1

2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
ΕΙΔΟΣ ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΧΡΗΣH ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν
Με τους ειδικούς 1. αντικείμενο 2. Οὐ γὰρ ἠγγέλθη αὐτοῖςὅτι
ΕΙΔΙΚΕΣ συνδέσμους: 2. υποκείμενο τεθνηκότες εἶεν
ὅτι, ὡς 3. επεξήγηση 3. Ταῦτα λέγω, ὡς τὸ παράπαν οὐ
νομίζεις θεούς.
1. Δέδιμεν μὴ οὐ βέβαιοι ἦτε.
2. Ἐφαίνετο δεινὸν εἶναι μὴ οἱ
Με το ενδοιαστικό 1. αντικείμενο
στρατιῶται δύσνοι ὦσιν
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ μόριο 2. υποκείμενο
3. Ἔστι μάλιστα τοῦτο δέος, μὴ
μή ή μὴ οὐ ή ὅπως μη 3. επεξήγηση
τρέψηται καὶ παρασπάσηταί τι των
πραγμάτων.
Με το: εἰ
Όταν είναι διμερείς με
τα:
εἰ - ἤ, εἴτε - εἴτε
πότερον - ἤ, πότερα -
ἤ
Με τις ερωτηματικές
αντωνυμίες:
τίς, πότερος, πόσος,
ποῖος,
πηλίκος, ποδαπός
1. Ἐρήσομαι ὅστις ἐστὶν ὁ
Με τις αναφορικές
διδάσκαλος.
αντωνυμίες: 1. αντικείμενο
ΠΛΑΓΙΕΣ 2. Οὔκ ἐστιν ὅπως ἡσυχίαν σχήσει
ὅς, ὅστις, ὁπότερος, 2. υποκείμενο
ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ Φίλιππος.
ὅσος, 3. επεξήγηση
3. Τοῦτ’ αὐτό απόκριναι, εἰ ἀληθῆ
ὁπόσος, οἷος, ὁποῖος,
λέγομεν ἤ οὐκ ἀληθῆ.
ἡλίκος,
ὁπηλίκος, ὁποδαπός.
Με τα ερωτηματικά
επιρ.:
ποῦ, ποῖ, πόθεν, πῇ,
πῶς
Με τα αναφορικά
επιρ.
οὗ, ὅπου, οἷ, ὅποι,
ὁπόθεν,
ᾗ, ὅπῃ, ὡς, ὅπως
Με τις αναφορικές 1. υποκείμενο 1. Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετ’ ἐμοῦ
αντωνυμίες: 2. κατ/μενο μαχέσθω.
ὅς, ἥ, ὅ, ὅσπερ, ἥπερ, 3. αντικείμενο2. Οὗτός ἐστινὅς ἀπέκτεινε τοὺς
ὅπερ, 4. παράθεση στρατηγούς.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ
ὅστις, ἥτις, ὅτι, 5. επεξήγηση 3. Τιμωροῦνται καὶ κολάζονται οὕς
ὁπότερος, ὁποτέρα, ἂν οἴωνται ἀδικεῖν.
ὁπότερον, 6. επιθετικός 4. Ἦν δέ τις, ὅς Φαρναβάζῳ
ὅσος, ὅση, ὅσον, προσδιορισμός ἐτύγχανε.

52
 οἷος, οἷα, οἷον, 5. Οἷμαι ἂν ἡμᾶς παθεῖν τοιαῦτα, οἷα
ὁποῖος, ὁποῖα, τοὺς ἐχθρούς οἱ θεοί ποιήσειαν.
ὁποῖον, 6. Ἔτυχεν ἡ πρύμνα ἐστεμμένη τοῦ
ἡλίκος, ἡλίκη, πλοίου, ὅ εἰς Δῆλον Ἀθηναῖοι
ἡλίκον, πέμπουσιν.
ὁπηλίκος, ὁπηλίκη,
ὁπηλίκον,
ὁποδαπός, ὁποδαπή,
ὁποδαπόν

Συγκεντρωτικός πίνακας των επιρρηματικών προτάσεων

ΕΙΔΟΣ ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ
Με τους αιτιολογικούς
γάρ, ὅτι, διότι, ὡς, ἐπεί, ἐπειδή.
συνδέσμους:
Αιτιολογικές
Σπάνια εισάγονται και με τους
ὅτε, ὁπότε, εἰ.
συνδέσμους:
Με τους τελικούς
Τελικές ἵνα, ὅπως, ὡς
συνδέσμους
Με τους χρονικούς ὡς, όταν, ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή, ἔως, ἔστε
συνδέσμους (μέχρι), ἡνίκα, πρίν
Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις, ὁποσάκις
Χρονικές Με τις αναφορικές ἐξ’ οὗ, ἐξ’ ὅτου, ἀφ’, ἀφ΄ ὁτου, ἐν ὧ, μέχρι οὗ,
εκφράσεις ἂχρι οὗ, ἓως οὗ
ἐπεί πρῶτον, ἐπεί τάχιστα, ἐπειδή τάχιστα, ὡς
Με τις φράσεις τάχιστα, οὐ πρότερον ... πρίν, οὐ πρόσθεν ...
πρίν
Με τους συμπερασματικούς
Αποτελεσματικές ὥστε, ὡς
συνδέσμους
Με τους υποθετικούς
Υποθετικές εἰ, ἐάν, ἄν, ἤν
συνδέσμους
Με τους εναντιωματικούς
Εναντιωματικές εἰ καί, ἐάν καί, ἄν καί, ἤν καί
συνδέσμους
Με τους παραχωρητικούς
Παραχωρητικές καί εἰ, καί ἐάν, καί ἄν, καί
συνδέσμους

53
 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ

ΠΩΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

1) Εληνπίδνπκε ηηο πεξηόδνπο ηνπ θεηκέλνπ (ηα θνκκάηηα ηνπ θεηκέλνπ από ηειεία
ζε ηειεία ή από ηειεία ζε άλω ηειεία).

2) Εληνπίδνπκε θαη ρωξίδνπκε ηηο πξνηάζεηο ηεο θάζε πεξηόδνπ.

- Γηα λα εληνπίζνπκε κηα πξόηαζε πξέπεη λα βξνύκε ην ξήκα ηεο.

- Γηα λα ρωξίζνπκε κηα πξόηαζε από άιιεο πξνηάζεηο πνπ πηζαλόλ ππάξρνπλ κεηά ή πξηλ από απηήλ, πξέπεη λα βξνύκε
από πνύ αξρίδεη θαη πνύ ηειεηώλεη.
΢ε απηό καο βνεζάλε νη ζπλδεηηθέο ιέμεηο θαη ηα ζεκεία ζηίμεο (θπξίωο ην θόκκα). Οη πξνηάζεηο κπνξνύλ
είηε λα ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο (κε ηνπο παξαηαθηηθνύο θαη ηνπο ππνηαθηηθνύο ζπλδέζκνπο ή κε αληωλπκίεο θαη
επηξξήκαηα) είηε λα ρωξίδνληαη κόλν κε θόκκαηα (νπόηε ππάξρεη αζύλδεην ζρήκα, αιιά απηό ηζρύεη κόλν κεηαμύ
θύξηωλ πξνηάζεωλ).

- Αλ κηα πξόηαζε εηζάγεηαη κε έλαλ από ηνπο ππνηαθηηθνύο ζπλδέζκνπο, είλαη αλαγθαζηηθά δεπηεξεύνπζα.
Δεπηεξεύνπζα κπνξεί λα είλαη θάπνηεο θνξέο θαη όηαλ εηζάγεηαη κε αληωλπκίεο ή επηξξήκαηα.

3) Αλαιύνπκε θάζε πξόηαζε μερωξηζηά.

- Πξώηα πξέπεη πάληα λα βξίζθνπκε (αθόκα θη αλ ελλννύληαη) ηνπο θύξηνπο όξνπο: α) ην ξήκα θαη β) ην ππνθείκελν
θαη, αλ ππάξρνπλ, γ) ην αληηθείκελν / ηα αληηθείκελα ή δ) ην θαηεγνξνύκελν. Τπνθείκελν, αληηθείκελν θαη
θαηεγνξνύκελν αλαδεηνύκε θαη γηα όινπο ηνπο ξεκαηηθνύο ηύπνπο κηαο πξόηαζεο (απαξέκθαηα ή κεηνρέο).

- Όπνηα ιέμε δελ είλαη θύξηνο όξνο, είλαη αλαγθαζηηθά πξνζδηνξηζκόο ζε θάπνηνλ από ηνπο θύξηνπο όξνπο.

- Ειέγρνπκε αλ ν θάζε πξνζδηνξηζκόο είλαη: α) νλνκαηηθόο (πξνζδηνξίδεη έλα όλνκα, δειαδή έλα νπζηαζηηθό ή έλα
επίζεην ηεο πξόηαζεο) ή β) επηξξεκαηηθόο (πξνζδηνξίδεη ην ξήκα ηεο πξόηαζεο).

- Αλ έλαο πξνζδηνξηζκόο είλαη νλνκαηηθόο ειέγρνπκε αλ είλαη α) νκνηόπηωηνο (βξίζθεηαη ζε όκνηα πηώζε κε ην όλνκα
πνπ πξνζδηνξίδεη) ή β) εηεξόπηωηνο (βξίζθεηαη ζε άιιε πηώζε από ην όλνκα πνπ πξνζδηνξίδεη).
Αλ είλαη νκνηόπηωηνο, ειέγρνπκε αλ είλαη α) επηζεηηθόο (απνδίδεη δειαδή κηα ζηαζεξή ηδηόηεηα), β)
θαηεγνξεκαηηθόο (απνδίδεη δειαδή κηα πξνζωξηλή ηδηόηεηα), γ) επεμήγεζε (επεμεγεί δειαδή ην όλνκα θαη πεξλά από
ην γεληθό ζην εηδηθό), ή δ) παξάζεζε (απνδίδεη κηα γεληθόηεξε ηδηόηεηα ζην όλνκα). Οη δύν πξώηεο θαηεγνξίεο
(επηζεηηθόο-θαηεγνξεκαηηθόο) είλαη ζπλήζωο επίζεηα ή θαη κεηνρέο (επηζεηηθή-θαηεγνξεκαηηθή), ελώ νη δύν
ηειεπηαίεο (επεμήγεζε-παξάζεζε) είλαη ζπλήζωο νπζηαζηηθά θαη βξίζθνληαη κέζα ζε θόκκαηα.
Αλ είλαη εηεξόπηωηνο, ειέγρνπκε α) ζε πνηα πηώζε βξίζθεηαη (γεληθή-δνηηθή-αηηηαηηθή) θαη β) πνηα
πιεξνθνξία ζέιεη λα καο δώζεη γηα ηελ πξνζδηνξηδόκελε ιέμε: ηνλ θηήηνξά ηεο (γεληθή θηεηηθή), ηνλ δεκηνπξγό ηεο
(γεληθή ηνπ δεκηνπξγνύ), ηελ ύιε ηεο (γεληθή ηεο ύιεο) , ην πεξηερόκελό ηεο (γεληθή ηνπ πεξηερνκέλνπ), ηελ ηδηόηεηά
ηεο (γεληθή ηεο ηδηόηεηαο), ηελ αμία ηεο (γεληθή ηεο αμίαο) , ηελ αηηία ηεο (γεληθή ηεο αηηίαο), ην δηαηξνύκελν ζύλνιν
ζην νπνίν αλήθεη (γεληθή δηαηξεηηθή), ην πξόζωπν ή ην πξάγκα κε ην νπνίν ζπγθξίλεηαη (γεληθή ζπγθξηηηθή), ην
πξόζωπν ή ην πξάγκα ζην νπνίν κεηαβαίλεη ε ελέξγεηά ηεο (γεληθή ή δνηηθή αληηθεηκεληθή), ην πξόζωπν ή ην πξάγκα
ην νπνίν θάλεη ηελ ελέξγεηά ηεο (γεληθή ππνθεηκεληθή), ην πξόζωπν ή ην πξάγκα ζην νπνίν αλαθέξεηαη (δνηηθή θαη
αηηηαηηθή ηεο αλαθνξάο).

- Αλ έλαο πξνζδηνξηζκόο είλαη επηξξεκαηηθόο, ειέγρνπκε αλ είλαη: α) απιό επίξξεκα ή εκπξόζεην ζύλνιν ή έλα όλνκα
ζε πιάγηα πηώζε ή κηα κεηνρή ή κηα δεπηεξεύνπζα πξόηαζε θαη β) πνηα επηξξεκαηηθή ζρέζε ζέιεη λα δειώζεη (πνηα
πιεξνθνξία δειαδή ζέιεη λα καο δώζεη γηα ηελ ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο): ηνλ ρξόλν ή ηνλ ηόπν ή ηνλ ζθνπό ή ηελ αηηία ή
ηελ πξνϋπόζεζε ή ηνλ ηξόπν/όξγαλν/κέζν ή ην απνηέιεζκα ή ηελ αλαθνξά ή ηελ ελαληίωζε ή ηε ζπκθωλία ή ηε
ζπλνδεία ή ην πξόζωπν πνπ θξίλεη/ελεξγεί.

Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 1

54
 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α – Γ΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ

΢πληαθηηθή αλάιπζε ελόο κέξνπο ηνπ θεηκέλνπ ηεο ελόηεηαο 6 (Η κνπζηθή εμεκεξώλεη)

1) ΕΝΣΟΠΙ΢ΜΟ΢ ΠΡΩΣΗ΢ ΠΕΡΙΟΔΟΤ

Πξώηε πεξίνδνο: Μοσζικὴν […] πᾶζι μὲν ἀνθρώποις ὄθελος ἀζκεῖν, Ἀρκάζι δὲ καὶ ἀναγκαῖον.

2) ΕΝΣΟΠΙ΢ΜΟ΢ ΚΑΙ ΥΩΡΙ΢ΜΟ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΩΝ

Πξνηάζεηο: α) Μοσζικὴν […] πᾶζι μὲν ἀνθρώποις ὄθελος ἀζκεῖν
β) Ἀρκάζι δὲ καὶ ἀναγκαῖον.
Τπάξρνπλ δύν πξνηάζεηο γηαηί:
- Ελλνείηαη θαη ζηηο δύν πξνηάζεηο ην απξόζωπν ξήκα δοκεῖ.
- Τπάξρεη ν παξαηαθηηθόο αληηζεηηθόο ζύλδεζκνο δὲ (αιιά ππάξρεη θαη θόκκα).
Καη νη δύν πξνηάζεηο είλαη θύξηεο, γηαηί δελ εηζάγνληαη κε ππνηαθηηθό ζύλδεζκν.

3) ΑΝΑΛΤ΢Η ΣΗ΢ ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΑ΢Η΢

Πξόηαζε α)
Κύξηνη όξνη  Απξόζωπν ξήκα: (δοκεῖ)
 Τπνθείκελν ξήκαηνο: ἀζκεῖν  Τπνθείκελν απαξεκθάηνπ: Μοσζικὴν
 Αληηθείκελν απαξεκθάηνπ: ὄθελος
Πξνζδηνξηζκνί  ἀνθρώποις (επηξξεκαηηθόο - δνηηθή πξνζωπηθή)  πᾶζιν (νλνκαηηθόο νκνηόπηωηνο - θαηεγνξεκαηηθόο)

Πξόηαζε β)
Κύξηνη όξνη  Απξόζωπν ξήκα (δοκεῖ)
 Τπνθείκελν ξήκαηνο: (εἶναι)  Τπνθείκελν απαξεκθάηνπ: (μοσζικὴν)
 Καηεγνξνύκελν: ἀλαγθαῖνλ
Πξνζδηνξηζκνί  Ἀξθάζη (επηξξεκαηηθόο – δνηηθή πξνζωπηθή)

1) ΕΝΣΟΠΙ΢ΜΟ΢ ΔΕΤΣΕΡΗ΢ ΠΕΡΙΟΔΟΤ

Δεύηεξε πεξίνδνο: Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάζι πρῶηον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονηαι καηὰ νόμοσς ηοὺς ὕμνοσς καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαζηοι
καηὰ ηὰ πάηρια ηοὺς ἐπιτωρίοσς ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦζιν˙

2) ΕΝΣΟΠΙ΢ΜΟ΢ ΚΑΙ ΥΩΡΙ΢ΜΟ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΕΩΝ

Πξνηάζεηο: α) Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάζι πρῶηον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονηαι καηὰ νόμοσς ηοὺς ὕμνοσς καὶ παιᾶνας
β) οἷς ἕκαζηοι καηὰ ηὰ πάηρια ηοὺς ἐπιτωρίοσς ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦζιν

Τπάξρνπλ δύν πξνηάζεηο γηαηί:

- Τπάξρνπλ δύν ξήκαηα (ἐθίζονηαι / ὑμνοῦζιν)
- Τπάξρεη ε αλαθνξηθή αληωλπκία νἷο ε νπνία εηζάγεη δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε.

3) ΑΝΑΛΤ΢Η ΣΗ΢ ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΑ΢Η΢

Πξόηαζε α)
Κύξηνη όξνη  Ρήκα: ἐθίζονηαι
 Τπνθείκελν: οἱ παῖδες
 Αληηθείκελν: ᾄδεηλ  Τπνθείκελν απαξεκθάηνπ: οἱ παῖδες (ηαπηνπξνζωπία)
 Αληηθείκελα απαξεκθάηνπ: ηοὺς ὕμνοσς / (ηοὺς) παιᾶνας
Πξνζδηνξηζκνί  Παρὰ….Ἀρκάζι (επηξξεκαηηθόο – εκπξόζεηνο ηνπ ηόπνπ)  κόλνηο (νλνκαηηθόο ζην νπζηαζηηθό Ἀρκάζι –
θαηεγνξεκαηηθόο)
 πρῶηον (επηξξεκαηηθόο – αηηηαηηθή ηνπ ρξόλνπ)
 ἐκ νηπίων (επηξξεκαηηθόο – εκπξόζεηνο ηεο πξνέιεπζεο)
 καηὰ νόμοσς (επηξξεκαηηθόο – εκπξόζεηνο ηεο ζπκθωλίαο)
 οἷς ἕκαζηοι καηὰ ηὰ πάηρια ηοὺς ἐπιτωρίοσς ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦζιν (νλνκαηηθόο – δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε
πνπ ιεηηνπξγεί ωο επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο ζηηο ιέμεηο ὕμνοσς θαη παιᾶνας).

Πξόηαζε β)
Κύξηνη όξνη  Ρήκα: ὑμνοῦζιν
 Τπνθείκελν: ἕκαζηοι
 Αληηθείκελα: ηοὺς…ἥρωας / θεοὺς
Πξνζδηνξηζκνί  οἷς (επηξξεκαηηθόο – δνηηθή ηνπ νξγάλνπ)
 καηὰ ηὰ πάηρια (επηξξεκαηηθόο – εκπξόζεηνο ηεο ζπκθωλίαο)
 ἐπιτωρίοσς (νλνκαηηθόο νκνηόπηωηνο – επηζεηηθόο ζηα νπζηαζηηθά ἥρωας / θεοὺς)

Παναγιώτης Λουπάσης - Φιλόλογος ΢ελίδα 2

55