ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α ΢ΣΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑ΢

Η ΠΕΙΘΩ
Ο όροσ πεικϊ περιγράφει τθν λογικι ικανότθτα ερμθνείασ εννοιϊν, γεγονότων, φαινομζνων ςφμφωνα
με τθν κρίςθ μασ, ϊςτε να πείςουμε τουσ δζκτεσ για τθν ορκότθτα των απόψεϊν μασ και να επθρεάςουμε
τθν ςυμπεριφορά τουσ ςφμφωνα με τισ επιδιϊξεισ μασ.

1. ΣΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΤ΢

α) Επίκληςη ςτη λογική ( για να αιτιολογιςουμε τθν επιλογι μασ υποχρεωτικά αναφερόμαςτε ςτα
αντίςτοιχα μζςα πεικοφσ). Μζςα πεικοφσ είναι:

 Λογικά επιχειρήματα : To επιχείρθμα είναι μια ςειρά προτάςεων ι κρίςεων (προκείμενεσ ι

υποκζςεισ) που χρθςιμεφουν ωσ βάςθ για να καταλιξουμε λογικά ςε μια άλλθ πρόταςθ (ςυμπζραςμα), θ
οποία αποτελεί το λογικό επακόλουκο των προκείμενων. Οι κοινοί όροι είναι θ απαραίτθτθ προχπόκεςθ
για τθν καταςκευι ενόσ ςυλλογιςμοφ. Άρα, τα μζρθ ενόσ επιχειριματοσ είναι οι προκείμενεσ προτάςεισ
και το ςυμπζραςμα.

 Σεκμήρια ονομάηονται τα πρόςκετα αποδεικτικά ςτοιχεία που επικαλοφμαςτε για να ενιςχφςουμε

τθν αποδεικτικι αξία του λόγου μασ. Για παράδειγμα, αν ποφμε «Πικανϊσ κα βρζξει, γιατί υπάρχουν
πολλά ςφννεφα» υποςτθρίηουμε τθν ιδζα μασ («Θα βρζξει») μ' ζνα επιχείρθμα («υπάρχουν πολλά
ςφννεφα»). Αν τϊρα προςκζςουμε «Άλλωςτε, αυτό προζβλεψε και θ μετεωρολογικι υπθρεςία», τότε
αυξάνουμε τθν πειςτικότθτα του λόγου μασ με τθ χριςθ ενόσ τεκμθρίου. Τα τεκμιρια που ςυνικωσ
επικαλοφμαςτε μποροφν να διακρικοφν ςτισ εξισ κατθγορίεσ:
γενικζσ αλήθειεσ
 Θ πυρθνικι ενζργεια αποτελεί τθν πιο επικίνδυνθ ενεργειακι μορφι, που κζτει τθν ανκρωπότθτα μπροςτά ςτο
διαρκι κίνδυνο του αφανιςμοφ τθσ. Όςο αποτελεςματικά και αν είναι τα μζτρα αςφάλειασ των πυρθνικϊν εργο-
ςταςίων, μικρό αποτζλεςμα μποροφν να ζχουν ςτθν περίπτωςθ ανκρϊπινου λάκουσ ι άλλων αςτάκμθτων
παραγόντων.
παραδείγματα
 Για τουσ τουριςτικοφσ πράκτορεσ όμωσ, οι κάτοικοι μιασ χϊρασ δεν υπάρχουν παρά μόνο ςαν «τφποι». Οι
Ζλλθνεσ χαρακτθρίηονται από το αναπτυγμζνο αίςκθμα φιλοξενίασ, οι Ιταλοί από το φλογερό ερωτικό
ταμπεραμζντο τουσ, οι Ιςπανοί από το χορευτικό τουσ ρυκμό.
γεγονότα
 Χριςθ μθ ςυμβατικϊν όπλων ζγινε για πρϊτθ φορά απ' τουσ Αμερικανοφσ ςτθ Χιροςίμα και το Ναγκαςάκι και
εγκαινίαςε τθ φρενιρθ κοφρςα των πυρθνικϊν εξοπλιςμϊν, που και ςιμερα ακόμθ ςυνεχίηεται με αμείωτο
ρυκμό.
δεδομζνα επιςτημονικήσ ζρευνασ
 Γνωρίηουμε απ' τθν ιςτορία πωσ ο εποικιςμόσ του ελλθνικοφ χϊρου άρχιςε απ' το τζλοσ τθσ 3θσ χιλιετίασ π.Χ. με
τθ μετακίνθςθ οριςμζνων ινδοευρωπαϊκϊν ομάδων ςτθν περιοχι και ολοκλθρϊκθκε με τθν κάκοδο των Δω-
ριζων γφρω ςτα 1100 π.Χ. Ειρθνικι ι βίαιθ θ διείςδυςθ των φφλων αυτϊν και θ ανάμειξθ τουσ με το παλαιότερο
αιγαιακό πλθκυςμιακό ςτοιχείο, τουσ Προζλλθνεσ, δθμιοφργθςαν ζνα μωςαϊκό λαϊν και πολιτιςμϊν, που μζςα
απ' τθν αλλθλεπίδραςθ διαμόρφωςε μια νζα εκνικι ςυλλογικότθτα με λίγο - πολφ κοινά γνωρίςματα και ενιαία
ςυνείδθςθ.
ςτατιςτικά ςτοιχεία
 Το πρότυπο του μαηικοφ τουριςμοφ ζχει επιφζρει ςθμαντικζσ αλλοιϊςεισ ςτθ φυςιογνωμία πολλϊν ελλθνικϊν
νθςιϊν. Το πρόβλθμα ςτθ χϊρα μασ εςτιάηεται ςτισ ακτζσ, αφοφ εκεί ςυγκεντρϊνεται το 90% των τουριςτικϊν
επενδφςεων. Στισ ακτζσ όμωσ ςυγκεντρϊνονται ακόμθ το 40% των γεωργικϊν και το 70% των βιομθχανικϊν
δραςτθριοτιτων, κακϊσ και περιςςότερο από το 60% του πλθκυςμοφ.

ΕΚΦΡΑ΢Η ΕΚΘΕ΢Η: ΠΕΙΘΩ ΢ελίδα 1

Μ. Ν. Καταχιϊτησ
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α ΢ΣΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑ΢

γνϊμεσ ειδικϊν (αυθεντίεσ)

 Το αίτθμα, εξάλλου τθσ αντικειμενικότθτασ ςτθ γνϊςθ (επιςτιμθ) είναι μια θκικι επιταγι, αφοφ μια αξία (θ
αντικειμενικότθτα) προορίηεται για τθ κεμελίωςθ τθσ γνϊςθσ. Είναι αυτό που ο γάλλοσ φυςιολόγοσ και
νομπελίςτασ Ηαν Μονό ονομάηει θκικι τθσ γνϊςθσ.

Παράδειγμα : «Για οριςμζνουσ νζουσ υπάρχει μια προετοιμαςία προσ τθ βία, όταν οι οικογενειακζσ,
κοινωνικζσ και ςχολικζσ ςυνκικεσ δεν ανταποκρίνονται ςτισ ανάγκεσ τουσ. Το ιδανικό κα ιταν το ςχολείο να
ςζβεται τθν προςωπικότθτα του κάκε μακθτι, να προςζχει τθν κατάςταςθ των χϊρων, τθ ηωι, τισ ςχζςεισ των
μακθτϊν, τθν παιδαγωγία και τθν θκικι. Όταν κάποια από αυτζσ τισ προχποκζςεισ λείπει, θ αντίδραςθ των νζων
είναι θ φραςτικι είτε θ ςωματικι πρόκλθςθ προσ τουσ ενθλίκουσ, και αυτό ιςχφει από παλιά. Στθν Πομπθία,
μάλιςτα, είχαν ανακαλυφκεί ςυνκιματα ςτουσ τοίχουσ κάποιου ςχολείου που χαρακτιριηαν το δάςκαλο με
φράςεισ που ζκαναν τουσ αρχαιολόγουσ να κοκκινίςουν».
Απάντηςη : Ο τρόποσ πεικοφσ που χρθςιμοποιεί ο ςυγγραφζασ ςτθν παράγραφο είναι θ επίκλθςθ ςτθ λογικι,
αφοφ αιτιολογεί με λογικά επιχειριματα τθ νεανικι βία ςτο χωρίο «Για οριςμζνουσ νζουσ...από παλιά».
Παράλλθλα αναφζρεται και το αποτζλεςμα επιςτθμονικισ ζρευνασ ςτο χωρίο «Στθν Πομπθία...κοκκινίςουν», που
αποτελεί βαςικό είδοσ τεκμθρίων.

 Στο ςθμείο αυτό είναι καλό να δϊςουμε και τον οριςμό του ςυλλογιςμοφ.

΢υλλογιςμόσ: είναι ο ςυγκεκριμζνοσ τρόποσ τθσ ςκζψθσ, θ διαδικαςία ι θ μζκοδοσ με τθν οποία οργανϊνονται οι
προτάςεισ ενόσ επιχειριματοσ.

Προςοχή: κατανοοφμε, λοιπόν, ότι το επιχείρθμα είναι μια ςειρά ςυλλογιςμϊν που ςκοπό ζχουνν να αποδείξουν
τθ ςοβαρότθτα ι τθ βαςιμότθτα μιασ κζςθσ

β) Επίκληςη ςτο ςυναίςθημα.

Ο ριτορασ επιδιϊκει να διεγείρει τισ διακζςεισ του δζκτθ, να κινθτοποιιςει τα ςυναιςκιματά του ϊςτε
να δεχτεί τα λεγόμενα του πομποφ. Επομζνωσ, πρζπει να λάβει υπόψθ του τθν ταυτότθτα του
ακροατθρίου, τθ διάκεςθ του ακροατθρίου, τα αίτια που προκαλοφν τα όποια ςυναιςκιματα ( οργι,
μίςοσ, αγάπθ, οίκτο κλπ)
Μζςα πεικοφσ είναι:
 ΢υγκινηςιακή γλϊςςα / ςυναιςθηματικά φορτιςμζνεσ λζξεισ – φράςεισ.
 Μεταφορική χρήςη τησ γλϊςςασ / ςχήματα λόγου.
 Εικόνεσ / ςυμβολιςμοί / αλληγορίεσ.
 Περιγραφή τόπων - προςϊπων - αντικειμζνων.
 Ειρωνεία ( προςοχή ςτην ειρωνική χρήςη ςημείων ςτίξησ).
 Χιοφμορ.
 Προτρεπτικζσ ή αποτρεπτικζσ εγκλίςεισ.
 Ρητορικζσ ερωτήςεισ.

Παράδειγμα : « Να πάλι μπροςτά μασ θ ευθμερία των αρικμϊν...Το λογιςτικό πρόςωπο τθσ φιλανκρωπίασ
προςπακεί να ξεγελάςει τθν πείνα του τζρατοσ... Παρζλαςθ «ςτιγμιότυπων» πόνου, ζγχρωμα και κεαματικά,
επιδιϊκουν να αναηωπυρϊςουν, ςτο γόνιμο ζδαφοσ των Χριςτουγζννων, τον Άγιο Βαςίλθ με λαμπρά κουρζλια και
ακίνδυνο, που «πιςτϊνεται» κάκε φορά «να είναι εντάξει», τισ «άγιεσ μζρεσ» του Δεκεμβρίου, για να μπορεί να
καλφπτει τον υπόλοιπο χρόνο τουσ πραγματικοφσ υπεφκυνουσ για τα εκατομμφρια φτωχοφσ, άνεργουσ,
άςτεγουσ...Το δζντρο τθσ ελεθμοςφνθσ που προςπακεί να αναπλάςει τθ βιτρίνα του γζρικου ςϊματοσ τθσ
κοινωνίασ των ανιςοτιτων και να κρφψει το δάςοσ τθσ εκμετάλλευςθσ»
Απάντηςη : Ο τρόποσ πεικοφσ που χρθςιμοποιεί ο ςυγγραφζασ ςτθν παράγραφο είναι θ επίκλθςθ ςτο
ςυναίςκθμα με κφρια μζςα πεικοφσ :
 Ση χρήςη ςυγκινηςιακήσ γλϊςςασ και μεταφορικοφ λόγου («ξεγελάςει τθν πείνα του τζρατοσ», «το δζντρο
τθσ ελεθμοςφνθσ ...εκμετάλλευςθσ»).

ΕΚΦΡΑ΢Η ΕΚΘΕ΢Η: ΠΕΙΘΩ ΢ελίδα 2

Μ. Ν. Καταχιϊτησ
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α ΢ΣΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑ΢

 Σην ειρωνική χρήςη ςημείων ςτίξησ, των αποςιωπητικϊν και των ειςαγωγικϊν («να είναι εντάξει», «θ
ευθμερία των αρικμϊν...»).
 Σην ειρωνική χρήςη λζξεων - φράςεων («να πάλι θ ευθμερία των αρικμϊν», «τον Άγιο Βαςίλθ με λαμπρά
κουρζλια»).

γ) Επίκληςη ςτην αυθεντία.

Ωσ μζςο πεικοφσ κεωρείται η παράθεςη απόψεων ατόμων εγνωςμζνου κφρουσ με ςκοπό ο πομπόσ να
πείςει για τθν ορκότθτα των απόψεϊν του. Αν θ άποψθ παρατίκεται αυτοφςια, τότε γράφεται εντόσ
ειςαγωγικϊν, διαφορετικά ςε πλάγιο λόγο.
Μζςα υλοποίηςησ:
Αυτοφςια παράκεςθ των απόψεων τθσ αυκεντίασ( του επιςτιμονα), δθλαδι, απόδοςθ τθσ ταυτόςθμθσ
άποψθσ ι νοθματικι απόδοςθ των απόψεων μιασ αυκεντίασ, δθλαδι, αναφορά παρόμοιασ κζςθσ.

Παράδειγμα : « Με τα μάτια ςτραμμζνα ςτουσ φτωχοφσ και ςτουσ ακάλεςτουσ αυτοφ του κόςμου ασ
κυμθκοφμε τα τραχιά λόγια του Αντόρνο : «Εμείσ οι εχκροί τθσ φιλανκρωπίασ δε κζλουμε να ταυτίςουμε τον
άνκρωπο με τθ δυςτυχία, που θ φπαρξι τθσ είναι αίςχοσ για μασ. Πολφ ευαίςκθτοι ςτθν αδυναμία μασ δε κα
παραδεχκοφμε ποτζ ότι ο άνκρωποσ μπορεί να είναι αντικείμενο ελζουσ».
Απάντηςη : Ο τρόποσ πεικοφσ που χρθςιμοποιεί ο ςυγγραφζασ ςτθν παράγραφο είναι θ επίκλθςθ ςτθν
αυκεντία, αφοφ καταγράφεται θ άποψθ του Αντόρνο ςτο αντίςτοιχο χωρίο.

δ) Επίκληςη ςτο ήθοσ του πομποφ.

Ωσ μζςο πεικοφσ κεωρείται η παράθεςη θετικϊν ςχολίων για τθ ςτάςθ και τθ ςυμπεριφορά του πομποφ
ςτθν ιδιωτικι και δθμόςια ηωι του με αφιγθςθ ςε α' πρόςωπο.

Μζςα υλοποίηςησ:
Αυτό το επιτυγχάνει με τθν ομιλία του ςε α πρόςωπο ενικοφ, με τθ χριςθ λζξεων αντιπροςωπευτικϊν
για το ικοσ του, με τθν παράκεςθ πεπραγμζνων περιςτατικϊν (ιδιωτικισ και δθμόςιασ ηωισ) που
πιςτοποιοφν τισ θκικζσ αρετζσ του
Παράδειγμα : « Όλοι γνωρίηετε τουσ πολφχρονουσ αγϊνεσ μου για τθν αποκατάςταςθ τθσ δθμοκρατίασ και τθ
διαρκι αγωνία μου για τθν ανκρϊπινθ αξιοπρζπεια. Θ πείρα μου αυτι με δίδαξε ζνα πράμα : κανείσ δεν μπορεί
να μζνει αμζτοχοσ, όταν τα πολιτικά και κοινωνικά προβλιματα οξφνονται».
Απάντηςη : Ο τρόποσ πεικοφσ που χρθςιμοποιεί ο ςυγγραφζασ ςτθν παράγραφο είναι θ επίκλθςθ ςτο ικοσ
του πομποφ, αφοφ ο ομιλθτισ επικαλείται το δθμοκρατικό του παρελκόν και τον ανκρωπιςμό του, για να πείςει
το δζκτθ για τθν αναγκαιότθτα ενεργισ ςυμμετοχισ ςτα κοινά.

ε) Επίθεςη ςτο ήθοσ του αντιπάλου.

Ωσ μζςο πεικοφσ κεωρείται η παράθεςη φραςτικϊν επιθζςεων και αποδοκιμαςτικήσ κριτικήσ κατά
τθσ αντίπαλθσ κζςθσ και όςων τθν υποςτθρίηουν. Ο πομπόσ, δθλαδι, του μθνφματοσ επιδιϊκει να πείςει
για τθν ορκότθτα των δικϊν του απόψεων μειϊνοντασ τθν προςωπικότθτα όςων υποςτθρίηουν τθν
αντίκετθ άποψθ.
Ο πομπόσ ςτθν προςπάκειά του να πείςει το ακροατιριο για μια άποψθ και να αναδείξει το ικοσ του
καταφεφγει ςε προςωπικι επίκεςθ ςτο ικοσ του αντιπάλου. Οι αιτίεσ αυτισ τθσ ςτάςθσ του είναι οι
ακόλουκεσ: απουςία λογικϊν επιχειρθμάτων, εμπάκειεσ, ςυμπλζγματα κατωτερότθτασ κλπ. Βζβαια, θ
ςτρατθγικι αυτι είναι κατακριτζα, αφοφ δεν αποδεικνφεται θ ορκότθτα των ιςχυριςμϊν του πομποφ και
δεν ςυνάδει με τθν θκικι αρχι του ςεβαςμοφ προσ κάποιο πρόςωπο αφοφ πολλζσ φορζσ γίνεται λόγοσ
και για τθν ιδιωτικι ηωι του αντιπάλου.

ΕΚΦΡΑ΢Η ΕΚΘΕ΢Η: ΠΕΙΘΩ ΢ελίδα 3

Μ. Ν. Καταχιϊτησ
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α ΢ΣΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑ΢

Μζςα υλοποίηςησ:
Χριςθ λζξεων δθλωτικϊν των ελαττωμάτων του, αναφορά ςε αποτυχίεσ, ςε ατομικζσ αποφάςεισ που
αποδεικνφουν το θκικό ζλλειμμα, ςε λανκαςμζνεσ επιλογζσ

Παράδειγμα : « Κάποιοι ζχουν εξαιρετικά αςκενι μνιμθ, όπωσ φαίνεται, και νομίηουν ότι και εςείσ δε
κυμάςτε. Μα είναι ποτζ δυνατόν να λθςμονιςετε πωσ όλοι όςοι τϊρα φωνάηουν για υποτικζμενα ςκάνδαλα και
διαφκορά - που δικεν πλιττουν τθ δθμοκρατία - απουςίαηαν εντελϊσ από τουσ αγϊνεσ για τθν αποκατάςταςι
τθσ και νζμονταν τα αγακά του λαοφ μαηί με τον τφραννο;».
Απάντηςη : Ο τρόποσ πεικοφσ που χρθςιμοποιεί ο ςυγγραφζασ ςτθν παράγραφο είναι θ επίκεςθ ςτο ικοσ του
αντιπάλου, αφοφ με αρνθτικοφσ αξιολογικοφσ χαρακτθριςμοφσ και αποδοκιμαςτικά ςχόλια («κάποιοι ζχουν
εξαιρετικά αςκενι μνιμθ», «...απουςίαηαν... τφραννο») ο ομιλθτισ επιτίκεται ςε όλουσ όςοι γίνονται όψιμοι
τιμθτζσ τθσ κυβζρνθςθσ, κατθγορϊντασ τουσ για αντιδθμοκρατικό ικοσ.

Αθζμιτη κρίνεται θ χριςθ των προθγοφμενων μεκόδων όταν αποβλζπει ςτθν παραπλάνθςθ και ςτθν εξαπάτθςθ
του δζκτθ. Πιο ςυγκεκριμζνα:
.
- θ επίκλθςθ ςτθ λογικι, όταν ςτθρίηεται ςε παραπειςτικά επιχειριματα ι ελλιπι και αμφιςβθτοφμενα τεκμιρια
.
- θ πρόκλθςθ ςυναιςκθμάτων του δζκτθ, όταν αποςκοπεί ςτθν υποβολι ι χαρακτθρίηεται απ' τθν υπερβολι
- θ επίκλθςθ ςτο ικοσ του πομποφ, όταν προβάλλει πλαςτζσ ιδιότθτεσ του πομποφ·
- θ επίκλθςθ ςτθν αυκεντία, όταν χρθςιμοποιείται καταχρθςτικά για τθν ενίςχυςθ / αναπλιρωςθ ελλιπϊν
επιχειρθμάτων ι προβάλλει τθ γνϊμθ μθ ειδικϊν για το κζμα προςϊπων ι παραποιεί τα λεγόμενα των ειδικϊν·
- θ επίκεςθ ςτο ικοσ του αντιπάλου, όταν εκτρζπεται ςτθ ςυκοφαντία ι παραβιάηει τθ ςφαίρα τθσ ιδιωτικισ ηωισ.

ΕΚΦΡΑ΢Η ΕΚΘΕ΢Η: ΠΕΙΘΩ ΢ελίδα 4

Μ. Ν. Καταχιϊτησ