ΜΕΤΟΧΗ

Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο. Έχει τρία γένη, 3 φωνές (ενεργητική, μέση και
παθητική) και 4 χρόνους (ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο). Εκφράσεις
της Νέας Ελληνικής με μετοχές από την Αρχαία Ελληνική: παρών-παρούσα-παρόν,
μέλλων-μέλλουσα-μέλλον, άρχοντες, φυγάς, λεγόμενα, συμβάν, πεπραγμένα, συμφέρον,
κατέχοντες.

Οι καταλήξεις των τριών γενών ανά χρόνο:

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ, ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: -ων –ουσα –ον (το αρσενικό και το ουδέτερο
κλίνονται όπως το ουσιαστικό ὁ γέρων (τοῡ γέροντος), μόνο που στην κλητική ενικού του
αρσενικού η μετοχή μένει ίδια με την ονομαστική, δηλ. ὦ λύσων. Το θηλυκό κλίνεται
όπως τα προπαροξύτονα ουσιαστικά της Α΄ κλίσης σε –α (ἡ λύουσα – τῆς λυούσης)
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ, ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: -σ/ξ/ψων –σ/ξ/ψουσα –σ/ξ/ψον (το αρσενικό
και το ουδέτερο κλίνονται όπως το ουσιαστικό ὁ γέρων (τοῡ γέροντος), μόνο που στην
κλητική ενικού του αρσενικού η μετοχή μένει ίδια με την ονομαστική, δηλ. ὦ λύσων. Το
θηλυκό κλίνεται όπως τα προπαροξύτονα ουσιαστικά της Α΄ κλίσης σε –α (ἡ λύσουσα –
τῆς λυσούσης)
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ, ΑΟΡΙΣΤΟΣ: -σ/ξ/ψας –σ/ξ/ψασα –σ/ξ/ψαν (το αρσενικό και
το ουδέτερο κλίνονται όπως το ουσιαστικό ὁ γίγας (τοῡ γίγαντος), μόνο που στην κλητική
ενικού του αρσενικού η μετοχή μένει ίδια με την ονομαστική, δηλ. ὦ λύσας. Το θηλυκό
κλίνεται όπως τα προπαροξύτονα ουσιαστικά της Α΄ κλίσης σε –α (ἡ λύσασα – τῆς
λυσάσης)
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ, ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: -κ/φ/χώς –κ/φ/χυῖα –κ/φ/χ/ός
Κλίνεται όπως παρατίθεται στον πίνακα:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΟΝΟΜ λελυκώς λελυκυῖα λελυκός

ΓΕΝ λελυκότος λελυκυίας λελυκότος

ΔΟΤ λελυκότι λελυκυίᾳ λελυκότι

ΑΙΤ λελυκότα λελυκυῖαν λελυκός

ΚΛΗΤ λελυκώς λελυκυῖα λελυκός

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΟΝΟΜ λελυκότες λελυκυῖαι λελυκότα

ΓΕΝ λελυκότων λελυκυιῶν λελυκότων

ΔΟΤ λελυκόσι λελυκυίᾳις λελυκόσι

ΑΙΤ λελυκότας λελυκυίας λελυκότα

ΚΛΗΤ λελυκότες λελυκυῖαι λελυκότα

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ, ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: -όμενος –ομένη –όμενον. Κλίνεται όπως τα
δευτερόκλιτα επίθετα σε –ος –η –ον (λυόμενος - λυομένη - λυόμενον)
ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ, ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: -σ/ξ/ψόμενος –σ/ξ/ψημένη –σ/ξ/ψόμενον. Κλίνεται
όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα σε –ος –η –ον (λυσόμενος - λυσομένη - λυσόμενον)
ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ, ΑΟΡΙΣΤΟΣ: -άμενος –αμένη –άμενον. Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα
επίθετα σε –ος –η –ον (λυσάμενος - λυσαμένη – λυσάμενον)
ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ, ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: -μενος –μένη –μενον. Κλίνεται όπως τα
δευτερόκλιτα επίθετα σε –ος –η –ον (λελυμένος - λελυμένη - λελυμένον)

Η μετοχή του εἰμί

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: ὦν – οὖσα – ὂν (το αρσενικό και το ουδέτερο κλίνονται όπως το

ουσιαστικό ὁ γέρων - τοῡ γέροντος), μόνο που στην κλητική ενικού του αρσενικού η
μετοχή μένει ίδια με την ονομαστική. Το θηλυκό κλίνεται όπως τα προπαροξύ-τονα
ουσιαστικά της Α΄ κλίσης σε –α )
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: ἐσόμενος – ἐσομένη – ἐσόμενον από την οριστική μέλλοντα ἔσομαι
(κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα σε –ος –η –ον)

ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ

Η μετοχή ως ρηματικός τύπος έχει Υ, Α, Κα.

Το Υ της μετοχής βρίσκεται πάντα στην ίδια πτώση με τη μετοχή, π.χ.

- Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται = αφού πέσει η δρυς, κάθε άνθρωπος πάει
να μαζέψει ξύλα (Υ της μετοχής πεσούσης είναι το δρυός)
- Ταῦτα ἔχων ἄπαντα ἔχω: αν έχω αυτά, έχω τα πάντα (το ταῦτα είναι Α της
μετοχής ἔχων)
- Οὐκ ἐπίστασθε θνητοὶ ὄντες; = δεν γνωρίζετε ότι είστε θνητοί; (το θνητοὶ είναι Κα
στο υποκείμενο της μετοχής ὄντες, που εννοείται το ὑμεῖς)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ

Όταν το Υ της μετοχής είναι κάποιος από τους όρους της πρότασης, στην οποία
βρίσκεται η μετοχή, ονομάζεται συνημμένη. Π.χ. Οὗτος ταῦτα εἰπὼν ἐκαθέζετο (το
οὗτος είναι Υ ρήματος και μετοχής), Ἤκουσε Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα (το Κῦρον είναι Α
του ρήματος ἤκουσε και Υ της μετοχής ὄντα), Ἦλθεν ἔχων ναῦς ὀλίγας (το εννοούμενο Υ
οὗτος/τις του ρήματος είναι και Υ της μετοχής ἔχων)

Όταν το Υ της μετοχής δεν είναι κάποιος από τους όρους της πρότασης, στην οποία
βρίσκεται η μετοχή, ονομάζεται απόλυτη. Η απόλυτη μετοχή βρίσκεται σε πτώση γενική,
π.χ. Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται (το Υ της μετοχής είναι το δρυός, που δεν είναι
όρος της πρότασης), Ἐλθόντων τῶν Περσῶν παμπληθεῖ στόλῳ ὡς ἀφανιούντων τάς
Ἀθήνας Ἀθηναῖοι ἐνίκησαν αὐτοὺς (το Υ των μετοχών ἐλθόντων και ἀφανιούντων είναι
το Περσῶν, που δεν είναι όρος της πρότασης). Σπάνια έχουμε μετοχή απόλυτη σε
αιτιατική, κυρίως μετοχές απρόσωπων ρημάτων και απρόσωπων εκφράσεων
 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ – ΕΙΔΗ ΜΕΤΟΧΩΝ

Συντακτικά, μια μετοχή λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός, ως κατηγορη-ματικός

προσδιορισμός και ως επιρρηματικός προσδιορισμός. Συνεπώς, τα είδη της μετοχής είναι:
επιθετική, κατηγορηματική, επιρρηματική.

Α) Η επιθετική μετοχή είναι έναρθρη και άναρθρη. Ονομάζεται και αναφορική,

επειδή μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση. Το Υ της
επιθετικής μετοχής είναι είτε το άρθρο της, όταν έχει άρθρο είτε όρος της
πρότασης, όταν δεν έχει άρθρο.
Παραδείγματα:
- Νόμους γεγραμμένους Λυκοῦργος οὐκ ἔθηκεν (ο Λυκούργος δεν νομοθέτησε γραπτούς
νόμους): γεγραμμένους = επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο νόμους
και έχει Υ το νόμους.
- Ὁ παρὼν καιρὸς οὐχ ἡμῖν εὔνους ἐστιν (η τωρινή περίσταση δεν είναι ευνοϊκή για μας):
παρὼν = επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο καιρὸς και έχει Υ το
καιρὸς.
- Τὰ δέοντα εἶχον οἱ στρατιῶται (οι στρατιώτες είχαν όσα χρειάζονταν): Τὰ δέοντα =
επιθετική μετοχή ως Α του ρήματος εἶχον και έχει Υ το άρθρο της .
- Τὸ μέλλον ἀφανές ἡμῖν ἐστιν (το μέλλον μας είναι αφανέρωτο): Τὸ μέλλον = επιθετική
μετοχή ως Υ του ρήματος ἐστιν και έχει Υ το άρθρο της.
- Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων (ο Λύσανδρος έπλεε
προς τη Λάμψακο, η οποία ήταν σύμμαχος των Αθηναίων): οὖσαν = επιθετική μετοχή
ως παράθεση στο Λάμψακον και έχει Υ το Λάμψακον.
- Οὗτος ἦν ὁ ἀδικήσας ἡμῖν (αυτός ήταν εκείνος που μας αδίκησε): ὁ ἀδικήσας =
επιθετική μετοχή ως Κα του υποκειμένου οὗτος και έχει Υ το άρθρο της.

Β) Η κατηγορηματική μετοχή είναι πάντα άναρθρη και μεταφράζεται με ότι, πως +

οριστική ή με να + υποτακτική. Με κατηγορηματική μετοχή συντάσσονται κυρίως τα
ρήματα: εἰμί, γίγνομαι, διαγίγνομαι, ὑπάρχω, διαμένω, διαβιῶ, διάγω, διατελῶ,
λανθάνω, τυγχάνω, οἴχομαι, φθάνω, ρήματα που δηλώνου έναρξη, λήξη, κούραση,
ανοχή (όπως τα: ἄρχω, λήγω, παύω, ἀνέχομαι, ἀπαγορεύω, κάμνω, καρτερῶ,
ὑπομένω, κ.α.), ρήματα που δηλώνουν γνώση, μάθηση, αίσθηση, μνήμη (όπως τα:
γιγνώσκω, ὁρῶ, περιορῶ, μανθάνω, ἐνθυμοῦμαι, ἐπίσταμαι, ἀκούω, μέμνημαι,
αἰσθάνομαι, κ.α.), ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος (όπως τα: τέρπομαι,
ὀργίζομαι, ἀγανακτῶ, ἠδομαι, βαρέως φέρω, λυποῦμαι, αἰσχύνομαι, κ.α. ), ρήματα
που δηλώνουν αγγελία, έλεγχο, δείξη (όπως τα : φαίνω, φαίνομαι, φανερὸς εἰμι, δηλῶ,
ἐπιδείκνυμι, ἀποφαίνω, ἀναγγέλλω κ.α.).
Παραδείγματα:
- Ἄρξομαι ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς λέγων (θα ξεκινήσω από την ιατρική να μιλώ): η
κατηγορηματική μετοχή λέγων προσδιορίζει το Υ του ρήματος, δηλ. το εννοούμενο
ἐγώ
- Οἶδα τοὺς θεοὺς ἀθανάτους ὄντας (γνωρίζω ότι οι θεοί είναι αθάνατοι):
η κατηγορηματική μετοχή ὄντας προσδιορίζει το Α του ρήματος, δηλ. το θεοὺς
Προσεοικότες γίγνονται τοῖς γονεῡσιν οἱ παῖδες (τα παιδιά μοιάζουν στους γονείς): η
κατηγορηματική μετοχή προσεοικότες είναι Κα του υποκειμένου οἱ παῖδες

Γ) Η επιρρηματική μετοχή είναι άναρθρη, λειτουργεί σαν επιρρηματικός προσδιορισμός

και φανερώνει τρόπο (τροπική μετοχή), αιτία (αιτιολογική), χρόνο (χρονική), υπόθεση
(υποθετική), σκοπό (τελική), εναντίωση (εναντιωματική), παραχώρηση (παραχωρητική).
1) Η τροπική μετοχή απαντά συνήθως σε χρόνο ενεστώτα, παίρνει άρνηση οὐ και
μεταφράζεται με τροπική μετοχή ενεστώτα σε –οντας ή –ώντας ή με τροπικό επίρρημα.
Παραδείγματα:
- Ἦλθον τρέχοντες (ήρθαν τρέχοντας)
- Ἐγώ ὑμῖν ἄπαντα ἐπιδείξω, οὐδὲν παραλείπων ἀλλὰ λέγων τἀληθῆ (εγώ θα σας τα
παρουσιάσω όλα μην παραλείποντας τίποτε, αλλά λέγοντας την αλήθεια)

2) Η αιτιολογική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους (σπάνια σε μέλλοντα),

παίρνει άρνηση οὐ και μεταφράζεται με γιατί, διότι, επειδή + οριστική. Παραδείγματα:
- Ὁρῶν αὐτοὺς λυπουμένους ὑπεσχόμην γράψειν τὴν ἐπιστολὴν (επειδή τους είδα
λυπημένους, υποσχέθηκα να γράψω το γράμμα)
- Ἀδικίαν ἐπράξατε λύσαντες τὰς σπονδὰς (διαπράξατε αδικία επειδή παραβιάσατε τις
συμφωνίες)

3) Η χρονική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα, παίρνει
άρνηση οὐ ή μὴ και μεταφράζεται με χρονικό σύνδεσμο + οριστική ή
υποτακτική.
Παραδείγματα:
- Οὗτος προσκυνήσας καὶ εὐχαριστήσας ᾤχετο (αφού αυτός προσκύνησε κι εξέφρασε τις
ευχαριστίες του, έφυγε)
- Ταῦτα εἰπὼν ὑπεχώρησε (αφού είπε αυτά, αποχώρησε)
- Ἐπαιάνιζον ἅμα πλέοντες (επαιάνιζαν ενώ ταυτόχρονα έπλεαν)

4) Η υποθετική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα,

παίρνει άρνηση μὴ και μεταφράζεται με αν, εάν, σε περίπτωση που +
υποτακτική.
Παραδείγματα:
- Ὑμεῖς ὄντες ἐν δικαίῳ τοὺς δικαστὰς πείσετε (αν εσείς έχετε δίκιο, θα πείσετε τους
δικαστές)
- Ταῦτα ἔχων ἄπαντα ἔχω (αν έχω αυτά, τα έχω όλα)

5) Η τελική μετοχή απαντά μόνο σε χρόνο μέλλοντα και παίρνει άρνηση μὴ.
Μεταφράζεται με για να + υποτακτική. Κάποιες φορές συνοδεύεται από το ὡς.
Παραδείγματα:
- Ὁ δὲ συλλαμβάνει Κῦρον ὡς ἀποκτενῶν (κι εκείνος συλλαμβάνει τον Κύρο για να τον
σκοτώσει)
- Ἦλθον ὀψόμενοι ταῦτα (ήρθαν για να δουν αυτά)

6) Η εναντιωματική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα,

παίρνει άρνηση οὐ και μεταφράζεται με τις φράσεις αν και, ενώ, μολονότι,
παρόλο που + οριστική. Συχνά συνοδεύεται από τις λέξεις καίπερ, καίτοι, καὶ
ταῦτα, ενώ στην πρόταση μπορεί να υπάρχει αντιθετικός σύνδεσμος ὅμως, ἀλλὰ
ὅμως.
Παραδείγματα:
- Εἰσήλθετε ὑμεῖς καίπερ οὐκ ἐπιτρέποντος τοῦ νόμου (μπήκατε εσείς, αν και ο νόμος δεν
το επιτρέπει)
- Οὐκ αἰσχύνομαι μανθάνων καίτοι γέρων ὢν (δεν ντρέπομαι να μαθαίνω, αν και είμαι
γέρος)

7) Η παραχωρητική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα,

παίρνει άρνηση οὐ και μεταφράζεται με κι αν ακόμη, ακόμη κι αν + οριστική ή
με και αν + υποτακτική.
Παραδείγματα:
- Πολλοὶ γιγνώσκοντες τὰ κακά ὅτι κακὰ ἐστιν, ἐπιθυμοῦσιν αὐτῶν (πολλοί, ακόμη κι αν
γνωρίζουν τα κακά πράγματα ότι είναι κακά, τα επιθυμούν)
 - Ἀθηναῖοι καὶ οὐ μεταλαβόντες τοῦ χρυσίου, ὅμως πρόθυμοι εἰς τὸν πόλεμον ἦσαν (οι
Αθηναίοι, κι αν ακόμη δεν πήραν χρήματα, ήταν όμως πρόθυμοι στον πόλεμο)

6) + 7) Εναντιωματική και παραχωρητική μετοχή είναι ισοδύναμες.