτ ατομικά - ακόντιο, πιδθμα,
δίςκοσ – παρά ςπορτ ομαδικά: λεμβοδρομίεσ κρίκετ, τζνισ, φουτμπόλ. γράφουμε
: οι κλαςικζσ ςπουδζσ ςυνδυάηονται αρμονικά με τα ομαδικά ακλιματα)

 Γενίκευςθ:
α) Αντικακιςτοφμε τα υπϊνυμα από τα υπερϊνυμά τουσ (π.χ. αντί για: τφποσ
τθλεόραςθ, ραδιόφωνο, διαδίκτυο, γράφουμε: Μζςα Μαηικισ Ενθμζρωςθσ //
αντί για: εκπαιδευτικοί και μακθτζσ γράφουμε: ςχολικι κοινότθτα)
β) Σφνκεςθ: ζνα ςφνολο ετερογενϊν πλθροφοριϊν αντικακίςταται από ζναν
ςυνκετικό όρο που δθλϊνει τθν αιτιακι τουσ ςχζςθ (π.χ. αντί για: «ενθμζρωςθ»,
«ευαιςκθτοποίθςθ» και «ενεργοποίθςθ» των πολιτϊν γράφουμε: «δθμιουργία
κοινωνιάσ πολιτϊν»// αντί για: ο μακθτισ μακαίνει να ςυμβιϊνει, κατανοϊντασ
και ζχοντασ επίγνωςθ των κοινωνικϊν αλλθλεξαρτιςεων- ςυμβάλλοντασ ςτθν
πραγματοποίθςθ κοινϊν δράςεων και ςτθ διευκζτθςθ των ςυγκροφςεων, με
ςεβαςμό ςτισ αξίεσ του πλουραλιςμοφ, τθσ αμοιβαίασ κατανόθςθσ και τθσ ειρινθσ
γράφουμε : θ ικανότθτα του μακθτι να είναι ανεκτικόσ με τθ διαφορετικότθτα
των ςυνανκρϊπων του.)

 Συναγωγι: θ ανάλυςθ ι ςφνκεςθ ςτοιχείων που δεν αναφζρονται ρθτά ςτο

αυκεντικό κείμενο, προζρχονται από διαφορετικά χωρία του κτλ. (π.χ. αντί για:
«ζνα παιδί που πεκαίνει ςε κάποια χϊρα τθσ Αφρικισ από ζλλειψθ πόςιμου
νεροφ δε φαίνεται να ςυγκινεί τθ διεκνι κοινότθτα» γράφουμε: θ διεκνισ
κοινότθτα αδιαφορεί για τα προβλιματα των παιδιϊν του Τρίτου Κόςμου)

 Τουσ περιφραςτικοφσ τφπουσ προςπακοφμε να τουσ αποδϊςουμε με

μονολεκτικοφσ (π.χ. αντί για: να ςυμπαρίςταται ο ζνασ ςτον άλλο, γράφουμε:
αλλθλοςυμπαράςταςθ // αντί για: δίνει τθ δικι του ςθμαςία, γράφουμε:
ςθμαςιοδοτεί)

 Αντικακιςτοφμε δευτερεφουςεσ προτάςεισ από μετοχζσ ι ςφντομεσ ονοματικζσ

φράςεισ (π.χ. αντί για: τον ζςτειλε ςτο πανεπιςτιμιο τθσ Πίηασ, προφανϊσ για να
ςπουδάςει Ιατρικι, επειδι εκείνο τον καιρό ο νεαρόσ Γαλιλαίοσ είχε ερωτευτεί
τα Μακθματικά, γράφουμε: ζςτειλε τον γοθτευμζνο από τα Μακθματικά
Γαλιλαίο να ςπουδάςει Ιατρικι)// αντί για: με τθν πεικϊ που είναι τόςο
αποτελεςματικι γράφουμε: με τθν αποτελεςματικι πεικϊ)

 αντικατάςταςθ μιασ περιόδου από ριμα που φανερϊνει τθ λεκτικι πράξθ (π.χ.
αντί για: Μθ βιαςτείσ να ςυμφωνιςεισ μαηί τουσ. Εςφ να κάνεισ προςεχτικζσ
παρατθριςεισ και να ςχθματίςεισ τθ δικι ςου γνϊμθ γράφουμε: ο ςυγγραφζασ
προτρζπει τον δάςκαλο να μθν επθρεάηεται)

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 42
  θ ςφμπτυξθ ςτθν ίδια περίοδο των νοθμάτων δφο ι περιςςότερων παραγράφων,
ςτισ οποίεσ παρατθρείται ςυνάφεια ωσ προσ το περιεχόμενο, μζςω
δευτερευουςϊν προτάςεων.

ΡΑ΢ΑΓ΢ΑΦΟΣ
ΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΜΕ΢Η ΤΗΣ ΡΑ΢ΑΓ΢ΑΦΟΥ:
1. Η κεματικι περίοδοσ.
Συνικωσ, είναι θ πρϊτθ περίοδοσ τθσ παραγράφου που εκφράηει τθν κφρια ιδζα
που κζλουμε να αναπτφξουμε. Μπορεί όμωσ να βρίςκεται ςτο μζςο, ςτο τζλοσ ι και
να μθ δθλϊνεται ςαφϊσ, αλλά να ςυνάγεται από τισ λεπτομζρειεσ. Πρζπει να είναι
ςφντομθ, ςαφισ και να περιζχει ζνα ςκοπό (κζμα και αποδεικτζα κζςθ ςυντάκτθ)
2. Οι λεπτομζρειεσ.
Είναι οι δευτερεφουςεσ ιδζεσ που διαςαφθνίηουν, επεξθγοφν ι αποδεικνφουν τθν
κφρια ιδζα τθσ κεματικισ περιόδου. Διακρίνονται ςε βαςικζσ (αναπτφςςουν τθν
κφρια ιδζα) και ςε βοθκθτικζσ (διαςαφθνίηουν τθν βαςικι πρόταςθ)
3. Η κατακλείδα.
Βρίςκεται πάντα ςτο τζλοσ, αλλά μπορεί και να παραλείπεται. Συνοψίηει το κζμα τθσ
παραγράφου ι προετοιμάηει τθ μετάβαςθ ςτθν επόμενθ παράγραφο.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 43
 Α΢ΕΤΕΣ ΜΙΑΣ ΚΑΛΗΣ ΡΑ΢ΑΓ΢ΑΦΟΥ:
 Σαφισ ςκοπόσ: ξεκάκαρθ διατφπωςθ ςτθ κεματικι περίοδο τθσ κφριασ ιδζασ (κζμα +
κζςθ)
 Ρλθρότθτα
Οι λεπτομζρειεσ είναι αρκετζσ (ποςότθτα) και ουςιϊδεισ (ποιότθτα), ϊςτε
να αναπτφςςουν επαρκϊσ τθ κεματικι περίοδο
 Ενότθτα
Δεν περιζχει λεπτομζρειεσ άςχετεσ προσ τθν κφρια ιδζα τθσ κεματικισ περιόδου
 Αλλθλουχία νοθμάτων
Οι επιμζρουσ ιδζεσ βρίςκονται ςε μια λογικι και φυςικι ςειρά
 Συνοχι
Οι λεπτομζρειεσ πρζπει όχι μόνο να κατατάςςονται ςε μια λογικι ςειρά, αλλά και να
ςυνδζονται μεταξφ τουσ με τζτοιο τρόπο, που ο αναγνϊςτθσ να μπορεί να
παρακολουκεί τθ ςκζψθ μασ βιμα - βιμα χωρίσ να ςυναντιςει πουκενά
προςκόμματα ι χάςματα.
 Ζμφαςθ: ςκόπιμθ προβολι οριςμζνων λεπτομερειϊν με τρεισ τρόπουσ:
α) ανάλογα με τθ κζςθ που τουσ δίνουμε ςτθν αρχι ι ςτο τζλοσ
β) ανάλογα με τθν ζκταςθ
γ) με τθ χριςθ εμφατικϊν διαρκρωτικϊν λζξεων ι φράςεων

ΤΕΣΣΕ΢ΙΣ ΒΑΣΙΚΟΙ Τ΢ΟΡΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΤΩΝ ΣΚΕΨΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ

ΤΑΥΤΟΣΗΜΙΑ α= β (ταυτίηεται με)

π.χ. Η βία ταυτίηεται με τθν κατάλυςθ των ατομικϊν δικαιωμάτων.

Ρ΢ΟΕΛΕΥΣΗ α β (είναι αποτζλεςμα)

π.χ. Η βία είναι απόρροια κοινωνικισ ανιςότθτασ.

ΑΡΟΤΕΛΕΣΜΑ αβ (ςυνεπάγεται)

π.χ. Η βία ςυνεπάγεται τθ διάςπαςθ του κοινωνικοφ ιςτοφ.

ΑΡΟΤ΢ΟΡΗ α | β (αποτρζπει)
π.χ. Η βία αποτρζπει τθν ειρθνικι ςυνφπαρξθ.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 44
Τα παρακάτω ριματα και φράςεισ κα ςασ βοθκιςουν να εκφράςετε πολυποίκιλα τισ
τζςςερισ ςχζςεισ.
α. Ταυτοςθμία Το α = β
Σθμαίνει--ζχει τθν ζννοια ότι-- δθλαδι --ιςοδυναμεί

β. ΢ιματα προζλευςθσ αβ

Προζρχεται από --πθγάηει από --απορρζει/είναι απόρροια-- οφείλεται ςτο --είναι ςυνζπεια
/ αποτζλεςμα (του α)

γ. ΢ιματα, φράςεισ αποτελζςματοσ Το α  β

επιφζρει / αποφζρει --γίνεται αιτία - πρόξενοσ – παρζχει— προκαλεί-- ςυντελεί –
ςυμβάλλει-
φζρει ωσ αποτζλεςμα --ζχει ωσ επακόλουκο--εχει ωσ ςυνεπεια

δ. Αποτρεπτικά Το α | β
Αποτρζπει—εκμθδενίηει—ναρκοκετεί — παρεμποδίηει -- καταςτρζφει - κλονίηει-
αποδυναμϊνει- υπονομεφει

Για εκφραςτικι ποικιλία ςτθ κεματικι περίοδο:

1. Αν υπάρχουν ελάχιςτα πράγματα ..., ζνα από αυτά είναι ...
2. Υπάρχει ζνασ ουςιαςτικόσ παράγοντασ που ...· αυτόσ είναι ...
3. Θα ιταν παράλειψθ αν δεν αναφζραμε ...
4. Κανείσ δε κα αμφιςβθτοφςε ςτα ςοβαρά {ι, ίςωσ) ....
5. Όςο κι αν φαίνεται παράδοξο, εντοφτοισ ...
6. Δε κα ιταν υπερβολι αν ιςχυριηόταν κανείσ ότι ...
7. Πζραν όλων εκείνων των ςτοιχείων που αναφζρκθκαν και αποτελοφν κοινό τόπο,
είναι ανάγκθ να επιςθμάνουμε κυρίωσ...
8. Ουςιαςτικό αποτζλεςμα τθσ .... είναι ..... Κι αυτό γιατί...
9. Από τα πλζον κακοριςτικά αποτελζςματα ... είναι ....
10. Προχπόκεςθ τθσ ... είναι ...
11. ... δίνει τθ δυνατότθτα να ... Τοφτο ςθμαίνει ότι...
12. Διάλογοσ ςθμαίνει αντιπαράκεςθ απόψεων, κζςεων και επιχειρθμάτων.
Συνεπϊσ...
13. Χαρακτθριςτικό τθσ ελευκερίασ ... είναι ο διάλογοσ .... Τοφτο αποτελεί
προχπόκεςθ για...

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 45
 Τ΢ΟΡΟΙ ΑΝΑΡΤΥΞΗΣ ΡΑ΢ΑΓ΢ΑΦΟΥ

Η κεματικι περίοδοσ μιασ παραγράφου μπορεί να αναπτφςςεται με:

1. Ραραδείγματα:
Στθ κεματικι περίοδο διατυπϊνεται, ςυνικωσ, μια κρίςθ (κζςθ) του ςυγγραφζα,
Στισ λεπτομζρειεσ παρατίκενται παραδείγματα που τεκμθριϊνεται τθν κρίςθ αυτι.
Ενδεικτικζσ λζξεισ ι φράςεισ: π.χ., για παράδειγμα, χαρακτθριςτικό παράδειγμα, λόγου
χάρθ ….

 Τα επαγγζλματα ςτα οποία μπορεί να εφαρμοςτεί θ τθλεργαςία είναι πολλά. Στισ

τράπεηεσ εξυπθρετοφνται με το ςφςτθμα on-line οι εμπορικζσ ςυναλλαγζσ
(αποφεφγεται ζτςι θ χρονοβόρα αναμονι και διευκολφνονται οι οικονομικζσ
δοςολθψίεσ). Επίςθσ, οι προγραμματιςτζσ, οι γραφίςτεσ, οι λογιςτζσ και οι αναλυτζσ
ςτατιςτικϊν δεδομζνων οργανϊνουν τισ δραςτθριότθτεσ τουσ με ευχζρεια, ανεξάρτθτα
από τισ γεωγραφικζσ αποςτάςεισ και ανταποκρίνονται με επιτυχία ςτο ςφγχρονο
ανταγωνιςτικό πνεφμα. Με τθν τθλεργαςία, λοιπόν, δθμιουργοφνται νζα δεδομζνα ςτο
ςφγχρονο απαιτθτικό εργαςιακό χϊρο.

2. Αιτιολόγθςθ
Στθ κεματικι περίοδο, ςυνικωσ, τοποκετείται μια κρίςθ (κζςθ) του ςυγγραφζα με
τζτοιο τρόπο, ϊςτε ο αναγνϊςτθσ να ρωτιςει αβίαςτα «γιατί;».
Στισ λεπτομζρειεσ επιδιϊκεται θ απόδειξθ τθσ κζςθσ μζςω επιχειρθμάτων.
Ενδεικτικζσ λζξεισ: επειδι, γιατί, εφόςον, κακόςον, διότι, αφοφ, κακϊσ…

 Το πρόβλθμα τθσ πείνασ δεν ζγκειται τόοο ςτθν παραγωγι, όςο ςτθ διανομι των
αγακϊν. Σιμερα θ διατροφι είναι ανεξάρτθτθ από τθν τοπικι παραγωγι τροφίμων.
Μερικοί από τουσ καλφτερα τρεφόμενουσ λαοφσ ςτον κόςμο ζχουν τθν τφχθ νο ηουν ςε
χϊρεσ όπου δε χρειάηεται να παράγουν οι ίδιοι τθν τροφι τουσ. Άλλοι λαοί πεινοφν, αν
και ηουν ςε καταπράςινα εδάφθ με ςυχνζσ βροχοπτϊςεισ. Ο κφριοσ λόγοσ γι’ αυτι τθ
διαφορά είναι θ πολιτικι. Οι περιςςότερεσ χϊρεσ διακζτουν τθν πολιτικι βοφλθςθ να
εξαςφαλίςουν ςτο λοό τουσ αξιοπρεπι διατροφι, άλλεσ όμωσ όχι.
Από το περιοδικό National Geographic

3. Σφγκριςθ – αντίκεςθ
Στθ κεματικι περίοδο παρατίκενται δφο ι περιςςότερεσ ζννοιεσ που πρόκειται να
ςυγκρικοφν ι να αντιτεκοφν.
Στισ λεπτομζρειεσ, ςυνικωσ, πραγματοποιείται θ ςφγκριςθ ι θ αντίκεςθ των εννοιϊν με
δφο τρόπουσ: α) Κατά ομάδεσ: καταγράφονται όλα τα γνωρίςματα τθσ μιασ ζννοιασ και
ςτθ ςυνζχεια όλα τα γνωρίςματα τθσ άλλθσ β) ςθμείο προσ ςθμείο: οι ομοιότθτεσ και οι
διαφορζσ των εννοιϊν παρατίκενται μία προσ μία
Ενδεικτικζσ λζξεισ: αντίκετα, όμωσ, ωςτόςο, αν και, μολονότι, από τθ μια…, από τθν
άλλθ… κ.ά.

α) ) Κατά ομάδεσ: καταγράφονται όλα τα γνωρίςματα τθσ μιασ ζννοιασ και ςτθ
ςυνζχεια όλα τα γνωρίςματα τθσ άλλθσ
 Χάςμα χωρίηει τον επιςτιμονα από το φανατικό. Ο επιςτιμονασ είναι ζνασ

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 46
 ςκεπτόμενοσ άνκρωποσ του οποίου οι ιδζεσ και οι απόψεισ είναι απόρροια
απροκατάλθπτθσ ςκζψθσ και μεκοδικισ ζρευνασ. Ο επιςτιμονασ ανακοινϊνει τα
πορίςματα τθσ ερευνάσ του, τα κζτει υπό ςυηιτθςθ, δζχεται τθν κριτικι και τθν
αμφιςβιτθςθ, θ οποία κινθτοποιεί ςυνικωσ δθμιουργικά τθ ςκζψθ του. Διακετεί
κριτικό πνεφμα, δεν αποδζχεται τισ αναμφιςβιτθτεσ αλικειεσ και ςζβεται τθ
διαφορετικότθτα. Είναι ψφχραιμοσ, νθφάλιοσ και ζχει ςτόχο τθν εφρεςθ τθσ
αλικειασ. Αντίκετα, ο φανατικόσ αποκτά τισ ιδζεσ του με προςθλυτιςμό και
μφθςθ. Τισ κεωρεί αναμφιςβιτθτεσ και απαραβίαςτεσ, μζροσ του κφρουσ του και γι'
αυτό πιςτεφει ότι ζχει ιερό χρζοσ να τισ υπεραςπίηεται. Αντιδρά πολφ βίαια ςτθν
κριτικι, είναι μιςαλλόδοξοσ και με περιοριςμζνουσ πνευματικοφσ ορίηοντεσ. Γι ’
αυτό θ επιςτθμονικι ςκζψθ είναι δθμιουργικι, ενϊ ο φανατιςμόσ καταςτροφικόσ.

β) ςθμείο προσ ςθμείο: οι ομοιότθτεσ και οι διαφορζσ των εννοιϊν παρατίκενται μία
προσ μία
 Ζνα χάςμα χωρίηει το Σωκράτθ από τουσ ςοφιςτζσ. Ο Σωκράτθσ ηιτθςε τθ μία και
κακολικι ζννοια, τθ μία και κακολικι αλικεια, ενϊ οι ςοφιςτζσ υποςτιριηαν τισ πολλζσ
γνϊμεσ για το ίδιο πράγμα. Επίςθσ και ςτον τρόπο τθσ ηωισ υπάρχει ριηικι αντίκεςθ
μεταξφ ςοφιςτϊν και Σωκράτουσ. Οι ςοφιςτζσ ιταν ζμποροι γνϊςεων, ενϊ ο Σωκράτθσ
υπιρξε ζνασ άμιςκοσ δάςκαλοσ και ερευνθτισ τθσ αλικειασ. Το μόνο κοινό μεταξφ των
ςοφιςτϊν και του Σωκράτουσ ιταν ότι και αυτόσ και εκείνοι διαπίςτωςαν ότι θ
παραδεδομζνθ μόρφωςθ και παιδεία δεν ιταν αρκετι για τθν εποχι τουσ.

4. Διαίρεςθ
Σε αυτι τθ μζκοδο μία ζννοια διακρίνεται ςτισ ειδικότερζσ τθσ με ςκοπό να
διαςαφθνιςτοφν καλφτερα οι παράμετροι και τα χαρακτθριςτικά τθσ. Η παράγραφοσ
αποτελείται από δφο μζρθ:
Α) ςφντομθ διαίρεςθ: Τοποκετείται ςυνικωσ ςτθ κεματικι πρόταςθ και περιλαμβάνει
τθ γενικότερθ ζννοια που πρζπε να διαιρεκεί (διαιρετζα ζννοια), το κριτιριο με το
οποίο κα γίνει θ διαίρεςθ (διαιρετικι βάςθ) και τα μζλθ τθσ διαίρεςθσ (τα είδθ)
Β) εκτεταμζνθ διαίρεςθ: Στισ λεπτομζρειεσ τθσ παραγράφου που αναπτφςςεται με
διαίρεςθ αναπτφςςονται τα είδθ που είχαν προκφψει από τθ ςφντομθ διαίρεςθ ςε
ςχζςθ με τθ διαιρετικι βάςθ

 Οι δφο βαςικοί τρόποι τθλεργαςίασ είναι είτε κάποιοσ να είναι υπάλλθλοσ ς' ζναν
εργοδότθ είτε ελεφκεροσ επαγγελματίασ. Στθν πρϊτθ περίπτωςθ, ο εργαηόμενοσ είναι
μόνιμα ςυνδεδεμζνοσ με το δίκτυο των εργοδοτϊν, θ εργαςιακι του ηωι είναι πολφ
περιςςότερο ελεγχόμενθ μζςω τθσ τεχνολογίασ και ζχει πολφ λιγότερθ ευελιξία ωσ προσ
τον τρόπο που κα οργανϊςει τον εργάςιμο χρόνο του. Στθ δεφτερθ περίπτωςθ, ο
εργαηόμενοσ είναι πολφ περιςςότερο ελεφκεροσ να κακορίςει το ρυκμό εργαςίασ του
εκτελϊντασ τθν εργαςία του ςτον προςωπικό του υπολογιςτι και ςυνδεόμενοσ μόνο,
όταν είναι απαραίτθτο, με το δίκτυο τθσ επιχείρθςθσ, το οποίο μπορεί να εφαρμοςτεί
ςε πολλά επαγγζλματα.

5. Οριςμόσ
Στθν παράγραφο δίνεται ο οριςμόσ μιασ ζννοιασ, δθλαδι ο κακοριςμόσ και θ ζκκεςθ των
κφριων γνωριςμάτων μιασ ζννοιασ. Ο ςυγγραφζασ μασ εξθγεί «τι είναι» ι «τι εννοεί» με ζνα
όρο ι μια ζννοια.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 47
Υπάρχουν δφο είδθ οριςμϊν:
Α) Σφντομοσ οριςμόσ: Περιζχεται ςυνικωσ ςτθ κεματικι περίοδο και διευκρινίηει το
περιεχόμενο τθσ ζννοιασ, όπωσ ςε ζνα λεξικό. Ο ςφντομοσ οριςμόσ περιλαμβάνει: τθν
ζννοια που πρζπει να οριςτεί (οριςτζα ζννοια), μια γενικότερθ ζννοια ςτθν οποία
εντάςςεται θ οριςτζα ζννοια (ζννοια γζνουσ) και τζλοσ, τα ςτοιχεία εκείνα που
διαφοροποιοφν τθν οριςτζα ζννοια από άλλεσ του ίδιου γζνουσ (ειδοποιόσ διαφορά).
Β) Εκτεταμζνοσ οριςμόσ: Περιζχεται ςυνικωσ ςτισ λεπτομζρειεσ τθσ παραγράφου που
αναπτφςςεται με οριςμό και προςκζτει επιπλζον πλθροφορίεσ ςχετικζσ με τθν οριςτζα
ζννοια. Ο οριςμόσ αυτόσ αναλφεται ςε δφο είδθ: τον αναλυτικό (εκκζτει τα χαρακτθριςτικά
γνωρίςματα τθσ ζννοιασ) και τον ςυνκετικό ι γενετικό (παρουςιάηει τθ διαδικαςία γζνεςθσ
μιασ ζννοιασ ι τα επιμζρουσ ςυςτατικά από τα οποία αποτελείται)

Ο΢ΙΣΤΕΑ ΕΝΝΟΙΑ ΓΕΝΟΣ ΕΙΔΟΡΟΙΟΣ ΔΙΑΦΟ΢Α

Δθμοκρατία είναι το πολίτευμα (ςτο οποίο) τθν εξουςία αςκεί ο λαόσ
Τυραννία είναι το πολίτευμα (ςτο οποίο) τθν εξουςία αςκεί ο τφραννοσ

 (ςφντομοσ οριςμόσ) Δθμοκρατία ονομάηεται το πολίτευμα ςτο οποίο ο λαόσ αποτελεί

τθν ανϊτατθ εξουςία. (εκτεταμζνοσ οριςμόσ) Πρόκειται για το πολίτευμα εκείνο που
βαςίηεται ςτθν αρχι τθσ πλειοψθφίασ και ςτα αιτιματα τθσ ελευκερίασ, τθσ
δικαιοςφνθσ και τθσ ιςότθτασ όλων των πολιτϊν. (αναλυτικόσ οριςμόσ) Στθ ςφγχρονθ
εκδοχι τθσ, δθμιουργικθκε από τθν απαίτθςθ μιασ αναδυόμενθσ τον 18 ο αιϊνα
αςτικισ τάξθσ να ςυμμμετάςχει ςτθν άςκθςθ τθσ πολιτικισ εξουςίασ. (γενετικόσ
οριςμόσ)

 Σε όςεσ κοινωνίεσ επικράτθςε ο άκρατοσ ατομικιςμόσ παρατθρικθκε ςταςιμότθτα,

παρακμι, εκμετάλλευςθ, αποδυνάμωςθ του ςυνόλου, θκικι κατάπτωςθ. Ο
ατομικιςμόσ ωσ κοςμοκεωρία αποδίδει απόλυτθ αξία ςτο μεμονωμζνο άτομο ςε
αντιπαράκεςθ με τθν κοινωνία. Στθν κακθμερινι ηωι εκφράηεται με ςυγκεκριμζνθ
ςυμπεριφορά. Τζτοια άτομα επιδιϊκουν με κάκε μζςο τθν ικανοποίθςθ του ατομικοφ
ςυμφζροντοσ' δε διςτάηουν να βλάψουν το ςφνολο προκειμζνου να επωφελθκοφν οι
ίδιοι. Η απλθςτία και θ αρπακτικότθτά τουσ δεν ζχουν όρια. Ακόμθ κι όταν τα πάντα
γκρεμίηονται γφρω τουσ, προςπακοφν να εκμεταλλευτοφν τθ γενικι ςυμφορά και να
αποκομίςουν κζρδθ.

6. Αναλογία
Πολλζσ φορζσ, για να διαςαφθνίςουμε καλφτερα τα χαρακτθριςτικά μιασ ζννοιασ,
παρακζτουμε κάποια ςτοιχεία που τθ φζρνουν ςε ςχζςθ αναλογίασ με μια ζννοια ι
αντικείμενο από άλλον χϊρο, το οποίο όμωσ είναι περιςςότερο οικείο ςτον αναγνϊςτθ.
Στθ κεματικι περίοδο ςυνικωσ ειςάγεται θ ζννοια που μασ απαςχολεί (δεικτικό μζροσ:
περιγραφόμενο αντικείμενο) και θ ζννοια με τθν οποία κα τθ διαςαφθνίςουμε (αναφορικό
μζροσ: αντικείμενο που παρουςιάηει αναλογίεσ).
Στισ λεπτομζρειεσ ςυνικωσ παρουςιάηονται τα χαρακτθριςτικά του αναφορικοφ μζρουσ και
ακολοφκωσ τα ανάλογα χαρακτθριςτικά του δεικτικοφ μζρουσ.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 48
Η αναλογία είναι κυριολεκτικι ι μεταφορικι. Στθν κυριολεκτικι αναλογία
παραλλθλίηονται πράγματα που ζχουν βαςικζσ ομοιότθτεσ, ενϊ ςτθ μεταφορικι
παραλλθλίηονται εντελϊσ διαφορετικοί όροι

Παράδειγμα μεταφορικισ αναλογίασ:

 Όςο κι αν φαίνεται παράδοξο ο διανοοφμενοσ μοιάηει με το φάρο. Ο φάροσ δείχνει τθν
πορεία που κα ακολουκιςουν τα πλοία. Τα «προειδοποιεί» ότι ςτθ ςυγκεκριμζνθ
περιοχι υπάρχουν επικίνδυνα ςθμεία πον μπορεί να προκαλζςουν ναυτικι τραγωδία.
Με ανάλογο τρόπο ο διανοοφμενοσ αποτελεί πνευματικό φάρο για τον άνκρωπο. Ωσ
φωτοδότθσ δείχνει ςτον άνκρωπο το δρόμο τθσ αρετισ, το δρόμο των αξιϊν και των
ιδανικϊν. Τουσ προειδοποιεί / διαφωτίηει για τουσ «ςκοπζλουσ» τθσ ςφγχρονθσ ηωισ:
τον καταναλωτιςμό, το ρατςιςμό, το δίκαιο τθσ πυγμισ. Οι ποιότθτεσ που
αποκαλφπτονται είναι απροςδόκθτεσ αλλά αλθκινζσ και κυρίωσ χριςιμεσ.

Παράδειγμα κυριολεκτικισ αναλογίασ:

 Το Διαδίκτυο ζχει τθ δυνατότθτα να αποτελζςει μια δφναμθ εκδθμοκρατιςμοφ, όπωσ
ακριβϊσ και ο Τφποσ. Βαςικζσ λειτουργίεσ του Τφπου είναι να πλθροφορεί και να
διαπαιδαγωγεί πολιτικά το κοινό. Αυτό επιτυγχάνεται με τθν ενθμζρωςθ πάνω ςτα
μεγάλα προβλιματα τθσ επικαιρότθτασ και με τθν παράκεςθ και ερμθνεία των
απόψεων κάκε κόμματοσ και κοινωνικισ ομάδασ. Εξάλλου, ο Τφποσ αποτελεί βιμα
διαλόγου, αφοφ ο αναγνϊςτθσ μπορεί να προβάλλει τθ δικι του άποψθ. Με ανάλογο
τρόπο λειτουργεί το Διαδίκτυο, που προςφζρει παρόμοιεσ δυνατότθτεσ ςτουσ χριςτεσ
του. Και ςτισ δφο, λοιπόν, περιπτϊςεισ, θ δθμοκρατία ενιςχφεται μζςω τθσ
πλθροφόρθςθσ και τθσ ανταλλαγισ απόψεων.

7. Αίτιο – αποτζλεςμα
Στθ κεματικι περίοδο διατυπϊνεται θ αιτία ι οι αιτίεσ που οδθγοφν ςε ζνα αποτζλεςμα ι
ςε αποτελζςματα.
Στισ λεπτομζρειεσ εξθγείται θ διαδικαςία μετάβαςθσ από το αίτιο ςτα αποτελζςματα.

 Ο ελεφκεροσ χρόνοσ ςυρρικνϊνεται ςτισ μζρεσ μασ ποςοτικά.(αιτία) Το αποτζλεςμα

είναι να μειϊνεται ςθμαντικά ο χρόνοσ που διακζτει ζνα άτομο για ανάπαυςθ και
ψυχαγωγία. Ζτςι και θ προςωπικι ηωι του ατόμου βλάπτεται και θ παραγωγικότθτα τθσ
εργαςίασ του μειϊνεται, αφοφ οι δυνάμεισ, ψυχικζσ και πνευματικζσ, που αναλϊκθκαν
κατά τθ διάρκεια τθσ εργαςίασ του δεν αναπλθρϊκθκαν. (αποτελζςματα)

 Η ζλλειψθ επικοινωνίασ των ςφγχρονων ςυηφγων (αποτζλεςμα) οφείλεται ςε ποικίλεσ

αιτίεσ. Πρϊτον, ςτθν πολφωρθ εργαςία των δφο ςυηφγων, οπότε επιςτρζφουν ςπίτι,
κατάκοποι. Δεφτερον, ςτισ αυξθμζνεσ υποχρεϊςεισ του ςπιτιοφ και των παιδιϊν που
τρϊνε και αυτζσ χρόνο. Τρίτον, ςτθν πίεςθ του κακθμερινοφ προγράμματοσ που
προκαλεί το αίςκθμα του ανικανοποίθτου και τθσ ακφρωςθσ των προςωπικϊν
ενδιαφερόντων, οπότε υποςυνείδθτα επιρρίπτει ο ζνασ ευκφνεσ ςτον άλλο για τθν
κατάςταςι του και προκαλείται ψυχικι απόςταςθ. Τζταρτον, ςτο ότι τα άτομα ςτο
πζραςμα του χρόνου δεν ανανεϊνονται και θ παρουςία του ενόσ κουράηει τον άλλο.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 49
 Πζμπτον, ςτο γεγονόσ ότι διακζτουν το λιγοςτό ελεφκερο χρόνο τουσ με τρόπουσ που
τουσ απομονϊνουν. Ζκτον, ςε τρίτα πρόςωπο που τουσ απομακρφνουν. (6 αιτίεσ)

8. Συνδυαςμό μεκόδων
Μπορεί να ςυνυπάρχουν ςτθν ίδια παράγραφο δφο ι περιςςότεροι από τουσ παραπάνω
τρόπουσ ανάπτυξθσ τθσ παραγράφου.
 Η αντιμετϊπιςθ των προβλθμάτων είναι ζνα ςυλλογικό ζργο, που επιβάλλεται να
γίνεται ςε τοπικι, εκνικι και διεκνι κλίμακα και εδϊ ζγκειται θ δυςκολία. Διότι ο
χάρτθσ του πλανιτθ αποκαλφπτει μια τεράςτια ποικιλία κρατϊν και εκνοτιτων, ζνα
ευρφτατο φάςμα πολιτικϊν ςυςτθμάτων, βιοτικοφ επιπζδου και βακμοφ παιδείασ. Το
περιβάλλον τθσ Γθσ αλλοφ κίγεται από ιςχυρά ςυμφζροντα, κάποιεσ φορζσ από γνιςια
ανάγκθ και κάποτε από άγνοια ι αναιςκθςία. Ενϊ δε τα βιομθχανικά κράτθ χρεϊνονται
από βουλιμία ενεργειακι και διεκδικοφν τθ μερίδα του λζοντασ ςε κάκε μορφισ
ρφπανςθ, τα λεγόμενα «υπό ανάπτυξθ» κράτθ ςφρονται ι επικυμοφν τθν ίδια
ταυτότθτα προόδου.
Γιϊργοσ Γραμματικάκθσ, Η κόμθ τθσ Βερενίκθσ, ς.331-332.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 50
 Η ΣΥΝΟΧΗ
Μια ςειρά προτάςεων αποτελοφν κείμενο μόνο εφόςον υπάρχει ςυνοχι μζςα ςτισ
προτάςεισ και ανάμεςά ςε αυτζσ. Τθ ςυνοχι (τθν εξωτερικι ςφνδεςθ) τθν πετυχαίνουμε,
όταν με τουσ κατάλλθλουσ τρόπουσ μεταβαίνουμε φυςικά και λογικά από τθ μια λζξθ ςτθν
άλλθ, από τθ μια πρόταςθ ςτθν άλλθ, απο τθ μια περίοδο ςτθν άλλθ και από τθ μια
παράγραφο ςτθν άλλθ χωρίσ κενά και χάςματα.

Τρόποι ςυνοχισ περιόδων, παραγράφων, ενοτιτων:

Α. Χριςθ διακρωτικϊν λζξεων ι φράςεων:

ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΔΙΑ΢Θ΢ΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / Φ΢ΑΣΕΙΣ

Επίςθσ, ακόμα, επιπλζον, εκτόσ από αυτό,

1. Ρροςκικθ - (ςφηευξθ)
2. Αντίκεςθ - Εναντίωςθ
ςυμπλθρωματικά, ζπειτα, εξάλλου, ομοίωσ, και,
επιπρόςκετα, παράλλθλα, αξίηει να αναφερκεί
και, κα ιταν παράλειψθ να μθν αναφζρουμε,
αξίηει ακόμθ να ςθμειϊςουμε…
Αλλά, όμωσ, ωςτόςο, άλλωςτε, από τθν άλλθ
(πλευρά), απεναντίασ, εντοφτοισ, εξάλλου, αν και,
μολονότι, παρόλα αυτά, αντίκετα…

3. Διάηευξθ ι, είτε…είτε, οφτε…οφτε

Διότι, επειδι, γι’ αυτό το λόγο, εξαιτίασ, αυτό

4. Αιτιολόγθςθ
οφείλεται ςε, γιατί, κακϊσ, αφοφ …
Άρα, λοιπόν, επομζνωσ, ζτςι, κατά ςυνζπεια,
ςυνεπϊσ, ςυνοψίηοντασ, ςυμπεραςματικά,για να
5. Συμπζραςμα ςυνοψίςουμε, ςυγκεφαλαιϊνοντασ / επιλογικά /
ςυμπεραςματικά κα λζγαμε ότι, από τα
προθγοφμενα τεκμαίρεται / ςυνάγεται ότι…
Αν, όταν, εκτόσ αν, εφόςον, ςε περίπτωςθ που, με
6. Προσ, προχπόκεςθ
τον όρο, με τθν προχπόκεςθ…

Γενικά, ευρφτερα, τισ περιςςότερεσ φορζσ…

7. Γενίκευςθ
Βζβαια, φυςικά, πράγματι, ςίγουρα, αναμφίβολα,
8. Αποδοχι / επιβεβαίωςθ
όντωσ, αναντίρρθτα, είναι γεγονόσ, εφλογα…
Με άλλα λόγια, δθλαδι, για παράδειγμα, λόγου
χάρθ, ςυγκεκριμζνα, για να γίνω πιο ςαφισ,
ςαφζςτερα, με όςα είπα προθγουμζνωσ
9. Επεξιγθςθ
εννοοφςα, (για να με καταλάβετε) κα ςασ το
παρουςιάςω με άλλο τρόπο, ειδικότερα, αυτό
ςθμαίνει…
Πράγματι, μάλιςτα, προπάντων, κυρίωσ, ιδιαίτερα,
10. Ζμφαςθ κατεξοχιν, ξεχωριςτά, αναντίρρθτα,είναι
ςθμαντικό

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 51
 είναι αξιοςθμείωτο ότι, είναι αξιοπρόςεκτο ότι,
κα ικελα να τονίςω το εξισ, αξίηει να ςθμειωκεί,
το ςθμαντικότερο από όλα είναι, είναι ανάγκθ να
τονιςτεί, κα ικελα να επιςτιςω τθν προςοχι ςασ

11. Ρεριοριςμόσ Ίςωσ βζβαια, δεν αποκλείεται, κι όμωσ…

πρϊτο, δεφτερο, καταρχιν, τελικά, το επόμενο

12. Απαρίκμθςθ - ςειρά - τάξθ
επιχείρθμα…
Αρχικά, ςτθν αρχι, προθγουμζνωσ, ζπειτα,
13. Χρονικι ςχζςθ φςτερα, ταυτόχρονα, ςυγχρόνωσ, πάντοτε, ςτθ
ςυνζχεια, εντωμεταξφ, παλαιότερα…

14. Τοπικι ςχζςθ Εκεί, εδϊ, πάνω, κάτω, πίςω, δεξιά, αριςτερά...

Αφενόσ – αφετζρου, το άρκρο/ θ μελζτθ/ θ

15. Ταξινόμθςθ – διαίρεςθ – διάρκρωςθ
ειςιγθςθ/ θ ομιλία μου χωρίηεται ςε τρία μζρθ:
κειμζνου
ςτο πρϊτο…

Β. Επανάλθψθ μιασ λζξθσ ι φράςθσ

Γ. Αντικατάςταςθ μιασ λζξθσ με αντωνυμία ( αυτόσ, ο οποίοσ...), με επίρρθμα (όπου, εκεί...),

με άλλθ ςυνϊνυμθ λζξθ ι φράςθ (π.χ. μζςα ενθμζρωςθσ – πθγζσ πλθροφόρθςθσ)

Δ. Με τθ χριςθ υπερϊνυμων λζξεων ι φράςεων

( π.χ…. το ποδόςφαιρο, το μπάςκετ, το τζνισ (υπϊνυμα: ςτενότερθ ςθμαςία)...Τα ακλιματα
(υπερϊνυμο:
ευρφτερθ ζννοια)

Ε. . Ραράλειψθ μιασ λζξθσ / φράςθσ που ιδθ αναφζρκθκε ι εννοείται εφκολα.

Π.χ. Στο κείμενο ο ςυγγραφζασ κίγει το κζμα τθσ κανατικισ ποινισ. Υποςτθρίηει ότι… (ενν. ο
ςυγγραφζασ)

ΣΤ. Χριςθ ερωταποκρίςεων, δθλαδι προθγείται μια ερϊτθςθ και δίνεται θ απάντθςθ ςτθ
ςυνζχεια. π.χ. Μιπωσ ιρκε θ ϊρα για δράςθ; Όλοι μαηί πρζπει να αντιδράςουμε και να
διεκδικιςουμε τα δικαιϊματά μασ.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 52
 ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ:
Ονομάηεται θ νοθματικι ςυνάφεια ανάμεςα ςτισ προτάςεισ / περιόδουσ /παραγράφουσ
του κειμζνου. Αποτελεί τθν εςωτερικι ςφνδεςθ των νοθμάτων, που δθμιουργείται (ςε
επίπεδο περιεχομζνου) με πικανζσ νοθματικζσ ςχζςεισ:
 Αιτίου – αποτελζςματοσ
 Ανάλυςθσ, επεξιγθςθσ
 Στον άξονα του χρόνου
 Ζμφαςθσ…


ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ( Συνοχι – Συνεκτικότθτα):

Η λογικι αλλθλουχία των νοθμάτων αναφζρονται ςτθ ςειρά με τθν οποία εκκζτουμε τισ
ιδζεσ μασ, ϊςτε να εξαςφαλίηεται θ νοθματικι αλλθλουχία. Επιτυγχάνεται με:
Α) τθ ςαφι διάκριςθ των τμθμάτων (πρόλογοσ – κφριο μζροσ – επίλογοσ)
Β) τθ ςωςτι διάταξθ, βάςει τθσ οποίασ ςυνδζονται λογικά με τουσ εξισ τρόπουσ:
 Χρονολογικό (ςε αφθγθματικά κείμενα: παρελκόν, παρόν,
μζλλον)
 Χωρικό (ςε περιγραφικά κείμενα: ςτον άξονα του τόπου, με
διαπιςτϊςεισ ςε επίπεδο κοινωνικό, πολιτικό κ.λπ.)
 Σθμαντικό ( ςε αποδεικτικά κείμενα: από τα ςπουδαία ςτα
αςιμαντα)

ΕΝΟΤΗΤΑ:
Όταν το περιεχόμενο ζχει άμεςθ ςχζςθ με το κεματικό πυρινα του κειμζνου και δεν
υπάρχει άςχετο πλθροφοριακό υλικό.

ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 53
ΛΙΟΥΣΑ ΣΤΕΛΛΑ 54