Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ

Τα είδη του απαρεμφάτου

-          Υπάρχουν δυο είδη απαρεμφάτων:
α)το έναρθρο, που συνοδεύεται από το ουδέτερο άρθρο,
Π.χ., τό παιδεύειν, τό λέγειν
β) το άναρθρο, χωρίς άρθρο.

Το έναρθρο απαρέμφατο παίζει ρόλο ουσιαστικού και μεταφράζεται ως ουσιαστικό. Επιπλέον,

κλίνεται ως ουσιαστικό, αν και το ίδιο μένει αμετάβλητο (αλλάζει μόνο το άρθρο: τό λέγειν, τοῦ
λέγειν, τῷ λέγειν κ.λ.π.)· μέσα στην πρόταση, το έναρθρο απαρέμφατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί
ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο ή προσδιορισμός,
Π.χ., οἱ ἄνθρωποι ἀπέχουσι τοῦ φιλοσοφεῖν (αντικείμενο σε γενική)
         Μετάφραση: οι άνθρωποι απέχουν από τη φιλοσοφία
        τό σιγᾶν καλόν ἐστι (υπκείμενο)
        Μετάφραση: η σιωπή είναι (κάτι) καλό

Το άναρθρο απαρέμφατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κατηγορούμενο σπάνια αλλά κυρίως, ως

υποκείμενο ή αντικείμενο ρημάτων (μπορεί να έχει και άλλες λειτουργίες, που θα τις δούμε
αργότερα),

Π.χ.,  τό λακωνίζειν ἑστί φιλοσοφεῖν (κατηγορούμενο)

          οὖτος βούλεται ἁγορεύειν (αντικείμενο)

το άναρθρο απαρέμφατο, όταν χρησιμοποιείται ως αντικείμενο, μπορεί να μεταφραστεί είτε με το

΄΄να΄΄ είτε με το ΄΄ότι΄΄· στην πρώτη περίπτωση, το ονομάζουμε τελικό απαρέμφατο, στη δεύτερη
περίπτωση ειδικό απαρέμφατο,

π.χ., οὖτος βούλεται ἀγορεύειν
        μετάφραση: αυτός θέλει να μιλήσει, άρα τελικό απαρέμφατο
        πολλοί νέοι φιλοσοφεῖν νομίζουσι
        μετάφραση: πολλοί νέοι νομίζουν ότι φιλοσοφούν, άρα ειδικό απαρέμφατο

προσοχή: το ίδιο απαρέμφατο μπορεί να είναι άλλοτε τελικό και άλλοτε ειδικό. Εξαρτάται από το
ρήμα της πρότασης: υπάρχουν ρήματα που δέχονται μόνο τελικό απαρέμφατο για αντικείμενο και
άλλα που δέχονται μόνο ειδικό,

π.χ., ἡμεῖς οὐ δυνάμεθα θεοί εἶναι

         μετάφραση: δεν μπορούμε να είμαστε θεοί, τελικό απαρέμφατο
        ἡμεῖς λέγομεν σοφοί εἶναι
         μετάφραση: λέμε ότι είμαστε σοφοί, ειδικό απαρέμφατο

  
 α. Το απαρέμφατο

Καταλήξεις απαρεμφάτων βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενος

-ειν -σειν -σαι -κέναι
φωνηεντόληκτα
τοξεύειν τοξεύσειν τοξεῦσαι τετοξευκέναι
-ειν -ξειν -ξαι -χέναι
ουρανικόληκτα
πράττειν πράξειν πρᾶξαι πεπραχέναι
-ειν -ψειν -ψαι -φέναι
χειλικόληκτα
γράφειν γράψειν γράψαι γεγραφέναι
-ειν -σειν -σαι -κέναι
οδοντικόληκτα
πείθειν πείσειν πεῖσαι πεπεικέναι

Παρατηρήσεις
1. Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση (όπως και οι εγκλίσεις του ίδιου χρόνου πλην
της οριστικής).
2. Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. βε-βουλευκέναι, τε-
θαυμακέναι, ἐ-σκευακέναι.
3. Το απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: εἶναι.

β. Η μετοχή
Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που παρουσιάζει τρία γένη και αντίστοιχα τρεις
καταλήξεις (τριγενές και τρικατάληκτο).

• Καταλήξεις μετοχών βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενος
-ων, -ουσα, -ον -σων, -σουσα, -σον -σας, -σασα, -σαν -κώς, -κυῖα, -κός
ὁ τοξεύ-ων ὁ τοξεύ-σων ὁ τοξεύ-σας ὁ τετοξευ-κώς
φωνηεντόληκτα
ἡ τοξεύ-ουσα ἡ τοξεύ-σουσα ἡ τοξεύ-σασα ἡ τετοξευ-κυῖα
τὸ τοξεῦ-ον τὸ τοξεῦ-σον τὸ τοξεῦ-σαν τὸ τετοξευ-κός
-ων, -ουσα, -ον -ξων, -ξουσα, -ξον -ξας, -ξασα, -ξαν -χώς, -χυῖα, -χός
ὁ πράττων ὁ πράξων ὁ πράξας ὁ πεπραχώς
ουρανικόληκτα
ἡ πράττουσα ἡ πράξουσα ἡ πράξασα ἡ πεπραχυῖα
τὸ πρᾶττον τὸ πρᾶξον τὸ πρᾶξαν τὸ πεπραχός
-ων, -ουσα, -ον -ψων, -ψουσα, -ψον -ψας, -ψασα, -ψαν -φώς, -φυῖα, -φός
ὁ γράφων ὁ γράψων ὁ γράψας ὁ γεγραφώς
χειλικόληκτα
ἡ γράφουσα ἡ γράψουσα ἡ γράψασα ἡ γεγραφυῖα
τὸ γράφον τὸ γράψον τὸ γράψαν τὸ γεγραφός
οδοντικόληκτα -ων, -ουσα, -ον -σων, -σουσα, -σον -σας, -σασα, -σαν -κώς, -κυῖα, -κός
ὁ πείθων ὁ πείσων ὁ πείσας ὁ πεπεικώς
ἡ πείθουσα ἡ πείσουσα ἡ πείσασα ἡ πεπεικυῖα
 τὸ πεῖθον τὸ πεῖσον τὸ πεῖσαν τὸ πεπεικός

Παρατηρήσεις
1.  Η μετοχή του αορίστου δεν παίρνει αύξηση.
2.  Η μετοχή του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. ὁ ἐσκευακώς, ἡ ἐσκευακυῖα, τὸ
ἐσκευακός.
3. Η μετοχή ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: ὤν, οὖσα, ὄν.
4. Το αρσενικό και ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής
κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με τα θηλυκά σε -α της α΄ κλίσης.
Επιπλέον, το θηλυκό στη γενική του πληθυντικού τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα, π.χ. τῶν
λυουσῶν, τῶν λυσουσῶν, τῶν λυσασῶν, τῶν λελυκυιῶν.

Απαρέμφατα και μετοχές μέσης φωνής βαρύτονων ρημάτων

Καταλήξεις απαρεμφάτων βαρύτονων ρημάτων στη μέση φωνή

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενος

-εσθαι -σεσθαι -σασθαι -σθαι
φωνηεντόληκτα
βουλεύεσθαι βουλεύσεσθαι βουλεύσασθαι βε-βουλεῦ-σθαι
-εσθαι -ξεσθαι -ξασθαι -χθαι
ουρανικόληκτα
πράττεσθαι πράξεσθαι πράξασθαι πεπρᾶχθαι
-εσθαι -ψεσθαι -ψασθαι -φθαι
χειλικόληκτα
γράφεσθαι γράψεσθαι γράψασθαι γεγράφθαι
-εσθαι -σεσθαι -σασθαι -σθαι
οδοντικόληκτα
πείθεσθαι πείσεσθαι πείσασθαι πεπεῖσθαι
Παρατηρήσεις

1. Όπως και στην ενεργητική φωνή, το απαρέμφατο του αορίστου δεν έχει αύξηση.
2. Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί
τον αναδιπλασιασμό (π.χ. βεβουλεῦσθαι, ἠθελῆσθαι).
3. Το -αι στην κατάληξη των απαρεμφάτων είναι βραχύ.
4. Το απαρέμφατο του παρακειμένου της μέσης φωνής τονίζεται πάντοτε
στην παραλήγουσα.

Καταλήξεις μετοχών βαρύτονων ρημάτων στη μέση φωνή

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενος
-όμενος, -η, -ον -σόμενος, -η, -ον -σάμενος, -η, -ον -μένος, -η, -ον
ὁ βουλευόμενος ὁ βουλευσόμενος ὁ βουλευσάμενος ὁ βεβουλευμένος
φωνηεντόληκτα
ἡ βουλευομένη ἡ βουλευσομένη ἡ βουλευσαμένη ἡ βεβουλευμένη
τὸ βουλευόμενον τὸ βουλευσόμενον τὸ βουλευσάμενον τὸ βεβουλευμένον
-όμενος, -η, -ον -ξόμενος, -η, -ον -ξάμενος, -η, -ον -γμένος, -η, -ον
ὁ πραττόμενος ὁ πραξόμενος ὁ πραξάμενος ὁ πεπραγμένος
ουρανικόληκτα
ἡ πραττομένη ἡ πραξομένη ἡ πραξαμένη ἡ πεπραγμένη
τὸ πραττόμενον τὸ πραξόμενον τὸ πραξάμενον τὸ πεπραγμένον
 -όμενος, -η, -ον -ψόμενος, -η, -ον -ψάμενος, -η, -ον -μμένος, -η, -ον
ὁ γραφόμενος ὁ γραψόμενος ὁ γραψάμενος ὁ γεγραμμένος
χειλικόληκτα
ἡ γραφομένη ἡ γραψομένη ἡ γραψαμένη ἡ γεγραμμένη
τὸ γραφόμενον τὸ γραψόμενον τὸ γραψάμενον τὸ γεγραμμένον
-όμενος, -η, -ον -σόμενος, -η, -ον -σάμενος, -η, -ον -σμένος, -η, -ον
ὁ ὀνομαζόμενος ὁ ὀνομασόμενος ὁ ὀνομασάμενος ὁ ὠνομασμένος
οδοντικόληκτα
ἡ ὀνομαζομένη ἡ ὀνομασομένη ἡ ὀνομασαμένη ἡ ὠνομασμένη
τὸ ὀνομαζόμενον τὸ ὀνομασόμενον τὸ ὀνομασάμενον τὸ ὠνομασμένον

Παρατηρήσεις
1. Η μετοχή του αορίστου δεν έχει αύξηση.
2. Η μετοχή του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. βεβουλευμένος, -η, -ον 
και ἠθελημένος, -η, -ον.
3. Το αρσενικό και το ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων στη μέση φωνή
κλίνονται σύμφωνα με τα αντίστοιχα αρσενικά και ουδέτερα της β΄ κλίσης, ενώ το 
θηλυκό σύμφωνα με τα αντίστοιχα θηλυκά της α΄ κλίσης.