(0522Υ) Κοινωνιολογία της

Εκπαίδευσης

Διδάσκουσα: Καλεράντε Ευαγγελία

Ονοματεπώνυμα φοιτητριών:
Θώδα Δήμητρα, A.M.: 4110
Κοϊμτζή Εμμανουέλα, Α.Μ.: 3731
Κωνσταντινίδου Μαρία-Άννα, Α.Μ.: 3971

Θέμα εργασίας:
«Basil Bernstein: Γλώσσα και Εκπαίδευση»
 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Basil Bernstein

• Γεννήθηκεστις 1 Νοεμβρίου 1924 στο

Ανατολικό Λονδίνο

• Απεβίωσε στις 24 Σεπτεμβρίου 2000

• Προερχόταν από μία οικογένεια εβραίων

μεταναστών

Σπουδές

• Πτυχίο
Οικονομίας και Κοινωνιολογίας στο
London School of Economics

• Μεταπτυχιακόδίπλωμα Επιστημών της

Εκπαίδευσης στο Westminster Training
College

• Διδακτορικό
δίπλωμα Κοινωνιολογίας στο
Πανεπιστήμιο του Λονδίνου
Εργάστηκε ως:

 Διδάσκων στο City Day College του Λονδίνου

 Ερευνητής στο Institute of Education του Πανεπιστημίου

του Λονδίνου

 Επιστημονικά υπεύθυνος σε πολυάριθμες

κοινωνιολογικές έρευνες

 Υφηγητής Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο

Ινστιτούτο της Εκπαίδευσης μέχρι το 1967

 Καθηγητής Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης από το

1967

 το 1979 πήρε την έδρα Karl Manheim στην

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

 το 1991 τιμήθηκε με τον τίτλο του Ομότιμου καθηγητή

της ίδιας ειδικότητας
 Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ
«Ο παιδαγωγικός μηχανισμός παράγει το συμβολικό έλεγχο και τις τροποποιήσεις,
στην ίδια την διαδικασία των μεταδόσεων του και καθιστά διαθέσιμες τις αρχές, οι
οποίες μπορούν να διαμορφώσουν και να αναδιαμορφώσουν τη συνείδηση»
(Bernstein, 2000)

Ο εκπαιδευτικός ως «συμβολικός κυβερνήτης»  διοικεί συνειδήσεις εφόσον ασκεί

επάνω τους δύναμη

Ο παιδαγωγικός μηχανισμός είναι απαραίτητος για:

ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ - ΑΝΑΠΛΑΙΣΙΩΣΗ

της κουλτούρας εφόσον αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα της σχολικής γνώσης και της
παιδαγωγικής επικοινωνίας.
 Ο παιδαγωγικός λόγος συγκροτείται από τρεις κατηγορίες κανόνων οι οποίοι
αποτελούν και τη δομή του συγχρόνου παιδαγωγικού μηχανισμού.

ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ
* Ποιος μεταδίδει, τι μεταδίδει, ποια γνώση μεταδίδει και υπό ποιες προϋποθέσεις
* Εκφράζονται οι σχέσεις εξουσίας
* Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται και η «σχετικά αυτόνομη» παιδαγωγική γνώση
ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΝΑΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ - ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ
* Είναι υπεύθυνοι για την μετατροπή της επιστημονικής γνώσης που έχει επιλεγεί με
τα κριτήρια των κανόνων κατανομής
ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ - ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
* Διαμορφώνουν και θέτουν σε ισχύ αυστηρά κριτήρια προκειμένου να διαπιστωθεί
ποιες κοινωνικές ομάδες ή ποια μέλη της κοινωνίας και με ποιον ρυθμό αποκτούν
«πακέτα γνώσης» που προσφέρονται από τα εξουσιαστικά μέλη της κοινωνίας
 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ
1. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ
Μέσω της επιλογής των βασικών παραγόντων αναπλαισίωσης - μετασχηματισμού

2. ΑΝΕΠΙΣΗΜΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Παραγωγή «καθαρής» επιστημονικής γνώσης

3. ΕΠΙΣΗΜΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΑΝΑΠΛΑΙΣΙΩΣΗΣ

Έκφραση των λειτουργικών προθέσεων του κράτους με την επιλογή και την
διαμόρφωση της σχολικής γνώσης αλλά και την διαχείριση των «πακέτων γνώσης»

4. «ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΙ» ΑΝΕΠΙΣΗΜΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ

Νομιμοποίηση και κριτική των επιλογών των επίσημων παραγόντων στο πλαίσιο του
πεδίου του μετασχηματισμού και της αναπλαισίωσης
 Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
«Ο παιδαγωγικός λόγος είναι μία μετασχηματισμένη αρχή, όπου επιλεκτικά ιδιοποιείται,
ανατοποθετεί, ανά-εστιάζει και συσχετίζει άλλους Λόγους για να συγκροτήσει τις δικές
του αρχές και εντολές» (Bernstein, 1990)

Ο παιδαγωγικός λόγος είναι μία αρχή για να προσεγγίσουμε άλλους «λόγους»

προκειμένου να καταλήξουν σε μία ειδική σχέση μεταξύ τους, με σκοπό την
μεταλαμπάδευση και την απόκτηση γνώσεων.

Ο
ΑΝΑΠΡΟΣ ΕΙΔΙΚΗ
παιδαγωγι
κός λόγος
ΑΡΜΟΖΕΙ ΣΧΕΣΗ
σύμφωνα
αφαιρεί ή
προσθέτει
με τις μεταξύ
αρχές τις
Λόγους και
επιλεκτικής
δημιουργεί
τη δική του
ανατοποθέ Λόγων
τησης
ΠΡΑΚΤΙΚΗ .
 Ο παιδαγωγικός λόγος δεν αναφέρεται μόνο στην επιστημονική γνώση αλλά και στην
μεταδοτική ικανότητα και στην «κατασκευή» των «πακέτων γνώσης» που προσφέρονται
στη σχολική κοινότητα.

δηλαδή αναφέρεται στο:

«ΤΙ»
ΜΕΤΑΔΙΔΕΤ ΤΙ
ΑΙ, ΔΗΛΑΔΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕ
«ΠΩΣ»
ΣΤΟ Σ
ΜΕΤΑΔΙΔΕΤ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕ ΑΝΑΠΤΥΣΣ
ΑΙ
ΝΟ ΤΗΣ ΟΥΝ ΟΙ
ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΑΘΗΤΕΣ
ΓΝΩΣΗΣ
 ΘΕΩΡΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΚΩΔΙΚΩΝ
Σύμφωνα με τον Bernstein, μεταξύ των παιδιών διακρίνονται δύο διαφορετικοί κώδικες
επικοινωνίας που «σχηματίζονται» με βάση την κοινωνική τους θέση. Το 1962 λοιπόν,
κάνει χρήση των όρων «περιορισμένος» (restricted code) και «επεξεργασμένος» γλωσσικός
κώδικας (elaborated code).

«ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΟΣ» •ΜΕΣΑΙΑ & ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ

ΚΩΔΙΚΑΣ

«ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΣ» ΚΩΔΙΚΑΣ •ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ

 Με αυτή τη διάκριση, ο Bernstein θέλησε να τονίσει ότι ανεξάρτητα από τα

«πακέτα γνώσης», το εύρος της γνώσης και την ειδίκευση του περιεχομένου της
γνώσης που λαμβάνουν τα παιδιά, το γλωσσικό τους επίπεδο συνδέεται άμεσα με την
κοινωνική τάξη που ανήκουν και το γνωστικό επίπεδο των γονέων τους.
 Οι δύο αυτές ονομασίες των γλωσσικών κωδίκων αναφέρονται στη γλωσσική
ανισότητα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Διαφέρουν στη δομή και αποτυπώνουν τις
κοινωνικές σχέσεις που υπάρχουν στην οικογένεια ανάλογα με την κοινωνική τάξη που
ανήκουν.
 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ «ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΟΥ»
ΚΩΔΙΚΑ
Υψηλός βαθμός αναλυτικότητας

 Πολύπλοκος σχηματισμός των προτάσεων

 Συχνή χρήση προθέσεων και φράσεων που δηλώνουν με ακρίβεια το χώρο και τον
χρόνο

 Επιλογή επιθέτων και επιρρημάτων με την πλήρη γνώση της ερμηνείας τους

 Ακριβής γραμματική σειρά και σύνταξη

 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ «ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΥ»
ΚΩΔΙΚΑ

Χαμηλός βαθμός αναλυτικότητας

 Απλή συντακτική δομή

 Συχνή χρήση της ενεργητικής φωνής

 Περιορισμένη χρήση δευτερευουσών προτάσεων

 Σπάνια χρήση επιθέτων και επιρρημάτων

 Επαναλαμβανόμενη χρήση συγκεκριμένων συνδέσμων

 ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
O Bernstein διαπιστώνει:
 οι κοινωνικές δομές καθορίζουν συγκεκριμένες γλωσσικές συμπεριφορές και αυτές
αναπαράγουν τις ίδιες κοινωνικές δομές
 η σχολική αποτυχία των παιδιών εργατικής τάξης οφείλεται στη γλωσσική διαφορά
τους
 το σχολείο έχει την τάση να “αμείβει” τα παιδιά που χρησιμοποιούν τον
«επεξεργασμένο» κώδικα και να “τιμωρεί” όσα χρησιμοποιούν τον «περιορισμένο»
κώδικα οπότε αυτό οδηγεί σταθερά τα παιδιά των χαμηλότερων στρωμάτων σε
συστηματική σχολική αποτυχία
 η επικοινωνία των οικογενειών της εργατικής τάξης σχετίζεται συνήθως με τον
προσανατολισμό των μελών της προς τους ρόλους της εργατικής τάξης, ενώ στην
αστική τάξη χαρακτηρίζεται συνήθως από τα προσωπικά γνωρίσματα των μελών της
οικογένειας

!Επισημαίνει ότι τα παιδιά που ανήκουν στην εργατική τάξη δε μειονεκτούν γλωσσικά ή
πολιτιστικά και η θεωρία του δεν υπονοεί πως δεν είναι ικανά να χρησιμοποιήσουν τον
«επεξεργασμένο» κώδικα στο λόγο τους. Η θεωρία του είναι απόρροια της κοινωνικής
δομής και όχι των ικανοτήτων των παιδιών.
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Σαμιώτου, Β. (2015). Η κοινωνική χρήση της γλώσσας, παιδαγωγική πρακτική και σχολική
γνώση στην θεωρία του Basil Bernstein (Πτυχιακή εργασία). Ανακτήθηκε από
https://www.academia.edu/33101703/Basil_Bernstein_pdf
• Δαρόπουλος, Α. (2013). Διαφοροποιήσεις στις στάσεις μελών της μεσαίας τάξης σε σχέση
με την εκπαίδευση (Διδακτορική Διατριβή). Ανακτήθηκε από
https://core.ac.uk/download/pdf/132820794.pdf
• Κακρίδη-Φερράρι, Μ. (2017). Ο Bernstein και η θεωρία της γλωσσικής ανεπάρκειας.
Ανακτήθηκε από
https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/PHIL191/16_B._Bernstein.pdf
• Basil Bernstein on Restricted and Elaborated Codes. Retrieved from
https://newlearningonline.com/new-learning/chapter-5/supproting-materials/basil-bernstei
n-on-restricted-and-elaborated-codes

• Σακκούλης, Δ. (2015). Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

και συγκρότηση παιδαγωγικών πρακτικών για την αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας.
(Διπλωματική Εργασία). Ανακτήθηκε από
https://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/8638/1/%ce%a3%ce%b1%ce%ba
%ce%ba%ce%bf%cf%8d%ce%bb%ce%b7%cf%82%20%ce%94%ce%b7%ce%bc.
%20(%ce%9c%ce%94%ce%95)%20%ce%95%cf%80%ce%b9%ce%bc%cf%8c%cf
%81%cf%86%cf%89%cf%83%ce%b7%20%ce%a0%ce%b1%ce%b9%ce%b4%ce
%b1%ce%b3%cf%89%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82%20%cf%80%cf
%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82%20%ce%a3%cf
%87%ce%bf%ce%bb%ce%b9%ce%ba%ce%ae%20%ce%91%cf%80%ce%bf%cf
%84%cf%85%cf%87%ce%af%ce%b1.pdf
 ΤΕΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ

ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!