ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εισάγονται / Ξεκινούν με τους συνδέσμους: όταν, ενώ, καθώς, αφού, πριν, μόλις,

προτού, ώσπου, άμα κλπ.

Οι χρονικές προτάσεις χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί

του χρόνου στο ρήμα της κύρια πρότασης.
Π.χ. Όταν έφυγαν για την Αμερική, ο μικρός τους γιος δεν πήγαινε στο σχολείο.
Χρονική πρόταση Κύρια πρόταση
Η χρ. Πρόταση « Όταν έφυγαν για την Αμερική» είναι επιρρηματικός προσδιορισμός
του χρόνου στο ρήμα της κύρια πρότασης «δεν πήγαινε σχολείο» και απαντά στην
ερώτηση πότε;

Οι χρονικές προτάσεις μπορεί να δηλώνουν :

α) το προτερόχρονο, (εισάγονται με συνδέσμους: άμα, αφού, αφότου, μόλις, μετά που,
όποτε, όταν, σαν) δηλαδή μία ενέργεια που γίνεται πριν από την ενέργεια που δηλώνει
η κύρια πρόταση. Π.χ. Αφού διάβασαν, βγήκαν μια βόλτα στη γειτονιά. «Πρώτα
διάβασαν», όπως δηλώνει η χρονική πρόταση και μετά βγήκαν.
β) το ταυτόχρονο / σύγχρονο (εισάγονται με συνδέσμους: εκεί που, ενώ, ενόσω,
καθώς, όσο, όποτε, σαν) δηλαδή μια ενέργεια που γίνεται την ίδια χρονική στιγμή με
αυτή που δηλώνει το ρήμα της κύριας πρότασης, π.χ. Ενώ διάβαζαν, άκουγαν
μουσική. Δηλαδή διάβαζαν και άκουγαν μουσική.
γ) το υστερόχρονο, (εισάγονται με συνδέσμους: μέχρι να / που, όσο να / που, πριν
(να), προτού (να), ωσότου (να), ώσπου (να), όποτε, όταν) δηλαδή μια ενέργεια που
γίνεται μετά από αυτή της κύριας πρότασης. Π.χ. Πριν ξεκινήσουν για το γήπεδο,
πέρασαν από το σπίτι του Κώστα. Δηλαδή πρώτα πέρασαν από το σπίτι του Κώστα
και μετά πήγαν στο γήπεδο.

Έκφραση του χρόνου

Στα νέα ελληνικά ο χρόνος δηλώνεται με τις παρακάτω γλωσσικές εκφράσεις:
α) με χρονικές προτάσεις
β) με χρονικά επιρρήματα, π.χ. σήμερα, χθες, αύριο, μεθαύριο, κλπ.
γ) με προθετικά σύνολα που δηλώνουν χρόνο, π.χ. στο τέλος της παράστασης, όλοι
χειροκρότησαν = όταν τελείωσε η παράσταση, …
δ) με πτωτικά, π.χ. ήρθε σπίτι βραδιάτικα = ήρθε σπίτι, όταν βράδιασε. Ξημερώματα,
πρωινιάτικα, μεσημεριάτικα, το βράδυ το πρωί, κτλ.
ε) με χρονική μετοχή, π.χ. επιστρέφοντας, πήγε να δει τους φίλους του = όταν
επέστρεψε, πήγε να δει τους φίλους του.
Οι παραπάνω χρονικοί προσδιορισμοί μπορούν να αντικατασταθούν με χρονική
πρόταση.

Εκφέρονται:
α) Με απλή οριστική, όταν φανερώνουν ένα ορισμένο και πραγματικό γεγονός, π.χ.
Καθώς πήγαινα στο σπίτι, είδα το φίλο μου το Δημήτρη.
β) Με δυνητική οριστική, όταν φανερώνουν κάτι δυνατό ή ενδεχόμενο στο παρελθόν
ή στο μέλλον. π.χ. Όταν θα έφτανε στο σπίτι, θα έβρισκε τα δώρα. Όταν θα έβγαζα το
σχολείο, θα έπαιρνα απολυτήριο.
γ) Με υποτακτική.
1. Με υποτακτική αορίστου, όταν φανερώνει πράξη προσδοκώμενη (που είναι
κατανοητή σαν βέβαιη σχεδόν!). Όταν γυρίσω θα μιλήσω μαζί του.
2. Με υποτακτική ενεστώτα (ή αορίστου) όταν φανερώνει πράξη
επαναλαμβανόμενη, Όταν επιστρέφω σπίτι, πίνω έναν καφέ.

Ομωνυμία χρονικών συνδέσμων

Ο σαν χρονικός, αλλά και υποθετικός. Σαν έφυγε, δεν τα ξαναείδαμε. Σαν το
αποφασίσεις, έλα στο μάθημα.
Ο αφού χρονικός αλλά και αιτιολογικός. Αφού ξεκινήσαμε, θυμήθηκε πως έπρεπε να
περάσει από τη θεία του. Θα σε ακούσω, αφού επιμένεις.
Ο ενώ χρονικός, αλλά και εναντιωματικός. Ενώ τραγουδούσε, ακούστηκε το
κουδούνι της πόρτας. Ενώ δεν ξέρει τίποτα, κάνει τον ειδικό.

Ασκήσεις

Α. Να εντοπίσετε τις χρονικές προτάσεις ή τις εκφράσεις χρόνου και να

αναφέρετε τι δηλώνουν και πώς εκφέρονται.

1. Όταν δουλεύει, χαίρεται. = εισάγεται με τον σύνδεσμο όταν, εκφέρεται με

οριστική και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

2. Ενώ τραγουδούσε, έπαιζε κιθάρα.= εισάγεται με τον χρονικό

σύνδεσμο ενώ, εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

3.  Όποτε πεινούσε, ζητούσε να φάει.= εισάγεται με τον χρονικός

σύνδεσμο όποτε, εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

4. Κάθε βράδυ, έπαιζε μουσική. = εισάγεται με την χρονική έκφραση κάθε

βράδυ και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός.

5. Σαν τα ’μαθε όλα, άλλαξε γνώμη.= εισάγεται με τον σύνδεσμο σαν,

εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός
του χρόνου.

6. Μετά την εμφάνιση της επιδημίας, όλοι έλαβαν τα μέτρα τους.= εισάγεται
με τον σύνδεσμο μετά και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός
του χρόνου.
7. Αφού δεν έρχονται αυτοί, θα πάμε εμείς.= εισάγεται με τον χρονικό
σύνδεσμο αφού, εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

8. Πριν (να) φύγει, συμφιλιώθηκε με τον αδελφό του.= εισάγεται με τον

χρονικό σύνδεσμο πριν, εκφέρεται με υποτακτική και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
9. Επανερχόμενος( όταν ήρθε) στην πατρίδα του, ασχολήθηκε με το εμπόριο.
= εισάγεται με χρονική μετοχή, εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

10. Μόλις άκουσε τα νέα, έτρεξε να τα πει στη θεία του. =εισάγεται με τον
χρονικό σύνδεσμο μόλις, εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

11. Θα τα ξοδέψει όλα, ώσπου να μην του μείνει δεκάρα.= εισάγεται με τον χρονικό
σύνδεσμο ώσπου, εκφέρεται με οριστική και λειτουργεί ως επιρρηματικός
προσδιορισμός του χρόνου.

12. Ανοιξιάτικα πήγαινε σε μια θεία του στην Αγγλία για να παρακολουθήσει ένα
σεμινάριο ζωγραφικής. = εισάγεται με χρονικό επιθετικό προσδιορισμό, εκφέρεται με
οριστική και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.