ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΠΑΛ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο
Εόρτιες σκέψεις – 28η Οκτωβρίου 2021
Το παρακάτω κείμενο, που παρατίθεται ελαφρώς διασκευασμένο, ανήκει στον Γεώργιο Μούρτο
και δημοσιεύτηκε στη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής» στις 28 Οκτωβρίου 2021.

Οι δύο Εθνικές Εορτές μας παρουσιάζουν μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Τιμούν την έναρξη
και όχι τη λήξη ενός εθνικού αγώνα. Και, όχι τυχαία, καθιερώθηκαν ως Εορτές του Έθνους. Οι
λέξεις, στην ελληνική, έχουν μοναδική εννοιολογική σημασία. Έθνος και όχι κράτος: το πρώτο
αναδεικνύει τον ελληνισμό σε παγκόσμια πολιτισμική δύναμη· το κράτος τον περιορίζει σε μια
μικροσκοπική κουκίδα στον χάρτη [...]. Η «εορτή» στην παράδοσή μας ταυτίζεται με το πανηγύρι,
το ξεφάντωμα, τη χαρά που είναι ταυτόχρονα και λύπη και γίνεται χαρμολύπη, ένα μοναδικό
ελληνικό συναίσθημα. Και αυτό συνέβη με το ΟΧΙ του πρωϊνού της 28ης Οκτωβρίου 1940, όταν
όλη η χώρα ξέσπασε σε έναν ανείπωτο ενθουσιασμό, ένα παραλήρημα χαράς, που εξελίχθηκε σε
παλλαϊκή αντίσταση ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό. Και τούτο, διότι η έννοια της εορτής
για τους Έλληνες είναι συνυφασμένη με την έννοια της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Το ΟΧΙ του ’40 ήταν ένα κάλεσμα ελευθερίας που προκάλεσε ξέσπασμα χαράς για ένα,
ωστόσο, επερχόμενο οδυνηρό γεγονός, όπως είναι ο πόλεμος. Γι’ αυτό η λαϊκή Μούσα στην
Ελλάδα είναι δακρυσμένη. Και το δάκρυ είναι συλλογικό και βγαίνει μέσα από τον χορό –
κυκλικός, πιασμένοι όλοι χέρι χέρι–, και το τραγούδι, γύρω από ένα τραπέζι με τη συμμετοχή
όλων, καλλίφωνων και μη.
Αυτή η «συλλύπηση» απαλύνει τον πόνο, τον κάνει χαρμολύπη με ανεξήγητο τρόπο, όπως
αναρωτιέται ο λαϊκός τραγουδοποιός:
«Θεέ μου, τι παράξενοι που είναι οι δικοί μας τόποι
θλιμμένα τα τραγούδια μας, μα γελαστοί οι ανθρώποι.»1
Αυτή η ελληνική «παραξενιά» οφείλεται στα συλλογικά βιώματά μας. Ο Έλληνας σε καμία
φάση της ιστορικής πορείας του δεν βίωσε συστημική απολυταρχία, φεουδαρχία,
συγχωροχάρτια και ιερά πυρά, ώστε να έχει συσσωρευμένο μέσα του θυμό που αναζητά
εκτόνωση. Ο ιστορικός χαρακτήρας του πλάστηκε με το ύψιστο αγαθό της ελευθερίας. Γι’ αυτό,
οι συλλογικές μνήμες του δεν εορτάζονται με κραιπάλη, καρναβάλια και ακραίες συμπεριφορές

1
Από το τραγούδι «Θάλασσα, πικροθάλασσα», σε στίχους Δημήτρη Αποστολάκη.
[...]. Η βαθύτερη έννοια της Εθνικής Εορτής μάς παραπέμπει κατευθείαν στην ιστορική
συλλογική υπόστασή μας. Αυτό, δηλαδή, που είμαστε και όχι αυτό που μας επιβάλλεται άνωθεν
και έξωθεν να είμαστε: ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ!
Και ευλόγως αναρωτιέται κανείς. Πόση ελευθερία μας έχει μείνει, όταν οι Εθνικές Εορτές
μας περιορίζονται σε μονοσέλιδες αναφορές στα σχολικά βιβλία, όταν προτάσσεται ως
προοδευτικό αφήγημα η αναθεώρηση της ωφελιμότητας των παρελάσεων και όταν το ηρωϊκό
πνεύμα της θυσίας και της προσφοράς έχει υποκατασταθεί από τον δικαιωματισμό; [...]
Τουλάχιστον, αυτή την επετειακή χρονιά των 200 χρόνων από την Απελευθέρωση της
χώρας μας2 ας αναλογιστούμε: ποιοι ήμασταν, ποιοι είμαστε και ποιοι πρέπει να είμαστε. [...]

Α3. Ο συντάκτης του παραπάνω κειμένου διατυπώνει ένα ερώτημα: «Πόση ελευθερία μας έχει
μείνει, όταν οι Εθνικές Εορτές μας περιορίζονται σε μονοσέλιδες αναφορές στα σχολικά βιβλία,
όταν προτάσσεται ως προοδευτικό αφήγημα η αναθεώρηση της ωφελιμότητας των παρελάσεων
[...];» Τι θα του απαντούσες; Να αναπτύξεις τις απόψεις σου γράφοντάς του μια επιστολή 200-
250 λέξεων.
Μονάδες 25

Β. Λογοτεχνικό κείμενο
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ (1859-1943)
Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες
Το παρακάτω ποίημα, που παρατίθεται αποσπασματικά, ανήκει στους «Λυρικούς Λόγους» του
Κωστή Παλαμά, που συμπεριλαμβάνονται στην ποιητική του συλλογή «Δειλοί και Σκληροί Στίχοι»
(1925).

Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες,

ακούστε με κ' εμένα:
Μας ηύραν χρόνια δίσεχτα,
στερνά, καταραμένα.
Έργα δεν έχω, τίποτε
που αξίζει να σας φέρω·
κρύος, άπραγος δεν ξέρω
παρά να τραγουδώ.
[...]

2
Το 2021 εορτάστηκαν τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Πως είναι μια η πατρίδα μας
κ' είναι παντού όπου πάμε,
και όπου σταθούμε, μέσα μας
πατρίδα μία γρικάμε,
μία με λογής ονόματα,
πρόσωπα, προσωπίδες.
Δε ζη χωρίς πατρίδες
η ανθρώπινη ψυχή.

Πλάστης του κόσμου ο Πόλεμος,

όραμα η ευτυχία.
Με τα στοιχιά πας, πάλεμα
σε τρώει με τα στοιχεία,
Πατρίδα! Ορθή! Μη λυώνεσαι,
σα δέησης αγιοκέρι!
Με το δαυλί στο χέρι
σε σφιχτοζώνει εχθρός.
[...]
Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες,
ό,τι είστε, μην ξεχνάτε,
δεν είστε από τα χέρια σας
μονάχα, όχι. Χρωστάτε
και σε όσους ήρθαν, πέρασαν,
θα 'ρθούνε, θα περάσουν.
Κριτές, θα μας δικάσουν
οι αγέννητοι, οι νεκροί.
[...]

Β3. Να επιλέξεις ένα από τα δύο ακόλουθα θέματα. Να καταγράψεις την απάντησή σου σε ένα
κείμενο 100-150 λέξεων.

1. Ποια είναι η σημασία της πατρίδας για το ποιητικό υποκείμενο; Ποιος είναι ο ρόλος της
πατρίδας στη δική σου ζωή; Σε κάθε περίπτωση να τεκμηριώσεις την απάντησή σου.
ή
2. Να υποθέσεις ότι συντάσσεις μία ομιλία που θα εκφωνήσεις στο πλαίσιο της εορτής
της 28ης Οκτωβρίου στο σχολείο σου και σου έχει μείνει ο επίλογος. Για τη σύνθεσή του
αξιοποίησε το περιεχόμενο της τελευταίας στροφής του παραπάνω ποιήματος,
φροντίζοντας ο λόγος σου να είναι προτρεπτικός, αλλά και να προβληματίζει.
Μονάδες 25